1

หยบสบ :บทเรยนจากพนท เรองดๆ ทอยากเลา

(ตอนท 1 ระบบเกษตรกรรมยงยน)

ชดความรชมชนทองถนจดการตนเอง

นวตกรรมการสรางเสรมสขภาวะในชมชนทองถน

โครงการนครปฐม นครแหงความผาสกทกชมชนทองถนมหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

2

ค าน า

เอกสารหยบสบ : บทเรยนจากพนท เรองดๆ ทอยากเลา (ตอนท 1 ระบบเกษตรกรรมยงยน ) เลมน เปนการรวบรวมคดเลอกเรองเดนๆ ชดความรชมชนทองถนจดการตนเอง และนวตกรรมการสรางเสรมสขภาวะ ในชมชนทองถน จากพนทดาเนนงานของโครงการนครปฐม นครแหงความผาสกทกชมชนทองถน จากกระบวนการวจยชมชนโดยนาใชเครองมอ RECAP โดยนกวชาการของมหาวทยาลยราชภฏนครปฐมรวมกบนกวชาการขององคกรปกครองสวนทองถน และแกนนาแหลงเรยนรในชมชน รวมกนสรปบทเรยนจากแหลงปฏบตการในพนท ซงมหาวทยาลยฯ มกระบวนการเขาไปรวมหนนเสรมทางวชาการ ผานกระบวนการวจย งานบรการทางวชาการ และกจกรรมสรางสรรครวมกบพนท นาใชประโยชนในการเปนแหลงเรยนรใหกบนกศกษาไดมโอกาสแลกเปลยนเรยนรรวมกบแกนนาในชมชน และดาเนนการจดกระบวนการเรยนรใหกบคนภายในพนท และจากเครอขาย 40 ตาบล ไดมโอกาสเขามารวมแลกเปลยนเรยนร ในแหลงเรยนรเหลาน

ดร.พทกษพงศ ปอมปราณ ผจดการโครงการนครปฐม นครแหงความผาสกทกชมชนทองถน บรรณาธการ

3

สารบญ หนา

1.นวตกรรมบานคอกชาง หมบานจดการตนเองเพอการขบเคลอน 4 - 8 ระบบเกษตรกรรมยงยน 2.การเลยงกงปลอดสารเคม 9 - 13 3.ธนาคารตนไมชมชนบานหวอาว 14 - 16 4.กลมเลยงแพะครบวงจร 17 - 19 5.โมเดลการจดการระบบการผลตในพนทขนาดเลก 20 - 21 “ระบบวนเกษตรในพนท 1 ไร” 6.กลมผลตปยอนทรยชวภาพบางชาง 22 - 24 7.กลมอนรกษขาวพนเมองพนธหอมนครชยศร 25 - 27

8. การใชเศษใบออยเหลอทงคลมแปลงพชผกแทนฟางขาว 28 - 30 9.กลมเกษตรอนทรย พนองสามตาบล 31 - 33 10. โมเดลการจดการระบบการผลตการเกษตรผสมผสาน 34 - 35 ในพนทขนาดกลาง “ระบบวนเกษตรในพนท 10 ไร”

4

นวตกรรมบานคอกชาง หมบานจดการตนเองเพอการขบเคลอน ระบบเกษตรกรรมยงยน

สถานท หม 6 บานคอกชาง ต.แหลมบว อ.นครชยศร จ.นครปฐม

แกนน า ก านนมงคล เขมทอง โทรศพท 085 953 7888

หม 6 บานคอกชาง ต.แหลมบว อ.นครชยศร จ.นครปฐม เปนหมบานทมการนอมนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางการดาเนนชวต เปนหมบานหนงทประชาชนมความพรอมในการเปนพนทการเรยนรวถชวตความพอเพยงของคนบานคอกชาง ทนยงคงมวถของการแบงปน มวถของการลงแขก อยางมรปธรรมซงสงผลทาใหคนในชมชนมพชผกปลอดภยไดบรโภคในครวเรอนไดอยางตอเนองและเพยงพอ โดย ก ำนนมงคล เขมทอง ซงเปนผนาทมความรทเกดจากการปฏบตจรงและมกระบวนการจดการเพอการนาใชศกยภาพทนทางสงคมทมอยในชมชนมารวมกนทางาน กอเกดการพฒนาทกอใหเกดการเปลยนแปลงเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในตาบลได และพรอมทจะถายทอดเรองราวใหกบผมารวมแลกเปลยนเรยนรในชมชนไดเปนอยางด ใหเกดการเรยนรได แกนนาคนสาคญในหมบานสามารถประสานความรวมมอผนาทองถน ผนาทองท ผใหญบาน คนในหมบานใหมความรก ความสามคค รวมมอรวมใจในการพฒนางานตางๆ ในหมบานได กระบวนการจดการ ผานศกยภาพทนทางสงคมดาเนนไปแบบบรณาการได โดยใชพลงสามประสานคอ บานหรอชมชน วด และโรงเรยน รวมทงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงเปนหนวยงาน

5

ภาครฐใหเขามาพฒนาหมบานรวมกนมกจกรรมการพฒนาศกยภาพใหกบแกนนา สรางแหลงเรยนรใหเขมแขง ทาใหเกดการบรณาการการทางานรวมกน

ประชากรทอาศยอยใน หม 6 ตาบลแหลมบวสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมทมความหลากหลายอาท ทานา ทาสวนผก เลยงปลาสวยงาม เพาะเหด ปลกไมดอกไมประดบ และเกษตรผสมผสาน เปนตน

แกนนาสาคญ คอ กานนมงคล เขมทอง สมาชกอบต.(หมบาน) คอนายประทป ชนชมนอย คณะกรรมการหมบานประกอบดวย นายนพพร ญาตบรรทงนายวรภพ นาคจนวงษ นายชาญณรงค สมาวงษนางไทย ใจเยอกเยน อาสาสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.)คอ นายสาเภา จาปาแพง ปราชญชาวบานดานการเกษตรคอ นายมงคล เขมทอง นายสอน สนสาขา นายทอง ลนบถอ นายไชยา ทวมเกรด นายอนชา จกมงคล นายบญเลศ เรองวชา นางจาลอง เกตกงแกว นางตม นาคกลนวงศ นายชาญณรงค สมาวงษนายสาเภา จาปาแพง นายประทน จาปาแพง เปนตน ผนาดานการแปรรปอาหาร คอ นางไทย ใจเยอกเยน

ในดานการจดการตนเองเพอการขบเคลอนระบบเกษตรกรรมยงยนในหมบาน มฐานคดจากการนาใชทนและศกยภาพของทนทางสงคมทมในหมบาน ไดแก ผนา แกนนา กลมทางสงคมตางๆ ไดแก กองทนตางๆ ทม กลมเกษตรกร และกลมอาชพตางๆ ผนวกกบการหนนเสรมขององคการบรหารสวนตาบลแหลมบว ภาครวมพฒนาในพนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โรงเรยนวดโคกเขมา วดโคกเขมา วดทองไทร เปนตน โดยใชศาลากลางหมบานเปนจดนดพบประชมหารอการทางาน พรอมๆ กบการทมหาวทยาลยราชภฏนครปฐม หนนเสรมในบทบาทของนกวชาการ

