सवरकरच कववत - Savarkarsavarkar.org/mr/pdfs/savarkaranchi-kavita-mr-v002.pdf ·...

194
सवरकरच कवत सवरकरच कवत www.savarkar.org

Transcript of सवरकरच कववत - Savarkarsavarkar.org/mr/pdfs/savarkaranchi-kavita-mr-v002.pdf ·...

  • स�वरकर��च� कववत�स�वरकर��च� कववत�

    www.savarkar.org

  • स�वरकर��च� कववत�

    अन�कमण�क�

    1 श�म�त सव�ई म�धवर�व��च� र�ग ................................................................................ 4 2 सवद�श�च� फटक� .................................................................................................. 7 3 ग�ल� अह द�श रस�तळ�ल� । ................................................................................. 10 4 न�शक�जवळच�� ल���� प�ह%न । ............................................................................... 11 5 स�य�क�ळ' र�न��त च�कल�ल( क कर� .......................................................................... 12 6 न�र श�कर�च( द�व�लय ........................................................................................... 14 7 ग द�तट'� र�त�� .................................................................................................... 15 8 श�टटळकसतवन .................................................................................................. 16 9 क� तकरपशणसत ................................................................................................... 17 10 छ�द नस� च��गल� । ............................................................................................ 18 11 ल�ड' ऑफ टद ल�क0सग1 ५ भ�ष��तर ...................................................................... 19 12 श�शशवग�त ...................................................................................................... 25 13 ग द�वटकल� ..................................................................................................... 27 14 न�शशक य�थ�ल ग द�तट�क7� ................................................................................. 31 15 क� रळक टकळक�र��च� सव�गत ................................................................................ 33 16 व8ष व9 ........................................................................................................... 35 17 श�शशव�ज� मह�र�ज��च� आरत� ............................................................................. 37 18 ववश�त आजवरर श�शत क�य झ�ल( ...................................................................... 38 19 ब�लववधव� - द�0णसथत�कथन ................................................................................ 40 20 ह� सदय� ग�य� त�र ......................................................................................... 48 21 श�ब�ज� द�शप��ड� य��च� प व�ड� .............................................................................. 51 22 त�रक��स प�ह%न ................................................................................................. 60 23 श�म�न ? र�ज� क8 ष�शह� य��स ................................................................................ 64 24 टह�द स��दर� त� । ............................................................................................... 67 25 वपयकर टह�द�सथ�न ............................................................................................. 68 26 पभ�कर�स ....................................................................................................... 69 27 स�गर�स ......................................................................................................... 72 28 स��तवन ........................................................................................................... 74 29 म�झ( म8तय�पत .................................................................................................. 76 30 पटहल� हप� ..................................................................................................... 80 31 एकलकDड' ....................................................................................................... 81 32 फ� लब�ग .......................................................................................................... 83 33 च��द ब� च��द ब� ! भ�गल�स क� ? ......................................................................... 88 34 स�य�घ�ट� ......................................................................................................... 93 35 शनद� । .......................................................................................................... 101

    2

  • स�वरकर��च� कववत�

    36 म%शत1 द�ज� त� । .............................................................................................. 105 37 ब�ड' ............................................................................................................. 122 38 क ठड' .......................................................................................................... 124 39 ववरह चछव�स ................................................................................................. 126 40 रव��दन�थ��च( अशभन�दन ..................................................................................... 130 41 हल�हलवब�द� .................................................................................................... 134 42 टह�द� न8शस�ह .................................................................................................... 135 43 आक��क� ........................................................................................................ 137 44 स%तध�र�स .................................................................................................... 146 45 अज�य�च( रदद�र ............................................................................................. 147 46 मर� नम�ख शयय�वर ........................................................................................ 149 47 मह�स�गर ...................................................................................................... 158 48 अटक� वर जर'पटक� ......................................................................................... 161 49 टह�द%�च( एकत�ग�न ............................................................................................ 172 50 अम�च� सवद�श टह�द�सथ�न .................................................................................. 173 51 टदपव�ळ'च( लकम�प%जन .................................................................................... 174 52 ज� झ��ज । ..................................................................................................... 176 53 म�ळ ग��टफत��न� .............................................................................................. 177 54 स�खशयय�पल�ग ............................................................................................... 178 55 अणखल - टह�द� - ववजय - धवज - ग�त ............................................................................ 179 56 स�तक य�ग��च( टफटल( ........................................................................................ 180 57 स�त र टहद�स ................................................................................................. 182 58 प�णय��तल� आग त� ! ...................................................................................... 185 59 परग��व�� ज�त��न� ............................................................................................. 186 60 टह�द�ज�त�च� श�पत�तप�वन�च� ध�व� .................................................................... 187 61 मल� द�व�च( दश1न घ�उ� द� ................................................................................. 190 62 मथ�र�स ज�त��न� .............................................................................................. 191 63 तन�व�ल ......................................................................................................... 192 64 शसग�त ....................................................................................................... 193 65 अन�त�च� आरत� ............................................................................................. 194

    3

  • स�वरकर��च� कववत�

    1 श�म�त सव�ई म�धवर�व��च� र�गफटक�

    धनय क�ल�मशध� धन� सव�ई भ�गय धनयच� र�य�च(स�वक ह�त�� यशणसव असत� प�णय टकत� तय� प�य��च(श�म�त��च� भ�गयपत�प( द�दश वषZ बह� शमल�अटक�ल� यश पटक� र वव�शत प�नह�� सव[ज� चट नमल�रजप%त�द' श%र ररप%ह' श�म�त��स� शर� अल�मDगलपशत�न�� पसनन ह ऊशन वणजरपद�स� अवप1यल(णजकड� शतकड� न�म प�शव� क�ळ शत%स� व�ट� शनय��पज(त झ�ल� बह� श��तत� ररप� सव1 ह� हट% शनय��न�च शशक�र' र�ग तम�श� पज(त ह त� शनतय पह�श�म�त��न� ब�त ठरववल� र�ग कर�व� अस� मह� १०र�य�च� कल प�ह�शन सव1टह द�त� सतवर रक�र�हष1 ह तस� वष1पशतपद� प�णय��त झ�ल� प%क�र�सरक�र��न�� सरद�र��न�� सकलजन��न�� दD रसत��र�ग कर न� टठकटठक�ण��ह' क�शल स�श शभत त� वसत�प�ग� पथक� म�नकर' अण� क�रभ�रर ह� सरद�र�श�म�त पभ� म�धवर�य�सह'त आल� दरब�र�णज�ह'� र ववल� मह�पत�प( जररपटकय�ल� अटक�ल�मह�दज�च� सव�र' आल� सरक�र��न� नय�य�ल�हत� घ ड� फaज अस� ह� सम�ज सव1च� म�ळ�ल�आज� क�ल� श�म�त( मग स�रव�त कर' ख�ळ�ल� २०उड% � ल�गल� ग�ल�ल पलल� हaद खपववल� फaज�न(र�ग�च�, टकशत ख�ळ�न सव�र' व�डय�मधय� मaज�न(न�तर सव�र' शतसर� पहर'� शनघ�शल शहर'� थ�ट�न(व�ड� ड�व� घ�ल�न ग�ल� ब�धव�र�च� व�ट�न(प�ढ( ववलसत� म�खय सव�र' सव( थ�ट अ�ब�-य��च�च�दवब�ब श�म�त अव��तर पक�श पडल� त�-य��च�

