5

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง การสรางเสรมความสามารถในการประกอบอาชพของผพการโดยใชกระบวนการมสวนรวมและภมปญญาทองถน ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบ และงานวจยทเกยวของ ตามล าดบดงน

การศกษาวจยครงนเปนการทดลองใชการสรางเสรมความสามารถในการประกอบอาชพส าหรบผพการ โดยการใชกระบวนการมสวนรวมและภมปญญาทองถน ผวจยไดศกษาวรรณกรรมทเกยวของกบ แนวคดเกยวกบกระบวนการมสวนรวม ภมปญญาทองถน ผพการ อาชพ และงานวจยทเกยวของ โดยเสนอตามล าดบดงน 1. แนวคดเกยวกบกระบวนการการมสวนรวม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ในมาตรา 289 ไดระบเกยวกบ ความส าคญของชมชนและสงเสรมใหองคกรปกครองทองถน ประชาชน เอกชน และภมปญญาทองถนเขาไปมสวนรวมในการจดการศกษา ทมงหมายจะใหเกดการพฒนาคณภาพมาตรฐานการศกษาและความตองการของทองถน กรรมการโรงเรยนหรอกรรมการศกษาประจ าโรงเรยน จงมบทบาทหนาทใหการจดการศกษาไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ เชนเดยวกนกบในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 29 ระบวาใหสถานศกษารวมกบบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนๆ สงเสรมความเขมแขงของชมชนโดยจดกระบวนการเรยนรภายในชมชนเพอใหชมชนมการจดการศกษาอบรม มการแสวงหาความร ขอมล ขาวสาร และรจกเลอกสรรภมปญญาและวทยาการตาง ๆ เพอพฒนาชมชนใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการ รวมทงหาวธการสนบสนนใหมการแลกเปลยนประสบการณการพฒนาระหวางชมชน

นอกจากนนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดระบวาการพฒนาอยางยงยนตอง อาศยกระบวนการความรวมมอ และการมสวนรวมของหลายฝายในสงคมโดยเหตทการพฒนาในระยะเวลาทผานมาไดท าใหภาคประชาชนเตบโตและมศกยภาพและมความตองการทจะมสวนรวมในการก าหนดนโยบาย แผนงาน โครงการของรฐและบรหารจดการชมชน เนองจากภาครฐเองมขดความสามารถจ ากดจงจ าเปนตองเปดโอกาสและสงเสรมสนบสนนใหชมชนและสงคมไดมสวนเขามาแกไขปญหาไดอยางมประสทธภาพ โดยมแนวทางส าคญคอ

1. จดกระบวนการหรอกลไกการบรหารการจดการของรฐทเปดโอกาสใหประชาชนม สวนรวมในการวเคราะหสาเหตของปญหา การจดท าแผน และด าเนนการแกไขปญหาของชมชน

2. สนบสนนใหมคณะกรรมการของประชาชนในชมชนและทองถนใหรวมคด รวม ท างาน และเรยนรประสบการณความรความสามารถซงกนและกน

3. สงเสรมใหมเครอขายความรวมมอระหวางชมชนหรอทองถนในการแลกเปลยน ความร ความเขาใจในการพฒนาดานตาง ๆ และผลกระทบจากการพฒนา

6

4. จดใหมกระบวนการและชองทางของการมสวนรวมในกจกรรมทางการพฒนาเปน สองระบบควบคกนไป คอ ระบบการมสวนรวมในการจดกจกรรมการพฒนารวมกบภาครฐ ซงเปนระบบทมการปฏบตอยในปจจบน และระบบการจดการกจกรรมการพฒนาใหมโดยใหประชาชนมสวนรวมอยางสมบรณ ซงภาครฐเปนฝายสนบสนนในดานนโยบาย มาตรการ และงบประมาณสนบสนน

5. เสรมสรางวสยทศน และสรางขดความสามารถในการจดการหรอการมสวนรวม ใหแกองคกรประชาชน องคกรพฒนาเอกชน ภาคเอกชน สาธารณชน ภาคธรกจเอกชน เพอใหเขามามสวนรวมในการด าเนนแผนงานโครงการของรฐหรอของชมชน

6. พฒนาศกยภาพการด าเนนงานประชาสมพนธของรฐ และความรวมมอระหวาง หนวยงานประชาสมพนธของรฐ และภาคเอกชนในการใหบรการขาวสารและขอมล เกยวกบแนวทางการพฒนาประเทศแกขาราชการในกระทรวง ทบวง กรม และประชาชนอยางเพยงพอ เพอใหเกดความร ความเขาใจทศนคต และการมสวนรวมในการพฒนาประเทศ

1.1 การเขามามสวนรวมของประชาชนในชมชน การเขามามสวนรวมของประชาชนในชมชน เพอการกระท ากจกรรมใดกจกรรมหนงใหเกด

ประโยชนตอชมชนนน มนกวชาการไดเสนอแนวคดถงขนตอนการมสวนรวมของชมชน ดงน ฟอรนารอฟ (Fornaroff. 1980) เสนอวากระบวนการมสวนรวมของชมชน มขนตอนการม

สวนรวม ดงน 1.การวางแผน รวมถงการตดสนใจในการก าหนดเปาหมาย กลวธ ทรพยากรทตองใช

ตลอดจนการตดตามประเมนผล 2.การด าเนนงาน 3.การใชบรการจากโครงการ 4.การมสวนรวมในการรบผลประโยชน บญตง อนแกว (2537) ใหแนวคดเกยวกบการมสวนรวมในการศกษาวา การศกษาเปน

ภารกจของทกคนและสงคมตองใหความสนใจและระดมสรรพก าลง และทรพยากรทงหลายทงปวงรวมกน เพอกอใหเกดการศกษาทมประสทธภาพ และจะตองค านงถงการมสวนรวมของประชาชนและสถาบนตางๆ ในสงคมดวย แนวคดเกยวกบการทประชาชนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชนนน ไดเกดขนในชมชนตางๆ ทวโลก การมสวนรวมเกดจากแนวคดส าคญ 3 ประการ คอ

1. ความสนใจและความกงวลรวมกน เกดจากความสนใจและความหวงกงวลสวนบคคล ซงบงเอญเหนพองดวยกนกลายเปนความสนใจและความหวงกงวลรวมกนของสวนรวม

2. ความเดอดรอนและความไมพงพอใจรวมกนทมตอสถานการณทเปนอยนน ผลกดนให มงไปสการรวมกลมวางแผนและลงมอกระท ารวมกน

3. การตกลงใจรวมกนทจะเปลยนแปลงกลมหรอชมชนไปในทศทางทพงสนองตอบตอ ความเหนของคนสวนใหญทเกยวของกบกจกรรมนนๆ

ศรชย กาญจนวาส ( 2547) ไดก าหนดรปแบบและปจจยทมอทธพลตอการมสวนรวมของบคคลในองคกร ดงน

7

1. การมสวนรวมในการประชม 2. การมสวนรวมในการเสนอปญหา 3. การมสวนรวมในการปฏบตกจกรรมตางๆ ขององคกร 4. การมสวนรวมตดสนใจในการเลอกแนวทางในการแกไขปญหา 5. การมสวนรวมในการประเมนผลในกจกรรมตางๆ 6. การมสวนรวมในการไดรบประโยชน สชาดา จกรพสทธ (2547) ศกษาเรองชมชนกบการมสวนรวมจดการศกษา สรปไดวา การม

สวนรวมของชมชน แบงไดออกเปน 2 ลกษณะ ไดแก 1.ลกษณะการมสวนรวมจากความเกยวของทางดานเหตผล โดยการเปดโอกาสใหสงคม

องคกรตางๆ ในชมชน ประชาชนมบทบาทหลกตามสทธ หนาทในการเขามามสวนรวมในการด าเนนงาน ตงแตการคดรเรม การพจารณาตดสนใจ วางแผน การรวมปฏบตและการรบผดชอบในผลกระทบทเกดขน รวมทงสงเสรมชกน าสนบสนนใหการด าเนนงานเกดผลประโยชนตอชมชนตามจดมงหมายทก าหนดดวยความสมครใจ

2.ลกษณะการมสวนรวมจากความเกยวของทางดานจตใจ เปนการมสวนรวมของชมชน ท เกยวของทางดานจตใจ อารมณ รวมทง คานยมของประชาชนเปนเครองชน าตนเองใหเขามามสวนรวม แสดงความคดรเรมสรางสรรค การกระท าใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว ท าใหผทเขามามสวนรวม เกดความผกพน มความรสกรบผดชอบตอกจกรรมทด าเนนงานดวยความสมครใจ

กระทรวงศกษาธการ (2550) ไดเสนอแนวทางการมสวนรวมของผปกครองและชมชนในการ จดการศกษา ไว ดงน

1. การมสวนรวมในการจดท าหลกสตรสถานศกษา โดยสถานศกษาสามารถเปด โอกาสใหผปกครองและชมชนจดสรางหลกสตรสถานศกษา และก ากบ ตดตามการใชหลกสตรสถานศกษา

2. การมสวนรวมในการจดการศกษาการสรางความรวมมอระหวางสถานศกษากบ ผปกครองและชมชนเปนยทธศาสตรทจ าเปนอยางยง ผบรหารและบคลากรในสถานศกษาควรระลกถง ซงมหลก 10 ประการ คอ

1) สรางความศรทธาและความเชอมนตอชมชน 2) ฝกใหเปนคนใจกวางและมจตสาธารณะ 3) ตระหนกในสงทจ าเปนและขาดแคลน ไมวางเฉย ทกอยางท าไดหากตงใจท า 4) ตองหมนสรางและปรงแตงตนเองใหเปนบคคลทมเสนหเปนทชนชมศรทธาของ

ชมชนและเพอนรวมงาน 5) ออนนอมถอมตน วางตวเรยบงาย อยกบชมชนและเพอนรวมงานไดทกเวลา 6) หลกเลยงการโตแยงทไรเหตผล พฒนาทกษะการประนประนอม 7) ใหการตอนรบชมชนดวยบรรยากาศมตรภาพ 8) พฒนาเทคนคการวเคราะหชมชนใหลกซง เพอส ารวจจดเดน จดดอย เพอเปน

8

ฐานขอมลในการพฒนา 9) หมนแสวงหาแหลงงบประมาณ วสด ครภณฑ จากหนวยงาน บรษท หาง รานคา

โดยใชครงการทมประสทธภาพ 10) สรางและพฒนาคานยมการสรางสมพนธภาพกบชมชนอยางสม าเสมอ

3. บทบาทของชมชนในการมสวนรวมในการจดการศกษา มดงน 3.1 การมสวนรวมในการจดและสงเสรมกระบวนการเรยนรของผเรยนทงทบานและท

สถานศกษา 3.2 การก าหนดนโยบาย เปาหมายการจดการศกษาแกสถานศกษา 3.3 การประชาสมพนธ สนบสนนกจกรรมทางการศกษา 3.4 การเปนผสนบสนนทรพยากรและบคลากรในการจดการศกษา 3.5 การตรวจสอบการจดการศกษา

4. กระบวนการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษา ควรด าเนนการ โดยเรมจากการ ส ารวจความตองการ ส ารวจขอมลพนฐาน ก าหนดมาตรฐานของสถานศกษา วางแผนพฒนาสถานศกษาตามวสยทศน พนธกจ และก าหนดแนวทางปฏบตทจะน าไปสความส าเรจ

5. การประเมนผล คอ การประเมนแนวทางปฏบต และการสรปผลการมสวนรวม เพอ พฒนากระบวนการท างานรวมกน

1.2 แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของชมชน ทวทอง หงษววฒน (2547) ไดเสนอแนวทางสงเสรมการมสวนรวมไวพอสรปไดวา

ยทธศาสตรการมสวนรวมของประชาชนมใชเปนแคการปรบหลกการพฒนาทเปนอย แตหมายถงทางเลอกของการพฒนา (alternative development) อนเปนคณภาพใหมทางยทธศาสตรอกขนหนง ซงทางเลอกของการพฒนาประกอบดวยพนฐานทส าคญ 3 ประการคอ 1) กลไกการพฒนาเคลอนยายจากรฐสประชาชน โดยประชาชนมบทบาทหลกในการพฒนา 2) เปาหมายการพฒนาคอการพฒนาขดความสามารถเพอพงและพฒนาตนเองมใชพงพารฐหรอองคกรพฒนาภายนอก 3) กระบวนการพฒนายดหลกจากลางสบน มากกวาบนสลาง โดยเหตทสภาพปญหาของเศรษฐกจและสงคมมความสลบซบซอน ฉะนนในการเสรมสรางความเขมแขงของครอบครวและชมชนรวมทงสรางโอกาสใหคนในครอบครวและชมชนมสวนรวมในการพฒนากระบวนการเรยนรท งในและนอกระบบโรงเรยนอยางมประสทธภาพ โดยเสนอแนวทางการพฒนาดงน

1. สงเสรมใหชมชนเขามามสวนรวมจดการศกษาในทกระดบมากขน โดยการกระจายอ านาจทางการศกษาใหชมชนสามารถก าหนดรายละเอยดของหลกสตรใหสอดคลองกบสภาพความพรอมและความตองการของแตละทองถนภายใตการก าหนดโครงสรางและมาตรฐานการงคณภาพของหนวยงานภาครฐอยางเปนระบบ

2. ปรบปรงหลกสตร ต ารา และอปกรณการเรยนการสอนตาง ๆ ใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมและวถชวตของชมชน ควบคกบการปลกฝงใหเกดความภาคภมใจ

9

และรกทองถนของตน และการเสรมสรางความรความเขาใจในวฒนธรรมสากล เชน ความรในภาษาตางประเทศ ความรเรองคอมพวเตอร เปนตน

3. สอดแทรกความรเรองครอบครวศกษาและการเสรมสรางทกษะชวตในหลกสตรการเรยนการสอนทกระดบ โดยเฉพาะในระดบมธยมศกษาและอดมศกษา รวมทงการพฒนาครใหมความรความเขาใจในเรองนอยางถกตองและสามารถถายทอดความรในวงกวางได

4. สงเสรมการวจย พฒนา และเผยแพรภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมและประเพณอนดงามเพอสรางศกยภาพความเขมแขงของครอบครวและชมชน

5. จดเครอขายระดบชาตดานวชาการทมการท างานเปนอสระโดยระดมความรวมมอจากนกวชาการและสถาบนตาง ๆ ในการประสานแลกเปลยนขอมลพฒนาความร และใหมการเผยแพรผลงานเพอน าไปใชประโยชนอยางจรงจงในการก าหนดนโยบายและการปฏบต

6. สงเสรมใหมการน าเอาศกยภาพของผสงอายทมความรความสามารถและประสบการณดานตาง ๆ มาใชประโยชนในการเสรมสรางความเขมแขงใหครอบครว ชมชนและสงคมสวนรวม

7. สนบสนนการถายทอด แลกเปลยนประสบการณการเรยนรระหวางคนในชมชนเดยวกนและระหวางองคกร ในชมชนในทกรปแบบ โดยเนนการใชประโยชนจากภมปญญาทองถนหรอปราชญชาวบานทมอย และมการรบรองวทยฐานะของการเรยนรดงกลาว

8. สงเสรมการด าเนนงานในลกษณะวทยาลยประชาคมทท าหนาทจดการศกษาและฝกอาชพแกประชาชนและเจาหนาทผปฏบตงานในชมชนในรปแบบทหลากหลายตามความสนใจและความถนดโดยไมจ ากดพนฐานความร

9. สงเสรมใหองคกรทางสงคมทกฝาย เชน สถาบนครอบครว สถาบนทางศาสนา สอมวลชนสถานบนทางการศกษาทงสวนกลางและภมภาค ฯลฯ เขามามสวนรวมในการสรางเครอขายการเรยนรของชมชน โดยเฉพาะอยางยงบทบาทของบาน วด โรงเรยน

10. ใหความรความเขาใจทถกตองเกยวกบการรวมตวของชมชนทงในเรองสทธ หนาท บทบาทขององคกรชมชน รวมทงทกษะในการพฒนาองคกรใหสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพ เชน การบรหารจดการองคกร การสรางจตส านกในการเปนเจาของชมชนและการบ ารงรกษา สาธารณสมบตและศลปวฒนธรรมของชมชน เปนตน

11. สนบสนนใหเกดการรวมตวของชมชน โดยใหความส าคญกบการรวมตวโดยสมครใจในแตละพนทมากกวาการชน าจากภาครฐ โดยเฉพาะอยางยงการรวมตวเพอดแลสงแวดลอมของชมชนและการรวมตวของกลมผดอยโอกาส

