คําน ํา - PPHO · 2015-12-24 ·...

คานา

ดวยทองถนมบทบาทหนาทในการควบคมดแลดานอนามยสงแวดลอมตามกฎหมายขององคกรปกครองสวนทองถน (พ.ร.บ.เทศบาล พ.ศ.2496, พ.ร.บ. อบต. พ.ศ.2537, พ.ร.บ. เขตปกครองพเศษ กทม. และพทยา) กอรปกบไดรบผลจากนโยบายการกระจายอานาจ ตาม พ.ร.บ. กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจ พ.ศ. 2542 กาหนดใหงานสาธารณสขดานการสงเสรมสขภาพ การรกษาพยาบาล การปองกนและการควบคมโรคตดตอ เปนภารกจทราชการตองถายโอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ดงนน ทองถนซงเปนหนวยงาน ทใกลชดกบประชาชนในการตอบสนองและแกไขปญหาโดยตรง โดยเฉพาะอยางยงดานอนามยสงแวดลอมจงมบทบาทสาคญทงในอานาจหนาทโดยตรง และตามพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 และฉบบแกไขเพมเตม พ.ศ.2550

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ซงมหนาทดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการสาธารณสข ในการดาเนนงานดานการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอมของประเทศ เพอใหประชาชนมสขภาพดในสงแวดลอม ทเออตอสขภาพ จงใหความสาคญกบองคกรปกครองสวนทองถน เนองจากปจจบนองคกรปกครองสวนทองถน มบทบาทและเปนกลไกทสาคญตอการดาเนนงานดานอนามยสงแวดลอม โดยสงเสรมใหมการพฒนาคณภาพระบบบรการอนามยสงแวดลอม องคกรปกครองสวนทองถน ใหเปนระบบและมคณภาพ ดงนน กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข จงไดจดทาคมอมาตรฐานการปฏบตงานระบบบรการอนามยสงแวดลอม สาหรบองคกรปกครองสวนทองถน กระบวนงานท 8 การจดการคณภาพนาบรโภค เพอเปนเครองมออยางหนงในการสรางมาตรฐานการปฏบตงานดานอนามยสงแวดลอมใหกบองคกรปกครองสวนทองถน สามารถบรหารจดการการบรการดานอนามยสงแวดลอม ไดคณภาพตามมาตรฐานการปฏบตงานระบบบรการอนามยสงแวดลอมในแตละทองถนอยางมประสทธภาพและยงยน เพอประโยชนสขของประชาชน สอดคลองกบการพฒนาคณภาพการบรหารราชการของประเทศตอไป

กรมอนามย

สงหาคม 2556

สารบญ หนา

คานา วตถประสงคของการจดทาคมอ SOP 1 ประโยชนของการจดทาคมอ SOP 1 เนอหาของคมอ SOP 1 กระบวนงานการพฒนาคณภาพนาบรโภค 2

- การพฒนาคณภาพนาประปา 8 - การพฒนาคณภาพนาบรโภคครวเรอน 12 - การพฒนาศกยภาพ 15 - การเฝาระวงคณภาพนาบรโภค 20 - การจดการเรองรองเรยน 24 - การสอสารสาธารณะ 27

กระบวนงานท 2 การออกหนงสอรบรองการแจง ภาคผนวก

ภาคผนวก ก แนวทางการเขยน Flow Char 31 ภาคผนวก ข ขอมลวชาการ และกฎหมายทเกยวของ 33

ภาคผนวก ค แบบฟอรมทเกยวของ 52 ภาคผนวก ง องคความรทเกยวของ 62

คณะผจดทา

1

วตถประสงคของการจดทาคมอ SOP คมอมาตรฐานการปฏบตงานระบบบรการอนามยสงแวดลอมสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน

(SOP) จดทาขน โดยมวตถประสงคเพอใหองคกรปกครองสวนทองถนใชเปนแนวทางในการปฏบตงานทเปนมาตรฐานเดยวกน ผปฏบตงานสามารถใชเปนเอกสารอางองในการทางาน ทราบวาควรปฏบตงานอยางไร เมอใด กบใคร เปนประโยชนกบผบรหารในการตดตามงานไดทกขนตอน ลดความผดพลาดในการทางาน นอกจากนยงสามารถใชเปนเครองมอในการฝกอบรม เปนสอในการประสานงาน เพอใหเกดการปฏบตงานสอดคลองกบนโยบาย วสยทศน ภารกจ และเปาหมายขององคกรปกครองสวนทองถนได ประโยชนของการจดทาคมอ SOP

1. ผปฏบตงานทใชคมอ SOP น จะไมเกดความสบสนในการปฏบตงาน เกดความเขาใจและชวยเสรมสรางความมนใจในการทางาน ไดงานทมคณภาพตามระยะเวลาทกาหนด เปนการ ลดขนตอนการทางานทซบซอน ลดขอผดพลาดจากการทางานทไมเปนระบบ

2. เปนคมอชวยในการเรยนรการทางานของผทเรมปฏบตงานใหมใหสามารถเรมปฏบตงานไดอยางถกตองและรวดเรว ชวยลดเวลาในการสอนงาน บคลากรหรอเจาหนาทสามารถทางานแทนกนได แตละหนวยงานรงานซงกนและกน ชวยในการออกแบบระบบงานใหมและปรบปรงงาน เปนตน

เนอหาของคมอ SOP

แตละกระบวนงานประกอบดวย 1. วตถประสงค เปนการบอกถงสงทตองการจากการปฏบตตาม SOP นนๆ 2. ขอบเขตของงาน เปนการระบวา SOP ทใชในการปฏบตงานนน ครอบคลมสงใดบาง 3. หนวยงานทรบผดชอบ ระบหนวยงาน/ตาแหนงบคคลทนา SOP ไปปฏบต เพอใหบรรลตาม

วตถประสงค 4. เอกสารอางอง ระบชอและหมายเลขเอกสารทเกยวของกบ SOP 5. แผนภมการทางาน เปนการแสดงขนตอนการปฏบตงานโดยยอ เพอใหทราบวา ใคร ทาอะไร 6. รายละเอยดของขนตอนการปฏบตงาน เปนการบรรยายรายละเอยดของการทางานตามแผนภม 7. คานยาม เปนการอธบายความหมาย เพอใหเกดความเขาใจตรงกน 8. แบบฟอรม/เอกสารทเกยวของ เปนการระบชอและหมายเลขของแบบฟอรมทใชในการบนทก

การปฏบตงานตามขนตอนตางๆ

2

มาตรฐานการปฏบตงาน สาหรบองคกรปกครอง

สวนทองถน

ชอกระบวนงาน การพฒนาคณภาพนาบรโภค

รหสกระบวนงาน : 8

ผจดทา กลมวจยและพฒนาคณภาพ นาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา


วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2556

จานวนหนา 5 หนา

1. วตถประสงค เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนนากระบวนงานพฒนาคณภาพนาบรโภคไปปฏบตในพนทท

รบผดชอบ เพอใหประชาชนมนาบรโภคทสะอาดปลอดภย

2. ขอบเขต กระบวนการดาเนนงานพฒนาคณภาพนาบรโภค ครอบคลม การกาหนดผรบผดชอบ การสารวจ

ขอมลแหลงนาบรโภค การวางแผนพฒนาการจดหานาสะอาดหรอปรบปรงคณภาพนาบรโภค การพฒนาศกยภาพ การเฝาระวงคณภาพนาบรโภค การยกระดบการพฒนาระบบการจดการนาบรโภค การจดการเรองรองเรยน การสอสารสาธารณะ และการรายงานผล

3. หนวยงานทเกยวของ

องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.)

4. เอกสารอางอง 4.1 คมอการพฒนาระบบการจดการนาบรโภคสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน 4.2 คมอ การสมเกบ การบรรจ และเกบรกษาตวอยางนาบรโภค

3

5. แผนภมการทางาน

ลาดบ ผงกระบวนการ ระยะเวลา (วนทาการ)

มาตรฐานคณภาพงาน

ตวชวด ผรบผดชอบ

1 5 วน

- ผรบผดชอบมความรดานนาบรโภค/ สาธารณสขและสงแวดลอมทหนวยงานเหนชอบแตงตง

คาสงแตงตง/มอบหมายผรบผดชอบ

นายกเทศมนตร/ผบรหาร อปท.

2 30 วน - ขอมลพนฐานอปท.(จานวนครวเรอนประชากร)

- ทะเบยนรายละเอยดประเภท,จานวน แหลงนาบรโภค.ในอปท.

- จานวนครวเรอนทบรโภคนาแตละประเภท

- จานวนครวเรอนทเขาถงนาประปา

- ขอมลจาก จปฐ หรอขอมลจากการสารวจของหนวยงาน

- ขอมลแหลงนาบรโภคจากการสารวจของหนวยงานหรอ ขอมลนาบรโภคจากจปฐ.

ผไดรบการแตงตง/มอบหมายจากผบรหารอปท.

3 10 วน -แผนปฏบตงานการจดหานาสะอาด หรอแผนปฏบตงานการพฒนาคณภาพนาบรโภค ระบกจกรรมและระยะเวลาดาเนนการ

-แผนปฏบตงานการจดหานาสะอาดหรอแผนปฏบตงานการปรบปรงคณภาพนาบรโภค

-ผไดรบการแตงตง/มอบหมายจากผบรหารอปท.

กาหนดผรบผดชอบ

สารวจขอมลแหลงนาบรโภค

วางแผนพฒนาการจดหานาสะอาดหรอการปรบปรงคณภาพนา

บรโภค

4




4 3-5 วน -พฒนาศกยภาพผรบผดชอบ /ผดแลระบบประปา/ผผลตนาเพอจาหนายหรออาสาสมครเฝาระวงคณภาพนา โดยการจดการอบรมหรอสงไปอบรม+ประชม+สมมนาเกยวกบนาบรโภคเพอใหมความรความเขาใจและตระหนกถงความสาคญและควบคมดแลคณภาพนาบรโภคใหสะอาดปลอดภย

- ประกาศนยบตรผานการอบรม / ทะเบยนผเขารบการอบรม, เอกสารประชมฯทเกยวของ

- ภาพกจกรรมการประชม / อบรม

ผไดรบการแตงตง/

มอบหมายจากผบรหาร

อปท..

5 10 วน -เฝาระวงคณภาพนาบรโภคโดยการสมตวอยางนาบรโภคตรวจวเคราะหตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนาบรโภค อยางนอยปละ 1ครง

มผลการตรวจสอบคณภาพนาบรโภค



อปท.

6 4 เดอน - คณภาพนาประปาไดรบการรบรองเปนนาประปาดมได

-คณภาพนาบรโภคประเภทอนผานเกณฑมาตรฐานคณภาพนาบรโภค

-.ใบประกาศเกยรตคณรบรองเปน “องคกรปกครองสวนทองถนนาบรโภคสะอาดปลอดภย”จากกรมอนามย



อปท.

พฒนาศกยภาพ

เฝาระวงคณภาพนาบรโภค

ยกระดบการพฒนาระบบการจดการนา

บรโภค

5




7 1-5 วน - มชองทางการรบเรองรองเรยน

- มผงแสดงแนวทางการจดการเรองรองเรยน

- รายละเอยดจานวนชองทางการรองเรยน

- ขนตอน/รายละเอยดการแกไข/การจดการเรองรองเรยน


มอบหมายจากผบรหารอปท.

8

1-3 วน สอสารประชาสมพนธ/ใหความร/การดาเนนงานเกยวกบนาบรโภค

เอกสารเผยแพร/ภาพกจกรรมการประชาสมพนธ



9 3-5 วน

สรปรายงานผลการดาเนนงาน/สถานการณการจดการคณภาพนาบรโภคใหผบรหารรบทราบ

รายงานสรปผลการดาเนนงาน/สถานการณการจดการคณภาพนาบรโภคและขอเสนอแนะการพฒนาคณภาพนาบรโภค



6. รายละเอยดของขนตอนการปฏบตงาน การพฒนาคณภาพนาบรโภคสาหรบทองถน แตละทองถนอาจมความแตกตางกนตามแหลงนา

บรโภคทใช มรายละเอยดของขนตอนการปฏบตงาน ดงตอไปน 6.1 กาหนดผรบผดชอบ

นายกเทศมนตร/ผบรหารทองถน/หนวยงาน กาหนดผทมความรดานการจดการนาบรโภคหรอ ดานสาธารณสขและสงแวดลอม หรอผทหนวยงานเหนสมควร เปนผรบผดชอบกระบวนงานพฒนาคณภาพนาบรโภค ซงอาจมอบหมายเปนรายบคคลหรอในรปแบบคณะทางานแลวแตความเหมาะสม

6.2 สารวจขอมลแหลงนาบรโภค ดาเนนการสารวจ และรวบรวมขอมล นาบรโภคในพนทรบผดชอบขององคกรปกครองสวน

ทองถนทเกยวกบนาบรโภค จานวนหลงคาเรอน จานวนประชากร รายละเอยดจานวนแหลงนาบรโภคไดแก นาประปา นาบาดาล นาบอตน นาฝน นาบรรจขวด นาตหยอดเหรยญและอนๆ จานวนครวเรอนทบรโภคนาแตละประเภท หรออาจใชขอมลจาก จปฐ. ทมเนอหา ดงน

- ขอมลพนฐานองคกรปกครองสวนทองถน จานวนครวเรอน,ประชากร

สอสารสาธารณะ

จดการเรองรองเรยน

รายงานผล การเนนงาน

6

- ประเภท,จานวน แหลงนาบรโภค.ในองคกรปกครองสวนทองถน. - ทะเบยนรายละเอยดกจการทผลตนาเพอจาหนาย เชนโรงผลตนาดม นาตหยอด

เหรยญ และอนๆ - จานวนครวเรอนทบรโภคนาแตละประเภท - จานวนครวเรอนทเขาถงนาประปา

6.3 วางแผนพฒนาการจดหานาสะอาดหรอปรบปรงคณภาพนาบรโภค นาขอมลจากการสารวจเปนแนวทางประกอบการวางแผนพฒนาระบบการจดบรการนา

บรโภคขององคกรปกครองสวนทองถน ใหมประสทธภาพยงขน ทงในเชงปรมาณและคณภาพ ใหมความครอบคลมและ มความสะอาด ปลอดภยไดมาตรฐานคณภาพนาบรโภค โดยจดทาเปนแผนปฏบตการการจดหารนาสะอาด หรอแผนพฒนาคณภาพนาบรโภค ระบกจกรรมและระยะเวลาดาเนนการตามความเหมาะสมกบพนท

6.4 พฒนาศกยภาพ ดาเนนการพฒนาศกยภาพผเกยวของในระบบการจดบรการนาบรโภค เชน ผดแลระบบ

ประปา ผประกอบการผลตนาทงภาครฐและเอกชน หรออาสาสมครเฝาระวงคณภาพนาบรโภค สงเสรมใหมความรและตระหนกถงความสาคญของทสะอาดปลอดภยและมความรบผดชอบตอคณภาพนาทจาหนาย / ใหบรการแกประชาชน พฒนาในรปแบบตางๆ เชน การจดประชม/อบรม/สมมนา โดยองคกรปกครองสวนทองถนเอง หรอในรปแบบทสงไปอบรมกบหนวยงาน/สถาบนอนทมเนอหาเกยวของกบการจดการนา อยางนอยปละ 1 ครง/ 1คน

6.5 เฝาระวงคณภาพนาบรโภค ดาเนนการเฝาระวงคณภาพนาบรโภค โดยการสมเกบตวอยางนาบรโภคตรวจวเคราะห

อยางนอยปละ 1 ครง เพอใหทราบถงสถานการณและสะทอนผลการปฏบตงานวาคณภาพนาบรโภคอยในเกณฑมาตรฐานระดบใด เพอประโยชนทงผรบบรการและผปฏบตงาน หากคณภาพนายงไมไดมาตรฐานหรอมการปนเปอน ควรดาเนนการแกไขปรบปรง และใชเปนแนวทางประกอบในการวางแผนปรบปรง /พฒนาระบบบรการเพอใหเกดประสทธภาพตอไป ซงจะสงผลใหผใชนาเกดความมนใจในคณภาพนาบรโภค

6.6 ยกระดบการพฒนาระบบการจดบรการนาบรโภค ดาเนนการยกระดบการจดบรการนาบรโภคประกอบดวย การพฒนาคณภาพนาประปาเปน

“นาประปาดมได ” และพฒนาคณภาพนาบรโภคแตละประเภทในพนทใหไดตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนาบรโภค ตามขอกาหนด ไดรบการรบรองเปน “องคกรปกครองสวนทองถนนาบรโภคสะอาดปลอดภย ”

6.7 จดการเรองรองเรยน จดใหมชองทางการรบเรองรองเรยน กรณทประชาชนมขอคดเหน เสนอแนะหรอมปญหา

สามารถรองเรยนไดในชองทางใดบาง เชน ทางโทรศพท ทางสอออนไลน หรอการแจงโดยตรงทสานกงาน เปนตน รวมทงมแผนผงกาหนดรายละเอยดขนตอน การรบเรองรองเรยน แนวทางการจดการ/แกไขและระยะเวลาดาเนนการสาหรบผปฏบตงานอยางชดเจน ทงนควรเกบเปนสถต/ขอมลเรองรองเรยน เพอเปนแนวทางในการดาเนนการพฒนาระบบการจดบรการนาบรโภคใหมประสทธภาพตอไป

6.8 การสอสารสาธารณะแกประชาชน การสอสารเปนชองทางในการสรางความเขาใจระหวางผใหบรการ(องคกรปกครองสวน

ทองถน)และประชาชนผรบบรการ ในประเดนตางๆ เชน เผยแพรความรเรองตางๆทเกยวกบนาบรโภค

7

สะอาดปลอดภย การดแลคณภาพนา และสขอนามยทเชอมโยงกบสขภาพ รวมถงการดาเนนงานเกยวกบระบบการจดบรการนาบรโภค ทงนเพอ สรางความเขาใจอนด และรวมกนพฒนาตอไป

6.9 รายงานผลการดาเนนงาน มรายงานสรปผลการดาเนนงาน/ สถานการณการพฒนาคณภาพนาบรโภคและขอเสนอแนะ

การพฒนาปรบปรคณภาพนา โดยรายงานเปนลายลกษณอกษรใหผบรหารทราบอยางนอยปละ 1 ครง 7. นยามศพท

นาบรโภคในทน หมายถง นาจากแหลงนาทถกสขอนามย ในปรมาณ 5ลตรตอคนตอวน สาหรบใชดม 2 ลตร และอนๆอก 3 ลตรสาหรบปรงประกอบอาหาร ลางหนา บวนปากและแปรงฟน ไดแก นาประปา นาบอตน นาบาดาล นาฝน นาตหยอดเหรยญ และนาในภาชนะบรรจปดสนท 8. แบบฟอรม / เอกสาร ทเกยวของ

- แบบสารวจขอมลนาบรโภค

8

มาตรฐานการปฏบตงาน

สาหรบองคกรปกครองสวนทองถน

ชอกระบวนงาน การพฒนาคณภาพนาประปา

ลาดบกระบวนงาน : 8.1

ผจดทา กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค

วนทเรมใชเอกสาร

จานวนหนา

1. วตถประสงค เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนนากระบวนงานพฒนาคณภาพนาประปาไปปฏบตในพนทท

รบผดชอบ เพอใหประชาชนมนาบรโภคทสะอาดปลอดภย

2. ขอบเขต กระบวนการดาเนนงานพฒนาคณภาพนาประปา ครอบคลม การสารวจและคดเลอกระบบประปา

จดประชม/อบรมผบรหาร/ฝายทควบคมการผลต/ ผเกยวของ การปรบปรงโครงสรางระบบประปาใหสามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพ การสมเกบตวอยางนาประปาตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ2 ครง การขอรบรองเปนนาประปาดมได การประชาสมพนธเผยแพรความรและความเขาใจแกประชาชน และการควบคมคณภาพนาประปาหลงการรบรองเปนนาประปาดมได


องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.)