    4

  • स�वरकर��च� कववत�

    वपचक�-य��च� म�र ज�हल� फ�र त�धव�� ब�धव�र'�सव�र' क�पडआळ'�त%न� ख�ळत आल� रववव�र'�हररप�त�च� व�डय�प�श�� र�ग क�शर' उडव�शनय��सव�र' ग�ल� न�गझर'�त�न र�ग क�शर' त�डव�शनय�� ३०र�सत� य��च� प�ठ�मधय� प�ट ल�गल� रसतय��न��गचचय��वरन� ब�ब ल�व�न� र�ग उडववल� र�सतय��न��सल�म म�जर� सव1 र�टहल� द�ग ज�हल� र�ग��न��द�प�रर� जस� र�ग करववल� भगव�न श�र�ग��न�शहरर� शभजववल� कiक ब�गल� चaक ग�ल�ल� र�ग��न��द�प�रर� जस� व8�द शभजववल� भगव�न श�र�ग��न�झ�कत झ�कत सम�द�य च�लत� सव�र' य� मग व�नवड'न�तर र�ग� अर�भ झ�ल� न�च ह उन� द न घड'ल�ख हaद� उड% � ल�गल� वपचक�-य��च� म�र अत�झ�शल र� झ�ल� गदj एकशच व��1व� त� पह� टकत� ४०दD दD ह�त�� ग�ल�ल भरत� ल�ल छत टदस� ब��द��तह�सयवदन मग र�व श भत� श%र शशप�ईव8�द��तन�तर ऐस� र�ग ख�ळ%न� उठल� सन�न�ल� ज�य�अगण�त तय� कण�� त�प�� ल�गलय� स�ग�शध प�णय�चय� कढय�व�गव�गळ'� स�ग�ध त�ल( र�य�ल� ल�व�य�ल�उभ� र�टहल� ब�ह� घ�उशन घ�ल�य�त( नह�य�ल�अव�1शनयश� थ�ट�न( क7� झ�ल�� सव�[च� सन�न(सव�[स� मग व�ट% शन टदधल�� अन�त वस( शश�द�न(नव�� ल�व�न� वस( प�नरवप य�शत सव1ह' दरब�र�न�च ज�हल� स�र ह उन� प�नस�प�र' ह�रत�र� ५०मग शश�द��न�� श�म�त��न� शशरप(च त�र� अवप1यल�तस(च सव�[ जन��स द�ख� अम ल प श�ख� टदधल(स%य[वब�ब लजज�त ह ईस( टहल�ल ल�व�शन मग र�त��उलट' परत� सव�र' सव1टह स�ग( न�न�द' म�त�श भ� बघत� नरन�र'ग� शचर�कद�न( ल�व�शनय��

    5

  • स�वरकर��च� कववत�

    गजर�न( अशत सव�र' य�त� व�डय�मधय( घ�उशनय��भग%र, १८९४

    6

  • स�वरकर��च� कववत�

    2 सवद�श�च� फटक�फटक�

    आय1ब�ध� ह उठ� उठ� क�� मठ�स�रख� नट� सद�हट� स ड%न� कट� कर� य� मल(छपट�� न� धर� कद�क�शम�र�चय� श�ल� तयज�न� अलप�क�ल� क�� भ�लत��मलमल तयज�न� वलवल शचत�� हलहलक� पट क�� वररत�� ?र�जमह(द' च�ट तयज न� ववटक( शचट त( क� घ�त��दiव( शमळत�� व�टट इणचछत�� नर ट' न�ह'� क� आत�� ?न�गप�रच( र�शशम भ�स� त�गपट�स( परर परकय�रठठ बन�त� मठठ ल क ह मऊ ल�गत� त�मह�� कशय� ?य�वशल स ड%न वपत��बर��न� ववज�र करणय� सटटन पह�ब�ज�रशच त�णमह नट�वय�मशध� ववच�र करत क ण� न ह� १०क�शल अन�सथ� त�मह'च� सवत0 मग अथ�1तशच कल� ब�ड�ग�ल( धनच� न�ल( हरन� म�ल�� त�णमह तरर क � रड� ?अर� अप�च� प%वy ह तD सकल कल��च� ख�� अह�भरतभ%म�चय� क�श�� द'प त� कल�क आत�� अमह' पह�जगभर भरन� उरल� ह त� न�रल� आत�� वय�प�रसकलह' कल�शभज त�धव�� अज अत�� आमह' थ रशनशम1यल� मयसभ� अणमह�शचन� प��डव टकररट' अठव� र�मठठ ल क ह ल�ज क��टह�तरर ? लठठ अस�न� शठ बनल र�आमफल�चय� क ईमधय( ध तरज ड� वस� तद�ह त� ज�थ( पशतबह�च�, शधक? अणमह जनम�शन अपव�द� २०ह� परक� हरक�म�� ख�लववशत भ�लववशत वरवर व�च�न(वयवह�र' ररत अस� बर�बर सद� हर�म� व8त�न(क�मध�न�क� भरतभ%शमक� अस�शन भ�ग क�� त� शभक� ?सहस क स��वरन� ख�स� पiक� हरत पभ�द'क�न�उशन कचच� म�ल आम�च� द�त� स�च� पकक रप(आमचय�वर' प ट भर' परर थ रर कश�च� तर' खप�

    7

  • स�वरकर��च� कववत�

    पह� तय��च� ह'च र'त ह शमत� नस� तय� लब�टडल�न�न� कमZ न�न� वमZ द�श अस� ह� ल�ब�टडल�शनम�ल�� ह�त��मधल�� फडक7� फडकत न�न� धवज वरत��हड�लहपस� करशन शशप�ई शनघत सव�र' जगभर त� ३०न�न�पररच� र�ग भर'त� र�गप�षप त( द�ग कर'म र क�वळ� प�रव� सस� श�पद ववचरशत त�� बकर'�र�जग8ह( ग प�र( झळकत� मजल� सजल� तय�मध�न�स��दर न�र' द�0खहष1भरर� तय� बघत� श भ� तर��न�न� ज�त� वपकल� श�त� ग�र ह'रव( वस धर'भ�त ब�जर' गह%� ग�जर' आचछ�टदशल ह' भ%शम बर'अगनग ग�ल� गगन च��बणय� सव( थ र बह� क र��क7भ�स प�रषच� शनज��टक� बसव� सव�न�द�न( प र�� क7�न�न� ऐस�� ववशचत शचत( द�ववशत त�मह�� भ�लध�द�त�मह'टह भ�लत�� बघत�� घ�त�� क���त सवपट�ल� शन�द� ४०य�ल� आत�� उप�य बरव� एक7 करव� मन भरव�ओतप त अशभम�न( हरव� द�श� ध�द� पट धरव�परक� वरवर टकत�टह ब लशत ग डग ड तरर मशन� समज�स��दर मय�न�� अस� अशसलत� घ�तशच ह इल झट उमज�र�वब�णज जरर ग�णज जह�ल� र�जयब�ड�ऊ तरर म�खयसखय अस( परकय��च� य��च� ग ष हदशय� ह' धर� लखखवiर ट�क�� य� य�सतव लवकर खiर कर परम�शर त�शनशय झ�ल� म�ग( अप�ल� परद�शश पट( न� धर� त��चल�चल� ज�उ� य� घ�उ� य� द�शश पट��ल� पट�पट�ज�ड(भरड( गड� कस(ह' अस स�व�� परर झट�झट� ५०न� सपश%[ तय� पश%पट�ल� मऊ वर, ववख�रशच भ�व%�घ�ऊ� खडतर अ�त�� स�खकर धम�1शच म�न�शनय�� ज�ऊ�आजवर' जरर भ�ललD ख�ललD ततकपट�ल� अववच�र� ज�उ� द� चल� गतग ष��च( समर�च� नक ह(शच बर(दवयख�ण� ह' ख र( घ�उशन परक7� प र( ख�त� र�

    8

  • स�वरकर��च� कववत�

    एकशचत य� कर� गडय��नD ववत णज�क�� त( प�नरवप र�ववश�शरर त� न�र�यण� ह' यमहररहर अटद स�रवरर��कम1शसणधदस� द�व न�उशन म द द�शत शनजभ9जन��दर अज�न� रजन� ज�व स��ग पक�श रवव थ रवर�वय�ल� रतपट�ल� कर आय1 त� र� घ र ६०कववत�रप� म�ल� अपy आय1 ब�ध��ल� स�थ1क ह�भ9��करव�� मन द�व�स� स�व�य�स� अप1� ह�न�शशक, १८९८

    9

  • स�वरकर��च� कववत�

    3 ग�ल� अह द�श रस�तळ�ल� ।इ�दवज�

    ग�ल� अह द�श रस�तळ�ल�सव�त�तयप�स�द अह� जळ�ल�आल� पर��च� अशत थ र घ�ल�वह� सजज, त�मह��स ल�ट% � शनघ�ल� १ववधव�स�न� क��प� ह� ररघ�ल�घ�ल�वय�ल� पर ट ळ घ�ल�सव�त�तयर�श�स ल�ट%न न�ल�म�लय�पर' क�य बस%न ठ�ल�� ? २

    10

  • स�वरकर��च� कववत�

    4 न�शक�जवळच�� ल���� प�ह%न ।श क

    ल���� बघ�य� मग प��डव��च��ग�लD वयसय��सह मaज स�च�अतय�त रमय सथळ प�हत�� त(स�त ष झ�ल� बह� मनमन�त( १पर�त� ज�त�� क� हष1 ग�ल�श क�नल( द�ह मन��त क�ल�क7� थ र ववद�न ? वपतर�� अश��ल�क�प�त झ�लD अणमह ह� कश�ल� ? २

