๔๐ พระอรหันต์

บรรลุธรรมพุทธสมัย

สิบอรหันต์

ชีวิตพิศดาล

กรุงเทพมหำนคร  ส�านักพิมพ์มติชน  ๒๕๕๖

เสฐียรพงษ์ วรรณปก

พระอรหันต์

บรรลุธรรมพุทธสมัย

๔๐

๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรมพุทธสมัย • เสฐียรพงษ์ วรรณปกพิมพ์ครั้งแรก : ส�ำนักพิมพ์มติชน, กรกฎำคม ๒๕๕๖

ราคา ๑๙๕ บาท

ข้อมูลทางบรรณานุกรม

เสฐียรพงษ์ วรรณปก. ๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรมพุทธสมัย. กรุงเทพฯ : มติชน, ๒๕๕๖. ๒๔๐ หน้ำ. ภำพประกอบ.๑. พระอรหันต์ ๒. พุทธสำวก   I. ชื่อเรื่อง

๒๙๔.๓๐๙๒ISBN  978 - 974 - 02 - 1133 - 4

บริษัท มติชน จ�ากัด (มหาชน)  : ๑๒ ถนนเทศบำลนฤมำล ประชำนิเวศน์ ๑ เขตจตุจักร กรุงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทรศัพท์ ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ต่อ ๑๒๓๕  โทรสำร ๐-๒๕๘๙-๕๘๑๘

แม่พิมพ์สี-ขาวด�า  : กองพิมพ์สีี บริษัท มติชน จ�ำกัด (มหำชน) ๑๒ ถนนเทศบำลนฤมำล ประชำนิเวศน์ ๑ เขตจตุจักร กรุงเทพฯ ๑๐๙๐๐  โทรศัพท์ ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ต่อ ๒๔๐๐-๒๔๐๒

พิมพ์ที่ :  โรงพิมพ์มติชนปำกเกร็ด ๒๗/๑ หมู่ ๕ ถนนสุขำประชำสรรค์ ๒ ต�ำบลบำงพูด อ�ำเภอปำกเกร็ดนนทบุรี ๑๑๑๒๐ โทรศัพท์ ๐-๒๕๘๔-๒๑๓๓, ๐-๒๕๘๒-๐๕๙๖  โทรสำร ๐-๒๕๘๒-๐๕๙๗

จัดจ�าหน่ายโดย  : บริษัทงำนดี จ�ำกัด (ในเครือมติชน) ๑๒ ถนนเทศบำลนฤมำล ประชำนิเวศน์ ๑ เขตจตุจักร กรุงเทพฯ ๑๐๙๐๐  โทรศัพท์ ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ต่อ ๓๓๕๐-๓๓๕๓ โทรสำร ๐-๒๕๙๑-๙๐๑๒

Matichon Publishing House a division of Matichon Public Co.,Ltd.12 Tethsabannarueman Rd, Prachanivate 1, Chatuchak, Bangkok 10900 Thailand

www.matichonbook.com

หนังสือเล่มนี้พิมพ์ด้วยหมึกที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

เพื่อปกป้องธรรมชาติ ลดภาวะโลกร้อน และส่งเสริมสุขภาวะที่ดีของผู้อ่าน

ที่ปรึกษำส�ำนักพิมพ์  : อำรักษ์   คคะนำท, สุพจน์ แจ้งเร็ว, สุชำติ ศรีสุวรรณ, จุฬำลักษณ์ ภู่เกิด,ปิยชนน์ สุทวีทรัพย์, ไพรัตน์ พงศ์พำนิชย์, ศิริพงษ์ วิทยวิโรจน์, นงนุช สิงหเดชะ

ผู้จัดกำรส�ำนักพิมพ์  : กิตติวรรณ เทิงวิเศษ • รองผู้จัดกำรส�ำนักพิมพ์  : รุจิรัตน์ ทิมวัฒน์บรรณำธิกำรบริหำร  : สุลักษณ์ บุนปำน • บรรณำธิกำรส�ำนักพิมพ์ : พัลลภ สำมสี

หัวหน้ำกองบรรณำธิกำร  : สุภชัย สุชำติสุธำธรรม • ผู้ช่วยบรรณำธิกำร  : สุพรรณี สงวนพงษ์พิสูจน์อักษร  :  เมตตำ จันทร์หอม • คอมพิวต์กรำฟิก  : กรวลัย  เจนกิจณรงค์ออกแบบปก-ศิลปกรรม : ศศิธร แสงสรศรี • ประชำสัมพันธ์  : ชัชญำ สกุณำ