4. เอกสารอางอง 4.1 ขอกาหนดการรบรองการตรวจสอบคณภาพนาประปาดมได 4.2 คมอ การสมเกบ การบรรจ และเกบรกษาตวอยางนาบรโภค

9

5. แผนภมการทางาน ลาดบท ผงกระบวนการ ระยะ

เวลา มาตรฐาน

คณภาพงาน ตวชวด ผรบ

ผดชอบ 1 2-3 วน ตามแบบสารวจ

ระบบประปาระบบผวดนหรอบาดาล

ขอมลระบบประปาทจะพฒนาคณภาพเปนนาประปาดมได

อปท.

2

เนอหาการประชม/อบรมกาหนดแนวทางการพฒนาระบบประปา

ผเขารวมประชม/อบรม มความเขาใจ

อปท.

3

ตามคมอมาตรฐานระบบนาสะอาด ของกรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย

ระบบประปาผลตนาประปา ไดอยางม ประสทธ ภาพ

อปท.

4

1-2 วน

ผสมเกบตวอยางตองผานการอบรมหรอมความรในการสมเกบตวอยางนา

มขอมลการสม เกบตวอยาง นาประปา

อปท.

5

15-30 วน

เกณฑมาตรฐานนาประปาดมได

ผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาประปา

อปท.

6

3 วน ผลการวเคราะหคณภาพนา ประปาผานเกณฑฯทง ๒ ครง

ศนยอนามย หรอ สสจ.

7

5 วน


8

ทกเดอน รอยละของประชาชนทรบทราบ

อปท.

สารวจและคดเลอกระบบประปา หมบาน/เทศบาล ทเหมาะสม

จดประชม/อบรม ผบรหาร และ/ฝายควบคมการผลต

ปรบปรงโครงสรางระบบประปา ใหสามารถใชงานไดอยางม

ประสทธภาพ

สม เกบตวอยางนาครงท ๑ และครงท ๒ หางกน ๑-๒ เดอน สงตรวจวเคราะหหองปฏบตการ

ผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาประปาผาน

เกณฑฯทง ๒ ครง

ขอรบรองเปนนาประปาดมได

รบรองเปนนาประปาดมได

ประชาสมพนธเผยแพรความรและความเขาใจแกประชาชน

10

5. แผนภมการทางาน ลาดบท ผงกระบวนการ ระยะเวลา มาตรฐาน

คณภาพงาน ตวชวด ผรบผดชอบ

การเฝาระวงคณภาพนาประปาหลงการรบรองเปนนาประปาดมได 1

ทกสปดาห ตามขอกาหนดหลงการรบรองนาประปาดมได

ปรมาณคลอรนอสระคงเหลอ มคาอยระหวาง 0.2-0.5 มลลกรมตอลตรหรอตรวจไมพบการปนเปอนเชอโคลฟอรมแบคทเรย

ผ ด แลระบบประปา

2 ตามคมอมาตรฐานระบบนาสะอาดของกรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย

ระบบประปาสามารถใชงานไดอยางมประสทธ ภาพ

อปท.

3

1 วน ตามขอกาหนดหลงการรบรองนาประปาดมได

ผลการวเคราะหคณภาพนา

อปท.

4

15-20 วน ตามขอกาหนดหลงการรบรองนาประปาดมได

มผลการตรวจคณภาพนาผานเกณฑมาตรฐาน

อปท.

6. รายละเอยดขนตอนการปฏบตงาน การพฒนาคณภาพนาประปา มขอบเขตการดาเนนงานดงน

6.1 สารวจระบบประปา ดาเนนการสารวจและรวบรวมขอมลระบบประปา โดยสารวจทางดานโครงสราง การ

บารงรกษา การบรหารจดการ ตามแบบสารวจประปาผวดน/ประปาบาดาล เพอประเมนสถานการณความสมบรณของระบบประปาและความพรอมของผดแลระบบประปา

6.2 จดประชม/อบรม /ฝายควบคมการผลตและผเกยวของ จดประชม/อบรม/สมมนา ผบรหาร/ผผลตหรอผดแลระบบประปา เจาพนกงานทองถน/เจา

พนกงานสาธารณสขในทองถนททาหนาทเกยวการควบคมดแลและผลตนาประปาเพอพฒนาศกยภาพในการปฏบตงาน โดยอาจจดการอบรมเองหรอ สมครเขารบการอบรมหลกสตรเกยวกบการดแลระบบประปา การ

ตรวจวดปรมาณคลอรนอสระคงเหลอและตรวจเชอโคลฟอรมแบคทเรยโดยใชชดตรวจสอบภาคสนาม ( อ๑๑) ณ ตนทอและปลายทอบานผใชนา

บารง ดแล รกษาระบบประปาใหอยสภาพสมบรณ สามารถใชงานไดอยาง

มประสทธภาพ

สมเกบตวอยางนาประปาตรวจวเคราะหตามเกณฑมาตรฐาน 1 ครงตอป

ขอรบรองเปนนาประปาดมได

11

เฝาระวงคณภาพนา หรอหลกสตรทเทยบเคยงกนไดเกยวกบระบบประปา เพอใหมองคความรและสามารถดาเนนงานไดอยางมประสทธภาพ

6.3 ปรบปรงโครงสรางระบบประปา/กระบวนการผลตนาประปา ดาเนนการปรบปรงโครงสรางระบบประปาหากพบวามสวนประกอบหรอระบบใดขาดความ

สมบรณ ใหซอมแซม บารงรกษา ในบางกรณหากจาเปนกอาจประสานขอความรวมมอหนวยงานทเกยวของใหการสนบสนนการปรบปรงระบบ เพอใหใหสามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพ

6.4 สม เกบตวอยางนา สมเกบตวอยางนา ตรวจวเคราะหทางดานกายภาพ เคมและชวภาพ ครงท 1 และ 2 ภายในระยะเวลาหางกน 1-4 เดอน สงตรวจหองปฏบตการกรมอนามย 6.5 วเคราะหผลคณภาพนา ประเมนผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาโดยเทยบกบเกณฑคณภาพนาประประดมไดกรมอนามย พ.ศ. 2553 หากผลการตรวจวเคราะหคณภาพนา ขอมลใดไมผานเกณฑคณภาพนาประปาดมไดกรมอนามย พ.ศ. 2553 ใหดาเนนการปรบปรง แกไข และเกบตวอยางนาสงตรวจซาเฉพาะขอมลทไมผานเกณฑ แลวสมเกบตวอยางนาตรวจวเคราะหจนกวาคณภาพนาจะผานเกณฑ 2 ครง

6.7 รบรองเปนนาประปาดมได

กรมอนามยลงนามในประกาศรบรองเปนนาประปาดมได

6.6 ขอรบรองเปนนาประปา สงผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาประปาทผานเกณฑคณภาพนาบรโภค ทง 2 ครง ใหศนย

อนามยเพอขอรบรองเปนนาประปาดมได

6.8 ประชาสมพนธเผยแพรความรและความเขาใจแกประชาชน

ประชาสมพนธ /รณรงคใหประชาชนรบรและเหนความสาคญของนาประปาทสะอาดปลอดภย และผลการปรบปรงระบบประปาจนกระทงสามารถใหบรการนาทสะอาดปลอดภย สรางความมนใจแกประชาชนรวมถงอาจรณรงคแนะนาใหประชาชนบรโภคนาประปาเพอประหยดคาใชจาย ฯลฯ

6.9 เฝาระวงคณภาพนาประปา ดแลและเฝาระวงคณภาพนาประปาใหอยในเกณฑมาตรฐานอยางตอเนอง โดยการปรบปรง รกษาระบบประปาใหอยสภาพสมบรณ สามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพ และสมเกบตวอยางตรวจวเคราะหคณภาพนาประปา 1 ครง/ตอป ตามขอกาหนดหลงการรบรอง นาประปาดมไดอยางสมาเสมอ

12



ชอกระบวนงาน การพฒนาคณภาพนาบรโภคครวเรอน





1. วตถประสงค เพอใหองคกรปกครองสวนทองถน นากระบวนการพฒนาคณภาพนาบรโภคครวเรอน ไปปฏบตใน

พนทไดอยางเปนระบบและขนตอน และสามารถนาขอมลมาใชประโยชนในการดาเนนงานตอไป 2. ขอบเขต

การพฒนาคณภาพนาบรโภคครวเรอนเรมตงแต สารวจขอมลแหลงนาบรโภคครวเรอน รณรงคประชาสมพนธใหความร ความเขาใจเรองนาบรโภคปลอดภย สขอนามยและผลกระทบตอสขภาพ อบรมอาสาสมครเฝาระวงคณภาพนาบรโภค สมเกบตวอยางบรโภคตรวจวเคราะห ประเมนผลคณภาพนา เฝาระวงคณภาพนาอยางตอเนอง และสรปรายงานผล


องคกรปกครองสวนทองถน

4. เอกสารอางอง 4.1 หลกสตรการอบรม / การพฒนาศกยภาพดานนาคณภาพบรโภคตามกลมเปาหมายตางๆ 4.2 กฎ / ระเบยบราชการทเกยวของ

13

5. แผนภมการทางาน ลาดบท

ผงกระบวนการ ระยะ เวลา

มาตรฐาน คณภาพงาน

ตวชวด ผรบ ผดชอบ

1

2 วน

แบบสารวจการใชนาบรโภคของครวเรอนและชมชน

มขอมลแหลงนาบรโภคในครวเรอน

อปท.

2

1-2 สป ดาห

เนอหาการใหความร ประชาสมพนธสอดคลองกบการแกปญหาคณภาพนาบรโภค

มการใหความร ความเขาใจ เรองความสะอาดปลอดภยของนาบรโภค และผลกระทบตอสขภาพ

อปท.

3 2 วน

เนอหาในการอบรมตาม คมอการดาเนนงาน โครงการพฒนาศกยภาพเครอขายและสาสมครเฝาระวงคณภาพนาบรโภค

มความร ความเขาใจ เรองการเฝาระวงคณภาพนาบรโภค

อปท.

4

1วน

ผเกบตวอยางตองผานการอบรม หรอเปนผมความชานาญ ในการสมเกบตวอยางนาบรโภค

มขอมลการเกบตวอยางนา ทางกายภาพ เคม และแบคทเรย

อปท.

5

1 วน

คณภาพนาผานเกณฑมาตรฐานคณภาพนาบ ร โ ภ ค ข อ ง ก ร มอนามย

ม ผ ล ก า ร ต ร ว จวเคราะหคณภาพนาบรโภค

อปท.

6

ทกป

ตามคมอแนวทางการเฝาระวงคณภาพนาบรโภคในชมชน

ม รายงานการ เฝ าร ะ ว ง ค ณ ภ า พน าบรโภค

อปท.

7 ทกป

รายงานครอบคลมข อ มล ขนตอนการดาเนนงาน ตงแตขอ ๒-๗

ม ร า ย ง านผลกา รพฒนาคณภาพนาบรโภค

อปท.

รณรงคประชาสมพนธใหความร ความเขาใจ เรอง นาบรโภคปลอดภย

สขอนามย และผลกระทบตอสขภาพ

สารวจ ขอมลแหลงนาบรโภคครวเรอน

สม เกบตวอยางนาบรโภคตรวจวเคราะห

คณภาพนาผานเกณฑ

คณภาพนาไมผานเกณฑ

เฝาระวงคณภาพนาบรโภค

รายงานผล

อบรมอาสาสมครเฝาระวงคณภาพนาบรโภค

ประเมนผลคณภาพนาบรโภค

14

6.รายละเอยดของขนตอนการปฏบตงาน การพฒนาคณภาพนาบรโภคของครวเรอนสาหรบทองถน แตละทองถนอาจมความแตกตางกนตามแหลงนาบรโภคทใช มรายละเอยดของขนตอนการปฏบตงาน ดงตอไปน

6.1 สารวจขอมลแหลงนาบรโภคของครวเรอน สารวจขอมล นาบรโภคของครวเรอนในพนทรบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถน โดยม

ความครอบคลม จานวนหลงคาเรอน และแหลงนาบรโภคไดแก นาประปา นาบาดาล นาบอตน นาฝน และนาบรรจขวด นาตหยอดเหรยญ

6.2 รณรงคประชาสมพนธ มการรณรงคประชาสมพนธใหประชาชนมความร ความเขาใจและเกดความตระหนกเกยวกบ

นาบรโภคสะอาดปลอดภย และผลกระทบตอสขภาพ เพอดแลสขภาพตนเอง 6.3 อบรมอาสาสมครเฝาระวงคณภาพนา

อบรมอาสาสมครเฝาระวงคณภาพนาบรโภคในชมชนเพอใหอาสาสมครมความร ความเขาใจ และเกดความตระหนกเกยวกบนาบรโภคสะอาดปลอดภยและผลกระทบตอสขภาพ ตลอดทงสงเสรมใหมการเฝาระวงคณภาพนาบรโภคในชมชนและครวเรอน (รายละเอยดการอบรมตามคมอการดาเนนงานโครงการพฒนาศกยภาพเครอขายและอาสาสมครเฝาระวงคณภาพนาบรโภคในชมชน และครวเรอน)

6.4 สมเกบตวอยางนาบรโภค การเกบตวอยางนาโดยเจาหนาททมความชานาญ หรอผานการอบรม การเกบตวอยางนาบรโภคตรวจวเคราะหคณภาพนา ทางกายภาพ ทางเคม และทางแบคทเรย ตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนาบรโภคของกรมอนามยป 2553 โดยสมเกบตวอยางนาบรโภคแตละประเภท 1 ตวอยางตอประชากร 5,000 คน สงตรวจวเคราะห ทางดานกายภาพ เคมและแบคทเรย ตามวธการสมเกบตวอยางนาบรโภค การเกบตวอยางนา ตามคมอการสมเกบ การบรรจ และเกบรกษาตวอยางนาบรโภค ของศนยหองปฏบตการการอนามย หรอคมอการจดบรการนาบรโภคของสานกสขาภบาลอาหารและนา

6.5 ประเมนผลคณภาพนาบรโภค ประเมนผลคณภาพนาตามเกณฑคณภาพนาบรโภคกรมอนามย พ.ศ. 2553 หากพบคณภาพนาไมผานเกณฑมาตรฐาน ตองมการใหความร หรอประชาสมพนธการแกไขปญหาคณภาพนาบรโภค

6.6 เฝาระวงคณภาพนาบรโภค การเฝาระวงคณภาพนาบรโภคเพอใหคณภาพนาบรโภคอยในเกณฑมาตรฐานอยางตอเนอง

และผใชนาเกดความมนใจในคณภาพนาบรโภค ตองมการดแลระบบนาบรโภคของครวเรอนใหสะอาด และ เกบตวอยางนาบรโภคตรวจวเคราะหทางกายภาพ เคม และแบคทเรย อยางนอย 1 ครงตอป และสมตรวจคณภาพนาทางดานแบคทเรยดวยชดตรวจสอบโคลฟอรมแบคทเรย (อ 11) ของครวเรอนทกๆ 2 สปดาห

6.7 รายงานผลการดาเนนงานพฒนาคณภาพนาบรโภค สรปและรายผลการดาเนนงานพฒนาคณภาพนาบรโภคครอบคลมตามขนตอนการปฏบตงาน

7. นยามศพท - 8. แบบฟอรม/เอกสารทเกยวของ -

15



ชอกระบวนงาน พฒนาศกยภาพ





1. วตถประสงค เพอใหองคกรปกครองสวนทองถน นากระบวนการพฒนาศกยภาพผเกยวของการจดบรการนาบรโภค