6

เพอรวมกนขบเคลอนโดยใชทนเดมผนวกกบบรบทและวถชมชนดงเดมของคนในพนท ดงตวอยางรปธรรมของงานทพบในหม 6 ดงน

ดานการพฒนากระบวนการผลต มการจดระบบการจดการปจจยผลต เพอลดตนทน ลดปญหาการใชสารเคม อาท ลดตนทนดานการจางแรงงานดวยการนาใช “การลงแขกตดผก”ซงเปนวฒนธรรมพนถนทเกดขนจากวถชวตชาวสวนผกบานคอกชางทเกดการรวมตวเอาแรงกนในการตดผก และเปนวถชมชนทเหนเปนรปธรรมและสบทอดการปฏบตมาจวบจนทกวนนซงผลลพธ นอกจากจะเปนการชวยลดตนทนในการผลตแลว ยงกอใหเกดความรกความสามคค ใน การชวยเหลอเกอกลกนของคนในชมชนและตอยอดการพฒนางานในดานอนๆ ของหมบานอกดวย มการรวมกลมเพอผลตปยหมกชวภาพ นาหมกชวภาพ เพอลด ปญหา การใชเคมภณฑกาจด ศตรพช เกษตรกรใหการยอมรบ การใช สารชวภาพเพอเปนปจจยการผลต มปราชญชาวบานทมความเชยวชาญในการผลตและนาใช ไดแก นางจาลอง เกตกงแกว และนายเสนห ญาตบรรทง เปนตน มเกษตรกรตนแบบทเปนผนาทางความคด และผนาการเปลยนแปลง อาท นางตม นาคกลนวงศ นายสาเภา จาปาแพง นายทอง ลนบถอ นายไชยา ทวมเกลด และ นายมานต สวสดถก เปนตน ทมแนวคดการปรบเปลยนและวางแผนระบบการผลตในไรนา อาท การจดการเพอปรบปรงบารงดนโดยการปลกพชลดการไถพรวน การปลกพชผสมผสานในเวลาเดยวกนเพอลดความเสยงและสรางภมคมกนในดานราคาและการระบาดของศตรพช เปนตน นายธนยบรณ กลโรจนกตญญ เปนแกนนา

7

กลมเกษตรกรทเพาะเลยงปลาสวยงาม ทมกระบวนการจดการงานของกลมเพอคดเลอกและพฒนาพนธปลาสวยงาม

ดานการเขาถงและการกระจายอาหาร แมนวาไมมระบบตลาดซอขายอยางเปนรปธรรม แตทหม 6 น ชาวบานยงคงดารงวถ “การแบงปน”เออเฟอเผอแผ อยางมรปธรรม เกอบทกครวเรอนมการปลกพชผกไวบรโภคในครวเรอนทหลากหลายจง มการแลกเปลยนพชผกทปลกในครวเรอน มการแบงปนกนกนตามอธยาศย ซงนอกจากคนในครวเรอนไดบรโภคพชผกปลอดภยแลวยงสงผลใหคนในชมชนมแหลงอาหารไดบรโภคอยางเพยงพอและทวถงอกดวย ดานอาหารจดการโรค เมนอาหารกลางวนของศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยน ในชมชน ไดบรโภคพชผกปลอดสารของชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จดโครงการเมนอาหารปลอดภยใหกบกลม สมาชกอสม. สตรแมบาน เพอลดผลกระทบสารเคมตกคางในกระแสเลอดของเกษตรกรในตาบลแหลมบว นางไทย ใจเยอกเยน ผนาการเปลยนแปลงในหมบาน ทสงเสรมใหมการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอสขภาพ โดยเนนใหรจกการนาใชพชผกพนบานทมปลกในพนทสเมนอาหารสขภาพ สมาชก อสม. มการใหความรและนาสการปฏบตในเรองการใชและบรโภคสมนไพรพนบาน พชผกพนบานเพอการบาบดโรค แกนนากลมเพาะเหด คอ นายชาญณรงค สมาวงษ มการเชอมโยงใหมการนาใชผลผลตเหดจากของตนเองและสมาชก จาหนายในราคาถกในชมชน เปนอาหารสขภาพ

8

สาหรบผสงอาย และสงเสรมกระบวนการผลตเหดในโรงเรยนสาหรบใชในโครงการอาหารกลางวน ดานการบรหารจดการกองทนและการจดระบบสวสดการ มกลมออมทรพยเพอการผลตบานคอกชาง และกองทนสวสดการชมชนเพอสนบสนนกจกรรมการดาเนนงานสการสรางอาหารปลอดภยในชมชน เชนซออปกรณและวตถดบในการทาผลตภณฑชวภาพใชรวมกน

ผลลพธจากการจดการตนเอง ทาใหหมบานคอกชางไดรบรางวลตางๆ มากมาย ประชาชนมคณภาพชวตทด มความรกสามคค เปนแหลงศกษาดงานแลกเปลยนเรยนรใหกบคนนอกพนท เปนหองเรยนปฏบตการในชมชนสาหรบนกศกษามหาวทยาลยราชภฏนครปฐม เปนหองเรยนสาหรบนกเรยนในพนท และเปนแหลงเรยนรใหกบคนนอกพนท

9

การเลยงกงปลอดสาร

สถานท กลมเลยงกงปลอดสาร บานหนองเทยม หม 7 ต.สระพฒนา อ.ก าแพงแสน จ.นครปฐม แกนน า นายวชย สระทองโดย โทรศพท 081 9215531

เปาหมายหลกของกลมผเลยงกง ปลอดสาร เพอเปนการ ”ลดตนทน” ของเกษตรกรผเลยงกงเนองจากเกษตรกรผทานากงจะประสบปญหาดานตนทนทางการผลตทมแนวโนมสงขน ทงในเรองการดแลคณภาพกง ฟารมเลยงกง การปรบสภาพแวดลอมเพอใหเหมาะสมและเออตอการเลยง ลดปจจยทกอใหเกดความเสยหายแกฟารมเพาะเลยง ดงนนแลวเกษตรกรผเลยงจาเปนตองซอปจจยผลต ซงเปนตนทนทสาคญทงในเรองสารเคม อาหารเสรม สารเคมเพอปรบสภาพนา สภาพบอเลยง ทางแกนนากลมเกษตรกรผเลยงไดมการศกษาการนาจลนทรยทมประโยชนมาใชเพอบาบดและปรบสภาพนาในบอเพาะเลยง ซงทางกลมไดมการนาเอาจลนทรย โดยมการใชจลนทรยจากหนอกลวยมาใชเพอบาบด ปรบสภาพนาในบอเพาะเลยง และเพอเกดการแลกเปลยน ปญหา ความตองการภายในกลมเกษตรผเพาะเลยง เวท “ การแลกเปลยนเรยนร” ระหวางเกษตรกรผเพาะเลยงกงดวยกนเองและเปนการเสรมสรางศกยภาพใหแกผนา แกนนา และเพอเปน ”การปรบปรงคณภาพน าทง” ในพนท ลดปญหาความบาดหมางระหวางเกษตรกรผเลยงกง และเกษตรกรทานาขาว เนองจากพนทสวนใหญของหมบานเปนพนททมเลยงกงเปนจานวนมาก ปญหาท

