บทท 6 ประสบการณชวตของครไทยพทธ: ในความขดแยงทางชาตพนธและศาสนา

“เราสามารถเอาวฒนธรรมเปนสอในการประสานความขดแยง ใหความรมรอนของจตใจทปฏวตลดลง จนกระทงรสกวาคยกนได แตวาแทนทจะเปนความดนะ กลายเปนแนวรวมเสยอก คอสงคมใหญเขาจะมองวาเราคดผด เขาจะไมมองวาเราใชวธทแกปญหาได”

ครสมฤทธ

ความรจากการคนควาเอกสารทางวชาการ (ในบทท 1-3) รวมทงเรองเลาจากชวตประสบการณของครไทยพทธ (ในบทท 4-5) บอกวา วาทกรรมรฐในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใตเปนไปอยางเขมขน เพราะพนทนจดเปนพนทพเศษทรฐตองเฝาระวงทางความมนคงมาโดยตลอด ดานงานวรรณกรรมทครภาษาไทยชาวไทยพทธเปนผรจนา หรอเรองทครไทยพทธถกเลาถงอยางเรองของครจหลงกมวาทกรรมรฐแฝงอย นอกจากนยงมวาทกรรมอน เชน วาทกรรมปตตาน และวาทกรรมวชาการ28 ทเขามามบทบาทส าคญตอชวตและเรองเลาของครไทยพทธ ท าใหครไทยพทธตกอยทามกลางสนามของวาทกรรมทหลากหลาย ผเขยนคนพบวาในบางครงครไทยพทธกเชอวาทกรรม แตในบางครงกตงค าถามกบวาทกรรม และวาทกรรมตางๆ น สงผลใหเรองเลาถงความขดแยงทางชาตพนธและศาสนาของครไทยพทธเปนไปอยางมสสน

28 วาทกรรมรฐ หมายถง การถายทอดความร คณคาและวฒนธรรมทถกสรางขนและสอสารตอผคนในสงคมโดยฝายรฐ

วาทกรรมปตตาน หมายถง การถายทอดความร คณคาและวฒนธรรมทถกสรางขนและสอสารตอผคนในสงคมโดยชาวมลายมสลมหลากหลายกลม อนประกอบดวย ผมแนวความคดชาตนยมปตตานทเคลอนไหวตอสโดยใชอาวธ ผ มอดมการณชาตนยมปตตานทเคลอนไหวโดยไมใชอาวธ และ ผทมความรเรองศาสนาอสลามและใชความรของตนในการเคลอนไหวท าใหเกดการเปลยนแปลงในวถอสลาม

วาทกรรมวชาการ หมายถง การถายทอดความร คณคาและวฒนธรรมเกยวกบปตตานทถกสรางขนและสอสารตอผคนในสงคมโดยเหลานกวชาการ

181

6.1 สายตาทครไทยพทธมองตนเอง หวขอนขอเปดประเดนการศกษาดวยเรองสายตาทครไทยพทธมองตนเอง ครไทย

พทธในงานวรรณกรรมกบครไทยพทธทเปนกรณศกษาในงานชนน มความแตกตางกนในเรองนหรอไมอยางไร พศดแลวอาจจะเปนการเปรยบเทยบทไมสจะเปนธรรมนก เพราะครไทยพทธในงานวรรณกรรม มพนทในการแสดงออกนอยกวาครไทยพทธทผเขยนสมภาษณ อยางไรกตามขอมลจากบทท 3 บอกวา ดวยความเปนครและการท าหนาทอยทามกลางการกอเหตการณรนแรง ท าใหเรองเลาของครไทยพทธในงานวรรณกรรมสะทอนสายตาทมองตนเองวาเปนผเสยสละเพราะท างานอยทามกลางพนทเสยงภย เนอหาในงานวรรณกรรมทยกมา มพลงในการสงเสยงเพยงไมกประโยค แตในงานศกษาน ครไทยพทธไดรบโอกาสใหบอกเลาตงแตรากเหงาความเปนมา จนถงวธคดของพวกเขาทมตอเรองราวตางๆ ดงนนสายตาทพวกเขามตอตนเอง จงสะทอนแงมมทหลากหลาย และมความละเอยดเพยงพอ ทจะท าการวเคราะหเรองเลานน เพอท าความเขาใจถงอตลกษณของผเลาอกดวย

พนทพรมแดนอยางปตตานสรางอตลกษณเฉพาะใหกบคนในทองถนน มรดกจากความเปนเมองทาชายฝงทะเล ทเคยมความเจรญรงเรองทางดานการคา ท าใหผคนมการเคลอนยายและใชชวตขามพรมแดนกนจนเปนเรองปกต ผคนตางชาตพนธตางศาสนาจงมความสามารถในการสอสารกน โดยการใชภาษาถนทหลากหลาย ขอความนไดรบการยนยนจากเรองเลาของครไทยพทธ ซงเกดและเตบโตในพนทอยางแมะกอเมาะและครสมฤทธ แมะกอเมาะไดเลาถงความผสมผสานดานสายเลอดและจตวญญาณ ทแสดงออกทางพธการเซนไหว บรรพบรษไทย, จน และมลายมสลม ทเธอตองท าเปนประจ าทกป ดงทเธอเลาวา ผคนในชมชนของเธอสามารถพดภาษามลายถนได จากการฝกฝนในชวตประจ าวน ดงทเธอเลาภาพหญงในหมบานทขามไปรบจางด านา ในดนแดนของประเทศมาเลเซย ฟากครสมฤทธกไมนอยหนา ดวยการน าเสนอเรองเลาถงการเคลอนยายครอบครวของผเปนมารดา ซงเปนคนไทยจากไทรบรหรอรฐเคดะหในปจจบน ความผสมผสานของผคนในทองถนทมทงชาวไทยพทธชาวไทยมสลม ทมความสามารถในการพดภาษามลาย (ทใชกนในประเทศมาเลเซย) เรองเลาของครทงสองนยงมความพองกนตรงทพวกเขามบรรพบรษเปนผหนอาญาแผนดน ตองซกซอนตวอยในพนทซงหางไกลจากอ านาจรฐสวนกลาง

ตอมาเกดความเปลยนแปลงขนในชมชนของครสมฤทธและแมะกอเมาะ วนท พอแมของพวกเขาเหนความส าคญของการศกษา ทรฐเปนผจดขนในโรงเรยนประถมศกษาประจ าชมชน ผคนทเคยหวาดกลวอ านาจรฐกลบสงลกเขารบการศกษาจากโรงเรยนของรฐ เพอหวงใหลกมชวตทดและสขสบายกวาตน อตลกษณของคนทหลกหนจากอ านาจรฐจงหมดไป

182

ในคนรนทเดนเทาดวยระยะทางไกลเพอไปโรงเรยนนเอง เพอใหไดมาซงโอกาสทางการศกษา แมะกอเมาะตองสอบชงทน อดทนใชจายอยางกระเหมดกระเหม ตองไปอาศยบานคนรจกในเมอง ตองชวยเจาของบานท างานสารพดเพอแลกกบทอยอาศย อนเปนไปเพอความสะดวกแกการเดนทางไปเรยน ครสมฤทธกเชนกน เขาตองออกจากบานตงแตอายยงนอย อาศยพงพาการอปถมภจากวด การสงไมตอจากวดหนงไปอกวดหนงจบสนลงเมอเขาไดวฒครมาครอบครอง

เมอไดรบฟงเรองเลาของครเราจะเหนประเดนททกครทกทานมรวมกนอยขอหนงคอ ชวตในชวงตนของครเหลานการเลอกทจะเรยนอะไร การเลอกทจะประกอบอาชพอะไรนน มขอก าจดดานเศรษฐกจเปนตวบงคบส าคญ และเรองราวตรงจดนเองเปนสวนส าคญ ทท าใหเราเหนถงการใหนยามตนเองของผเลา แมะกอเมาะเลาถงตนเองในฐานะของ “ลกคนจน ตองสอบชงทนเรยน” ครประยทธ เลาวา “ฐานะทบานตอนนนมพนองหลายคน” นนหมายความวาการทเขาจะเรยนอะไรจ าตองค าถงพนองคนอนๆ ทตองใชเงนทองจากกระเปาเดยวกนดวย สวนครสมฤทธกนยามตนเองวา “เปนชนชนอยปาสงวน” เขาตองเปนเดกวดอาศยวดอยตลอดจงไดเรยนหนงสอ

ในประเดนเรองพนฐานของครอบครวทยากจน ซงเปนประเดนรวมของผเลาทกคน แตปรากฏวามแมะกอเมาะเพยงคนเดยว ทใหความส าคญกบประเดนนจนตลอดเรอง เธอเลาวาวธคดทเธอม วถทเธอปฏบตตอนกเรยนและชาวชมชนนน เกดจากการมองพวกเขาดวยสายตาของคนเคยจนมากอน เธอใชความจนยากน เปนตวเชอมระหวางเธอกบผคนรอบตว และสงนท าใหเธอไดการยอมรบในฐานะคนหวอกเดยวกน เรองเลาของแมะกอเมาะสอดรบกบปมวยเดกของเธอ ประการแรก เธอยากจนขาดโอกาสทางการศกษา ประการทสอง เธอเปนเพศหญง เพศทคานยมสงคมยคเกาออกแรงกดกนเธอไมใหเขาสกระบวนการศกษา (แตท าไมส าเรจ) เรองเลาของเธอคอเรองราวของเดกเรยนดและยากจน ทไดรบโอกาสจากรฐจงประสบความส าเรจในชวต ตอนหนงเธอเลาถงความภมใจในอาชพครวา เมอกอน “เดกหมบานใกลๆ ไมมาเรยนนะ เคาวาครไมตงใจสอน พอแมะกอเมาะไปกไปเจอลกสาวโตะคร แมะกอเมาะบอกวา มาเรยนกบคร ครจะสอน พอคนอนเหนลกโตะครมาเคากตามมา นความภมใจทเราไดไปอยจดน เมอกอนเดกผหญงสวนมากเคาไมใหเรยน แมะกอเมาะตงใจแลวไมตองการไปทสบาย ตองการไปสอนเดกทล าบาก เราเหนสภาพวาครผหญงแถวนนไมม อยางนอยเราไดท าประโยชนใหสงคม เพราะเราเปนครเพราะทนรฐบาล เรากตองการตอบแทน เหนเดกมนล าบากมนไมมครผหญง ครผหญงจะเอาใจใสเดกเหมอนเรานนไมม” ความภมใจทเธอวานนคอการทเธอเหนคณคาในตวเอง และการทคนอนมาเหนคณคาในตวเธอ

183

กรณของครสมฤทธชวตภมหลงของเขา การเปนเดกวดทยากจนตอบกบเรองคลาสสก คอ เดกวดทเตบใหญไปไดดเพราะขาวกนบาตร ครสมฤทธเลาวา วดใหตนทนส าคญแกชวตเขาถงสองเรองดวยกน ทงเปนทพงทางกายและเปนทพงทางใจ จกรวาลทศนแบบพทธชวยใหเขาผานพนปญหาหนกหนวงมาไดทกครง อยางคราทเพอนครตองถกฆาตายครสมฤทธเลาวา “คอถาวาเราไมบ าเพญมาตงแตตน นานๆไปแลวเราจะไมอยากอย เพราะวาเรายงอยยงรสกวาแกไมได นเพยงแตวาเราถอวา 1. ทกคนเปนมนษย เราท าเพอความสขสงบทงมวลไมไดแยกวาพทธ-มสลม ไอพทธ-มสลมนเรามาสมมตเอาเองตอนหลง เราใชทศนะพทธเรานนะเราพออยได แตถาเราใชความรสก ความโกรธความเกลยดของเรา เราจะปลอยวางไมได” ทสดแลวหากอานเรองเลาของเขาไปจนตลอดจะพบวา การเปน“เดกวดทเตบใหญไปไดด” เปนดงฐานหรอทนใหแกเขา แตสงทเขาเลอกเปน คอการเปนคร ทท างานเพอสวนรวมโดยไมค านงถงอนตรายของตนเอง ยกตวอยางตอนทเขาตดสนใจท าโรงเรยนฮญาบ ซงสรางความไมพอใจใหแกหลายฝาย จนในทสดตองโดนยาย เขาเลาวา “เราสามารถเอาวฒนธรรมเปนสอในการประสานความขดแยง ใหความรมรอนของจตใจทปฏวตลดลง จนกระทงรสกวาคยกนได แตวาแทนทจะเปนความดนะกลายเปนแนวรวมเสยอก คอสงคมใหญเขาจะมองวาเราคดผด เขาจะไมมองวาเราใชวธทแกปญหาได”

ดานครประยทธเรองเลาของเขากมเนอหาทตางออกไป เขาไมไดใหความส าคญกบเรองภมหลงดานเศรษฐกจเทาแมะกอเมาะ และไมไดมงแตะแนวคดดานศาสนาอยางครสมฤทธ อาจเปนเพราะตวเขามพอเปนครฐานะทางเศรษฐกจและสงคมซงจดวาดกวาคนอน น าหนกในการน าเสนอเรองราวชวตของเขาเทไปทางการเปดเผยค านยามถงตนเองในฐานะคนใตใจนกเลงตามคานยมของชมชนทเขาเกดและเตบโตมา เชน การเปนคนรกความเปนธรรมและรกษาค าพด ดงตอนทเขากลาวถงเรองการกาวขนสต าแหนงผบรหารวามแรงผลกดนจากความ “ไมพอใจทผบรหารไมมความเปนธรรม เลยพดไววาจะเปนผบรหารใหไดภายใน 10 ป ถาเปนไมไดกจะลาออก” หรอการเปนคนตรงกลาเผชญหนาทาทายอทธพลเถอน เชน การปฏเสธไมยอมใหความรวมมอในการท าทะเบยนนกเรยนปลอมจนตองถกกลนแกลง เพราะเขายดหลกการทวา“ใหชวยอะไรกได แตไมท าในสงทไมถกตอง” เหตการณทครประยทธพบเจอนเปดเผยถงความรนแรงเชงโครงสรางทมมอยในสถานศกษาของรฐ ครประยทธรสกตววาตนเปนผไดรบผลกระทบจากความรนแรงดงกลาว และไดตอสตามวถของเขาไปตามล าพง โดยมไดใชกลไกของระบบราชการเขามาจดการในเรองน