ไปปฏบตในพนทไดอยางเปนระบบและขนตอน และสามารถนาขอมลมาใชประโยชนในการดาเนนงานตอไป

2. ขอบเขต การพฒนาศกยภาพเรมตงแต กาหนดผรบผดชอบ สารวจรวบรวมขอมล กลมเปาหมายทจะพฒนา

วางแผนการพฒนาศกยภาพ ดาเนนการพฒนาศกยภาพกลมเปาหมายตางๆ และสรปและรายงานผลการพฒนาศกยภาพ



4. เอกสารอางอง 4.1 หลกสตรการอบรม / การพฒนาศกยภาพดานนาคณภาพบรโภคตามกลมเปาหมายตางๆ 4.2 กฎ / ระเบยบราชการทเกยวของ

16


ลาดบ ผงกระบวนการ ระยะ เวลา



1

7 วน ผรบผดชอบม

ความรดานการจดบรการนาบรโภค

มการมอบหมายผรบผดชอบ/ผไดรบการแตงตง

ผบรหารทองถน

2

3 วน ขอมลบคลากรท

เกยวของระบบการจดบรการนาบรโภค

ในพนท

ผไดรบการแตงตง /

มอบหมาย/จากผบรหาร

3

5 วน

รวบรวมขอมลจากชองทางตางประกอบการ

วางแผน

- ม แผนการพฒนาศกยภาพผเกยวของระบบการจดบรการนา

ผไดรบการแตงตง /

มอบหมาย/จากผบรหาร

4

30 วน

5 วน

-กาหนดบทบาทความรบผดชอบของคณะกรรมการ

-

- ผไดรบการแตงตง /มอบหมาย/

-คณะทางานทไดรบหมอบหมาย


สารวจรวบรวมขอมล กลมเปาหมายทจะพฒนา

วางแผนการพฒนาศกยภาพ

ดาเนนการพฒนาศกยภาพกลมเปาหมาย

อปท.ดาเนนการจดประชม/อบรมเอง

หนวยงานอนดาเนนการ

A จดทาโครงการ

ปรบปรงโครงการ เสนอขออนมต

โครงการ ไมผาน

แตงตง

ผาน

17

ลาดบ ผงกระบวนการ ระยะ



15 วน ประสานวทยากร,ผรวมประชม,สถานท

คณะทางานทไดรบหมอบหมาย

15 วน จดทาหนงสอเชญผเกยวของตามระบบราชการ


15 วน จดทาเอกสารประกอบการประชม,ยนยนวทยากร,ประธานพธเปด,สถานทจดประชมและการเงน


13 วน หลกสตรการพฒนาศกยภาพผดระบบประปาและการเฝาระวงคณภาพนาบรโภค


1 วน

มการประเมนผลการอบรม ตามแบบฟอรม


ประเมนผลการอบรม

ดาเนนการประชม/อบรม

จดเตรยมวสด/เอกสารกอนประชม/และอนๆ

ประสานงานผเกยวของ

จดทาและสงหนงสอเชญรวมประชม/เชญวทยากร

18




ประกาศนยบตร รายละเอยดหลกสตรเนอหาการประชมตามวตถประสงค/สอดคลองกบทรบผดชอบ


เปนไปตามหลกเกณฑของหนวยงาน

-หลกฐานเอกสารทเกยวของในการเขารวมประชม -การเดนทาง -การเงน

เปนไปตามหลกสตร/เนอหาการประชม/อบรม

ประกาศนยบตรรบรองการเขารวมอบรม

สรปผลการเขารวมประชมและขอคดเหนขอเสนอแนะในการนามาปรบใชกบการทางาน

1 วน ประกาศนยบตร ประกาศนยบตร คณะทางานทไดรบหมอบหมาย

มอบประกาศนยบตร

สรป/รายงานผลการเขารวมประชม/อบรม

รบใบประกาศนยบตร

เขารวมประชม

เตรยมการเขารวมประชม

มอบประกาศนยบตร

ประชมประสานงานผจดการประชม/อบรม

เสนอขออนมตไปเขารวมประชม/สมมนา/อบรม

19

ลาดบ ผงกระบวนการ ระยะ



3 วน ทะเบยนผเขารวมประชม/อบรม

5 15 วน

ใชวธการวเคราะหทเหมาะสมกบขอมลและวตถประสงคสรปผลการอบรม/ขอเสนอแนะ


6. รายละเอยดของขนตอนการปฏบตงาน 6.1 กาหนดผรบผดชอบ / การแตงตงคณะกรรมการ ดาเนนการพฒนาศกยภาพผเกยวของใน

ระบบการจดการคณภาพนาบรโภค 6.2 สารวจ รวบรวมกลมเปาหมายทจะพฒนา สารวจและวเคราะหความตองการหรอความ

จาเปนในการพฒนาศกยภาพผเกยวของกลมตางๆ ตามสถานการณและสภาพปญหา 6.3 วางแผนดาเนนการพฒนาศกยภาพกลมเปาหมายตางๆ วางแผนและเตรยมการดาน

งบประมาณ หลกสตร ซงสามารถดาเนนการพฒนาศกยภาพเอง หรอโดยการเขารวมพฒนาศกยภาพ/อบรมกบเครอขายทเกยวของ หรอวางแผนพฒนาโดยรปแบบอน เชน การศกษาดงานตวอยางจากองคกรทประสบผลสาเรจ ฯลฯ

6.4 ดาเนนการพฒนาศกยภาพ ผรบผดชอบดาเนนการพฒนาศกยภาพตามแผนทระบ ในกลมเปาหมายตางๆ เชนเจาหนาท ผดแลระบบประปา ผดแลระบบประปา หรออาสาสมครชมชน / ครวเรอนเฝาระวงคณภาพนา ทงนการพฒนาศกยภาพ สามารถดาเนนการไดหลายรปแบบ

กรณทดาเนนการจดการพฒนาศกยภาพเอง ตองจดทาและขออนมตโครงการพฒนาศกยภาพ(ประชม/อบรม) แตงตงคณะทางาน ประสานงานผเกยวของ จดทาและสงหนงสอเชญวทยากร จดเตรยมสถานท วสด เอกสารในการประชมฯ/อบรม และใบประกาศสาหรบผเขารบการอบรม และจดทาทาเนยบผเขารวมประชมจนเสรจกระบวนการ

กรณทเขารวมพฒนาศกยภาพกบภาคเครอขาย ประสานงานผจดการประชม เสนอขออนมตการเขารวมประชม เขารวมประชม และจดทารายงานสรปผลการเขารวมประชม

6.5 สรปและรายงานผลการพฒนาศกยภาพ จดทาทะเบยนผเขารบการพฒนาศกยภาพในแตละกลมเปาหมาย เพอเปนขอมลในการพฒนาศกยภาพในโอกาสตอไป

7. นยามศพท - 8. แบบฟอรม/เอกสารทเกยวของ

-ไมม

จดทาทะเบยนผเขารวมประชม/อบรม

สรปและรายงานผลการพฒนาศกยภาพ

20



ชอกระบวนงาน เฝาระวงดานคณภาพนาบรโภค





1. วตถประสงค เพอใหองคกรปกครองสวนทองถน นากระบวนการเฝาระวงคณภาพนาบรโภคไปปฏบตในพนทไดอยางเปนระบบและขนตอน และสามารถนาขอมลมาใชประโยชนในการดาเนนงานตอไป 2. ขอบเขต เรมตงแตกาหนดผรบผดชอบ กาหนดประเดนเปาหมายการเฝาระวงคณภาพนากลมเปาหมายตางๆ วางแผนดาเนนการเฝาระวง / สมตวอยาง จดเตรยมเครองมออปกรณวธการเกบตวอยาง ประสานงานหนวยงานทเกยวของเพอดาเนนการตามแผนงานทกาหนด เกบตวอยางตามเปาหมาย รวบรวมวเคราะหขอมลสถานการณตามวตถประสงคของการเฝาระวง สรปสถานการณรวมถงแนวทางการแกปญหา รายงานสถานการณเสนอผบรการ 3. หนวยงานทรบผดชอบ องคกรปกครองสวนทองถน 4. เอกสารอางอง 4.1 คมอการเกบตวอยางนา 4.2 กฎ / ระเบยบราชการทเกยวของ

21



มาตรฐานคณภาพงาน ตวชวด ผรบผดชอบ

1

7 วน ผรบผดชอบมความรทางดานสาธารณสข และการจดการนาบรโภค

คาสงแตงตงผรบผดชอบ


2

7 วน

กลมเปาหมายนาบรโภค /ประเดนเฝาระวงชดเจน

นยามตางๆ

3

7 วน แผนการดาเนนงาน แผนปฏบตการเฝาระวง

4 7 วน เครองมอทเกบตวอยางไดตรงตามประเดน ใชงาย สะดวก รวดเรว ประหยด

อปกรณเครองมอครบถวน มวธการเกบตวอยางนา

5 7 วน

หนงสอ/บนทก

6 30 วน

ขอมลครบถวน ถกตอง รวดเรว

7 30 วน ขอมลครบถวน ถกตอง รวดเรว

8 30 วน สรปสถานการณคณภาพนาบรโภคตามเปาหมายทกาหนด

9 สรปผลการดาเนนงานไดครอบคลมประเดน/เนอหาการเฝาระวง

รายงานสถานการณดานคณภาพนาบรโภค


กาหนดประเดนเปาหมาย/การเฝา

วางแผนดาเนนการ/สมตวอยาง

เกบตวอยางตามเปาหมาย

จดเตรยมเครองมอ/อปกรณ วธการเกบ

ตวอยาง

ประสานงานหนวยงานทเกยวของ

รวบรวม วเคราะหขอมล

สรปสถานการณและการแกปญหา

รายงานสถานการณ

22

6. รายละเอยดขนตอนการปฏบตงาน ในการเฝาระวงคณภาพนาบรโภค มขนตอนในการปฏบตงานดงน

6.1 กาหนดผรบผดชอบ ผบรหารทองถน/หนวยงานกาหนดผรบผดชอบงานเฝาระวงคณภาพนาบรโภคในรป

คณะทางาน/บคคล อาจพจารณาแตงตงคณะทางานโดยพจารณาจากความจาเปน อาจมบคลากรอนๆ มารวมดาเนนการ อาจใชทงบคลากรภายในและภายนอก ซงเปนผทมความรความสามารถทแตกตางกนออกไป 6.2 กาหนดประเดน เปาหมาย / การเฝาระวง เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของ กาหนดประเดนเปาหมายการเฝาระวงคณภาพนาบรโภค เพอเปนตวแทนของนาบรโภครวมทงความถในการเฝาระวง พรอมรายละเอยดของกจกรรมทตองทาในการฝาระวง 6.3 วางแผนดาเนนการสมตวอยาง เปาหมายและประเดนทเฝาระวงตองกาหนดนยามชดเจน เขาใจตรงกนทาใหสามารถวางแผนการสมตวอยางเพอลดขนาดปรมาณการเกบตวอยางใหสามารถดาเนนการไดสะดวก รวดเรว ประหยดงบประมาณ เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของอาจมการประชมเพอพจารณากาหนดประเดนทเปนปญหาในทองถนหรออาจเปนประเดนทมการรองเรยนบอยๆ เกยวกบนาบรโภค การกาหนดประเดนทชดเจน ทาใหและเปนตวแทน ทาใหสามารถเลอกเครองมอและวธการทเหมาะสมไดงายขน สาหรบการเฝาระวงดานคณภาพนาบรโภค อาจเฝาระวงโดยใชชดทดสอบภาคสนามหรอสงตรวจทางหองปฏบตการ แลวแตวตถประสงค และความเหมาะสม 6.4 จดเตรยมเครองมอ/อปกรณ วธการเกบตวอยาง การเฝาระวงคณภาพนา ดาเนนการโดยการตรวจวเคราะหคณภาพนา ซงตองใชอปกรณและเครองมอตางๆ เชนชดทดสอบคณภาพนาภาคสนาม ชดอปกรณในการเกบตวอยางนา ซงตองจดเตรยมและวางแผนลวงหนารวมทงวธการเกบตวอยางนาอยางถกตองเพอสามารถเปนตวแทนของกลมตวอยางไดอยางมประสทธภาพ 6.5 ประสานงานหนวยงานทเกยวของ เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของดาเนนการประสานงานผเกยวของเพอดาเนนการเกบตวอยางในการเฝาระวง บางกรณอาจตองมผแทนจากทองถนรวมดาเนนการเกบตวอยางนาดวย 6.6 ดาเนนการเกบตวอยางตามเปาหมาย เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของดาเนนการตามแผนการทวางไวอยางเปนระบบ ตามวธการและขนตอนของระบบเฝาระวง และตรวจสอบขอมลทเกบใหครบถวนถกตอง 6.7 รวบรวม/วเคราะหขอมล

เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของดาเนนการรวบรวมขอมลไวอยางเปนระบบ แลวนามาวเคราะหตามวธการทางสถตขนพนฐาน แสดงรอยละความถ เพอชสถานการณดานคณภาพนาบรโภคตามประเดนทเฝาระวง

6.8 สรปสถานการณและการแกปญหา เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของสรปผลการวเคราะหขอมลเปนสารสนเทศ/ รายงาน

สถานการณดานคณภาพนาบรโภคและการดาเนนการแกปญหาในสวนตางๆ ทพบ เชนกรณพบคณภาพนา

23

ขนในระบบประปา และพบการปนเปอนโคลฟอรมแบคทเรย อาจตองทาการพฒนาปรบปรงระบบการผลตนาประปา เปนตน

6.9 รายงานสถานการณ ผรบผดชอบ/ผเกยวของรายงานสถานการณดานคณภาพนาบรโภคใหผเกยวของทราบตามระบบการ

รายงาน

7. แบบฟอรม/เอกสาร/เครองมอและอปกรณทเกยวของ 7.1 แบบฟอรมการเกบตวอยางนาสงตรวจวเคราะหขอมลตามระบบเฝาระวง 7.2 ชดทดสอบภาคสนามตางๆ เชน ชดตรวจโคลฟอรมแบคทเรย หรอ อ 13

24



ชอกระบวนงาน การจดการเรองรองเรยน





1. วตถประสงค 1.1 เพอใหองคกรปกครองสวนทองถน นากระบวนการการจดการเรองรองเรยนดานคณภาพนาไปปฏบตในพนทอยางอยางเปนระบบขนตอน และสามารถนาขอมลทไดมาใชประโยชนในการดาเนนงาน

1.2 เพอพทกษสทธและคมครองผบรโภคและใชบรการสาธารณปโภคขนพนฐานจากหนวยใหบรการ 2. ขอบเขต

เรมตงแตการกาหนดผรบผดชอบ กาหนดชองทางการรบเรองรองเรยน รบเรองรองเรยน เพอการตรวจสอบและพจารณาตดตาม ประสานงานหนวยงานทเกยวของเพอดาเนนการแกปญหา แจงผลการดาเนนงานใหผรองเรยนทราบ และสรปผลการรองเรยนดานคณภาพนา โดยจดทาเปนรายงานเสนอผบรหารหนวยงาน

3. หนวยงานทรบผดชอบ


4. เอกสารอางอง 4.1 กฎ / ระเบยบราชการทเกยวของ

25




1

7 วน ผรบผดชอบมความรทางดานสาธารณสข และสงแวดลอม



2

1 วน

ชองทางทหลากหลายเขาถงงาย

อยางนอย 2 ชองทาง

ผไดรบการแตงตง/มอบหมาย

3

1 วน

มผรบผดชอบรวบรวม มระเบยบ/ขนตอน/แบบฟอรมรบเรอง

- ผไดรบการแตงตง/มอบหมาย

4

หลกเกณฑการตรวจสอบและดาเนนการ หรอแนวทางการแกปญหา

- ผรบผดชอบ

5

5 วน

หนงสอ/เอกสาร - ผรบผดชอบ

6

30 วน

แนวทางการแกปญหาตามประเดน แผนการดาเนนการแกปญหา

เปนไปตามกฎหมาย และหลกวชาการ

คณะทางาน

7

7 วน

หนงสอ/เอกสาร/บนทก/โทรศพท รายงานผลการดาเนนงาน

ผรองเรยนพอใจรอยละ 80

ผรบผดชอบ

8

30 วน

สรปผลการดาเนนงานไดครอบคลมประเดน/เนอหาการรองเรยน

รายงานผลการดาเนนงาน



กาหนดชองทางการรบเรอง

รบเรองรองเรยน

ตรวจสอบ พจารณา

ผาน

ประสานงานผเกยวของ

สรปผลการดาเนนงานแกไขปญหา

ดาเนนการแกปญหา

รายงานแจงผลการดาเนนงาน

26

6.รายละเอยดของขนตอนการปฏบตงาน ในการดาเนนงานการเรองรองเรยนระดบทองถน มขนตอนในการปฏบตดงน 6.1 กาหนดผรบผดชอบ ผบรหารทองถน/หนวยงานกาหนดผรบผดชอบ กระบวนการรองเรยนทองถนอาจเปนในรปคณะทางาน/บคคลผไดรบมอบหมายเพอดาเนนการ 6.2 กาหนดชองทางการรบเรอง เจาหนาทผรบผดชอบ/ผไดรบมอบหมายจดเตรยมชองทางในการรองเรยน ไดแก ต/กลองรบฟงความคดเหน ตไปรษณย เบอรโทรศพท บคคล และเวบไซต และประชาสมพนธหรอชแจงใหทราบถงขนตอนวธการในการดาเนนงานเกยวกบเรองรองเรยน 6.3 รบเรองรองเรยน เมอมประชาชนทไดรบผลกระทบหรอปญหาดานคณภาพนา เขารองเรยนผานชองทางทจดไว และลงทะเบยนรบเรองตามแบบฟอรมมาตรฐาน แยกเปนประเภทหมวดหม มรายละเอยดทสามารถตดตามเรองและผรองเรยนได 6.4 ตรวจสอบพจารณาการดาเนนการ เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของพจารณาเรองรองเรยนตามขนตอนวธการ กฎหมาย และระเบยบทเกยวของรวมทงหาขอมลเบองตนเพอแยกประเภท และผรบผดชอบใหชดเจนโดยตดเรองทไมมมล 6.5 ประสานงานผเกยวของ เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของดาเนนการประสานงานผเกยวของใหมความพรอมใหมากทสด เพอดาเนนการแกปญหาขอรองเรยน 6.6 ดาเนนการแกปญหา เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของกาหนดวธการและขนตอนในการแกปญหาตามประเดนวชาการทเกยวของ 6.7 รายงานผล/แจงผลการดาเนนงาน เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของกาหนดวธการและขนตอนในการแจงผลการดาเนนงานใหผรองเรยนทราบ 6.8 สรปผลการดาเนนงาน เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของสรปผลเปนรายงานการดาเนนการแกปญหาเรองรองเรยนตอหวหนาหนวยงาน 7. แบบฟอรม/เอกสาร/เครองมอและอปกรณทเกยวของ 7.1 แบบฟอรมมาตรฐานการบนทกการรองเรยน 7.2 แบบฟอรมมาตรฐานการสรปผลการรองเรยน

