เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

1

บทท 7 ความเปนพลเมองในสงคมยคใหม

อาจารยภณ ใจสมคร

ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยเกษมบณฑต...ปรบปรงเรยบเรยง

หวเรอง 7.1 ความหมาย และแนวคดความเปนพลเมอง 7.2 องคประกอบทส าคญของความเปนพลเมองทด

7.3 ลกษณะความเปนพลเมองในสงคมประชาธปไตย 7.4 การพฒนาพนฐานความเปนพลเมอง

แนวคด

1. ค าวา “พลเมอง” เปนค าทเชอมโยงสมพนธกบค าวา “บทบาทหนาท” ในเชงพฤตกรรมของบคคลทด าเนนชวตในสงคมใด ๆ อยางมความรบผดชอบ อาศยกระบวนการหลอหลอมขดเกลาทางสงคม (socialization) อยางเปนขนเปนตอนดวยองคประกอบตาง ๆ ซงเรมจากการปลกฝงเพอสรางความผกพนรกใครตอกน จนน าไปสการสรางวถการอยรวมกน และพฒนากาวไปเปนสงคมเลก ๆ เรยกวา ครอบครว

2. ลกษณะส าคญของความเปนพลเมองในสงคม จะค านงถงวถการด ารงชวตของบคคลตามชวงวย (Life span) ตองรจกการจดการและควบคมชวตตนเองใหเปนไปตามบทบาทและหนาททจะตองแสดงความรบผดชอบตอตนเอง ( Individual) และสวนรวม (Collective) โดยมพนฐานคณธรรมจรยธรรมในชวต

3. การพฒนาพนฐานความเปนพลเมอง เปนความจ าเปนแกเยาวชนในศตวรรษท 21 อยางมาก โดยเฉพาะสงคมไทย ตองสงเสรมและท าใหรจกคณคาความเปนคนดในสงคม มความเปนอสระอยางเปดเผย และมจตส านกตอการธ ารงรกษาเอกลกษณความเปนตวตนใหอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

วตถประสงคการเรยนร เมอเรยนรบทเรยนนจบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความหมายของบทบาทหนาทพลเมองทดไดถกตอง

2. ระบองคประกอบทส าคญของพลเมองทดไดถกตอง 2. บอกลกษณะความเปนพลเมองในสงคมประชาธปไตยได 3. แจกแจงแนวทางการสรางความเปนพลเมองทดของสงคมไทยได

7.1 นยาม ความหมายเกยวกบค าวา “พลเมอง” หลงจากสนสดสงครามโลกครงท 2 พ.ศ. 2488 (ค.ศ. 1945) อดมการณคายเสรนยมน าโดย

สหรฐอเมรกา กบอดมการณคายสงคมนยม น าโดยสหภาพโซเวยตในเวลานน สรางความตงเครยดท

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

2

หวาดระแวงตอกน กลายเปน สงครามเยน (Cold War System) แตเมอระบอบคอมมวนสตลมสลายสนสดลงเมอป พ.ศ. 2534 (ค.ศ. 1991) เกดแนวคดสงคมโลกสมยใหม (New World Society) คอ สงคมยคหลงสงครามเยน (Post-Cold War) เปนสงคมทมลกษณะเปดกวาง มการสรางความสมพนธแบบรวมมอระหวางกน เชอมโยงขอมลขาวสารความร (Information Societies) แบบโลกไรพรมแดน เสมอนเปนโลกเดยวกน เรยกวา “กระแสโลกาภวตน” กอใหเกดความความแตกตางและสรางความขดแยงระหวางกน กระทบตอสทธและความเสมอภาค ความเทาเทยมแหงความเปนพลเมอง จงเกดแนวคดการสรางความเปนพลเมองเพอการอยรวมกน

ค าวา “พลเมอง” ปรากฏมาตงแตสมยกรก และมกเกยวโยงกบอ านาจอธปไตย (sovereignty) ของรฐ (State) ซงลกษณะรฐสมยใหม (Modern State) ทวาน ตองมองคประกอบ 4 องคประกอบ คอ (1) ประชาชน (2) ดนแดนทแนนอน (3) รฐบาล และ (4) อ านาจอธปไตยสงคม (โกวท วงศสรวฒน, 2547) จวบจนกระทงในยคหลงสงครามเยน (Post-Cold War) ท าใหเกดพลงพลเมองในสงคมยคใหมทมมตความอสระและเสรภาพมากขน บคคลแตละคนสามารถแสดงพลงอธปไตยในตนเองใหประจกษแกการด ารงชวตของตนเอง หรอเรยกวา ความเปนประชาธปไตย นนหมายถง ประชาชนมความพรอมจะปกปองและเรยกรองความเสมอภาคและยตธรรมตอการด ารงอยจนเกดเปนพลงแหงความเปนพลเมอง จนน าไปสความเปนชาตนยม (nationalism) สรางเงอนไขเรยกรองความเปนตวตน ซงเปนปญหาส าคญในสงคมรวมสมย

ค าวา “พลเมอง” (Citizen) หมายถง สถานะบคคลในสงคมใด ๆ ทแสดงถงความเปนผมสทธและเสรภาพอยางอสระในการอยรวมกนในสงคม ซงมนกวชาการหลายคนกลาวไวดงน

วรากรณ สามโกเศศ, (ม.ป.ป.) ใหความหมายวา “ความเปนพลเมอง”(Citizenship) หมายถง การเปนคนทรบผดชอบไดดวยตนเอง มความส านกในสนตวธ มการยอมรบความคดเหนของผอน

ปรญญา เทวานฤมตรกล, (ม.ป.ป.) กลาวไววา “ความเปนพลเมองของระบอบประชาธปไตย” หมายถง การทสมาชกมอสรภาพ ควบคกบความรบผดชอบ และมอสรเสรภาพควบคกบหนาท คม ไชยแสนสข, (ม.ป.ป.) กลาวไววา หนาทของความเปนพลเมอง ไมวาความรกชาต ศาสนา และพระมหากษตรย เปนเรองทเดกรทกคนอยแลว แตการเสรมความรใหลกซงในเนอหาจนเกดความเขาใจอยางถองแทเปนเรองส าคญ ตองอบรมครอาจารยรนใหมทยงขาดองคความรทจะสอนความเปนพลเมองใหกบนกศกษา เพราะการสอนเดกทเปนไมแก ไมใชการสอนโดยอานจากหนงสอใหนกศกษาฟง แตตองตความตวหนงสอใหแตกฉาน และท าใหเขาถงส านกหนาทความเปนพลเมอง ตองเพมเทคนควธการสอนเพอดงดดนกศกษาใหเกดความสนใจ

บรบาเคอร (Brubaker, 1992) อธบายไววา สงคมสมยใหมนน พลเมองยอมด ารงไปตามขอบเขตของระบบการเมองทตองรวาสมาชกมสทธ (rights) และหนาท (duties) ในชมชน (อางใน Anthony Giddens, Mitchell Duneier and Richard P. Appelbaum,2007: 393) มารแชล (Marshall,1973) อธบายรปแบบสทธพลเมองไว 3 แบบ คอ 1. Civil rights เปนสทธบคคลในกฎหมาย เสรภาพบคคลทจะเลอกด ารงอย ความเสมอภาคความเปนธรรม 2. political rights เปนสทธทมสวนรวมในการเลอกตง และความเหนชอบกบรฐบาล

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

3

3. social rights เปนสทธเกยวพนกบเศรษฐกจ สวสดการ ความมนคง การดแลรกษาพยาบาล การดแลการเลกจางงาน หรอการรบรองคาจางขนต า ซงรฐตองใหการคมครอง

ไบรเซล (Birzea, 2000) ใหนยามค าวาพลเมองไว 2 มต คอ (1) พลเมองเกยวของกบสถานภาพและบทบาท และ (2) ความยตธรรม (justice) และความเทาเทยม (equality) ของสทธ