สารบัญ

สิบอรหันต์ ต้นพุทธกาล

๑. อำนันท้อ (พระอำนนท์)  ๑๗

๒. เสี่ยหลีฮูก (พระสำรีบุตร)  ๒๔

๓. ปู่เล่ำน่ำ (พระปุณณะ)  ๓๒

๔. มอคอเกียเท้ง (พระมหำกัจจำยนะ)  ๓๘

๕. ลอเฮำล้อ พระรำหุล (ตอนที่ ๑)  ๔๓

    ลอเฮำล้อ พระรำหุล (ตอนจบ)  ๔๙

๖. สุพอตี้ (พระสุภูติ)   ๕๕

๗. อิ้วบอลี้ (พระอุบำลี)  ๖๑

๘. ไตเกียเหีย (พระมหำกัสสปะ)  ๖๕

๙. มอคอลอน้อ (พระโมคคัลลำนะ)  ๖๙

๑๐. อนำรุก (พระอนุรุทธะ)  ๗๒

คํานําสํานักพิมพ        ๘

คํานําผู้เขียน      ๑๐

สิบอรหันต์ ชีวิตพิสดาร

๑. พระสีวลี : ผู้มีลำภมำก  ๗๙

๒. พระจูฬปันถก : พระปัญญำทึบผู้แตกฉำน  ๘๓

๓. พระลกุณฏกภัททิยะ : พระเถระเตี้ยผู้มีเสียงไพเรำะ   ๘๘

๔. พระนันทะ : ผู้ประพฤติพรหมจรรย์แลกนำงฟำ  ๙๑

๕. พระกุมำรกัสสปะ : พระธรรมกถึกผู้เรืองนำม   ๙๖

๖. พระองคุลิมำล : ผู้ “ต้นคดปลำยตรง”   ๑๐๐

๗. พระปิลินทวัจฉะ : ผู้มีวำจำสิทธิ์   ๑๐๔

๘. พระปิณโฑลภำรทวำชะ : ผู้แสดงฤทธิ์ถูกพระพุทธองค์ต�ำหน ิ ๑๐๘

๙. พระโกณฑธำนะ : ผู้มีเงำร่ำงสตรีตำมหลัง  ๑๑๑

๑๐. พระอุปคุต (พระบัวเข็ม) : ผู้ปรำบพญำมำร  ๑๑๕

สิบอรหันต์น้อย

๑. สำมเณรรำหุล : บิดำแห่งสำมเณรทั้งหลำย  ๑๒๗

๒. สำมเณรสังกิจ : สำมเณร “เกี่ยว” ผู้กล้ำหำญ  ๑๓๓

๓. สำมเณรสำนุ : เณรหนุ่มเสียงทอง ผ้ำเหลืองร้อน  ๑๓๘

๔. สำมเณรบัณฑิต : เณรน้อยอัจฉริยะผู้ฝกฝนตนเอง  ๑๔๓

๕. สำมเณรสุข : ผู้ให้ควำมสุขแก่คนทั้งปวง  ๑๔๘

๖. สำมเณรสุมน : อรหันต์น้อยผู้มีฤทธิ์มำก  ๑๕๔

๗. สำมเณรโสปำกะ : ผู้รอดปำกเหยี่ยวปำกกำด้วยบุญบำรมี  ๑๖๐

๘. สำมเณรนิโครธ : พระอำจำรย์ของมหำรำชผู้ยิ่งใหญ่  ๑๖๕

๙. สำมเณรเรวตะ : อรหันต์น้อยผู้ชอบอยู่ป่ำ  ๑๗๑

๑๐. สำมเณรกุมำรกัสสปะ : อรหันต์น้อยชีวิตพิสดำร  ๑๗๗

สิบอรหันต์หญิง

๑. พระมหำปชำบดีโคตมี : ผู้ปฏิบัติได้ซึ่งกฎเหล็ก ๘ ประกำร  ๑๙๓