27



ชอกระบวนงาน การสอสารสาธารณะ





1. วตถประสงค เพอใหองคกรปกครองสวนทองถน นากระบวนการสอสารสาธารณะ/ประชาสมพนธการจดบรการนาบรโภค ไปปฏบตในพนท ไดอยางเปนระบบและขนตอน และสามารถนาขอมลมาใชประโยชนในการดาเนนงานตอไป

2. ขอบเขต เรมตงแตการกาหนดผรบผดชอบ คดเลอกหวขอหรอเรองสาคญเพอสอสารประชาสมพนธ จดทาแผนการสอสารประชาสมพนธ จดเตรยมขอมลและการประชาสมพนธ ดาเนนการสอสารประชาสมพนธ ประเมนผล และสรปผลการสอสารประชาสมพนธ

3. หนวยงานทรบผดชอบ องคกรปกครองสวนทองถน

4. เอกสารอางอง 4 .1 ค มอการพฒนาระบบการจดบรการ นาบร โภคสาหรบองคกรปกครองสวนทองถ น 4.2 กฎ / ระเบยบราชการทเกยวของ

28




1

7 วน ผรบผดชอบมความรทางดานสาธารณสข และการพฒนาคณภาพนาบรโภค



2 15 วน

วเคราะหปญหาดานคณภาพนาบรโภคในพนท และคดเลอกหวขอทสาคญเพอสอสารประชาสมพนธ

ประเดน/เรองการสอสารประชาสมพนธ


3

30 วน

- กลมเปาหมาย - ประเดน/เรองการเผยแพรสอสาร - รปแบบวธการ - ผนา/นกสอสาร

แผนการเผยแพรสอสาร/แผนการจดจาง


4 ขอมล / องคความร ทจะสอสารประชาสมพนธ

ขอมล / องคความร เกยวของกบนาบรโภค


5 1 วน


6

1 วน

แบบประเมนผลตางๆ ผรบผดชอบ

7

สรปรายงานผลการสอสารประชาสมพนธ

สรปรายงานผลการสอสารประชาสมพนธ



จดทาแผนการสอสารประชาสมพนธ

ดาเนนการสอสารประชาสมพนธ

ประเมนผล

สรปผลการดาเนนงาน

คดเลอกหวขอเรองสอสารประชาสมพนธ

จดเตรยมขอมลและชองทางการ

ประชาสมพนธสอสาร

29

6. รายละเอยดขนตอนการปฏบตงาน ในกระบวนการสอสารสาธารณะประชาสมพนธ มขนตอนการปฏบตงาน ดงน 6.1 กาหนดผรบผดชอบ ผบรหารทองถน/หนวยงาน กาหนดผรบผดชอบกระบวนการงานสอสารประชาสมพนธดานคณภาพนาบรโภคในรปคณะทางาน/บคคลผไดรบมอบหมายเพอดาเนนการ 6.2 คดเลอกหวขอเรองสอสารประชาสมพนธ เจาหนาทผรบผดชอบ วเคราะหปญหาดานคณภาพนาบรโภคในพนท พจารณาคดเลอกหวขอ สอสารประชาสมพนธ เชนองคความรตางๆ ทเกยวกบนาบรโภคเชอมโยงกบสขภาพ เพอใหเกดความรและตระหนก กอใหเกดการพฒนา และปรบปรงเปลยนแปลงไปสการปฏบตทเออตอการมสขภาพด

6.3 ทาแผนการสอสารประชาสมพนธ เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของอาจมการประชมเพอพจารณาจดทาแผนการสอสารประชาสมพนธตาม ตามลาดบความสาคญประเดนเนอหา การกาหนดประเดนทชดเจนทาใหสามารถสอสารไดตรงตามกลมเปาหมาย โดยเลอกรปแบบวธการประชาสมพนธทเหมาะสมกบงบประมาณ

6.4 จดเตรยมขอมลและชองทางการสอสารประชาสมพนธ เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของ จดเตรยมเนอหา หรอองคความรตางๆ เพอสอสาร

ประชาสมพนธ สามารถทาไดทงรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ เชน การประสามนงานผานสอชองทางตางๆ การประชม / อบรม หรอการศกษาดงาน 6.5 ดาเนนการสอสารประชาสมพนธ

เจาหนาทผรบผดชอบ ดาเนนการสอสารประชาสมพนธตามแผน 6.6 ประเมนผล เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของดาเนนการรวบรวมขอมลการสอสารประชาสมพนธเพอประเมนผลการประชาสมพนธ 6.7 สรปผลการดาเนนงาน เจาหนาทผรบผดชอบ/ผเกยวของสรปผลการดาเนนงานแผนการสอสารประชาสมพนธตามกลมประชากรเปาหมายตางๆ และเสนอผบรหารตอไป 7. แบบฟอรม/เอกสาร/เครองมอและอปกรณทเกยวของ - ไมม

30

ภาคผนวก

31

ภาคผนวก ก แนวทางการเขยน Flow Chart

32

แนวทางการเขยน Flow Chart Flow Chart คออะไร

การใชสญลกษณตางๆ ในการเขยนแผนผงการทางานเพอใหเหนถงลกษณะและความสมพนธกอนหลงของแตละขนตอนในกระบวนการทางาน ประโยชนของ Flow Chart

1. ชวยใหเขาใจกระบวนการทางานงายขน 2. เปนเครองมอสาหรบการฝกอบรมพนกงาน 3. ชวยใหเหนภาพความสมพนธระหวางบคคล 4. สะดวกในการนาไปเขยนเปนระเบยบปฏบต คมอการปฏบตงาน หรอวธการปฏบตงานในลาดบ

ตอไป สญลกษณทใชในการเขยนแผนภมการทางาน (Flow Chart)

เรมตน / สนสด

กจกรรม / การดาเนนงาน

การตดสนใจ

การจดเกบ

เชอมตอไปกระบวนการอน

แสดงทศทางหรอการเคลอนไหวของงาน

33

ภาคผนวก ข ขอมลวชาการ และกฎหมายทเกยวของ

• บทนา • ประกาศกรมอนามยเรองเกณฑคณภาพนาประปาดมได • คาแนะนาคณะกรรมการสาธารณสข เรอง แนวทางการควบคมการประกอบ

กจการตนาดมหยอดเหรยญ พ.ศ. 2553 • (ตวอยาง) ารควบคมกากบดแลการประกอบกจการใหบรการตนาดมหยอด

เหรยญ • การสมเกบตวอยางนา

34

บทนา ภารกจในการจดบรการนาสะอาดในชมชนเปนบทบาทและหนาทหนงซงรฐจะตองสงเสรมให

ประชาชนมนาสะอาดเพอเปนนาดมและใชอยางเพยงพอ หากประชาชนในชมชนมนาสะอาดสาหรบดมและใชอยางเพยงพอจะสงผลใหประชาชนมสขภาพอนามยและคณภาพชวตทด ซงภารกจดงกลาวระบวาเปนหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนตามทกฎหมายกาหนดดงน

• พระราชบญญตสภาตาบล และองคการบรหารสวนตาบล พ. ศ. 2537 “ มาตรา 68 ภายใตกฎหมาย องคการบรหารสวนตาบล อาจจดทากจการในเขตองคการบรหาร

สวนตาบล ดงน (1) ใหมนาเพอการอปโภคบรโภคและการเกษตร”

• พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 “มาตรา 51 ภายใตบงคบแหงกฎหมาย เทศบาลตาบลอาจจดทากจการใดๆในเขตเทศบาล ดงน

(1) ใหมนาสะอาด หรอ การประปา “มาตรา 53 ภายใตบงคบแหงกฎหมาย เทศบาลเมอง มหนาทตองทาในเขตเทศบาล ดงน

(2) ใหมนาสะอาด หรอ การประปา “มาตรา 56 ภายใตบงคบแหงกฎหมาย เทศบาลนคร มหนาทตองทาในเขตเทศบาล ดงน

(1) กจการทระบไวในมาตรา 53”

• พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542

“ มาตรา 16 ใหเทศบาลเมองพทยา และองคการบรหารสวนตาบล มอานาจและหนาทในการจดบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนในทองถนของตนเองดงน

(4) การสาธารณปโภคและการกอสรางอนๆ” “ มาตรา 17 ใหองคกรบรหารสวนจงหวด มอานาจและหนาทในการจดบรการสาธารณะ เพอ

ประโยชนของประชาชนในทองถนของตนเองดงน (24) การจดทากจการใดอนเปนอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน อนทอยในเขตและ

กจการนนเปนการสมควรใหองคการบรหารสวนทองถนอนรวมดาเนนการ หรอใหองคการบรหารสวนจงหวดทา ทงนตามทคณะกรรมการประกาศกาหนด ซงจากการดาเนนงานดงกลาวทาใหประชาชนมนาอปโภคบรโภคทเพยงพอแตในเรองคณภาพยงตองมการปรบปรงคณภาพใหดขนกวาเดม จากการเฝาระวงคณภาพนาประปาและนาบรโภคในครวเรอนป 2551- 2553 กรมอนามย พบวา คณภาพนาประปา และนาบรโภคสวนใหญไมอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพนาบรโภคกรมอนามย และจากขอมลการเฝาระวงโรคของกระทรวงสาธารณสขพบวามผปวยและผเสยชวตจากโรคทเกดจากนาเปนสอ อาท โรคอจจาระรวง โรคบด โรคไทฟอยด และหนอนพยาธ ยงเปนปญหาสาธารณสขของประเทศ โดยเฉพาะโรคอจจาระรวงเฉยบพลนยงมผปวยในแตละปมากกวา 1 ลานราย

35

นอกจากนยงมการเจบปวยจากการปนเปอนโลหะหนกในแหลงนาซงมไดหมายถงการปลอยของเสยสแหลงนาเทานน แตยงหมายรวมถงสารเคมทมอยตามธรรมชาตในแหลงนาใตดนอกดวย

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ในฐานะทเปนองคกรหลกในการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอมของประเทศ จงสงเสรมใหมการจดการระบบอนามยสงแวดลอมทเออตอสขภาพ โดยหวงใหคนไทยทกคนมสขภาพด จงไดกาหนดนโยบาย มาตรฐานงาน การสนบสนนวชาการ การพฒนาศกยภาพบคลากร และการพฒนากฎหมาย เพอใหมการดาเนนงานตาม พ.ร.บ. การสาธารณสข พ.ศ. 2535 รวมทงการรบรองคณภาพ เพอใหการพฒนาคณภาพนาบรโภคเปนระบบ มคณภาพและยงยน ซงตองมการปรบปรงการดาเนนงานใหไดมาตรฐานและสอดคลองกบบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนจงจดทา “คมอการพฒนาระบบการจดบรการนาบรโภค” เพอเปนคมอในการปฏบตงานใหองคกรปกครองสวนทองถน มการจดบรการนาบรโภคทสะอาดปลอดภยบรการแกชมชนตอไป คานยาม

1. นาบรโภค หมายถง นาจากแหลงนาสาหรบใชดม 2 ลตร และอนๆ อก 3 ลตร ใชประกอบอาหาร ลางหนา บวนปากและแปรงฟน) ไดแก นาประปา นาบอบาดาล นาบอตน นาฝน ทถกสขอนามย ในปรมาณ 5 ลตรตอคนตอวน

องคการอนามยโลกและยนเซฟใหคาจากดความวา หมายถง “นาซงไมมสารเคมหรอสารพษในปรมาณทเปนอนตรายตอสขภาพเจอปนและปราศจากกลน สและรสทไมเปนทยอมรบ”

2. ประเภทนาบรโภค นาบรโภค แบงเปน 6 ประเภท ไดแก

2.1 นาประปา เปนการนานาจากแหลงนาธรรมชาต ไดแก นาผวดนหรอนาใตดนมาผานขนตอนการปรบปรงคณภาพ เพอผลตใหเปนนาสะอาดตามหลกวชาการและวธอนเหมาะสมแลวจายนาทผลตไดใหแกประชาชน โดยการจายไปตามทอผานมาตรวดตลอด 24 ชวโมง

2.2 นาบอบาดาล เปนนาทเกดจากนาฝนทตกลงมาไหลซมลงดน บางสวนจะถกดนดดซบไว สวนทเหลอจะไหลซมตอไปจนกระทงถงชนดนหรอหน นาในชนหนสวนนเรยกนาบาดาล นามาใชโดยการเจาะ ซงมทอกรองชวยกรองทรายมใหไหลเขาสบอและสบนาขนมาใช

2.3 นาบอตน เปนนาใตดนทขดลกจากพนดนลงไปตงแตสามเมตรถงสบเมตร ขนอยกบระดบนาใตดนในพนท นาในบอมาจากการไหลซมเขามาตามรพรนของขอบบอหรอกนบอ คณภาพของนาอยในเกณฑพอใช ไมดเทานาบาดาล การสรางบอนาตนทถกหลกสขาภบาล ทตงบอตองหางจากแหลงโสโครก เชน สวม นาเสย ททงขยะ ไมนอยกวา 30 เมตร วางขอบบอคอนกรตซอนกนขนมาสงจากพน 50-80 เซนตเมตร อดกรวดโดยรอบขอบนอกบอและกนบอ ยารอยตอของขอบคอนกรตในระยะ 3 เมตรจากพนดน เนองจากในระยะนเชอโรคในดนยงอาศยอยได เทคอนกรตบนพนดนรอบขอบนอกของบอ เพอไมใหนาสกปรกไหลลงบอนาและมใหเฉอะแฉะ

2.4 นาฝน เปนนาฝนทเกบหลงจากทใหฝนตกไประยะหนง เพอใหมลพษในอากาศถกชะไปกอน นอกจากนนหลงคา รางนา ทรองรบนาฝน รวมทงภาชนะเกบกกตองมการทาความสะอาดเปนประจา

2.5 นาบรโภคในภาชนะบรรจปดสนท เปนนาทผานกรรมวธการปรบปรงคณภาพและบรรจลงในภาชนะทมฝาหรอจกปดสนท และนาในภาชนะบรรจนนจะตองมคณภาพมาตรฐานตามประกาศกระทรวงสาธารณสขโดยแหลงนาทนามาใชในการผลตอาจเปนนาประปา หรอแหลงนาตามธรรมชาต

36

2.6 นาจากตจาหนายนาดมอตโนมต หมายถง นาทผานกรรมวธการปรบปรงคณภาพ โดยผใชบรการนาภาชนะมาบรรจและมการจายเงนเปนคานา ณ สถานทจายนา

3. นาสะอาดปลอดภย หมายถง นาบรโภคมคณภาพอยในเกณฑมาตรฐานนาบรโภคกรมอนามย พ.ศ. 2553 แนวคดและหลกการ

การดาเนนการจดการนาบรโภคใหสะอาดปลอดภย มปจจยตางๆเขามาเกยวของหลายสวน จงตองมการดาเนนการรวมกนหลายภาคสวนและหลายมต ระบบบรการนาประปา ผมหนาทผลตนาใหบรการแกประชาชน ตองมความตระหนกและเหนความสาคญรวมถงมองคความรในการผลตนาสะอาดไดตามเกณฑมาตรฐาน ปราศจากสงปนเปอนและเชอโรค ใสใจและดแลระบบการผลตอยางตอเนอง มระบบการดแลตรวจสอบเฝาระวงเพอรกษามาตรฐานคณภาพนาอยางสมาเสมอ รวมทงประชาชนผใชนาควรมสวนรวมในการเฝาระวงคณภาพนาและสะทอนปญหาตางๆไปยงผผลตหรอผควบคมการผลตเพอพฒนาปรบปรงคณภาพใหปลอดภยอยางสมาเสมอ นอกจากนาประปาซงใหบรการโดยภาครฐเปนหลกแลว ยงมการจดบรการนาบรโภครปแบบอนๆอก เชน การซอนาบรโภคจากภาคเอกชน นาจากตจาหนายนาดมอตโนมต นาในภาชนะบรรจปดสนท(นาขวด) และยงมประชาชนบางกลมจดหานาบรโภคครวเรอนดวยตนเอง เชน นาฝน นาบอ เปนตน อยางไรกตามไมวาจะบรโภคนาประเภทใด ควรมการดแลคณภาพนาในทกประเภท โดยการใหความรและขอมลขาวสารแกประชาชนหรอผบรโภคเกยวกบความปลอดภยดานนา การเลอกซอเลอกบรโภคนาทสะอาดปลอดภย รวมถงการสงเสรมการพทกษสทธประโยชนตามกระบวนการคมครองผบรโภคซงเปนการผลกดนใหผประกอบกจการดานนาใสใจและใหความสาคญกบความปลอดภยของนามากยงขน ในสวนการจดหานาบรโภคครวเรอน ตองเผยแพรความรในเรองการเกบรกษาและดแลภาชนะบรรจนาใหสะอาดปลอดภย สงเสรมการมพฤตกรรมอนามยใหถกสขลกษณะ เพอสขภาพทดของประชาชนในทกกลมตามสทธขนพนฐานมนษยชนทจะตองสามารถเขาถงนาดมทสะอาดปลอดภย