ดงนน ค าวา พลเมอง หมายถง ประชาชน ราษฎร ชาวประเทศ (พจนานกรมอเลกทรอนกสฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542) ตรงกบภาษาองกฤษวา “Citizen” คอ ผอาศยอยในเมอง หรอ ผมสทธอยางเตมทในรฐ (Hornby, 1987: 150) ในบรบททสมพนธกบปญหาทางสงคมเปนส าคญ สรปความหมายโดยรวมวา พลเมอง หมายถง บคคลหรอประชาชนทอาศยอยในบานเมองใดบานเมองหนง โดยมระเบยบกฎเกณฑการปฏบตตนในการอยรวมกน มสวนรวมสรางกฎเกณฑ ธรรมเนยมปฏบตทด และมความรบผดชอบตอสงคม โดยมกฎหมายแหงรฐเปนเครองมอควบคมพลเมองและความเปนพลเมอง

อยางไรกตาม เราจ าเปนตองรจก “พลเมอง” ควบคกบ “บทบาท” และ “หนาท” ไปพรอม ๆ กนดวย หมายความวา พลเมองใด ๆ กตาม ตางมบทบาทและหนาทก ากบใหบคคลนนตองกระท าหรอตองปฏบตตนไปตามขอบเขตอ านาจรฐทก าหนดไวรวมกนอยางไร เทาใด เพยงใด และตองไมสรางความเดอดรอนใหตนเองและสวนรวม 7.2 แนวคดเกยวกบความเปนพลเมอง

เมอระบอบคอมมวนสตลมสลายสนสดลงเมอป พ.ศ. 2534 (ค.ศ. 1991) เรากตองกลาวขาน สงคมยคหลงสงครามเยน (Post-Cold War) ทสหรฐอเมรกากาวขนมาเปนผโดดเดนทางสงคม เศรษฐกจ และการเมอง มความพยายามสรางระเบยบโลกใหม จนท าให เกดระบบสงคมโลกสมยใหม (New World Society) มระเบยบโลกใหมทเนนความส าคญ 5 ประการ คอ

1. การเคารพสทธมนษยชน 2. การปกครองระบอบประชาธปไตย 3. การคาเสร 4. การรกษาสภาพแวดลอม 5. การใชหลกธรรมาภบาล

แตมมมองของประเทศบางประเทศยงเหนวา แนวคดดงกลาวอาจเปนชองทางใหเกดการแทรกแซงกจการภายในของประเทศตาง ๆ ไดงาย เชน สาธารณรฐประชาชนจน ประเทศญปน และประเทศกลมตะวนออกกลาง เปนตน อยางไรกตาม ความรวมมอของสงคมยคใหมกไมไดปดกน แตกลบมลกษณะเปดกวาง พยายามสรางความสมพนธแบบรวมมอระหวางกนมากขน โดยใชการพฒนาสงคมสสงคมขอมลขาวสารความร (Information Societies) เปดสงคมโลกใหไรพรมแดน เสมอนเปนโลกเดยวกน หรอเรยกวา “โลกาภวตน” ปรากฏการณดงทกลาว คอนขางน าไปสการกระทบกระทงอารมณและความรสกของบคคลและสงคมแตละสงคมไดโดยงาย กอใหเกดความความแตกตางและสรางความขดแยงระหวางกน กระทบตอสทธและความเสมอภาค ความเทาเทยมแหงความเปนมนษย อาจสรางความขนเคองระหวางกนไดงายขน

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

4

ดงนน แนวคดการสรางความเปนพลเมองเพอการอยรวมกนอยางสงบสข จงเปนวธการทองคการสหประชาชาตใหความสนใจมากขน เพอท าใหการอยรวมกนมความมนคง ปลอดภย และเปนสขตอกน ส าหรบสงคมตะวนตก มการศกษาและใหความส าคญกบความเปนพลเมองเปนอยางมาก และพลเมองกรจกบทบาทและหนาทของตนเองภายใตขอบเขตของสทธและเสรภาพทกฎหมายก าหนดไวอยางชดเจน และมความกาวหนาเรอยมาจวบปจจบน แตในสงคมตะวนออกใหความสนใจเกยวกบความเปนพลเมองภายหลงยคสนสดสงครามเยน ทยงเคลอบแคลงดวยความหวดระแวงของ านาจอธปไตย โดยมปจจยทางจตสงคมและกระแสโลกาภวตนเปนตวขบเคลอนใหเกดความสนใจภายใตสงคมประชาธปไตยสมยใหม การกลาวขานถง พลเมอง (Citizen) หรอ ความเปนพลเมอง (Citizenship) ในยคสงคมกรกและโรมน ถอเปนตนแบบประชาธปไตยและมพฒนาความเปนเมองทเปลยนแปลงอยางรวดเรว ท าใหประชาชนในรฐมความรความเขาใจสภาพการณทางสงคมกวางขวางมากขน อนเปนผลมาจากการตดตอสอสารระหวางกนทงทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมองและการปกครอง ดงนน สงคมในศตวรรษท 21 กยงมผน าในรฐตาง ๆ หยบยกเอา “ความเปนพลเมอง” เปนเครองมอพฒนาการอยรวมกน และสงเสรมใหระบบการเมองการปกครองจนกาวไปสความเปนพลเมองในสงคมประชาธปไตยมากเทาใด กยอมไดรบการยอมรบและชวยเหลอเกอกลใหสงคมนนกาวไปสการพฒนาประเทศภายใตระเบยบโลกใหมโดยงาย ท านองเดยวกนประเทศนน ๆ ตองปลกฝงรากฐานความรความเปนพลเมองใหสบทอดไดอยางมนคงและยงยน

สงคมไทยยคใหม ตองทบทวนความเปนพลเมองทสามารถสรางความรมเยนเปนสขระหวางกน จงควรสงเสรมความรความเขาใจสาระส าคญของความเปนพลเมอง โดยใชหลก “เขาใจ เขาถง และเขาพฒนา” เพราะความรและความเขาใจพลเมอง จะเกดขนอยางเปนธรรมและเสมอภาคได จะตองเกดจากการมสวนรวมตามพนฐานของพลเมองทควรจะเปนอยางเหมาะสม และตองมหลกคณธรรมเปนพนฐานแกคนเปนส าคญ

7.3 พฒนาการพลเมองประชาธปไตยในประเทศไทย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 แหงราชอาณาจกรสยาม เปนผทน าพาประเทศสความเปนสากล มความพยายามปรบตวเองใหกาวสการพฒนารฐชาต (nation-state) อยางสากล ทรงปรบปรงระบบการเมอง การปกครอง สงคม การศกษา เศรษฐกจใหทนสมย เพอกาวเปนสงคมใหมในสงคมโลกตะวนตก จนกระทงรชกาลท 6 และรชกาลท 7 กมความพยายามด าเนนงานตามพระบรมราโชบายของพระราชบดาอยางตอเนอง จนกระทงมคณะราษฎร (คะ-นะ-ราด-สะ-ดอน) เขายดพระราชอ านาจพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวรชกาลท 7 เพยงเพอตองการใหอ านาจพระมหากษตรยไปอยภายใตรฐธรรมนญ เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 ถอเปนการเปลยนแปลงระบบโครงสรางการปกครองและการเมอง รวมถงปญหาทางสงคมและเศรษฐกจในขณะนน อาท เศรษฐกจตกต าทสบเนองจากภยสงครามโลก ความขดแยงระหวางสถาบนเกาและสถาบนใหม และอทธพลจากภายนอกประเทศ (ลขต ธระเวคน, 2550 : 134-139) เราคนไทยจงไดรบพระราชทานอ านาจสงสด ทเรยกวา “อ านาจอธปไตย” แกประชาชนชาวไทยทกคน ท าใหราชอาณาจกรไทย หรอประเทศไทย มทงกฎหมายรฐธรรมนญและรฐธรรมนญ ฉบบแรก ชอวา “พระราชบญญตธรรมนญการ