10

สาคญคอการจดการนาทงทเกดจากการเลยง โดยทางแกนนาพบวาการนาใชจลนทรยจากหนอกลวย สามารถบาบดสภาพนาในบอเพาะเลยงกงได ซงนอกจากเปนการลดตนทนทางการผลตแลว สงสาคญทเกดเปนผลลพธจากการปฏบตคอจลนทรยทถกปลอยออกสแหลงนาทงภายนอก ยงมคณสมบตทสามารถปรบสภาพนาใหมคณภาพลดปรมาณตะกอน สารแขวนลอยในนา สงผลใหเกษตรกรผทใชนาปลายทางยงสามารถใชนาในการทาเกษตรอนๆไดอยางปลอดภย

แนวคดการจดคณภาพนาในคลองสาธารณะโดยกลมเลยงกงปลอดสาร

จากเปาหมายของการดาเนนงานพบวา นาเปนสวนสาคญของการทาระบบการผลตเกษตรของเกษตรกร การทแหลงนาสาธารณะเกดปญหาขนไมวาเปน 1) ปญหาการมนานอย เกดความแหงแลงเสยหายตอพชเพาะปลกและการเลยงสตว 2) ปญหาการมนามากเกนไป เกดนาทวมไหลบาในฤดฝน สรางความเสยหายแกผลผลตของเกษตรกรและ 3) ปญหานาเสย ไมวาจะเปนนาทงจากบานเรอน ขยะมลฝอยและสงปฎกลทถกทงสแมนาลาคลองนาเสยจากโรงงานอตสาหกรรมนาฝนพดพาเอาสารพษทตกคางจากแหลงเกษตรกรรมลงสแมนาลาคลองตลอดจนปญหานาทงจากแหลงนาจากภาคการเกษตร จากกลมเกษตรกรผเลยงกงปลอดสาร หม 7 บานหนองเทยม นาไปสการจดการคณภาพนาทงในคลองสาธารณะ โดยผานผลลพธจากการจดการการบาบดนาภายในบอเลยงโดยใชจลนทรยเพอปรบสภาพ ซงหลกการของระบบบาบดจะอาศยการตกตะกอนโดยธรรมชาต

11

ในระยะเวลาสน ๆเพอกาจดตะกอนแขวนลอยทงสารอนทรยและสารอนนทรย โดยอาศยการใชจลนทรยทมประโยชนเพอปรบสภาพนา เปนการชวยลดปรมาณตะกอนสารอนทรย รวมทงการลดระยะเวลาในการลางบอเพอเปลยนนา อนเกดจากการหมกหมมของขกงและของเสยภายในพนบอ เชน เศษอาหาร อกทงเปนการลด แอมโมเนย และไนไตรท ซงเปนผลทาใหนาเสย ซงเปนการบรหารจดการนาในพนท ตลอดจนเปนการลด และกาจดหอยขมในบรเวณพนบอ จากประโยชนและผลทไดรบกอใหเกดการนาใชสารชวภาพอนๆเพอทดแทนการใชสารเคม และอาหารเสรมทเปนตนทนการผลตอนๆเชน การผลตอาหารเสรมจากฮอรโมนไข เพอเพมโปรตนและกระตนการเจรญเตบโตไดดสามารถทดแทนวตามนได การผลตฮอรโมนจลนทรยสปปะรด เพอเสรมประสทธภาพการยอยอาหารของกงภายในลาไส ลดการตายของกงและเพอบาบดสภาพนา ซงผลจากการปฏบตของแกนนา ทาใหสมาชกในกลมเครอขายในพนทเปนทยอมรบและมการนาไปปรบใชกนภายในพนทเปนจานวนมาก

วธการด าเนนการ การจดการคณภาพนาในคลองสาธารณะโดยกลมเลยงกงปลอดสาร

หม 7 บานหนองเทยม มการดาเนนงานโดยอาศยบทบาทแกนนา วชย สระทองโดย ผใหญบานหม 7 บานหนองเทยมและเปนประธานกลมผเลยงกงปลอดสาร ซงเปนหนงในเกษตรกรคนสาคญทนาเอาหลกแนวคดเกษตรพอเพยงมาใชในพนท การลดการใชสารเคม ยาตางๆ และในเรองการศกษาหาความรจากหนวยงาน ทงในและนอกพนท ตลอดจนการพฒนาองค

12

ความรกอนการปรบใชจรงในพนทจรง และเพอเปนขอมลเชงประจกษจงมการทดลองในบอเลยงของแกนนาจากนนจงมการรวมกลมสมาชกผเลยงกงในพนทประมาณ 30 ราย และมการจดฝกอบรมใหความรเกยวกบการใชจลนทรยเพอปรบสภาพนาโดยการนาจลนทรยหนอกลวย มาปรบสภาพนา และเปนการลด ละ เลกการใชสารเคมในบอเลยงกง

ผลผลต ผลลพธจากการด าเนนงานทเกดขน จากผลการดาเนนงานทผานมาของทางกลม การจดการคณภาพนา

ในคลองสาธารณะโดยกลมเลยงกงปลอดสาร กรณศกษาหม 7 บานหนองเทยม

จะเหนไดวาเกดการรวมกลมในพนทเปนรปธรรมเพมมากขน แกนนามบทบาทมากขนในชมชนและไดรบการยอมรบในชมชน กอใหเกดงานหรอกจกรรมตางๆซงเปนผลกระทบจากการดาเนนงาน เกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางสมาชกกลมผเลยงกงในเรองอาชพ ตลอดจนการรวมกลมเพอแกปญหาในดานอาชพของตนเอง ซงอาจนาไปสการขยายผลไปในพนทขางเคยงทมการเพาะเลยงกง หรอในเขตชมชนอนดวย โดยผลลพธทเกดขนอาท การรวมกลมเพอจดทาจลนทรยจากหนอกลวย หรอจลนทรยอนๆ ทมผลในการชวยปรบสภาพนาในบอเลยง เปนการลดตนทนการผลต ทงในเรองคาดแลบอ คายา คาอาหารเสรม และผลลพธทเกดขนภายหลงจากกจกรรมของกลมยงสงผลกระทบตอสภาพสงแวดลอมภายนอกดวยทงในเรองนาทงของเกษตรกรผทานากง การนาจลนทรยมาใชเพอปรบสภาพนาทาใหนาทงจากนากง เกษตรกรผประกอบอาชพอน เชน เกษตรกรทานา ยงสามารถใช