กรมอนามย ในฐานะทเปนองคกรหลกในการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอมของประเทศ จงสงเสรมใหมการจดการระบบอนามยสงแวดลอมทเออตอสขภาพ โดยหวงใหคนไทยทกคนมสขภาพด จงไดกาหนดนโยบาย มาตรฐานงาน การสนบสนนวชาการ การพฒนาศกยภาพบคลากร และการพฒนากฎหมาย เพอใหมการดาเนนงานตาม พ.ร.บ. การสาธารณสข พ.ศ. 2535 รวมทงการรบรองคณภาพ เพอใหการพฒนาคณภาพนาบรโภคเปนระบบ มคณภาพและยงยน

แนวทางการจดการนาบรโภคและกระบวนการทางานทเกยวของ 1. การรวบรวมและจดทาฐานขอมล

เปนการเตรยมการขนตน เพอทราบและประเมนสถานการณของตนเอง การจดทาขอมลทเกยวของอยางเปนระบบ จะเปนสวนสาคญในการสนบสนนการปฏบตงานใหมประสทธภาพ มความชดเจน รวดเรว เชน สารวจขอมลระบบโครงสราง วสดอปกรณทเกยวของกบการผลตประปา การดแลรกษาระบบประปา จานวนผใชบรการระบบประปา ขอมลแหลงนาบรโภคและ คณภาพนาบรโภค เปนตน

2. งานสอสารสาธารณะ สรางความรความเขาใจกบ ผรวมงานในภาคสวนตางๆทเกยวของ และประชาชนทวไป โดย

การเผยแพรองคความรและขอมลขาวสารแกประชาชนหรอผบรโภคเกยวกบความปลอดภยดานนา สขอนามยทเชอมโยงกบสขภาพ การเลอกซอนาบรโภค การพทกษสทธประโยชนตามกระบวนการคมครองผบรโภค

37

ผลกดนใหผประกอบกจการดานนาใสใจและใหความสาคญกบความปลอดภยของนามากยงขน ซงอาจดาเนนการไดในหลายชองทางเชนการประชม/อบรม/สมมนา การศกษาดงาน การเผยแพรเอกสารตางๆ

3. การพฒนายกระดบ / การปรบปรงคณภาพนา / การพฒนาศกยภาพ จากขอมลการสารวจสถานการณนาบรโภค สามารถนามากาหนดเปนแผนงาน/แนวทางใน

การพฒนาปรบปรงระบบโครงสรางและการผลตนาประปาใหมประสทธภาพ ดาเนนการพฒนาศกยภาพผเกยวของในการดแลผลตนาประปาเพอใหมความรความเขาใจ จนสามารถดาเนนงานไดอยางถกตอง และผลตนาไดตามมาตรฐาน หรอตามเกณฑทกาหนด ภาครฐตองดาเนนการควบคมดแลนาบรโภคทจาหนายโดยเอกชนใหคณภาพไดมาตรฐาน และปลอดภยตอผบรโภค สงเสรมใหผประกอบการมความรและตระหนกถงความสาคญของนาทสะอาดปลอดภยและมความรบผดชอบตอคณภาพนาทจาหนาย/ใหบรการประชาชน สาหรบนาบรโภคครวเรอนควรสงเสรมใหมการปรบปรงดแลคณภาพนา ใหสะอาดปลอดภยไดมาตรฐานคณภาพนาบรโภค มพฤตกรรมอนามยทดเพอสขภาพทแขงแรงไมเจบปวยดวยโรคทเกดจากนาเปนสอ ซงเปนเปาหมายหลกสาคญของระบบการจดบรการนาบรโภคขององคกรปกครองสวนทองถน

4. การตรวจสอบคณภาพนา การตรวจสอบคณภาพนาบรโภคเปนเปนวธการทใชบงบอกหรอตดสนวาคณภาพนาม

คณลกษณะเปนอยางไร ไดมาตรฐานหรอไม โดยการตรวจวเคราะหทางวทยาศาสตร การตรวจวเคราะหมทงตรวจโดยหองปฏบตการและตรวจโดยใชชดทดสอบภาคสนาม ซงจะใชการตรวจแบบใดขนกบวตถประสงคและความจาเปน

การตรวจสอบคณภาพนาในภาคสนาม สามารถตรวจสอบดวยชดทดสอบอยางงาย ไดแก การตรวจวดคลอรนอสระคงเหลอในนา การตรวจปรมาณฟลออไรดในนาและการตรวจสอบโคลฟอรมแบคทเรย

สวนการตรวจวเคราะหคณภาพนาในหองปฏบตการ เปนการตรวจวเคราะหคณภาพนาทง 3ดาน ดานกายภาพ ไดแก ความขน ส และความเปนกรด –ดาง ดานเคม ไดแกเหลก ปรมาณสารละลายทเหลอจากการระเหย ความกระดาง ซลเฟต คลอไรด ไนเตรท ฟลออไรด แมงกานส ทองแดง สงกะส ตะกว โครเมยม แคดเมยม สารหน และปรอท และดานชววทยา ไดแก การตรวจวเคราะหปรมาณจลนทรยโคลฟอรมแบคทเรย และฟคลโคลฟอรมแบคทเรย โดยสมเกบตวอยางนาบรโภคแลวสงไปตรวจวเคราะหทหองปฏบตการ ซงตองดาเนนการเกบตวอยางนาอยางถกตองเกบรกษาตวอยางและสงตวอยางอยางถกวธ

5. การตดตามประเมนผล/การเฝาระวงคณภาพนา การตดตามประเมนผล เปนการกากบดแล ตลอดจนบรหารระบบจดการบรการนาบรโภค

โดยการเฝาระวงทงเรองโครงสรางดานสขาภบาลของระบบนาบรโภค และคณภาพนาดานกายภาพ เคม และ ดานชวภาพ และสาหรบการเฝาระวงนาบรโภคประเภทอน เปนประโยชนในการกระตนสงเสรมการปรบปรงคณภาพนา การเกบกกอยางปลอดภย และสขอนามยในระดบครวเรอน

38

สาเนาหนงสอประกาศกรมอนามย เรอง เกณฑคณภาพนาประปาดมได

45

(ตวอยาง)

การควบคมกากบดแลการประกอบกจการใหบรการตนาดมหยอดเหรยญ

กรงเทพมหานคร ไดกาหนดหลกเกณฑในการควบคมดแลตนาดมหยอดเหรยญตามขอบญญตกรงเทพมหานคร เรอง กจการทเปนอนตรายตอสขภาพพ.ศ.๒๕๔๔ ผใดประสงคจะประกอบกจการตามขอบญญตในลกษณะทเปนการคาใหยนคาขอรบใบอนญาตจากพนกงานทองถน ตามแบบพรอมกบหลกฐานตามทกรงเทพมหานครกาหนดและตองปฏบตและจดสถานทสาหรบประกอบกจการนนใหถกตองดวย เชน สถานทนนตองตงในบรเวณทเหมาะสม ไมมนาทวมขงและสามารถระบายนาออกไดสะดวก และประกอบกจการภายในเขตสถานททไดรบอนญาต นอกจากนมสขลกษณะเฉพาะทจะตองปฏบตดงน

๑. ตนาดมหยอดเหรยญผลตจากวสดททนทาน ไมผกรอนหรอไมมสารทสามารถละลายนาหรอเปนอนตรายตอผบรโภค เชน ใชวสดทสามารถสมผสกบอาหารได

๒. การตดตงในสถานททเหมาะสมไมทาใหเกดการปนเปอนกบนาบรโภคทผลต เชนไมใกลสถานททงขยะ หรอ สถานทกาจดสงโสโครกหรอสงปฏกล เปนตน

๓. นาบรโภคมคณภาพหรอมาตรฐานตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท ๖๑(พ.ศ. ๒๕๒๔) เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทและประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท ๑๓๕ (พ.ศ.๒๕๓๔) เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท ๒)

๔. มระบบปองกนภยจากกระแสไฟรว หรอกระแสไฟฟาลดวงจร ๕. ไมกอความเดอดรอนราคาญแกทสาธารณะหรอผพกอาศยใกลเคยง เชนนาทงทระบายออกไมเจง

นองบนพน หรอ การตงวางตไมขดขวางทางสาธารณะ ๖.ตองทาความสะอาดตถงเกบนาและหวจายนาดมหยอดเหรยญและตรวจสอบประสทธภาพของการ

ลางฆาเชอเครองจกรอปกรณเปนประจาอยางสมาเสมอ อยางนอยเดอนละ๑ ครง ๗.มการบนทกการทาความสะอาดการบารงรกษาการลางทาความสะอาดไสกรองพรอมเกบบนทกเปน

เอกสารใหกรงเทพมหานครตรวจสอบได ๘. ตดประกาศโดยแจงขอมลทชดเจน ของผผลตและเจาของผใหบรการหรอครอบครองเพอสามารถ

ตดตอไดสะดวก ๙. กรณมใบอนญาต ตองสาเนาใบอนญาตตดไวในทเปดเผย โดยใหเหนอยางชดเจน ณ สถานท

ประกอบกจการ/ตทใหบรการ

46

อนญาตการประกอบกจการใหบรการตนาดมหยอดเหรยญ ขออนญาตไดท : ฝายสงแวดลอมและสขาภบาลสานกงานเขตทมการตดตงและบรการ ตนาดมหยอดเหรยญ เอกสารทตองใช : ทนามาประกอบพจารณาคาขออนญาต อาท

๑.สาเนาบตรประจาตวประชาชน และสาเนาทะเบยนบานเจาของกจการ (ผประกอบการ/ผถอใบอนญาต)

๒.สาเนาบตรประจาตวประชาชน และสาเนาทะเบยนบานของผจดการ ๓.สาเนาทะเบยนบานทใชเปนสถานทตงสถานทประกอบกจการ ๔.สาเนาหนงสอรบรองการจดทะเบยนนตบคคล พรอมสาเนาบตรประจาตวประชาชนของผแทนนต

บคคล (กรณผขอรบใบอนญาตเปนนตบคคล) ๕.หนงสอยนยอมใหใชอาคารหรอสญญาเชาจากเจาของอาคาร (กรณผขอรบใบอนญาตไมมกรรมสทธ

ในอาคารทใชเปนสถานทประกอบการ) ๖.หนงสอมอบอานาจทถกตองตามกฎหมาย พรอมสาเนาบตรประจาตวประชาชนของผมอบอานาจ

และผรบมอบอานาจ (กรณเจาของไมสามารถมายนคาขอดวยตนเอง) ๗.หนงสอหรอสาเนาผลการตรวจคณภาพมาตรฐานคณภาพนา ๘.ใบอนญาตใหประกอบกจการจากสวนราชการอนทเกยวของ (ถาม)

บทกาหนดโทษตามกฎหมายสาธารณสข

ในการดาเนนการควบคม กากบดแล การประกอบกจการตนาดมหยอดเหรยญมกฎหมายทเกยวของ ดงน

๑. การประกอบการโดยไมไดรบอนญาต เปนความผดตามกฎหมายตองระวางโทษจาคกไมเกน ๖ เดอน หรอปรบไมเกน ๑๐,๐๐๐ บาท หรอทงจาทงปรบ (มาตรา ๗๑)

๒. ไมปฏบตตามคาสงของเจาพนกงานทองถน การปองกนเหตราคาญตองระวางโทษจาคกไมเกน ๑ เดอน หรอปรบไมเกน ๒,๐๐๐ บาท หรอทงจาทงปรบ (มาตรา ๗๔)

๓. ถาไมปฏบตตามเงอนไขในใบอนญาต ตองระวางโทษปรบไมเกน ๒,๐๐๐ บาท (มาตรา ๗๖) ๔. ฝาฝนขอกาหนดของทองถน หลกเกณฑ วธการและเงอนไขทวไปสาหรบกจการซงเปนอนตรายตอ

สขภาพ ตองระวางโทษจาคกไมเกน ๖ เดอน หรอปรบไมเกน ๑๐,๐๐๐ บาท หรอทงจาทงปรบ และปรบอก ไมเกนวนละ ๕,๐๐๐ บาท ตลอดเวลาทยงไมปฏบตตามคาสง (มาตรา ๘๐)

๕. ผไดรบใบอนญาตไมแสดงใบอนญาตไวโดยเปดเผย และเหนไดงาย ณ สถานทประกอบกจการตลอดเวลาทประกอบกจการ ตองระวางโทษไมเกน ๕๐๐ บาท (มาตรา ๘๓)

47

การสมเกบตวอยางนา

๑) การเลอกจดสมเกบตวอยาง แหลงนาดมมหลายประเภท การเลอกจดสมเกบเพอเปนตวแทนทดควรพจารณาดงน

(๑) นาประปา เนองจากระบบนาประปามระบบทอในการจายนา ควรสมเกบตวอยางนาจากจดทนาออกจากระบบปรบปรงคณภาพนาตนทอระบบจายนา ๑ ตวอยาง และปลายทอบานผใชนา สมเกบ ๑ ตวอยาง ตอผใชนา ๕,๐๐๐ คน โดยกระจายใหครอบคลม ถาระบบทอจายนามเสนทอจายนาแยกออกไปอก ควรสมเกบตวอยางทเสนทอจายนาทแยกแขนงออกไปดวย

(๒) บอตนหรอบอบาดาล สมเกบตวอยางนาจากบอโดยตรง ถาจาเปนใหใชภาชนะทสะอาดสมเกบหรอรองรบ แลวถายใสขวดเกบตวอยางนา

(๓) นาฝน ควรสมเกบตวอยางนาจากภาชนะเกบนาฝนโดยตรง ถาจาเปนใหใชภาชนะทสะอาดสมเกบหรอรองรบ แลวถายใสขวดเกบตวอยางนา

๒) วธการสมเกบตวอยางนาการสมเกบตวอยางนาในขนตน ควรตรวจวดความเปนกรด – ดาง และคาคลอรนอสระคงเหลอในนากอน และบนทกผลลงในใบสงตรวจนาทนท กรณตรวจพบคลอรนอสระคงเหลอในนา ใหใชขวดบรรจตวอยางแบคทเรยชนดทเตมสารโซเดยมไธโอซลเฟต ความเขมขน ๑๐ % ปรมาตร ๐ .๑ มลลลตร เพอหยดปฏกรยาของคลอรนในการฆาเชอโรคในนาประปา

(๑) การสมเกบตวอยางนาเพอตรวจวเคราะหทางกายภาพและเคม ก. เขยนรายละเอยด จดสมเกบตวอยางนาปดขางขวด ข. ลางภาชนะบรรจตวอยางนา ขนาด ๒ ลตร ดวยนา ทจะเกบ ๒ – ๓ ครง

กอนสมเกบตวอยางนา ค. เกบตวอยางนาจนเกอบเตมขวด เหลอทวางไวประมาณ ๑ นว ง. ปดฝาขวดใหสนทกอนแชเยน

(๒) การสมเกบตวอยางนาเพอวเคราะหทางโลหะหนก ก. เขยนรายละเอยด จดสมเกบตวอยางนาปดขางขวด ข. ลางภาชนะบรรจตวอยางนา ขนาดบรรจ ๑ ลตร ดวยนาทจะสมเกบ ๒ – ๓

ครง กอนสมเกบตวอยางนา ค. บรรจตวอยางนาจนเกอบเตมขวด เหลอทวางไวประมาณ ๑ นว ง. เตมกรดไนตรก ๑ .๕ มลลลตร ปดฝาขวด เขยาใหเขากน )ไมจาเปนตองแช

เยน( (๓) การสมเกบตวอยางนาเพอตรวจสอบทางแบคทเรย

การสมเกบตวอยางนาในการตรวจสอบทางแบคทเรย ระหวางการสมเกบตวอยางนาควรระมดระวงเปนพเศษ เพอปองกนการปนเปอน โดยทาตามขนตอนดงน

ก. เขยนรายละเอยด จดสมเกบตวอยางนาปดขางกระปองสวนบนของกระปองบรรจขวดแบคทเรย ซงเปนภาชนะขวดแกวปากกวาง มความจประมาณ ๑๒๕ มลลลตร มฝาจกแกวปด

สนท )แบบกราวนจอยท (ซงฝาและคอขวดหมดวยกระดาษอลมเนยม )เกบบรรจในกระปองสแตนเสส ซงผานการฆาเชอแลว(

ข. ควากระปองทบรรจขวดลง ดงกระปองสวนลางออก จบขวดตงขน และหงายกระปองขนทง ๒ สวน วางบนทสะอาด

48

ค. เปดฝาขวดโดยจบบนแผนอลมเนยมเกบตวอยางนาประมาณ ๔ / ๕ ของขวด )ประมาณ ๑๐๐ มลลลตร(

ง. ปดฝาขวดใหสนทโดยควาขวดลงในฝากระปองสแตนเลส แลวปดกระปองใหเรยบรอย

จ. ใชกระดาษกาวยนพนรอบบรเวณรอยตอของกระปอง ประมาณ ๒ - ๓ รอบ ฉ. บรรจลงในถงพลาสตก มดปากถงใหแนนกนนาซมเขา ช. แชตวอยางนาลงในหบบรรจนาแขง