๒. พระเขมำเถรี : ผู้เลิศในทำงมีปัญญำมำก  ๑๙๘

๓. พระอุบลวรรณำเถรี : อัครสำวิกำเบื้องซ้ำย  ๒๐๒

๔. พระปฏำจำรำเถรี : ผู้บรรลุธรรมเพรำะรักวิปโยค  ๒๐๖

๕. พระกีสำโคตมีเถรี : ผู้ผ่ำนพบชีวิตอันแสนสำหัส  ๒๑๒

๖. พระภัททำกัจจำนำเถรี : พระรำหุลมำรดำ  ๒๑๘

๗. พระกุณฑลเกสีเถรี : อดีตปรัชญำเมธี  ๒๒๒

๘. พระรูปนันทำเถรี : ผู้บรรลุธรรมเพรำะดูหนังชีวิต  ๒๒๗

๙. พระสังฆมิตตำเถรี : ภิกษุณีรูปสุดท้ำยในประวัติศำสตร์เถรวำท  ๒๓๐

๑๐. พระอัมพปำลีเถรี : อดีตนำงคณิกำ  ๒๓๔

  ประวัติผู้เขียน  ๒๓๘

8  เสฐียรพงษ์  วรรณปก

คํานําสํานักพิมพ์

“พระอรหันต์”  คือ อริยบุคคลผู้ส�ำเร็จธรรมวิเศษสูงสุดในพุทธ

ศำสนำ   เป็นผู้ไกลจำกกิเลส หมดแล้วซึ่งสังสำรวัฏ กำรเวียนว่ำยตำยเกิด

อีกทั้งยังเป็นผู้ควรแก่กำรบูชำในด้ำนกำรประพฤติกำรปฏิบัติตนให้แก่

เทพยดำและมนุษย์ทั้งหลำย

หนังสือเรื่อง  “๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรมพุทธสมัย” เล่มนี้

กล่ำวถึงเหล่ำบรรดำ “พระอรหันต์” หรือ  “ล่อหั่น”  (ตำมค�ำเรียกที่ผู้เขียน

ได้เคยกล่ำวไว้) ทั้ง ๔๐ องค์ในสมัยพุทธกำลผ่ำนปลำยปำกกำของ  ไต้

ตามทาง  หรือ  เสฐียรพงษ  วรรณปก ผู ้คลุกคลีกับงำนเขียนทำงพุทธ

ศำสนำมำยำวนำน   เล่ำถงึชวีประวตัขิองพระอรหนัต์ ไม่ว่ำจะเป็น อานนั-

ท้อ  (พระอำนนท์), มอคอเกียเท้ง  (พระมหำกัจจำยนะ) หรือจะเป็นเรื่อง

รำวของพระอรหันต์ผู้มีชีวิตพิสดำร อย่ำงพระสีวลี  (ผู้เป็นเลิศในทำงให้

ลำภ แต่กลบัท�ำให้ได้เรยีนรูก้ฎธรรมชำติทีว่่ำ “ย่ิงให้ยิง่ได้”) หรือพระอปุคตุ

หรือพระบัวเข็ม  (ผู้ปรำบพญำมำรด้วยกำรกุศล หลังจำกที่ขอให้พญำมำร

แปลงเป็นพระพุทธเจ้ำ ท�ำให้ประชำชนที่ได้เห็นนิมิตเกิดควำมเลื่อมใส

ก้มลงกรำบไหว้ ตั้งแต่บัดนั้นพญำมำรจึงหยุดกำรอันเป็นอกุศล หำยไป

นับแต่บัดนั้น)

๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรมพุทธสมัย • 9

นอกจำกนี้ยังมีเรื่องรำวของล่อหั่นน้อย อย่ำง สามเณรราหุล   สำม 

เณรองค์แรกในศำสนำพุทธ และสำมเณรองค์อื่น  ผู ้มีจิตใจใฝ่ในพุทธ 

ศำสนำตั้งแต่เมื่อครั้งเยำว์วัย  และล่อหั่นหญิง  อย่ำงพระมหาปชาบดี

โคตมี  และพระภัททากัจจานาเถรี  (หรือพระเจ้ำพิมพิสำรในอดีต) ทั้ง 

สองเป็นตัวอย่ำงของพระเถรีผู้เป็นที่เคำรพศรัทธำของพุทธศำสนิกชนยิ่ง 

เป็นต้น

งำนเขยีนชิน้นีเ้กดิขึน้ครัง้แรกเมือ่ท่ำนเสฐยีรพงษ์ได้น�ำผูจ้ำริกแสวง 

บุญเดินทำงไปชมวัดญี่ปุ่นที่พุทธคยำ ประเทศอินเดีย  ได้เห็นรูปปั้นพระ 

อรหันต์ที่ยืนอยู ่ในอิริยำบถที่แตกต่ำงกันไป ๑๐ องค์  ต้ังอยู ่โดยรอบ 

พระพุทธรูปขนำดใหญ่จ�ำลอง ใต้ฐำนมีกำรจำรึกช่ือไว้ทั้งภำษำบำลีและ 

ภำษำจีน ท�ำให้เกิดเป็นควำมประทับใจจึงได้น�ำกลับมำเขียนถ่ำยทอด 

ไว้ในต่วย’ตูน พ็อกเก็ตบุ๊ค และในเวลำต่อมำก็เกิดเป็นข้อเขียนถึงเรื่อง 

รำวของเหล่ำล่อหั่นในชื่อชุด  “สิบล่อหั่นต้นพุทธกาล”  “สิบล่อหั่นชีวิต

พิสดาร” “สิบล่อหั่นน้อย” และ “สิบล่อหั่นหญิง” ตำมล�ำดับ

ส�ำนักพิมพ์มติชนได้รวมเล่มทั้งสี่ชุดจัดท�ำเป็น  “๔๐ พระอรหันต ์

บรรลุธรรมพุทธสมัย” ขึ้น  เพื่อหวังให้ผู้อ่ำนได้เพลิดเพลินไปกับเกร็ดควำม 

รู้ทำงพุทธศำสนำผ่ำนภำษำที่เรียบง่ำย แต่มีลีลำเฉพำะตัวที่สนุกสนำน 

ตำมสไตล์ของ ไต้ ตามทาง ทั้งชวนติดตำมและแฝงไปด้วยสำระควำมรู้ 

รวมถึงคติธรรมที่จะสำมำรถน�ำไปประยุกต์ใช้ได้ในกำรด�ำเนินชีวิต 

ในโอกำสอนัดีเช่นนีจ้งึปฏเิสธไม่ได้เลยว่ำ “๔๐ พระอรหนัต์ บรรล ุ

ธรรมพุทธสมัย” จะเป็นหนงัสอือกีหนึง่เล่มทีค่วรค่ำแก่กำรระลกึพจิำรณำ 

ส�ำหรับผู้อ่ำนทุกเพศทุกวัย  ได้ไม่แพ้งำนเขียนเล่มอื่นๆ ของท่ำนอย่ำง 

แน่นอน

ส�านักพิมพ์มติชน

10  เสฐียรพงษ์  วรรณปก

คํานําผูเขียน

  หนังสือเรื่อง  “๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรมพุทธสมัย”  เดิมใช้

ชื่อชุด “สิบล่อหั่น”  เกิดขึ้นหลังจำกที่ผมไปอินเดีย  (คร้ังที่เท่ำไหร่จ�ำไม่ได้)

ผมได้น�ำบรรดำผู้จำริกแสวงบุญไปชมวัดญี่ปุ่นที่พุทธคยำ วัดนี้มีพระพุทธ

รปูใหม่จ�ำลอง พระไดบทุส ุบรเิวณรอบๆ พระไดบทุส ุมรีปูป้ันพระอรหนัต์

๑๐ รูป ผม ได้น�ำผู้จำริกแสวงบุญชมพร้อมเล่ำประวัติของพระอรหันต์แต่

ละรูปด้วย

  หนงัสอืเล่ม ๑ ของชดุนีช้ือ่ “สบิล่อหัน่ต้นพทุธกาล” พมิพ์เผยแพร่

ใน ต่วย’ตูน พ็อกเกต็บุค๊  (รำยปักษ์)  ต่อมำได้น�ำมำพมิพ์รวมเล่มคร้ังท่ี ๑

พ.ศ. ๒๕๔๕ หลังจำกนั้นได้พิมพ์ซ�้ำครั้งที่ ๒ ใน พ.ศ. ๒๕๔๗

  เล่ม ๒ ของชุด  “สิบล่อหั่น” ชื่อ  “สิบล่อหั่นชีวิตพิสดาร” พิมพ์

ครั้งที่ ๑ พ.ศ. ๒๕๔๖ และพิมพ์ครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๕๔๗

  เล่ม ๓ ของชุด  “สิบล่อหั่น” ชื่อ  “สิบล่อหั่นน้อย” พิมพ์ใน พ.ศ.

๒๕๔๗ 

  เล่ม ๔ ของชุด  “สิบล่อหั่น” ชื่อ  “สิบล่อหั่นหญิง” พิมพ์ใน พ.ศ.