10

นอกจากนน กลชณษฐ ราเชนบณยวทน และคณะ (2550) ท าการวจยเรอง ภมปญญาไทยสการพฒนาอาชพแบบมสวนรวมของครอบครว-ชมชน : โครงการตนแบบบานหนองหอย ต าบลเชยงเครอ จงหวดสกลนคร เปนตนแบบการพฒนาอาชพแบบมสวนรวม โดยเรมจากการสนทนากลมระดบครอบครว (Focus group record) เพอศกษาภมปญญาทกษะอาชพและทรพยากรในครวเรอน แลวรวมกนระดมความคดเหนทกภาคสวนในชมชนเพอก าหนดเปาหมายการพฒนาอาชพ วางแผนเชงกลยทธในระดบชมชน ยกรางแผนปฏบตการโดยผานมตจากชมชน ตนแบบการพฒนาอาชพแบบมสวนรวมแสดงดงภาพ

แผนภาพ 1 รางแผนปฏบตการพฒนาอาชพแบบมสวนรวม (กลชณษฐ ราเชนบณยวทน และคณะ (2550))

จากแนวคดของการมสวนรวม พอสรปลกษณะของการมสวนรวมทจะใชในการวจยครงนได

ดงน 1. การมสวนรวมในการรบร โดยรวมกนรวบรวมขอมลความตองการเกยวกบความรและ

ความสามารถพนฐานทจ าเปนส าหรบการประกอบอาชพของนกเรยนผมความตองการพเศษซงเปนกลมตวอยาง ตลอดจนรวมส ารวจความตองการของผเกยวของ

2. การมสวนรวมในการวางแผนด าเนนงาน เปนการด าเนนกจกรรมของผเกยวของ

Focus group record

Local wisdom Family resources and Community

Participatory

brainstorming Community gathering

Determine occupational

Goals and occupational

development

Strategic plan

Action plan

1.Food processing 2.Organic agriculture a. Composed fertilizer b. Organic fertilizer 3. Organic fuel

Goals -Self sufficiency -Decrease migration

Approved by

Community

members

11

เกยวกบการรวมก าหนดแผนการด าเนนการเพอสงเสรมความสามารถในการประกอบอาชพของนกเรยนทมความตองการพเศษ ศกษาความเปนไปไดของแผนและตรวจสอบทบทวนแผนการด าเนนงานทก าหนดไว

3. การมสวนรวมในการปฏบต เปนการด าเนนการโดยของผเกยวของในชวงระยะการ ปฏบต โดยอาจเปนการมสวนรวมในการสนบสนนใหการด าเนนงานเปนไปตามทก าหนด ซงอาจเปนการรวมสนบสนนงบประมาณ สงของ การใหค าแนะน า ใหความร ตลอดจนความคดเหนเพอปองกนและแกไขปญหาทอาจเกดขนในระหวางการฝกปฏบตเพอสรางเสรมความสามารถในการประกอบอาชพ

4. การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผล เปนการด าเนนกจกรรมของผเกยวของ เกยวกบการรวมรบทราบผลการด าเนนงานและผลส าเรจของการสรางเสรมความสามารถในการประกอบอาชพของนกเรยนผมความตองการพเศษ 2 ภมปญญาทองถน

ภมปญญาทองถนเปนองคความรทมคณคาและความดงามทจรรโลงชวตและวถชมชนใหอยรวมกบธรรมชาตและสภาวะแวดลอมไดอยางกลมกลนและสมดล นอกจากนนภมปญญายงเปนเปนพนฐานการประกอบอาชพและเปนรากฐานการพฒนาทเรมจากการพฒนาเพอการพงพาตนเอง การพฒนาเพอการพงพาอาศยซงกนและกน และการพฒนาทเกดจากการผสมผสานองคความรสากลบนฐานภมปญญาเดม เพอเกดเปนภมปญญาใหมทเหมาะสมกบยคสมย ดงนน ภมปญญาจงมคณคาไมเพยงแตตอทองถนและผคนเทานน แตยงเออประโยชนอยางใหญหลวงตอการวางแผนพฒนาประเทศอยางยงยนและมนคงตอไป

2.1 ความหมาย มหนวยงานและบคคลอธบายความหมายของภมปญญาทองถน ไวดงน กระทรวงศกษาธการ (2539: 2) อธบายวาภมปญญาทองถน หมายถง ความรทเกดจาก

ประสบการณในชวตของคนเราผานกระบวนการศกษา สงเกตคดวเคราะหจนเกดปญญาและตกผลกมาเปนองคความรทประกอบกนขนมาจากความรเฉพาะหลาย ๆ เรอง ความรดงกลาวไมไดแยกยอยออกมาเปนศาสตร เฉพาะสาขาวชาตาง ๆ อาจกลาวไววา ภมปญญาทองถนจดเปนพนฐานขององคความรสมยใหมทจะชวยในการเรยนร การแกปญหา การจดการ แลการปรบตวในการด าเนนชวตของคนเรา ภมปญญาทองถนเปนความรทมอยท วไปในสงคม ชมชนและในการตวของผรเอง หากมการสบคนหาเพอศกษา และน ามาใชกจะเปนทรจกกนเกดการยอมรบ ถายทอด และพฒนาไปสคนรนใหมตามยคตามสมยได

กฤษณา วงษาสนต และคณะ (2542: 258 - 259) กลาววา ภมปญญาทองถน หมายถง กระบวนทศนของบคคลทมตอตนเองตอโลกและสงแวดลอมซงกระบวนการทศนดงกลาวจะมรากฐานจากค าสอนทางศาสนา คต จารตประเพณ ทไดรบการถายทอดสงสอนและปฏบตสบเนองกนมาปรบปรงเขากบบรบททางสงคมทเปลยนแปลงแตละสมย ทงนโดยมเปาหมายเพอความสงบสขของคนในสวนทเปนชมชน และปจเจกบคคล

12

จารวรรณ ธรรมวต (2543:1) ไดใหความหมาย ของภมปญญาทองถน คอ แบบแผน การด าเนนชวตทมคณคาแสดงถงความเฉลยวฉลาดของบคคล และสงคมซงไดสงสมและปฏบตตอกนมา ภมปญญาจะเปนทรพยากรบคคล หรอทรพยากรความรกได

ประภากร แกววรรณา และคนอน ๆ (2549) ไดใหความหมายของภมปญญาทองถนคอ องคความร ประสบการณ หรอทกสงทชาวบาน คดเอง ท าเอง แกปญหาเอง เพอน ามาใชในชวตประจ าวน ซงสงสมมาเปนเวลานาน มการถายทอดจากรนหนงสอกรนหนงในทองถน เพอใหบคคลสามารถด าเนนชวตอยรวมกนอยางสนตสข

พจนานกรมฉบบบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายภมปญญาไววา พนความรความสามารถ สวนค าวาทองถนหมายถง ทองทใดทองทหนงโดยเฉพาะ ดงนนเมอรวมค าเปน ภมปญญาทองถน จงหมายถง ความร ความสามารถของคนในทองถนหนงทองถนใดโดยเฉพาะ

ศกดชย เกยรตนาคนทร (2542 : 2) ไดใหอธบายความหมายของภมปญญาทองถนวา เปนองคความรความสามารถของชมชนทส งสมสบทอดกนมานาน เปนความจรงแทของชมชนเปนศกยภาพทจะใชแกปญหา จดการปรบตน เรยนร และถายทอดสคนรนใหม เพอใหด ารงชวตอยไดอยางผาสก เปนแกนของชมชนทจรรโลง ความเปนชาตใหอยรอดจากทกขภยพบตทงปวง

ส านกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต (2542: 264) อธบายวาภมปญญาชาวบานหมายถง ความสามารถในการแกไขปญหาของชาวบาน ไมวาจะเปนปญหาของชมชน ปญหาในการด ารงชวตและปญหาในการประกอบอาชพ โดยทปราชญชาวบานนไดมกระบวนการวเคราะหและสงสมประสบการณมาเปนเวลานาน เปนทยอมรบนบถอของคนทวไป

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2545) ไดใหความหมายของภมปญญาทองถนไวดงน

1. ความร ความสามารถ ความเชอ ความสามารถทางพฤตกรรมและความสามารถในการแกไขปญหาของมนษย

2. ความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ความจดเจนทกลมชนไดจากประสบการณทส งสมไวในการปรบตวและด ารงชพตามสภาพแวดลอมของธรรมชาต

3. ภมปญญาเปนเรองทส งสมกนมาตงแตอดต และเปนเรองของการจดการความสมพนธระหวางคนกบคน คนกบธรรมชาตแวดลอม คนกบสงเหนอธรรมชาตโดยผานกระบวนการทางจารต ประเพณ การท ามาหากน และพธกรรมตาง ๆ เพอใหเกดความสมดลระหวางความสมพนธเหลาน เปาหมายกคอ เพอใหเกดความสขทงในสวนทเปนชมชน หมบาน และในสวนทเปนปจเจกของชาวบานเอง หากเกดปญหาทางดานความไมสมดลกนขน กจะกอใหเกดความไมสงบสขทงในสวนทเปนสงคม และในสวนทเปนปจเจกของชาวบาน

4. ประสบการณในการประกอบอาชพ ในการศกษาเลาเรยน การทชาวบานรจกวธการท านา การไถนา การน ากระบอมาใชในการไถนา การรจกนวดขาวโดยการใชกระบอ รจกสานกระบง ตะกรา เอาไมไผมาท าเครองไมใชสอยในชวตประจ าวน กเรยกวาภมปญญาทงสน

13

ส านกเลขาธการสภาการศกษา (2551: 5) ใหความหมาย ภมปญญาไทยไววา เปนองคความร ความสามารถและทกษะของคนไทยอนเกดจากการสงสมประสบการณทผานกระบวนการเรยนร เลอกสรร ปรงแตงพฒนาและถายทอดสบกนมาเพอใชแกปญหาและพฒนาวถชวตของคนไทยใหสมดลกบสภาพแวดลอมและเหมาะสมกบยคสมย ภมปญญาไทยมลกษณะเปนองครวมและมคณคาทางวฒนธรรมเกดขนในวถชวตไทย

สรปไดวา ภมปญญาทองถน หมายถง องคความรทเกดจากการสงสมหรอถายทอดตอเนองกนมาจากผรคนรนกอนสคนรนหลง

2.2 ลกษณะทส าคญของภมปญญาทองถน กรมวชาการ กองวจยทางการศกษา (2539 ) ไดแบงลกษณะของภมปญญาทองถนไว 4

ลกษณะ คอ 1. ประสบการณของชาวบานทน ามาใชประโยชนในการด ารงชวต หมายถง ความรและ

ประสบการณทชาวบานคนพบและน ามาใชประโยชนในชวตประจ าวน ไดแก คต ความคด ความเชอ คานยมตาง ๆ เชน ค าสอนทางศาสนา ความรเกยวกบยาสมนไพร การไหวคร การบวงสรวง เปนตน

2. ความรความคด ในการสรางสรรคแบบแผนของการด ารงชวตทปฏบตสบทอดกนมา หมายถงสงทชาวบาน ถายทอดความรหรอความคดลงไปในวรรณกรรมตาง ๆ เชน เพลงพนบาน เพลงกลอมเดก ภาษต การละเลนตาง ๆ นทานพนบาน ตลอดจนศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมตางๆ และโบราณอบาย เปนตน

3. การประกอบอาชพทยดหลกการพงตนเอง หมายถง ความรและประสบการณทชาวบานใชในการประกอบอาชพ โดยอาศยหลกธรรมชาต ไมพงพาปจจยภายนอก แตมการพฒนาใหเหมาะสมกบกาลสมย เชน การปลกพชแบบเกษตรธรรมชาต การทอผา การท าเครองปนดนเผา เปนตน

4. การประกอบอาชพทเกดจากการผสมผสานความรเดมกบแนวคดหลกปฏบตและเทคโนโลยสมยใหม หมายถง น าความรเดมของชาวบานมาผสมผสานกบความรทางวทยาศาสตร และเทคโนโลยสมยใหม ใชในการแกปญหาในหมบานหรอชมชน เชน เทคโนโลยการหลอโลหะ ทองเหลอง การนวดขาว การกอสราง เปนตน

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2542: 12) กลาวถงลกษณะส าคญของภมปญญาไวดงน 1. ภมปญญาทองถนเปนความร เปนขอมล เปนเนอหาสาระ เชน ความรเกยวกบครอบครว

ความรเกยวกบมนษย เกยวกบผหญง ผชาย ประเภทครอบครว ฯลฯ 2. ภมปญญาทองถนเปนความเชอของสงคมโดยอาจยงไมมขอพสจน ยนยนวาถกตอง เชน

เรองนรก สวรรค ตายแลวไปไหน 3. ภมปญญาทองถน คอ ความสามารถหรอแนวทางในการแกปญหา หรอปองกนปญญา เชน

ความสามารถในการปองกนไมใหเกดปญหาขนในครอบครว 4. ภมปญญาทองถนทางวตถ เชน เรอนชานบานชองเครองใชไมสอยตางๆ เพอท าใหครอบครว

มความสะดวกสบายตามสภาพ เปนตน

14

5. ภมปญญาทองถนทางพฤตกรรม เชน การกระท า ความประพฤต การปฏบตของคนตางๆ ในครอบครวจนท าใหครอบครวสามารถด ารงอยไดกนบเปนภมปญญาเชนเดยวกน

ประเวศ วะส (2532) ไดสรปลกษณะส าคญของภมปญญาทองถนไว 4 ลกษณะดงน 1. มวฒนธรรมเปนฐาน ไมใชวทยาศาสตร

2. มการบรณาการสงทงในเรองของกาย ใจ สงคม และสงแวดลอม 3. มความเชอมโยงไปสนามธรรมทลกซงสงสง 4. เนนความส าคญของจรยธรรมมากกวาวตถธรรม

สญญา สญญาววฒน (2534) ไดกลาวถงลกษณะส าคญของภมปญญาไวดงน 1. ภมปญญาเปนความรเกยวกบเรองใดๆ หรอหนวยสงคมหนวยใด ๆ เปนขอมลเปน

เนอหาสาระเกยวกบเรองนนๆ เชน ความรเกยวกบครอบครว ความรเกยวกบมนษย เกยวกบผหญงผชาย

2. ภมปญญาเปนความเชอเกยวกบเรองใดๆ หรอหนวยสงคมใดๆ ความเชอดงกลาวอาจยงไมมขอพสจนยนยนวาถกตองหากพสจนแลวความเชอกจะเปนความร ความเชอบางอยางอาจพสจนไมได เชน เรองนรกสวรรค ตายแลวไปอยไหน ผมจรงหรอไม

3. ภมปญญาคอความสามารถหรอแนวทางในการแกปญหาหรอปองกนปญหา เชน ความสามารถในการสรางหรอด ารงความสมพนธอนดในครอบครว เปนตน

เอยม ทองด (2542 : 5-6) อธบายวา ภมปญญามลกษณะเปนนามธรรม ซงประกอบดวยองคประกอบตาง ๆ เหลาน คอ

1. ความคด เปนสงทตดตวมาแตก าเนด ทเรยกวา Cognitive System ซง ประกอบดวยระบบประสาท ระบบสมอง และตอมตาง ๆ ท าหนาทคดใหแกรางกายและนกมานษยวทยาเชอวาท างานอยนอกเหนอจากการบงการของรางกาย หมายถง ทงสวนทเปนจนตนาการและผลของการวเคราะหและสงเคราะหจากสภาพแวดลอมทงทางธรรมชาตและสงคมวฒนธรรม ซงความคดดงกลาวนจะเปนแหลงส าคญหรอทมาของความรอนเปนองคประกอบของภมปญญาในล าดบถดไป

2. ความร มการน ามาใชในลกษณะตาง ๆ เชน องคความร ภมร ปรากฏอยในแนวคด ทฤษฏญาณวทยาทวาดวยทฤษฏแหงความร การสบคนก าเนดแหงความร และธรรมชาตของความร การหาค าตอบวาตรงกบความเปนจรงหรอไม หรอวาความรเปนเพยงการพจารณาเทยบเคยง ซงไมตรงกบขอเทจจรงและยงสบคนความรเรองกาล (Time) อวกาศ (Space) เนอสาร (Substance) สมพนธภาพ (Relation) และความเปนเหตเปนผล (Causality) องคความรเปนหมวด ๆ (Category) ความร หรอองคความรเปนองคประกอบสวนหนงของภมปญญาทกลาวขางตน

