1

บทที่ 4

ระบบสารสนเทศ

ผูชวยศาสตราจารย ดร. จันทิมา เขียวแกว

วัตถุประสงค เมื่อศึกษาจบบทเรียนนักศึกษาจะมีความรูในหัวขอตอไปนี ้1. แนวคิดเกี่ยวกับการประมวลผลขอมูลกับระบบสารสนเทศ 2. ปจจัยที่ผลักดันใหมีการจัดระบบสารสนเทศ 3. แนวคิดเกี่ยวกับระบบภายในองคกร 4. ความหมายและลักษณะของระบบสารสนเทศ 5. องคประกอบของระบบสารสนเทศ 6. โครงสรางของระบบสารสนเทศ 7. ประเภทของระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารงานในองคกร 8. ระบบสารสนเทศที่สนับสนุนการดําเนินงานในองคการ ธุรกิจสมัยใหม

2

กิจกรรมประจําวัน

แฟมขอมูลหลัก

เอกสารรายงานประจําวัน

แฟมขอมูลปรับปรุงขอมูล แฟมขอมูลหลัก

รายงานแสดงการปรับปรุง

แฟมขอมูลปรับปรุง

ปรับปรุงแฟมหลัก

การประมวลผลขอมูลกับระบบสารสนเทศ

ขั้นตอนที่ 1 การทํางานประจําวัน ขั้นตอนที่ 2 การปรับปรุงแฟมหลัก

ปจจัยที่ผลักดันใหมีการจัดระบบสารสนเทศ

1. ความซับซอนของระบบการบริหารงาน การขยายตัวขององคกร จํานวนพนักงานที่เพิ่มขึ้น2. ความกาวหนาของเทคโนโลยีการสื่อสารและการกระจายขาวสาร ทําใหเห็นประโยชนในการประยุกตใชเทคโนโลยีมาพัฒนาระบบการจัดเก็บขอมูล3. ความจําเปนในเรื่องกรอบเวลา การทํางานที่ตองการความรวดเร็ว ในระดับ speed of light เพื่อจัดการกับปญหาตางๆ ในการบริหาร4. ความตองการดานมาตรฐานขอมูลขององคกรท่ีมีโครงสรางสอดคลองสามารถรองรับการแลกเปลี่ยนขอมูลระหวางกันทั้งภายในและภายนอกองคกร

5. ความพยายามในการเพิ่มศักยภาพและความไดเปรียบเชิงกลยุทธในการแขงขัน ท่ีสามารถนําระบบสารสนเทศมาสรางมูลคาเพิ่มใหองคกร

3

ระบบ = ชุดของสิง่ของหรือความคิดของคน กิจกรรม เหตุการณและอื่น ๆ อันเปนสมาชกิของระบบและสิ่งแวดลอมของระบบที่มีความสัมพันธกัน มีการดําเนินงานรวมกันเพื่อใหบรรลุเปาหมายเดียวกัน

เชน รางกายของมนษุย แสดงใหเห็นถงึการทํางานอยางเปนระบบของสิง่ที่มีชีวติซ่ึงมีการทํางานอยางสอดประสานกนัของอวยัวะทุกสวนภายในรางกาย อันไดแกระบบประสาท ระบบการหายใจ ระบบการขับถายของเสียออกจากรางกาย

1. ระบบปฏิบัติการ คือ กิจกรรมตางๆ วัสดุ และคนที่เกี่ยวของและบทบาทในองคกร เชน ระบบการจัดซื้อ ระบบการดําเนินงานดานพสัดุ ระบบการตลาด ระบบการลงทะเบียนเรียนของนักศึกษา ฯลฯ เปนระบบพ้ืนฐานที่ครอบคุลมกิจกรรมการดาํเนินงาน แนวการปฏิบัติในรูปแบบตางๆ ขององคกร

2. ระบบการจัดการ คือ ระบบที่ประกอบดวยคนและกิจกรรมตางๆ ที่เกี่ยวของกับการวางแผน การควบคุมและการตัดสินใจของระบบปฏิบัติการ เชน การตัดสินใจวาควรจะผลิตสินคาเปนจํานวนกี่ช้ิน กี่รูปแบบ การตัดสินใจขยายสาขา การตัดสินใจปรับปรุงอาคารสถานที่ เปนตน

3. ระบบสารสนเทศ คือ การรวบรวมคน เทคโนโลยี ความคิด และกิจกรรมตางๆ เพ่ือประมวลผลขอมูลใหออกมาเปนสารสนเทศที่จําเปนตอการใชตัดสินใจปฏิบัติการในทุกระดับของการจัดการภายในองคการ

ระบบภายในองคการ

4

อธิการบดี ระบบสารสนเทศ

ผูบริหารการดําเนินการ ขอมูลยอนกลบั

ระบบมหาวิทยาลัย

ระบบการจัดการ

ระบบปฏิบัติการ

ระบบสารสนเทศ

ขอมูลนําเขา

นักศึกษาอาจารย

บุคลากรสนับสนุนอาคารสถานที่อ่ืนๆ

ผลลัพธ

บัณฑิตผลงานวิจัยบริการชุมชน

แผนภมิูแสดงความสัมพันธของ 3 ระบบหลักในองคการ

ระบบ

กระบวนการ

ปจจัยรับเขา input

วัตถุดิบ

ปจจัยสงออก (Output)