    11

  • स�वरकर��च� कववत�

    5 स�य�क�ळ' र�न��त च�कल�ल( क कर�च�ल - न8पममत� र�म�वरत� स�रख�क�� भटकशस य�थ( ब ल( । क�� न�त ज�हल� ओल� क ण�� क�� त�ल� द�खव�ल( । स��ग र�धशन त�झ� क%र क7� भ�र' । क� म�त� र�ग( भरल� क� त�झय�प�स�न� च�कल� । स��ग र�ह� ह�य कDकर� बचड( । टकशत ब( ब( करन� अरड� उचल शन घ�तल( कड� । ग णजर(क�� तडफड आत�� कररस� । म�� कड( घ�तल( त�जस� चल ग8ह'� चiन मग ख�श� । ऐक र�म� क%र त�ल� क� व�ट� । हदय ह( मह��शन क� फ�ट� भय नक त�ल� ह( ख ट( । ऐक र�ह� च�द रमय जरर आह� । मधय�न र�वतमशध� प�ह� व8क व�रशन रणकल न� ह( । ज�� र�तD द%र टदसतस� क � । टपतस� क%र बघ यवन ग णजर' क�पणय� म�न । ज�� र�कशम क��टह� न त�जल�ग न� । म� त�ल� द�ध प�ज न� ह' र�त ग8ह'� ठ�व न� । प�ढशत र�उदईक य�थ तव म�त� । आ��क कळवप� तव प�त� द�ईन तय��च� ह�त�� । त�जशस र�मग थ पट�न� मय�� ह�त( । आण�ल( ग8ह�त( तय�त( त नवल म�डळ'�न� त( । ज�हल(क�रव�शळशत क �� तय�त( । अण� घ�शत च��बन� क�ण� त� क�ण� अरशसक मजल� ह�सत� । ज�हल�ग णजर( कDकर� क�ळ( । नउ दह� टदन��च( सगळ( मउमऊ क�श त� क�रळ� । श भल�ल�डकय� क�� अस� भ�स� । म� ततपर तव स�व�स� क वळ' म�शथ न� ख�स� । क�� बर(

    12

  • स�वरकर��च� कववत�

    बघ य�थ( त�णझय�स�ठ� । आण�ल� द�ध�च� व�ट' परर थ(ब अस� न� च�ट' । क�� बर(तव म�त� क�भर च�कल� । मह��शन क� तन% तव स�कल� म�झ�ह' म�त� न�ल� । यमकर(भ�ट�ल उद�� तव त�जल� । शमळ��र न परर मम मजल� कलप��तक�ल जरर आल� । ह�य र�शमथय� ह� सव1 पस�र� । ह� वय�प नशरशच स�र� ममत�ह' कररत� म�र� । वरशत र�ह� जग�� द�0खमय स�र( । ह'� ब��धव पत� प र( मह��शनय�� श��तमन ह र� । त%� तवर(तरर क��टह� न ज�वह�� ख�ई । धरशनय�� उगत� क��ह'� उचटटल( तDड म�� प�ह' । शचम�कल(हळ� द%ध थ डक� पय�ल( । मग तवर( तDड टफरव�ल( कDकर� ब�वरन ग�ल� । स�णजर(सव�त�तय जय��च( ग�ल( । परकय��च� ब�द' झ�ल� वतभ�वन�� स�ख न तय�� कसल( । क7 खर(लटक%न छ�शतश�� शनजल( । त�सह' भर�भर ग�ल� ववश ह( म�टदत मग क�ल( । रववकर(घ�उन� परत तय� ह�त�� । क�रव�शळत वरच�वरत�� क�लचय� टठक���वरत� । स टडल(तD म�त� तय�च� ह त� । श ध�त द%र शशश�स�ठ� दगड��च� तर�च� प�ठ� । ह�य र�ह�बरड� ऐक%� आल� । आन�दशस�ध� ऊसळल� सतन� शर�स�रख( घ�सल( । टकशत तवर(ड लत म�टदत तरवर त । सप�म पणक ह� ग�त त कड� पशतधवशन द�त । म�दभर(ह� पभ हष1ववशस य�स� । परर मल� रडत बसव�स� मम म�त� क�� लपव�स� । अज�शन र�न�शशक, १९००

    13

  • स�वरकर��च� कववत�

    6 न�र श�कर�च( द�व�लयश�द%1लववक7टडत

    टदलल�च( पद ह�लव शन वररल� त�ज( णज�ह'� स�पद�र�ह न� शनरप�क व�ह�शन टदल� श�श�भ�चय� स�-पद��ह त� त� त�मच� स�प%व1ज अस� यतक7शत1त( न� लयन�र श�करच( अस( कशथतस� आमह��शस द�व�लयन�शशक, १९००

    14

  • स�वरकर��च� कववत�

    7 ग द�तट'� र�त��आय�1

    ग�ग�त�र'� वब�वबत द'पशशख� नशच पर�त� कजजळ त(सजजनहदय अस(च� तयज�न� द ष� ग���कड� वळत(न�शशक, १९००

    15

  • स�वरकर��च� कववत�

    8 श�टटळकसतवनआय�1

    ल�जववल(शस शनज यश( धवल( तव�� सतय टहमनग� शतलक�स�तत जनपदस�व�वप1त त%� त�ज कवव न ग�न ग�शतल क�� ?अनलस जनक�य�1त( आय�1त( रणक श�भ� टटळक�त(श�कल(द�यश( लणजजत त�थ( ह त�ल न� क�टटल क�� त� ?सव�थ�1सतव न� क�ल( द�षक8शतम�डन कद�वप शतलक�न(यतक7शत1शव��म8त द�ल1भ सजजन सद� वपशतल क�न(जनस�व�सतव झटत�� झट क�र'� न�शत ब�ल शतलक�ल�द�0सह छल स स�व� ल�ग� य� आय1भ�लशतलक�ल�परर ध�र धर' क�सरर, सरर प�थ�1 न� शर�सनशच ट�क7क7� “क�सर'” सर'� ज( प�ततव न त( “सर�स” नशच ट��क7� ?दढ सन�ह अस� ज ज र�षटहत द�9 तय��शश� शतलक��च�र�षववघ�तक अररचय� ह त� क�सररप�ढ( शशशथल क��च�प�म� ठ�ववशत स�ध% इहल क7�, द�वत� नभ��, शतलक7�यमद%त सपश�1य� र�षटहत�चछ% सत�� न भ�शतल क7�द�व� त�झय� हव�ल�� क�ल� ह� क7शत1न�शतच� ठ�व�वह� व�ल�, सत�नभय�प�स�शन य� रक�न� स�ख( ठ�व�ग�त आय�[त( श�मय�र�शसफ%शत1न( “ववन�यक” त न�यक त जगत�च� शतलकसतवन�स म�टदत आयकत न�शशक, १९००

    16

  • स�वरकर��च� कववत�

    9 क�तकरपशणसतपररचय - न�शशकच� ल .टटळक��च� वय�ह' आण� सनम�नय प�ढ�र' कi. ग�ग�धरप�त य��चय� सम8तयथ1 नगरग8ह ब��धणय�त आल(, तय� क�तकर-नगर-ग8ह�च� प�य� घ�लणय�स�ठ� नय�यम%तy म�धवर�व र�नड� आल� ह त�. तय�व�ळ'� ववन�यकर�व��न� प�ढ'ल श क शलह'ल�.

    श�द%1लववक7टडतसतक7तy ववमल� वरशन रमल�, ज म�त8भ%ल� भल�औद�यZ भरल� भव�स तरल� सतप�त त श भल�द�श�थ1 शमल� कध�� न दमल� तय� सदश -म�टदल�श�मतक�तकर� सवभ%टहतकर� स�ष��ग मय�� व�टदल� १न� क �� छशळल( क�शबद वद�न� सतप�म त( ज टडल(जय�न( द�शटहत�थ1 यत करणय� सव�थ�1पत� स टडल(वय�प न� नगर�� प�र��स पसर( यतक7शत1 द�श�वर'ह� ह� शनद1य क�ल न� झडकर' ग�ग�धर� सतवर' २आध�� द�शटहत�थ1 यत कररत� ऐस� टकत� जनमत�तय�म�ज� परत�त द�श अम�च� क��ठत ज�थ( मत�ऐश�ह' समय�� कस( हररशस ब� य� द�श-उद�रक�आय�[च� कशलज� कस� टहसडस�, द'न��वर' म�र क�� ? ३जय��चय� सतक8शत थ र थ र कररत� तय��च� वस�व� सम8त�स�ध%�च�� कररत�शत य�सतव जन�� ह'� सम�रक( सनमत�आज� न�शशकव�शस क�तकर ज दiव( अमह�� ल�भल�तय�च� सम�रकय ग ह� ज�ळतस� आन�द झ�ल� भल� ४ब��ध�व( नगरग8ह�शस ठरल( प�य� तय� घ�लणय�य�त� ‘ जसट'स ’ र�नड� झडकर' म�न न� ब ल�वणय�थ र��च� सतवन�थ1 थ रशच भल� आमह��शस य�क�र�(झ�ल( दश1न स�ध�च( टफटतस� य� चक�च( प�र�(. ५न�शशक, १९००

    17

  • स�वरकर��च� कववत�

    10 छ�द नस� च��गल� ।पररचय - ह' ल�व�� एक� तम�सग�र फड�स करन टदलय�पiक7� आह�.