3. ความเชอ เปนพนฐานส าคญยงของสงคมมนษย มนษยแตละกลมมความเชอ แตกตางกนไป ซงความเชอกคอความศรทธาหรอยดมนถอมน ซงเปนแกนส าคญในการด าเนนชวตและความมนคงของสงคม ความเชอมอยหลายระดบทงในการด าเนนชวตประจ าวนอนเปนความเชอโดยทวไป และความเชอทเกยวกบวญญาณ โลกน โลกหนา ความด ความชว นรก สวรรค บาปบญคณโทษ ซงเปนองคประกอบส าคญยงในภมปญญา

15

4. คานยม คอ สงทคนสนใจ ความปรารถนาอยากจะม อยากจะเปนทยกยอง สรรเสรญ หรอเปนสงทบงคบตองท า ตองปฏบต มความรกและมความสขเมอไดเหนหรอไดสงเหลานนมา คานยมจงเปนพนฐานของการจดรปแบบพฤตกรรมทปรากฏอยภายใน และแสดงออกเปนพฤตกรรมในลกษณะตาง ๆ ทางกาย วาจา และความคด โดยสรปคานยมเปนพนฐานส าคญทางภมปญญา เปนบอเกดพฤตกรรมของบคคลแตละสงคม

5. ความเหน คอ ภาวะทเกดขนหลงจากบคคลหรอชมชน ไดพจารณาและใครครวญ โดยรอบคอบแลวจงลงมตตดสนใจ วาควรจะแสดงออกในลกษณะอยางไร เชน เหนดวย ท าตาม ยอมรบ ปฏเสธ รวมมอ กระท าหรอด าเนนการ ดวยเหนวาด ชว เหมาะสม ไมเหมาะสม เปนบาป เปนบญ เปนตน ซงความเหนในลกษณะดงกลาวนเปนภมปญญาประการหนงทมผลส าคญยงตอพฤตกรรมทแสดงออกมาทงกาย วาจา และจตใจ

6. ความสามารถ หมายถง ศกยภาพและประสทธภาพทมอยภายในบคคล เชน ชมชน ในการทจะจดการเรองใดเรองหนงในลกษณะเดยวกบสงทเรยกวา “พรสวรรค” ซงเปนผลมาจากลกษณะทางกายและจตใจรวมกน โดยแตละคนหรอชมชนยอมจะตองมแตกตางกน เชน การทบงคนสามารถปาฐกถาไดด ล าดบเนอหาและการแสดงทกอยางเปนทชนชม ซงถอวาเปนผลมาจากความสามารถทม อยในบคคลนน ๆ ฉะนนความสามารถจงเปนภมปญญาอกประการหนง

7. ความฉลาดไหวพรบ หมายถง ทกษะทปรากฏอยภายในจตใจ หรอจตวญญาณ เปนสงทสามารถน ามาใชแกไขปองกนควบคมเหตการณตาง ๆ ไมใหเกดเปนปญหาขนหรอใหเปนไป ตามทตนเองหรอชมชนตองการ

2.3 ประเภทของภมปญญา มณนภา ชตบตร (2538 : 21) และนคม ชมพหลง (2542 : 131) ไดแบงภมปญญาทองถน

ออกเปน 4 กลม คอ 1. คต ความคด ความเชอ และหลกการ เปนพนฐานขององคความร ทถายทอดกนมา 2. ศลปะ วฒนธรรม และขนบธรรมเนยม ประเพณทเปนแบบแผนของการด าเนนชวตทปฏบต

สบทอดกนมา 3. การประกอบอาชพในแตละทองถนทไดรบการพฒนาใหเหมาะสมกบกาลสมย 4. แนวคดหลกปฏบตและเทคโนโลยสมยใหมทชาวบานน ามาใชในชมชนเปนอทธพล ของ

ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย รตนะ บวสนธ (2542: 264) ไดใหมมมองอกมตวา ภมปญญาทองถนเปนกระบวนทศนของ

บคคลทมตอตนเอง ตอโลกและสงแวดลอมซงกระบวนทศนดงกลาวจะมรากฐานจากค าสอนทางศาสนาคต จารตประเพณทไดรบการถายทอดสงสอนและปฏบตสบเนองกนมาปรบปรงเขากบบรบททางสงคมทเปลยนแปลง แตละสมย ทงนโดยมเปาหมายเพอความสงบสขของในสวนทเปนชมชนและปจเจกบคคล ซงกระบวนทศนทเปนภมปญญาทองถนจ าแนกออกได 3 ลกษณะคอ

ลกษณะท 1 ภมปญญาเกยวกบการจดความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตแวดลอม ลกษณะท 2 ภมปญญาเกยวกบระบบสงคมหรอการจดความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย

16

ลกษณะท 3 ภมปญญาเกยวกบระบบการผลตหรอการประกอบอาชพทมลกษณะมงเนนระบบการผลตเพอพงพาตนเอง

ส านกงานคณะกรรมการศกษาแหงชาต (2541: 23) ไดก าหนดสาขายอยของภมปญญาชาวบานทก าหนดการคดเลอกและเชดชเกยรตผมผลงานดเดนทางดานวฒนธรรม 5 สาขา ดงน

1. ภมปญญาชาวบานดานการเกษตร เชน การท าการเกษตรแบบผสมผสาน การแกปญหาการเกษตรดานการตลาด การแกปญหาดานการผลต (เชน การแกไขโรคและแมลง) และรจกปรบใชเทคโนโลย ฯลฯ

2. ภมปญญาชาวบานดานสงแวดลอม เชน การอนรกษปาไม ตนน า ล าธาร การรกษา การถายทอดความรด งเดมเพอการอนรกษ เชน การเคารพแมน า แผนดน พชพนธธญญาหาร และโบราณสถาน โบราณวตถ ฯลฯ

3. ภมปญญาชาวบานดานการจดการ สวสดการและธรกจชมชน ไดแก 3.1 กองทนตางๆ ในชมชน เชน สหบาลขาว (ธนาคารขาว) สหกรณรานคา กลมสจจะ

ออมทรพย ฯลฯ 3.2 กลมแมบาน กลมเยาวชน 4. ภมปญญาชาวบานดานการรกษาโรคและการปองกน เชน หมอพนบาน หมอธรรมและผร

เร องสมนไพร 5. ภมปญญาชาวบานดานการผลตและการบรโภค เชน การแปรรปผลตผลทางการเกษตร ให

สามารถบรโภคไดโดยตรง ไดแก การใชเครองและครกต าขาว การรจกประยกตเทคโนโลยสมยใหมมาใชแปรรปผลผลตเพอชะลดการน าเขาตลาด

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2551: 5-7) ไดแบงสาขาภมปญญาโดยจ าแนกเปน 9 ดาน ดงน

1. ดานเกษตรกรรม ไดแก ความสามารถในการผสมผสานองคความร ทกษะ และเทคนคดานการเกษตรกบเทคโนโลย โดยการพฒนาบนพนฐานคณคาดงเดม ซงคนสามารถพงตนเองในสภาวการณตาง ๆ ได เชน การท าการเกษตรแบบผสมผสาน การแกปญหาการเกษตร ดานการตลาด การแกปญหาดานการผลต และการรจกปรบใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบการเกษตร เปนตน

2. ดานอตสาหกรรมและหตถกรรม ไดแก การรจกประยกตใชเทคโนโลยสมยใหม ในการแปรรปผลผลต เพอการบรโภคอยางปลอดภย ประหยด และเปนธรรม อนเปนขบวนการใหชมชนทองถนสามารถพงตนเองทางเศรษฐกจได ตลอดทงการผลตและการจ าหนายผลผลตทางหตถกรรม เชน การรวมกลมของกลมโรงงานยางพารา กลมโรงส กลมหตถกรรม เปนตน

3. ดานการแพทยแผนไทย ไดแก ความสามารถในการจดการปองกนและรกษาสขภาพของคนในชมชน โดยเนนใหชมชนสามารถพงตนเองทางดานสขภาพและอนามยได เชน ยาจากสมนไพรอนมอยหลากหลาย การนวดแผนโบราณ การดแลและรกษาสขภาพแบบพนบาน เปนตน

4. ดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดแก ความสามารถเกยวกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงการอนรกษ การพฒนา และการใชประโยชนจาก

17

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน เชน การบวชปา การสบชะตาแมน าการท าแนวปะการงเทยม การอนรกษปาชายเลน การจดการปาตนน า และปาชมชน เปนตน

5. ดานกองทนและธรกจชมชน ไดแก ความสามารถในดานการสงสมและบรหารกองทนและสวสดการชมชน ทงทเปนเงนตราและโภคทรพยเพอเสรมสรางความมนคงใหแกชวต ความเปนอยของสมาชกในกลม เชน การจดการกองทนของชมชนในรปของสหกรณออมทรพย รวมถงความสามารถในการจดสวสดการในการประกนคณภาพชวตของคนใหเกดความมนคงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม โดยการจดตงกองทนสวสดการรกษาพยาบาลของชมชน และการจดระบบสวสดการบรการชมชน

6. ดานศลปวฒนธรรม ไดแก ความสามารถในการสรางสรรคผลงานทางดานศลปะสาขาตาง ๆ เชน จตรกรรม ประตมากรรม นาฏศลป ดนตร ทศนศลป คตศลป การละเลนพนบาน และนนทนาการ

7. ดานภาษาและวรรณกรรม ไดแก ความสามารถในการอนรกษและสรางสรรคผลงานดานภาษา คอ ภาษาถน ภาษาไทยในภมภาคตาง ๆ รวมถงดานวรรณกรรมทองถนและการจดท าสารานกรมภาษาถน การปรวรรตหนงสอโบราณ การฟนฟการเรยนการสอนภาษาถนของทองถนตางๆ

8. ดานปรชญา ศาสนา และประเพณ ไดแก ความสามารถประยกตและปรบใชหลกธรรมค าสอนทางศาสนา ปรชญาความเชอและประเพณทมคณคาใหเหมาะสมตอบรบททางเศรษฐกจ สงคม เชน การถายทอดวรรณกรรม ค าสอน การบวชปา การประยกต ประเพณบญประทายขาว

9. ดานโภชนาการ ไดแก ความสามารถในการเลอกสรร ประดษฐและปรงแตงอาหารและยาไดเหมาะสมกบความตองการของรางกายในสภาวการณตาง ๆ ตลอดจนผลตเปนสนคาและบรการสงออกทไดรบความนยมแพรหลายมาก รวมถงการขยายคณคาเพมของทรพยากรดวย

วฒนา มคคสมน (2553: 10-13 ถง 10-15) อธบายเกยวกบประเภทของภมปญญาทองถนวาม 10 ดาน คอ

1. ภมปญญาทเกยวกบความเชอและศาสนา ซงแตละทองถนจะมความแตกตางของภมปญญาชนดนกนออกไป ตามสถานทและทองถนนน

2. ภมปญญาทองถนเกยวกบประเพณและพธกรรม ภมปญญาประเภทนมความส าคญตอการด าเนนชวตเปนอยางมาก จะเหนไดจากประเพณและพธกรรมทส าคญในประเทศไทยลวนเกยวของกบการด าเนนชวตของคนในสงคม

3. ภมปญญาทองถนเกยวกบศลปะพนบาน เปนการสรางสรรคศลปะตาง ๆ โดยการน าทรพยากรทมอยมาประยกตใชในชวตประจ าวน หลงจากนนไดสบทอดโดยการพฒนาจนกลายเปนศลปะทมคณคาเฉพาะถน

4. ภมปญญาทองถนเกยวกบอาหารและผกพนบาน นอกจากจะน าอาหารมาบรโภคแลว คนเรายงมการถนอมอาหารและปรงอาหาร เพอเกบรกษาอาหารเมอมมากเกนความตองการไวใชเมอทขาดแคลน

18

5.ภมปญญาทองถนเกยวกบการละเลนพนบาน สวนใหญจะใชอปกรณในการละเลนทประดษฐจากธรรมชาต แสดงใหเหนวถชวตทผกพนกบธรรมชาต และรจกปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทกลมกลน

6. ภมปญญาทองถนเกยวกบศลปวฒนธรรม ทเกดจากการสรางสรรคของแตละภมภาค และสามารถพบรองรอยหลกฐานตามทองถนทวไป เชน สถาปตยกรรม ประตมากรรม จตกรรม เปนตน

7. ภมปญญาทองถนเกยวกบเพลงพนบาน เพลงพวกนสวนใหญมกแสดงออกถงความสนกสนาน และยงเปนคตสอนใจคนในสงคม ซงแตกตางกนไปตามภมภาคตาง ๆ ของประเทศ

8. ภมปญญาทองถนเกยวกบสมนไพรและต ารายาพนบาน เกดจากการสงสมประสบการณของคนในอดตและถายทอดใหกบคนรนหลง หากไดรบการพฒนาหรอสงเสรมจะเปนประโยชนทางดานเศรษฐกจได

9. ภมปญญาทองถนเกยวกบประดษฐกรรม เทคโนโลยและสงของเครองใชตาง ๆ แตปจจบนนไมคอยไดรบการสนใจพฒนาหรอสงเสรมเทาทควร หากมการเรยนรและสบทอดความคดเกยวกบภมปญญานแกเยาวชน จะเปนการรกษาภมปญญาของบรรพชนไดอกทางหนง

10. ภมปญญาทองถนเกยวกบการด ารงชวตตามสภาพแวดลอมทางธรรมชาต เนองจากคนไทยมอาชพทเกยวกบการเกษตรกรรมโดยเฉพาะการท านา ท าไร จงท าใหเกดภมปญญาทเกยวกบความเชอและพธกรรมในการด ารงชวต เพอแกปญหาหรอออนวอน เพอใหเกดความอดมสมบรณในการเพาะปลก และเพอเพมผลผลตทางการเกษตรดงจะเหนไดจากพธกรรมทเกยวกบการเกษตรทวทกภมภาคของไทย สรปไดวา ภมปญญาทองถนสามารถแบงไดหลายประเภท หากจะสรปเปนกลมตามลกษณะของการรบรของมนษย อาจแบงไดเปน 2 ประเภท คอ ภมปญญาทเปนนามธรรม และภมปญญาทเปนรปธรรม เปนความร ความคด ความเชอและประสบการณตามทคนในทองถนหรอชมชนไดรบการถายทอดและถอปฏบตสบตอกนมาจากคนรนกอนจนถงปจจบน ซงสามารถน ามาประยกตใชเพอใหเปนประโยชนตอการด าเนนชวตตอไปได

2.4 การถายทอดภมปญญาทองถน รตนะ บวสนธ (2533) ไดกลาวถงการถายทอดภมปญญาในรปแบบของการจดกจกรรมการ

เรยนการสอนไววา การจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอถายทอดภมปญญาทองถนอาจแบงไดเปน 2 วธการใหญๆ ดงน

1. ครเปนผด าเนนกจกรรมการเรยนการสอน ในกรณนบทบาทการจดกจกรรมการเรยนการสอนอยภายใตการกระท าของคร ซงเปนไปตามลกษณะกจกรรมทไดจากการพฒนาหลกสตรทองถน นนคอครเปนตวแทนของปราชญทองถนทท าหนาทถายทอดภมปญญาทองถน ซงภมปญญาดงกลาวไดรบการก าหนดเปนหลกสตรแลว

2. ปราชญทองถนเปนผด าเนนกจกรรมการเรยนการสอน แทนททางโรงเรยนจะใหครด าเนนกจกรรมการเรยนการสอนเพอถายทอดภมปญญากเปลยนเปนปราชญทองถนท าหนาทเปนผสอนหรอเปนครแทน รวมทงใหปราชญทองถนท าหนาทประเมนผลการเรยนของนกเรยนดวย

19

ส าหรบการวจยครงนผวจยใชวธการถายทอดภมปญญาทองถนแบบผสมผสาน ซงหมายถง การถายทอดภมปญญาทองถนโดยผรในทองถน รวมกบครผสอนในโรงเรยน โดยแบงการถายทอดภมปญญาเปน 2 ระยะ คอ

ระยะท 1 เปนการถายทอดภมปญญาทองถนโดยผรในทองถน ในระยะนเนนทองค ความร ตลอดจนกระบวนการในการปฏบตเพอใหเกดการเรยนร ตามเรองราวของภมปญญาทก าหนดไวใหผเรยนไดเรยนร