๓) ขอควรปฏบตในการสมเกบตวอยางนา การเกบตวอยางนาประปา ควรพจารณาถงสงตอไปน (๑) การกาหนดจดสมเกบตวอยางนา กาหนดสมเกบทตนทอระบบจายนา ๑ ตวอยางปลาย

ทอบานผใชนาสมเกบ ๑ ตวอยาง ตอผใชนา ๕,๐๐๐ คน โดยกระจายการสมเกบใหครอบคลม (๒) ตวกอกนาทใชสมเกบตวอยาง ควรอยสงจากพน ๖๐ เซนตเมตร หลกเลยงกอกนาทรว

หรอหยด การเกบตวอยางนาควรเปนตวแทนของนาประปาโดยเกบจากกอกนาโดยตรง ไมควรเกบผานสายยาง เครองกรองนา ถงพกนา ลกษณะการไหลของนาควรใหนาไหลเปนลาไมกระจาย

(๓) การเกบตวอยางนา ประปาตองปฏบตดงน ก. เปดนาปลอยใหนาไหลทง นาน ๒-๓ นาท เพอใหนาทคางอยในเสนทอไหลออก

ใหหมด

ข. เชดบรเวณกอกใหแหง ทาการฆาเชอโรคทปลายกอกนา โดยใชไฟเผาหรอสาลชบแอลกอฮอล ๗๐ % เชดกอกนา เพอเปนการฆาเชอโรคกอนทาการสมเกบตวอยางนา

ค. เปดนาใหไหลปานกลาง ทาการสมเกบตวอยางนาเพอตรวจสอบทางแบคทเรยกอน แลวจงสมเกบตวอยางนาเพอตรวจวเคราะหทางเคมและกายภาพ

ง. การสมเกบตวอยางนาสาหรบตรวจสอบทางแบคทเรย ระวงอยาใหปากขวดท

เกบตวอยางนาไปสมผสกบปลายกอก หรอสงอนๆเพราะจะทาใหเกดการปนเปอนเชอโรคได

49

(๔) การสมเกบตวอยางนาจากบอนา ก. ใชเชอกผกขวดและถวง หยอนลงเกบตวอยางนาในบอนา

ข. หยอนขวดใหจมลงใตระดบนาทความลก ๒๐-๕๐ เซนตเมตร ปลอยใหนาไหลเขาจนเตมขวด

ค. ดงเชอกเกบตวอยางนา เทนาใหระดบนาเหลอเพยง ๔/๕ ของขวดเกบตวอยางนาปดจกนาขวดเกบตวอยางนาบรรจลงในกระปอง

๔) การเกบรกษาสภาพตวอยางนา ตวอยางนาทสมเกบเพอตรวจสอบคณภาพนามการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนวธทถกตอง คอ

ตรวจวเคราะหทนททเกบตวอยางได แตในทางปฏบตมขดจากดในหลายๆดาน ไมสามารถวเคราะหตวอยางไดพรอมกนหมดทกขอมลบางขอมลสามารถวเคราะหในภาคสนามได แตบางขอมลตองนาไปตรวจวเคราะหทหองปฏบตการจงตองมการรกษาคณภาพนาใหเปลยนแปลงนอยทสด โดยการแชเยนดวยนาแขง ขณะเดยวกนตองสงตวอยางนาใหถงหองปฏบตการใหเรวทสดเทาทจะทาได การสงตวอยางควรอยภายในระยะเวลา ๘ ชวโมง ไมควรเกน ๒๔ ชวโมง โดยเกบรกษาตวอยางในความเยน ๔ - ๑๐ องศาเซลเซยส

๕) การเกบรกษาตวอยางขณะขนสงไปยงหองปฏบตการ เมอสมเกบตวอยางนาเสรจแลวจะตองสงตวอยางนาไปตรวจวเคราะหยงหองปฏบตการ ขณะขนสง

จะตองไมใหตวอยางถกแสงแดด และตองรกษาสภาพคณภาพนาโดยการแชเยนในภาชนะทเกบความเยนไดวางเรยงขวดเกบตวอยางนาในภาชนะแชเยนใหเปนระเบยบ ระวงขวดตวอยางลม การใสนาแขงแชตวอยางให

50

ใสเสมอระดบปากขวดเกบตวอยางนาไมใหมากเกนไปจนลน ขณะขนสงตองเตมนาแขงและไขนาทละลายทงเปนระยะๆ

๖) การเขยนฉลากและใบสงตวอยาง เนองจากมตวอยางนาสงตรวจวเคราะหเปนจานวนมาก เพอไมใหเกดความผดพลาดในรายละเอยดของตวอยางทสงตรวจวเคราะห ผเกบตวอยางควรดาเนนการ ดงน

(๑) ฉลากปดภาชนะเกบตวอยางนา ฉลากปดภาชนะตวอยางนา ควรมรายละเอยด ดงน

ก. รหสตวอยาง หมายถง รหส หรอสญลกษณของตวอยางนาทผสงใช ซงกาหนดเปนตวเลข เชน ๑/๑ (เปนชอจงหวด/พนททเกบตวอยาง)

ข. หนวยงานทสง หมายถง หนวยงานทสงตวอยางนาตรวจวเคราะห เชน สานกสขาภบาลอาหารและนา

ค. ประเภทของแหลงนา หมายถง รายละเอยดตวอยางนาทเกบเปนประเภทใด เชน นาประปา(สวนภมภาค) นาประปา(เทศบาล) นาประปา(หมบาน) นาฝน และนาบอตน เปนตน

ง. สถานทเกบตวอยางนา ระบจดเกบตวอยางทกาหนด เชน ตนทอระบบจายนา หรอปลายทอบานเลขท ๒๐ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.นนทบร

จ. วนทเกบตวอยางนา และเวลาทเกบตวอยางนา ฉ. ชอผสมเกบตวอยาง

ตวอยางฉลากปดภาชนะเกบตวอยางนา

(๒) การเขยนรายละเอยดใบสงตวอยางนา ใบสงตวอยางนาควรมรายละเอยดครบถวน และตวอยางนา ๑ ตวอยาง ตองมใบสงตวอยางนากากบ ๑ ใบ

(๓) ขอควรระวง ก. ปดฉลากและเขยนรายละเ อยดของตวอยาง นาทภาชนะทกใบ ดวย

ปากกาหมกแหงกนนาได ไมควรใชดนสอหรอหมกซม ข. ควรปดฉลากกอนเกบตวอยางนา ค. ใหแชเยนขวดเกบตวอยางนาขนาดจ ๒ ลตร และขวดเกบตวอยางนา

ตรวจสอบทางแบคทเรยหลงการเกบตวอยาง ง. เตมกรดไนตรกลงในขวดเกบตวอยางนาพลาสตก ขนาดจ ๑ ลตร สาหรบตรวจ

วเคราะหโลหะหนกไมจาเปนตองแชเยน จ. ควรระบขอมล เรองสถานท จดเกบ และขอมลอนๆ ในใบสงตวอยางให

ครบถวนและถกตอง

รหสตวอยาง...........๑/๑ ......................หนวยงานทสง...... ..........สานกสขาภบาลอาหารและนา...... ประเภทแหลงนา..............นาประปา ......................................................................... สถานทเกบตวอยางนา ... ตนทอระบบ..หรอปลายทอบานเลขท .....ต........ อ..... จ............. วนทเกบตวอยาง ............................................เวลา.............๑๓.๑๕ น .................... ...

ชอผเกบตวอยาง................................. ......................................................

51

ฉ. ควรตรวจสอบวารายละเอยดจดเกบ และรหสทภาชนะเกบตวอยางนามรหสตรงกบใบสงตวอยางหรอไม

(๔) การตดตอหนวยงานททาการวเคราะห ก. แจงแผนกาหนดสงตวอยางนาลวงหนา เพอหองปฏบตการไดเตรยมอปกรณ

และสารเคมทจาเปนไวลวงหนา ข. ควรสงตวอยางนาถงหองปฏบตการโดยเรวภายในเวลาไมเกน ๘ ชวโมง หรอ

อยางชาไมเกน ๒๔ ชวโม ง ซงควรสงตวอยางถงหองปฏบตการในตอนเชา เพอทจะทาการวเคราะหไดทนททตวอยางถงหองปฏบตการ เพราะสงตวอยางถงตอนบายอาจมเวลาไมพอในการตรวจวเคราะห กตองเลอนการตรวจสอบไปในวนถดไป

ค. ปดผนกหบหอ และหบแชเยนบรรจตวอยางใหแนนหนาพรอมทงแนบใบสงตวอยางนามากบหบหอทกครง

ง. ใสรายละเอยดผรบปลายทางใหชดเจน

52

ภาคผนวก ค แบบฟอรมทเกยวของ

• แบบสารวจขอมลนาบรโภค • แบบสารวจขอมลระดบครวเรอน • จานวนตวอยางครวเรอนในการสมสารวจ • แบบสารวจระบบประปากรณใชนาผวดน • แบบสารวจระบบประปากรณใชนาบาดาล

53

แบบสารวจขอมลนาบรโภค เทศบาล/องคการบรหารสวนตาบล .................................................................

๑ ขอมลทวไป ๑.๑. ครวเรอนและประชากร ครวเรอนทงหมด .....................ครวเรอน

ประชากรทงหมด .....................คน ชาย........................คน คดเปนรอยละ................ หญง.......................คน คดเปนรอยละ................ ๑.๒ สถานบรการสาธารณะ โรงพยาบาล .....................แหง โรงเรยน .....................แหง

๒. แหลงนาบรโภค ๒.๑ ระบบประปา .....................แหง

แหลงนาดบเพอการประปา นาผวดน .....................แหง นาบาดาล .....................แหง

๒.๒ สถานประกอบการนาบรรจขวด .....................แหง ๒.๓ นาตหยอดเหรยญ .....................แหง ๒.๔ ทเกบกกนาฝนสาธารณะ .....................แหง ๒.๕ บอนาบาดาลสาธารณะ .....................แหง ๒.๖ บอนาบาดาลสวนตว .....................แหง ๒.๗ บอนาตนสาธารณะ .....................แหง ๒.๘ บอนาตนสวนตว .....................แหง

๓. แหลงนาบรโภคของชมชน ลาดบท ประเภทนา จานวนครวเรอน คดเปนรอยละ

๑ นาประปา ๒ นาบอตน ๓ นาบอบาดาล ๔ นาฝน ๕ นาตหยอดเหรยญ ๖ นาบรรจขวด

รวม ๔. รอยละของครวเรอนทมนาประปาเขาถง ............. ๕. ขอมลคณภาพนาบรโภค

54

ประเภทนาบรโภค การตรวจวเคราะห จานวน

ตวอยาง

ผลการตรวจไดมาตรฐาน

รอยละ

ป / เดอนทตรวจครงสดทาย กายภาพ เคม แบคทเรย

นาประปา นาบรรจขวด นาตหยอดเหรยญ นาฝน บอนาบาดาล บอนาตน

55

แบบสารวจขอมลระดบครวเรอน โครงการพฒนาระบบการจดบรการนาบรโภคระดบพนฐานสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน

๑. ขอมลทวไป ๑.๑ บานเลขท....................เทศบาล..................................... จงหวด .............……………............ จานวนคนในครอบครวบานเดยวกน ทอาศยอยจรงในปจจบน (รวมผตอบดวย)………………… คน ๑.๒ ทานอาศยอยในพนทนมานาน……………………………ป

๒. ขอมลเกยวกบนาบรโภคของครวเรอน (ตอบไดมากกวา ๑ ขอ โดยใสเครองหมาย ใน □) ๒.๑ ครวเรอนใชนาบรโภคหลกจากนาประเภทใด

□ ๑) นาประปา ความเพยงพอ

� เพยงพอตลอดทงป � ไมเพยงพอ การปรบปรงคณภาพ

� ม (เชน กรอง / เตมคลอรน / ตม ) � ไมม

□ ๒) นาบรรจขวด มาตรฐานคณภาพ

� ม อย. � ไมม อย. การปรบปรงคณภาพ

� ม (เชน เตมคลอรน / ตม ) � ไมม

□ ๓) นาตหยอดเหรยญ มาตรฐานคณภาพ

� มมาตรฐาน � ปรบปรง

□ ๔) นาฝน ความเพยงพอ

� เพยงพอตลอดทงป � ไมเพยงพอ การปรบปรงคณภาพนาฝน


□ ๕) บอบาดาล ความเพยงพอ

� เพยงพอตลอดทงป � ไมเพยงพอ การปรบปรงคณภาพนาบอบาดาล


56

หมายเหต: เกณฑวดความเพยงพอของนาบรโภคตลอดป หมายถง ปรมาณนา ๕ ลตรตอคนตอวน (ใชดม ๒ ลตร และอนๆ อกจานวน ๓ ลตร ไดแก ใชประกอบอาหาร ลางหนา และแปรงฟน)

□ ๖) นาบอตน

ความเพยงพอ � เพยงพอตลอดทงป � ไมเพยงพอ

การปรบปรงคณภาพนาบอตน � ม (เชน กรอง / เตมคลอรน / ตม )

� ไมม

□ ๗) นาจากแมนา/ คลอง/ หนอง/ บง/ สระ ความเพยงพอ

� เพยงพอตลอดทงป � ไมเพยงพอ การปรบปรงคณภาพ

� ม (เชน ตกตะกอน /กรอง / เตมคลอรน / ตม )

� ไมม

๒.๒ ในกรณทขาดแคลนนาดมนาใช ครวเรอนสวนมากใชนาจากแหลงใด � ๑) บอนาตน

� ๒) บอบาดาล

� ๓) แหลงนาผวดน

� ๔) รถบรรทกนา

� ๕) อนๆ (ระบ………………………………..) ๒.๓ ภาชนะกกเกบนาประจาครวเรอน

� ม � ไมม

� ๑) ถงคอนกรต

� ๒) ถงนา ไฟเบอร/ สแตนเลส

� ๓) โอง / ตม

� ๔) อนๆ (ระบ…………………………..) ๒.๔ การทาความสะอาดภาชนะกกเกบนา

� ๑) ไมลาง �๒) ลาง

� ๓ เดอน/ครง � ๑ ป ครง

� อนๆ (ระบ…………………………..)

57

จานวนตวอยางครวเรอนในการสมสารวจ จานวนครวเรอนทใชในการสมสารวจจากจานวนครวเรอนทงหมดในพนทดาเนนการ โดยใชสตร ทาโร ยามา

เน (Taro Yamane) ตามตารางท ๑ ตารางท ๑ จานวนตวอยางครวเรอนทตองสมสารวจ

จานวนครวเรอนทงหมดในเขตเทศบาลหรออบต. จานวนตวอยางครวเรอนทตองสารวจ ๕๐๐ ๒๒๒

๑,๐๐๐ ๒๘๖ ๑,๕๐๐ ๓๑๖ ๒,๐๐๐ ๓๓๓ ๒,๕๐๐ ๓๔๕ ๓,๐๐๐ ๓๕๓ ๓,๕๐๐ ๓๕๙ ๔,๐๐๐ ๓๖๔ ๔,๕๐๐ ๓๖๗ ๕,๐๐๐ ๓๗๐ ๖,๐๐๐ ๓๗๕ ๗,๐๐๐ ๓๗๘ ๘,๐๐๐ ๓๘๑ ๙,๐๐๐ ๓๘๓ ๑๐,๐๐๐ ๓๘๕ ๑๕,๐๐๐ ๓๙๐ ๒๐,๐๐๐ ๓๙๒ ๒๕,๐๐๐ ๓๙๔ ๕๐,๐๐๐ ๓๙๗ ๑๐,๐๐๐ ๓๙๘

๔๐๐

ทมา : ตาราง Taro Yamane

หรอ คานวณจานวนตวอยาง จากสตร Taro Yamane (ระดบความเชอมน ๙๕% ความคาดเคลอนทยอมรบได ๐.๐๕)

n = ขนาดกลมตวอยาง N= จานวนครวเรอน e= ความคาดเคลอนของการเลอกตวอยาง = ๐.๐๕จานวนตวอยางครวเรอนทตองสมสารวจ

58

แบบสารวจระบบประปา กรณใชนาผวดน ชอระบบประปา..................................หมท..........ตาบล.........................อาเภอ.......................จงหวด.......................... ผใหขอมล ชอ..........................................สกล........................................................โทรศพท........................................

สวนท ๑ ขอมลทวไป ๑. ระบบประปาสรางป พ.ศ.............................โดยหนวยงาน

( ) กรมอนามย ( ) กรมโยธา ( ) กรมทรพยากรธรณ ( ) อน ๆ ระบ...........................

๒. ระบบประปาเคยผานการรบรองเปนนาประปาดมได ( ) ไมผาน ( ) ผานป พ.ศ.................................

๓. ระบบประปาสามารถใหบรการนาไดครอบคลม จานวน.........หมบาน..............หลงคาเรอน

สวนท ๒ การบรหารกจการประปา ๑. การบรหารกจการประปาโดย

( ) บรหารในรปแบบใหมตามประกาศระเบยบกระทรวงมหาดไทยโดยองคการบรหารสวนตาบล / คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน ( ) บรหารในรปแบบเดมโดยคณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน

ก. ผบรหารกจการประปา และผดแลระบบประปา ๑.๑ มผบรหารกจการประปาโดยตรง

( ) ม ( ) ไมม เคยผานการฝกอบรมหลกสตรบรหารกจการประปา

( ) เคย ( ) ไมเคย ๑.๒ มผดแลระบบประปาโดยตรง

( ) ม ( ) ไมม เคยผานการฝกอบรมหลกสตรการดแลบารงรกษาระบบประปา ( ) เคย ( ) ไมเคย

ข. ระบบการเงนและการบญช ๑.๓ ขณะนการประปามเงนกองทน

( ) ม ( ) ไมม ๑.๔ มระบบบญช รายรบ-รายจายทชดเจนและเปดเผยได ( ) ม ( ) ไมม ๒. ความเพยงพอของนาดบในการผลตนาประปาตลอดป

( ) เพยงพอ ( ) ไมพอ ๓. ชวงเวลาทใหบรการนา

( ) ตลอด ๒๔ ชงโมง ( ) ใหบรการนาเปนเวลา ๔. ปจจบนมการจายนาประปาอยางไร

( ) ผานขนตอนการผลตนาประปา เตมคลอรนแลวจาย ( ) ผานขนตอนการผลตประปา แลวจาย ( ) สบจายตรงจากแหลงนาดบ ( ) อน ๆ ระบ............................

