บทที่4.2 PNC 1110 · บทที่4.2 pnc 1110...

บทท 4.2 PNC 1110การดแลผทมปญหาในระบบยอยและการขบถาย

อาจารยเพชรตน เตชาทววรรณ วทยาลยพยาบาลและสขภาพ

มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ 1

การดแลผทมปญหาในระบบยอยและการขบถาย

วตถประสงค

1) บอกความหมายของการดแลดแลความตองการพนฐานของบคคลดานในระบบการยอยอาหารและการขบถายได2) บอกวธปฏบตในการดแลความตองการพนฐานของบคคลดานในระบบการยอยอาหารและการขบถายได

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ระบบยอยและการขบถาย

สงทรางกายตองก าจดออกไปมอย 2 ประเภท1) สารทเปนพษตอรางกาย2) สารทมปรมาณมากเกนความตองการ


การขบถายของเสยของรางกายอวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปของแขงคอ ล าไสใหญ (ระบบยอยอาหาร)

อวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปของแกสคอ ปอด (ระบบหายใจ)

อวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปของเหลวคอ ไต และผวหนง

อวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปปสสาวะ ไดแก ไต ทอไต กระเพาะปสสาวะ

อวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปเหงอ คอผวหนง ซงมตอมเหงออยใตผวหนงท าหนาทขบเหงอ


การขบถายของเสยทางล าไสใหญ


ลกษณะปกตของอจจาระ


ลกษณะปกตของอจจาระ


1. ปรมาณ: ปกตมหลายแบบ ขนอยกบปรมาณและประเภทของอาหารทกน

2. ส: ปกตเดกเลก สเหลอง ผใหญสน าตาล เปนสของ ของ Bile pigment 3. ความนม: ปกตนมกงแขง เปนกอน4. รปราง: ปกตมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1 นว 5. จ านวนครง: ปกตมความแตกตางกน6. องคประกอบอนๆ: กากทเหลอจากการยอย

ความผดปกตของการขบถายอจจาระ

ภาวะทองผก (Constipation)

หากมอาการอยางนอยสองในสามขอ ถอวามอาการทองผก ตองหาทางแกไข

1. ขบถายอจจาระนอยกวา 3 ครงใน 1 สปดาห

2. อจจาระแขง หรอจบเปนกอน

3. ขบถายยาก หรอขบถายเองไมได ตองใหชวยบอยๆ เปนเวลากวา 6 เดอน


ความผดปกตของการขบถายอจจาระ

สาเหตของอาการทองผก

1) กนอาหารทมกากอาหารนอย

2) กนอาหารรสจด

3) การถายอจจาระไมเปนเวลาหรอกลนอจจาระตดตอกนหลายวน

4) ดมน าชา กาแฟ มากเกนไป

5) สบบหรจดเกนไป

6) เกดความเครยด หรอความกงวลมาก


สาเหตของอาการทองผก


รสจด

สบบหร

เครยด, กลนอจจาระ

อาหารกากนอย

น าชา กาแฟ

วธแกไขการทองผกเบองตน

1.ดมน าใหเพยงพอ: อยางนอย 6-8 แกวตอวน หรอ 1.5- 2 ลตร (ยกเวนผปวยโรคหวใจลมเหลว หรอไตวายทตองจ ากดน า)

2.กน "ใยอาหาร" ใหเพยงพอ:ใยอาหารชนดละลายน าเปนชนดทชวยใหขบถายไดด เพราะอมน าท าใหอจจาระออนนม เคลอนตวไดงายจากผลไม

3.การออกก าลงกายและการเคลอนไหวของรางกาย



4. จดตารางเวลาเขาหองน าและออกก าลง :ยกตวอยางเชน จดเวลาเขาหองน าเวลาเดมเปนประจ าทกเชาและเยน (แมวาไมปวด) ในระหวางวน ใหเดนหรอออกก าลงกายเบาๆ (เชน โยคะ ไทช) ประมาณ 1 ชวโมง กอนมอวาง

5. ดแลอาหารใหเหมาะสมและเพยงพอ :มปญหาการเคยว ไมสามารถกนผกผลไมปกตได ตองควบคมน าตาล/ไขมน มภาวะน าหนกลดหรอกลามเนอลบรวมดวย




แกไขทองผก

น าดม

ใยอาหาร

ออกก าลงกาย

จดตารางขบถาย

ปญหาฟน

งดอาหารมน

อจจาระอดแนน (Fecal impaction)