ระยะท 2 เปนการถายทอดภมปญญาทองถนโดยครทสอนในสถานศกษาทผเรยนพการ ซงเปนกลมตวอยางเรยนอย ข นนท าหลงจากทผเรยนไดรบการถายทอดองคความรและกระบวนการในการปฏบตตามเรองราวของภมปญญาทก าหนดไวโดยครภมปญญาทองถนแลว ทงนเพอเปนการทบทวนการเรยนรของผเรยนใหเกดความรความเขาใจ และความสามารถในการปฏบตตามวธการและขนตอนทก าหนดไวไดอยางถกตองและมประสทธภาพมากขน

2.5 ภมปญญาทองถนในจงหวดสมทรปราการ จงหวดสมทรปราการเปนจงหวดทมพนทอยรมสองฝงน าเจาพระยา ฝงตะวนออกบรเวณรม

แมน าเจาพระยาเปนพนทอ าเภอพระประแดงสวนหนงมอาชพท าสวนผลไม ปจจบนมการจดตงโรงงานอตสาหกรรมเปนจ านวนมาก ฝงตะวนตกตอนใตจรดชายฝงทะเลเปนเขตพนทอ าเภอพระสมทรเจดย ท าสวนสมโอ ฝรง พทรา และมะมวงน าดอกไม ตอนใตลงมาถงชายทะเลมอาชพจบสตวน านานาชนด ทางดานตะวนออกของแมน าเจาพระยาถดจากพนทอ าเภอเมองสมทรปราการออกไปทางตะวนออกคออ าเภอบางพล สวนใหญท านา บางสวนเลยงปลา อาชพดงเดมตดฟนแสม โดยเฉพาะทางดานต าบลบางปลาตดตอต าบลบางปถดไปทางตะวนออกเปนอ าเภอบางบอมอาชพท านา บางสวนท าสวน บางสวนเลยงปลา มพนทอ าเภอบางบอจรดทะเล เชน คลองดานประกอบอาชพประมงชายฝง และประมงน าลก ส าหรบอ าเภอเมองอยฝงตะวนออกของแมน าเจาพระยาตอนบนพนทเดม ท านา และตอนลางสวนทจรดชายทะเลท าประมงทะเล นอกจากนยงมอาชพพาณชย ประมงชายฝงและประมงน าลก เนองจากลกษณะภมประเทศทหลากหลายนท าใหชาวสมทรปราการมอาชพทหลากหลายคอ มทงการท าสวนผลไม การท านา การท าประมงชายฝง ประมงน าลก การเลยงปลา ภายหลงพนทท านาลดลงเพราะท านาไมไดผลเทาทควรเกษตรกรเปลยนอาชพไปเปนเกษตรกรผเพาะเลยงปลาน าจดมากขน เชน มการเลยงปลาสลดมากขนโดยเฉพาะทอ าเภอบางบอ อ าเภอบางพล กอใหเกดเปนเอกลกษณของทองถนขน นอกจากนนยงมการตงโรงงานอตสาหกรรมเพมมากขนเกดเปนเมองใหมมประชากรจากตางถนยายเขามาอยอาศยเปนจ านวนมาก

จากการศกษาเอกสารของคณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหต (2543 :143 –319) เรอง วฒนธรรมพฒนาการทางประวตศาสตรและภมปญญาจงหวดสมทรปราการ ไดอธบายถง ภมปญญาทองถนของจงหวดสมทรปราการ วาม 7 สาขา คอ 1. ภมปญญาทองถนทเกดจากการท ามาหากน 2. ภมปญญาทองถนทเกดจากการรกษาโรค 3. ภมปญญาทองถนทเกดจากการกนอย 4. ภมปญญาทองถนเกยวกบศลปกรรม 5. ภมปญญาทองถนทเกยวกบภาษาและวรรณกรรม 6. ภมปญญา

20

ทองถนทเกยวกบศาสนาและประเพณ 7. ภมปญญาทองถนทเกยวกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงจะเสนอขอมลพอสงเขป ตามล าดบตอไปน

1. ภมปญญาทองถนทเกดจากการท ามาหากน ไดแก 1.1 การท านา พนทจงหวดสมทรปราการเปนทนาลมมน ามากขงนานลกษณะการท านา

จงเปนนาด า ดวยภมปญญาชาวบาน ทจะตองแกปญหานาทมน ามากจงจ าเปนตองใชลกษณะเฉพาะพนทในการท านา เชนการเตรยมพนทในการท านา มวธดแลกลาทเหมาะสมกบพนทการรกษาระดบน าในแปลงเพาะกลา การวางแผนในการลงแขกถอน ขาวกลาดวยวธการทเหมาะสม การด านาดวยวธการลงแขก หลงจากมการด านา แลวชาวนายงมประเพณบชาพระแมโพสพ ซงเปนความเชอวาจะท าใหขาวไดผลตผลด อนเปนประเพณ ของคนปลกขาว ตอจากนนเมอขาวเรมแกกอนมการเกบเกยวจะมการระมดระวงความเสยหายอนเนองมาจากธรรมชาต ดวยการนาบตนขาวใหลมลงเพอสะดวกในการเกบเกยวนนเองลกษณะการนาบขาวดวยภมปญญา ชาวบานนจะสงเกตวา ถาเกบเกยวตอนเยนใหนาบขาวไปทางทศตะวนออก ถาตองการเกบเกยวตอนเชาใหนาบขาวไปทางทศตะวนตกเพอไมใหผเกบเกยวตองผจญกบไอรอนของดวงอาทตยทสองมาทใบหนาของผเกบเกยว เปนตน

1.2 ปลาสลด เนองจากทองทจงหวดสมทรปราการมเขตตดตอทงทางทะเล และแมน า ท าใหเกดอาชพทสามารถท ารายไดใหชาวจงหวดสมทรปราการนนคออาชพเลยงปลาสลด ซงเปนปลาทตองเลยงในท าเลทเรยกวา “น าลกจดลกเคม” ดวยภมปญญาชาวบานจงเกดการสงเกตการเจรญเตบโตของปลาสลด ลกษณะอาหารทใชเลยงตลอดจนวถชวตและอายของปลา จากการสงเกตเหลานเองท าใหชาวอ าเภอบางบอรจกคดวธท าบอ สรางอาหาร ก าหนดระยะเวลาเลยงปลาไดอยางเหมาะสม อนเปนลกษณะของภมปญญาชาวบาน การเลยงปลาสลดนเปนการสรางฐานะใหคนในชมชนจนมฐานะร ารวยมากมายนอกจากการเลยงปลาสลดแลว ดวยภมปญญาชาวบานยงมวธการท าปลาสลดเคมไดอยางมคณภาพดซงมลกษณะเฉพาะของอ าเภอบางบอ

1.3 การท ากงเคม (กงเหยยด) เนองจากกงในทองทจงหวดสมทรปราการมกงหลาก พนธโดยเฉพาะทต าบลสาขลา มทงชนดทราคาด และ ราคาธรรมดา แตดวยภมปญญาชาวบานจงคดหาวธผลตกงทไมมราคาใหสามารถท ารายไดใหแกชมชนจนมชอเสยงนนคอการท ากงเหยยดซงเปนการท ากงเคมทท าใหล าตวกงตรงไมงอเหมอนทอนนบเปนเอกลกษณทมาจากภมปญญาชาวบาน

1.4 การผลตอปกรณเครองมอและวธจบปลาและนก การท ามาหากนตามภมปญญา ชาวบาน ดวยการสรางอปกรณทเรยกวา ซง กล า เฟอย หลมโจน หลมตก ลอบ ลนไซ เบดราว เบดลอ โปะ จน ขาย ขอกรดเลน แห-สาว แห-งม ยอ คอนลากปลา สม ฉมวกโพงพาง กนซ อปกรณเหลานลวนเปนอปกรณทใชในการจบปลา ซงแตกตางกนออกไปตามชนด และประเภทของปลา สดแลวแตวาเครองมอชนดใดจะ เหมาะสมกบปลาแตละชนด แตละพนท ดวยภมปญญาชาวบานนท าใหสามารถเลอกและผลตอปกรณไดอยางเหมาะสมนอกจากอปกรณทใชในการจบปลายงมอปกรณทใชในการจบนกซงเรยกวา แรว ซงเปนอปกรณทผลตโดยฝมอชาวบานเพอน ามาจบนกทจะน ามาเปนอาหาร อกดวย

21

1.5 พาหนะทใชในการสญจร และในการท ามาหากน ชาวสมทรปราการอาศยการสญจร ทางน าเปนส าคญมานานเกอบทกทองทของจงหวด เพราะสมทรปราการเปนจงหวดทมพนทแบงเปน 2 สวนโดยมแมน าเจาพระยากนกลางสวนทแบงออกคอฝงเมองสมทรปราการ และฝงพระประแดง การตดตอของชาวบานทงสองฝงตองอาศยเรอส าปนบาง เรอแจวบาง เรอมาดบาง การขามฝงแมน าแตละครงมกน าเอาสนคาหรอของฝากตดเรอไป ฝากกนแบงปนกนหรอซอขายแลกเปลยนกน เรอจงเปนพาหนะส าคญของการตดตอและซอขาย แลกเปลยนโดยปรยาย ดวยเหตท สมทรปราการเปนเมองท ชาวบานตองใชเรอ เปนพาหนะ จงท าใหมภมปญญาทองถนเกยวกบการตอเรอและมเรอทใชในทองถนมากมายจากภมปญญาชาวบาน อนไดแก เรอชะลา เรอผหลอก เรอแขง เรอแจว เรออแปะ เรออโปง เรอมาด เรอโกลน เรอโล เรอเปด เรอดน เรอส าปน เรอบด เรอโอ นอกจากน เนองจากจงหวดสมทรปราการเปนเมองทอยตดรมฝงทะเล ท าใหเกดอาชพส าคญอกอาชพหนง คออาชพประมงน าเคมเรอทใชในการท าประมงคอเรอตงเก นอกจากเรอตงเกมไวใชเพอท าการประมงแลว บางครงยงใชในการขนถายสนคาอกดวย จะเหนไดวามเรอมากมายหลายชนดในจงหวดสมทรปราการ เมอมการใชเรอมากมายนเอง ชาวสมทรปราการจงมความคดฝากจตใจไวกบเรอ ท าใหมการเคารพบชาแมยานางเรอยานพาหนะทใชในการเคลอนทในพนทแฉะของสมทรปราการซงนบเปน ภมปญญาทองถนกคอพาหนะจ าพวกกระบะลากกลาใชในนาลม กระดานถบใชส าหรบเกบหอย ป กงตามหาดเลนในชวงน าลง ดวยสภาพชายหาดสมทรปราการตลอดแนวอาวไทยเปนหาดเลนทงสนดวยภมปญญาไทยจงคดกระดานถบมาใชกบหาดเลนนนเอง

1.6 การตกกะป หมายถง การทชาวสมทรปราการซงเปนผผลตกะป น ากะปจากฝง น าเคมไปแลกขาวจากฝงทท านาขาว โดยน ากะปไปทงไวใหชาวนาใชกอนเมอชาวนาเกบเกยวไดจงน าขาวมาแลก

1.7 การหาปทะเล ชาวจงหวดสมทรปราการ มวธการจบปทะเลดวยภมปญญาทองถน หลายวธ กลาวคอ การใชลอบดกป จนดกป แรวดกป การขดป ส าหรบวธ ขดปนตองมความรเกยวกบการหารป ดวยภมปญญาทองถน ชาวบานทมความชางสงเกตจะรจกทางขนทางลงของป ท าใหสามารถขดหาปไดนอกจากการหาปทะเลแลว ชาวจงหวดสมทรปราการยงมอกอาชพหนงคอ การเลยงปทะเล โดยการน าปทหาไดมาเลยงใหมเนอแนนเสยกอนจงน าออกจ าหนายนบวาเปนภมปญญาทองถนทมการพฒนาสนคาเสยกอนการน าออกจ าหนาย เพอใหสนคานนมคณภาพ

1.8 การเลยงกงตามธรรมชาตชายฝงทะเล หมายถงผทอาศยอยชายฝงทะเลเปดพนท ใหน าทะเลทมกงหลากหลายพนธจากธรรมชาตเขามาในพนทต งแตตวยงเลกจากนนการท าการดแลเลยงจนไดขนาดจงจบออกขาย นบวาเปนภมปญญาชาวบานทรจกการใชธรรมชาตทตนอาศยในการท ามาหากน

1.9 การจบกงแมน า ดวยเหตทจงหวดสมทรปราการเปนบรเวณปากอาวไทยทแมน า เจาพระยาจะไหลลงทะเลทน ท าใหนอกจากจะมกงน าเคมยงมกงน าจดหรอกงแมน าในเขตพนท ดวยภมปญญาชาวบานจงสงเกตเหนได จงมการจบกงแมน าตามธรรมชาตจ าหนายอกดวย กงแมน าทจบไดนมหลายพนธ กลาวคอ กงกามกราม กงกามเกลยง กงนาง กงครด

22

1.9 การจบกงใหญ การจบกงใหญของคนชาวสมทรปราการ ไดมการพฒนาจากภม ปญญาทองถนดวยเครองมอชนดตาง ๆ เชน การตกดวยเบด การตกดวยพราว การตกกงแบบมทนผกเชอก การดกจบดวยโปะ การท าชง หรอกร าดกกง การจบดวยมอ

1.10 การเลยงหอยแครงในนากง เนองจากภมปญญาทองถน ท าใหสงเกตการอย รวมกนอยางธรรมชาตของสตวน าประเภทกง และหอย ซงสามารถอาศยอยดวยกน และไมท ารายซงกนและกนสามารถอยในสงแวดลอมเดยวกนได จงท าใหเกดอาชพเลยงหอยแครงในนากง

1.12 แหลงหอยพม และหอยหลอดจงหวดสมทรปราการ ดวยภมปญญาชาวบาน ท าให สงเกตวาจงหวดสมทรปราการมฤดทมหอยพม และหอยหลอดตามฤดกาล ท าใหเกดอาชพการจบหอยพม และหอยหลอดขน นบเปนอาชพทสรางรายไดใหคนในจงหวดสมทรปราการอกอยางหนง

1.13 การเพาะพนธจรเขลกผสม ดวยภมปญญาทองถนซงเปนบคคลทมความสามารถ ท าใหจงหวดสมทรปราการมฟารมจรเขแหงแรกในประเทศไทย และสามารถสงขายทงเนอและหนงจรเขเปนสนคาสงออก นอกจากนยงมการพฒนาเปนแหลงทองเทยวทมชาวตางชาตเยยมชมกนมากมาย

1.14 การท าฟารมงเหา เปนอาชพอกอยางหนงทพฒนา การท ามาหากนดวยภมปญญา ทองถน ซงมการเลยงจนเปนอาชพ และสงออกสนคาทมาจากงเหาได

1.15 ประมงน าลก และการท าประมงนอกนานน า จากทกลาวมาแลววาจงหวด สมทรปราการมพนทตดทะเลท าใหเกดอาชพการท าประมงน าลกและประมงนอกนานน า นบเปนรายไดทเขาจงหวดมากมาย ซงลกษณะการท าประมงนลวนมาจากการใชภมปญญาของคนในทองถนทงสน

1.16 การปลกผกกะเฉด จากลกษณะภมประเทศของจงหวดน ท าใหมอกอาชพหนงคอ การปลกพชน าประเภทผกกะเฉด ซงเปนอาชพทท ารายไดใหคนในทองถนทเกดจากภมปญญาทองถนไดเปนอยางด

1.17 การท าสวนมะมวงน าดอกไม จงหวดสมทรปราการมผลไมอกชนดหนงทมชอเสยง คอมะมวงน าดอกไม อนเปนทรพยากรของจงหวดทสามารถท ารายไดใหแกชาวสวนอกอยางหนง

1.18 พทราเจดย ผลไมอกอยางหนงทมชอเสยงของจงหวดสมทรปราการ คอ พทราซง เปนผลไมทไดมการพฒนาพนธจากภมปญญาทองถนจนมรสชาดเปนทยอมรบของพนทอ าเภอพระสมทรเจดย

1.19 การท าน าตาลมะพราวและน าตาลเมา อาชพของคนในทองถน อกอยางหนงคอ การท าน าตาลมะพราว และน าตาลเมาทเกดจากตนมะพราวทมปลกกนทวไปของทองถนจงหวดสมทรปราการ นบเปนอาชพทสามารถสรางรายไดใหกบทองถนได