สินคาสําเร็จรูป

ฝายบัญชี ฝายผลิต

ฝายขาย ฝายบุคคลรับเขา สงออก

รับใบสั่งสินคา

ออกใบเสร็จรับเงิน

รับสมัครประเมินผลงาน

ฝกอบรม

แสดงองคประกอบและความสัมพันธของระบบและระบบยอย

5

คนที่เกี่ยวของ งานที่ตองการ

สภาพแวดลอมภายใน – ภายนอก

ประเทศปจเจกบุคคลกลุมบุคคล

สารสนเทศ

ดินฟาอากาศระบบเศรษฐกิจ, การเมืองระบบการเงิน, การตลาดระบบการแขงขันระบบการสื่อสารและคมนาคม

ระดับภาพรวม,ภาพยอย ระดับการบริหาร, ปฏิบัติ

ปจจัยท่ีเกี่ยวของกบัการจดัระบบสารสนเทศ

องคประกอบของระบบ

Procedure - ขั้นตอนการดําเนินงานตางๆ ท่ีจะทําใหระบบสามารถทํางาน คูมือผูใช คูมือผูดูแลระบบ ฯลฯ

Hardware - ตัวเครื่องและอุปกรณตอพวง

Software- โปรแกรม หรือชุดคําสั่ง

Peopleware - คนท่ีเกี่ยวของ เจาหนาท่ีปฏิบัติการ ผูบริหาร นักวิเคราะหและออกแบบระบบ ผูใชบริการ

Data- ขอมูลนําเขา GIGO

6

ระบบสารสนเทศ (Information System)

= ระบบที่ผานกระบวนการกลั่นกรอง หรือประมวลผลขอมลูเพื่อใหไดสารสนเทศที่ตองการเพื่อทีจ่ะสนับสนุนการปฏิบัติงานขององคกร

ในกระบวนการทํางานนีข้อมูลนําเขาจะถูกกลั่นกรองหรือประมวลผลใหไดผลลัพธคือ สารสนเทศที่สามารถนําไปใชประโยชนตามวัตถุประสงคได เชน ขอมูลการลงทะเบียนเรียนของนักศกึษาจะถูกกระบวนการเรียนการสอนเปลีย่นเปนผลการศึกษา วัตถุดิบจะถูกกระบวนการผลิตเปลีย่นเปนสินคาสําเรจ็รูป

STRATEGICPLANNING

MANAGEMENT CONTROL

OPERATIONAL CONTROL

TRANSACTION PROCESSING

โครงสรางพีระมิดของระบบสารสนเทศ

โครงสรางระบบสารสนเทศซอนกับฟงกชั่นของบริษัท

STRATEGICPLANNING

MANAGEMENTCONTROL

OPERATIONALCONTROL

TRANSACTIONPROCESSING

ฝายการ

ตลาด

ฝายการ

บัญชีแล

ะการเงิน

ฝายการผ

ลิต

ฝายบริหารจ

ัดการ

ฝายบุคลากร

ฝายวิจัย

และพัฒ

นา

7

องคประกอบตางๆ และประเภทของระบบสารเทศ

โครงสรางระบบสารสนเทศ

ระบบจัดการฐานขอมูลฐานขอมูล

8

ชนิดของระบบสารสนเทศสําหรับผูบริหารแตละกลุม

Transactions

Key to TapeBatch ofTransactions

TransactionFile

SortedTransaction

File

SortProgram

TPSProgram

Reports

OldMaster

File

NewMaster

File

โครงสรางการทํางานของระบบประมวลผลรายการธุรกรรม (TPS)

9

DatafromTPS

TPSExtract

MISPrograms

Report

MISData

User

ReportRequests

โครงสรางระบบสารสนเทศเพื่อการจัดการ (MIS)