เรองส าคญของชวตครไทยพทธอกประการหนงคอ เรองการศกษาของพวกเขา หากไปไลรอดเรองเลาถงการศกษาจะเหนวา การศกษาสมยใหมและการเลอกเรยนครเปนเสนทางท

184

มนคงในสายตาของพวกเขา เรองเลาสวนนยงท าใหเหนถงดานดของวาทกรรมการศกษา ดงทครไทยพทธใชชองทางดานการศกษา ในการตอรองกบระบบโครงสรางของสงคม ส าหรบ แมะกอเมาะและครสมฤทธการเรยนครเปนดงทางออก ทพาใหเขาพนจากความยากจน การยกระดบตนเองจากลกคนจน, ชนชนอยปาสงวน มาเปนขาราชการครท าใหพวกเขากลายเปน ชนชนกลางของสงคมได สวนในกรณของครประยทธการเปนคร กชวยรกษาสถานะภาพของเขาเอาไว ประเดนนปรากฏชดในเรองเลาของครชายทงสอง ทกลาวถงเรองความมนคงในชวตเปนหลก ครสมฤทธพดถงการตดสนใจเลอกเรยนครวาเปนเพราะ“ใชเวลาสนกคอไดงานเลยตอนนน ไมตองกงวลเรองการหางาน” ดานครประยทธเลาวา“คดวาจบมามงานท าแน” มเพยงแมะกอเมาะเทานนทเลาวาเธอมาเปนครเพราะ “อยากพฒนาทองถนของเราบานเกดของเรา” ถอยค าของแมะกอเมาะแสดงถงการเปลยนแปลงในการนยามตนเอง ทขยบจากการเปนลกคนจนมาเปนครทท างานเพอตอบแทนบญคณแผนดน ซงคลายคลงกบเรองเลาของครสมฤทธ ทขยบจากชนชนอยปาสงวนมาเปนครนกสเพอสงคมสนตสข ในสวนของครประยทธเขากขยบจากลกคร มาเปนครเสยเอง และเขาไดกลายเปนผบรหารทมความมงมน ทสดแลวผเขยนเหนวาการนยามตนเองเชนนท าใหพวกเขายงมความมนคงในตวตนเพราะมนเปนค านยามทสอออกมาในดานบวก

ในเรองอตลกษณของครไทยพทธนมประเดนส าคญอกเรองหนง คอ อตลกษณทางสงคม (social identity ) ของผเลา อตลกษณของความเปนชาวไทยพทธจะปรากฏตวขนเมอเกดความขดแยงดานคณคา และผลทตามมากคอการสรางความเปนอน ยกตวอยาง กรณครประยทธทวาทกรรมชาตนยมไทยท างานอยางสมบรณในตวเขา จนท าใหเจาตวไมยอมพดภาษามลายถน โดยใหเหตผลวาอยบนแผนดนไทยท าไมตองพดภาษาอน การไมพดภาษามลายถนในทน มใชการปฏเสธตวภาษา เขาวางภาษามลายถนไวในฐานะภาษาของคนอน ดงนนการไมพดภาษามลายถน จงเทากบการปฏเสธความเปนคนมลายมสลมรวมถงความเปนอนของคนเหลานน และเปนความพยายามในการรกษาอตลกษณของกลมตนเอาไว

ดานครสมฤทธจากเรองเลาของเขา จะเหนวาวาทกรรมชาตนยมไทยท างานไดอยางไมสมบรณ เหนไดจากการทเขามงธ ารงความเปนไทย แตกมไดปฏเสธวฒนธรรมประเพณของชนตางชาตพนธตางศาสนา “คอผมใชวธแบบนเราแตกตาง แตไมแตกแยก เราใชหลกน ถงเวลากนขาวนเราจะไมปรบตวเราไปกนทอนเลยถาอยากกนหม ใชวธแบบนจนเพอนร ถงเวลากนเรากนไดกน กนไมไดกไปหากนเอง การแตงกายอะไรผมกไมไดเสแสรงวาจะไปนงผาโสรงไปใสเสออนโดไมเอา เราไทยแท คอเราใหชนวามนมสวนหนงทเราท างานดวยกนได แตดานวถชวตของเรานตวใครตวมนอยในทามกลางความแตกตาง ใหเขาไดชนเราเหมอนกนวาเราไมเหมอนเขาจรงแตเขาคบเราไดเหมอนกน”

185

ในกรณของแมะกอเมาะ เรองเลาของเธอชวาความรนแรงเชงวฒนธรรมทเธอไดรบ ตอความรสกนกคดทเธอมตอชาวมลายมสลม จากตวอยางเรองเลาของแมะกอเมาะ จะเหนวาส าหรบชาวไทยพทธอยางเธอ การบรโภคเนอหมถอเปนเรองปกต แตเมอเธอตองสมพนธกบชาวมลายมสลม ทเหนหมเปนสตวสกปรกหามน ามาบรโภค เธอกเลอกทจะไมรบประทานเนอหมในโรงเรยน โดยบอกวา “เปนการใหเกยรตเคา” จากค าบอกเลานตความไดวา แมะกอเมาะมองโรงเรยนเปนพนทสาธารณะ ทเธอและคนมลายมสลมตองใชรวมกน การกระท าของเธอเปนไปเพราะอยากอยรวมกบชาวมลายมสลมใหได อยากไดการยอมรบไมเปนผแปลกแยก แตเมอแมะกอเมาะไดยนบทสนทนาของชาวมลายมสลม

“วนกอนแมะกอเมาะนงรถไฟไดยนมนพดกน มนนกวาแมะกอเมาะไมรฟง พวกนกศกษานแหละขนไปเรยนกรงเทพฯ ของคนไทย ออแกซแยวะกอแม มนบอกมนขยะแขยง ทงทของมนไมสะอาด มนขยะแขยงอะไรของไทย มนกลวหมมง มสลมไอนนกบาปไอนกบาป ไมถกหลกศาสนาเคา ของไทยพทธเคารงเกยจนะเคาไมกนนะ เคาดถกกนดวยใครกนของไทยพทธ” ค าพดทวาเขา (ชาวมลายมสลม) ไมกนอาหารทคนไทยพทธท าเพราะมนสกปรก

เมอแมะกอเมาะไดยนเขาความรสกทเกดขนกบเธอ คอ ความโกรธทเขาวพากษวจารณอาหารของชาวไทยพทธในทางลบ การทชาวมลายมสลมวพากษวจารณ หรอแสดงอาการรงเกยจอาหารไทยพทธ จงกลายเปนการวพากษวจารณและแสดงออกถงการรงเกยจตวเธอเชนกน

สงทายประเดนการใหค านยามตนเองของผเลา ดวยเรองชอสมมตของแมะกอเมาะทเปนภาษามลายถน และเปนชอทเธอตงใหกบตวเอง ชอสมมตของกรณศกษาน นบเปนสงทงดงาม เพราะท าใหเหนวาความเปนมลายมสลม มอทธพลไมนอยตอชวตครชาวไทยพทธ แมการสนทนาไมไดบอกอยางตรงไปตรงมาวา ครคนนรสกเชนไรตอความเปนมลายมสลม แตเวลานผเขยนไดเหนสงทซอนอยระหวางบรรทด นนคอ เธอนยามตนเองโดยองอยกบความเปน มลายมสลม การใหนยามเชนนอาจบงถงความเปนสวนหนง หรออาจเปนไปไดวา นคอนยอนแสดงถง “การเปนสวนหนงแตไมใชหนงเดยว” ซงลอรบกบลกษณะสงคมพหลกษณในสามจงหวดชายแดนใต ทมชาวไทยพทธเปนชนสวนหนง ทามกลางชนอกหลายชาตพนธหลากศาสนา แมะกอเมาะยนดใหสงคมรจกเธอผานชอน เธอบอกแกสงคมโดยทางออมวา ชวตของเธอมสมพนธแนบแนนกบชาวมลายมสลม

186

6.2 สายตาทมองชาวมลายมสลม งานวรรณกรรมทพเชฐ แสงทอง หยบมาวเคราะหในบทท 3 เปนเรองราวทถกเขยน

ขนในชวระยะเวลาเพยง 14 ป (2510-2524) และมขอจ ากดของงานวรรณกรรมทผเขยนไดถายทอดเรองราวไวเพยงชวเวลาหนง หากตองการศกษาเรองราวในชวงเวลาตอจากนน กตองไปหาอานในงานชนอน สงเหลานท าใหไมอาจเหนวว ฒนาการของสายตาทครไทยพทธ มองชาวมลายมสลมไดอยางตอเนอง อยางไรกตาม พ เชฐไดท าการศกษาภาพตวแทน ชาวมลายมสลม ในงานวรรณกรรมจนคนพบวา ในเรองเลาทเขาศกษานนสะทอนความสมพนธเชงอ านาจ ผานสายตาทครไทยพทธมองชาวมลายมสลมวา เปนผทตองไดรบการพฒนา ดแล โอบอม คมครอง และชนกลมนเปนผทพยายามรกษาอตลกษณของตนเอาไวอยางเขมแขง

ดานงานศกษาในสวนทผเขยนไดสมภาษณครไทยพทธ ปรากฏความละเอยดออนซบซอน และท าใหซมซาบกบเนอหาและความรสกของครไทยพทธ ไดดยงกวาการอานงานวรรณกรรม อาจเพราะ “เรองเลาจากชวตและประสบการณ” มอ านาจครอบง าท าใหเชอวา นนคอความรสกแทจรง หาใชการประดษฐสราง นอกจากนกรณศกษาซงมทมาหลากหลาย มความแตกตางกนท งดานเพศ ภมล าเนา ต าแหนงหนาทการงาน ประสบการณตอความรนแรง การโยกยายออกจากพนท ครไทยพทธผเปนกรณศกษาในงานชนน จงสงประกายสายตาตอชาวมลายมสลมอยางมความหมายลกซง แนละ! มนยอมปรากฏสายตาทสะทอนถงความสมพนธ เชงอ านาจ แตกยงมสายตาอยางอนทสะทอนความผกพนกนในความเปนมนษย เชน สายตาของความเปนญาต เปนมตร เปนลกศษย เปนความสวยงามในชวต เปนความรก เปนคนเหยอของความรนแรง เปนผกอเหตความรนแรง เปนผชวยใหรอด กระทงเปนความกลวและความเกลยดชง (โปรดอานในบทท 4-5)

มมมองทครไทยพทธมตอชาวมลายมสลมนน จะวาไปแลวกมสวนททบซอนกบงานศกษาของพเชฐในประเดนเรองการทครตกอยภายใตวาทกรรมการพฒนา แตใชวาจะเปนการทบซอนทแนบสนทเสยทเดยว แนนอน! ตามหนาทคร ครไทยพทธมองวาคนกลมนตองไดรบการพฒนาดานการศกษา สวนเรองการโอบอมคมครองนนไมพบน าเสยงเชนนในเรองเลา จะมบางทแมะกอเมาะเลาถงการทเธอชวยเหลออ านวยความสะดวก ยามทชาวมลายตองไปโรงพยาบาลของรฐ เพราะเวลานนชาวบานโดยมากไมสามารถสอสารดวยภาษาไทยได ท าให(อาจ)ไดรบการบรการทลาชา

สวนในเรองทวาชนกลมน เปนผทพยายามรกษาอตลกษณของตนเอาไวอยางเขมแขง ประเดนนพบไดในเรองเลาของครไทยพทธทกคน ทถายทอดถงวถชวตของชาวมลาย-มสลมวา มความแนบแนนกบขอบญญตของศาสนาอสลาม และมความเปนทองถนนยม แต

187

ชาวมลายมสลมกยนดทจะแลกเปลยนเรยนรวฒนธรรมกบครชาวไทยพทธ เชน ดานภาษา พวกเขาเปนผเรยนภาษาไทยและเปนผสอนภาษามลายถนปตตานใหแกครไทยพทธ นอกจากนยงไดใหความรเรองหลกการอสลามแกครไทยพทธอกดวย

ทงนครไทยพทธทกคนยงเลาวาวาทกรรมปตตาน มสวนส าคญทสรางความรนแรงเชงวฒนธรรม ความเขมแขงของอตลกษณมลายมสลมววฒนาการไปตาม “กระแสปฏวตวฒนธรรมอสลาม” ท าใหชาวมลายมสลมใหความส าคญกบวถของความเปนอสลามทแทจรงมากขน แมแนวทางเชนนท าใหชาวมลายมสลมตองถอยหางออกจากชาวไทยพทธ แต ครไทยพทธในพนทอยางครสมฤทธกใหขอสงเกตวา ในหมชาวมลายมสลมกยงมความคดความเชอทแตกตางกนไป ขนอยกบวาคนกลมไหนตความค าสอนไปในทศทางใด ดานครประยทธเลาวา ทามกลางกระแส “การปฏวตวฒนธรรมอสลาม” ทเขมขน ยงมคนมลายมสลมบางสวนทเลอกใชชวตประจ าวน โดยหลบเรนการควบคมจากหลกการศาสนา เชน กลมหญงสาวชาว มลายมสลมทจะแตงกายตามหลกศาสนา ในยามทอยในสายตาของผปกครองหรอคนในชมชน แตในยามทพวกเธอเดนทางเขาไปเทยวในเมอง พวกเธอกจดแจงเปลยนเครองแตงกายใหเปนแบบทนสมยนยม

สงทครไทยพทธเลา คอ ลลาชวตทหลากหลายของชาวมลายมสลม ซงเมอคนกลมนกบครไทยพทธตองสมพนธกน เมอวาทกรรมปตตานท าใหอตลกษณของชาวมลายมสลมเขมแขงขน นนกสงผลกระทบถงครชาวไทยพทธอยางแมะกอเมาะและครประยทธ ครทงสองคนรสกวา อ านาจทางศาสนาท าใหชาวมลายมสลมถอยหางออกไปจากตน และอ านาจทางศาสนา ไดขบเนนความแตกตางระหวางคนตางชาตพนธตางศาสนาใหชดเจนขน นนคอความรสกของคร ทตความวาตนเปนผไดรบผลกระทบ จากความรนแรงเชงวฒนธรรม