1.20 จาก คอพชชนดหนงทข นอยท วไปในทองทของจงหวดสมทรปราการ ชาวบานน า กานชอดอกใชท าแซปดยง ใบแกใชมงหลงคา และหอขนมจากซงทกลาวมานลวนแตเปนภมปญญาทองถนทไดจากทรพยากรในทองถนทงสน

1.21 การทอเสอจากกก จงหวดสมทรปราการยงคงมภมปญญาชาวบานในดานการทอ เสอ ซงเสอทมในจงหวดสมทรปราการม 2 ประเภทคอ เสอทไดจากการสาน และไดจากการทอ

23

2. ภมปญญาทองถนทเกดจากการรกษาโรค ภมปญญาทองถนทางดานการรกษาและปองกนโรคโดยใชทรพยากรทมในทองถนในจงหวดสมทรปราการ ไดแก การปองกนสตวกดตอย การรบกวนจากมด อาการผวหนงอกเสบ เดกโดนยงกด ผวหนงพพองเพราะถกของรอนซงชาวบานจะมวธปฐมพยาบาลเบองตนชวยบรรเทาอาการเจบปวยได นอกจากนยงมหมอชาวบาน หมอสมนไพร ส าหรบสมนไพรไทยทมในจงหวดสมทรปราการมภมปญญาชาวบานรจกมากมาย ซงกสามารถใชในการปฐมพยาบาลไดมากมาย นอกจากนยงม หมอนวดแผนโบราณทเปนคนในจงหวดสมทรปราการอกมากมายทสามารถชวยคนใหพนจากการเจบปวย

3. ภมปญญาทองถนทเกดจากการกนอย การกนอยของคนในจงหวดสมทรปราการ หมายถง การกนซงไดแกอาหารพนบานทชาวบานรบประทาน ซงภมปญญาชาวบานรจกเสาะหาสงทท าใหกนอยอดมสมบรณ อนไดแกอาหาร พนบานนนเอง และการอย อนไดแกทพกอาศย ซงเอกลกษณเฉพาะของบานเรอนในสมทรปราการซงเปนภมปญญาทองถนทใชในการสรางบานเรอน จะมลกษณะเรอนทมชอตาง ๆ อาท เรอนผก เรอนเครองสบ เรอนพาไล เรอนปนหยา เปนตน

4. ภมปญญาทองถนเกยวกบศลปกรรม สถาปตยกรรมและศลปกรรมทมอยท วไปในจงหวด แบงไดเปน 3 สาขาคอ

4.1 ประเภทสถาปตยกรรม ไดแก เรอนไทยแบบเรอนหมทวดหนามแดง โบสถวดกง แกว พระพทธสหไสยาสนวดบางพลใหญกลาง เจดย 2 องคทวดบางพลใหญใน รปหลอหลวงพอเพชร และโบสถทรงโรงทวดบางโฉลงใน มณฑปจตรมขทวดมงคลโคธาวาส สถาปตยกรรม และศลปกรรมทวดกลางวรวหาร วดพชยสงคราม วดในสองวหาร วดชยมงคล วดดานส าโรง วดอโศการาม วดราษฎบ ารง วดทรงธรรม วดกลางพระประแดง วดโปรดเกศเชษฐาราม วดไพชยนตพลเสพย วดปาเกด วดบางน าผง พระปรางควดสาขลา พระสมทรเจดย

4.2 ไมประดบทเดน และดง ไดแก บอนส โกสน ไมดดไทย และไมแคระ 4.3 ประเภทนาฏดรยางคศลป ไดแก ทะแย หรอฮะเยะ ร ามอญ เพลงเรอ ละคร

ชาตร การร าหนาซดหรอซดชาตร หมากรกคน เปนตน 5. ภมปญญาทองถนทเกยวกบภาษาและวรรณกรรม ไดแก

5.1 เรองไตรภมพระรวงของพระมหาชวยวดกลาง เมองปากน า เปนผจารกขนในรช สมยพระเจากรงธนบร

5.2 โจก เปนการรวมสนกทางภาษาและวรรณกรรมของชาวสมทรปราการ 5.3 ผะหม หมายถงการตอบปรศนาจากค ากลอน ซงเปนทนยมเลนกนในอ าเภอบางบอ 5.4 วรรณกรรมของผมนามแฝงวา พ. บางพล ไดแตงวรรณกรรมเรอง ฝากไวในทรวง

กบวรบรษคกขไก 5.5 วรรณกรรมของนายเชอน ดสคนธ ประเภทโคลงกระท และ กาพยยาน 11 เกยวกบ

การอนรกษสงแวดลอม 5.6 วรรณกรรมทเกยวของกบวถชวตโบราณคด ทสะทอนภาพการเดนทางไปตามล าน า

และวรรณกรรมทเปนประโยชนทางศาสนา

24

6. ภมปญญาทองถนทเกยวกบศาสนาและประเพณ จงหวดสมทรปราการมคนนบถอศาสนาหลายศาสนา และมประเพณทเปนประเพณเฉพาะทองทจงหวด ไดแกประเพณสงกรานตพระประแดง ประเพณหมผาองคพระสมทรเจดย ประเพณรบบว ประเพณนมสการหลวงพอปาน ประเพณแลกเปลยนอาหารกนรบประทาน ประเพณฐานตนไม เปนตน

7. ภมปญญาทองถนทเกยวกบการจดการทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม เชน การใชยางพกลมายอมแห อวน การใชโพทะเลปอทะเลและปอกะเจามดไซทใชดกปลา การเบอปลากเราดวยกากชา แซปดยงจากตนจาก นอกจากนจงหวดสมทรปราการยงไดชอวาเปนพนททมทรพยากรหลากหลาย มทงน าเคม น าจดน ากรอย ท าใหสามารถประกอบอาชพไดหลากหลายอาชพ

กลาวโดยสรปไดวา ภมปญญาทองถนทมอยในจงหวดสมทรปราการม 7 สาขา ซง นบวาเปนจงหวดทมภมปญญาทองถนทหลากหลายอนสบเนองมาจากสภาพภมประเทศมหลากหลายพนททรพยากรทมอยหลากหลายคนในจงหวดสมทรปราการมหลายเผาพนธท าใหเกดภมปญญาทองถนมากมาย และมวธการท ามาหากนทหลากหลาย 3. ผพการ

ผพการ หมายถง บคคลซงมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคม เนองจากมความบกพรองทางการเหน การไดยน การเคลอนไหว การสอสาร จตใจ อารมณ พฤตกรรม สตปญญา การเรยนร หรอความบกพรองอนใด ประกอบกบมอปสรรคในดานตางๆ และมความจ าเปนเปนพเศษทจะตองไดรบความชวยเหลอดานหนงดานใด เพอใหสามารถปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคมไดอยางบคคลทวไป (พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550)

สถตผพการ ปจจบนมผพการทจดทะเบยนผพการและขอท าบตรประจ าตวผพการอยตามภาคตาง ๆ จ านวนมาก ดงปรากฏในตาราง 1 ตาราง 1 สถตขอมลคนพการทมบตรประจ าตวคนพการ จ าแนกตามภาคและเพศ

ภาค จ านวน(ราย)

ชาย หญง รวม

ภาคกลางและภาคตะวนออก 179,839 146,009 325,848

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 323,774 283,919 607,693

ภาคใต 97,399 76,719 174,118

ภาคเหนอ 196,425 168,367 364,792

ไมระบ 18,921 13,716 32,637

รวม(ภมภาค) 816,358 688,730 1,505,088

ขอมล ณ วนท: 1 ตลาคม 2014 ทมา: ฐานขอมลทะเบยนกลางคนพการ ส านกงานสงเสรมและคณภาพชวตคนพการแหงชาต

25

ประเภทของผพการ กระทรวงศกษาธการไดประกาศหลกเกณฑเรยนคนพการ 9 ประเภท ( 13 พฤษภาคม 2552 )

กระทรวงศกษาธการ ก าหนดประเภทและหลกเกณฑของคนพการทางการศกษา พ.ศ. 2552 และประกาศหลกเกณฑและวธการจดท าแผนการจดการศกษาเฉพาะบคคล ระดบการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2552 ก าหนดประเภทของคนพการออกเปน 9 ประเภท ไดแก 1. บคคลทมความบกพรองทางการเหน 2. บคคลทมความบกพรองทางการไดยน 3. บคคลทมความบกพรองทางสตปญญา 4. บคคลทมความบกพรองทางรางกาย หรอการเคลอนไหว หรอสขภาพ 5. บคคลทมปญหาทางการเรยนร 6. บคคลทม ความบกพรองทางการพดและภาษา 7. บคคลทมปญหาทางพฤตกรรมหรออารมณ 8. บคคลออทสตก 9. บคคลพการซอน พอสรปลกษณะของผพการแตละประเภทไดดงน

1.บคคลทมความบกพรองทางการเหน บคคลทมความบกพรองทางการเหน หมายถง บคคลทสญเสยการเหนจนไมสามารถรบ

การศกษา ไดโดยการเหนหรอใชสายตาไดตามปกต แตสามารถศกษาเลาเรยนไดโดยวธการตางไปจากคนทมองเหนปกตแบงออกเปน 2 ประเภทคอ

1.1 ตาบอด หมายถง บคคลทสญเสยการเหนมากจนไมสามารถอานหนงสอธรรมดาได ตองสอน ใหอานและเขยนอกษเบรลล หรอใชวธการฟงแถบบนทกเสยง หรอเครองบนทกเสยตาง ๆ และมความสามารถในการเหนของตาขางทด หลกจากไดรบการแกไขแลวอยระหวาง 20 สวน 200 ฟต มลานสายตาแคบกวา 30 องศา

1.2 ตาบอดบางสวน หรอคนทมการเหนเลอนราง หมายถง บคคลทมสญเสยการเหนแต ยงสามารถอานอกษรตวพมพทมขนาดใหญได โดยตองใชแวนขยายหรออปกรณพเศษบางอยางทท าใหความชดเจนของการเหนใน ขางทด

2.บคคลทมความบกพรองทางการไดยน บคคลทมความบกพรองทางการไดยน หมายถง บคคลทสญเสยการไดยนตงแตระดบนอยไปถง

ระดบรนแรง จนไมสามารถฟงเสยงไดเหมอนคนปกตซงอาจจะเปนหตง หรอหหนวกกได แบงเปน 2 ประเภท คอ

2.1 หหนวก หมายถง บคคลทสญเสยการไดยนมากจนไมสามารถรบขอมลผานทางการ ไดยน ไมวาจะใชหรอไมใชเครองชวยฟงกตาม โดยทวไป หาตรวจการไดยนจะสญเสยการไดยนประมาณ 90 เดซเบลขนไป ไมสามารถไดยนเสยงพดดง ๆ อาจรบรเสยงบางเสยงได จากการสนสะเทอน ไมสามารถใชการไดยนไดเปนประโยชนเตมประสทธภาพ คนหหนวกอาจสญเสยการไดยนมา ตงแตก าเนด หรอสญเสยการไดยนภายหลง

2.2 หตง หมายถง บคคลทมการไดยนเหลออยบางสามารถไดยนได ไมวาจะใช เครองชวยฟงหรอหรอไมกตาม หากตรวจการไดยนจะพบวามการสญเสยการไดยนนอยกวา 90 เดซเบล

26

3. บคคลทมความบกพรองทางสตปญญา บคคลทมความบกพรองทางสตปญญา หมายถง บคคลทมพฒนาการลาชากวาคนปกตทวไป

ทางดานรางกาย อารมณ สงคม ภาษา เมอวดสตปญญาโดยใชแบบทดสอบมาตรฐานแลวมสตปญญาต ากวาบคคลปกตและความสามารถในการปรบเปลยนพฤตกรรมต ากวาเกณฑปกตอยางนอย 2 ทกษะ หรอมากกวา เชน ทกษะการสอความหมาย การดแลตนเอง การด ารงชวตในบาน การควบคมตนเอง สขอนามย และความปลอดภย การเรยนวชาการเพอชวตประจ าวน การใชเวลาวาง การท างาน ทกษะทางสงคม และทกษะในการใชสาธารณสมบต เปนตน ซงลกษณะความบกพรองทางสตปญญาจะแสดงอาการแบงออกเปน 4 ระดบ คอ

1. บกพรองระดบเลกนอย - ระดบเชาวนปญญา (IQ) ประมาณ 55-70 2. บกพรองระดบปานกลาง - ระดบเชาวปญญา (IQ) ประมาณ 40-55 3. บกพรองระดบรนแรง - ระดบเชาวระดบรนแรงมาก (IQ) ประมาณ 25-40 4. บกพรองระดบรนแรงมาก - ระดบเชาวปญญา (IQ) ประมาณ 20-25

4.บคคลทมความบกพรองทางรางกายและสขภาพ บคคลทมความบกพรองทางรางกายและสขภาพ หมายถง บคคลทมความผดปกต บกพรองหรอ

สญเสยอวยวะ สวนใดสวนหนงรางกายท าใหไมสามารถเคลอนไหวไดดหรอมอาการเกรง คอ อาการตงตวของกลามเนอ สวนใด สวนหนงหรอหลายสวน ควบคมการทรงตวไดยากหรอไมไดเลย มการเคลอนไหวของแขนขาไมสมพนธกนมอาการสน เดนเซ หรออาจเปนบคคลทบกพรองเนองจากสขภาพ หรออบตเหต อาการชดโรคเรอรง โรคตดตอ เปนตน

ประเภทความบกพรองทางรางกายหรอสขภาพ อาจแบงได 4 ประเภท ดงน 1. บกพรองทางระบบประสาท เชน บคคลสมองพการ (Cerebral Palsy)ไมใชบคคล

ปญญาออนแตหมายถง สมองสวนทใชควบคมกลามเนอสวนใดสวนหนงบกพรอง หรอสญเสยท าใหมปญหาในการเคลอนไหว ซงแตละคนมลกษณะทแตกตางกน เชน กลามเนอออนแรง หรอกลามเนอเคลอนไหวชา ทรงตวไดไมด ซงแตละคนทมากนอยแตกตางกนความบกพรอง จะเกดขนตงแตแรกเกดถงอาย ประมาณ 7 ป ลกษณะทเหนไดชดเจนของบคคลสมองพการ ไดแก กลามเนอหดตว เกรง เปนลกษณะความผดปกตของการควบคมการเคลอนไหว เคลอนไหวชามอาการเกรง ซงเราจะพบบคคลทมอาการในกลมนมากทสด กลามเนอควบคมการเคลอนไหวไดยาก มลกษณะแขนขาไมสมพนธกน กลามเนอตงตว มอาการสน เดนเซ ควบคมการทรงตวไดไมด ซงเราจะพบบคคล ทม อาการในกลมนนอยทสด แบบผสม มลกษณะรวมตงแต 2 ชนด เชน มอาการเกรงรวมกบการเคลอนไหวของแขน ไมสมพนธกน หนไปคนทศหรอมการเกรง ควบคมการทรงตวไมไดมการสนเดนเซ เปนตน

2. บกพรองทางระบบกลามเนอและกระดก เชน กลามเนอเปลยน ไขขออกเสบ เปนตน 3. ไมสมประกอบมาแตก าเนด เชน น าครงในสมอง แขน ขาดวยหรอกด แขน ขาม

ขนาดใหญ เลกผดปกต เปนตน

27

4. สภาพความบกพรองทางรางกายและสขภาพอน ๆ ไดแก บกพรองจากอบตเหตไฟ ไหม แขน ขาขาด โรคตดตอ เชน โปลโอ การไดรบอนตรายจากการคลอด หรอบกพรอง เนองจากสขภาพ เชน โรคหด โรคหวใจ โรคปอด โรคเอดส เปนตน

5.บคคลทมปญหาทางการเรยนร บคคลทมปญหาทางการเรยนร หมายถง บคคลทมความบกพรองทางการรบรหรอทางการ

เรยนรทม ความ ผดปกตอยางเดยวหรอหลายอยางท าใหเกดปญหาทางการฟง การอาน การพด การเขยน การสะกด การค านวณ การใชเหตผล การรวบรวมความคด ซงความผดปกตนไมใชเกดจากภาวะบกพรองทางการเหน การไดยนทางรางกาย ทางสตปญญา ทางอารมณแตเปนภาวะทางสมองทมความผดปกตท าใหการแปลภาพ การแปลเสยงหรอการรบร แปรปรวนไปจากเดมเดกบางคนมองเหนหนงสอกลบหลง เดกบางคนไมสามารถแปลความหมายหรอเขาใจจากการไดยน เดกบางคนไมเขาใจตวเลขและความหมายตวเลข