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

5

ปกครองแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2475” ทรงเนนย าวา “...อ านาจสงสดน ไมไดมอบใหคนใดคนหนง หากแตมอบใหราษฎรชาวไทยทกคน...” เพอน าไปสระบอบประชาธปไตยตามประราชประสงคอยแลว

แตตลอดเวลากวา 80 ป สงคมไทยมกกลาวขานกนวา ...ตงแตสงคมไทยมการเปลยนแปลงระบอบการปกครองจากสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตยแลวนน ประชาชนชาวไทยไมไดมประชาธปไตยอยางแทจรง... ซงค ากลาวขางตนเปนประเดนทนาขบคดเปนอยางมาก แตสามารถอธบายไดจากขอเทจจรง คอ เมอพระราชทานใหคณะราษฎรแลว การใชอ านาจนน ๆ ลวนแตไดผกขาดแกคนทมและใชอ านาจเหนอกวาประชาชนมาโดยตลอด ไมวาจะเปนคณะบคคลททรงอ านาจ นายทนเอกชน และนายทนรฐ ลวนแตผลดเปลยนกนขนมาครอบครองและใชอ านาจเหนออธปไตยของประชาชนทงสน จนเกดเปนปญหาการเมองการปกครอง และเกดความขดแยงแบบสะสมอยางยาวนาน

หากเราตองค านงวา “สงคมประชาธปไตย” เปนสงคมทประชาชนมโอกาสแสดงวถคดและวถการกระท าทบงชลกษณะความเสมอภาคและความเทาเทยมกนของบคคลทเปนประชาชนทกคน โดยยดหลกการอยบนเสรภาพแหงความเปนมนษยทเทาเทยมกน และเปนสขรวมกน และบรหารจดการใหด าเนนไปตามความสมพนธทางโครงสรางสงคมทมสถานภาพตามบทบาทและหนาทของแตละบคคล ฉะนน พลเมองในสงคมประชาธปไตย ตองยดถอและเคารพอ านาจอธปไตยของประชาชนในการปกครองใหสงคมเกดความผาสกรวมกนอยางถกตองดวย

ค าวา “ประชาธปไตย” คออะไร ประชาธปไตย คอ ระบอบการปกครองทมระบบอ านาจสงสดในประเทศ เปนของประชาชน

(ประชา + อธปไตย) โดยประชาชนเปนผปกครองตนเอง หรอเปนการปกครอง โดยประชาชน (ขอย าวาประชาชนในทนไมใชกลมใดหนงกลมหนง) หากแตเปนประชาธปไตยของประชาชนทกคน ซงวธการทแสดงใหเหนวาเปน “ของประชาชนทกคน” ดจะเปนปญหาในสงคมไทยปจจบนน เพราะสงคมไทยใชอ านาจของประชาชนผานระบบตวแทน หากประชาชนรสกวาตวแทนไมชอบธรรม กยอมสงผลตอประโยชนของประชาชน คอ เพอประโยชนของประชาชน ทกคนไมตอบสนอง และจะน าไปสความขดแยงในทสด

หลกการเรมแรกของค าวา ประชาธปไตย (democracy) หมายถง รปการปกครองทประชาชนทงหมด มสทธทจะตดสนชขาดปญหาทางการเมอง โดยอาศยหลกการฟงเสยงขางมาก (majority rule) เรยกวา ประชาธปไตยทางตรง (direct democracy) ประชาชนใชอ านาจดวยตนเองปรากฏในสงคมกรกยคอดต (ประหยด หงษทองค า, ไมปรากฏปทพมพ: 11) และเปนหลกการทนกวชาการทางการเมองการปกครองน ามาใชและพฒนากาวหนาตามล าดบ แตในปจจบนการพฒนาบานเมองตดตอเชอมโยงกนกวางขวาง มความซบซอนในเรองตาง ๆ ท าใหประชาชน ตองใชอ านาจประชาธปไตยผานผแทนเปนส าคญ เรยกวา ประชาธปไตยทางออม (indirect democracy or representative government) ซงประชาชนเปนผเลอกตงมาตามกระบวนทางการปกครอง

ดงนน สงคมประชาธปไตย จงเปนสงคมทประกอบดวย คนแตละคนอยรวมกนในสงคมเดยวกน มการปฏบตตามกฎหมาย มอาชพสจรต มศกดศรความเปนคนเทาเทยมกน และสทธเสรภาพในดานตางๆ ภายใตรฐธรรมนญฉบบเดยวกน (ลขต ธรเวคน , 2551) ซงบคคลแตละคนทเปน

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

6

องคประกอบสวนยอยของสงคม ตางกมบทบาท หนาท เปาหมาย และวตถประสงคแตกตางกน บคคลทอยสถานภาพ (Status) นน ๆ ตองแสดงบทบาทตามหนาททมสทธตองปฏบตตนใหเปนประโยชนแกสงคม ท าใหเกดการพฒนาสงคมและประเทศชาตอยางแทจรง

ประเทศใดทปกครองดวยระบอบประชาธปไตย ประเทศกจะมประชาชนทมฐานะเปน เจาของประเทศ เมอเปนเจาของประเทศประชาชนยอมมสทธและมเสรภาพในประเทศของตน เชนเดยวกบเจาของบานทมสทธและมเสรภาพในบานของตน ประชาธปไตยจงแตกตางจากระบอบการปกครองระบอบอน เพราะระบอบอนประชาชนจะเปนเพยง ผอาศย และมสทธเสรภาพเพยงเทาทผมอ านาจของประเทศจะ อนญาต ใหมเทานน

ในประเทศไทยนน อ านาจสงสดในประเทศ หรอ อ านาจอธปไตย ไดกลายเปนของประชาชน เมอไดมการประกาศใช รฐธรรมนญฉบบแรก ซงมชอวา “พระราชบญญตธรรมนญการปกครองแผนดนสยามชวคราว พทธศกราช 2475” ในวนท 27 มถนายน 2475 หรอสามวนหลงจากการเปลยนแปลงการปกครอง โดยมค าปรารภและมาตราแรกดงตอไปน

โดยทคณะราษฎร (คะ-นะ-ราด-สะ-ดอน) ไดกราบบงคมทลขอรองรชกาลท 7 ใหทรงอ านาจอยภายใตธรรมนญการปกครองแผนดนสยาม เพอบานเมองจะไดเจรญขน และทรงยอมรบตามค าขอรองของคณะราษฎร จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบญญตขนไวโดยมมาตราหนงททรงก าหนดไวอยางหนกแนน คอ

รชกาลท 7 ไดทรงลงพระปรมาภไธยททายรฐธรรมนญฉบบนโดย โดยไมมผรบสนองพระบรมราชโองการ ดงเชนพระบรมราชโองการในสมยสมบรณาญาสทธราชย ซงแตกตางไปจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยอก 19 ฉบบทมผรบสนองพระบรมราชโองการเสมอ เพราะรฐธรรมนญฉบบแรกนจงเปน รอยตอระหวาง ระบอบราชาธปไตย ทอ านาจสงสดเปนของพระมหากษตรย กบ ระบอบประชาธปไตย ทอ านาจสงสดเปนของประชาชน และมฐานะเปน หนงสอมอบอ านาจสงสดในประเทศ ใหกบ “ราษฎรทงหลาย” โดยพระมหากษตรยซงเปนเจาของอ านาจเดม ไดทรงลงพระปรมาภไธยมอบอ านาจนนดวยพระองคเอง “อ านาจสงสดในประเทศเปนของราษฎรทงหลาย” โดยมพระมหากษตรยทรงเปนประมขภายใตรฐธรรมนญ จงเรมตนในประเทศไทยนบแตบดนน

รฐธรรมนญในระบอบประชาธปไตยจงมฐานะเปน สญญาประชาคม ของคนในชาตทตกลงกนวาจะปกครองกนดวยระบอบประชาธปไตย โดยใชกตกาตามทตกลงกนไวในรฐธรรมนญ และนคอความหมายของ รฐธรรมนญ ในระบอบประชาธปไตย

เมออ านาจสงสดในประเทศเปนของประชาชน ประชาธปไตยจงกอใหเกด หลกสทธเสรภาพ และตองมการประกนสทธเสรภาพใหกบประชาชนผเปนเจาของประเทศ และโดยทประชาชนรวมกนเปนเจาของประเทศ ตามหลกกฎหมายในเรองการเปน เจาของรวม นน ถาของสงใดมเจาของมากกวาหนงคน ทกคนยอมมสวนเปนเจาของในสงของนนอยางเสมอกน ถาเอาไปขายกตองแบงใหมสวนแบงไปเทาๆ กน ดงนน ในระบอบประชาธปไตย ประชาชนทกคน – ไมวาจะเปนเพศไหน หรอมการศกษาสง

มาตรา 1 อ านาจสงสดในประเทศนนเปนของราษฎรทงหลาย...