แตในกรณของครสมฤทธเขาไมเหนวา ความแตกตางเปนปญหา ตวเขากลบรสกวาการทชาวมลายมสลมปรบเปลยนอตลกษณของตนนน กเปนเรองทสามารถเกดขนไดเปนธรรมดา และยงเหนอกวา ชาวมลายมสลมกเรยนรทจะเลอกเอาสงทเหมาะสมกบชวตของตน หาใชจะอยในวถอสลามทเขมขนแตเพยงอยางเดยว ครสมฤทธมองวาชนทกชาตพนธทกศาสนา ควรมสทธรกษาอตลกษณของตน อยางตวเขา แมตองอยทามกลางชาวมลายมสลม เขาเองกยงรกษาอตลกษณของความเปนไทยเอาไว และความคดนถกแสดงออกอยางเปนรปธรรม ตามก าลงทเขาม เขาเปนผบรหารโรงเรยนคนแรก ทอนญาตใหเดกนกเรยนไดแตงกายตามหลกศาสนาอสลาม (ทงทในเวลานนมกฎกระทรวงบญญตอนญาตไวแลว แตไมมโรงเรยนแหงใดน าไปปฏบต) โดยใหเหตผลวา “ผมไปดหลกค าสอนจรงๆในอลกรอานของเขา นเปนภาคบงคบทตองแตงตวอยางนนจรง ทนเรากถอวาการท าใหสอดคลองทางวฒนธรรมมนนาจะเปนเรองทด

188

ไมใชเปนเรองผดอะไร” การกระท าของครสมฤทธ ท าใหเขาถกเขาใจจากผมอ านาจของรฐวา “ไปขยายผลใหพวกแนวรวมแบงแยกดนแดน เขา (ผมอ านาจของรฐ) เลยบอกวา ถาอยตอไปอกนมนไมเหมาะสม เพราะมนเปนเครองมอใหกบฝายตรงขามมาก” 6.3 สายตาทมองการศกษาและการพฒนาของรฐ

ในเรองการศกษาน สามารถคดเชอมโยงไดกบประเดนการมองตนเองของผเลา (ในหวขอ 6.1) จะสงเกตไดวาการนยามตนเองทท าใหครไทยพทธมความมนคงในตวตน นนเปนเพราะค านยามเหลานนสอออกมาในดานบวก การใหค านยามเชนนจะไมสามารถเกดขนกบพวกเขาไดเลย หากพวกเขาไมไดรบการศกษาทรฐจดขน เรองราวท งหมดนจงเปนเหตผลให ครไทยพทธมมมมองการศกษาของรฐในแงบวก

เมอเรองเลาด าเนนไป จนถงวนทครไทยพทธตองมาเปนคร พวกเขาตองเขาไปท าหนาทในชมชน ทมชาวมลายมสลมอยเปนจ านวนมาก บางชมชนกเปน “ชาวมลายมสลม 100 เปอรเซนต” ชาวมลายมสลมเปนกลมชนทถกปดปายเหมารวมจากวาทกรรมการศกษาของรฐวา เปนผทตอตานการจดการศกษาของรฐมาต งแตไหนแตไร รายงานการวจยโครงการการศกษาศาสนาอสลาม กบความมนคงในจงหวดชายแดนภาคใต โดยแพร ศรศกดด าเกง (2548) ใหขอมลวา “ตลอดระยะเวลา 40 ปทผานมา ปอเนาะและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามถกตตราประทบวา เปนปญหาตอความมนคงของชาตเสมอมา ดงสะทอนจากวทยานพนธ และงานวจยตางๆ มาอยางตอเนอง” งานวจยบางชนทมอทธพลตอการสรางนโยบายของรฐกลาววา ปอเนาะเปนปญหาทงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง การศกษา งานวจยบางชนยงกลาววา “ชาวมลายมสลมตอตานการเรยนภาษาไทย เพราะกงวลวาหากเดกรภาษาไทย แลวจะถกกลนศาสนาและเปนบาป เนองจากเขาใจวา ภาษาไทยเปนภาษาพทธศาสนา เชนเดยวกบภาษามลายทเปนภาษาของคนทนบถอศาสนาอสลามเทานน” (วรรณภา กลบคง, 2552)

หากมองหาประเดนนในเรองเลาของครไทยพทธ กพบวามความแตกตางไป โดยเรองเลาของครไทยพทธแสดงวา ครไทยพทธมไดตกอยในวาทกรรมการศกษา ดานลบมาตงแตแรก วาทกรรมการศกษาของรฐดานลบ ทมตอชาวมลายมสลม จะท างานในตวครไทยพทธอยางเขมขน เมอครตองเผชญกบความรนแรงในรปแบบตางๆ กรณนเหนไดชดในเรองเลาของ แมะกอเมาะ ทแรกเรมนนเธอเลาวา ในวยเดกเธอไมทราบความเปนไปของชวตในปอเนาะ ทราบเพยงวาคนมลายมสลมไมนยมสงลกหลานไปเรยนในโรงเรยนของรฐ เวลานนแมะกอเมาะใหเหตผลวา เปนเพราะพวกเขายากจน และไมไดรบความเอาใจใสจากเจาหนาทรฐ ผมหนาทรบผดชอบในเรองน เธอใหรายละเอยดวา “คนมสลมเมอกอน เคาจะเรยนกนเฉพาะคนในเมอง

189

คนตามนอกๆ (คนในชนบท) ไมคอยไดเรยน เคาจนดวย แลวพวกเจาหนาทกไมไดเขาไปบอกใหเรยน” วเคราะหเนอหาตอนน แมะกอเมาะใหภาพปอเนาะ เปนสถานทลกลบ ยากทคนตางชาตพนธตางศาสนาจะเขาถง ทงๆ ทสถานทนตงอยไมหางจากบานของแมะกอเมาะมากนก แตเธอกลบไมเคยมปฏสมพนธใดๆ กบปอเนาะ นอกจากการสญจรผานไปมาทกๆ วน สวนการทแมะกอเมาะตความวา ชาวมลายมสลมตดขดดานเศรษฐกจ จงไมสงบตรหลานไปร าเรยน นนอาจเปนเพราะประสบการณสวนตวของแมะกอเมาะ ทนยามวาตนเองเปนลกคนจน ตองประสบปญหาคาใชจายในการเรยน เหตผลทจะท าใหคนในครอบครวของเธอไมไดเรยนหนงสอ เปนเพราะเรองความขดสนจนยาก ซงสายตาของเธอกทอดไปเหน สภาพความเปนอยเปนไป ของเพอนบานตางชาตพนธตางศาสนา ทมชะตากรรมเรองเศรษฐกจ แบบเดยวกนกบครอบครวของเธอ

ตอมาเรองเลาของแมะกอเมาะกเปลยนไป เมอเกดเหตความรนแรงทางตรงเกดขนในพนท แมะกอเมาะเลาถงปอเนาะในฐานะแหลงเสอมโทรมทางการศกษา “มนเอาเดกไปฝกในนน ใครจะไปรวามนฝงหวอะไรกนมาบาง” เหตความรนแรงทางตรงทเธอ และชาวไทยพทธ อยในฐานะผถกกระท า ท าใหแมะกอเมาะมองวา ปอเนาะเปนทบมเพาะความคดราย ตอชน ตางชาตพนธตางศาสนาอยางเธอ

ในกรณของครประยทธ เรองเลาของเขาไดแสดงรอยตอของการเปลยนแปลงทางความคด ทผเลามตอปอเนาะเชนกน ในตอนตนเขาเลาถงตนเองวาเปนผมาใหม เลาไปวาตนตองรบการอบรม ใหรจกวฒนธรรมประเพณของชาวมลายมสลม โดยไมไดเลาถงเรองการศกษาของชาวมลายมสลมแตอยางใด ตอมาเมอเลาถงเหตความรนแรงทางตรงซงเกดขนในพนท เขาไดเลาถงปอเนาะบางแหงวา มเปาส าหรบการฝกซอมยงปน ปอเนาะบางแหงเปนสถานทฝก “เดกวยรนทเกงในทางราย มคนทอยแถวปอเนาะเคาไดยนเสยงปน เคามาเลาใหฟง” ในหวงนนเกดเหตความรนแรงขนในพนทบอยครง และมการตรวจคนปอเนาะเปนจ านวนมาก ดวยขอหาในคดความมนคง

ยงมอกหนงประเดนทนาสนใจนนคอ วาทกรรมวชาการ ทตงขอสงเกตวาโรงเรยนของรฐมการเรยนเนนการใชภาษาไทย (นธ เอยวศรวงศ, 2550) ท าใหเกดการตอตานจาก ชาวมลายมสลม แตจากเรองเลาของครไทยพทธ กลบใหขอมลทตางออกไป แมะกอเมาะเลาวาจากประสบการณของเธอนน ชาวมลายมสลมพอใจทเธอทมเทการสอนภาษาไทยใหแกเดกๆ ในเวลาสอนหนงสอ แมะกอเมาะมกมเทคนคตางๆ มาดงความสนใจเดก เชน การเลนปนเรยน เธอเลาถงการสอนภาษาไทยแกเดกๆวา “พดค างายทสด พดค าใกลตวแกกอน แกบอกวากนขาวกบบด แมะกอเมาะกเขยนเปนภาษาไทย กพดสอนทกวนพยายามหดใหเดกพดไทย ถาเดกไมร

190

เรองเรากพดภาษายาวบางพดไทยบาง พยายามแทรกภาษาไทยเขาไป” และเธอตองใหความอบอนและเปนกนเองแกเดกๆ ดวย เธอบอกวา “ถาเดกรกครไมกลวครแลวครพดอะไรสอนอะไรเขากจะเชอ”

สวนครสมฤทธ เรองเลาของเขา แสดงความแตกตางของพนทและเหตการณ ในยามเลาถงครงทเขาบรรจเขาท างานใหมๆ เขาบอกวา “ชาวบานยนดทจะใหสอนลกเคาเปนภาษาไทย” หากเมอบรบทพนทเปลยนไปเขาเลาวา “ในบางโรงเรยนนนเราจะเนนเรองภาษาไทยมากกไมได พวกชาตนยมเคากไมพอใจเหมอนกน แตละหมบาน แตละพนท ความเขมขนของความเครงครดทางศาสนาไมเทากน ผปกครองบางพนทเขาเรยนหนงสอมาก เขากสามารถท าเฉยๆ ใหเดกท าเหมอนเพอนได แตบางทองท ทเขาเปนมสลมจารตเครงๆ แบบนเขากไมกลาเพราะเขากลวผน าศาสนาจะเพงเลง เรากตองปรบไป” สวนครประยทธตวเขาใชภาษาไทยกบเดกนกเรยนและชาวชมชนโดยเลาประสบการณการสอนภาษาไทยในชนป. 3 ของตนเองวา ไมหนกหนานกเพราะ “เดกผานการเรยนรจากครป. 1 และป. 2 มาแลว เวลา 2 ปท าใหเดกเรยนรไดมาก”

ในงานศกษาของผเขยนพบวาเสยงของชาวมลายมสลม ซงเปนผใหขอมลทกคนบอกเลาวามไดรงเกยจภาษาไทย นนอาจเปนเพราะชาวมลายมสลมยอมรบในดานดของ วาทกรรมการศกษา เรองเลาถงการมองภาษาไทย โดยไมไดถอสาวาจะเกยวของกบการกลน ชาตพนธ บอกถงความรสกดานบวก ในยามทไดเรยนรภาษาไทย ดงทกะนอางงเลาวา “เราไปโรงเรยน เราอยากเปนเพอนกบเดกไทยพทธ เพราะเราอยากพดภาษาไทยเกงเหมอนเขา” จนในวนน เมอเดกนกเรยนมลายมสลมในวนวาน เตบใหญจนมลกและสงลกเขาโรงเรยน เธอกยงคดค านงถงการเรยนภาษาไทยของตนในวยเยาว โดยกลาวเปรยบเทยบวา “แตกอนครเปนไทยพทธนสอนเกง ไมกปเรากพดไทยไดอานออกเขยนได เดยวนมแตครมสลม บางทคนมาเปนครกยงพดไทยไมชด เดกๆ กจะเรยนรชา กวาจะอานออกเขยนได ไมเหมอนรนเรา” (สมภาษณกะนปานะ, 2554)

เสยงของครทเปนหนชกเชดใหรฐ มงกลนกลายเดกมลายมสลมใหเปนไทย โดยใชภาษาไทยเปนเครองมอ นนกเปนความจรงเชนกน แตเปนความจรงทแตกตางออกไปจากทผเขยนไดคนพบ ดานดของวาทกรรมการศกษาท าใหครไทยพทธทกคนเหนวา การทเดกรภาษาไทยคอการสงมอบโอกาสใหแกเดก พวกเขามองถงเรองความสมพนธการตดตอสอสารขามชาตพนธ เขาคดวาเดกมลายมสลมตองตดตอสอสารกบสงคมไทย หนงสอเรยนวชาตางๆ กเปนภาษาไทย หากเดกๆไมเขาใจภาษาไทยนนกหมายความวาเดกๆ จะเรยนรศาสตรอนๆ ไดยาก ครนเมอเตบใหญหากตองการเดนทางออกไปท างานในถนอน ทผคนไมใชภาษามลายถน เดกๆ กสามารถใชภาษาไทยทครพร าสอน พดคยสอสารกบคนในสงคมทวไปไดเทานนเอง เปาหมาย