    च�ल – ‘व8षपवय�1श�� य�धद च�लल(’स� - मनमन-शमत�चय� क�स�र� गण�क�च� ह� त�ल� गडय� र� छ�द नस� च��गल�पशत - अग� क�य कर� ग� मन म ह' स��दर'स� - णजवलग� अस� परर रमय म�ख� त� दर' भ�ल�न रह�ल जरर इज श�ज�र'� क�ळ-शस�ह क भल� घ�ईल प�� द�ब�न� गळ� ? १पशत - प�म( घ�ल� क�ठ� हसत� नखर� करत� टकत�स� - नवह� त� नडग नख( म�ररत� जर णखस� ख�ळख�ळ� मह��ल तरर मग बस� न� तरर ढ� �क�न� प�टहल न� अवदस�पशत - मजववरटहत त�, स�भग� ठ�ववत प�मभ�व न� भल�स� - नवह� त� लकम�ह�शन च�चल� २पशत - मम पद घ�उशन हळ%च च�रत� म8द�हसत( क मल� कश� त� ठकववल स��दर' मल�स� - ख�य�स शमळ�ल न कवड'ह' त�ज जई पडश�ल सड� शनय��, ह�स�ल जग ह� तई पदमद1न त( द%रशच र�ह पiश�सतव वपयकर� ओटढल ब�ज�र'� फरफर� ! 3

    नडग - असवलन�शशक, १९००

    18

  • स�वरकर��च� कववत�

    11 ल�ड' ऑफ टद ल�क0सग1 ५ भ�ष��तरपररचय - इ�गज� सह�वय� इयत�त असत��न� ववन�यकर�व��न� पटहलय� सह� छ�दक��च( भ�ष��तर क�ल(. त( प�ढ( टदल( आह�.

    श कप�र� जय� टदश�स��दर' प%व1 व� त पव�स� जन��ल� सद� हष1व�त कर' ज णसमत( त�मस� रमय र�ख�पक�श� जलप8व� क7� रaपय द�ख�

    शगर'च�वर' घ र म�ग�1स द�व�जय�च� पभ� श�भ भ�र' वद�व�अश� ब�लरशम�पर' स�गर�चय�अस�खय�त अभ��त�न� स�कट��चय�

    मह�व�र धम1सवक��शतपस�र�तस� द'प भ�र' स�श�लतव त�र�पक�श त क7� श�भस� सव1द� त�भय�� ल�बधत�, ध�डस�� गव1 द�त�

    २टकर� श�भ पटदप अश�पर'तर�त�न� झळक� वरच�वर'चमक ल�ल टदस� जइ� ईक���उठशत सतवर व�र तय� क���

    नयन ल�व�शन शचवतत अ�बर'जपशत व�र पभ�तसत�त� बर'करशन सतवर शसधद ह�त�शन�उरटकत� झट व�र य�त�शन�

    19

  • स�वरकर��च� कववत�

    तन�स ‘ग�ल’ झग� मग व�वषत रमवव रमय ववशचवतत दवष त वचनप�लक च�लत म हर'�हररत र�न कम� करड� शगर'

    शनवबड म�ग1 क�ठ( चढत� कड�उभट द�सतर च�लशत व��कड�तळपद�श मन हर प�हत�वळण�� ‘फ थ1’ ‘स�ट'थ’ पव�हत�

    करसह�शय� हर'खशत सतवर'�पद अश� चढ�� वरच�वर'द�वसर' गळत� तरच� तल��पववशत�� इत�क� पथ ग��तल�

    द�व न मaव9क ल�जववत( सव(सकल न� परर स��दरर-आ�सव(

    जय� ठ�य�� उतर� सर वर शतर'� घ र सवरप� भल�प�97च� वरर प�व9 ल�गशत णजचय� ‘ब�नल�टड’ त� श भल�‘वह�न�क�र’ धर शनय� रजतभ� भ�नत� मन ह�रर त(ज�थ( त� सथशल� प�वत� उभयत�� सतक7शत1च� ह�र त�

    घ�त णख�टड�त थ�ट म�ग1 वळस� यनमसतक�� झ��टकत�म ठ�ल� स�ळक� शशळ� लटकत� भ�शतपद� तय� टकत�व�फ� ‘बकन’ च�ह' ग�र टहरव� त� श भत� स��दरसपधन( झ�डप�सम�न चढत�� ड ल� क�ठ( ‘ह'दर’

    ऐस� उ�च सख ल ह� नगपत� घ� फ�टक�स� झग�

    20

  • स�वरकर��च� कववत�

    फ फ�व शन प�न0 प�नह� जल शचर' म�ग�1स तय� तय� नग�ह त� आकशमणय� अस� वबकट त क7� आखड न� गत�तय� घ�ट��त�शन म�ग1दश1क हळ% प�नथ�स न� स�गत�

    ब ल� ‘क�य ववशचत क�र� त�मह�� र�न��त य� य�वय�क �� ज�थ शक� न र�डररकचय� आज�ववन� ज�वय� ?’

    ‘र�कट'� लटकत परव�न�तय�ववन� मज द�ज� परव� न�यदप� गमशल सतयशच न�ह'�क7� शतच� मज जरर जर�ह'

    च%कलD कररत म� म8गय� तDआज व�सर शतज� जइ� य�त श��त शनशल गम� मज स�र(क7� नग�वररल बफ1-पस�र�

    द%र सव�शम तव भ�म मन�च�श�घ स�भव न आगमन�च�म�ग1दश1क मल� वदल� ह(ज( कद�शचत असतयटह आह�’

    ‘क�� प�नह� परर भय��त घ�स�व( ?’‘व�र त%� ? मजशस क�य प�स�व(आणमह र�ह�शन सवत�त बस�व(क7� स�द�ससम बधद अस�व( ?

    श��त व�ळ टदन आज ररक�म�घ�लव%� धररशत य� जरर क�म�

    21

  • स�वरकर��च� कववत�

    क�र�( बह�त क�ललकश�ह'व�र प�वशत सथल��त कश�ह'

    ववशकद�, खग टह�ड� शन घ�त र�न; तय�पशतशच ध��ड� � शनघ� त अटदव�शसशन स�रमय क�म�र'न�तस�यक तय� जरर म�र'

    क7� भय�� पथ आकशमणय�त(र� भयतवशच भट�� भ�लव�त(’प�नथ तय� वदत सतशतव���प�ण�द�र चत�र� अशश व���

    ‘वद न वच, असD द� गaपय, न�ह'�च ह�क�परर पररसशस य�त�� त%� न क��ह'च ह( क�कररत वरर सव�रर म�र ‘अलप�इन�च�’?’‘म�शळ� न मजशस ठ�व( आ� म�झ�च स�च(

    नरपशतम8गय�त( प�ळणय� सजज स�न�असशत मह��शन ठ�व( एक, ब�क7 अस�न�जमशत नगशनव�स� ऐकत�� तप ज�तय�फडकशतल पत�क� श��शतन( स�प जय� तय�’

    ‘फडकव�त स�ख( तय� न� मन� क�मन� त�कसर क�रतडD तय��, न�शच श�क� मन�त(फडकशतल सव(च� च��बणय� अ�बर�त(धरशन नगशनव�स� व8कय�9��बर�त(

    मह�शस च�क�शन आलD श��त ह�त% मन�त(

    22

  • स�वरकर��च� कववत�

    अररसम परर द�स� ब ल अलप�इन�त(’‘तव पशतववषय�� क7� द��ड त च�ड ठ�व(न8पशतवररच ब�ड� म��ड� शन ज उठ�व�

    न8पपशतशनशधचय�ह' सनम�ख�� ल�जल� ज नशच, करर अशमर�च� ख%न जय� ल�ज ल�ज जरर अ�णख न ठ�व( वत1त त कस�र�ववटशतल स�मन(, ह( ऐकत�� एक स�र(’

    आर प ऐक�शन अस� अशत न�च श भ�त ‘ग�ल’ म%त1 पलय�णगन अस�च श भ�ओढ शन ऊधव1 भ�वई वदल� तय�त(‘शस�ह�स ह���न बळ( म8ग ल�त य�त(

    ज�व�त मत स�ट��र न, श�रज र(शन�द शनय� द�खववल( न उश�र जD र�तDच� शशर� तद�दर'� तरव�र तय�च�म�लय�ववन� बघ न ख ड णजर� णजतय�च�

    ह र�न र�जग8ह व� न कथ� तय�च�पतयक ह� स�रसभ�टह ववध�तय�च�द�य�स श�सन णजथ( उपमद1 ह त क ��सह' डगमग�ल न मद1 ह त ’

    ‘ह त�च त ज�ल�म यदवप प�दश�ह'द�ड' न सव�त�कमक�रकश� दश� ह'द�ग�1त ब�लन8प त बलह'न स�च�क ठल म�न मग तय�स म�ळ'� न स�च�

    23

  • स�वरकर��च� कववत�

    म�त� स�द�ब1ल कर'� धरर र�जद�ड�तय� द��डगय�स मग क � कर'ल द�ड�द�ट� त�झ( मन सव( बघ�न� ववट�व(र म��च ह� तव पशतक8शतन( उठ�व�

    ज क�तक�र जन द�ब1ल न�गव�य�ध�नय( ग�र( टहसक�न� बह� भ�गव�य�शनषक�र�( स�जन दणक�व�शसय�त(शन0श�क ल�ज शकल� न शशव%�ह' य�त(’न�शशक, १९००

    24

  • स�वरकर��च� कववत�

    12 श�शशवग�तआय�1

    न�त� धम1 लय�त( छशळत� ग -टदजवर�� यवनकर त�श�श�कर शशवरप( धम�1च( ज�हल� अवन करत�सचछल�, सद8त� म�शनशत स�त�सम� शशव� ज�त(त� श�णजज� जन�स द� आय1जनधर�टहत� शशव�ज�त(धनय यवनतम-हत�1 धनयशच तजजनक श�शह�णज रव�हरव� ररप�कररवर-मद रग यवन��च� नर�श ह� णजरव�श�मभद�रत र�म�य� रमय कथ�-स�ध� सद� प�त श�र�मक8ष�स� मग अधम��, रक�शन ब�ध��स, द�प�त धनय� णजज� वद� त� कशथत� शशवब� त�ल� स�जनन�शतक7� स न�र स�व��1 द�१ द�वतव� म�ल� स�जनन� त�अशततर द�सतर ब� ह( म�न�षय तश��त उचचक�लजननतरर वरर� सतक7शत1, टहल� स�शधशत ज� स�ज धन, द�क�ल जन नभवस�गर उतर�य� स�तर�य�, द� सवधम1 ह' स�तर'तरर धम1-छलक अधम�� द�ड� शन त%� भ%शमभ�र ह� उतर'�ज� जन� द�उशन रक� भर� कर' इणचछ आप��� शशव ब�त� म�यभ%शम म�9-कल�श� ह , करर�च ह� प�� शशवब�स��पत ब�र� स�र( यवनमयशच ज�हल( भरतख�डतनन�श-उ9क�य प�ड� � नक , ह उद�ड रत, ख�डकरर� म�9 म�यभ%त(, शनद1य ह , ज�ळ धम1ल�ड�त(शचर�(च उ9 ज�थ( प स�व( क�य तय� गल�ड�त(बह� क�य वदD रक�� स�ध�स, ह शनतय क�य1-अनलस र�क�य यवनत8� ख�य� म�ग( मग आय1शaय1-अनल सर�शशवर�जहदयस�घट'� ब ध�म8त ओशतल( णजज�ईन(क7� आमवन स�ग�ध( भरल( स�मन( कर शन ज�ईन(घ�उशन वपत� स�त�त( यवनपशतकड� ववज�प�र� ग�ल�यवन�स नमन न रच�, बiस� तiस�शच व�र र�ग�ल�

    25

  • स�वरकर��च� कववत�

    र�जसभ�र'शत नस� ठ�व� य�त(, वद� शह�२, परत�घ�उशन स�त� वदत ज सवगत अहह, छळशत द�श ह� पर त�

    १ द'पक अल�क�र. २. शह�ज�

    र�य शह�ज� ब ध� कर यवन�र�धन� शशव�ज�त(म�ळववल( क�वळ मय�� ततप�म( ह� धन�शश व�ज�त(स ड'� यवनद�ष�, ज ड'� ततप�मह�म टहतकर ब�ह� वप�ड तय��च�, तय�� अप�1शन यश धवल ह( मटह�त कर ब�ववश�सघ�त ह� नरकशच तय�च� ज अनन द�इ ग� पररससव�शमद ह' मह�त� अधम�धम स�ज पननग�पररसग�ल( भ�न शशव�च( क मलस� ग�ल झ�ल� ओल�ब ल� ब�ल मध(च� त�त, क�ठ( त�ज आपल( ग�ल(ग टदज कषववत� ह� नष कर�य� सवभ%शमल� सजल�सव�म� सव�म� तय�त( वदणय�त( वदन ह( कस( धजल(हरहर खर पर शचरत� चरचर दरर ज व�सर� ग�य�ख�य� आय1रववप�ढ(, क�य यवन-क�जव� सर� ग� य�ल�टटल( सव1सव णज�ह'� सपश%1 ज म�यभशगशनल� सजल�त�त� त�मह'च स��ग� व�द%� म� अधम क�य त मजल�मर� वररन, न� ज�इन शर� मह��शन द�स द�ष अधम�त(न लग� धन गज हय मज वपय जगत�� एक यवनवध म�त(न�शशक, १९००

    26

  • स�वरकर��च� कववत�

    13 ग द�वटकल�पररचय - न�शशकल� पल�ग असलय�म�ळ( ववन�यकर�व आपल� म�म��च� य�थ( क ठ%र ग��व� ग�ल� ह त�. त�थ� प�त��च� ग�ग�वटकल�पम��( ग द�वटकल� शलह'णय�च( तय��च� मन��त आल(. ग द�चय� घ�ट�वर बस%न तय� ग��वचय� ल क��ववषय�� तय��न� ह' कववत� शलह'ल� आह�.

    आय�1धवल� धनय� ग द� सनम�शनवरस�घव�वषत� ग�ग�स�ग( तव तD अशततर द�सतर भवशस�ध� सतवर( भ�ग�आजवर' ब�ह��ग� नह�ण�शत म�त� न अ�तर�ग�त(श�स��ब-शशर� ख�ल( स�ध�य� क�य1 य�त ग�ग� त(घ�ट न ह� प�ट सवय( म��ड% शन नह���वय� अमह�� ल क��सव��ग�� पसरवव ख�थवव जगजनन� द� अव�1शनय त ख��१पळत�� क�वह�� य�त� ध��वत धरणय� फ�ग शन र�ग�न(क�वह�� खडक7� बiस�शन म हवव क�ढ शन स�सवर� ग�न(ववकशसत कमल( द�व�शन नह�इल पटहल� तय� शमळ�ल वद�ऐश� पर पर'न( च�चक�रशन म�य ह' सद� शशव द�प%ज�प�णकत ऐश� भ%शमतशल� अन�त द�वत� वसत�सवशशश�सम�वनक7तy त�जसम अशय ! त%�शच ग� द�ज� न सत�परर अलपब�णधद ब�लक जनन� प�शथ1त त�झय� पद� ह� क7�कaसत�भव�शस२ जन��चय� य�हक�म�शस त%� सद� ह��क7�स��पत सव1शच झ�ल( म�त�, ह( भरतख�ड ह'न खर(परवशत� बह� द�0सह बरव�� हदयसथ नडशगच��३ नखर(४

    १ स�त ष�ल�. २ क ठ%र ग��व�च� न��व. ३ असवल�च��. ४ नख(.