TPS Data

DSSModels

DSSPrograms

Reports

MIS DATA

DSS User

Data, Requests, Models

Responses

ExternalData

Graphs

โครงสรางระบบสารสนเทศเพือ่สนับสนุนการตัดสินใจ

10

TPS Data

DSSModels

ESSPrograms

Reports

MIS DATA

AdministrativeSupport

Workstation

OASData

GraphsExecutiveWorkstation

ESSModels

รูปแบบการสรางระบบดวย ESS Application

ความสัมพันธระหวางระบบสารสนเทศตางๆ ในองคกร

11

ระบบสารสนเทศที่สนับสนุนการดําเนินงานในองคการธุรกิจสมัยใหม

ระบบสารสนเทศทางการตลาด ระบบสารสนเทศ

ดานการผลิต

ระบบสารสนเทศดานการเงิน ระบบสารสนเทศ

ดานการบัญชี

ระบบสารสนเทศดานทรัพยากรบุคคล

- ประวตัิบุคคล

- บันทึกการทํางาน ฯลฯ

- แผนทางการเงิน - ขอมูลการลงทุน - การตรวจสอบการเงนิ ฯลฯ

- ขอมูลการผลิต - ขอมูลคลังสินคา - ขอมูลผูขายวัตถุดิบ ฯลฯ

- ขอมูลการขายสินคา - ขอมูลการวิจัยการตลาด - ขอมูลคุแขง ฯลฯ

- ขอมูลบัญชีรายได - ขอมูลบัญชีงบดุล - ขอมูลบัญชีกําไรขาดทุน ฯลฯ

GISระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร

ระบบสารสนเทศทางภมูิศาสตร• ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร (Geographic Information System)

หรือ ระบบ GIS เปนเครื่องมือที่ใชในการวเิคราะหขอมูลเชิงพื้นที่ (Spatial Data) โดยขอมูลลักษณะตางๆ ในพื้นที่ที่ทําการศึกษา จะถูกนํามาจัดใหอยูในรูปแบบที่มีความสัมพันธเชื่อมโยงกันและกัน เพื่อใหไดผลลัพธที่ดีที่สุดตามตองการ

• เปนระบบโปรแกรมที่สามารถนําไปใชในการสรางและวิเคราะหขอมูลรูปทรงสัณฐานของวัตถุทุกอยางบนพื้นผิวโลก (Spatial) เกี่ยวกบัระบบแผนที่ ภาพถายทางอากาศและแผนผังตางๆ ของลักษณะภูมิประเทศทั้งที่เกดิขึ้นเองตามธรรมชาติ และมนุษยสรางขึ้น

12

ประเภทของขอมูลในระบบ GIS• (1) Spatial Data ขอมูลเชิงพื้นที่ คือ ขอมูลตําแหนงทางพื้นดิน สามารถ

อางอิงทางภูมิศาสตรได (Geo reference) ซ่ึงแตกตางกับระบบ MIS (Management Information System) หรือระบบสารสนเทศเพื่อการจัดการ ที่ไมจําเปนตองอางอิงกับตําแหนงทางภูมิศาสตร มี 3 รูปแบบ คือ– จุด (point) ไดแก ท่ีต้ังหมูบาน ตําบล อําเภอ จุดตัดของถนน จุดตัดของแมน้ํา – เสน (line) ไดแก ถนน ลําคลอง แมน้ํา เปนตน – พื้นที่ หรือรูปหลายเหลี่ยม (Area or Polygons) ไดแก พื้นที่เพาะปลูกพืช พื้นที่ปา

ขอบเขตอําเภอ ขอบเขตจังหวัด เปนตน • (2) Non Spatial Data คือขอมูลที่เกี่ยวกับคณุลักษณะตางๆ ที่เกี่ยวของกบั

พื้นที่นั้นๆ (Associated Attributes) เชน ขอมูลผูถือครองที่ดิน ขอมูลเกี่ยวกบัภาวะเศรษฐกิจ เปนขอมูลปริมาณธาตุอาหารในดิน และขอมูลเกี่ยวกบัสภาวะเศรษฐกิจและสังคม เปนตน

ตัวอยางเปรียบเทียบระบบMIS กับ GIS

13

การใช GIS เพื่อประโยชนในดานตาง ๆ • 1. การอนุรักษ และจัดการสิ่งแวดลอม (Environmental Management,

Conservation) การจัดการทางพชืและสัตวในดิน (Flora and Fauna) สัตวปา (Wild Life) อุทยานแหงชาติ (National Park) การควบคมุและติดตามมลภาวะ (Pollution Control and Monitoring) และแบบจําลองดานนิเวศวิทยา (Ecological Modeling)

• 2. การจัดการดานทรพัยากร/การเกษตร (Resources Management / Agriculture) การจัดการระบบชลประทาน การพัฒนาและจัดการที่ดนิเพื่อการเกษตร การอนุรักษดนิและน้ํา การจัดการทรพัยากรธรรมชาติ ปาไม และการทําไม ฯ3. การวางแผนดานสาธารณะภัย (Disaster Planning) การบรรเทาสาธารณะภัย การตดิตามการปนเปอนของสารพิษ และแบบจําลองผลกระทบอุทกภัย (Modeling Flood Impacts)

การใช GIS เพื่อประโยชนในดานตาง ๆ

• 4. ดานผังเมอืง (Urban GIS) การวางแผนผังเมอืง การวิเคราะหดานอาชญากรรม ท่ีดินและภาษีท่ีดิน ระบบการระบายน้ําเสีย โครงการพัฒนาที่อยูอาศัย

• 5. การจัดการสาธารณูปโภค (Facilities Management) การจัดการดานไฟฟา ประปา ทอสงกาซ หนวยดับเพลิง ระบบจราจรและโทรคมนาคม

• 6. การวิเคราะหดานตลาด (Marketing Analysis) การหาทําเลที่เหมาะสมในการขยายสาขา สํานักงาน