6.บคคลทมความบกพรองทางการพดและภาษา บคคลทมความบกพรองทางการพดและภาษา หมายถง บคคลทมความบกพรองในเรองการ

ออกเสยงพด เชน เสยงผดปกต อตราความเรวและจงหวะการพดผดปกต หรอคนทมความบกพรองในเรองการเขาใจ และการใชภาษาพด การเขยนตลอดจนระบบสญลกษณอนทใชในการตดตอสอสาร ซงอาจเกยวกบรปแบบภาษา เนอหาของภาษา และหนาทของภาษา

7.บคคลทมปญหาทางพฤตกรรม และอารมณ บคคลทมความบกพรองทางพฤตกรรมและอารมณ หมายถง บคคลทมพฤตกรรมเบยงเบนไป

จากบคคลทวไป และพฤตกรรมทเบยงเบนนสงผลกระทบตอการเรยนรตอสงตางๆ และปญหาทางพฤตกรรมนนเปนไปอยางตอเนอง ไมเปนทยอมรบกนทางสงคมและวฒนธรรม รวมทงขาดสมพนธภาพกบบคคลอน มพฤตกรรมทไมเหมาะสม มความคบของใจ มการเกบกดทางอารมณโดยแสดงออกทางรางกาย

ลกษณะของเดกทมปญหาทางพฤตกรรมและอารมณ กาวราว กอกวน เดกทมปญหาทางพฤตกรรมและอารมณ มกแสดงออกในทางกาวราว กอกวนความสงบของผอน พฤตกรรมทแสดงออกอาจรวมไปถงความโหดราย ทารณสตว ชกตอย ท ารายตวเองและผอน หวดรอง กระทบเทา ไมเชอฟงครและพอแม พฤตกรรมเหลานอาจรนแรงขนหากไมไดรบการแกไขอยางถกตอง การเคลอนไหวทผดปกต หมายถง ไมหยดนง เคลอนไหวอยตลอดเวลา โดยปราศจากจดหมาย นอกจากนยงมความสนใจสน สนใจในบทเรยนไดไมนาน ขาดสมาธในการเรยน การปรบตวทางสงคมเดกทมปญหาทางพฤตกรรมและอารมณ จะมการปรบตวทางสงคมไมถกตอง ฝาฝนกฎเกณฑทไมเปนทยอมรบทางสงคม เชน แกงอนธพาล การท าลายสาธารณสมบต ลกขโมย หนโรงเรยน การประทษรายทางเพศ

8. บคคลออทสตก หมายถง บคคลทมความบกพรองทางพฒนาการดานสงคม ภาษา และการสอความหมาย พฤตกรรมอารมณ และจนตนาการ ซงมสาเหตเนองมาจาก การท างานในหนาทบางสวน

28

ของสมองทผดปกตไป มลกษณะทส าคญ คอ มความบกพรองทางปฏสมพนธทางสงคม การ สอสาร พฤตกรรมและอารมณ การรบรทางประสาท สมผสทงหา การใชอวยวะตาง ๆ อยางประสานสมพนธ การจนตนาการ และมความสนใจทส น เปนตน

9. บคคลพการซอน หมายถง คนทมสภาพความบกพรองหรอความพการมากวาหนงประเภทในบคคลเดยวกน เชน คนปญญาออนทสญเสยการไดยน เปนตน 4 อาชพ

1. ความหมายของอาชพ จากการศกษาคนควาพบวามหนวยงานตางๆ ใหค าอธบายความหมายของอาชพไวคลายกน

ไดแก การใหความหมายในพจนานกรมไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน ป พ.ศ. 2542 (2546) ไดอธบายเกยวกบความหมายของ “อาชพ” วาเปน ค านาม หมายถง การเลยงชวต, การท ามาหากน, งานทท าเปนประจ าเพอเลยงชพ กรมการศกษานอกโรงเรยน (2544: 51) ซงเปนหนวยงานทางการศกษาทนอกจากจะสงเสรมใหผเรยนมความรทางวชาการตามหลกสตรทกระทรวงศกษาธการก าหนดแลว ยงจดการเรยนรเพอใหผเรยนสามารถในการประกอบอาชพ ไดอธบายความหมายของ “อาชพ” วาหมายถง การท ามาหากนจากการท างานหรอกจกรรมใดๆ ทกอใหเกดผลผลตและรายไดเปนงานทสจรตไมผดศลธรรมเปนทยอมรบของสงคม นอกจากนน ส านกงานสถตแหงชาต (2555: 2) กลาววา อาชพ หมายถง ประเภทหรอชนดของงานทบคคลนนท า ปกตบคคลมอาชพเดยว หากในระหวางรอบ 52 สปดาหทแลว บคคลใดมอาชพมากกวา 1 ชนด ใหถออาชพทมจ านวนสปดาหการท างานมากทสด หากจ านวนสปดาหเทากนใหนบอาชพทมรายไดมากทสด และมลนธสมมาชพ (2555: ออนไลน) ใหความหมายของอาชพ วาหมายถงการท ามาหากน ท าธรกจ ตามความชอบหรอความถนด ไดคาตอบแทนเปนคาจาง หรอเงนเดอน

สรปไดวา อาชพ หมายถง งานทบคคลใดบคคลหนงท าแลวไดคาตอบแทนเพอน าไปใชในการด ารงชวตในชวงระยะเวลา 1 ป บคคลใดมอาชพมากกวา 1 ชนด ใหถออาชพทมจ านวนสปดาหการท างานมากทสด หากจ านวนสปดาหเทากนใหนบอาชพทมรายไดมากทสด

2. ประเภทของอาชพ ดงทไดกลาวแลววา การประกอบอาชพเปนทมาของรายได เพอน าไปใชจายในการ

ด ารงชวต สวนใหญการประกอบอาชพเพอหารายไดเพอใชในการจดหาปจจยสทใชในการด ารงชวตเปนหนาทของพอแม ปจจบนการด ารงชวตในสงคม สภาพเศรษฐกจ สงคม ความเปนอยของประชากรเปลยนแปลงไป ความจ าเปนในการศกษาหาความรส าหรบใชเปนพนฐานในการประกอบอาชพมมากขน การหารายไดมาเพอใชในการบรโภคปจจยสและสงของอน ๆ ในการด ารงชวตมมากขน การจดแบงประเภทของอาชพแบงไดเปนหลายประเภท ส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา แบงกลมอาชพแบงตามลกษณะเนอหาวชาของอาชพเปน 9 ประเภท ดงน

1. อาชพเกษตรกรรม เปนอาชพหลกและส าคญของประเทศ ปจจบนประชากรของไทยมากกวารอยละ 60 ประกอบอาชพน อาชพเกษตรกรรมเปนอาชพเกยวเนองกบการผลต การจดจ าหนาย

29

สนคาและบรการทางดานการเกษตร ซงผลผลตทางการเกษตรนอกจากใชในการบรโภคแลว ยงใชเปนวตถดบในการผลตทางอตสาหกรรมอกดวย อาชพเกษตรกรรม ไดแก การท านา ท าไร ท าสวน เลยงสตว ฯลฯ

2. อาชพอตสาหกรรม มลกษณะการประกอบอาชพทเปนการผลตสนคาโดยการน าเอาวตถดบ วสด หรอสนคาบางชนด มาเขากระบวนการผลตเพอใหเกดเปนสนคา ตามความตองการของผบรโภค ในขนตอนของกระบวนการผลต มปจจยประกอบมากมาย เชน แรงงาน เครองจกร เครองมอ เครองใช เงนทน ทดน อาคาร รวมทงการบรหารจดการ การประกอบอาชพอตสาหกรรมแบงตามขนาด

3. อาชพพาณชยกรรม/บรหารธรกจ อาชพพาณชยกรรมเปนการประกอบอาชพทเปนการแลกเปลยนระหวางสนคากบเงน สวนใหญจะมลกษณะเปนการซอมาและขายไป ผประกอบอาชพทางพาณชยกรรมจงจดเปนคนกลาง ซงท าหนาทซอสนคาจากผผลตและน ามาขายตอใหแกผบรโภค ประกอบดวย การคาสงและการคาปลก โดยการจ าหนายจะท าแบบการขายตรงหรอขายออมกได สวนอาชพบรหารธรกจเปนอาชพทเกยวของกบวงการธรกจทกดานทงในวงการภายในและตางประเทศ ทมสวนสมพนธกน ในการด าเนนงานน ผประกอบอาชพตองมความรเกยวกบลกษณะการประกอบธรกจประเภทธรกจและหนาทตาง ๆ ของธรกจ ตลอดจนหนาทและความสมพนธของธรกจทมตอกน รวมทงสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ ซงธรกจตองด าเนนอยดวยกน ผทสนใจการประกอบอาชพทางดานบรหารธรกจ มหลายหลายอาชพ เชน การบรหารการเงนและการธนาคาร การตลาด การบรหารบคคล เปนตน

4. อาชพคหกรรม เปนงานทเกยวกบการจดการบานเรอน การตกแตงบาน การประกอบอาหาร การเยบปกถกรอย การประกอบอาชพคหกรรม ไดแก อาชพทเกยวกบการประกอบ อาหาร ขนม การตดเยบ การเสรมสวย ตดผม เปนตน

5. อาชพศลปกรรม เปนงานอาชพทมงหวงเพอเปนชางฝมอทมความละเอยดออน ความคดสรางสรรคทงดานศลปกรรมไทย และศลปกรรมรวมสมย สามารถน าความรไปประกอบอาชพการจดท าศลปะประยกต การตกแตง การออกแบบในดานตาง ๆ เชน หตถกรรม ประตมากรรม จตรกรรม เปนตน เพอประโยชนในการอนรกษศลปะและวฒนธรรมทองถนไวใหอนชนรนหลงไดเรยนรตอไป การประกอบอาชพศลปกรรม ไดแก อาชพเกยวของกบการแสดงออกในลกษณะตาง ๆ เชน การวาดภาพ การปน การดนตร ละคร การโฆษณา ถายภาพ การจกรสาน การทอผา เปนตน

6. อาชพประมง เปนอาชพทเกยวของกบการจบสตวน า หรอการน าเอาทรพยากรจากทองน ามาใชประโยชน ทงเพอการบรโภคและการคา

7. อาชพอตสาหกรรมทองเทยวหรออตสาหกรรมบรการ เปนอาชพทท าใหเกดความพอใจแกผซอ ซงเปนสนคาทมตวตนหรอไมมตวตนกได การบรการทมตวตน ไดแก บรการสงของ บรการทางการเงน สวนบรการทไมมตวตน ไดแก บรการทองเทยว บรการรกษาพยาบาล บรการ

30

ประชาสมพนธของมล เปนตน ผประกอบอาชพนจะตองมความสามารถในการจดหา มความคดรเรม และมคณธรรม จงจะท าใหการประกอบอาชพเจรญกาวหนา

8. อาชพอตสาหกรรมสงทอ เปนอาชพทจะตองมความสามารถในการวเคราะห วางโครงการ อ านวยการหรอควบคมการสราง การผลต การค านวณออกแบบและตดตงเครองมอ เครองจกรและอปกรณตางๆ ทใชในโรงงานสงทอทวไปรวมไปถงการใช การซอมบ ารงรกษาเครองจกร เครองมอและอปกรณเหลานนใหอยในสภาพใชงานไดอยางมประสทธภาพ และปลอดภย: ศกษาและแนะน าลกษณะทางเทคโนโลยของกระบวนการ และปรมาณของวสดทใชในการกอสรางและการผลตผลตภณฑของโรงงานสงทอทวไป รวมถงควบคมคณภาพ ควบคมสงแวดลอม ศกษาวจยและพฒนา และแนะน าลกษณะทางเทคโนโลยของกระบวนการผลตเชงอตสาหกรรมเฉพาะสงทอ หนง เสอผา เครองนงหม พลาสตก และวสดตางๆ ในการผลตเครองนงหมและเสอผาส าเรจรป ปฏบตงานหลกมลฐานเชนเดยวกนกบวศวกรอตสาหกรรมการผลต แตมความเชยวชาญเฉพาะอตสาหกรรมสงทอ

9. อาชพเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนอาชพทเปนทตลาดแรงงานตองการผทมความรความเขาใจงานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารอยางแทจรง ซงงานดานนจะรวมถง งานดานการออกแบบโปรแกรมตาง ๆ โปรแกรมใชงานบนเวบ งานดานการเขยนโปรแกรมภาษา คอมพวเตอร งานดานฐานขอมล งานดานระบบเครอขายทงในและนอกองคกร รวมถงการรกษาความมนคงปลอดภยในระบบคอมพวเตอรบนเครอขาย ดงนนองคกรจงมความตองการบคลากรทมความร ความสามารถในการบรหารจดการ และพฒนาซอฟตแวร เพอใชงานดานตางๆขององคกร

3. การจดการเรยนรเกยวกบอาชพตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการก าหนดคณภาพของผเรยน ตวชวด และสาระส าหรบจดการเรยนรส าหรบนกเรยนทจบชนประถมศกษาปท 6 และมธยมศกษาปท 3 ไวดงน นกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ผเรยนจะตองมความรและเขาใจเกยวกบอาชพ รวมทงมความร ความสามารถและคณธรรมทสมพนธกบอาชพ ตวชวดของการจดการเรยนรประกอบดวย 1. อภปรายแนวทางในการท างานและปรบปรงการท างานแตละขนตอน 2. ใชทกษะการจดการในการท างาน และมทกษะการท างานรวมกน 3. ปฏบตตนอยางมมารยาทในการท างานกบครอบครวและผอน โดยก าหนดใหจดสาระการเรยนรแกนกลางไว 3 เรองดงน 1. การท างานและการปรบปรงการท างาน เชน การดแลรกษาสมบตภายในบาน การปลกไมดอก หรอ ไมประดบหรอ ปลกผก หรอเลยงปลาสวยงาม การบนทกรายรบรายจายของหองเรยน การจดเกบเอกสารการเงน 2. การจดการในการท างานและทกษะการท างานรวมกน เชน การเตรยม ประกอบ จดอาหาร ใหสมาชกในครอบครว การตดตง ประกอบ ของใชในบาน การประดษฐของใชของตกแตงใหสมาชกในครอบครวหรอเพอน ในโอกาสตาง ๆ

31

3. มารยาท เชน การท างานกบสมาชกในครอบครวและผอน นกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ผเรยนจะตองเขาใจแนวทางการเลอกอาชพ การมเจตคตทดตอและเหนความส าคญของการประกอบอาชพ วธการหางานท า คณสมบตทจ าเปนส าหรบการมงานท า วเคราะหแนวทางเขาสอาชพ มทกษะพนฐานทจ าเปนส าหรบการประกอบอาชพ และประสบการณตออาชพทสนใจ และประเมนทางเลอก ในการประกอบอาชพทสอดคลองกบความร ความถนด และความสนใจ ตวชวดของการจดการเรยนรส าหรบนกเรยนทเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 3 มดงน 1. อภปรายขนตอนการท างานทมประสทธภาพ 2. ใชทกษะในการท างานรวมกนอยางมคณธรรม 3. อภปรายการท างานโดยใชทกษะการจดการเพอการประหยดพลงงาน ทรพยากร และสงแวดลอม โดยก าหนดสาระการเรยนรแกนกลางไว 3 เรองดงน 1. ขนตอนการท างาน เชน การซก ตาก พบ เกบ เสอผา ทตองการการดแลอยางประณต การสรางชนงาน หรอ ผลงาน 2. การท างานรวมกน เชน การเตรยม การประกอบอาหารประเภทส ารบ การประดษฐบรรจภณฑจากวสดธรรมชาต 3. การจดการ เชน ธรกจประเภทตางๆ การขยายพนธพช การตดตงหรอประกอบผลตภณฑทใชในบาน 4. อาชพในจงหวดสมทรปราการ

จงหวดสมทรปราการ เปนจงหวดในเขตปรมณฑล ตงอยรมฝงแมน าเจาพระยา บรเวณปากอาวไทย ระยะทางหางจากกรงเทพฯ ๒๙ กโลเมตร มเนอทประมาณ ๑,๐๐๔.๐๙๒ ตารางกโลเมตร หรอ ๖๒๗,๕๕๗ ไร เนองจากจงหวดสมทรปราการเปนจงหวดทตงอยในเขตปรมณฑลจงมลกษณะทางการพฒนาทไดรบอทธพลจากการขยายตวของกรงเทพมหานครโดยตรง ในลกษณะการกระจายตวออกจากชมชนดงเดมในพนทช นใน ไปสพนทชานเมองและอาณาเขตรอบนอก พนทเกษตรกรรม ถกพฒนาเปนแหลงรองรบการขยายตวของ ธรกจการคาโรงงานอตสาหกรรม ทอยอาศย และกจกรรมทางเศรษฐกจอนๆ เชอมโยงกบกรงเทพฯ จนกลายเปนเขตเศรษฐกจเดยวกน โครงสรางบรการพนฐานของภาครฐและเอกชนไดรบการพฒนา จนไดมาตรฐาน ในระดบเดยวกนหรอใกลเคยงกบกรงเทพฯ ทงดานระบบสาธารณปโภค ทอยอาศย โรงเรยน มหาวทยาลย สถาบน เพอการวจยและพฒนาโรงพยาบาล ตลอดจนขอมลขาวสารหลากหลายประเภททเปนประโยชนตอการตดสนใจลงทนเปนแหลงสรางรายไดและการจางงานทส าคญของจงหวดและของประเทศอตสาหกรรม ทส าคญไดแก อตสาหกรรมไฟฟาและอเลคทรอนกส อตสาหกรรมเครองจกรกล และการประกอบรถยนต อตสาหกรรมสงทอและ เครองนงหม อตสาหกรรมแปรรปอาหาร ฯลฯ ภาคเกษตรกรรม ทส าคญไดแก การท าประมง

ทตงและอาณาเขตตดตอ จงหวดสมทรปราการตงอยรมฝงแมน าเจาพระยา โดยอยตอนปลายสดแมน าเจาพระยาและเหนออาวไทย มเนอทประมาณ 1,004,092 ตร.กม. หรอประมาณ 627,557 ไร อยหางจากกรงเทพฯ ไปทาง

32

ทศตะวนออกเฉยงใตเปนระยะทาง ประมาณ 29 กม.