13

นาในคลองนาทงสาธารณะรวมกนไดอกทางหนง โดยทาใหเกดเปนการดแลและรกษาคณภาพนาในคลองสาธารณะรวมกนโดยเนนการเออตออาชพอนภายในชมชน ตลอดจนเปนการคานงถงการใชประโยชนรวมกนของคนในชมชนดวย

14

ธนาคารตนไมชมชนบานหวอาว

สถานท เลขท 37/1 หมท5 ต. บางชาง อ.สามพราน จ.นครปฐม แกนน า นางประหยด ปานเจรญ โทรศพท

ทมาของแนวคด เนองจากพนทตาบลบางชางดงเดมเปนพนทเกษตรกรรม มดนและนาทอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลกพชผลทางการเกษตรหลายชนด ประชาชนในพนทสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ตอมาในป พ .ศ. 2554 พนทตาบลบางชางประสบปญหาอกทกภยแบบฉบพลนทาใหพชสวนของเกษตรกรไดเสยหายเปนจานวนมาก และสงผลใหพนธไมดงเดมเกดการเสยหายไปดวย จงเกดการรวมกลมประชาคมหมบานกบชาวบานในตาบลบางชาง ประกอบดวยสมาชกกลมตางๆไดแก กลมสตร กลมเกษตรกร กลมผสงอาย ซงสวนใหญประกอบอาชพการเกษตร ซงชาวบานไดตระหนกและเกดแนวคดรวมกนวา ในอนาคตตนไมพนธดงเดมจะหายากขน ถาไมมการอนรกษพนธไมไว จงมความคดรวมกนในการจดตงโครงการธนาคารตนไมขน ณ ศนยเรยนรชมชนบานหวอาว เลขท 37/1 หมท 5 ตาบลบางชาง อาเภอสามพราน จงหวดนครปฐม เพอรกษากงพนธไมดงเดมไวและเพอใหชาวบานไดซอพนธไดในราคาถก ไดกงพนธแทไปปลก เปนการแบงปนกงพนธไมไปปลกกอน เมอตนไมโตขนสมาชกสามารถคนพนธไมใหกบธนาคารตนไมในภายหลง

15

รปธรรม วธการ และกระบวนการจดการธนาคารพนธไมชมชนบานหวอาว

- การจดการ มการจดตงธนาคารตนไมขนทศนยการเรยนรชมชนบานหวอาวทบานเลขท 37/1 หมท 5 เพอเปนทจดเกบและรวบรวมพนธไม และทจาหนายและแจกใหชาวบาน เพอนาไปใชในการปลกขยายพนธ โดยมการแตงตงคณะกรรมการดาเนนงาน และผรบผดชอบ รางกฎ ระเบยบ กตการวมกนในการจดตงธนาคารตนไม

- การจดการคน เปนคนในพนท ตาบลบางชางและชาวบานหมท 5 รวมตวกนจดตงกลมธนาคารตนไมขน

- การจดการทรพยากร / เงน / กองทน

- ชาวบานทไมมเงนทนสาหรบซอกงพนธสามารถมารบกงพนธทธนาคารได แตเมอพชโตแลวจะตองนากงมาคน โดยเมอนากงพนธไมไป 1 กงจะตองนากงพนธไมเดมมาคน 2 กง

- ชาวบานทมกงพนธไมหายากหรอพนธไมอนสามารถนามาแลกเปลยนกบทางกลมธนาคารพนธไมได

- ชาวบานสามารถนากงพนธมาฝากจาหนายทธนาคารตนไมไดแตเมอจาหนายแลวทางธนาคารจะหกเงน10 % ของกงพนธทจาหนายได

16

-ผลทเกดขน :ตนเอง ครอบครว ชมชน สงคม เครอขาย

- ประชาชนผเขารวมโครงการไดรวมกนอนรกษพนธไมและไดตนไมหลายๆชนดและไดกงพนธไมทดไวในการเพาะปลก

- ประชาชนมจตสานกทดรวมกนในการอนรกษพนธกรรมพชในทองถน

- ประชาชนไดลดตนทนในการผลต เปนการลดรายจาย เพมรายไดใหกบครอบครว

17

กลมเลยงแพะครบวงจร

สถานท ๘/๔ ม.๔ ต าบลหนองงเหลอมอ.เมอง จ.นครปฐม แกนน า นายนคร บบวเศษโทร ๐๘-๙ ๔๑๔-๗๒๘๗ กลมเลยงแพะครบวงจร โดยนายนคร บบวเศษ แกนนากลมเกษตรกรทเคยทาการเกษตรเชงเดยวโดยเลยงแพะเปนอาชพหลกประมาณ 150 ตว ทาใหมรายไดหลกทางเดยว ไมเพยงพอตอการตอบสนองความตองการ อกทงมความเสยงตออนาคต และเหนวาการเลยงแพะไมเปนการกระจายแรงงาน จงเพมจานวนการเลยงแพะมากขน จนเกดปญหาตามมาในเรองแหลงอาหารสาหรบเลยงแพะ แรงงานทตองออกไปหาเกยวหญามาเลยงแพะเนองจากมทดนคอนขางจากด จงมแนวคดปรบเปลยนมาทาการเกษตรแบบผสมผสานโดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยลดจานวนแพะทเลยงลงเรอยๆ จนปจจบนเหลออย 7 ตว ซงเปนจานวนทเหมาะสมกบขนาดของฟารม สามารถจดการเรองคณภาพ ความสะอาดไดอยางทวถง และเนองจากปจจบนกลมเลยงแพะครบวงจรไดมกจกรรมการเกษตรอนๆ ประกอบดวย การปลกพชผกปลอดสารพษจาหนาย ทานาขาวอนทรยไวบรโภคเองทเหลอจาหนายในตลาดสเขยว โดยกจกรรมการเลยงแพะจะเกยวเนองเกอกลภายในฟารมซงมพนทประมาณ 2 ไร เศษ ปจจบนมการรดนมแพะ นมแพะทไดใชบรโภคในครวเรอน จาหนายในชมชน ทเหลอนามาแปรรปเปนผลตภณฑตางๆ เชน สบนมแพะ ไอศกรมนมแพะ จาหนายภายในชมชนและตลาดสเขยว มลแพะใชเปนปยในการ