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

7

ต าอยางไร หรอยากดมจนแคไหน หรอนบถอศาสนาใด – ยอมมสวนเปนเจาของประเทศอยางเสมอกน ท านองเดยวกนกบการทคนหลายคนรวมกนเปนเจาของบานหลงหนง เจาของบานทกคนยอมมสทธและมเสรภาพในบานหลงนอยางเสมอกน โดยเหตน ประชาธปไตยนอกจากจะท าใหเกดสทธเสรภาพ ยงท าใหเกด หลกความเสมอภาค ขนมาพรอมกนดวย

ประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตยประชาชนจงมความเทาเทยมกน ในระบอบนประชาชนจะเปนเจาของชวต มสทธสวนบคคล และมเสรภาพในการเลอกวถชวตของตนเอง โดยทไมจ าเปนตองคดเหมอนกน เชอเหมอนกน หรอเหนเหมอนกน หากสามารถทจะ แตกตาง กนได ประชาธปไตยจงเปนเรองของความ หลากหลาย ภายใตหลกความเสมอภาค ส าหรบในเรองอนเปนเรองของสวนรวม หรอในเรองของการเมองการปกครอง โดยเหตทประชาชนแตกตางกนและมความเหนทแตกตางกนได หากไมสามารถ เหนพองตองกน ได ประชาธปไตยซงเปน การปกครองโดยประชาชน กจะตองตดสนปญหาโดยใช หลกเสยงขางมาก แตการใชหลกเสยงขางมากอยางเดยว จะกลายเปน เผดจการเสยงขางมาก ไปได ประชาธปไตยจงตองมการ คมครองเสยงขางนอย ดวย เพราะประชาธปไตยมใชระบอบการปกครองแบบพวกมากลากไป หรอระบอบพวกมากเปนใหญ เสยงขางมากจงตองรบฟงและเคารพเสยงขางนอยดวย

หลกประชาธปไตยทง 3 ประการน คอ (1) อ านาจสงสดเปนของประชาชนและเปนการปกครองโดยประชาชน (2) สทธเสรภาพและความเสมอภาค และ (3) การปกครองโดยเสยงขางมากทคมครองเสยงขางนอย

หลกการของ “ประชาธปไตย” ประชาชนชาตใดทตองการปกครองดวยระบอบประชาธปไตย จะตองน าหลกการดงกลาวนมาเขยนเปน กตกา เพอใชในการปกครองตนเองของประชาชน กตกานกคอ รฐธรรมนญ นนเอง รวมทงตองมสรางวถชวตความเปนประชาธปไตยอยางแทจรง หรอวถพลเมองในสงคมประชาธปไตย (สขม นวลสกล, 2539: 20-22) คอ

1. การเคารพหลกการเหตผล (Rational) มากกวาการเคารพตวบคคล โดยเคารพและยอมรบวาคนทกคนมสตปญญาและเหตผลในขอบเขตทตางกน

2. การรจกการประนประนอม (Compromise) เปนการยอมรบความคดเหนทแตกตางกน แตตองไมท าใหความเหนทแตกตางน าพาไปสความแตกแยก

3. การมระเบยบวนย (Discipline) คนทกคนตองปฏบตตามกฎหมายบานเมองโดยแท ไมยอมใหคนหนงคนใดท าตามอารมณและใจของตนเอง

4. การมความรบผดชอบตอสวนรวม (Public Mind) การด าเนนกจกรรมใดๆ ตองค านงถงประโยชนของสวนรวมเปนส าคญ

5. การรจกมสวนรวมในการปกครอง (Participation) เปนความสามารถแสดงสทธและหนาทในการก ากบตดตามตรวจสอบการบรหารจดการของบานเมองทกมต

ประชาธปไตย คอการปกครองโดย “กตกา” ทมาจากประชาชน ระบอบประชาธปไตยจงเปนการปกครองโดยกตกา หรอ การปกครองโดยกฎหมาย (The

Rule of Law) หรอทเรยกวา “นตรฐ” ซงหมายถงรฐทปกครองโดยกตกา มใชปกครองโดย อ าเภอใจ

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

8

หรอ ใชก าลง โดยทกคนจะตองอยภายใตกตกาหรอกฎหมายอยางเสมอกน รฐบาลกจะตองอยภายใตกฎหมาย และจะมอ านาจกระท าการใดทกระทบตอสทธเสรภาพประชาชนไดตอเมอมกฎหมายใหอ านาจไวเทานน และเนองจากประชาธปไตยคอการปกครองโดยประชาชน กฎหมายทใชในการปกครองจงตองมาจากประชาชน และนเองคออ านาจหนาทของสภาผแทนราษฎร “สภา” ของ “ผแทนราษฎร” ท “ราษฎร” ไดเลอกเขาไปท าหนาทออกกฎหมายแทนตนเอง

ในระบอบประชาธปไตยตามบทบญญตตามรฐธรรมนญ ตองใชอ านาจอธปไตยผาน “รฐสภา” ปจจบนใช 2 สภา คอ สภาสง (วฒสภา) และสภาลาง (สภาผแทนราษฎร) มการใชอ านาจแทนประชาชนผานโครงสรางอ านาจ 3 ฝาย คอ

อ านาจฝายบรหาร หรอเปนการใชอ านาจของรฐบาล ทมาจากกฎหมายทตราขนมาโดยฝายนต

บญญต อ านาจฝายนตบญญต ทมาจากประชาชน ถาหากรฐบาลละเมดกฎหมาย หรอใชอ านาจโดยไม

ชอบดวยกฎหมาย กตองไดรบการพจารณาจากฝายตลาการ อ านาจฝายตลาการ หรอศาลจะเปนผใชอ านาจตความกฎหมายในการตดสน เพอควบคมการ

ใชอ านาจใหเปนไปตามกฎหมายทมาจากประชาชน และตองมความยตธรรมอยางเครงครด และนคอ หลกการแบงแยกอ านาจของระบอบประชาธปไตย ทตองมการแบงแยกอ านาจ

ออกเปน อ านาจนตบญญต (ตรากฎหมาย) อ านาจบรหาร (ใชกฎหมาย) และ อ านาจตลาการ (ตความกฎหมาย) เพอใหเกดการตรวจสอบและถวงดลอ านาจ (checks & balances) มใหผมอ านาจใชอ านาจไดตามอ าเภอใจ หากตองใชภายใตกฎหมายหรอกตกาทมาจากประชาชน

ประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตย จะตองน าหลกการทงหลายเหลานมาบญญตไวในรฐธรรมนญ ในระบอบประชาธปไตยรฐธรรมนญจงเปน กฎหมายสงสด เปนกฎหมายของกฎหมาย ทก าหนดวา กฎหมายหรอกตกาทใชในการปกครองจะบญญตออกมาโดยกระบวนการอยางไร ทงจะตองมการก าหนดระบบและรปแบบทใชในการปกครอง พรอมกบมการประกนสทธเสรภาพของประชาชน

แนวทางการพฒนาประชาธปไตยใหประสบความส าเรจแกประชาชน เราตองท าใหประชาชนเปน “พลเมอง” ในการอธบายเรองดงกลาวผเขยนไดตดตอนมาจากหนงสอการศกษาความเปนพลเมอง (ปรญญา เทวนฤมตรกล, 2554)