มอาณาเขตตดตอกบเขตใกลเคยง ดงน ทศเหนอ ตดตอกบกรงเทพมหานคร (เขตลาดกระบงและพระโขนง) ทศใต ตดตอกบอาวไทย อาณาเขตตดตอเปนระยะทางยาว 45.2 กม. ทศตะวนออก ตดตอกบจงหวดฉะเชงเทรา อาณาเขตตดตอเปนระยะทางยาว 45.2 กม. ทศตะวนตก ตดตอกบกรงเทพมหานคร (เขตบางขนเทยน) และจงหวดสมทรสาคร อาณาเขตตดตอระยะทางยาว 34.2 กม.

สภาพภมประเทศ สภาพภมประเทศพนทของจงหวดสวนใหญเปนทราบลมมแมน าเจาพระยาไหลผานและมคลองแยก หลายสาย เชน คลองส าโรง คลองสรรพสามต คลองพระองคไชยานชต ซงมความส าคญในดานการ ชลประทานเพอการเกษตร และใชเปน เสนทางคมนาคมขนสงทางน าดวย โดยทวไปลกษณะภมประเทศของจงหวด สามารถแบงพนท ออกได 3 สวน 1. บรเวณรมแมน าเจาพระยาทงสองฝง ซงเปนทราบลมทงหมด เหมาะส าหรบการท านาและท าสวน 2. บรเวณตอนใต ใกลชายฝงทะเล น าทะเลทวมถงและพนดนจะเคมจดในฤดแลงโดยมากจะเปนทราบลม เหมาะแกการท าปาจากและปาฟน 3. บรเวณทราบกวางใหญทางตอนเหนอและตะวนออก ซงจะเปนทกวางโดยตลอดเหมาะแกการท านา นอกจากน ยงม ประตน าชลประทานหลายแหงส าหรบกกกนน าเคมและระบายน าจดในการท านานบเปนททมความส าคญของจงหวด

33

การปกครอง แบงเขตการปกครองออกเปน 6 อ าเภอ 50 ต าบล 406 หมบาน 17 เทศบาล (1 เทศบาลนคร/ 3 เทศบาลเมอง/ 13 เทศบาลต าบล) และ 32 องคการบรหารสวนต าบล และ 1 สภาต าบล ภมอากาศ เปนอากาศแบบชายทะเล โดยมอากาศเยนสบาย ไมรอนจดในชวงฤดรอน มความชนในอากาศสง เนองจากไดรบอทธพลจากลมทะเลของอาวไทย และลมมรสมตะวนตกเฉยงใต แตยงพบลกษณะของปรมาณฝนตกหนก ในชวงเดอนกนยายน - ตลาคม ซงเปนผลจากอทธพลของรองความกดอากาศต าท าใหเกดการกอตวของพายใตฝ น และพายโซนรอนในทะเลจนใต สภาพทางเศรษฐกจ สถานการณดานเศรษฐกจจากขอมลของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) พบวา

ภาคอตสาหกรรม จงหวดสมทรปราการ เปนจงหวดทมความไดเปรยบทางดานภมศาสตรทต งอยใกลศนยกลางของประเทศและยงเปนแหลงวตถดบทน าเขาจากตางประเทศ เปนคลงสนคาทส าคญ นอกจากนยงเปนศนยกลางการขนสงทงทางบก ทางน า และทางอากาศ ท าใหการขนสงวตถดบและสนคาจากโรงงานอตสาหกรรมในอ าเภอตาง ๆ มความสะดวกและเสยคาใชจายต า จงมสวนสนบสนนใหนกลงทนเขามาประกอบกจการตงโรงงานอตสาหกรรมเปนจ านวนมาก โดยจงหวดสมทรปราการในปจจบนมโรงงานอตสาหกรรมกวา ๖,๕๗๖ โรงงาน นบไดวาเปนจงหวดทมโรงงานอตสาหกรรมเปนจ านวนมากทสดแหงหนงในประเทศ โดยมอตสาหกรรมการผลตทส าคญ ไดแก ยานยนตและชนสวนรถยนต เครองจกร/อปกรณ ผลตภณฑโลหะ ไฟฟา/ชนสวนอเลกทรอนกส สงทอ ผลตภณฑอาหาร แปรรป เคมภณฑ/พลาสตก เปนตน การลงทนภาคอตสาหกรรม ขณะนจงหวดสมทรปราการมการก าหนดเขตผงเมองรวมครอบคลมพนทท งจงหวด จงมขอจ ากดในการขออนญาตตงและขยายโรงงานไดเฉพาะบางพนทและบางชนดประเภทของโรงงาน ดงนน ภาวะในเรองการลงทนในปจจบนจงชะลอตว แตการมทาอากาศยานสวรรณภมจะชวยท าใหเกดความเจรญกาวหนาซงในอนาคตสงทตองท าคอแกไขปญหาดานการจราจรทยงไมคลองตวในชวงเวลาเรงดวน อนเปนปญหาเดยวกบกรงเทพมหานคร รวมทงตองเรงรดพฒนาการสอสารโทรคมนาคม สาธารณปโภค ไฟฟา ประปา ใหมประสทธภาพเพยงพอตอความตองการและสามารถรองรบความเจรญกาวหนาทจะตามมาพรอมกบทาอากาศยานสวรรณภม ภาคเกษตรกรรม จงหวดสมทรปราการ มพนทท าการเกษตร จ านวน ๑๘๑,๓๓๕ ไร หรอรอยละ ๒๘ ของพนทท งหมด โดยอ าเภอบางบอ มพนทการเกษตรมากทสด รองลงมาคอ อ าเภอบางเสาธง บางพล พระสมทรเจดย เมองสมทรปราการ และพระประแดง ตามล าดบ

34

โดยสรปอาชพทส าคญๆ ของจงหวดสมทรปราการ ไดแก 1. การอตสาหกรรม 2. การท านาในฤดเพาะปลก 3. การท าสวนผลไมมการท าสวนผลไม ไดแก มะมวง มพนทปลกมากในอ าเภอบางพล อ าเภอบางบอ และอ าเภอพระประแดง ทมชอเสยง คอ มะมวงน าดอกไม สวนการท าสวนมะพราว ในปจจบนมการสงเสรมการปลกมะพราวน าหอมปลกมากทอ าเภอพระสมทรเจดย บางบอและบางพล การปลกกลวยน าวาปลกมากทอ าเภอบางพล อ าเภอบางบอ และอ าเภอบางเสาธง 4. การประมง การประมงน าจด ผลผลตสตวน าจดของจงหวดสงสด คอ ปลานล รองลงมา ไดแก ปลาสลด กงกลาด า และปลาชอน

กลมอาชพในอ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ ผวจยไดศกษาขอมลของอ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการพบวามลมอาชพตาง ๆ ดงน

(http://www.thaitambon.com/tambon/tcommampprodt.asp?PROVCODE=11&AMPCODE=03) ดงน ตาราง 2 กลมอาชพในอ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ

ชอกลม สถานทตดตอ ผลตภณฑ

1 กลมสตรต าบลบางโฉลง 46/1 ต.บางโฉลง อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ปลาสลดแดดเดยว

2 กลมเครองหนง (กระเปา, เขมขด) หนงปลากระเบน

15/99 หม 7 ซอยรมเยน ถนนบางนา-ตราด หมบานรมเยน ต าบลบางโฉลง อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ของใชเครองหนง (ปลากระเบน)

3 กลมสตรต าบลบางพลใหญ อบต. บางพลใหญ หม 7 ต.บางพลใหญ อ.บางพล จ.สมทรปราการ

- ปลาสลดทอดกรอบ, ขาวเกรยบปลาสลด

4 คณะกรรมการพฒนาสตรต าบลราชาเทวะ

10/12 หม 13 ต.ราชาเทวะ อ.บางพล จ.สมทรปราการ

- ดอกไมประดษฐ

5 กลมท าวนในลกมะพราว หม 1 ต.หนองปรอ อ.บางพล จ.สมทรปราการ - วนในลกมะพราว

6 กลมสตรหนองปรอ 169 หม 3 ต.หนองปรอ อ.บางพล จ.สมทรปราการ

- ดอกไมประดษฐ

7 กลมปลกผกกะเฉด ต.หนองปรอ อ.บางพล จ.สมทรปราการ - ผกกะเฉด

8 กลมสตรต าบลบางแกว หม 9 เลขท 21/10 หม9 ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐจากดนไทย - ดนญป น

9 กลมสตรต าบลบางแกว หม 8 เลขท 99 หมท 8 ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑอาหารแปรรป

10 กลมปลาสลดแหง บานเลขท 37 หม 8 ต าบลบางปลา อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ

- ปลาสลดแหง (แดดเดยว)

35

11 กลมน าพรกตาง ๆ 99 หม 15 ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- น าพรก

12 กลมกลวยอบเนย หมท 1 ต.บางปลา อ.บางพล จ.สมทรปราการ - กลวยอบเนย

13 กลมขาวเกรยบปลาสลด หมท 12 ต.บางปลา อ.บางพล จ.สมทรปราการ - ขาวเกรยบปลาสลด

14 กลมกระเปาผาไหมหลากรปแบบ

หมท 2 ต.บางปลา อ.บางพล จ.สมทรปราการ - กระเปาผาไหม

15 กลมสตรหมท 16 ต าบลบางแกว

5/122 หม 16 ถนนศรนครนทร ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- บายศรผา

16 กลมบานทรงไทยจ าลอง 104/13 หม1 ต าบลบางโฉลง อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- บานทรงไทยจ าลอง

17 วสาหกจชมชนตลาดโบราณหลวงพอโต

103 หม 10 ตลาดบางพลใหญ ต าบลบางพลใหญ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ขนมชน

18 กลมงานดนปนจว 19/475 หม 13 หมบานไทยสมทร ถนนบางนา-ตราด ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑงานปนดนของจว

19 กลมอรวรรณดอกไมประดษฐ 12/564 หม 15 บานเปรมฤทย ถนนบางนา-ตราด ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑดอกไมประดษฐ

20 กลมศลปประดษฐกลวยไมจากดน

12/51 หม 15 บานเปรมฤทย ถนนบางนา-ตราด ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐจากดน

21 กลมสตรสหกรณฯชลเทพ-นลบล

66 หม 9 บานชลเทพ ถนนเทพารกษ ต าบลบางพลใหญ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑน าจม

22 วสาหกจชมชนกลมพฒนาการแปรรปเกษตรบางพล

269 หม 10 บานคลองส ารวจ ต าบลบางพลใหญ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลไมแปรรป

23 กลมดอกไมประดษฐจากดนไทย

เลขท 43/436 หมท 8 ต าบลราชาเทวะ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐจากดนไทย

24 กลมอาชพชมชนขจรวทย 94/6 หม 3 ซอยขจรวทย ถนนเทพารกษ ต าบลบางพลใหญ อ.บางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- จตรกรรมหลงกระจก

25 กลมดอกไมประดษฐจากดนสงเคราะห

161/822 ต าบลบางพลใหญ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐจากดนสงเคราะห

26 กลมนอารท(NUART) 22/805 หม 16 หมบานสวนธน ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐจากดน

36

27 กลมเปาแกวบางพล 98/40 หมท 7 ต าบลบางพลใหญ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑแกวยงเลเซอร - หตถกรรมแกวเปา

28 กลมน ายาเคมพรมวตร 12/463 หม 15 ถนนบางนา-ตราด ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- น ายาลางจานพรมวตร

29 กลมสมนไพรพร 91/36 หมบานธนาซต ถนนบางนา-ตราด ต าบลบางโฉลง อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑแปรรปจากสมนไพร

30 กลมอาชพดอกไมดนรศม 5/154 หมท 16 ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐจากดนไทย

31 กลมออมทรพยเพอการผลต หม 9

45/5 บานบางพล หม 9 ต าบลบางพลใหญ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- น าสลด

32 กลมอาชพชมชนขจรวทย 94/6 หม 3 ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ภาพเขยนจตรกรรมหลงกระจก

33 กลมผลตภณฑหมอนอง 97/58 หม 12 ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑหมอนอง

34 วสาหกจชมชนกลม ชาล-วรรณ ชมชนพฒนา

4/26 คลองกพารา หม 11 รกวรธรรม เทพารกษ ต.บางปลา อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ปลาสลดสามรส

35 วสาหกจชมชนกลมพฒนาอาชพคลองกพารา

71/50 หม 11 ซอยธนสทธ ถนนเทพารกษ ต าบลบางปลา อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑเครองดมสมนไพร

36 กลมแมบานเทศบาลอ าเภอบางพล

22 หม 10 ต าบลบางพลใหญ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- กะหรปป

37 กลมวสาหกจชมชนผาบาตกพฒนา

17/1 หม 9 ซอยมสยดดารลอามน ถนนเทพารกษ ต าบลบางโฉลง อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑผาบาตก

38 กลมไหมพรมราชาเทวะ 43/472 หม 8 ต าบลราชาเทวะ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑตกตาถกไหมพรม

39 กลมสตรพฒนาราชาเทวะ 43/514 หม 8 ถนนออนนช ต าบลราชาเทวะ อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐจากดนไทย

40 กลมอาชพสตรผาใยบว 35/6 หม 14 ซอยเพยรศร ถนนบางนา-ตราด ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐจากผาใยบว

41 กลมพทธชาตงานหตถศลป 19/407 คลองดอกไม หม 13 ตรงขาง ซ./ถ บางนา-ตราด ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- เครองประดบหนส

37

42 กลมธนบตรดอกไม 35/67 คลองดอกไม หม 13 0 บางนา-ตราด ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ดอกไมจากธนบตร

43 กลมดอกไมประดษฐผาใยบว 19/84 คลองดอกไม หม 13 ซอย 15 หมบานไทยสมทร ถนนบางนา-ตราด ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐผาใยบว

44 วสาหกจชมชนกลมสตรสจจะรายวน

97 คลองบางตะเคยน หม 9 บางนา-ตราด ต.บางโฉลง อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- เครองปนวจตรศลป

45 กลมบานสมนไพรคณธรรม 18/102 หมท 2 ซอยวดหนามแดง ถนนศรนครนทร ต าบลบางแกว อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑพอกผวหนาสตรใหม

46 กลมสตรคลอง 4 90/4 หม 12 บานบางปลา ถนนเทพารกษ ต าบลบางปลา อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

- ผลตภณฑแปรรปจากปลาสลด

47 .กลมผลตภณทของทระลกและของช ารวยดษฎ

50/115 ม.9 ซอยหนามแดง ถนนหนามแดง-บางพล ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ขนมเปยะใสถวแดงใขเคม