18

ปลกผกปลอดสาร เศษเหลอจากพชผกตางๆ ในไรนานามาใชเปนอาหารแพะ นายนคร บบวเศษ ซงเปนแกนนากลมยงทาหนาท เปนวทยากรชมชน ถายทอดเรองราวการทาการเกษตร และการทาผลตภณฑจากนมแพะ ใหกบเกษตรกรในชมชนทสนใจ และนกเรยนในโรงเรยนบานปลกไมลาย โดยใชบานเปนแหลงแลกเปลยนเรยนร ทกครงทวดและโรงเรยนมกจกรรม ผลผลตและผลตภณฑของคณนคร จะถกนามาเออเฟอสนบสนนการจดกจกรรมตลอดมา นอกจากนสมาชกภายในกลมมการผลตผกปลอดสาร ซงมสมาชก ประมาณ 6 คน ปลกผกปลอดสารและสรางตลาดสเขยวในโรงพยาบาลนครปฐม โดยจะนามาจาหนายทกวนพธ และตลาดสขใจ สวนสามพราน ทกวนอาทตย ผลกระทบทเกดขน ทาใหมแหลงอาหารโปรตน อาหารสขภาพ ผลตภณฑเพอสขภาพสาหรบนกเรยนและคนในชมชนไดบรโภค กลมเลยงแพะครบวงจรเปนตวอยางกรณศกษาฟารมขนาดเลกทสรางกระบวนการเรยนรใหกบคนในและนอกชมชนตลอดเวลา ในประเดนหลกการบรหารจดการปจจยการผลตมการสรางเครอขายขามพนท กบเกษตรกรในตาบลทงขวาง ตาบลหวยขวาง เพอรวมกนทาตลาดสเขยว ผลตและจาหนายผลตภณฑอาหารสขภาพ

เงอนไขสาคญททาใหงานของกลมประสบความสาเรจ คอ ชมชนอดหนนผลผลต มตลาดสเขยวจาหนาย เนองจากผลผลตมคณภาพ เกษตรกรมความรความชานาญหมนศกษาหาความร สมาชกในกลมทางาน

19

เกอหนนกน มการเชอมโยงงาน คน ภาคภายนอกและทนทางสงคมอนๆ ทงในและนอกพนท มหนวยงานภายนอกสนบสนนการใหความร

20

โมเดลการจดการระบบการผลตในพนทขนาดเลก การปลกพชแบบ “ระบบวนเกษตรในพนท 1 ไร”

สถานท หม 6 บานคอกชาง ต.แหลมบว อ.นครชยศร จ. นครปฐม แกนน านาย มานต สวสดถก 085 822 2209

การทาสวนพลเปนการคาทพบเหนโดยทวไป มกใชเสาคอนกรตเปนหลกใหพลขนเกาะ และคลมดวยซาแลนกนแดด หรอไมกใชตนทองหลางปลกเปนคาง แตทบานคอกชาง นาย มานต สวสดถก เกษตรกรรนใหม ทมแนวคดในการปรบเปลยน โดยมการปรบเปลยน ใชตนสกปลกเพอเปนคางทยดเหนยวของรากพล และใหรมเงาแกตนพล แทนเสาหนคอนกรต โดยใหเหตผล วา ตนสกเมออายผานไปหลายๆ ป สามารถใชประโยชนจากไมสกได และใหรมเงาแกพลไดด สวนการทไมใชตนทองหลางเหมอนเกษตรกรทวไป ใหเหตผลวา ไมตองเสยเวลาและแรงงานทคอยมาตดแตงตนทองหลาง นอกจากนตนสกทปลกยงทาหนาทเปนแนวกนลม ทอาจกอใหเกดความเสยหายในพนทได และทาหนาทเปนหลกคางใหกบพล โดยพบวาผลผลตใบพลทเกบไดในแตละวนไมแตกตางจากการใชเสาปนหรอตนทองหลาง

ในพนททาการเกษตรขนาดเลกจานวน 1 ไร แตสามารถสรางรายไดเรอนแสน เปนตวอยางของการปรบใชพนท ขนาดเลก ทางการเกษตรในระดบครวเรอนทเนนการจดองคประกอบในพนทใหมความหลากหลายและเกอกลกน โดยในพนทมการปลกพชทหลากหลายอยางประณต และมเหตผล พชทกชนดทารายไดใหเปนรายป รายเดอนและรายวน อาท ปลกตน

21

ใบเตย และตนสะระแหนเพอปองกนการชะลางและการพงทลายของหนาดนดานขางคนทองรอง อนเปนตวการสาคญของการสญเสยธาตอาหารบรเวณผวหนาดน ในทองรองมการเลยงปลา ใบสะระแหนและใบเตยสามารถตดขายไดทกวนบนคนรองสวน นอกจากปลกสก และพลเปนพชหลก ยงมการปลกชะพลในระหวางตน ชะพลนอกจากเปนรายไดเสรมแลว ยงชวยรกษาความชมชน และปองกนวชพชขน

ซงจากกรณศกษานนบเปนตวอยางทสาคญภายในชมชนทยงมการนาใชหลกการปลกพชแบบไรนาปาผสมหรอการปลกพชแบบวนเกษตรและยงดารงไวซงความสมดลของระบบนเวศเกษตรในชมชน

โมเดลการจดการระบบการผลตการปลกพชแบบ “ระบบวนเกษตรในพนท 1 ไร” ของนายมานต สวสดถก สามารถเปนแหลงเรยนรใหกบคนทงในและนอกพนท เปนโมเดลตวอยางของการจดการพนทขนาดเลกไดเปนอยางดและเนองจากในจงหวดนครปฐม เกษตรกรสวนใหญมพนทถอครองเพอทาการเกษตรอยประมาณ 1 – 5 ไร ปจจบนสวนแหงนเปนแหลงเรยนรแหงหนงในตาบลแหลมบว

22

กลมผลตปยอนทรยชวภาพบางชาง

สถานท เลขท 37/1 หมท 5 ต. บางชาง อ.สามพราน จ.นครปฐม แกนน า นางประหยด ปานเจรญโทร. 081 3038556

กลมท าปยชวภาพ เกดการรวมกนของกลมสตรหม 5 ทรวมตวกนทาปยชวภาพเพอลดรายจายในการทาการเกษตรในเรองราคาปยแล ะเคมภณฑทนบวนยงมราคาสงขน จนทาใหกาไรในการทาการเกษตรลดลง จนอาจสงผลกระทบตอการทาการเกษตรของเกษตรกรในหมท 5 ได จงมการคดหาทางออกของปญหากนภายในกลม ซงตอมานางประหยด ปานเจรญ ไดมโอกาสพดคยกบกลมถกทอตานยาเสพตดและทางกลมถกทอตานยาเสพตดเลงเหนปญหาของทางกลมจงมการสนบสนนใหกลมสตร 47 คนเขาอบรมการทาปยชวภาพ และหลงจากการอบรมไดมการรวมกลมการทาปยชวภาพขน โดยมการรวมหนจากสมาชกคนละ 100 บาท เปนจานวนเงน 4,700บาท ในการจดซอวสดในการทาปยชวภาพ โดยมบานของนางประหยดเปนสถานทในการผลตปยชวภาพและจาหนายใหสมาชกไปทดลองใชในกโลกรมละ 3 บาท ซงประสทธภาพของปยยงคงไมมประสทธภาพพอเพราะใชไดดกบพชผกแตในไมผลยงมประสทธภาพเทยบเทาปยเคมไมได จงมการคดปรบปรงสตรใหม และมการเสนอจดตงกลมปยชวภาพกบทางอาเภอเพอจะนางบประมาณมาสนบสนน และทางอาเภอไดประกาศตงกลมปยชวภาพประจาตาบลบางชางอยางเปนทางการในวนท 13 กมภาพนธ2547 โดยมคณะกรรมการกลม จานวน 15 คน ทมาจากการเลอกตงทกสอง