ระบบคดเกยวกบการปกครองสงคมโลกปจจบน เหนวาระบอบ “ประชาธปไตย” ไมเพยงแตมกตกาหรอมรฐธรรมนญทก าหนดระบบการปกครองประเทศไวภายใตหลกการของรฐธรรมนญเทานน แตสงทส าคญอยางหนง คอ คน หรอ ประชาชน ซงเปนเจาของประเทศ มความแตกตางหลากหลายภายใตหลกสทธเสรภาพ และหลกความเสมอภาค จ าเปนตองมความเปน “พลเมอง” ในระบอบ

ฝายนตบญญต ฝายบรหาร ฝายตลาการ

รฐสภา

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

9

ประชาธปไตยมาก ากบควบคม ทเกดขนเปนการปกครองโดยประชาชน หรอ ประชาชนปกครองตนเอง ซงจะประสบความส าเรจไดกตองท าใหคนในสงคมเปน “พลเมอง” ของระบอบประชาธปไตย ซงคนแตละคนตองลกษณะ 6 ประการ ดงตอไปนคอ

หนง มอสรภาพและพงตนเองได สอง เหนคนเทาเทยมกน สาม ยอมรบความแตกตาง ส เคารพสทธผอน หา รบผดชอบตอสงคม หก เขาใจระบอบประชาธปไตยและมสวนรวม

ซงอาจารยปรญญา เทวานฤมตรกล อธบายไวเปนล าดบวา พลเมอง หรอ ประชาชน ตองมลกษณะ ดงน

1. มอสรภาพและพงตนเองได ระบอบประชาธปไตย คอ ระบอบการปกครองทประชาชนเปนเจาของอ านาจสงสด

ในประเทศ ประชาชนในประเทศมฐานะเปนเจาของประเทศ เมอประชาชนเปนเจาของประเทศ ประชาชนจงเปนเจาของชวต และมสทธเสรภาพในประเทศของตนเอง ท านองเดยวกบเจาของบานมสทธเสรภาพในบานของตน ระบอบประชาธปไตยจงท าใหเกด หลกสทธเสรภาพ และท าใหประชาชนม อสรภาพ คอเปนเจาของชวตตนเอง “พลเมอง” ในระบอบประชาธปไตย เปน ไท คอเปน อสระชน ทพงตนเองและสามารถรบผดชอบตนเองได และไมยอมตนอยภายใตอทธพลอ านาจ หรอภายใต “ระบบอปถมภ” ของผใด และเปน “พลเมอง” หรอสมาชกคนหนงของสงคมไดอยางแทจรง กตอเมอสามารถรบผดชอบตนเองได

2. เหนคนเทาเทยมกน ประชาธปไตย คอระบอบการปกครองทใหอ านาจสงสดในประเทศเปนของ

ประชาชน ดงนน ในสงคมระบอบประชาธปไตย ไมวาประชาชนจะแตกตาง หรอ สงต า กนอยางไร ไมวาจะร ารวยหรอยากจน ไมวาจะจบดอกเตอรหรอจบ ป. 4 ไมวาจะมอาชพอะไร ไมวาจะเปนเจานายหรอเปนลกนอง ทกคนลวนแตเทาเทยมกนในฐานะทเปนเจาของประเทศ

“พลเมอง” จงตอง เคารพหลกความเสมอภาค และเหนคนเทาเทยมกน คอเหนคนเปน แนวระนาบ (horizontal) เหนตนเทาเทยมกบคนอน และเหนคนอนเทาเทยมกบตน ไมวาจะยากดมจน ทกคนลวนมศกดศรของความเปนเจาของประเทศเสมอกน แมจะมการพงพาอาศยแตจะเปนไปอยางเทาเทยม แตจะมความแตกตางอยางโดยสนเชงจากสงคมแบบอ านาจนยมในระบอบเผดจการ หรอสงคมระบบอปถมภ ซงโครงสรางสงคมเปน แนวดง (vertical) ทประชาชนไมเสมอภาค ไมเทาเทยม ไมใชอสระชน และมองเหนคนเปนแนวดง มคนทอยสงกวา และมคนทอยต ากวา โดยจะ ยอม คนทอยสงกวา แตจะ เหยยด คนทอยต ากวา ซงมใชลกษณะของ “พลเมอง” ในระบอบประชาธปไตย

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

10

ทมา: การสมมนาการจดการศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง, ปรญญา เทวานฤมตรกล : จดโดยส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, 2555.

3. ยอมรบความแตกตาง

ประชาธปไตย คอระบอบการปกครองทประชาชนเปนเจาของประเทศ เมอประชาชนเปนเจาของประเทศ ประชาชนจงมเสรภาพ ระบอบประชาธปไตยใหเสรภาพ และยอมรบความหลากหลายของประชาชน ประชาชนแตกตางกนได ไมวาจะเปนเรองการเลอกอาชพ วถชวต ความเชอทางศาสนา หรอความคดเหนทางการเมอง

ดงนน เพอมใหความแตกตาง และน ามาซงความแตกแยกในสงคม “พลเมอง” ในระบอบประชาธปไตย จงตอง ยอมรบ และ เคารพ ความแตกตางของกนและกน เพอใหสามารถอยรวมกนไดภายใตความแตกตางกน และตองไมมการใชความรนแรงตอผทเหนแตกตางจากตนเอง ถงแมจะไมเหนดวย แตจะตองยอมรบวา คนอนมสทธทจะแตกตางหรอมความคดเหนทแตกตางไปจากเราได และตองยอมรบ โดยไมจ าเปนทจะตอง เขาใจ วาท าไมเขาถงเชอหรอเหนแตกตางไปจากเรา “พลเมอง” จงคยเรองการเมองกนในบานได ถงแมจะเลอกพรรคการเมองคนละพรรค หรอมความคดเหนทางการเมองคนละขางกน

4. เคารพสทธผอน ในระบอบประชาธปไตย ทกคนเปนเจาของประเทศ ทกคนจงม สทธ แตถาทกคนใช

สทธโดยค านงถงแตประโยชนของตนเอง หรอเอาแตความคดของตนเองเปนทตง โดยไมค านงถงสทธผอน หรอไมสนใจวาจะเกดความเดอดรอนแกผใด ยอมจะท าใหเกดการใชสทธทกระทบกระทงกน

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

11

จนกระทงไมอาจทจะอยรวมกนอยางผาสกตอไปได ประชาธปไตย กจะกลายเปน อนาธปไตย เพราะทกคนเอาแตสทธของตนเองเปนใหญ สดทายประเทศชาตยอมจะไปไมรอด สทธในระบอบประชาธปไตยจงจ าเปนตองม ขอบเขต คอมสทธและใชสทธไดเทาทไมละเมดสทธผอน “พลเมอง” ในระบอบประชาธปไตยจงตอง เคารพ สทธผอน และจะตองไมใชสทธเสรภาพของตนไป ละเมด สทธของผอน

5. รบผดชอบตอสงคม ประชาธปไตยมใชระบอบการปกครอง ตามอ าเภอใจ หรอใครอยากจะท าอะไรกท า

โดยไมค านงถงสวนรวม ดงนน นอกจากจะตองเคารพสทธเสรภาพของผอน และรบผดชอบตอผอนแลว “พลเมอง” ในระบอบประชาธปไตยยงจะตองใชสทธเสรภาพของตนโดย รบผดชอบ ตอสงคมดวย โดยเหตทสงคมหรอประเทศชาตมได ดขน หรอ แยลง โดยตวเอง หากสงคมจะดขนได กดวย การกระท า ของคนในสงคม และทสงคมแยลงไป กเปนเพราะ การกระท า ของคนในสงคม “พลเมอง” นนกคอผทมส านกของความเปนเจาของประเทศ และเปนเจาของสงคม “พลเมอง” จงไมใชคนทใชสทธเสรภาพตามอ าเภอใจ แลวท าใหสงคม เสอม ลงไป หากเปนผทใชสทธเสรภาพโดยรบผดชอบตอสงคมและสวนรวม โดยมสวนรวมในการแกปญหาและชวยกนท าใหสงคมดขนกวาทผานมา