191

ของครไทยพทธในการสอนภาษาไทยใหแกเดก จงมใชเปนไปเพอตองการกลนเดกมลายมสลมใหกลายเปนไทย แตเปนการเปดโอกาสในการศกษาตอ เปดโอกาสในสรางคณภาพชวต สรางอนาคตทดใหแกศษยของพวกเขา วาทกรรมวชาการย งกลาวถงประเดนเรองหลกสตรการเรยนการสอน ทมวฒนธรรมพทธเขามาแทรกอยมาก (นธ เอยวศรวงศ, 2550) ครไทยพทธในงานศกษาน ทราบดวานนเปนสงทไมเหมาะสม และครบางทานยงพยายามจดใหโรงเรยนเปนพนท ทมความสมดลทางดานวฒนธรรม ดงทแมะกอเมาะเลาวา สงเหลานขนอยกบหลกสตรการเรยนการสอนทรฐออกแบบมา เมอมหลกสตรเชนนนเธอกตองท าไปตามหนาท เธอกลาววา “เรองศาสนาเราไมไดยง นอกจากวามนมในหลกสตร เมอกอนสมยกอนโนนม แตชวงหลงนไมม เพราะ ศอบต. เขามาดแลไมใหการเรยนการสอนเกดการตอตานจากคนในพนท คราวนเรากสอนธรรมดานแหละ สอนวชาอนไป” ดานครสมฤทธเขาเหนความส าคญในเรองวฒนธรรมเปนอยางมาก จง “พยายามจดวฒนธรรมใหสมดลกนคอ เดกพทธกมโอกาสทจะเรยนรธรรมศาสนาพทธ ผมกจดวนพระใหพระมาเทศนบาง มาฉนขาวทโรงเรยนบาง มภาพ พทธประวตมหองหนงเลยนะ มจดบรรยากาศแบบพทธ ถงมสลมเรากเตมท เรากใหเขาไดมโอกาส มสทธเสรภาพ ในการด าเนนกจกรรมของเขาเตมท เมอมเวลาทเหมาะสม ผมกนดผน าทางศาสนาตางๆ สองฝายนมาคยกนบาง คยกนเรองงานพฒนา เรองพฤตกรรมของนกเรยน การดแลเรองมารยาททางวฒนธรรม เราจะคยใหไดเกดความรสกวาไดคยกนบาง มปฏสมพนธระหวางกน”

การจดการศกษาในพนทพหวฒนธรรมนนเปนเรองยาก ครสมฤทธยงวพากษวานโยบายของรฐเปนสงไมสามารถปฏบตใหเกดผลด กบการเรยนของเดกนกเรยน และการสอนของคร เขาเหนวารฐยงไมใหความส าคญกบเรองนอยางเพยงพอ “รฐมนกตองเอาเรองนเปนวาระส าคญ แลวกตองศกษา เชญผน าทกสวนมาคยกนแบบชดเจน เดยวนรฐท าโรงเรยนโครงการอสลามแบบเขม คอสอนหลกสตรศาสนาแบบโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม แลวกสอนวชาสามญแลวกสอนวชาชพ ซงในความเปนจรงในทางปฏบตนะ การบรณาการใหลงตวทงสายสามญและสายอาชพนยงไมลงตว เรองศาสนานเขาใชเวลามาก เขาจะใชเวลาเสารอาทตยดวย เขาจะใชเวลาเลกเรยนตอน 5 โมงเยน คราวนครกอยไมไหว สถานการณแบบนอก แลวเดกเองกเครยด หนกครบ เสารอาทตยเรยนตาดกา วนธรรมดาเรยนสามญ 3 ชวโมง เรยนศาสนา 3 - 4 ชวโมง เปน 7 - 8 ชวโมงแบบน เรองนยงไมลงตวนะ เพยงแตครแกปญหาดวยวธการยดหยน สอนไมละเอยดมากนกใหพอวาอยได คณภาพมนกเลยเกดยาก การศกษานมนท าใหรฐเป พอเปมนกเปนเรองทเอกชนมองวารฐจดไมไดผล เขาเลยจดเอง ตอนนมแนวโนมเดกทจะไมมาเรยนโรงเรยนของรฐ”

192

เรองเลาของครสมฤทธน น ยงสอดคลองกบเรองเลาของผ ใหขอมลทเปนคร ชาวมลายมสลมดวย กะนลาง เลาวา “คอเขาชอบใหลกเขาเรยนสองระบบอสลามกบสามญ ศาสนาเขากได อานหนงสอเขากได ผปกครองกลดภาระในการอบรมเรองศาสนาไปไดสวนหนง เดมทโรงเรยนทสอนนมเดกนกเรยนพนกวาคน เดยวนเหลอหกรอยกวาคน แตละปเดกไหลไปเรยนโรงเรยนเอกชนเยอะมาก คอโรงเรยนเดยวนเอกชนเขาผดมาเยอะโรงเรยนอนบาลเนยประถมวยเนย หลงปสเจดอาจจะเปนนโยบายสวนหนงของโรงเรยน(เอกชนสอนศาสนาอสลาม)หรอเปลานะ แตละโรงเขากจะเปดมธยมแลวกอนบาลดวย อยางวาพนฐานคนทน คนสามจงหวดชายแดนใตเขาจะเอาศาสนามาเปนพนฐานเลยไง คอเดกเจดขวบตองเรยนรศาสนา ตองเรยนรเกยวกบการละหมาดฯลฯ พอมโรงเรยนลกษณะน ตวเลอกของผปกครองกจะดกวาไง ถาเราสงโรงเรยนรฐ เดกกจะไดดานเดยว แตถาเรยนสองระบบ เดกกจะไดสองอยาง แตรฐกพยายามท าอย รฐบรณาการหลกสตรเอาอสลามศกษาเขามาใสในระบบ นเปนสวนหนงในการแกปญหาเดกทไหลเขาไปเรยนในโรงเรยนเอกชนไง แตอยาลมวาครทสอนสวนใหญจบสามญโดยตรง ครเอกชนนเขาจะคดสรรครทจบศาสนา ท าใหเขาสามารถสอนไดสองอยางในเวลาเดยวกน แตบคลากรของรฐไมตอบโจทยตรงน ครโรงเรยนสายสามญกไมสามารถทจะสอนภาษาอาหรบ พอเอกชนเปดสอนลกษณะนกลายเปนวาไหลไปทางโรงเรยนเอกชนเยอะ”

ในเรองเลาของครไทยพทธนน ยงปรากฏเรองการคมก าเนดของชาวมลายมสลมการมลกมากของชาวมลายมสลม เปนอกจดหนงทวาทกรรมการพฒนาของรฐเหนวา เปนเรองทฉดความกาวหนาดานเศรษฐกจ ตามค าทวา “มลกมากจะยากนาน” ชาวมลายมสลมมกถกกลาวถงวา เปนพวกมลกมาก เพราะไมมความรเรองการคมก าเนด ไมยอมรบเรองการคมก าเนด เพราะผดหลกการศาสนา การแตงงานตงแตอายยงนอยท าใหเกดปญหาครอบครวหยาราง เปนพลเมองทไมมคณภาพ ผเขยนพบเรองราวน จากเรองเลาของครไทยพทธในหลายตอน เชน แมะกอเมาะเลาวา “ปญหามเยอะมนแตงงานอายนอยๆ พอทหลงเรองหยารางมเยอะทสดเลย ทแตกแยกคอเดกมนเลกๆ มนแตงานอายนอยๆ ยงไมรจกคด บางทผใหญหาให เดกมนไมชอบกน ปญหาหยารางนเยอะ โอย! ปญหาเยอะแยะ แลวเคาไมคมก าเนด คมก าเนดไมไดบาป” ภาพตนแบบ (stereotype) ของ “คนมลกมากจงยากจน” นเปนสงทท าใหคนในสงคมเพงมองไปทภาพตนแบบ จนมองขามความบกพรองในโครงสรางของรฐ ทไมอาจจดสวสดการ หรอกระจายทรพยากรใหแกประชาชนในรฐไดอยางเพยงพอ

เมอเกดเหตความรนแรงทางตรง การไมยอมรบเรองการคมก าเนดเพราะขดกบหลกการทางศาสนาไดถกครไทยพทธตความวา เปนไปโดยมเปาหมายในการเพมจ านวนประชากรมลายมสลมใหมจ านวนมหาศาล เพอใหคนเหลานนเขายดครองพนท และทรพยากร

193

ตางๆ โดยพยายามเบยดขบชาวไทยพทธ ทเปนคนสวนนอยออกไป ดงทแมะกอเมาะเลาวา “มนเปนนโยบายเคา เคาตองการลกเยอะ ตอนนยงเยอะขยายพนธรวดเรว ถงแมคนมความรกตองการลกเยอะ พวกคนเปนครเปนไรเคาไมคม นอกจากคนทมนลกไกเอาคนทไมคอยเครง หลกศาสนาเคาม เคาใหมลกเยอะๆ คอตองการขยายพลเมองไง เคาคมไมไดบาป หลกศาสนาเคาแบบนนเรากไมไดไปแอนตเคา แตเรากแหยนดๆ หนอยๆ พดกบชาวบานวามลกมากแลวเหนอยมยเลยงลก พอถามวาท าไมไมคม เคากบอกวาบาป แตบางคนเคากบอกวา ไปเอายาคมเอาไร” สวนครประยทธกเลาวา “มนมอยนะ เคาพดวา อกกปมสลมจะครองโลก แตจ าไมได ยงมลกมากยงด เดยวนเชยงใหมกเยอะ อสานกม มนายทนไปซอทแลวยายคนไปอย ใหมลกหลานขยายไป” (ขณะนนพอของผเขยน ซงเปนผรวมสนทนา กถามวา “มนจะเปนไปไดเหรอทจะครองโลก ทงโลกมตงหลายศาสนา ตองท าสงครามแบบครเสดรเปลา” ครประยทธตอบวา “มนเกดขนได ทวโลกมมสลมหมด เวลาลกชายลกสาวเราแตงงานกบแขกกตองเขาแขก” )

อยางไรกตามยงมครสมฤทธ ทเลาเรองการคมก าเนดของชาวมลายมสลม แตกตางออกไปจากครคนอน เรองทเขาเลามไดเชอมโยงการมลกมากของชาวมลายมสลม เขากบการขยายประชากรมสลม เขาเพยงแตเลาถงการคมก าเนด ในประเดนทเกยวกบการตความค าสอนของผทนบถอศาสนาอสลาม “การคมก าเนด บางส านกบอกวามนกตองใชทางออกหลายๆรปแบบ เพอใหการก าเนดลกอยในอตราทเหมาะสม ทพอเพยงกบก าลงการเลยงด เพราะวาถาเราเกดออกมามาก เลยงดไมไหว มนกหมายถงวา ท าใหผลงานของพระเจานเสยหาย แตบางส านกกตความแบบเครงครด กลมชอะหนกตความวา ไมไดเลยไมวารปแบบใดๆ มนษยไมมสทธทจะไปพลกแพลง หรอวาเปลยนแปลงสงพวกนได ผมเคยถามเองนะ บางคนทเคามลกถง 11 - 12 กถามวาไมกลวเลยงไมไหวเหรอ เขาบอกวาลกทเกดมา มาจากการบญชาของพระผเปนเจา เพราะฉะนนพระผเปนเจาจะก าหนดเองวา เขาควรจะท ายงไงกบชวต เขาเชอมนในพระเจาวา ในเมอมนษยเกดมาจากพระเจาน พระเจาจะตองชน ามนษยแนนอน ถามนษยท าตามหลกการอสลาม เพราะฉะนนเขาไมทกขเลย เราไปทกขแทนเคา เขาบอกวาถาล าบาก ถาอดอยาก มนคอการทดสอบของพระผเปนเจา คอลงตวหมด ถาตายกหมายถงวาพระเจาพาไปอยดวยเรวไดชวต นรนดร ตายไวกสบายไว”

ในเรองเลาของครไทยพทธ ยงใหภาพชายชาวมลายมสลมทเอาเปรยบผหญง ดงท แมะกอเมาะถายทอดวา “สวนมากไปดเถอะผชายนงแตรานน าชา เลนแตนกเขานกกรงหวจก ผชายกดขผหญง ทเคาดกม แตสวนมากเปนแบบน ผหญงตองอยในโอวาทผชายตลอดเวลา กฎเคาเปนแบบนน ผหญงมสลมเปนเทาหลง ผชายเปนเทาหนา” สวนครประยทธกเลาถงชายทสามารถมภรรยาหลายคน โดยไมค านงถงจตใจของผเปนภรรยาวาจะรสกเชนไร เขาเลาถงเพอน

194

คนหนงวา “นมเมยใหมอก มลกใหมอก ลกรวม 10 คนแลว เมย (เกา) มนมารองไหกบผม” เรองทครไทยพทธเลานยงตรงกบเรองขอผใหขอมลชาวมลายมสลม เธอท างานดานสทธสตร เธอเลาวา “ปญหาความรนแรงในพนท นอกจะเปนความรนแรงจากเหตความไมสงบ กยงมความรนแรงทผหญงตองเจอมเยอะมาก เรองความรนแรงในครอบครวนอนดบหนงเลย ผชายเคาอยกบผหญงคนนง ผหญงใหความสขเคาไมไดทงเรองเงนเรองอะไร เคากไปหาคนใหมมา ตวผชายกเลนนกเขา จะมาบอกวาเปนวฒนธรรม เคาจะอางวามนเปนวฒนธรรม เคาอางเพราะเคาไดประโยชนไง ”

ภาพเชนนซ าซอนกบภาพตนแบบของชายชาวมลายมสลม “ทขเกยจซงวนๆ เอาแตถอกรงนกไปนงโชวอยทรานน าชาทามกลางความยากจน” (ศรยทธ เอยมเออยทธ, 2551) เปนเรองเลาทสวนทางกบเสยงของชาวมลายมสลมอกสวนหนง ทพยายามอธบายวา ตามหลกศาสนาอสลาม การมภรรยาใหมโดยทภรรยาคนกอนไมยนยอมนนท าไมได การทจะมภรรยาไดหลายคนนน หมายความวาฝายชายตองมก าลงในการเลยงดภรรยาทกคน ใหความรก และใหการดแลดานเศรษฐกจอยางเทาเทยมกน สวนเรองทผชายใหเมยหาเลยง สวนหนงเปนเพราะการพฒนา ทดงทรพยากรออกไปจากพวกเขา เชน ในทะเลไมมปลาใหจบ ครนจะไปท างานโรงงานกขาดความร แรงงานทโรงงานสวนมากตองการกเปนแรงงานหญง ทมทกษะและควบคมงายกวา (ศภรา จนทรชดฟา, 2549)