48 กลมลลลวลล 99/18 ม.12 ซอยศรดาน 22 ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ชดลดกระฝา

49 กลมนนทพนธผลตภณฑผาใยบว

35/95 ม.13 ถนนบางนา-ตราด ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ดอกไมประดษฐผาใยบว

50 กลมสตรต าบลบางแกว หมท 3 99/2 ม.3 ซอยพฒนา 1 ถนนศรนครนทร ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- ดอกไมกระดาษสา

51 กลมกลยาผลตภณฑผาใยบว

35/9 ม.13 ซอย6 ถนนบางนา-ตราด ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- เชอกมด

52 กลมสพตรา เทยนหอม

35/21 ม.13 ซอย7 ถนนบางนา-ตราด ต.บางแกว อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540

- สพตราเทยนหอม

จากการศกษาภมปญญาทองถนและอาชพของประชากรในเขตอ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ ในปจจบน ไดแก อาชพทเกยวกบการท าของบรโภค เชน ผลตภณฑแปรรปจากปลาสลด ขนมตางๆ เชน ขนมจาก ขนมสายบว ขนมชน ขนมทองมวน เปนตน เครองอปโภค ไดแก งานทไดจากการถกเชอกซงมทมาจากงานถกของชาวประมง การท าผาบาตก เทยนหอม ธปหอม ดอกไมประดษฐ ส าหรบใชบชาพระ และผลตภณฑทเปนของใชในชวตประจ าวน เปนตน

38

5 งานวจยทเกยวของ งานวจยทเกยวของกบการวจยครงน ไดแก ส านกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ (2557) ไดท าวจยเรอง รปแบบและแนว

ทางการสงเสรมกลมอาชพหรอสวสดการส าหรบคนพการ มวตถประสงคเพอศกษารปแบบการรวมกลมอาชพหรอสวสดการส าหรบคนพการ และเพอเสนอแนะแนวทางการสงเสรมการรวมกลมอาชพหรอสวสดการสาหรบคนพการ วธการศกษาใชระเบยบวธการวจยเชงคณภาพโดยการเลอกกลมอาชพคนพการ จ านวน 10 กลม เปนกรณศกษา โดยการสมภาษณเจาะลกผน ากลมและสมาชกทง 10 กลม รวมถงการจดสนทนาผน ากลมเพอถอดบทเรยนการประกอบอาชพของกลมคนพการ ผลการศกษาพบวา การสงเสรมอาชพคนพการ ตองมแนวคดวา คนพการมศกยภาพ จงควรดงศกยภาพของคนพการทซอนอยออกมา พรอมกบแปรเปลยนปจจยภายนอกทเปนขอจ ากดใหเปนปจจยทหนนเสรมการประกอบอาชพของคนพการ ภายใตแนวคดดงกลาว รปแบบและแนวทางการสงเสรมอาชพคนพการม 3 ทางเลอกคอ

รปแบบท 1 การสงเสรมใหคนพการทยงไมมอาชพรวมกลมกนประกอบอาชพ ควรมแนวทางการด าเนนงาน 3 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 สรางแรงบนดาลใจ คอ การกระตนคนพการใหเกดแรงจงใจในการประกอบอาชพ โดยการใหขอมลขาวสารโดยตรงหรอผานสอ การชกชวนคนพการใหออกสสงคมและเขารวมกจกรรมกบกลมคนพการ ฯลฯ ขนตอนท 2 ใหการฝกฝน คอ การแนะแนวเสนทางสอาชพ โดยการฝกทกษะชวต ฝกอาชพและการออกสสงคม ฝกทกษะดานการท างานและการประกอบการ ฯลฯ ขนตอนท 3 คดคน สงเสรม และพฒนา คอ การชวยหาแหลงทน พฒนาสนคาและบรการ หาชองทางการตลาด หรอสรางตลาด เปนทปรกษาการประกอบการ ฯลฯ กลไกในการสงเสรมควรเปนแบบภาคเครอขาย 4 ประสาน ประกอบดวย (1) สานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด (พมจ.) (2) องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) (3) กรมพฒนาฝมอแรงงาน และ (4) องคกรของคนพการหรอองคกรเพอคนพการ เครองมอทใชในการสงเสรมอาชพคอ กองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ และงบประมาณสนบสนนอาชพของคนพการทองคกรปกครองสวนทองถนสามารถจดสรรใหไดตามกรอบของการด าเนนงานดานสวสดการสงคมขององคการปกครองสวนทองถน

รปแบบท 2 การฟนฟและสงเสรมใหคนพการทประกอบอาชพใหประสบความส าเรจมากขนแนวทางนเนนไปยงกลมอาชพคนพการทยงไมเขมแขงใหสามารถขยายธรกจตอไปได กระบวนการฟนฟและพฒนาควรเนนการเสรมความร การเสรมพลง เพอใหเกดความมนใจ และการสนบสนนทนในการประกอบอาชพ กลไกทจะเขาไปพนฟและพฒนาควรประกอบดวย 5 กลไกหลก คอ (1) ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด (พมจ.) (2) องคการปกครองสวนทองถน(อปท.) (3) องคกรของคนพการหรอองคกรเพอคนพการ (4) อาสาสมครพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเพอชวยเหลอคนพการ (อพมก.) และ (5) สถาบนวชาการทมนกวชาการทสนใจปญหาของคนพการ รวมมอกนเปนภาคเครอขายในการฟนฟและพฒนากลมอาชพคนพการในพนท

รปแบบท 3 การสงเสรมใหกลมคนพการทประสบความส าเรจในการประกอบอาชพในระดบคอนขางดใหดยงขน แนวทางนมงเนนไปยงกลมอาชพคนพการทคอนขางเขมแขงใหมความสามารถใน

39

การขยายธรกจของกลมตนใหเขมแขงยงขน การสงเสรมควรมแนวทางการดาเนนงาน 4 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 เรมจากการคดเลอกกลมอาชพคนพการทคอนขางเขมแขงเขารวมกระบวนการสงเสรม ขนตอนท 2 ปรบรปแบบธรกจ การพฒนาผลตภณฑและบรการใหมคณภาพสง และการเรมผลตภณฑหรอบรการใหมๆ ขนตอนท 3 รวมกลมอาชพคนพการทท าการผลต/บรการเชอมโยงกนเปนเครอขาย ขนตอนท 4 สรางองคกรธรกจทางสงคม (Social Enterprise) จดจาหนาย แสวงหาผลตภณฑคนพการไปจดจ าหนาย ชวยพฒนาตลาด โดยเนนใหคนพการมสวนรวมในการลงทน การบรหารจดการ การควบคมก ากบ และการน าผลก าไรมาจดสวสดการใหคนพการ

เปรมวด อดชาชน (2553) ท าการวจยเรอง การพฒนากจกรรมการเรยนรแบบโครงงานโดยใชภมปญญาทองถน เรอง การประกอบอาหารจากบว กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ชนประถมศกษาปท 6 เพอพฒนาแผนกจกรรมการจดกาเรยนรแบบโครงงานโดยใชภมปญญาทองถน หาดชนประสทธผลของการเรยนรของนกเรยน พบวาผเรยนมความกาวหนาในการเรยนรอยละ 57.87 หลงใชแผนการเรยนรนกเรยนมความร รจกวธแสวงหาความรจากภมปญญาทองถน มสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนร เรยนรจากระสบการตรง สงผลใหเรยนรอยางมความสข

คเชนทร ปานสงข (2551) การศกษาทศทางการพฒนาบรการฟนฟอาชพคนพการในทศวรรษหนา (พ.ศ. 2549-2558) ของกรมพฒนาสงคมและสวสดการโดยใชเทคนค EDFR พบวา คนพการมโอกาสไดรบการศกษาและการเรยนรอยางกวางขวาง ความกาวหนาทางวชาการสมยใหม ความเจรญทางเทคโนโลย การพฒนาสอสงอ านวยความสะดวก ตลอดจนมนโยบายและแผนงานสงผลใหการพฒนาอาชพและการจางงานของคนพการมความกาวหนาซงท าใหเกดประสทธภาพตอการพฒนาอาชพในอนาคต นอกจากนนยงเหนวาควรมการจดท าแผนแมบททางดานวชาชพ การปรบปรงพฒนาหลกสตรใหม สรางเครอขายความรวมมอทางวชาชพและความเปนทองถน ตลอดถงการฝกอบรมจตใจของผพการใหมคณธรรม จรยธรรม มความรบผดชอบตอสงคม

เพชร รปวเชตร (2545) ท าการวจยเรอง การจดกระบวนการเรยนรภมปญญาไทยดานอาชพในโรงเรยน พบวา ภมปญญาทองถนไทยดานอาชพ ของบานทาหลก ต าบลสนผเสอ อ าเภอเมอง จงหวด เชยงใหม คอ การนวดไทยแผนโบราณ การจดสานดายไมไผ การท าบายส สวนดอกไม และการท าอาหารพนเมองเหนอ จากผลการประเมนการจดการเรยนร พบวา นกเรยน คณะคร มความพงพอใจการในกระบวนการจดการเรยนรของผท าหนาทถายทอดภมปญญาทองถนในในดานอาชพในระดบมากทสด นอกจากนทางโรงเรยนยงจะน าวธการนไปสการจดกระบวนการเรยนรภมปญญาทองถนไทยในดานอน ๆ เชน นาฎศลป ดนตร ศลป การละเลน กจกรรมทางศาสนา ภาษาถน การแตงกาย และแพทยแผนโบราณ ฯลฯ ตอไป

เดชา แสงจนทร (2548) สภาพและปญหาการใชแหลงเรยนรในชมชนและภมปญญาทองถนในการจดการเรยนการสอน เพอศกษาและเปรยบเทยบสภาพ และปญหาการใชแหลงเรยนรในชมชน และภมปญญาทองถนในการจดการเรยนการสอนตามความคดของผบรหารสถานศกษา คร และกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ในแตละประเภทโรงเรยนทแตกตางกน และหาแนวทางการพฒนาการใชแหลง

40

เรยนรในชมชนและภมปญญาทองถนในการจดการเรยนการสอนของโรงเรยนทจดการศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาหนองคาย เขต 3 ผลการวจยพบวา

1. โรงเรยนทจดการศกษาขนพนฐานสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาหนองคาย เขต 3 มสภาพ และปญหาการใชแหลงเรยนรในชมชน และภมปญญาทองถนในการจดการเรยนการสอนอยในระดบปานกลาง

2. ผบรหารสถานศกษา คร และกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน มความคดเหนตอสภาพการใชแหลงเรยนรในชมชน และภมปญญาทองถนในการจดการเรยนการสอน โดยรวมแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สวนดานปญหาการใชแหลงเรยนรในชมชน และภมปญญาทองถนในการจดการเรยนการสอน โดยรวมไมแตกตางกน

3. โรงเรยนทจดการศกษาขนพนฐานสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาหนองคาย เขต 3 ทมความแตกตางกนตามประเภทของจดการศกษา มสภาพ และปญหาการใชแหลงเรยนรในชมชน และภมปญญาทองถนในการจดการเรยนการสอน โดยรวมไมแตกตางกน

4. งานวจยครงน ผวจยไดเสนอแนวทางการพฒนาการใชแหลงเรยนรในชมชน และภมปญญาทองถนทเปนบคคลและทางสงคม ในการจดการเรยนการสอนของโรงเรยนทจดการศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาหนองคาย เขต 3 ไวดวย

สรตน รนเรง (2547) ท าการวจยเรอง การศกษาภมปญญาทองถนทเหมาะสมกบการจดหลกสตรของสถานศกษาขนพนฐานในจงหวดสมทรปราการ โดยมวตถประสงคเพอความเหมาะสมของการน าภมปญญาทองถนมาใชในการจดหลกสตรของสถานศกษาขนพนฐาน และเพอเปรยบเทยบความคดเหนของผบรหารและครวชาการในโรงเรยนเกยวกบการน าภมปญญาทองถนมาใชในการจดหลกสตรของสถานศกษาขนพนฐาน ไดน าเสนอผลการศกษาเกยวกบภมปญญาทองถนทน ามาใชในการหลกสตร ไดแก อาชพท านา การเลยงปลาสลด การเลยงกงธรรมชาตชายฝง ประมงน าตน การตอเรอ ชวงชนทม ความเหมาะสมในการน าภมปญญาทองถนดานอาชพมาสอนคอ ชวงชนท 2

นตยา บตรศร (2542) ท าการวจยเรอง การน าภมปญญาชาวบานมาใชในการพฒนาหลกสตรทองถนของโรงเรยนตนแบบการพฒนาหลกสตรทองถนสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดอบลราชธาน พบวา ครน าภมปญญาชาวบานมาปรบใชในดานเนอหาวชา กจกรรมการเรยนการสอนมการเชญผรมาเปนวทยากร สวนดานผบรหารใชภมปญญาชาวบานมาเปนทรพยากรในการบรหารทางดานการจดเตรยมสถานทการบรการทางดานวสดอปกรณณเพอใหผรในทองถนใชสอนใหสอดคลองกบเนอหา ทางดานปญญาทพบในการใชภม-ปญญาทองถน พบวา ผรในทองถนทเชญมามความรแตไมสามารถถายทอดใหนกเรยนเขาใจโดยงาย สวนครผสอนไมมความรดานภมปญญาชาวบาน

รตนะ บวสนธ (2535) ไดท าการวจย เรอง การพฒนาหลกสตรและการจดการเรยนการสอน เพอการถายทอดภมปญญาทองถน : กรณศกษาชมชนแหงหนงในเขตภาคกลางตอนลาง เปนลกษณะของงาน ผลการวจยปรากฏวาภายในชมชนมสงทแสดงใหเหนถงภมปญญาทองถน นนคอการอนรกษและสรางปาไมของชมชน มการใชสมนไพร ชมชนและวดมความสมพนธกน ขอมลทไดจากการสนทนาของผวจยกบสมาชกในชมชนเขตภาคกลางตอนลางน สามารถทจะน าไปจดไดสอดคลองกบหลกสตร

41

ประถมศกษา พทธศกราช 2521 ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533 แตมสวนทตองแกไขคอ เนอหาบางสวนเกยวกบบคคลส าคญของชมชน และการก าหนดเวลาเรยนตามเนอหาตาง ๆ ของหลกสตรยงไมเหมาะสม ส าหรบผลการประเมนดานผปกครองของนกเรยนพบวาผปกครองใหการสนบสนนหลกสตร นอกจากนนโยบายการควบคมทางวชาการจากหนวยงานบงคบบญชาสวนกลางเปนอปสรรคทท าใหการใชหลกสตรไมประสบผลส าเรจ

ยพา ทรพยอไรรตน (2537) ไดท าการวจยเรอง การศกษาการใชภมปญญาชาวบานในงานการศกษานอกระบบโรงเรยน ผลการวจยปรากฏวาการน าภมปญญาชาวบานมาใชเปนสอเพอการศกษาพบวา น ามาใชในกจกรรมการศกษาดานความรพนฐาน ดานทกษะอาชพ ดานการบรการขาวสารขอมลในระดบปานกลาง ส าหรบประเภทของภมปญญาชาวบานทน ามาใชมากทสดคอหตถกรรมพนบาน และภมปญญาทพบ คอภมปญญาชาวบานบางประเทภไมเหมาะสมทจะน ามาใชเปนสอเพอการศกษา

องกล สมคะเนย (2535) ไดท าการวจยเรอง สภาพและปญหาการน าภมปญญาชาวบานมาใชพฒนาหลกสตรในโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดอบลราชธาน ผลการวจยปรากฏวาการน าภมปญญาชาวบานมาใชพฒนาหลกสตรพบวา ศกษานเทศก ผบรหารโรงเรยน และครวชาการโรงเรยน สวนใหญเหนดวยกบการน าภมปญญาชาวบานมาใชพฒนาหลกสตร เพราะเหนวาเปนการพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบสภาพความตองการของทองถน ดงนนภมปญญาชาวบานจงเปนแหลงความรของทองถนทสามารถน ามาปรบใชในกจการการเรยนการสอนในโรงเรยนได แตปญหากคอดานงบประมาณสนบสนนไมเพยงพอ ไมไดรบการสนบสนนดานนโยบายและการนเทศตดตามผล ตลอดจนไมมความรความเขาใจเกยวกบภมปญญาชาวบานและการพฒนาหลกสตร