    तत�र�� झट�व� सदय�, स�तत समसत ग��वकर'ग��व ज�ट'न� उठल� तरर तदटहत क(वव द�ष र�व कर' ?मम म�त�लक�लज जनशन, त�र'� स�र� तवर( मन हर१ त�ह उत तद�शज क8शत२ सतक8शतन( स�तजन-मन हर त�

    27

  • स�वरकर��च� कववत�

    ग�ग�, स�कटक�ल�� द�व� तय� डDग-य��३ सद� थ�र�ततसद�शज श�शच सशत पणतसटहत व8धद भ�उ उधद�र�तद�शज अण���न� त�तय��न� त(वव श�कर� ब�ल�रक��, स��ग तय��चय� ग�ह'� शसणधदस ववश�क र�ब�ल�करर� जनशन, यशसव� त� स�तत ग प�लर�व वबवलकर४वiदक-टकय(त शमळव� हटक�न जय��च� यश�स धवल करबह� उग ग�शथर ग( मजसम आल� पळ%न भयसटहतसनम�नय श�शतज मह�शबद� त� वiद ह त५ भयरटहतक�शनटकर-ब�ध�तय प�वन, द� भव9रशचरस� कर ग�तद�शजव8णधद ह उशन य�व जनवदशन� रशचर स�कर ग�ग�रज�च� सद��रशस� ज�व त ग��ज शनतय तरतरशनववद� पर'कक�सतव जशश तर��सतव सम�तस�क� तर��नशच ववसर�व� म�त�, उद ग� त� समसत क�लकर��ग�मजन��च� वदन�� र�ह तद�शचरक8तय-ललकर��यतप%व1ज( शमळववल( ग��व जह�शगर पभ%रत( बरव(सनमशत सवभ%शमप�म� द�ऊशन त�र� समसत त� बरव�६

    १ मन हर त� - मन हर क�ट� �ब�त�ल ल क. ग वव�दर�व मन हर ह� ववन�यकर�व��च� सखख� म�म�. २ धनय. ३ डDगर� न�व�च� क�ट� �ब�त�ल ल क. ४ ड. वबवलकर. ५ ह व त. ६ बरव� - ह� क ठ%रच� जह�शगरद�र. प�शवय��श�� य��च� वय�ह'प��च� स�ब�ध झ�ल�ल� अस%न य��च� प%व1ज टदलल�पय[त अशधक�र' पद�वर ज�त य�त असत.

    ह त� स�भग� भ�रशत द�व� सव�त�तयश�ल� व�पररततय�चय�च शच�धडय� य� अशभम�न( जप�शन ठ�वव� तय� तवररतक �� क�ळ'� ध�टडल पभ� क �� त��वव��र१ क�शल जर'उपय ग� ह� पडशतल जरर जप�शन सत�ज ठ�व�� तय��स तर'अपस��शतल कलह शमट , शनषक�र� वयथ1 डaल सम�ळ त�ट ववघन��च( ऊर फ�ट , सतक�ल ह( क7शत1स�पद�स ल�ट तव भ9 श�धद बरव�२ श�ग�ग� स�प त�र भ�ऊ त�भवसप1द�शन�शक पभ�भव9 बर� उत�र भ�ऊ३ त�त� र�मभ�उ बरव� स�रक�� पणतसटहत सकल��न�

    28

  • स�वरकर��च� कववत�

    वपय द�म दर तय��च� व�ट स�खकर शनव�स स�-कल��न�जनन�, सकलत तश� द�द��न� प�मदष�न( प�ळ�यश ववभव तय�� द�व( रक�व( ग�नक�शल ग प�ळ�ह व ग�पशत त क�लद'पक प�व शन उतम� शशक�द� म�त�, तय� स�तत द�श धद�र�थ1 य गयश� द'क�स�ज स�शशणकत न�न� तबद�ध� ववन�यक�शस रक�व(भक�व( टकणलमष, शतटह� द�शटहत�त( सदiव लक�व(प�त कर�व( ग�ग�, सदशतद�न�थ1 ब�प��न� स�च(म�9 कर'� सदय� क7� भयकर बह� प�प न� प�नह� स��च�

    १ फ�टल�लय� वस��त स�त( भरन त� प%व1वत ? धड कर��र�. य�च जह�शगर' स�घट'त कर��र� क �� शनघ�लय�स सव�त�तयस�प�दन�स उपय ग� पडत�ल ह� भ�व. २ अण��र�व बव - क ठ%रच� ब���द�र व8धद जह�शगरद�र. य��चय� एक�लतय� एक शचर�णजव�स व प�तणय�स प�ढ� कट�च� आर प�वरन शशक� झ�लय�. प� ह� डगमगल� न�ह'�त. ३ म�न त.

    खय�त वपतय�सम क�शव स�शध हरर ग प�ळ ब�ळ भ�गवतर�ह स�दढ स�ववद�रत द�शटहत�थ1 दक भ�गवतशच�त�क�नन ज�ळ�न अण���न� जनशन ग� सद� शशव द�कर द'घ�1य� यशसव� स�प तय�� द�स ह( पद�शश वद�मजल� मम सणनमत�� स�रक� व�स�द�व - त�तय��न�१मजसम वरद� वह�व� सटदद� आश� द�वत� तय��न�द� वर अमह�� अस� क7� ह� हसत( द�श - शत� द�ड�व�उधद�र वतवग1सव( त आशध� अस( अमह'� न त�ड�व(सणनमत लख�पशत त बलव�तटह२ शनतय स�पथगमशन� सज ववद�ल�क8त ह उन प�तकड' शमळ�न र�महररस३ भज द�शयश�च� वध1क स��पत अशत द'न क�तक�र सद�ह व त ध�नय व8ष इ�टह� स�पनन अस पसनन तय� रसद�व��� स�त�र गवळ' शल�ग�ईत शभलल आण� य�सकरतव दरब�र अभ�दशच त�र सकल त%� जग��त य�श करववमल�, सदय�, आई, न�मस�ध�, वटकशल शशश�क8त� सरल�

    29

  • स�वरकर��च� कववत�

    यश द� स�कलपन� मम, कमल( तव जशल�, तर�गसम ववरल�

    १ अण��र�व बरवय��च� शचर�ज�व. २ अण��र�व��च� प�त��. ३ अशभनव भ�रत य� ग�पस�सथ�च( पटहल( एक ट प�न��व ‘र�महर'’ ह( अस�.क ठ%र, १९००

    30

  • स�वरकर��च� कववत�

    14 न�शशक य�थ�ल ग द�तट�क7�श क

    ह तD पह�त बसलD स�वयसय - व�टर�ज� प�ढ( य�वत� - य�9 स�रमय घ�टत स%टल� स�रशभ दणक� म�दव�तमद दवषच�सह घ�स� य�वत�जन��त

    लजज�त प�ह शन म�ख�स इ�द%त�� टदवय म तय( म�खघम1 - वब�द%अश� ध�व� वस स�श भन�सय�जय तसन�सम� ह��सत म�द ह�सय�

    घम�1शचय� स��दर वब�द% - प�97भ�ल�वर' शनशल श भत�त�द� च�लन� व�य� जई तय��स�वब�द'च व�ट� ड�लत� मन�स�

    सदय1 - ख���वरल� भ�ज�ग�व���, म�� प�षपशच र9र�ग�श�क शन व�य% शभउशन पळ�ल�शनजyव म�ग शन बघ शन ठ�ल�

    ओल( स�ट�, फ��कत द�हक�णनतक �� सत� न�सत वस ह त�व�ह%शन न�णय� वसन�शस त�चय�सद�बर�ल� शशवल� सत�चय�

    क प( भर�, ध�ष य1 बघ शन स�च�जव�ल�शच क7� क पह�त�शन�च�जई तय� त�व कट�क म�र'

    31

  • स�वरकर��च� कववत�

    ज�ळ'ल व�ट� जगत�च स�र'

    व�य% थर�र�, भयभ�त त�चय�ल�ग� पद�बज�शस मह�सत�चय�सव(शच त थ र जव( पळ�ल�“ ववन�यक�च� ” टह वयसय आल�न�शशक, १९०१

    32

  • स�वरकर��च� कववत�

    15 क�रळक टकळक�र��च� सव�गतपररचय - न�शशक य�थ( तय�व�ळ' न�कतय�च सथ�पन झ�ल�लय� शमतम�ळ� स�सथ�स भ�ट द�णय�स क�रळक टकळच� स�प�दक य���र ह त�. तय�व�ळ'� ववन�यकर�व��न�� रचल�ल� श क.