เรองเลาถงการพฒนาทผดพลาดพบในงานวรรณกรรมเพยงเลกนอยนน ในเรองเลาของครไทยพทธ มเสยงพดถงเรองนอยบาง จากเรองเลาของแมะกอเมาะ เธอเลาถงการททางราชการใหงบประมาณกองทนหมบานโดยมไดตดตามวาจะเกดประโยชนย งยนแกชมชนหรอไม เธอเลาถงสภาพปญหาทเกดกบทงในหมบานของชาวไทยพทธและชาวมลายมสลมวา “บานคนไทยพทธนนเอาหมด เงนผน เงนก เงนลาน สวนมากกเอาเงน แตไมไดไปลงทน ไปเอาหลอกๆ ทบานปาเซ (ชมชนทโรงเรยนของแมะกอเมาะตงอย) เคาซอพนธยางไปแจกกน แตเหนวาผใหญบานกกนงบประมาณ เวลามงบมาไมถงชาวบาน แลวกมโครงการแจกวว ผใหญบานกตองคดเลอกใหสทธคนจนกอน แตสวนมากคนยากจนกไมได ไดแตเสนๆ ผใหญบาน ไดแตผมอทธพล”

แมะกอเมาะยงเลาเรองความประพฤตมชอบของขาราชการบางกลม ทบอยครงคนกลมน ท าใหนโยบายทดของรฐไมประสบผลส าเรจ ดงเชน ขาราชการต ารวจทตองรกษากฎหมายรกษาความเรยบรอยในบานเมอง แตกลบเลนบทตวโกงเสยเอง “พวกขาราชการเปรตๆ นมนเอาหมด มนไมแยกหรอกวาไทยหรอมสลม แมะกอเมาะนโดนมาแลว โดนต ารวจโกงทงต ารวจไทยทงต ารวจมสลมนแหละ ชวเหมอนกน” เสยงของแมะกอเมาะบอกกบเราแลววา ไมวา

195

ขาราชการชาตพนธไหนศาสนาไหน หากมจตใจคดโกงแลวกสรางความเดอดรอนใหกบประชาชนไดอยางเสมอหนากน ไมเวนแมแตครไทยพทธอยางเธอ นบประสาอะไรกบชาวบานตาด าๆ ทตองผจญกบเรองราวเหลานอยทกเมอเชอวน

6.4 สายตาทมองบทบาทคร

“เราตงใจไวแลวจะไปสอนโรงเรยนททรกนดาร สวนมากคนอนเคาอยากอยสบายๆ โรงเรยนเราไมมความพรอม ทในหลวงบอกวาใหปดทองหลงพระ ถาปดเฉพาะดานหนามนจะไมสวย ตองปดดานหลงดวย”

(แมะกอเมาะ)

ครเปนแมพมพของชาต เรอจางทหวงเหนเพยงความส าเรจของเดกนกเรยน ครทมความหวงดใหกบทกคนในชมชน ครทปฏบตหนาทอยางซอสตยสจรต ครทยอมอยในพนทเสยงภยไมยอมละทงเดกนกเรยนและชาวชมชน ครเปนผบรสทธ ครคอผทไมมทางสรบปรบมอกบ ผกอเหตความรนแรง ครเปนผให เหลานคอวาทกรรมความเปนครทปรากฏอยในเรองเลาของครไทยพทธ ซงสอดคลองกบงานวรรณกรรมทครไทยพทธเปนผแตง และยงสอดรบกบเรองเลาถงครจหลงอกดวย

เมอเกดเหตความรนแรงทางตรงขนกบครไทยพทธ พวกเขาเลาวาครเปนเปาหมายของการกอเหตความรนแรงเพราะ “ครท าใหเดกฉลาด เพราะครเปนผใหเปนผออนแอ และเพราะครเปนเจาหนาทรฐ ” เมอครใหค าอธบายเชนน ทางรฐกเลาในแนวทางเดยวกนวา การทผกอความไมสงบท ารายคร จงท ากบท ารายผทมความส าคญมพระคณตอชาต ท าใหคนในสงคมสวนใหญ มองฝายตอตานรฐเปนศตร เพราะคนกลมนมาท ารายวรสตรวรบรษของเขา

พเชฐ แสงทองกลาวา ในงานวรรณกรรมทเขาศกษานน มปฏบตการของวาทกรรมความเปนไทยในนามของคร ต ารวจ แพทย พฒนากร ซงตงอยบนความสมพนธเชงอ านาจ ทมองชายแดนภาคใตเปนผตองไดรบการพฒนา ดแล โอบอม คมครอง ความเปนไทยท าใหตวแทนผกระท าการของรฐเหลานเหนวา การปฏบตหนาทของเขาเปนผเสยสละ ดวยเหตผลนเมอเกดความรนแรงสงผลกระทบถงชวตคร วาทกรรมความเปนไทยในงานวรรณกรรมจงสงเสยงทวงหนจากมลายมสลม เขากลาววาปฏบตการทวงบญคณถงจดสดยอด เมอนกเขยนมกใหตวละครครรอดชวตจากโจรเรยกฆาไถ รอดจากการถกขมเหง เพราะลกศษยทเปนโจรอกฝายหนงเขามา

196

ชวย ในเรองเลาจากครไทยพทธทผเขยนสมภาษณเอง จะเหนภาพความหวงใยทชาวบานและลกศษยมใหแกแมะกอเมาะ พวกเขาคอยเตอนเธอใหใชชวตอยางระมดระวงในยามเกดเหตการณรนแรง แมะกอเมาะรบรไดถงความจรงใจของพวกเขา และนนเปนสงทท าใหอดตครอยางเธออมใจ สวนครประยทธกรอดชวตมาได เพราะคนขางบานมาเตอนภย ในบรบทเชนนผทอยในต าแหนงทตองไดรบการโอบอมคมครองเหนจะเปนครไทยพทธเสยมากกวาชาวมลายมสลม ส าหรบผเขยนวเคราะหวานเปนเรองของความสมพนธแบบตางตอบแทน หรอถอยทถอยอาศยกน มากกวาการทครจะเปนผมบญคณกบชาวบานเพยงฝายเดยว

ในกรณเ รองเลาท มรายละเอยดชวตผ คนปรากฏอยมาก อยางเ รองเลาของ แมะกอเมาะ ท าใหเราเหนภาพวา ในขณะทเธอสมพนธกบชมชนนน เธอรบบทบาททหลากหลาย เธอเปนคร เปนญาต เปนเพอน เปนเพอนบานกบชาวมลายมสลม ทกบทบาททเธอเลนสงผลใหเธอเปนทรกของชาวมลายมสลม หาใชเพยงแคบทบาทครผเสยสละไม ถงแมในความสมพนธนนครอาจอยในฝายผมอ านาจ และรบบทเปนผใหผเสยสละ แตใชวาชาวมลายมสลมทเธอสมพนธดวย คอยแตจะตกตวงเอาประโยชนจากความเสยสละของเธอเสยเมอไหร ตวเธอเองยงมฐานะเปนผรบน าใจจากชาวบานเชนกน ไมวาจะเปนขาวของทพวกเขาพอจะม การตอนรบเธอดวยอาหารทดทสดในบาน แมพวกเขาจะยากจนเพยงใด ยามทเธอท าอะไรพวกเขากคอยใหความสนบสนน (เชนครงทเธอขอทชาวบานใกลโรงเรยนเพอปลกแตงโมเอาไวกนกนในชมชน ชาวบานกยนด คนทมขววกยกใหเธอเอาไปท าปย จนในทสดชาวบานทเหนแบบอยางจากแมะกอเมาะกไดปลกแตงโมเปนอาชพเสรม) น าใจทหาไดในหมคนยากจนนนขบเนนความจรงใจ ท าใหเธอไดเหนคณคาในสงทพวกเขามอบให พดในอกแงหนง หากชาวบานไมมน าใจใหแกเธอ หรอเธอไมประทบใจชมชนแหงน เธอจะอยทนนตลอด 39 ปโดยทไมคดจะยายไปไหนเชยวหรอ 6.5 สายตาตอความรนแรง

ในยคกอนหากถามครวาใครเปนกอเหตความรนแรงทางตรง คงไดค าตอบวาพวกทตองการแบงแยกดนแดนเปนคนท า แตในยคนวาทกรรมรฐดงกลาวไมเขมแขงอกตอไป เพราะสถานการณมความซบซอนยงขน เรองราวตางๆ ทคนในพนทไดรเหน หรอเลาลอกนนน ท าใหครไทยพทธเลาวา รฐเปนผกอความรนแรงขนเชนกน ดงทครประยทธเลาวา “กอนออกมากใครครวญเรองนอยตลอดวาใครเปนคนท า กนนแหละท งแบงแยกดนแดน การเมอง ผลประโยชน จะวาแบงแยกดนแดนนนกเรองหนง แตการเมองนกส าคญ ดสพอยบ ศอบต. กมเรองจนท าใหตองตง ศอบต.อก ตรงนกเปนไปได ทมการพยายามสรางเหตการณ ทท าใหตองตง

197

ศอบต.อก ไองบประมาณเหมอนกน ทหารสรางเรองกม” สวนแมะกอเมาะ กเลาเรองจากมมมองของชาวบานวา “จรงๆ มนกมหลายสาเหต พวกชาวบานเคาคยกนวา พวกเปนใหญเปนโตถาสงบกไมไดงบประมาณ พดกนอกวา พวกคาของเถอน พวกยาเสพยตด ถามเหตการณพวกทหารกกลวไมคอยกลาไปจบ ถาจบแลวมปญหา เปนเดกของนกการเมอง นกการเมองสงปลอย ไอพวกไปจบกซวยไปจบลกหลานนกการเมอง นกการเมองกเอาออก”

สงหนงทใหไดชดเจนถงวาทกรรมรฐทมตอชาวมลายมสลม คอ การเลาถงเหตความรนแรงทางตรงทเกดขน บางเหตการณครกเหนดวยกบการกระท าของรฐ เชน แมะกอเมาะเลาวา “ชาวบานคดวาทหารเปนคนกอเหต เปนเพราะพวกกอความไมสงบ เอาชดเจาหนาทรฐไปแตง แลวเวลาเกดเหตกแกลงพดภาษาไทยใหชาวบานไดยน” บางกรณแมไมเหนดวยรอยเปอรเซนตแตกยงเลอกขางรฐ เชน ครประยทธทเลาวา งบประมาณมหาศาลเปนเหตใหทหารชนผใหญสงใหสรางสถานการณขน เพอหวงดงเงนเหลานนมาเปนประโยชนของตน “พอเหตการณสงบกใหทหารกอเหตเสยนดหนอย ใหทหารไปยงเสยเอง ททหารไปยงนไมใชผบรสทธนะ ยงพวกทเกเร ยงคนทมอทธพลเสยเอง ยงในทางลบ แตพอไปยงมสลมตาย มสลมกมายงคนพทธตาย มนกลายเปนตอบโตกน”

นอกจากนในประเดนเรองการแบงแยกดนแดน ครทกทานบอกวา เรองนมอยจรงและกองก าลงนมความเขมแขงมากยงขน เรองเลาของครเปนเรองเลาชดเดยวกนททหารระดบแกนน าหลายคน ออกมาเขยนหนงสอแฉขบวนการแบงแยกดนแดน เชน การรบเงนสนบสนนจากตางชาต การมงยดครองพนทโดยการท าใหชาวไทยพทธกลวและโยกยายออกไป การฝกเยาวชนใหเปนนกรบ การทมชาวบานหลายชมชนเปนแนวรวมใหทพกพงแกผกอเหต ส าหรบครสมฤทธเลาเรองนเพราะมประสบการณเดม จากการพบเหนขบวนการตอตานรฐมาอยางยาวนาน แตครประยทธกบแมะกอเมาะไดเลาถงเรองน ในยามทเหตความรนแรงทางตรงเพงมาเคาะประตบานในป พ.ศ. 2547

เมอเหตความรนแรงทางตรงเกดขน เมอรฐปกปองคนของตนไมได สงทรฐเลอกท าคอการสงอาวธปนใหครไปถอแทนชอลก กรณศกษาสองในสามทานเขารวมโครงการฝกอาวธ ครประยทธใหเหตผลวา ฝกไวเพอปองกนตนเองและครอบครว แมะกอเมาะใหเหตผลวา ฝกไปแมจะปองกนตวเองไมได แตการหดเฝาระวงสงเกตคนแปลกหนา ทเขามาในชมชน หรอการแจงเหตผดสงเกต ใหแกเจาหนาทไดคอยเฝาระวง กเปนการชวยชาตไดอกหนทางหนง ในทนการทครลกขนมาปกปองตวเอง จงไดถกวาทกรรมรฐเอาไปผกโยงไวกบการปกปองชาต

อยางไรกตาม เมอเกดเหตความรนแรงขน โดยเจาหนาทของรฐเปนผกอเหต รฐกไมสามารถหลบซอนไปจากสายตาของผคนและสายตาของครไทยพทธ ท าใหครไทยพทธไม

198

อาจยนขางรฐไดอยางเตมภาคภม ดงทครประยทธเลาถงการกระท าของรฐในเหตตากใบวา “200 กวาคน ทหารในคายเลาใหผมฟงวา ตองใชรถแมคโครขดแลวฝง พวกนเขาบญชบคคลสญหายหมด เคายง วงลงไปในน ากยงหมด พวกนเขาบอกใหสลาย (การชมนม) กไมสลาย แลวอยางทตากใบ พอเกดเหตประชาธปตยกเอาซดมาเผยแพรหาเสยง นกการเมอง คนตายถงขนาดตองใชรถแมคโครขดฝงเปน 200 ทคนในคายบอกมา ไมเคยพดทไหนเลย พดตรงนเพราะถอวาออกมาแลว คนถอศลดวยแลวนอนทบกน เอาผาใบปดอกเลยตายกนเยอะ ทจรงมนนาจะดกวานน การตดสนใจทตากใบเปนการสรางความแตกแยกใหเหตการณนไมจบสน ทตากใบนนถาเราพดเปนกลาง มนไมถก มนโหดไป มนโหดเหยม มนไมใชลกษณะวสยของทหาร พวกนนกไมเทาไหร แคพนคนนาจะเอาอยได”