23

ป ทงนในวาระแรกสมาชกไดเลอกใหคณประหยด เปนประธานกลม มองคกรและคณะบคคลภาครฐในชมชนเปนทปรกษา ไดแก นายก อบต. เกษตรตาบล พฒนากร คร กศน.ซงในการทางานของกลมผลตปยชวภาพจะมการรวมกลมกนในทกวนศกรเพอผลตปย โดยจะทาการลงชอในการรวมผลตปยในแตละครงเพอปนผลเมอสนป และมการเชญชวนชาวบานใหมการเขาหนและรวมกลมกนผลตปย จนมสมาชกเพมเปน 105 คน และในป2548 ทางกลมไดเสนอของบประมาณในการจดซอเครองผสมปยจงทาใหทางกลมสามารถผลตปยไดเพมขนจากสปดาหละ 1 ตนเปนสปดาหละ 4 ตนและหลงจากท เกษตรกรนาปยไปใชทาใหชาวบานมการลงทนทนอยลงและเรมไดรบการยอมรบจากชาวบาน หลงจากทมการจดตงกลมการทาปยชวภาพแลวทาใหมผตดตอขอดงานทางกลมจงคดหากจกรรมเพมโดยกลมปย ไดเชญปราชญชาวบานมาเปนวทยากร แหลงเรยนร เพมขน ไดแก การเลยงกบคอนโด การเลยงปลาแรดในกระชง การทาขนมไทย การขยายพนธพช การเพาะเชอราไตรโครโดมา เพอใหสมาชกมความรและมกจกรรมใหผศกษาดงานมากขน นอกจากนทางกลมยงสามารถขายปยใหกบคนนอกพนทไดมากขนจากการศกษาดงานจนทาใหกลมมกาไรมากขนจากขายปยไดมากขนกวาเดมและในป พ .ศ. 2550-2552 ทางกลมไดมความมนใจในประสทธภาพของปยจงมการสงปยไปยงกรมพฒนาทดนเพอขอรบรองสตรปย และเมอทางกลมไดรบการรบรองสตรปยแลวจงขออนญาตทางอาเภอในการใชตราสญลกษณชางหวเสอเปนสญลกษณของกลมปยจนถงปจจบน

24

ผลทเกดขนจากการรวมกลม ทาใหชาวบานมปยทมประสทธภาพไวใชและสามารถ ลดตนทนในการทาการเกษตรของตนเองได รอยละ 40-50 % นอกจากนสมาชกในกลมยงมความรและรายไดเสรมจากการผลตปย จาหนายใหกบลกคาทสนใจนอกพนทดวยจงทาใหเกษตรกรมความเปนอยทดขนและมสขภาพทดจากการทหนมาใชสารชวภาพในการทาการเกษตร

25

กลมอนรกษขาวพนเมองพนธหอมนครชยศร

สถานท บานดอนแฟบ หม 10 ต.นลเพชร อ.บางเลน จ. นครปฐม แกนน า นายสมบต เลบครฑ 081-3614682 ทมาและแนวคด

ขาวพนเมอง พนธหอมนครชยศร เปนขาวนาป เปนขาวดงเดมของจงหวดนครปฐม แตไดถกนาไปปลกในจงหวดฉะเชงเทรา เปนระยะเวลายาวนาน ในป 2550 นายสมบต เลบครฑเลงเหนวาตองนากลบมาปลกทจงหวดนครปฐมใหได เพราะพนธขาวดงเดมนาจะเกดทจงหวดนครปฐม เพอตองการอนรกษขาวพนธนเอาไว จงไดนาเขามาปลกในแปลงนาของตนเองทหม 10 บานดอนแฟบ ซง พบวา ขาวเจรญงอกงามด นามาใชบรโภคในครวเรอน ทเหลอแบงขายในชมชน ทาใหลดรายจายในครวเรอน จากนนมาจงเกดการรวม ตวเพอปลกขาวหอมพนธนครชยศร โดยใชชอกลมวา กลมอนรกษพนธขาวพนเมองตาบลนลเพชรและไดรบรางวลศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชนดเดน ในวนท 6 มนาคม 2552และหลงจากทประสบปญหานาทวมในชวงป 2554 จงไดกลบมารวมตวกนปลกขาวหอมพนธนครชยศรอกครง

นายสมบต เลบครฑ เปนประธานกลมอนรกษพนธขาวพนเมองนลเพชรทงยงเปนวทยากรทมความเชยวชาญดานการเกษตร รวมถงเปนหมอดนตาบล มความสามารถในการถายทอดความรทงภายในและภายนอก

26

ตาบล สาหรบสถานทเรยนรภายในตาบลนลเพชร ใชอาคารศนยเรยนรชมชนบานดอนแฟบ หมท 10 เปนสถานทแลกเปลยนเรยนร

รปธรรม วธการ และกระบวนการในการจดการงาน

- การจดการงาน มการแบงคณะกรรมการทางานอยางชดเจน โดยมประธานกลม รองประธานกลม เหรญญก และสมาชก โดยชวยกนแบงปนปญหาและรวมกนชวยกนแกไขปญหาเกยวกบการปลกขาวหอมพนธนครชยศร และดาเนนการจดตงโรงสขาวชมชนเพอลดตนทนในการผลต และมการแปรรป ตลอดจนนาขายสตลาดโดยกลมจดการเอง - การจดการคน เปนคนในพนทหม 10 และหม 4 รวมตวกนจดตงกลมอนรกษพนธขาวพนเมองนลเพชร ประมาณ 15 คน - การจดการขอมล ขอมลทแสดงถงการประชมพดคยแลกเปลยนเกยวกบปญหาและความตองการภายในกลม - การจดการทรพยากร/เงน/กองทนเปนการรวมตวกนโดยสมาชก ลงหนละ 100 บาท อยางนอย 1 หน ตอสมาชก 1 คน

ส าหรบภาคทมการหนนเสรมไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลนลเพชร อบรมใหความรเกยวกบการดแลปองกนของการใชสารเคมของชาวเกษตรกรหนวยงานภายนอก ไดแก สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม และกรมพฒนาทดนเขามาอบรมใหความรเกยวกบการเกษตรและพนทดนทากนภายในตาบลนลเพชร