6. เขาใจระบอบประชาธปไตยและมสวนรวม ประชาธปไตย คอการปกครอง โดย ประชาชน โดยใช กตกา หรอ กฎหมาย ทมาจาก

ประชาชนหรอผแทนประชาชน ระบอบประชาธปไตยจะประสบความส าเรจได ตอเมอม “พลเมอง” ทเขาใจหลกการพนฐานของการปกครองในระบอบประชาธปไตยตามสมควร ทงในเรอง หลกประชาธปไตย หรอ การปกครองโดยประชาชน และ หลกนตรฐ หรอ การปกครองโดยกฎหมาย เขาใจเรองการเลอกตง และการมสวนรวมทางการเมองของพลเมอง ทงตดตามความเปนไป และมสวนรวมในเรองการบานการเมองทงระดบชาตและระดบทองถน ไมวาจะเปนเรองการไปเลอกตง และการมสวนรวมในเรองอนๆ ตามสมควร ถามความขดแยงกเคารพกตกา และใชวถทางประชาธปไตยในการแกปญหา โดยไมใชก าลงหรอความรนแรง 7.4 การพฒนาพนฐานพลเมองสความเปนพลเมอง

สงคมประชาธปไตยจะเกดขนได ตองอาศยการมสวนรวมของพลเมองหรอประชาชน ซงการมสวนรวมของประชาชนทดนน ตองไดรบการพฒนาความรและเขาใจหลกการประชาธปไตย ซงเปนพนฐานส าคญในสงคมประชาธปไตยทน าไปสการปกครองระบอบประชาธปไตยอยางสมบรณ กลาวคอ การรจกการใชเหตผล เปนหนทางสการแกไขปญหาตาง ๆ ไดอยางรอบคอบ สรางหนทางแหงความเปนสข และตองยอมรบความคดทแตกตาง ไมใชการบบบงคบ ตอมาตองเหนความส าคญของประโยชนสวนรวม ค านงถงระเบยบกฎเกณฑทเปนบรรทดฐานของสงคม ไมถอเอาเสรภาพแหงบคคลเปนส าคญ และสดทายตองมวจารณญาณในการพจารณาตดสนแกไขปญหาและยอมรบหลกการเสยงขางมากในการปกครองทเหมาะสม ไมละเลยเสยงขางนอย และสงคมประชาธปไตย ตองมงใหคนเหนความส าคญตงแตระดบใกลตวเองไปสระดบไกลตว

ดงนน “การศกษาเพอสรางพลเมอง” จะท าใหเกดพลเมองทม ความรบผดชอบ ดวย จตส านก โดยเรมตนจากความรบผดชอบตอผอนและตอชมชนของตนเอง จากนนจงน าไปสความรบผดชอบตอ

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

12

สงคม และตอประเทศชาต ส าหรบ “วชาหนาทพลเมอง” มงปลกฝงใหประชาชนตองท า เพราะเปน หนาท ซงไมเหมอนกน มกมงไปในเรองหนาทตอ “ชาต” โดยไมไดเรมจากเรองใกลตวคอเรองของชมชนของตนเอง แตอยางไรกตามการม “วชาหนาทพลเมอง” อยางนอยยงท าใหคนไทยทผานการศกษาในโรงเรยนในอดตถกปลกฝงใหมความผดชอบตอสวนรวมและประเทศชาตในระดบหนง การท “วชาหนาทพลเมอง” ถกยกเลกไป จงท าใหเกดปญหามากขน เพราะทกคนจะพดถงแตสทธเสรภาพของตนเอง แตไมพดถงความรบผดชอบอกตอไป ปจจบนโรงเรยนสวนใหญในประเทศไทยสอนแตการแขงขน เอาการแขงขนกนเพอเขามหาวทยาลย จนเดกตองไป “เรยนพเศษ” กนตงแตชนอนบาล ครจ านวนไมนอยกมไดสอนนกเรยนในหองเรยนอยางเตมท เพราะจะเกบไวไปสอนตอนเรยนพเศษ

ความจรงแลวการแขงขนมใชเรองเลวราย หากเปนเครองมอทส าคญในการกระตนใหเดกพฒนาศกยภาพของตนเอง แตการสอนใหแขงขนกนแตเพยงอยางเดยวโดยไมสอนเรองความรบผดชอบ และการอยรวมกบผอน จะน ามาซงความเหนแกตว เมอจบจากโรงเรยนมาเขามหาวทยาลยกจะพบกบระบบการศกษาแบบ แยกสวน เรยนทละวชา เรยนครบกจบได ไมไดเชอมโยงกบความเปนไปนอกหองเรยน แลวกมกจะสอนแต “ความร” ในต ารา ไมคอยไดสอน “ความจรง” และความเปนไปของสงคม ระบบการศกษาของประเทศไทยตงแตระดบโรงเรยนจนกระทงถงระดบมหาวทยาลย จงไมสามารถสราง “พลเมอง” ทมความรบผดชอบตอสงคมไดอยางทควรจะเปน

เมอไมม “พลเมอง” ประชาธปไตยของประเทศไทยจงลมเหลวมาตลอด ประชาชนสวนใหญมไดเปน “พลเมอง” ทมอสรภาพ หากแตตองอยภายใต “ระบบอปถมภ” ของนกการเมองทมาจากการเลอกตง ความสมพนธระหวางประชาชนกบนกการเมองเปน แนวดง มใช แนวระนาบ ส.ส. ใหการอปถมภและประโยชนแกประชาชน ประชาชนกเลอก ส.ส. คนนนเปน ส.ส. เพอใหความอปถมภแกตนเองตอไป “พรรคการเมอง” จงมกจะมใชเครองมอของประชาชนในการสรางเจตนารมณทางการเมองดงทควรจะเปน หากเปนทรวมกนของ “ผอปถมภ” ทมาจากการเลอกตง การจดตงรฐบาลเปนเรองของการจดสรรผลประโยชน และตามมาดวยเรองการถอนทนและคอรรปชน ในทสดกน าไปสการรฐประหารและฉกรฐธรรมนญ ถงแมจะมความพยายามแกปญหาดวยการไป “เผยแพรประชาธปไตย” หรอ “สรางจตส านกประชาธปไตย” ใหกบประชาชนในตางจงหวด แตกลมเหลวมาโดยตลอด เพราะผทไปเผยแพรกไมรวาอะไรคอ ประชาธปไตย และไมเขาใจวา “จตส านกประชาธปไตย” คออะไร จตส านกประชาธปไตย กคอความเปน “พลเมอง” นนเอง และความเปน “พลเมอง” นเองคอรากฐานของประชาธปไตย ซงเปนสงทประเทศไทยไมเคยท า

ความจรงหากประชาชนเปน “พลเมอง” ประชาธปไตย แมวาจะเปนระบอบประชาธปไตย

แบบผแทน (Representative Democracy) คอ ประชาชนมไดใชอ านาจอธปไตยโดยตรง แตใชโดยผานการเลอกผแทน แตกยงคงเปนการปกครอง โดยประชาชน มใชการปกครองโดยผแทน หรอปกครองโดยนกการเมองหรอพรรคการเมอง เพราะประชาชนทเปน “พลเมอง” จะเปนอสระไมอย

ถาประชาชนเปน “พลเมอง” กจะเกด “สงคมพลเมอง” (Civil Society) และประชาธปไตยจะเปนการปกครองโดยประชาชนอยางแทจรง

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

13

ภายใตการครอบง าหรอการกะเกณฑของนกการเมองหรอผมอ านาจคนใด ประชาธปไตยของประเทศทมพลเมอง จงยงเปนประชาธปไตยทเปนการปกครองโดยประชาชน มใชปกครองโดยนกการเมอง