    श�द%1लववक7टडतश�मचछ�भ�शशर�वर' ववलसत� ग द�वर' सव1द�प�पक�लनक�म, सनम�शनवर( ज� व�वषत�� सव1द�ध��व� श�पदणसथत� परर ध�व%� न�च��ग ग�ग�सत�श�� म%शत1 त�झ� अमह��सतव इथ( य�त�� तश� भ�सत�

    ह त� न��दत क7शत1द�वव त�जल� स�व%शन अतय�दर(श�ग�त�जनन�१ त�झ� तव ग8ह� य�त�� तवर( तय� दर(स�स%च� छळ आठव शन शनसट� ग�ल� पळ न� द�र'म�झय� क�1पथ( अस( कळववणय� धiय�1शस णजवह� कर'

    १ क�रळक टकळक�र��चय� सव1 कववत��ह%न तय��न�� क�ल�लय� ग�त�वर'ल श क��न�� तय��च� क7शत1 फ�र व�ढल�.

    श�र�ज� शशव घ र शत�दमन�� द�द� भर�र' भल�सत त( तवदशचत( तय��वररल, ज� दiव( अमह�� ल�भल�ह' णजवह� जपत� तस� शनशशटदन�� ह� क�1 न�द�वल�दष� ह' न चळ� टहल� उशगच मय�� तवदश1न� द�बल(

    वब�द%�च( बनत( तळ( हदशय� य� स8ष�कम�त( धर�टह�द% ज� असत�ल सव1 शमळ�न� एक7 कर� र� कर�शन�द�न� जनघ�तक�रक स�ख� द�श�शभम�न� वर�श�कल(द%जजवल वध1म�न यश ह ववज�पन� ईशर�

    य� य� र�षटहत�थ1 शनतय झट�न� कत1वयकम�1 समर�द�य� श�सन य�� पर��स ब�ध ह म�न�ल ववश�भर�व�य�� स ड� शन व�द, स�घ करन� र� उधदर� ह' धर�द�य� शसणधदस उचच ह�त�स अश� ह'१ जनमल� स��दर�

    33

  • स�वरकर��च� कववत�

    आज� य�उशनय�� अम%लय अप�लय� व�ळ��त आमह��वर'तव�� ज� क�शलस सतय त� उपक8त� ववज�पन� ह' वर'�प�ज�� य� तर���स ब ध स�रस� द ष��सह' स��वर'�ग�ज� त%� कर ग� दय� तयज�शनय�� र ष�स द�स��वर'

    १ ह' शमतम�ळ� स�सथ�. टहच� उद�श वर'ल द न श क��त ग�शथल� आह�त.न�शशक, १९०१

    34

  • स�वरकर��च� कववत�

    16 व8ष व9पररचय - जवह�रल� ज�त��न� ल�ग��-य� घ�ट��त स�चल�ल� ववच�र य� कववत(त म��डल� आह�त.

    श�द%1लववक7टडतग�ड'ल� व8ष ज��वपल� धर'त ज ज%� थ र म�न�वर'आल� उ�च चढ%न घ�ट दमल� ग�ल� अव��क� तर'ह त� व�ह�न न�त व�हन तई त म�दच�र' तय�क �� टह�द� वद� सगव1 हदय( शधकक�रव���स य�

    ह� शधक? र� व8ष, म�न व��कव�शनय�� त%� द�सस� र�बस�म ठ( ज%� जड ह( असह भर ह� ववश��शतह' न� तस�तDड'� य� वह� फ(स त�� न�रल� म�र' धन� ह� तर'व�ट� प�पशच म%शत1म�त व8ष र� तवजजनम ह� अ�तर'�

    ऐक� त व8ष श��शतन( सकल ह� उधद�र तय�च� अस�द�व न� णसमत म�द जय��त बह�ध� शधकक�र भ�र' वस�ब ल� टह�द�शस तय� अर� मज बह% शन�द�वच( त�टडल(ठ�व� तवणतसथशत अलपह' न त�जल� ह( मय�� मन�� त�टडल(

    शन�ज�वय�जक शबद य ज�शन बह% म�झय� धनय� शन�दस�कiस� व�गववत त�ल� तव धन� ह( अलप न� प�हस��घ�त क�म पर�त� द�त मजस� ख�य�शस म�झ� धन�म%ढ� व�तन क�य द� तव धन� श ध शन प�ह( मन��

    तय�त( र�जय अफ�ट आय1वस�ध� तiस� जय� अवप1ल�द ह�य�स स�व�1भ% सतत तव�� हसत( जय�ल� टदल�ल ख�ड' असत��टह क��चनमय� क�ल�स यभद% अर�त द�ई त�ज क�य व�तन त�झ� सव�म� कथ�� सतवर(

    टक�व� त%� मह�श�ल क7� तव धन� आभ�र भ�र' वद�र�ज� र�वबह�द�र�टदक त�ल� म ठय� टकत�ब��शस द�

    35

  • स�वरकर��च� कववत�

    ऐस� श�षक टकत�ब घ�उशन त�व�� सव�त�तयस�पत ? टदल�ह� ह� । गद1भ घ�उन� स�रशभल� व�डय� कश� अवप1ल�

    ‘ ज�.प�. ’ बiल तस� मह�व8षभ ‘ स�.एस.आय. ’ न�द' अश�द�ईन� पदवय� मल� मम धन� न�न� जर' श�षकश�द�त शनतय त8��स ग�र टहरवय� ख�य�, वपणय�त( जल�न�ह'� घ�त शमठ�वर' कर, नस� म� धनय क� आजल�

    भ�र' द�व�शनय�� दय� टह�ववस� क7� थ र ज%� म� धर'�अ�ध� प�हशस न� पर�त� अप�लय� ज( क�य म�न�वर'आह� ज( जड फ�र भ%शमवरलय� स�-य� नग��ह%शन त(गवZ उधदतश� त�झय�टहवर त( र� एक ज%� र�हत(

    नकत��ह�शनह' अस�खय वसत� अनय�य जय� अ�तर'�ज�ळ' ज( जवलन�ह�न� यमप�र' जय�ह�शन आह� बर'न�श�च� जबड�शच क7� अवदश� म�ह�र जय� म�शनत(द�त� जय�पशत ‘ प�रत�तय ’ अशभध� ज%� व�हस� ह�य त(

    म�त� आय1वस��धर� पर त�झय� ड ळय��प�ढ( भ शगत�द�ररदय�सह प�रत�तय द�बळय� म�न�वर' ल�दत�त�वह�� य�उशन म�नव� जन�स ब� त%� स�शधल( क�य त(भ%भ�र�परर गव1भ�र अज�न� तवणचचत क�� व�हत( ?

    त%� शन0शस पर�त� म� न अज�न� शन0श8�ग झ�ल तर'सवश8�ग( त�ज फ�टडतD, बघ गडय� स ड शन द�तD पर'स ड'� गव1 सवद�शभ�र हरणय� यत��शस आध�� कर'�ह ई ईशपद'� स�ल�न प�रव� सधद�त�ल� श�हर'जवह�र, १९००

    36

  • स�वरकर��च� कववत�

    17 श�शशव�ज� मह�र�ज��च� आरत�पररचय - फगय�1सन कल�ज��त�ल आय1न स�घ न��व�चय� चवथय� भ जनस�घ�मधय� दर आठवडय�स मह�णय�स�ठ� ह' आरत� रचल�.

    च�ल - आरत�च�जयद�व जयद�व जय जय शशवर�य�य� य� अननयशर�� आय�[ त�र�य� ।।ध�।।आय�[चय� द�श�वरर मल(चछ��च� घ�ल�आल� आल� स�वध ह शशवभ%प�ल� !सदटदत� भ%म�त� द� त�ज ह��क�ल�कर��रव भ�द�शन तव हदय न क�� ग�ल� ? १श�जगद�ब� ज�सतव श��भ�टदक भक�दशम�ख मद�1शन ज� श�रघ�वर स�रक�त� प%त� भ%म�त� मल(चछ��ह'� छळत��त�जवव� शतज शशवर�य� क � द�ज� त�त� ? २तसत अमह' द'न अमह' शर� त�ल� आलDपरवशत�चय� प�श�� मर� नम�ख झ�लDस�ध� पररत���य� द�षक8शत न�श�य�भगवन ? भगमद'त� स�थ1 कर�य� य� ३ऐक�शनय�� आय�[च� ध�व� मटहवरल�कर� 9( सवग श�शशवन8प गटह�वरल�द�श�सतव शशवन�र'� घ�ई द�ह�ल�द�श�सतव र�यगड'� ठ�व� द�ह�ल�द�शसव�त�तय�च� द�त� ज झ�ल�ब ल� तच§मणतशवन8प क7 जय ब ल� ४प��(, १९०२

    37

  • स�वरकर��च� कववत�

    18 ववश�त आजवरर श�शत क�य झ�ल(पररचय - ख�ल�ल कववत� ‘ आय1न व�कल� ’ स�ठ� पथम रचल�. न�तर ‘ क�ळ ’ पत��तह' पशसधद झ�ल�.