ขางแมะกอเมาะนน แสดงออกวาตนอยขางรฐ แตความรนแรงในเหตการณครงนนกระตกอารมณสะเทอนใจ ตอการจากไปของผคนจ านวนมาก จนแมะกอเมาะอดทจะวพากษการกระท าของเจาหนาทรฐไมได “ทตากใบทวาคนมนตายเพราะหนง คนมนขาดอากาศหายใจ รถมนแนนรถมนไมพอ ระยะทางมนไกลใชมย มาจากตากใบมาคายบอทองน เคาบอกแลววาไมใหไปชมนม แตมนอยากจะไป มนหาเหต บางคนวาลกไมร มนโกหก ไมรไดยงไง ไมมจตวเคราะหเหรอวา เคาหามแลวไมใหไป มนหาเหต ไมรแมะกอเมาะวามนแกลง แตวาเราตองวเคราะหกอนมาสาเหตมนตายเพราะอะไร ชวงนนมนปอซอ (ถอศลอด) ใชมย เพลยอดอาหาร บนรถนสงสยมน (ทหาร) จบคว าหนา แตทางเจาหนาทกคงจะท าเกนไปแหละ หรอทหารมนแกลงกไมรเจตนาของเคา”

กรณครสมฤทธ เขาไมเหนดวยกบการกระท าของเจาหนาทรฐในครงน “กรณ ตากใบเราตองยอมรบวา เจาหนาทท าไมคด ประมาทเกนกวาเหตจรง เพราะวาการทเอาคนไปสอบสวน มดมอไพลหลงแลวโยนขนรถ ทบกนสองสามชน อนนไมใชวสย อนนผด แลวกท าแบบจงใจใหชา แบบมความแคนในใจ ในฐานะทเราเปนเจาหนาทรฐ เราท าอยางนนไมได เมอมคนตาย 70 80 ใกล 100 คน คราวนนคราวเดยวนรฐบาลตองรบเตมๆ คราวนพอเกดเหตขนเยยวยากเยยวยาแลว ลงโทษผผดกลงโทษแลว อาจจะไมสะใจคนดกจรง แตมนกเปนแบบนน ทนในการทจะลดความแคนลงไปกมทางเดยว คอระวงอยาใหมเหตการณแบบนเกดขนอก แลวกวธการทเราจะใชกบคนกบมวลชนตองไมท าพลอยๆแบบนน นส าคญตองใชเวลาอนนหามไมได”

199

6.6 เสยงของชาวมลายมสลมในเรองเลา ในงานศกษาของพ เชฐทว เคราะหเ รอง “ปอเนาะท รก” (ของณรงคฤท ธ

ศกดารณณรงค) เดกนกเรยนมลายมสลมสวนใหญเขาขางคร จ ายอมรบความเปนไทย และพยายามเขาใจความเปลยนแปลงของปอเนาะ ตอมาเรอง “จดเยนในจดเดอด” (ของผเขยนคนเดยวกน) ตวละครทเปนเดกนกเรยนไดลกขนมาปกปองอตลกษณของมลายมสลมอยางพรอมเพรยงกน โดยการปฏเสธการเรยนภาษาไทยเพราะ “พวกเขาเขาใจดวาภาษานนบรรจเอาไวดวยประวตศาสตร ภาษาไทยท าใหประวตศาสตรของมลายมสลมเปนผราย ผขบถ และโจรแบงแยกดนแดน ขณะทภาษามลายมสลมอดแนนไปดวยประวตศาสตรดานตรงกนขาม” นคอสงทพเชฐ แสงทอง คนพบจากการถอดวเคราะหเรองเลาของนกเขยนทเปนครชาวไทยพทธ เปนสงทแสดงวา ทามกลางความพยายามทรฐ มงเปลยนชาวมลายมสลมใหเปนไทย ชาวมลายมสลมกเกดการตงค าถามกบวาทกรรมรฐขนมา และพยายามธ ารงอตลกษณของตนใหเขมแขง

ในสวนงานของผเขยน เสยงของชาวมลายมสลมทสงผานปากค าของครไทยพทธบอกวา การธ ารงอตลกษณความ เ ปนมลาย มส ลมน น ส วนส าคญ เ ปน เพราะการ ท วาทกรรมปตตานท าใหเกดความเปลยนแปลงภายในสงคมมลายมสลม นนคอ เกด “การปฏวตวฒนธรรมอสลามขน” เสยงสดของชาวมลายมสลม สงเสยงท านองเดยวกนกบชาวมลายมสลมในงานของศรยทธ เอยมเออยทธ (“ปาเยาะหเนาะยาดนาย มนยากทจะเปนนาย: ความเปนชาตพนธ ความหมาย และการตอรองของมลายในชวตประจ าวน,2551”) ทแสดงใหเหนถงความยากทจะเปนนาย (มลายมสลม)29 เสยงของชาวมลายมสลมในงานของผเขยน ใหภาพสะทอนสายตาทพวกเขามองตนเอง เขาเหนความเปลยนแปลงทเกดขนกบสงคมมลายมสลมและปรบตวเขากบความเปลยนแปลงนน เชน เรองความนยมแตงกายตามหลกศาสนาอสลาม ทเฟองฟในยคทชาว มลายมสลมถกเถยงกนถงความเปนอสลามทด ผใหขอมลบางคนวพากษวา “การแตงกายมใชเครองหมายของการเปนศาสนกชนทด” แตเธอก “ปรบตวใหเขากบกระแสสงคม เพราะตองการการยอมรบ ไมอยากแปลกแยกจากชาวมลายมสลมดวยกน”

ในยามทผเขยนขอใหชาวมลายมสลมใหนยามตนเอง บางคนบอกวา “เราเปน ออแฆนาย เราเปนมลาย ค าวามลายนนไมตองพวงเอาค าวามสลมเขามาอก เพราะความเปนมลาย

29 แตในแงปรมาณและการเจาะลกเรองราวแลว งานของผเขยนายงหางไกลกบงานชนนอยหลายปแสง เพราะงานของคณ ศรยทธสามารถอธบายใหเหนความเปลยนแปลงทเกดขนแกสงคมมลายมสลมไดอยางละเอยด ตงแตในยคทชาวมลายมสลมยงผกพนอยกบองครายา การเขามาของกระแสอสลามนวตทท าใหพวกเขาตองปรบวถชวตของตนและยงเกดความขดแยงขนในชมนจากความคดเหนในเรองศาสนาทแตกตางกน หรอกระทงความเหนหางทระหวางเขากบญาตชาวสยามทมศาสนาเขามาเปนตวขวางกน กระทงการพฒนาของรฐเขามาท าใหพวกเขาแบงแยกจากญาตชาวสยามเพราะชาวสยามเหลานนไดกลายเปนไทยไดรบบตรประชาชนไทย ทะเบยนบาน ตลอดจนโฉนดทดน ซงแตเดมเคยถอกรรมสทธรวมกนฯลฯ

200

รวมเอาความเปนมสลมไวดวยแลว” บางคนบอกวา “เราเปนคนไทย เราเกดในแผนดนน เราอยทนมาตลอด ถาใหตอบดวยภาษาถนเรากเปนนาย (มลายมสลม) แตถาเราไปมาเลเซยเคาจะเรยกเราวาออแฆสแย (คนสยาม) เพราะเราเปนคนมลายทมาจากประเทศไทย”

เมอถามถงค าวาแขก เรองเลาจากผใหขอมลทอาวโสทสดท าใหผเขยนเหนถง วาทกรรมวชาการ ทเขามามบทบาทตอความขดแยงทางชาตพนธและศาสนาใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต เรองนามชาตพนธในพนทน มงานวชาการตอกย ากนมาโดยตลอดวาเปนประเดนทออนไหว เพราะการทคนไทยพทธเรยกชาวมลายมสลมวา แขก มความหมายถงคนดอยพฒนา พดไทยไมชด มลกมาก ถาเปนผชายกเอาแตนงรานน าชาและเลยงนกเขา (ศรยทธ เอยมเออยทธ , 2551) ผลงานทางวชาการไดเลาวา ชอเรยกทางชาตพนธเปนปญหาส าคญทเกดขนในทองถนน การทรฐไทยหรอชาวไทยพทธเรยกชาวมลายมสลมวาแขกนน เปนชอทมนยทางการเมองแฝงอย นนคอชอทแฝงการเหยยดหยามชนชาตพนธมลายมสลม จงเปนชอเรยกทแฝงอคตทางชาตพนธ แตชาวมลายมสลมคนหนงใหขอมลอกดานหนงวา “แตกอนกไมรสกอะไรกบค าน (ค าวาแขก) เราไมรวามนมความหมายอะไร กรสกแควาเคาเรยกเราอยางนน เพ อนเรยกเราอยางนน ครเรยกเราอยางนนเพราะเรานบถอศาสนาอสลาม ตอมามนเปลยนไป กะไปเจออาจารยคนนง เคาถามกะวากะไมรเหรอวา ค าวาแขกมนเปนค าทเหยยดหยาม กะบอกวากะไมร แลวแตกอนเวลาใครเรยก เรากไมรสกวาเขาเหยยดหยามอะไรเรา แตพอเดยวน ทงไทยพทธทงมสลมรแลววา มนเปนค าไมด เดยวนคนไทยกไมเรยกเราวาแขกแลว” 30 เรองเลาของกะนอายสอดรบกบงานศกษาของศรยทธ เอยมเออยทธ(2551) ทวา ค าวา “แขก” ก าลงเปนแนวโนมอคตแหงอคต(prejudice of prejudice) ทนกวชาการตองตอกย าลวงหนา กอนท าการศกษาเรองราวใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต

สวนผใหขอมลอกคนหนงบอกวา เขาเกดมาในยคทค านเปนเรองออนไหวแลว “ค าวาแขกเปนศนยรวมภาพการมองในแงลบ ทเกดขนกบคนมสลมทงหมด แขกหมายถง คนทมาจากทอน แขกหมายถงคนทตวด าสกปรก แขกหมายถงคนทเมยไดหลายคน แขกหมายถง ทกอยางทเปนแงลบ พอเกดเหตการณป 47 แขกยงหมายถงพวกทนยมความรนแรงอกตางหาก นนคอค านยามทเราไมชอบเลย กบค านยามทสงคมมองคนมาลายมสลมแบบน แตกบตวเราเอง เรารตววาเราไมไดเปนอยางทเคามอง กเลยไมสะเทอนมาก การสะเทอนมนไมใชการสะเทอนถงตวเอง แตเปนการสะเทอนแทนพวกพองมากกวา” มผเลาบางรายกลาววาตนสามรถแยกแยะ

30 ผเขยนแลกเปลยนกบเธอในประเดนนวาตวผเขยนเองเตบโตมาโดยเขาใจวาแขกคอคนทนบถอศาสนาอสลาม สวนตายายทสอนใหผเขยนเรยกชาวนาย (ชาวมลายมสลม) วาแขก กมไดแสดงสงใดใหเปนทสงเกตไดวา ทานใชค านเพราะมนยทแฝงการเหยยดหยามดหมนทางชาตพนธ

201

ความรสกทถายทอดมากบค าน “เวลาบางคนเรยกเราจะรวาเคาไมไดตงใจเหยยด แตเคาเรยกเพราะเคาไมร เขาคดวามสลมกคอแขกมนกแคนน มนอยทบรบทนะ แตส าหรบคนมสลมเราจะโกรธมากถามคนมสลมดวยกนมาเรยกวาเราเปนคนไทย ถาเขาบอกวาเราเปนออแฆสแย เราไมไดโกรธเพราะเขาวาเราเปนคนไทยนะ แตนนมนแปลวา เคาวาเราเปนคนนอกศาสนา ซงถอเปนการวาทรนแรงมาก”

ดานประเดนเรองภาษาไทยและประวตศาสตรชาตนยมไทยนน งานศกษาของผเขยนพบวา ชาวมลายมสลมมไดตอตานทจะเรยนรภาษาไทย พวกเขาสวนใหญไมไดถอสาวานคอภาษาของพวกชาตนยมไทย ผเลาทเปนครไทยพทธยนยนวา ทกหมบานทพวกเขาไปท าหนาทนน “ชาวบานเขายนดทเรามาสอนภาษาไทยใหลกเขา แตจะมพวกชาตนยมปตตานมบางทเคาไมคอยพอใจ” ขางเสยงของชาวมลายมสลมกแสดงความกระตอรอรนตงแตวยเยาววา อยากเรยนภาษาไทย อยากอานออกเขยนได

เมอพดถงเรองการขดกนของประวตศาสตร ชาวมลายมสลมกสงเสยงทแตกตางกนไปบางคนบอกวา “ไมเคยไดฟงเรองพวกน” บางคนบอกวาวาทกรรมปตตานมสวนส าคญในเรองน “เคยไดยนประวตศาสตรทเราถกรงแกมากในสมยกอน ไดยนจากคนทเขาร าเรยนมา เขาเจบแคนกปลกฝงกนมาแบบนน แตเรากไดฟงผใหญทเลาวาเรามประวตศาสตรทตางกน แตเราอยรวมกนมาไดด ไมไดคดเรองทขดแยงกบรฐวาเปนเรองใหญ” และชาวมลายมสลมยงแสดงความเหนอกวา “พอเหนคนอนมาสนใจประวตศาสตรบานเรา เรากตนตว กรสกวาเรามองขามเรองทส าคญไป ยงคนทมาสนใจเขาเปนคนไทยพทธ บานเขาอยทไหนกไมร เขายงมาสนใจเรองของเรา เรากเลยหาความรเรองนมากขน” “เราอยากเรยนรประวตศาสตรทองถนเพราะจะไดเกดความภมใจในบานของเรา ถาพดถงสโขทยอยธยามนไกลตวเรานกไมออก แลวประวตศาสตรไทยเปนแบบนนะ คอจบวาไทยถกพมารกราน มนไมมการหนกลบมามองความผดพลาดของตนเองไมมการทบทวนตนเอง โทษแตคนอนตลอด” เรองเลาทงหมดนไมมผเลาคนใดเลยทเหนดวยกบการน าเงอนไขเรองประวตศาสตรทขดกน มาผกเปนปมใหเกดความขดแยงทางชาตพนธและศาสนา ดงทครชาวมลายมสลมคนหนงกลาววา “เรากไมไดปลกฝงใหเจบแคนแตอยากใหเดกไดเรยนรเรองใกลตว รอบๆ ตวเคามสงทนาสนใจมากมาย นาเสยดายถาเคาไมรเรอง”