27

ผลลพธจากการด าเนนงาน ทาใหเกดความรวมมอกนระหวางเครอขายในพนทและนอกพนท สมาชกในกลมมการแบงปนรายได และผลประโยชนระหวางกน คนในชมชนมรายไดเพมขน มชวตความเปนอยทดขนเกดการอนรกษขาวพนธดงกลาวใหคงอยคกบจงหวดนครปฐมจวบจนปจจบน นอกจากนยงม การสบสานตอยอดโดยใหความรแกนกเรยนในโรงเรยนและเกษตรกรในหมบานขางเคยง ใหหนมาอนรกษพนธขาวและปลกขาวโดยไมใชสารเคม ตลอดจนการประชาสมพนธใหคนในตาบลนลเพชรหนมารบประทานขาวทมอยในตาบลนลเพชร เพอเปนการอดหนนชวยเหลอเกอกลซงกนและกน

28

การใชเศษใบออยเหลอทงคลมแปลงพชผกแทนฟางขาว

สถานท บานเลขท 46 หม 9 ต าบลล าเหย อ าเภอดอนตม จงหวดนครปฐม

แกนน า นางส ารตน ทองดอนนอย เบอรโทรศพท 089-5340204 นางสารตน ทองดอนนอย หนงในแกนนาเกษตรกรหลายคนในตาบลลาเหย อาเภอดอนตม จงหวดนครปฐม ประกอบอาชพปลกพชผก บนพนท 2 ไร มการปลกพชผสมผสานหลายชนดในพนทเดยวกน เชน เผอก กระชาย ผกชไทย และขาวโพด เปนตน ซงมแนวคดในการจดการในกระบวนการผลต กบวสดทใชคลมแปลงปลกพช เพอสงเสรมการเจรญเตบโตพช โดยการปรบเปลยนมาใชวสดทมในชมชนมาใชทดแทนฟางขาวซงเปนวธทเกษตรกรทวไปปฏบตกน โดยวสดทนามาใชทดแทน คอการใชเศษใบออยเหลอทงทตกคางอยในแปลงภายหลงจากทไดมการตดออยไปแลว โดย นางสารตนใหเหตผลวา 1) การใชฟางขาวคลมดนมกประสบปญหาในเรองเมลดขาวทตดมากบฟางขาว จะงอกขนมากลายเปนวชพช ทาใหตองเสยเวลาในการถอนออกหรอเสยเงนในการจางแรงงานกาจดวชพชหรอตองใชสารเคมกาจดวชพชใบแคบ 2) จากการทดลองมาหลายครงพบวาการใชเศษใบออยมการควบคมความชนไดดกวาการใชฟางขาว 3) การใชฟางขาวมตนทนทสงกวาการใชเศษใบออยคลมแปลง และตองซอหามาจากนอกพนท 4) ชวยลดปญหาการใชสารเคมในการควบคมวชพช เมอเกดการระบาดของวชพชทไมสามารถควบคมได เพราะเศษใบออยควบคมการงอก

29

ของวชพชชนดอนไดดกวาและนานกวา และ 5) เศษใบออย มองคประกอบหลกทประกอบดวยสารลกนน เซลลโลส และเฮมเซลลโลส ทมโครงสรางโมเลกลทซบซอน จงใชเวลาในการสลายตวนานกวาฟางขาว จงเปนขอดทสามารถคลมแปลงไดนาน และเมอสลายตวแลวยงกลายเปนอนทรยวตถทมคณภาพทชวยเชอมยดอนภาคดนไดด สงผลตอการรกษาโครงสรางทางกายภาพของดนใหดไดดวย ซงนอกจากนน ผลลพธของการนาเศษใบออยมาใชประโยชนในการคลมดนแลว ยงสงผลดตอคนและสภาพแวดลอมในชมชนดวย กลาวคอ โดยทวไปกอนทาการไถพรวนแตงตอออย เกษตรกรผปลกออยมกจะเผาเศษใบออย เพอใหงายและสะดวกตอการไถพรวนเมอไมตองมการเผาเศษใบออย จงไมกอใหเกดมลภาวะในอากาศซงสงผลเสยตอสภาพแวดลอมในชมชน นอกจากนยงทาใหหนาดนไมถกทาลายจากการเผาเศษใบออย และไมเกดปญหาหมอกควนทมผลตอทศนวสยในการขบขยวดยานพาหนะของชาวบานและประชาชนทอยในบรเวณทมการเผาเศษใบออยทอาจเกดอบตเหตได ไมกอใหเกดปจจยเสยงในการเกดโรคในระบบทางเดนหายใจของชาวบาน และไมเปนการสรางปญหาโลกรอน เปนตน ซงจากการจดการกบปจจยในการผลตโดยแนวคด แบบนางสารตน ทองดอนนอย นนถอวาสามารถเปนแหลงเรยนร สรางกระบวนการเรยนร ใหเกษตรกรในชมชนอนนาไปปรบใชในการทาการเกษตรของเกษตรกรในชมชน เพอชวยใหเกษตรกรมตนทนในการผลตตาลง เปนการรกษาระดบความอดมสมบรณของดนใหสามารถทาการเกษตรไดอยางยงยน และชวยใหเกษตรกรมคณภาพชวตความเปนอยทดขน และทาใหเกดกรสรางการทา

30

การเกษตรทยงยนทมการสงผลตอชมชน หมบาน และสงผลโดยรวมไปสระบบนเวศทสมบรณและนาอยของชมชนดวย

31

กลมเกษตรอนทรยพนอง 3 ต าบล

สถานท ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชน บานเลขท 54 หมท 10 บานหนองไขกา ต าบลทงขวาง อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม

แกนน า นายสธรรม จนทรออน 081-3845352 ทมาและแนวคด

เรมตงแตในป 2540 จากการรวมกลมผปลกผกปลอดสารพษ โดยการสนบสนนจา กมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน และสานกงานเกษตรจงหวดนครปฐม เพอผลตผกปลอดสารพษตราปลกไมลาย จงเปนจดเรมตนในการแลกเปลยนเรยนรและถายทอดการทาเกษตรอนทรยตงแตนนเปนตนมา จนประทงป 2550 นายสธรรม จนทรออน ไดตงศนยเรยนรชมชน(เกษตรอนทรย) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดรบการสนบสนนจากสานกงานพฒนาสงคมจงหวดนครปฐม และสานกงานเกษตรและสหกรณจงหวดนครปฐม มพนทศนยเรยนร จานวน 17 ไร ซงเปนทดนของตนเองทรบมรดกมาจากพอแม แบงเปน 2 แปลง โดยมคลองชลประทานผานกลางทดน มจดการอบรมถายทอดความรใหกบเกษตรกรและบคคลทวไปทสนใจ โดยมฐาน การเรยนร จานวน 16 ฐาน ไดแก 1)ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2)การทาปยหมกชวภาพ 3)การทาปยหมกเรงดวน 7 วน (โบกาฉ) 4)ทานาหมกมะกรด 5)การทานายาเอนกประสงค 6)การทานาแบบโยนกลา 7)เครองสขาวชมชน 8) การทา