ตวอยางเชน ประเทศองกฤษ เมอสงครามโลกครงทสองเพงสนสดลง ในขณะนน วนสตน เชอรชล เปน

นายกรฐมนตรทคนองกฤษนยมชมชอบมาก เพราะท าใหองกฤษชนะเยอรมน แตทงๆ ทเชอรชลมอ านาจมากและคนนยมมาก แตคนองกฤษกไมเลอกเชอรชลใหกลบเขามาเปนนายกรฐมนตร เพราะประชาชนรและเขาใจดวา เชอรชล ไมเหมาะกบการบรหารประเทศในยคหลงสงคราม

สหรฐอเมรกา ถาหากประธานาธบดมาจากพรรครพบลกน และพรรครพบลกนมเสยงขางมากในสภากองเกรส (สภาผแทนราษฎร) แตปรากฏวาประธานาธบดบรหารประเทศไมด ถงเวลาเลอกตง ส.ส. ซงสหรฐอเมรกาเลอกทก ๆ สองป ประชาชนจะเลอก ส.ส. พรรคเดโมแครต ใหเขาไป ถวงดลกบพรรครพบลกน ในทางกลบกน สมมตวาประธานาธบดจากพรรครพบลกนบรหารประเทศไดด แตพรรครพบลกนมเสยงขางนอยในสภากองเกรส ประชาชนกจะเลอก ส.ส. ของพรรครพบลกนเขาสภากองเกรสไปใหมากขน เพอสนบสนนการท างานของประธานาธบด นคอตวอยางของการปกครองโดยประชาชน ทประชาชนใชพรรคการเมองและนกการเมอง มใชถกนกการเมองหรอพรรคการเมองใชประชาธปไตย นคอ การเมองของพลเมอง ทมในระบอบประชาธปไตย และความเปน“พลเมอง” เทานน

ดงนน เมอประชาชนในสงคมใดมความเปน “พลเมอง” สงคมนนกจะเปน Civil Society หรอประชาสงคมทประกอบดวย “พลเมอง” ทเอาใจใสในความเปนไปและมสวนรวมในการแกปญหาของชมชน ปญหาของสงคม และปญหาของบานเมอง Civil Society น เรามกจะแปลกนวา “ประชาสงคม” แททจรงแลว Civil Society กคอ “สงคมพลเมอง” หรอสงคมทประกอบดวย “พลเมอง” นนเอง

เมอเกด “สงคมพลเมอง” ขนมาแลว สงคมกเขมแขงในการถวงดลกบอ านาจ ทงอ านาจทางการเมองและอ านาจทางเศรษฐกจ การเมองภาคประชาชนจะเขมแขง การปกครองทองถนจะเขมแขง ชมชนจะเขมแขง ผบรโภคจะเขมแขง ประชาชนจะมบทบาทในการแกปญหาตางๆ ไมวาจะเปนปญหาสงคม ปญหาเศรษฐกจ ปญหาสงแวดลอม ปญหาศลธรรม ปญหาจราจร หรอปญหาอนๆ ทงหลาย กจะคลคลายแกไขไปไดแทบทงหมด เพราะสงคมจะไมรอคอยหรอเรยกรองใหรฐบาล หรอให ส.ส. มาแกไขใหแตอยางเดยวอกตอไป หากประสงคให สงคมไทยตองการพลเมองทมคณภาพ กตองเรมพฒนาทงรางกาย จตใจ วญญาณทสมบรณ คดเปน ท าเปน แกไขปญหาได เปนทรพยากรมนษยทมประโยชนแกการพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนา

ในสงคมไทย ตองน าหลกการพนฐานทจะท าใหมการฝกฝนลกษณะพลเมองทดในสงคมประชาธปไตย ซงคานยมหลกของคนไทย 12 ประการ เปนพนฐานส าคญแกคนไทย ตองเรมจากการฝกฝนและพฒนาใหบคคลรจกคด และปฏบตตามบรรทดฐานสงคมทอยรวมกนกอน และจารตประเพณธรรมเนยมทางสงคมทถกตอง มคณธรรมของความเปนคนด และมจรยธรรมในตนเองซงตองเกดขนจากลกษณะบคคลทพรอมดวยปญญา กลาหาญ รจกประมาณ และมความยตธรรม กลาวคอ 1) ระดบตนเอง รจกการปฏบตตนใหเปนคนดตามบทบาทหนาททตนเองมสถานภาพไดอยางเหมาะสม ถอเปนภาระหนาททพงตองกระท า ศกษาเรยนรพฒนาสตปญญาใหเกด

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

14

รอบรรอบคอบ เชน นกศกษามหาวทยาลยเกษมบณฑต ควรรศกษาเลาเรยนพฒนาตนเอง รจกกรยามารยาทในการพด การแตงกาย การประทานอาหาร ฯลฯ มความตระหนกในการปฏบตตนตามวถชวตดของสงคม การอยรวมกนเปนสงคมและปฏบตตามวฒนธรรมทเหมาะสม

ดงนน บคคลควรตองมงสรางการประพฤตทด โดยยดคานยมหลก 12 ประการตามทคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) โดย พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตรคนท 29 เพอใหคนไทยปฏบตตนใหเปนทยอมรบแกบคคลรอบขาง เปนผปฏบตประโยชนเพอสงคมสวนรวม (ชาญณรงค พรรงโรจน, 2557 : 13) มดงน

หนงรกชาต ศาสนา พระมหากษตรย สองซอสตย เสยสละ อดทนได สามกตญญ พอแม สดหวใจ สมงใฝ เลาเรยน เพยรวชา หารกษา วฒนธรรม ประจ าชาต หกไมขาด ศลธรรม ศาสนา เจดเรยนร อธปไตย ของประชา แปดรกษา วนย กฎหมายไทย เกาปฏบต ตามพระ ราชด ารส สบไมขาด พอเพยง เลยงชพได สบเอดตอง เขมแขง ทงกายใจ สบสองไซร คดอะไร ใหสวนรวม

2) ระดบครอบครว เปนหนวยสงคมเลกทสด เปนสถาบนหนงทท าหนาทวางรากฐานใหแกบคล และสถาบนอนๆ ในสงคม เพราะมนษยเกดมาแลว ตองไดรบการอบรมเลยงดจากครอบครวดวยเหตผลเชงจรยธรรม ใหความรก ความเอาใจใส ไดรบการถายทอดความร ศลธรรม จรรยา ประสบการณรบผดชอบโดยตรงตอสมาชกในครอบครว ในฐานะทนกศกษาเปนสมาชกคนหนงในครอบครว มบทบาทการเปนลก จงควรเรยนรหนาทของลก ควรปฏบตตอบดามารดาใหเหมาะสมอยางไร ดงนน บทบาทหนาทตอครอบครว เปนสถาบนทส าคญทสด ทถายทอดการเรยนรทกเรองในการด ารงชวตโดยตรงตอลกหลาน และเปนสถาบนอบรมนสยใหบตรหลานในสงคมเปนคนดแกสงคม และยงเปนสถาบนทสรางความมนคงใหแกประเทศชาต กลาวคอ (วมล จโรจพนธ , 2548 : 3-15) กลาวคอ

การแตงกายของนกศกษาทถกตองตามแบบแผนและสรางความสงางามแกตนเอง

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

15

1. เคารพเชอฟงบดามารดา 2. รบผดชอบท างานทไดรบมอบหมายดวยความเตมใจ รจกเปนคนอดทน ขยนขนแขง มความมานะ พยายาม รจกวธท างาน และสอนใหมประสบการณในการท างาน 3. เลยงดบตรดวยความเตมใจ 4. ประหยด ไมใชจายสรยสราย 5. รกใครปรองดองในหมพนอง ในบาน มความรกใครสามคคกน ไมกอเรองทะเลาะววาท 6. ขยนหมนเพยรในการศกษาเลาเรยน 7. รจกเสนอความคดเหน และแนวทางทเปนประโยชนกบครอบครว 8. ประพฤตตนเปนคนด 9. ใหความรกความอบอนทงรางกายและจตใจแกบคคลในครอบครว