เสยงของชาวมลายมสลมทเลาถงเรองการศกษานน ยงสะทอนมมองทเขามตอ ครไทยพทธ ซงเปนประเดนส าคญในงานของผเขยน ส าหรบชาวมลายมสลม ครไมใชเครองมอในการกลนกลายใหพวกเขากลายเปนไทย ครโดยมากวางตนเองเอาไวในฐานะผทเขามาแลกเปลยนเรยนรวฒนธรรม ภาพครในความทรงจ าของพวกเขา จงเปนครทเขาถงชมชน เปนครทเรยนรภาษาศาสนาและประเพณของชมชน ครทดเปนทรกของชาวบานเสมอมา เมอเกดเหต

202

ความรนแรงขนกบคร โดยทพวกเขาไดรบรรบฟงมาวา ผทลงมอท ารายครเปนชาวมลายมสลม พวกเขาจะเกดความรสกแปลกแยกกบผกอเหต เหนไดจากการทพวกเขากอยากทราบวา “ฆาครท าไม ครกสอนลกหลานเคา (ผกอเหต) เหมอนกน”

นอกจากนเสยงของชาวมลายมสลมยงบอกใหฟง “เรองเลาในพนท” เรองเลาทแตกตางไปจากสงทคนในสงคมสวนใหญไดยนไดฟง เชน เรองการสรางวรบรษวรสตรในสงคมทจะเกดขนไดกตอเมอมชาวมลายมสลมรบบทเปนผราย ดงทชาวมลายมสลมคนหนงเลาถงเรองจาเพยรขาเหลก ต ารวจประจ าอ าเภอบนนงสตารผมชอเสยงทจบชวตลง และไดสมญานามวา “วรบรษแหงเทอกเขาบโด” ผใหขอมลเลาวา “เรองเลาในพนทมนมหลายอยางนะ บางเรองมนกตางจากขาวทวแบบเปนคนละเรองกนเลย เรองจาเพยรน เขากเลาตอกนมาวา หลายคนไมเสยใจทแกตาย เพราะแกท ากบคนอนไวมากไง ถาพดอยางน คนทอนฟงกวาอกใชมยวา พวกโจรกตองเกลยดต ารวจ มนกลายเปนอยางน นไป เคาไมรบฟงเสยงคนในพนทหรอก แลวพอสอมาสมภาษณชาวบาน สอไปโฆษณากอนแลววา จาเพยรเปนวรบรษ แลวสอคอยมาถามชาวบานวา รสกยงไงกบการจากไปของจาเพยร นอง (ผเขยน) คดวาชาวบานเคาจะกลาพดความจรงมย” เรองครจหลงกเชนกน “เคาพดกนวา ครเปนสายมง ทหารพรานท าครมง ชาวบานทถกจบนนสอกออกขาว เคาเสยชอกนทงหมบานวาเปนหมบานโจร พอสบสวนออกมาวา พวกทถกจบเปนคนเขาไปชวยคร แตมนถกทหารถายรปไว เพราะวาอยใกลทเกดเหต มนเลยถกจบ ขาวกไมออกไมแกขาวใหเลย”

สงทชาวมลายมสลมถายทอด คอความจรงอกชดหนงในพนทชวตของพวกเขา ในขณะทคนในสงคมสวนใหญ พดถงพวกเขาราวกบวาเปนเนอรายทควรตดทง แตเรองเลาของพวกเขา กลบแสดงออกถงความพยายามในการเชอมโยงตนเองไวกบสงคม ทงการนยามวาตนเองเปนเหยอจากเหตความรนแรง การแสดงออกวาพวกเขามไดอยากจะเหนหางจากคนไทยพทธ แตกจ าใจเพราะสถานการณความไมสงบ บบบงคบใหตางคนตางตองใชชวตอยางระมดระวง และระแวงภยจากคนไมทราบฝาย การบอกเลาวาพวกเขาเองกปรารถนาจะใหพนท 3 จงหวดชายแดนมสนตสข การบอกเลาวาพวกเขาไมเหนดวยกบการใชก าลง ทงจากฝายรฐ ผ ตอตาน หรอผสวมรอยสรางสถานการณเพอฉกฉวยประโยชนจากไฟสงคราม และสงทพวกเขาอยากบอกกบสงคมภายนอกมากทสดกคอ “อยามองวาคนมสลมเปนคนกอเหตไปเสยหมด”

203

6.7 สรป งานศกษาเรองเลาจากปากค าของครไทยพทธ มขอคนพบททงสอดคลอง และ

ขดกนกบผลงานในเรองจงหวดชายแดนภาคใต ทมผท าการศกษาวจยไวกอนหนาน ยกตวอยางเชน การวจยในชวงป พ.ศ. 2509-2510 ของ Thomas Ladd เรอง Bureaucratic Attitudes and Behavior as Obstacles to Political Integration of Thai Muslims (อางในปรญญา นวลเปยน, 2551: 72) ทพบวา ขาราชการชาวไทยพทธจ านวนมากมแนวโนมทถอวา ชายมลายมสลมสชาวไทยพทธไมได ในแงของสตปญญาและความขยน ในงานของผเขยนมกรณศกษารายหนงทบอกเลาเรองราว ถงพฤตกรรมของชายมลายมสลม ทเอาเปรยบสตรเพศ โดยทฝายภรรยาตกเปนชางเทาหลงคอยฟงสาม และตองท างานเพอหาเลยงครอบครว ในขณะทสามใชเวลาสวนใหญไปกบการละหมาด นนคอเสยงเลาจากแมะกอเมาะ แตเรองเลาของเธอกมความแตกตางในเชงความเขมขนของความคดเหมารวม ผเขยนไมอาจพดไดวาเธอมองชายชาวมลายมสลมอยางเหมารวม เพราะเรองเลาของเธอยงใหรายละเอยดเพมเตมวา เธอกมองพวกเขาอยางแยกแยะอยบาง ดงทเธอเลาวา “คนทดๆ กม แตสวนมากเปนแบบนน”

ประการตอมา Thomas Ladd พบวา ขาราชการชาวไทยพทธทอยในพนทนานทสดเปนผมความรสกไมดตอชาว “ไทยมสลม” มากทสด นอกจากนยงมตวชวดอนๆ เชนการศกษาของขาราชการทผวจยพบวา ขาราชการทมการศกษาสงมกมความคดเหนไปในดานลบตอชาว “ไทยมสลม” มากกวาขาราชการทมการศกษาไมสงนก ยงกวานน ขาราชการยงปฏบตตอชาว “ไทยมสลม” ตามความรสกดวย ดานงานศกษาของผเขยน ใหค าตอบไปในทางตรงกนขาม คอ ครประยทธทอยในพนทนอยทสด กลบเปนผทมความรสกไมดตอชาวมลายมสลมมากกวาครสมฤทธและแมะกอเมาะ ทอยในพนทมาตลอดชวต สวนในเรองการศกษาของครนนกลบพบวา ครสมฤทธทมการศกษามากทสด เปนผทมความคดเหนตอชาวมลายมสลมไปในทางบวกมากทสด

หากถามถงประเดนเรองขาราชการชาวไทยพทธ ปฏบตตอชาวไทยมสลมตามความรสกนน กพบเหนไดในเรองเลาจากชวตและประสบการณของครไทยพทธ เชน การทครประยทธไมยอมพดภาษามลายถนเพราะมอคต แตกยงมเรองเลาในแงมมอนทหลากหลายออกไป อก เชน เรองเลาของแมะกอเมาะ ทมจดเดนในการพยายามปรบตวเขากบชมชน ดานการเรยนรภาษา ศาสนา และการท างานสมพนธชมชน ทงการไปเยยมเยยนนกเรยนและผปกครองถงบานเปนประจ า การพดคยใหค าปรกษากบชาวบานในเรองราวใหญนอย การไปชวยอ านวยความสะดวกใหแกชาวบาน ทตองไปตดตอกบทางการ เชน การไปโรงพยาบาล การสงเสรมอาชพใหแกชมชน ในเรองเลายงบอกวา กระทงครประยทธผยอมรบวาตนมอคตทางชาตพนธและ

204

ศาสนา กพยายามปรบตวเทาทตนจะท าได โดยการการไปรวมประเพณพธกรรมของชาวบานอยางสม าเสมอ โดยมทศนคตในแงบวกดวยวา “ชาวบานมาเชญเพราะเคาใหความนบถอคร” นอกจากนยงมเรองเลาของครสมฤทธ ครผมทกษะในการจดการวฒนธรรม ทงการสงเสรมใหชาวมลายมสลมไดธ ารงอตลกษณของตน และการจดใหโรงเรยนเปนพนททมความสมดลทางวฒนธรรมทงไทยพทธและมลายมสลม สงเหลานสงผลใหตวครไทยพทธและโรงเรยนเปนทยอมรบของชมชน

นอกจากนยงมเรองเลาทครไทยพทธ วพากษวจารณขาราชการอนทปฏบตกบ ชาวมลายมสลมตามความรสกดวย เชน เรองเลาถงทหารในเหตตากใบ ทใชความรสกในปฏบตงานจงสงผลใหชาวมลายมสลมตองตายลงเปนอนมาก เรองของพยาบาลมลายมสลมทดถกผปวยซงเปนชนชาตพนธและศาสนาเดยวกน เรองของต ารวจ (ทงไทยพทธและมลายมสลม)ทเบยดเบยนประชาชนไมเลอกชาตพนธและศาสนา

เรองเหลาหลายตอนไดเปนสงสะทอนวา ครไทยพทธมใชรางทรงหรอหนชกเชดของรฐ เพราะความเขาใจทพวกเขามใหตอชาวมลายมสลมในพนทนน มมากกวารฐหลายเทา การท าหนาทครของพวกเขา มไดมเปาหมายในการกลนกลายชาวมลายมสลมใหกลายเปนไทย เปาหมายของครเหลาน วางอยบนฐานคดทมองวาทกรรมการศกษาในแงบวก อนเปนธรรมดาของคนทเปนคร ครเหลานหวงวา ความรทพวกเขาไดถายทอดใหลกศษย จะสามารถชวยยกระดบชวตความเปนอยของลกศษยและครอบครวใหดขน การสอนภาษาไทย การสอนเรองวฒนธรรม มไดหมายความวา พวกเขาอยากยดเยยดความเปนไทยใหแกเดกชาวมลายมสลม พวกเขามองการเรยนรภาษาและวฒนธรรมวา เปนการเปดโอกาสใหแกเดกๆไดเตรยมความพรอม เพอทจะไดเตบโตหยดยนทานมกลางสงคมพหวฒนธรรม พวกเขาหวงแคเพยงวา วนหนงทเดกๆกาวออกไปจากชมชน กาวออกไปนอกพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต เดกๆ จะสามารถสอสารกบคนอนไดโดยไมเคอะเขน เดกๆ จะสามารถยกมอไหวกลาวค าทกทายผอน ซงเปนการเรมตนของความสมพนธทด

งานชนนคนพบวา เรองเลาถงความสมพนธระหวางครไทยพทธกบชาวมลายมสลม มความแตกตางไปจากงานศกษาเกา ทกลาวไววาครเปนหนชกเชดของรฐ เปนผทถายทอดอ านาจรฐลงไปสชมชนดวยวธการตางๆ สงทงานชนนคนพบ แมในบางเรองบางแงมมอาจเปนความแตกตางจากงานเกาเพยงแคเชงดกร แตสงทคนพบนนมนยส าคญมาก เพราะเรองเลาจากปากค าของครไทยพทธทตางไปจากงานศกษาเกา เปนเสยงทโตแยงวายงมครอกจ านวนหนง ทไมใช รางทรงหรอหนชกเชดของรฐ 100% เพราะพวกเขาเหนถง “ความเปนคน”ทมอยใน “ความเปน

205

มลายมสลม” สายตาของครไทยพทธไมไดจบจองเพงมองไปทความเปนชาตพนธมลายมสลมเพยงอยางเดยว

หากถามถงประเดนเรองขาราชการชาวไทยพทธ ปฏบตตอชาวไทยมสลมตามความรสกนน กพบเหนไดในเรองเลาจากชวตและประสบการณของครไทยพทธ เชน การทครประยทธไมยอมพดภาษามลายถนเพราะมอคต แตกยงมเรองเลาในแงมมอนทหลากหลายออกไป อก เชน เรองเลาของแมะกอเมาะ ทมจดเดนในการพยายามปรบตวเขากบชมชน ดานการเรยนรภาษา ศาสนา และการท างานสมพนธชมชน ทงการไปเยยมเยยนนกเรยนและผปกครองถงบานเปนประจ า การพดคยใหค าปรกษากบชาวบานในเรองราวใหญนอย การไปชวยอ านวยความสะดวกใหแกชาวบาน ทตองไปตดตอกบทางการ เชน การไปโรงพยาบาล การสงเสรมอาชพใหแกชมชน ในเรองเลายงบอกวา กระทงครประยทธผยอมรบวาตนมอคตทางชาตพนธและศาสนา กพยายามปรบตวเทาทตนจะท าได โดยการการไปรวมประเพณพธกรรมของชาวบานอยางสม าเสมอ โดยมทศนคตในแงบวกดวยวา “ชาวบานมาเชญเพราะเคาใหความนบถอคร” นอกจากนยงมเรองเลาของครสมฤทธ ครผมทกษะในการจดการวฒนธรรม ทงการสงเสรมใหชาวมลายมสลมไดธ ารงอตลกษณของตน และการจดใหโรงเรยนเปนพนททมความสมดลทางวฒนธรรมทงไทยพทธและมลายมสลม สงเหลานสงผลใหตวครไทยพทธและโรงเรยนเปนทยอมรบของชมชน

นอกจากนยงมเรองเลาทครไทยพทธ วพากษวจารณขาราชการอนทปฏบตกบ ชาวมลายมสลมตามความรสกดวย เชน เรองเลาถงทหารในเหตตากใบ ทใชความรสกในปฏบตงานจงสงผลใหชาวมลายมสลมตองตายลงเปนอนมาก เรองของพยาบาลมลายมสลมทดถกผปวยซงเปนชนชาตพนธและศาสนาเดยวกน เรองของต ารวจ (ทงไทยพทธและมลายมสลม)ทเบยดเบยนประชาชนไมเลอกชาตพนธและศาสนา