32

จลนทรยหนอกลวย-หนอไผ 9) การทาฮอรโมนหมกปลา/ผก/ผลไม 10)การทาเกษตรผสมผสาน 11)การเลยงไกไขอนทรย 12)การทากอนบาบดนาเสย(คงโหงะ)13)แกสชวภาพ 14)การขยายเชอราไตรโคเดอมาร จากพด. 315)การขยายพนธไผ 16)สมนไพรกบการพงพาตนเองและการเกษตร จากนนในป 2551 ทางศนยฯไดเขารวมโครงการพฒนาการเกษตรตามแนวทฤษฎใหม โดยยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ และ นายสธรรม จนทรออน ยงเปนหมอดนอาสาประจา อาเภอกาแพงแสน ซงทางศนยเรยนรมจดเดนเรอง ทดแทนการใชสารเคมเพอลดตนทนการผลต และสรางความสมดลทางธรรมชาต ใชภมปญญาเดมผสมผสานกบเทคโนโลยในการควบคม โดยปจจบนมคนเขามาศกษาดงานภายในศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชนอยางเนอง

ผลจากการดาเนนงานมผมารวมแลกเปลยนเรยนร จงทาใหมสมาชกใหมทมแนวคดการทาเกษตรอนทรย จงกอเกดเปนกลมเกษตรอนทรยพนองสามตาบล ประกอบดวย นายสธรรม จนทรออน แกนนาตาบลทงขวาง นายโกมล ออนสด แกนนาตาบลหวยขวาง และ นายนคร บบวเศษ แกนนาตาบลหนองงเหลอม โดยมกจกรรมหลกคอการปลกขาวอนทรย และสเปนขาวสาร การปลกผกอนทรยนานาชนด การแปรรปเครองดมสมนไพร จาหนายในชมชนและบกเบกเปดตลาดนดสเขยว ในโรงพยาบาลนครปฐมทกวนพธ นอกจากนยงเปนแหลงเพาะพนธเปดพนเมองพนธนครปฐม

33

การหนนเสรมของ อปท.หรอองคกร ภาครวม

ไดรบการหนนเสรมจากภาคภายนอกเปนหลก เชน กรมพฒนาชมชน กรมทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ โรงพยาบาลศนยนครปฐม มหาวทยาลยเกษตรศาสตรและมหาวทยาลยราชภฏนครปฐม เปนตน โดยใหการสนบสนนในเรององคความรตางๆ เชน การทาเกษตรอนทรย การจดทาบญชครวเรอน ผลทเกดขนคอทาใหเกษตรกรในพนทมรายไดเพมมากขน ผลผลตสามารถสงออกไปภายนอกพนท ทาใหมชอเสยง เกดการเขามาศกษาดงานแลกเปลยนเรยนรเกยวกบทาการเกษตรในตาบลทงขวางมากขน และเปนแหลงผลตอาหารปลอดภยหลอเลยงคนทงในและนอกชมชน

34

โมเดลการจดการระบบการผลตการเกษตรผสมผสาน “ระบบวนเกษตรในพนท 10 ไร”

สถานท บานเลขท 33 หม 6 บานคอกชาง ต.แหลมบว อ.นครชยศร จ. นครปฐม แกนน า นายไชยา ทวมเกลด โทรศพท 081 2991371

นายไชยา ทวมเก ลด เปนผนาทางความคดและผนาการเปลยนแปลง เปนเกษตรกรคนเกงคนหนงในตาบลแหลมบว ทม แนวคดการจดการกบระบบการผลตทางการเกษตรอยางยงยน และดวยแนวคดปลกปาในชมชนโดยนาแนวคด ระบบไรนาปาผสมหรอการทาการเกษตรแบบผสมผสาน รปแบบ“ระบบวนเกษตร”ทมการนาเอาความยงยนของระบบปาธรรมชาตมาเปนแนวทางในการทาการเกษตรบนพนททาการเกษตรทงหมด10 ไร ทมการจดการองคประกอบทางการผลตทมความหลากหลายของชนดของพชและสตว ไดอยางเหมาะสม โดยการทาการเกษตรของนายไชยามการจดการกบพนททาการเกษตรโดยแบงพนทออกเปนสองสวน คอสวนทใชปลกพชและสวนทใชเลยงปลา ซงมการปลกพชทหลากหลาย เชน ตนสก ตนพล กลวย มะนาว มะพราว ผกลมลกชนดตางๆเชน กวางตง คะนา และเผอก และสวนทใชในการเลยง ปลานน เรมตนทมการเพาะพนธลกปลาเอง โดยมการเลยงปลาแรดรวมกบปลากรายในบอเดยวกน โดยมแนวคดของการใชลกษณะนสยและโครงสราง ทางสรรวทยา ของชนดปลาทงสองในการจดการกบอาหารทใชเลยงปลา โดยจากลกษณะของปลากรายทมลกษณะ

35

ลาไสทสนและนสยทเมอเมอปลากรายกนอาหารอมแลวจะไมมการกนอาหารอกจงทาใหเกดปญหาในเรองของอาหารเหลอตกคางในบอซงสงผลใหเกดนาเนาเสยและตองมการเปลยนถายนาในบอปลาทาใหตองเสยคาใชจายในการจดการกบปญหานาเนาเสยเชน คาใชจายในการเตมนามนสบนาเขาบอเปนตน นายไชยาจงเลยงปลาแรดรวมกนในบอทเลยงปลากรายโดยทใชลกษณะของปลาแรดทเปนปลาลาไสยาวและกนอาหารตลอด จงใชลกษณะเดนของปลาแรดในการจดการกบเศษอาหารทตกคางบรเวณขอบบอและกนบอ ทปลากรายกนไมหมด ทาใหเกดการจดการกบอาหารปลาไดอยางสมดลทาใหไมเกดการเนาเสยของนา ในระบบการจดการนาในบอ ไดมการออกแบบวางระบบในการระบายนาทงลงสรองสวนทปลกพชไมผล ไมยนตน เพอใหเปนแหลงธาตอาหารใหกบพชเหลานน และนอกจากนายไชยาจะทาการเลยงปลาเพอขายแลวนายไชยายงมความรในการเพาะพนธปลา จงใชความรทมในการเพาะขยายพนธปลาแรดและปลากรายทตนเองเลยงเปนอาชพแลว เพอจาหนายใหกบพอคาขายพนธปลาดวย

ผลจากการดาเนนงานดงกลาว นอกจากจะยกระดบคณภาพชวตของตนเองแลว ยงเปนตวอยางการเรยนรการจดการทรพยากรในไรนาและปจจยการผลต ทไมกอใหเกดมลภาวะกบชมชน ซงถอไดวานายไชยา ทวมเกรดนนเปนเกษตรกรทมความคดและการจดการในกระบวนการผลตทเหมาะสมและใชประโยชนจากอาชพของตนไดอยางคมคาและเปน แหลงเรยนรเพอสรางกระบวนการเรยนรใหกบคนในและนอกพนท ในการทาการเกษตรเพอความยงยนของคนในหมบานและชมชนตอไป