3) ระดบชมชน ชมชนตองเปนพลงสงคมแบบพงตนเอง ทมสวนส าคญในการรวมก าหนดทศทางการพฒนาประเทศ ตองรวมคด รวมท า รวมแกไขปญหา และรวมรบผดชอบในตนเองตอชมชนมากทสด และพฒนาชมชนของตนเองดวยตนเองตามคานยมทเหมาะสม วธคด และมเปาหมายทเหมาะสมกบทองถน ทงนโดยสรางความรวมมอแกกนและกน และตองท าใหชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ เอกชน และประชาคม ใหเปนชมชนทม รากฐานวฒนธรรม รกษากฎ จารตประเพณ ด าเนนชวตไปตามระบบคณคาและความคดของชมชน ภมปญญาทองถน

4) ระดบสงคม ในระดบนเปนการใหความส าคญกบองคการ สถาบนสงคมทมบทบาทและหนาทเชงบรหารสงคม เปนเสมอนโครงสรางสงคมทชวยพยงความเปนปกแผนทางส งคม และสนบสนนสงเสรมใหบคคลปฏบตตนใหเหมาะสมตามบรรทดฐานสงคม สมาชกอยรวมกนปกต มความสงบสข จะชวยใหสงคมสวนรวมมนคง เชน บทบาทหนาทของครบาอาจารย มหนาทอบรมสงสอนนกศกษาให เปนคนดของสงคม ก เ พอให เปนบคคลทชวยพฒน าประเทศชาต ไดมนคง สถาบนการศกษา ตองท าหนาทสรางคนใหมความรบผดชอบตอสงคม (social responsibility) โดยค านงความหลากหลายทางวฒนธรรม และความแตกตางกนระหวางสงคมวฒนธรรม ดงนน บทบาทหนาทตอสงคม จงมความส าคญในการอยรวมกนในสงคมใหมความปกตสข ซงกลมคนในสงคมทรจกปรบตวใหเหมาะสม มเหตผลและรวมแรงรวมใจกนโดยยดหลกถอยทถอยอาศยซงกนและกน ยดหลกการปฏบตทถกตอง ยอมจะชวยใหการอยรวมกนในสงคมมความสขตอไป

5) ระดบประเทศชาต ระดบนเปนโครงสรางการบรหารจดการบานเมองทเปนผก าหนดทศทางเชงนโยบาย ตองสงเสรมและสรางหลกการด าเนนชวตทมคณธรรมจรยธรรม มการธ ารงรกษาเอกลกษณของชาตเอาไว โดยมองคประกอบทส าคญในการด าเนนชวตตามคณธรรมของการเปนพลเมองดในสงคมประชาธปไตย ดงตอไปน

1. ความจงรกภกดตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ตระหนกถงพระมหากรณาธคณของพระมหากษตรย ปฏบตตนรกษาสถาบนชาตศาสนาและพระมหากษตรยใหคงอยคสงคมไทยตลอดไป

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

16

2. ยดมนในหลกธรรมของศาสนาทตนเองนบถอ ทกศาสนามหลกศลธรรม ทชวยสรางจตใจของคนกระท าความด มใจเออเฟอเผอแผแกกน สมาชกในสงคมสมทตนนบถอ

3. มความซอสตย ค านงถงประโยชนของสงคมสวนรวมมากกวา ประโยชนสวนตน 4. มความรบผดชอบตอการงานและหนาททไดรบมอบหมาย

5. มระเบยบวนยและปฏบตตามกฎเกณฑสงคมก าหนดไว 6. มความตรงตอเวลา ใชเวลาอยางคมคา มเหตผล เพอความถกตอง

สรป ความเปนพลเมองในสงคมรวมสมย จ าเปนตองสรางกลไกการศกษาเพอสรางพลเมอง ทท าให

เกดพลเมองทมความรบผดชอบดวยจตส านกในตนเอง และความรบผดชอบตอผอนและตอชมชนของตนเอง โดยค านงถงเหตและผลทก าหนดไวในหลกนตรฐ ทค านงถงสทธและเสรภาพความเปนมนษย รวมถงสทธมนษยชนอยางเสมอภาคและเทาเทยมกน

เอกสารอางอง

โกวท วงศสรวฒน. (2547). การเมองการปกครองไทยหลายมต. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย ชาญณรงค พรรงโรจน. (2557). วฒนธรรมคณภาพสรางคนสรางชาต. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : บรษท

ซโน พบลชชง แพคเกจจง จ ากด ธรรมนตย นคมรตน. (2555). การแลกเปลยนเรยนรการสงเสรมศลปวฒนธรรมทองถน : มโนราห. สมภาษณ, มหาวทยาลยทกษณ จงหวดสงขลา ปรญญา เทวานฤมตรกล. (2555). การศกษาเพอสรางพลเมอง. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร.

บรษท นานมบคส พลบลเคชนส จ ากด. พทธทาสภกข. (2504). แกนพทธศาสน หนงสอชนะเลศรางวล UNESCO แหงสหประชาชาต. กรงเทพมหานคร. ส านกพมพธรรมสภา พระพรหมมงคลาจารย. (2550). ธรรมะเพอชวตทงดงาม. ส านกพมพธรรมสภาศนยหนงสอ พระพทธศาสนา, กรงเทพฯ พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตตโต). (2546). การสรางสรรคปญญาเพออนาคตมนษยชาต. กรงเทพฯ :

ส านกพมพธรรมสภา ภมพลอดลยเดช,พระเจาอยหว. (2540). ประมวลพระราชด ารสพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. กรงเทพฯ :

ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. ภมพลอดลยเดช,พระเจาอยหว. (2540,2541) พระราชด ารส พระราชทานแกคณะบคคลตาง ๆ ทเขาเฝาฯ

ถวายชยมงคลเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสตดาลย สวนจตรลดาฯ พระราชวงดสต. กรงเทพฯ : บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด (มหาชน).

ราชบณฑตยสถาน,วารสาร. (2550). พทธทาสภกข พทธศาสนานกายเถรวาท และการปฏรปของ นกนวสมยนยมในประเทศไทย แปลโดย มงคล เดชนครนทร. กรงเทพฯ : อรณการพมพ.

เอกสารประกอบการสอนวชา ศท. 121 การด ารงชวตในสงคมยคใหมและประชาคมอาเซยน

17

ลขต ธรเวคน. (2550). ววฒนาการการเมองการปกครองไทย. พมพครงท 10. กรงเทพฯ : ส านกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร วรรธนา วงษฉตร, แปล. (2555). มชวตทด มบทเรยนด ๆ ใหชวต. ส านกพมพบมเดย : กรงเทพฯ. วทยากร เชยงกล. (2551). จตวทยา ความฉลาด และความคดสรางสรรค. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : ส านกพมพสายธาร. สขม นวลสกล และวศษฐ ทวเศรษฐ. (2539). การเมอง การปกครองไทย. กรงเทพฯ : ส านกพมพ มหาวทยาลยรามค าแหง. ส านกงาน ป.ป.ช. (2550). คมอเจาหนาทของรฐสงกดองคการปกครองสวนทองถน. กรงเทพฯ : บรษท ศรเมองการพมพ จ ากด. Jonathan H. Turner.(1994). Sociology concepts and uses. University of California,

McGraw-Hill. John J. Macionis. (1995). Sociology. Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey. Jeanne Ellis Ormrod. (2009). Human Learning. Fifth Edition, Pearson Prentice Hall ; Printed in the United States of America. Nevan J. Wright and Peter Race. (2004). The Management of Service Operations. Second edition. Printed in Croatia by Zrinskit. Peter Hirsch and Robert Shemin. (2012). Living the Significant Life : 12 principles for

making a difference. Printed in the United States of America.. Robert J. Stemberg. (2000). Practical Intelligence in Everyday Life. Cambridge

University Press.