    वस�तशतलक�पaव�1तय ख�ड अवघ( णजत यतपत�प(द�ररदय आण� भय क��पशत जय� पत�प( न�श�शस प�रशसक१ त�टह पल��त ग�ल�ववश��त आजवरर श�शत क�य झ�ल( ?

    त( णज�क7 प�रशसक, द� जगत� दर�त(,ज( टदगजय� बल त�झ(टह शशक�दर�, तधव�स�त र म२ तव र�जप�र'� ररघ�ल(ववश��त आजवरर श�शत क�य झ�ल( ?

    स�म�जय ववसत8त अन�त अस(शच स�च(तय�ह' मह�पशथत र मकपतन�च(ह%�(३ ह� शन घ� च%�1ववच%�1 क�ल(ववश�त आजवरर श�शत क�य झ�ल( ?

    ह� उननत� अवनत�स सम�द ज�त भ�सव�न ? रव�टह उदय�सत अख�ड घ�त उतकष1 आण� अपकष1 सम�न ठ�ल�ववश�त आजवरर श�शत क�य झ�ल( ?

    १ प�रशसक - इर��� प�रशसक��च� पटहल( पबळ स�म�जय. त( शशक�दर�न( णज�टकल(. २ तय� शशक�दर�च( स�म�जयक(द ज ग�स द�श त ह' क�ल(करन र मन ल क��न� प�द�क��त क�ल�. ३ तय� र मन स�म�जय�न(ह' श(कडD वषZ अणज�कय र�जवट क�लय�न�तर अगद'� र�नवट व�ट��-य� “ ह%� ” ल क��न�� तय�च�टह त�कड� त�कड� करन ट�कल�.

    ज� मत फ�रशच बल�णनवत गव1व�ह'उटदगन - म�नस उद�सटह ज� तय��ह'�

    38

  • स�वरकर��च� कववत�

    ह( प�टहज� सवमशन� स�तत शच�शतय�ल(ववश�त आजवरर श�शत क�य झ�ल( ?प��(, १९०२

    39

  • स�वरकर��च� कववत�

    19 ब�लववधव� - द�0णसथत�कथनपररचय - म��बईचय� टह�द� य�शनअन कलब�चय� ह�म�त वय�खय�नम�ल� कशमट'�न� ख�ल�� टदल�लय� ववषय�वरचय� उतम कववत�स २० रपय��च( बक�स द�ऊ� क�ल( ह त(. तय�बरह�क%म जय� अन�क कववत� कशमट'कड� आलय� तय�पiक7� र�. श�प�द न�र�य� म�ज�मद�र, ब�.ए. आण� र�. ववन�यक द�म दर स�वरकर य��चय� कववत� कशमट'स बह�त�क सम�न य गयत�चय� व�टलय�वरन, म%ळ रकम(त आ�ख� १० रपय��च� भर घ�ल%न तय��स पतय�क7� प�धर� प�धर� रपय��च( बक�स द�णय��त आल(. ववषय – “ पसत�त स�र असल�लय� ग��शथक सणननप�त�न( जय� टह�द� णसय��वर अलप वय��त वiधवय�च� घ�ल� पडल� आह�, तय��चय� णसथत�च( व�1न करन, तय��च( द�0ख कम� कर�वय�स�ठ� उप�य य जणय�स झट�व(, अश� नवय� व ज�नय� मत��चय� ल क��स कव�न( प तस�हनपर ववन�शत कर�(. ”

    आय�1प�य� परवशत� जय�, द�षक�ळ�चय� शशल��टह� ज रशचल�,अवनशत-क8त��त-क�शल-प�स�द� पल�ग कळस तय� खशचल�न�दनवनसम म हक स8ष�च� स�रभ%त ह� द�शह दष� धनय प�ह�शन, धरशन अस� पल�ग हदशय� उद�शआय�[वत आल�, म��बइल� ठ�ववल( मग पद�ल�,झ�ल� अ�त स�ख�च�, य� ऊत अन�तवकत-ववपद��ल�ज� ऐटकल� तय�ह�शन शतपट अशधक�शच स�रशचत� धनय�प�ह�शन भ�लल� ख�लल�; वदल�0 म हक न भ% अश� अनय�न�न�-सथल-णसथत� श� अवल क�शन शनतय म� नव�नवव त�य�थ बस�न पतयटह� स8वष रच�ल� णजथ( नव�न ववत� १०क�ल� शनशय ऐस�, क�रव�ळ�शन म��बई भय�� कर'�ह शधग ? न शनज णज�( त(, य�सतव बघणय� प��( पय�� कर'�ग द�सन�न�सतव करर श�मततय�बकप�र'स गमन�ल�,आल� प�चवट'ल� त�थ�शनय�� र�मर�य-नमन�ल�बह� क�य वदD ? क�ल( एकय� अबद��त द�शपय1टन�पवन�ह�शन जवन, नच� दमल� ह� क7� ववशचत ववध�घटन�पल�ग कश�च� आल� ? क8तकम�1च�शच भ ग अवतरल�कम�1यत फल�चय� उपभ ग�व�� क � भव तरल� ?क�ल�� भय�� नगर(, नगर�सम द�ट सव1 वन वसत(दमल� नमल� गमल� हतसतवशच म�त त�त स�नवस त� २०ल�ल ग�ल�ल( आण�क ओशतयल�लय� समग क�वटडन(

    40

  • स�वरकर��च� कववत�

    आर9 नगरम�ग र9वपय न�चत�शत आवटडन(“ ब ल भ�ई र�म ” धवशन ह�शच टदग�त सव1 नभभर त व�त�वर�सथ�ह'� पल�गजनक क�य त�पभर भरत ग8हशनग1त ह� य�थ( ल टशच अपशक�नस%चक ध�र�च�य�त , ततसह द�0सह ह� सवर क7� ववरहतप ववध�र�च�“ ह� क�नत� ! ह� क�नत� ! द� ओ ! तव क�नत म�रर ह��क�ल�कiस� स�स�र�च� जड ग�ड� ल�गड� अह� क�ल�म� श%नयहदय, म�झ� हदयसथ� द�वव त� वर� ग�ल�,क� थ��ब सख�, य�तD ह�� ह उ� नक अत�व र�ग�ल� ” ३०तiस� य� क मलस� क ��च� य�थ र दनसवर ह� ?ह�� कळल(; म�द रव( रडत क�ण� एक ब�ल भ�सवर ह�“ ब�ब�, आई ग�ल� ट�क�शनय�� क�ल, तD त�मह' मजल�आजशच य� ब�ल�ल� तयज�न�य�� ज�वय�शस क�� सजल�� ?टक�व� ग�ल�स शतल� परल क7� स बत�स ? स��ग मल�परर ब�ब�, स�स�र�कम��य शशश� ह� समथ1 क�� गमल� ?परर ह�य ! हदयद�ह' म�ज�ळरवस�घ थ र ह�बरड�य�त�शत क�ठ न� ह� ? क7� ह� प�रद�वत�कद�ब रड� ?“ मतसaभ�गयश�-पशत, मणतपय, मजज�व, म�नक�स�र� !आटववल� एक�क7� प�त�च� धवल ओघ क�� स�र� ? ४०क�� द� न� पतय�तर ? क�� क�ल� आज ह� अस� रसव� ?भय�ल( म�; द� रम�� ध�र मन� अ�टक� एकद�� बसव�उपभ ग भ शगल� नच स�वतसरह' अह शनत��त प�र�सज�� ! सजल�शस कस� ज�य�ल� एकल� क8त��तप�र� ?ज� आप� घ�लववल� प�म�चय� च�टदक�-कर( भरल�आठवत� क� त� टदन ज� शनशमष�ध�1त व�टत� सरल� ?म� एकट'च असत�� आप� शभवव�वय� मल� आल��प�उल च�क�न� व�ज�शन मय�� बह� उपह�स आप�ल� क�ल�त ड�व धर न� त� मaन वर� घ�बर' कर�य�ल� ?भय�ल( म�, ह��स�न न म�झय� आत�� बर'क र�य�ल� ५०

    41

  • स�वरकर��च� कववत�

    प ट'� र�ग नस शनटह उशगच अब ल� टकत�कद�� वह�व�,उभय��सह' न कळत�� कiस( ततक�ल ब ल�� �