59

สวนท ๓ การบารงรกษาระบบประปา ๑. การลางหนาทราย

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง ๒. การลางถงสรางตะกอน(คลองวนเวยน) และถงตกตะกอน

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง ๓. การลางถงกรอง

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง ๔. การลางถงนาใส

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง ๕. การลางทาความสะอาดหอถงสง

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง ๖. การเตมสารสมในการตกตะกอน

( ) ไมเตม ( ) เตม ๗. การเตมปนขาวในการตกตะกอน ( ) ไมเตม ( ) เตม

สวนท ๔ ระบบการฆาเชอโรค ๑. เครองจายสารละลายคลอรน

( ) ไมม ( ) ม ( ) ใชงานได ( ) ใชงานไมได ๒. การตรวจสอบคลอรนอสระคงเหลอ

( ) ไมมการตรวจสอบ ( ) มการตรวจสอบเปนประจา ๓. เคยตรวจสอบคณภาพนาในหองปฏบตการ

( ) ไมมการตรวจสอบ ( ) มการตรวจสอบ ขอคดเหนเพมเตม................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ชอผสารวจ........................................................ โทรศพท........................................................... วนท..........เดอน.....................ป พ.ศ. ..............

60

แบบสารวจระบบประปา กรณใชนาบาดาล ชอระบบประปา..................................หมท..........ตาบล.........................อาเภอ.......................จงหวด.......................... ผใหขอมล ชอ..........................................สกล........................................................โทรศพท........................................

สวนท ๑ ขอมลทวไป ๑. ระบบประปาสรางป พ.ศ.............................โดยหนวยงาน ( ) กรมอนามย ( ) กรมโยธา ( ) กรมทรพยากรธรณ ( ) อน ๆ ระบ........................... ๒. ระบบประปาเคยผานการรบรองเปนนาประปาดมได

( ) ไมผาน ( ) ผานป พ.ศ................................. ๓. ระบบประปาสามารถใหบรการนาไดครอบคลม จานวน.........หมบาน................หลงคาเรอน

สวนท ๒ การบรหารกจการประปา ๑. การบรหารกจการประปาโดย ( ) บรหารในรปแบบเดมโดยคณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน ( ) บรหารในรบแบบใหมตามประกาศระเบยบกระทรวงมหาดไทย โดยองคการบรหารสวนตาบล /

คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน ก. ผบรหารกจการประปา และผดแลระบบประปา

๑.๑ มผบรหารกจการประปาโดยตรง ( ) ม ( ) ไมม

เคยผานการฝกอบรมหลกสตรบรหารกจการประปา ( ) เคย ( ) ไมเคย ๑.๒ มผดแลระบบประปาโดยตรง

( ) ม ( ) ไมม เคยผานการฝกอบรมหลกสตรการดแลบารงรกษาระบบประปา ( ) เคย ( ) ไมเคย

ข. ระบบการเงนและการบญช ๑.๓ ขณะนการประปามเงนกองทน

( ) ม ( ) ไมม ๑.๔ มระบบบญช รายรบ-รายจายทชดเจนและเปดเผยได ( ) ม ( ) ไมม ๒. ความเพยงพอของนาดบในการผลตนาประปาตลอดป

( ) เพยงพอ ( ) ไมพอ ๓. ชวงเวลาทใหบรการนา ( ) ตลอด ๒๔ ชงโมง ( ) ใหบรการนาเปนเวลา ๔. ปจจบนมการจายนาประปาอยางไร ( ) ผานขนตอนการผลตนาประปา เตมคลอรนแลวจาย ( ) ผานขนตอนการผลตประปา แลวจาย ( ) สบจายตรงจากแหลงนาดบ ( ) อน ๆ ระบ............................

61

สวนท ๓ การบารงรกษาระบบประปา ๑. ลกษณะสภาพแวดลอมบรเวณบอนาบาดาล ๑.๑ มชานบอบาดาลหรอไม

( ) ไมม ( ) ม ( ) ชานบอบาดาลขนาดไมนอยกวา ๒.๕ x ๒.๕ เมตร ( ) ชานบอบาดาลขนาดนอยกวา ๒.๕ x ๒.๕ เมตร ๑.๒ ลกษณะชานบอ

( ) ไมแตกราว ( ) แตกราวจนนาซมเขาสบอได ๑.๓ มทรายเขาบอ หรอไม (สงเกตนาทสบขนมาจากบอมทรายคางทแอรเรเตอร)

( ) ไมม ( ) ม ๒. เครองสบนาดบใชงานได

( )ใชงานไดปกต ( ) ใชงานไมได ๓. การลางหนาทรายกรอง

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง ๔. การลางถงกรอง

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง ๕. การลางถงนาใส

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง ๖. การลางทาความสะอาดหอถงสง

( ) ไมไดลาง ( ) ลาง

สวนท ๔ ระบบการฆาเชอโรค ๑. เครองจายสารละลายคลอรน ( ) ไมม ( ) ม ( ) ใชงานได ( ) ใชงานไมได ๒. การตรวจสอบคลอรนอสระคงเหลอ ( ) ไมมการตรวจสอบ ( ) มการตรวจสอบเปนประจา ๓. เคยตรวจสอบคณภาพนาในหองปฏบตการ ( ) ไมมการตรวจสอบ ( ) มการตรวจสอบ

ขอคดเหนเพมเตม................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ชอผสารวจ........................................................ โทรศพท........................................................... วนท..........เดอน.....................ป พ.ศ. ..............

62

ภาคผนวก ง องคความรทเกยวของ

63

องคความรเพอการเผยแพร องคความรเพอการเผยแพร

เรองท : ๑ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค พาดหว : การจดทาโครงการพฒนาคณภาพนาบรโภค โดยเทศบาล............ ขอความ : ปจจบนคนไทยทวประเทศมนาดมสะอาดรอยละ ๘๙.๙ โดยประชาชนในพนทบางแหง เชน พนทสง พนทหางไกลและพนททรกนดาร ยงขาดแคลนนาดมและจากการสารวจของกรมทรพยากรนา ในจานวนหมบานทงหมด ๗๔,๙๔๔ แหง มหมบานทไมมระบบประปา ๖,๔๙๑ แหงและระบบประปาชารด ๑๘,๒๖๗ แหง ซงหนวยงานทเกยวของกาลงสนบสนนการดาเนนการแกไขปญหาใหประชาชนเขาถงนาสะอาดปลอดภยเพมขน (หมายเหต: หนวยงานในพนทสามารถใชขอมลสถานการณของพนทในการเผยแพร)

จากการตรวจสอบคณภาพนาบรโภคในชมชนและครวเรอนทวประเทศ ป ๒๕๕๐- ๒๕๕๓ โดยสานกสขาภบาลอาหารและนา กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข พบวา คณภาพนาประปาประมาณรอยละ ๕๐ ไมไดมาตรฐานตามเกณฑมาตรฐานนาบรโภคกรมอนามย นอกจากนนยงพบปญหาคณภาพนาฝน นาบอบาดาล นาบอตน และนาบรรจขวด สวนใหญไมอยในเกณฑมาตรฐานเชนเดยวกน และจากการเฝาระวงโรคของกระทรวงสาธารณสข พบวาโรคทเกดจากนาเปนสอ อาท โรคอจจาระรวง โรคบด โรคไทฟอยด เปนตน ยงเปนปญหาสาธารณสขของประเทศ โดยทกๆ ป มผปวยโรคอจจาระรวงเฉยบพลนราว ๑ ลานราย นอกจากนยงตองเผชญกบภยคกคามจากโรคทเกยวกบนาในรปแบบอนดวย อาท สารหน ตะกวและ ฟลออไรดทสงเกนเกณฑมาตรฐาน โดยโรคเหลานสามารถปองกนไดดวยการปรบปรงนาบรโภคใหสะอาดปลอดภยรวมกบการมสขอนามยทถกตอง ในสวนของเทศบาล ...................พบวา..................(หมายเหต:ใชสถานการณของเทศบาล)

(เทศบาล...............) จงไดจดทาโครงการพฒนาคณภาพนาบรโภคปลอดภยสสขภาพโดยบรณาการงานรวมกบภาคเครอขาย เพอสนบสนน สงเสรมใหประชาชนมนาบรโภคทสะอาดปลอดภยทตอเนองและมสขอนามยทถกตอง

64

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๒ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา พาดหว : ดมนาใชนาทไมสะอาดทาใหปวยได ขอความ : นาดมนาใชทไมสะอาดมการปนเปอนเชอโรคและสารเคมประเภทตางๆ ทงทมาจากการปลอยของเสยทปนเปอนในแหลงนา และจากธรรมชาตทมอยในแหลงนา ทาใหเกดการเจบปวยดวยโรคจากนาเปนสอได เชอโรคและสารเคมทปนเปอนในแหลงนาททาใหปวยมดงน ๑ จลนทรย สวนใหญมขนาดเลกมองไมเหนดวยตาเปลา ไดแก

๑.๑ แบคทเรย เปนจลนทรยทมขนาดเลกมองไมเหนดวยตาเปลา พบไดในนาทวไปมหลายชนดแตละชนดจะทาใหเกดโรคและความรนแรงของโรคทแตกตางกนตงแตทองรวงเลกนอยจนถงทาใหเสยชวต โรคทเกดจากแบคทเรยทสาคญและเปนทรจกโดยทวไดแก อจจาระรวง บดและไทฟอยด ๑.๒ ไวรส เปนจลนทรยทมขนาดเลกทสด โรคทเกดจากไวรสเนองจากนาทสาคญ คอ โรคตบอกเสบและโรคอจจาระรวงอยางแรง ๑.๓ โปรโตซว เปนจลนทรยทมขนาดใหญกวาแบคทเรยแตกไมใหญพอทจะมองเหนไดดวยตาเปลา โรคทเกดจากโปรโตซวทสาคญ ไดแก บดทเกดจากเชออมบา มอาการทองเสยตดตอกนเปนเวลานาน ปวดทอง เกรงทอง ปวดเมอยเนอตว คลนไส มไข และนาหนกลด ๑.๔ หนอนพยาธ เปนจลนทรยทมขนาดใหญสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา หนอนพยาธจะแยงอาหารของรางกายทาใหนาหนกลด รางกายซบซด บางชนดทาใหปวดทองหรออาจไปอดอวยวะทสาคญ เชน ทอนาด ทาใหเกดโรคดซาน ๒ สารละลาย/โลหะหนก โลหะหนกในนาบรโภค นอกจากมการปนเปอนจากการปลอยมลพษสแหลงนาแลวยง รวมถงโลหะหนกทมอยตามธรรมชาตใตดนอกดวย ทตรวจพบบอยๆ ไดแก ๒.๑ คลอไรด คลอไรดในนาธรรมชาต เกดจากการละลายเอาคลอไรดจากผวดน และละอองของคลอไรดทพดจากมหาสมทร หรอไหลปะปนมากบนาจดตอนนาขน ขณะเดยวกนคลอไรดมาจากสงขบถาย โดยเฉพาะในปสสาวะ หรอเหงอ และนาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม อาคารบานเรอน จะทาใหรสไมชวนดม ทาใหนามรสกรอย เปนอนตรายตอคนทเปนโรคหวใจ ไต อกเสบ มอเทาบวม ๒.๒ ไนเตรท เกดจากการปนเปอนจากปย หรอสารอนทรยทเนาเปอย การดมนาทมไนเตรทสงจะทาใหรางกายขาดออกซเจนมอาการตวเขยวคลาและถงตายได จากการศกษาในสตวทดลองพบวาสารนจะมสวนทาลายตบ ปอด และอาจทาใหเปนมะเรงได

๒.๓ แมงกานส มการปนเปอนจากเหมองแร โรงงานผลตโลหะ โรงงานเชอมโลหะดวยไฟฟา และโรงงานทาถานไฟฉาย ถารางกายไดรบสะสมนานๆอาจทาใหสมองฝอ มอาการปวดหว ซมเซา การโตตอบทางประสาทชา ถารนแรงมอาการทเรยกวา เออ คอพดไมชด ชกกระตกและเปนอมพาต

65

๒.๔ สงกะส สงกะสเปนธาตทมประโยชนตอรางกาย แตถาไดรบมากเกนไปจะทาใหเกอด

อาการคลนไสและอาเจยน ๒.๕ ฟลออไรด ฟลออไรดในนาดมโดยทวไปมประโยชนตอรางกาย แตถาไดรบมากเกนไปก

จะเกดโทษตอรางกายทงแบบเฉยบพลนและเรอรง กรณไดรบฟลออไรดสงมาก ๆ จะมอาการตงแต ปวดทอง ทองเสย และการไดรบฟลออไรดในปรมาณสงกวาระดบทเหมาะสมอยางตอเนองกจะสงผลตอสภาวะฟนตกกระและสภาวะฟลออไรดเปนพษตอกระดก

๒.๖ ตะกว ตะกวในนาอาจมาจากการใชยาฆาแมลง นาทงจากอตสาหกรรม ทอสงนา สงผลกระทบตอรางกายหลายระบบ ทสาคญคอมผลตอทาใหเกดโรคในระบบประสาท มผลตอการพฒนาการสมองของเดก ทาใหกลามเนอออนแรงและเปนอมพาต อาจทาใหทองผกและปวดทองรนแรง

๒.๗ สารหน สวนใหญมาจากการทาเหมองแร การใชถานหนและการใชสารกาจดศตรพช ทาใหเกดโรคมะเรงผวหนง ปอด ตบ ไตและกระเพาะปสสาวะ นอกจากนยงมผลตอการพฒนาดานสตปญญาของเดก

๒.๘ แคดเมยม อาจมาจากปยฟอสเฟส และนาเสย นาเสยจากโรงงานทาส โรงงานแบตเตอร โรงงานพลาสตก โรงงานผลตโลหะและเหมองแร แคดเมยมจะมอนตรายตอตบ ตบออน ทาใหเกดโรคอไต-อไต และอาจทาใหเปนมะเรง

66

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๓ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา พาดหว : “นาประปา”นาดมสาหรบครวเรอน ขอความ : นาดมของครวเรอนทงในเขตเมองและชนบทสวนใหญมาจาก นาประปา นาฝนและนาบรรจขวด แตกยงมครวเรอนสวนหนงใชนาบอบาดาล บอตนและแมนาลาคลอง นาสะอาดทเหมาะสมในการบรโภค ควรเปนนาทผานการปรบปรงคณภาพและฆาเชอโรค มคณภาพนาไดตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนาบรโภคของกรมอนามย ผบรโภคควรพจารณาเลอกแหลงนาใหเหมาะสม นาประปา เปนนาทรฐจดบรการใหประชาชน มหนวยงานรบผดชอบทงการประปานครหลวง การประปาสวนภมภาค และองคกรปกครองสวนทองถน ทาใหมจานวนประปาความครอบคลมพนทเกอบทกหมบาน นาประปา มกระบวนการผลต และการควบคมตรวจสอบคณภาพนาใหมคณภาพไดมาตรฐานตามเกณฑคณภาพนาดมของกรมอนามย นาทออกจากกอกจงสะอาดปลอดภย ไดรบการรบรองเปนนาประปาดมไดแลวหลายพนท ครวเรอนทอยในพนทนาประปาดมได และไมมปญหาเรองระบบทอภายในบาน แมบานยคประหยดจงนาจะพจารณาใชนาประปาดงกลาวเปนนาดมในครวเรอน โดยไมจาเปนตองตดตงเครองกรองนา แตหากครวเรอนมเครองกรองนาอยแลวควรทาความสะอาดและเปลยนไสกรองตามคาแนะนาทระบไว มฉะนนเครองกรองนาจะเปนแหลงสะสมของเชอโรค ทาใหนาประปาทสะอาดอยแลวมการปนเปอน

สาหรบกลนคลอรนทมกจะมาพรอมนาประปานน ในความเปนจรงกลนคลอรนเปนสญลกษณของความสะอาด ซงกรมอนามยไดกาหนดไววาในนาประปาทบานผใชนาตองตรวจพบคลอรนในนาอยางนอย ๐.๒ มลลกรมตอลตร จงจะปลอดภย หากตองการใหกลนคลอรนหมดไป ใหรองนาใสภาชนะทสะอาดทงไวประมาณครงชวโมง กลนคลอรนกจะระเหยหมดไปเอง