เรองเหลาหลายตอนสะทอนวา ครไทยพทธมใชรางทรงหรอหนชกเชดของรฐ เพราะความเขาใจทพวกเขามใหตอชาวมลายมสลมในพนทนน มมากกวารฐหลายเทา การท าหนาทครของพวกเขา มไดมเปาหมายในการกลนกลายชาวมลายมสลมใหกลายเปนไทย เปาหมายของครเหลาน วางอยบนฐานคดทมองวาทกรรมการศกษาในแงบวก อนเปนธรรมดาของคนทเปนคร ครเหลานหวงวา ความรทพวกเขาไดถายทอดใหลกศษย จะสามารถชวยยกระดบชวตความเปนอยของลกศษยและครอบครวใหดขน การสอนภาษาไทย การสอนเรองวฒนธรรม มไดหมายความวา พวกเขาอยากยดเยยดความเปนไทยใหแกเดกชาวมลายมสลม พวกเขามองการเรยนรภาษาและวฒนธรรมวา เปนการเปดโอกาสใหแกเดกๆ ไดเตรยมความพรอม เพอทจะไดเตบโตหยดยนทานมกลางสงคมพหวฒนธรรม พวกเขาหวงแคเพยงวา วนหนง

206

ทเดกๆ กาวออกไปจากชมชน กาวออกไปนอกพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต เดกๆ จะสามารถสอสารกบคนอนไดโดยไมเคอะเขน เดกๆ จะสามารถยกมอไหวกลาวค าทกทายผอน ซงเปนการเรมตนของความสมพนธทด

งานชนนคนพบวา เรองเลาถงความสมพนธระหวางครไทยพทธกบชาวมลายมสลม มความแตกตางไปจากงานศกษาเกา ทกลาวไววาครเปนหนชกเชดของรฐ เปนผทถายทอดอ านาจรฐลงไปสชมชนดวยวธการตางๆ สงทงานชนนคนพบ แมในบางเรองบางแงมมอาจเปนความแตกตางจากงานเกาเพยงแคเชงดกร แตสงทคนพบนนมนยส าคญมาก เพราะเรองเลาจากปากค าของครไทยพทธทตางไปจากงานศกษาเกา เปนเสยงทโตแยงวายงมครอกจ านวนหนง ทไมใชรางทรงหรอหนชกเชดของรฐ 100% เพราะพวกเขาเหนถง “ความเปนคน”ทมอยใน “ความเปนมลายมสลม” สายตาของครไทยพทธไมไดจบจองเพงมองไปทความเปนชาตพนธมลายมสลมเพยงอยางเดยว

นอกจากนจากการศกษายงพบวา นอกจากวาทกรรมรฐแลว ในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต ยงมวาทกรรมอน เชน วาทกรรมปตตาน ทมสวนในการท าใหความขดแยง ทางชาตพนธและศาสนากลายเปนประเดนแหลมคมขนมา วาทกรรมปตตาน มสวนอยางมาก ในการน าความคดเรองศาสนาเขามาเชอมโยงกบเรองชาตพนธ ท าใหทงชาวไทยพทธและชาวมลายมสลม ทตกอยภายใตวาทกรรมน ตางมองกนและกนเปน “คนอน” มากขน ดงกรณของ ครไทยพทธทตองพบกบความรนแรงเชงวฒนธรรม ท าใหครบางทานตความเรองการแตงกายทเครงตามหลกศาสนาอสลาม (ทมผลมาจากวาทกรรมปตตาน) วา เปนความพยามของชาว มลายมสลม ทจะรกษาอตลกษณมลายมสลมใหเขมแขง และเปนไปเพอเบยดขบชาวไทยพทธซงเปนคนสวนนอยในพนท

ดานความคดอานจากบรรดานกวชาการทเฝามองปญหา 3 จงหวดชายแดนภาคใต กมอทธพลตอความคดและพฤตกกรมของผคน จนเกดเปนวาทกรรมวชาการขน ดงความคดเหนจากเหลานกวชาการทวเคราะหวา การทสงคมขาดความออนไหวตอประเดนเรองความขดแยงทางชาตพนธและศาสนา เปนสาเหตประการส าคญทท าใหเกดความรนแรงในพนท ซงวาทกรรมนท าใหคนในสงคมสวนหนงละเลยทจะมองเหนถงปญหาอนๆ เชน ปญหาเรองความอยตธรรมในสงคม ปญหาเรองความบกพรองในการพฒนาของรฐ ฯลฯ บางครงวาทกรรมวชาการทใหภาพแบนราบแกชาวมลายมสลม ยงเปนฝายสรางความรสกถง “ความเปนอน” ใหเกดขนในจตใจของคนทองถน ดงประเดนทงานเขยนทางวชาการจ านวนมากตอกย าวาชอเรยกชาตพนธ “แขก” เปนการหยามเหยยดและสรางความขนเคองคบแคนใจใหแกชาวมลายมสลม (ในขณะทงานชนนแสดงใหเหนวา ชาวมลายมสลมมไดรสกเชนนทงหมด และบางคนยงกลาววาเขามไดรบรเรอง

207

น จนกระทงนกวชาการเปนผบอกเลาใหฟง) ชอเรยกทางชาตพนธน ไดถกวาทกรรมวชาการยกระดบ “ความเปนอน” ท าใหกลายเปนประเดนส าคญ และในทสด “ความเปนอน” น ไดสงผลใหเกดความรนแรงรปแบบตางๆตามมา ทงความรนแรงทางตรง ความรนแรงเชงโครงสราง และความรนแรงเชงวฒนธรรม

งานของผเขยนยงคนอกพบวา ความรสกดหรอไมด ทขาราชการครมตอชาวมลายมสลมนน อยทประสบการณชวตในพนทเปนส าคญ เชน การสมพนธชมชน การไดรบมตรไมตรความเปนกนเอง ความเมตตาจรงใจจากคนในทองท เรองราวเหลานสรางประสบการณทน ามาซงความรสกทด สวนความรสกดานลบนนกสมพนธกบประสบการณความรนแรงทง 3 ระดบทครไดรบทงความรนแรงทางตรง ความรนแรงเชงโครงสราง และความรนแรงเชงวฒนธรรม เชน ครประยทธเกดภาวะสะเทอนใจกะทนหน (Shock) เมอเหนเดกนกเรยนทงโรงเรยนลกขนมาแตงกายตามหลกศาสนาอสลาม ท าใหครรสกวาตนตกอยทามกลางความรนแรงทางวฒนธรรม ครประยทธเลอกทจะหลบเลยงความรนแรงน โดยการนงเฉยและเกบง าความรสกไมพอใจไวภายใน

เรองเลาของครไทยพทธ ยงปรากฏการทครถกคกคามจากความรนแรงทางตรง เชน แมะกอเมาะทรอดจากการระดมยง ตอบโตกนระหวางฝายรฐกบผกอความไมสงบ แมะกอเมาะตความวาความรนแรงทางตรงทเกดขนในพนทนน สวนหนงเปนเพราะฝายตอตานรฐตองการทจะขบชาวไทยพทธออกจากพนท เรองเลาถงความรนแรงทแมะกอเมาะและครประยทธไดพบเปนปจจยส าคญประการหนง ทท าใหสายตาทพวกเขามองชาวมลายมสลมเปนไปในแงลบ

นอกจากนยงมเรองเลาทสอถงความรนแรงเชงโครงสราง อนเกดจากปมความหวาดระแวงทรฐมตอชาวมลายมสลม คอ เรองเลาทรฐใชอ านาจสงการโยกยายครสมฤทธออกจากพนท เพราะเหนวาเขาสงเสรมใหเดกนกเรยนชาวมลายมสลม แตงกายตามหลกศาสนาอสลาม ซงรฐมองวา นเปนการสงเสรมอตลกษณมลายมสลมใหเขมแขง สอดรบกบความตองการของฝายชาตนยมปตตาน

เรองเลาของครสมฤทธ เปนตวอยางของครทเหนความส าคญของวฒนธรรมและ อตลกษณของผคนทกชาตพนธ ครผนมไดคดหวาดระแวงวา การรกษาอตลกษณของชาวมลายมสลม (ทงดาน ภาษา, ศาสนา, การแตงกาย ตลอดจนถงเรองการศกษา) จะเปนภยตอความมนคงของรฐ ซ ายงวพากษรฐทปฏบตตอปตตานโดยทรฐไมยอมรบวาเหนปตตานเปนอาณานคมมาโดยตลอด ในทางกลบกน ครผนกลบมความรเทาทนทงฝายรฐและผตอตาน ทสอสารกบสงคมโดยใชกระบวนการสรางคตรงขาม ระหวางไทยพทธกบมลายมสลม จนท าใหผบรสทธตอง

208

สงเวยชวตไปราวกบใบไมรวง เขายงรเทาทนกระบวนการทรฐสรางครใหเปนวรบรษเปน วรสตร และใชประโยชนจากสงนเพอสรางความชอบธรรมใหแกรฐ ในการทจะใชก าลงกบฝายตรงขาม โดยทรฐไมไดหนกลบมาทบทวนความบกพรอง หรอความผดพลาดของตน ทงนตวครสมฤทธยงมความหวงวา หากสงคมไทยรเทาทนความคดเรองศตรคตรงขามนแลว เมอนนเราทกชาตพนธทกศาสนาจะไดอยรวมกนในสงคมพหลกษณอยางเปนสข

เรองเลาจากปากค าของครไทยพทธ โดยเฉพาะเรองของแมะกอเมาะมความ โดดเดนมาก เพราะเปนเรองเลาทแสดงถงความรก ความกลว ความชง มเสยงซงมความคลมเครอ การกลบไปกลบมา มความทรงจ าททงดและขมขน สงเหลานท าใหเหนวา ในสายตาของคร ไทยพทธ แมจะเปนครผสญเสย เปนครทตกเปนเหยอของความรนแรง กไมไดมองเหนชาวมลายมสลมเปนผรายเพยงอยางเดยว “คนอน” อยางชาวมลายมสลม ยงเปนทงญาต เปนเพอน เปนลก-ศษย เปนบคคลทมน าใจไมตรตอกน เปนเพอนรวมชะตากรรม ทตองตกอยในภยคกคามจากความรนแรง ศตรตวจรงของแมะกอเมาะ คอ ความรนแรงประเภทตางๆ ทท าใหเธอและ ชาวมลายมสลมตองเหนหาง และเกดความไมไววางใจตอกน และความรนแรงนเอง ทเปนตวกระตนอคตทางชาตพนธและศาสนาใหฟงขน ทงทแตเดมมาประเดนนมใชปญหาส าคญส าหรบชวตครอยางแมะกอเมาะ

แมกระทงกรณของครประยทธ ซงเรองเลาของเขาบงชวาเขาเปนคนทหวาดระแวงชาวมลายมสลมมากทสด แตเขารอดชวตจากการถกปองราย เพราะน าใจของเพอนบานมลายมสลม ในกรณของเพอนบานผชวยชวตน แมครประยทธเลาเพยงแควาเขาเปน“เดกแถวบาน” นเปนเครองพสจนวา หากตวครประยทธไมมความสมพนธ หรอความรสกเชงบวกกบเดกแถวบานแลวเหตใดเดกคนนน จงตองใสใจตอความเปนความตายของครประยทธ หรอในอกแงมมหนงสมมตวาครประยทธไมมความสนทสนมคนเคยกบเดกขางบานมากนก นนกลบสงใหการกระท าของเดกขางบานยงมความหมายลกซง เพราะแสดงวา “ไมมใครอยากเหนใครตาย” แมจะไมใชคนทมสมพนธแนบแนนตอกน แตเดกหนมกเลอกทจะชวยครชาวไทยพทธ ทงๆ ทในชวงเวลานน ชาวมลายมสลมเองกตกทนงล าบาก ทงถกเพงเลงจากฝายรฐ และถกจบจองจากฝายผกอการ จนท าใหคนมลายมสลมจ านวนมาก ไมกลามาพบปะกบคนไทยพทธ นคอสงทชวยยนยนวา 1. คนทเหนชาวมลายมสลมเปนคนอนมากทสดอยางครประยทธ กยงรวธสานสมพนธและอยรวมกบคนในทองถน ดงทเขากลาววา “เราพยายามท าดกบชาวบานเพอเอาตวรอด อยางนอยชาวบานจะไดเปนหเปนตาใหกบเรา”

2. ชาวมลายมสลมมไดอยากใหเกดความสญเสยขนกบคนไทยพทธ

209

จนทกวนนเมอครประยทธเลาถงปตตาน น าเสยงของเขายงเตมไปดวยความอาลยอาวรณ และความเสยดายชวตทเคยเปนสขทนน “ตอนเขาไปอยทนนกไมคดจะยายออกมาเลย อยปตตานแตกอนโนนสบายมาก สะดวกสบาย ท างานเมอกอนมทงไทยพทธทงอสลามยงอยครบ แตพอเกดเหตการณไทยพทธกบมสลมกแยกกน อยทางโนนสบาย หาไมไดแลวเหมอนปตตานถาไมมเหตการณ จะกนปลา ปลาสด ผลไมทกชนดมหมด หาปลาหาอะไร หนาน ากเดนลยน า หนาแลงกหาเครองสบน าหาปลาตามบอ น าจดน าเคมหากนไดหมด ยงเสยดายอย” นนละ! คอความทรงจ าอนงดงามทครประยทธมตอปตตาน ถาหากเขารจกดงความทรงจ าเชนนออกมา อาจจะเปนอกสงหนงทท าใหเกดความหวงวา คนไทยพทธและชาวมลายมสลมสามารถอยรวมกนได หากมเรองเลาเชงบวกเชนนมากขน วนหนงสงคมไทยอาจจะเดนทางไปถงการอยรวมกนในสงคมพหลกษณ ทชนหลากหลายชาตพนธอยรวมกนกบคนอนได โดยทไมเหนอกฝายเปนศตร