การลวงอจจาระออกทางทวาร ( Evacuation)


ทองรวงหรอทองเสย (Diarrhea)


ทองเสย

ตดเชอ

เครยด

แพอาหารแพยา

หลงรบการผาตด



อาการทพบ• ถายจ านวนมากกวาปกต •ลกษณะอจจาระมสวนประกอบเปนน ามากกวาปกต



การดแล•ระดบความรสกตว•การรกษาความสะอาดสวนบคคล•การทดแทนน าและเกลอแร•การงดอาหารและน า เพอหยดการท างานของระบบทางเดนอาหาร

การกลนอจจาระไมได (Faecal Incontinence)

เปนภาวะทไมสามารถควบคมอจจาระและแกสได สาเหตเกดจากความผดปกตของการควบคมกลามเนอหรดทวารหนก ความผดปกตของประสาทไขสนหลง สมอง กลามเนอ


การดแล• การรกษาความสะอาดสวนบคคล อวยวะทเกยวกบการขบถาย อาจจะมการระคายเคองหรออกเสบ บวม ผวหนงเปอย อบเชอจากการท าความสะอาดไมเชดแหง

• กรณทมความถของการถายอจจาระผดปกต ตองพาไปรบการรกษาจากแพทยเพอขจดสาเหต

การมแกสหรอลมในล าไสหรอทองอด (Flatulence)

การมแกสหรอลมในล าไสหรอทองอด (Flatulence)

การดแล

• หลงรบการผาตด หรอหตการในชองทองทมการใชยาชา ยาสลบ ใหกระตนใหเกดการเคลอนตวของล าไสอกครง โดยการลกเดนเรวทสด

• งดอาหารประเภททสรางแกส เชน ถวลสง เผอก มน มะมวงดบ อาหารจ าพวกทผลตจากแปง

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ32

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

เปนการยดขยายอยางถาวรของหลอดเลอดด าททวารหนก หลอดเลอดด าขยายและอยภายในของไสตรง เรยกวา “Internal hemorrhoid” ถาอยในสวนปลายของชองทวารหนก เรยก “External hemorrhoid”


การดแลซกถามผปวยเกยวกบแบบแผนการ ด าเนนชวต การขบถายอจจาระ• สอบถามเกยวกบสงกระตน การขบถาย• การใชระบายยาเหนบ การสวนอจจาระ• ภาวะทองเสยทองผก • สขนสยในการรบประทานอาหาร• การออกก าลงกาย• ยาเมอเกดภาวะทองผกหรอท าใหเกดภาวะทองเสย• โรคเรอรงทเปนสาเหตท าใหเกดภาวะทองผกหรอทองเสย• พบพยาธในอจจาระ

วธการดแลรดสดวงทวาร (Hemorrhoid)


รดสดวงทวาร

น าดม

ใยอาหาร

ออกก าลงกาย

จดตารางขบถาย

นงแชน าหลงถาย

งดอาหารมน

นงแชน าหลงขบถาย

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

เปนการเกดการอกเสบของบาดแผลทเกดขนทสวน mucosa ของ colon และทวารหนก (rectum) มกพบมากในผทมอายระหวาง 30 – 50 ป และมกจะกอใหเกดมะเรงของล าไสไดบอย (Suzamne, 2000)


การอกเสบจะเกดขนบรเวณ mucosa สวนบนของ colon ซงมกจะเกดหลายแผล และมเลอดออกจากบรเวณอกเสบและจะพบเซลเมดเลอดขาวจ านวนมาก ถาการอกเสบกนบรเวณกวางจะท าใหเกดการบวมและมการหนาตวของผนงล าไส ซงท าใหทอของล าไสแคบลงพนทในการดดซมจะลดลง



ล าไสใหญอกเสบ

ตดเชอ

เครยด

แพอาหารแพยา

หลงรบการผาตด



การดแล•บรรเทาความปวดทอง•การรกษาความสะอาดสวนบคคล•การทดแทนน าใหเพยงพอ•การงดอาหารและน า เพอหยดการท างานของระบบทางเดนอาหาร

โรคฝ คณฑสตร (Anal fistula หรอ Fistula-in-ano)