67

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๔ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา พาดหว : “นาฝน” นาดมสาหรบครวเรอน ขอความ : นาฝน เปนนาจากธรรมชาตทมคณภาพดและสะอาดทสด แตขณะทฝนตกลงสพนดน นาฝนสามารถปนเปอนเชอโรค ฝนละออง เขมาควน กาซบางชนด และซากเนาเปอยบนหลงคา แมกระทงภาชนะทเกบกกนา ทาใหนาฝนเปนอนตรายตอสขภาพของเรา การเกบกกนาฝนไวเปนนาดมประจาครวเรอน จงควรพจารณาเกยวกบสถานทหรอพนททอยอาศย หลงคา ภาชนะเกบกกนา และ การนานาออกใช - สถานทหรอพนททอยอาศย ครวเรอนทอยในพนททมโรงงานอตสาหกรรมหรอพนททการจราจรหนาแนน มลภาวะทางอากาศทเกดขนในพนททาใหนาฝนมความเปนกรดสง ไมปลอดภยทจะใชเปนนาดม สวนพนทในชนบท นาฝนยงเปนนาทสะอาดปลอดภยเหมาะสมกบวถชวตไทยๆ จงเหมาะทจะเลอกนาฝนเปนนาดม ฝนทตกหนกสามารถชะลางสงสกปรกได ดงนนควรรองนาฝนทเปนฝนตกหนกแตตองรองหลงจากทปลอยใหฝนตกชะลางสงสกปรกนานสกคร และทงใหนาฝนตกตะกอนกอนนาไปใช - หลงคาและรางรบนาฝน ตองกวาดหลงคาและรางรบนาฝนใหสะอาด ไมมใบไมและฝนละออง - ภาชนะเกบกกนา ภาชนะตองมฝาปด โดยใชมงพลาสตกหรอตะแกรงตาถปดและใชเชอกผกใหแนน แลวใชฝาปดใหมดชดอกครง การใชโองปนซเมนตเกบนาฝนจะชวยลดความเปนกรดของนาฝนไดเนองจากโองปนซเมนตมสภาพเปนดางจงชวยปรบสภาพของนาใหดขน - การนานาออกใช ตองลางมอใหสะอาดทกครงกอนนานาออกใช ซงนบเปนวธหนงในการขจดเชอโรคไมใหปนเปอนนาดม ภาชนะเกบกกนาขนาดใหญตองมกอก เพอนานาออกใชโดยไมใหเกดการปนเปอน ถาใชภาชนะตกนาตองมภาชนะตกประจาและลางใหสะอาดทกครง

68

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๕ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา พาดหว : “นาบรรจขวด” นาดมสาหรบครวเรอน ขอความ : นาบรรจขวดหรอนาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท เปนนาดมทางเลอกทมความสะดวกในการจดหา แตตองเสยคาใชจายเพมขน เหมาะสาหรบการพกพาในการเดนทาง หรอในภาวะทเกดนาทวม แหงแลง การเลอกซอจงตองพจารณา โดยมวธพจารณาดงน

- มเครองหมายรบรองจาก อย. กากบไวอยางชดเจน - ลกษณะภาชนะตองใสสะอาด ไมรวซม หรอมคราบสกปรก และฝาปดตองปดผนกเรยบรอยไม

มรองรอยฉกขาด - ลกษณะของนาดม ตองใส ไมมตะกอน ไมมส ไมมกลนและรสทผดปกต - ไมซอนาทวางไวใกลกบสารเคมหรอวตถอนตรายหรอผงซกฟอก เนองจากขวดพลาสตกจะดดกลน

สารเคมเขาไปไดทาใหมกลนไมชวนดมและโอกาสทสารนนอาจปนเปอนสนาดม เรากจะไดรบสารเคมไปดวย และไมซอนาทถกแสงแดดหรอความรอนเวลานานจะทาใหสารเคมในขวดพลาสตกสลายตวและละลายปนในนาดม

- นาชนดบรรจถงขนาด ๒๐ ลตร ควรตรวจสอบฉลากทถงกบพลาสตกทรดปากถงตองเปนชอผผลตรายเดยวกน ซงสวนใหญพบวาผผลตมกจะนาถงของผผลตรายอน มาบรรจนาของตนออกจาหนาย การผลตกขาดความระมดระวงและสงผลตอคณภาพนาได

จากการสมตรวจสอบคณภาพนาบรรจขวดทผลตจาหนายโดยสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา และสานกงานสาธารณสขจงหวด ทกป พบวา ไดมาตรฐานเฉลยรอยละ ๗๐ สรปวาไมสามารถรบรองความปลอดภยไดทงหมด จงควรเลอกซอจากบรษทผผลตทเชอถอไดและมชอเสยงจะปลอดภยกวา

69

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๖ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและ พาดหว : ตนาหยอดเหรยญ ขอความ : ตนาหยอดเหรยญเปนตนาทตดตงอยในชมชนตางๆเพอใหบรการผบรโภค ทงใน ตลาด หมบาน หอพกและหองใหเชา โดยผบรโภคตองนาภาชนะไปกดใสนาเองในราคาลตรละ ๑ บาท ซงเปนราคาถกกวานาบรรจขวดมาก จากการสมตรวจสอบคณภาพนาตนาหยอดเหรยญโดยสานกสขาภบาลอาหารและนา กรมอนามย ในจงหวดตางๆ รวมทงกรงเทพมหานคร เมอป ๒๕๔๙ และ๒๕๕๒ พบวาตนามความสกปรก ฝนละออง ทงภายนอกและภายในชองรบนา ตะไครนาทหวจายนา สวนคณภาพนาไดมาตรฐานเฉลยรอยละ ๗๐ ของตวอยางททาการสมตรวจ โดยพบการปนเปอนแบคทเรย ซงบงชวาอาจกอใหเกดโรคระบบทางเดนอาหารได ผใชนาจงควรเลอกใชบรการจากตนาหยอดเหรยญทตงหางจากสงสกปรกทอาจทาใหเกดการปนเปอนไดงาย ดความสะอาดทงภายนอกและภายในต ไมมฝนละออง คราบสกปรกและตะไครนา ตองดสตกเกอรบนตวามการตรวจสอบคณภาพนาเปนประจาหรอไม มการลางและเปลยนไสกรองเปนประจาอยางนอยเดอนละครง ขณะเดยวกนผใชนาเองตองลางขวดนาทใชใสนาใหสะอาด โดยเฉพาะบรเวณปากขวดและฝาขวดทเปนแหลงสะสมเชอโรคทมกพบมากในขวดพลาสตกทนามาใชซาๆ กนหลายครง ผบรโภคเองควรมสวนรวมในการสอดสองเมอพบตนาชารด ไมสะอาด สามารถแจงหนวยงานในทองถน ไดแก สานกงานเขตในกทม. เทศบาล องคการบรหารสวนตาบล

70

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๗ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา พาดหว : การเลอกเครองกรองนาและการดแลรกษา ขอความ : โดยหลกการทถกตองในการเลอกเครองกรองนานน ควรมการทดสอบนาทจะใชกรองกอนวามสงใดปนเปอนกอนเลอกเครองกรองนาสาหรบปรบปรงคณภาพนาในครวเรอนใหสะอาด ประเภทไหนทมคณสมบตปรบปรงคณภาพนา กาจดสงปนเปอนประเภทนนๆ เชน นาทปนเปอนเชอโรค ตองเลอกเครองกรองนาแบบใชโอโซนเพอฆาเชอโรคหรอถานบดอดเพอกรองเชอโรค เครองกรองนาทเลอกซอควรผานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมดวย สาหรบการดแลรกษาเครองกรองนา ตองลางทาความสะอาดเครองกรอง ไสกรอง และเปลยนวสดกรองตามระยะเวลาและขอแนะนาของผลตภณฑทระบไว เชน ทก ๓ เดอน และ ๖ เดอน หรอกรณทรสกวานาทผานเครองกรองมรส กลนเปลยนไป อตราการไหลของนาชาผดไปจากเดม หรอมตะกอน กจะตองเปลยนไสกรองเพราะสารอนทรยสะสมมากเกนไป เปนตนเหตของ กลน รส ส ตลอดทงความชาของนาทไหลผานและอาจกลายเปนอาหารเพาะเลยงเชอโรคได สวนการทาความสะอาดภายนอกเครองกรองนาควรเชดทาความสะอาดทกวน ในสวนของกอกนาเครองกรอง ควรเชดปากกอก และเปดนาทงระยะหนงทกครงกอนใช

71

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๘ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค กองสขาภบาลอาหารและนา พาดหว : การเลอกภาชนะเกบกกนาทปลอดภยในระดบครวเรอน ขอความ : ภาชนะเกบกกนาในครวเรอนเปนปจจยสาคญทมสวนเกยวของกบความสะอาดปลอดภยของนาทจะนามาบรโภค เพราะนาทสะอาดปลอดภยแลว เมอจายไปตามบานและนามาบรรจในภาชนะทไมสะอาด หรอไมถกสขลกษณะ จะทาใหนานนมการปนเปอนและกอใหเกดโรคไดเชนกน จงตองใหความสาคญในการเลอกภาชนะเกบกกนา ควรพจารณาความจของภาชนะใหมความเหมาะสมกบการใชนา เลอกขนาดทมความจเพยงพอในการเกบนาไวใชประมาณ ๑-๒ วนเทานน เพราะหากเกบไวนานกวานปรมาณคลอรนอสระคงเหลอในนาจะระเหยหมดไป เชอโรคหรอจลนทรยอาจปะปนในนาได และภาชนะทมขนาดใหญเกนไปจะทาความสะอาดไดยาก ขณะเดยวกนควรเลอกภาชนะเกบกกนาทถกสขลกษณะและการดแลทาความสะอาด ดงน

๑. ทเกบกกนาตองทาจากวสดทไมเปนอนตราย ปลอดภยจากการตกคางของโลหะหนก ไมเปนสนม ไมมสวนผสมทเปนพษ เพราะคลอรนในนาประปาอาจทาปฏกรยากบโลหะบางชนด ทาใหผกรอนได

๒. รปแบบภาชนะตองทาความสะอาดไดงาย มฝาปดมดชดไมใหมสงสกปรกตกลงไปในนา มกอกสาหรบเปดปดไดเพอนานามาใชโดยไมตองใชภาชนะตก กรณทตองใชภาชนะตกตองลางภาชนะใหสะอาดและลางมอใหสะอาดกอนจะตกนาขนมาใชจะชวยรกษาความสะอาดของนาไดเชนเดยวกน

๓. ตองหมนทาความสะอาด ขด ลาง เมอกและตะไครนาเปนประจา เพอมใหสงสกปรกหรอสงมชวตตวเลกๆเขาไปอยในภาชนะเกบนา และควรแชดวยนาผสมคลอรนความเขมขน ๑ ชอนชาตอนา ๒๐ ลตรแชทงไวอยางนอย ๕ นาท สาหรบถงสารองขนาดใหญตองขดลางทาความสะอาดปละ ครง ทงนการลางทาความสะอาดเปนการหมนเวยนนาในภาชนะเกบนาบอยๆทาใหนาสะอาดและปลอดภยมากขน

๔. ตรวจสอบทเกบกกนาเปนระยะเพอดความเสอม ไมชารดและเปนสนม

72

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๙ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา พาดหว : การปรบปรงคณภาพนาดม ขอความ : นาทเราใชดมอาจไมสะอาดปลอดภย เนองจากโดยธรรมชาตแลวนาเปนตวทาละลายทด ซงอาจละลายเอาสงสกปรกตางๆ ปะปนมาดวยและกอใหเกดโทษตอรางกายได

การปรบปรงคณภาพนาหรอการทานาใหนาสะอาดปลอดภยตอสขภาพนน มหลายวธ ไดแก ๑. การตมนา การตม เปนวธการปรบปรงคณภาพนาทงายและดทสด โดยตมใหเดอดทอณหภม

๑๐๐ องศาเซลเซยส หรอเดอดจด เปนเวลาอยางนอย ๑ นาท เพอกาจดเชอโรคทอยในนา ขณะเดยวกนยงชวยทาลายความกระดางชวคราวไดอกดวย นาทนามาตมควรเปนนาใส ผานการกรองหรอทาใหตกตะกอนแลว นาตมสก เปนนาทสะอาดปลอดภย แตตองเกบในภาชนะทสะอาดและมฝาปดมดชด เพอปองกนฝนละออง หรอสงสกปรกอนๆ และเชอโรค

๒. การกรอง การกรอง เปนการทาใหนาสะอาด โดยใหนาผานวสดบางชนดทเปนตวกรอง เชน ทราย กรวด ถาน หรอการใชเครองกรองนาทมขายอยทวไป ดงนนการเลอกวธการกรองนาตองพจารณาใหเหมาะสมกบวตถประสงคในการใชงาน การกรองใหไดนาดมทมคณภาพ นาจะตองใส ไมมกลน ส สงปนเปอนตาง ๆ และปราศจากเชอโรค ตองดแลรกษาเครองกรองโดยการลางทาความสะอาดและเปลยนไสกรองตามระยะเวลาทกาหนดของเครองกรองนาแตละยหอ

๓. การใชคลอรน การใชคลอรนเพอฆาเชอโรคในนาดมเปนทนยมใชกนอยางแพรหลาย เนองจากสามารถฆาเชอโรคไดดและราคาไมแพง

วธและปรมาณทใชคลอรนฆาเชอโรคในนาดมตอนา ๕๐ ปบ ๓.๑ ผสมผงปนคลอรนชนด ๖๐% ในอตราสวน หนงชอนชาลงในนาครงขนคนให

เขากนแลวทงไวใหตกตะกอน รนเอานาสวนบนทเปนนาใส ผสมลงในโอง หรอถงเกบนาขนาดความจ ๕๐ ปบทตองการฆาเชอโรค คนใหเขากนดวยภาชนะทสะอาด ทงไว ๓๐ นาท กอนนาไปใช

๓.๒ กรณใชหยดทพย (อ ๓๒) ซงเปนคลอรนชนดนา ๒ % ผลตโดยกรมอนามย ใชหยดลงในนาอตราสวนหยดทพย ๑ หยด ตอนา ๑ ลตร คนใหเขากน ทงไว ๓๐ นาทกอนนาไปใช

73

องคความรเพอการเผยแพร เรองท ๑๐ เรยบเรยงโดย : กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา พาดหว : ดมนาอยางไรใหสขภาพด ขอความ : นาเปนสงสาคญตอชวต เพราะในรางกายจะมนาเปนสวนประกอบถง ๒ ใน ๓ ของนาหนกตว ทาใหระบบตางๆ ภายในรางกายทางานไดอยางปกต ถารางกายขาดนาจะทาใหเกดการกระหายนา ผวแหงกราน การดมนาสะอาดและเพยงพอในแตละวนชวยใหสขภาพด ในแตละวนเราจงตองดมนาประมาณ ๖-๘ แกว ทงนปรมาณนาทรางกายแตละคนตองการยอมแตกตางกน แลวแตอาย เพศ สภาพอากาศและอาชพ สวนคนทสญเสยนาในรางกายมากๆ เชน นกกฬา ผใชแรงงาน ยอมตองการนามากกวาคนธรรมดา โดยทวไป คนจานวนมากมกจะดมนาเฉพาะเวลาทคอแหงหรอกระหายนามากๆ เทานน ซงหากรางกายไดรบนาไมเพยงพอกบความตองการของรางกาย กจะสงผลใหระบบการทางานของรางกายทางานผดปกต สขภาพออนแอ ดงนน ทกคนจงควรดมนาสะอาดในปรมาณทเหมาะสมกบความตองการ และสอดคลองกบระบบการทางานของรางกาย จงขอแนะนา ดมนาอยางไรใหสขภาพด ดงน

๑. ดมนาสะอาด ปราศจากสงปนเปอนทเปนอนตรายตอสขภาพ ๒. ดมนาประมาณวนละ ๖-๘ แกว ๓. ไมควรดมนาครงละ ๒-๓ แกว ตดตอกนทนท ใหดมเปนระยะๆ ครงละ ๑-๒ แกว ๔. ไมดมนารอนจด หรอเยนจด แตถาดมนาอนเลกนอยในตอนเชาและหลงตนนอนครงละ ๑-๒ แกว

จะทาใหระบบขบถายทางานดขน ๕. ควรดมนากอนและหลงมออาหาร มอละ ๑ แกว ๖. ไมควรรบประทานอาหารพรอมกบดมนาตลอดเวลา แตควรดมนาหลงมออาหาร ๒-๓ ชวโมง ๑

แกว และกอนเขานอน ๑ แกว เพอชดเชยการสญเสยนาระหวางการนอน ๗. ควรมนาสะอาดใสขวด เปนนาดมสาหรบพกพาในการเดนทาง วธการดมนาทกลาวในขางตน เปนวธการงายๆ เพยงแคดมนาใหเพยงพอในแตละวน และ

คานงถงคณภาพทปราศจากการปนเปอน กจะทาใหทกคนมสขภาพด ปราศจากโรคภยไขเจบจากโรคทเกดจากนาเปนสอ

74

ทปรกษา

1. นพ.เจษฎา โชคดารงสข อธบดกรมอนามย 2. นพ.ณฐพร วงษศทธภากร รองอธบดกรมอนามย 3. นายศมล ศรสขวฒนา ผ อานวยการสานกกฎหมาย สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต 4. นายพษณ แสนประเสรฐ ผอานวยการสานกอนามยสงแวดลอม 5. นางสาวสรวรรณ จนทนจลกะ ผอานวยการกองประเมนผลกระทบตอสขภาพ 6. นางนนทกา หนเทพ รกษาการผอานวยการสานกสขาภบาลอาหารและนา 7. นายสมชาย ตแกว ผอานวยการศนยบรหารกฎหมายสาธารณสข 8. นางสาวนพเกา พรหมม ผอานวยการศนยหองปฏบตการกรมอนามย

คณะผจดทา

กลมวจยและพฒนาคณภาพนาบรโภค สานกสขาภบาลอาหารและนา กรมอนามย

คณะผรวบรวมและเรยบเรยง

กลมพฒนาคณภาพระบบงานอนามยสงแวดลอม สานกอนามยสงแวดลอม กรมอนามย 1. นางสนทรย รกษามนคง นกวเคราะหนโยบายและแผนชานาญการพเศษ 2. นางสาวนวรตน อภชยนนท นกวเคราะหนโยบายและแผนปฏบตการ 3. นางสาวพรทพา โพธไพโรจน นกวเคราะหนโยบายและแผนปฏบตการ 4. นางสาวยพด กนระดก นกวชาการสาธารณสข

คําน ํา - PPHO · 2015-12-24 ·...

Documents

Transcript of คําน ํา - PPHO · 2015-12-24 ·...