เปนโรคทดานในของทวารหนกเกด มรขนมาซงรนเปนเสนทางทจะไปเชอมตอกบผวหนงภายนอกบรเวณแกมกนสาเหตหลกเกดจากการเปนฝ/แผลรอบๆทวารหนกมากอน ผปวยจะมอาการปวดบรเวณแกมกนหรอขอบปากทวารหนก มน าเหลองไหลออกจากรทผวหนงหรออาจเปนหนองไหลออกมา

การดแลผปวยหลงผาตด

1. การนงแชดวยนาอนประมาณ 15นาท วนละ 2-3 ครง2. การปองกนไมใหทองผกโดยการรบประทานผกผลไม หรอธญพชใหเพยงพอ หรอกนใยอาหารส าเรจรปเสรม หรอใชยาระบาย3. หลงถายอจจาระควรลางท าความสะอาดและซบใหแหงดวยทชชทออนนม4. การรกษาความสะอาดแผล/ปากทวารหนก5. การท าความสะอาดแผล/ปากทวารหนกหลงถายอจจาระทกครง ใชทชชทออนนม หรอทชชเปยกในการท าความสะอาด แชกนดวยน าอน6. หากมฝหนองเกดขนบรเวณใกลๆ ร/ปากทวารหนก มอาการปวดและบวมบรเวณแกมกน

วตถประสงคของการนงแชน าอน (Warm sitz bath)

1) ระงบความเจบปวดภายหลงการผาตดบรเวณทวารหนก2) ชวยใหเเผลหายเรวและบรเวณแผลสะอาด3) ระงบความเจบปวดและเกรงบรเวณเชงกรานและกระเพาะปสสาวะ4) ชวยใหโลหตไหลเวยนบรเวณเชงกรานดขน5) ชวยใหกระเพาะปสสาวะคลายตว

อปกรณ

1) อางใหญ 1 ใบ ลกพอทจะนงลงได

2) อางใบยอมลงหนอยส าหรบแชเทา

3) อางเลก 1 ใบส าหรบใสน าประคบ

4) ผาเชดตว 1 ผน ยาวพอทพนรอบศรษะ

5) ผาไวหมตวผปวย

6) ผาเชดตว 1 ผน

7) กาใสน าเดอดใบใหญ

8) มานง 1 ตว

วธปฏบต

1) ผสมน ารอนและวางอางใหญบนเกาอหรอบนพน เทน ารอนลงในอางเลกนอย น าควรรอนจดเทาทผปวยจะทนได โดยการสมผสดวยหลงมอ

2) ถอดเสอผาผปวยและกางเกงใน ถามผาปดแผลเอาออกดวย เอาผาคลมตวผปวยไว

3) ชวยผปวยใหนงแชในอาง แชเทาลงในอางน ารอนใบเลก

4) ใชผาชบน าเยน ๆ พนไวทหนาผาก คอย ๆ เตมน ารอนลงในอางน าทนงแช

5) ใหผปวยนอนพกใหความอบอน

ทวารเทยมของระบบทางเดนอาหาร

เปนการน าล าไสมาเปดออกทางหนาทองเพอขบถายอจจาระ ในผปวยทมความผดปกตหรอโรคบรเวณล าไส เชน การบาดเจบบรเวณล าไส ล าไสอดตน หรอโรคมะเรงล าไส

การดแลแผลออสโตม (Ostomy care)

วตถประสงค

1. สามารถผปวยหรอผดแล ดแล/ควบคมการขบถายทางโคลอสโตมได2. ท าความสะอาดและเปลยนถงเกบอจจาระได3. ผวหนงรอบๆ รเปดไมถลอกหรอแดง4. ไมมกลนอจจาระรบกวนผปวยและบคคลใกลเคยง


การเปลยนถงเกบอจจาระ

1 ถงเกบอจจาระชนด 1 ชน (One piece appliance) ไดแก ถงเกบอจจาระทใชแลวทงมจ าหนายในทองตลาดสามารถใชตดกบผวหนงรอบๆ รเปดโคลอสโตม


2 ถงเกบอจจาระชนด 2 ชน (Two piece appliance) เปนถงเกบอจจาระทประกอบดวย 2 สวน สวนหนงเปนถงเกบอจจาระทสามารถเปลยนทงได

THE END


64

บทที่4.2 PNC 1110 · บทที่4.2 pnc 1110...

Documents

Transcript of บทที่4.2 PNC 1110 · บทที่4.2 pnc 1110...