๒๕๔๗

๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรมพุทธสมัย • 11

  ในกำรจัดพิมพ์ครั้งนี้  ส�ำนักพิมพ์มติชนน�ำเนื้อหำของทั้ง ๔  เล่ม 

มำรวมพิมพ์ในเล่มเดียวกัน และใช้ชื่อเรื่อง  “๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรม 

พุทธสมัย” 

  ในสี่สิบอรหันต์นี้ มี  “อรหันต์หญิง” ๑๐ รูปเท่ำนั้น นอกจำกนั้นม ี

อรหันต์ชำย (ทั้งพระเถระและสำมเณร) ๓๐ รูป

  ไม่ว่ำจะเป็น  “อรหันต์ชำย” หรือ  “อรหันต์หญิง” แต่ละรูปล้วนมี 

จริยวัตรที่น่ำเคำรพบูชำของบรรดำชำวพุทธทั้งนั้น  เพรำะท่ำนเหล่ำนี้ 

หมด  “อำสวกิเลส”  โดยสิ้นเชิงแล้ว 

ศ. (พิเศษ) เสฐียรพงษ์ วรรณปก

ราชบัณฑิต

พระอรหันต์

บรรลุธรรมพุทธสมัย

๔๐

สิบอรหันต์

ต้นพุทธกาล

๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรมพุทธสมัย • 17

  ผมได้เล่ำเรื่องพระองค์ด�ำ พระพุทธรูปศิลำด�ำที่ศักดิ์สิทธิ์มำแล้ว

ครำวนี้ขอต่อด้วยเรื่องล่อหั่น หรือสิบอรหันต์สิบองค์ ที่ไปเห็นมำในวัด

ญ่ีปุ่น ที่ต�ำบลพุทธคยำ สถำนที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้ำ

  พุทธคยานั้น  เดิมทีก็มีวัดพระพุทธศำสนำไม่กี่แห่ง หลังจำกวัด

ไทยพทุธคยำเกดิขึน้กม็วีดัชำตต่ิำงๆ ตำมมำมำกมำย ใครไปไหว้พทุธคยำ

เจดีย์และต้นพระศรีมหำโพธิ์มีเวลำก็แวะชมวัดนำนำชำติด้วย   ทุกครั้ง

ที่พำคณะทัวร์ไหว้พระไปอินเดีย ผมจะพำเที่ยวชมวัดนำนำชำติด้วย ไป

เห็นวัดญี่ปุ่น  เขำสร้ำงพระพุทธรูปองค์ใหญ่แบบไดบุทสุที่ญี่ปุ่นรอบๆ ก็

มีรูปปั้นพระเถระทั้งหลำยยืนรำยรอบบริเวณ นับดูแล้วมี ๑๐ องค์ด้วยกัน

ที่น่าสน จคอจ�านวน ๑๐ องค์นันเขาคัดเลอกเอาท่าน ดบ้าง

และท่าทางของแต่ละองค์ งจะยนเหมอนกัน ก็ยน นท่าต่างกัน

บางองค์ยนกอดอุระท�านองร�าพง บางองค์ยนยกหัต ์ ้ายหรอขวา

  ที่น่ำสนใจอีกอย่ำงหนึ่งคือ  เขำจัดให้องค์ใดอยู่อันดับท่ีหนึ่ง ที่สอง

เพรำะเหตุผลอะไร   องค์ใดอยู่ทำงด้ำนทิศเหนือ ทิศใต้  เป็นต้น   ด้วย

เหตุผลใด    เหตุผลเบื้องหลังกำรจัดท�ำนี้ไม่มีใครทรำบ  เพรำะไม่ได้เขียน

อานัน อ พระอานนท์

18  เสฐียรพงษ์  วรรณปก

บอกไว้ ปล่อยให้ผู้เข้ำชมคิดเอำเอง   ผมเองดูแล้วเกิดควำมคิดมำกมำย 

แต่ยังไม่ขอขยำยในที่นี้ ขออุบไว้ก่อน วันดีคืนดีมีโอกำสจะขยำยให้ฟังเอง

  วันนีขอเล่าเร่องของล่อหั่นแต่ละองค์ก่อน

  ล่อหั่นองค์แรกคือ อานันท้อ  ได้แก่ พระอานันทะ หรือชำวไทย 

เรียกว่ำ พระอานนท์ นั่นเอง   ญี่ปุ่นเขำวำงรูปปั้นพระอำนนท์เป็นองค ์

แรก คงเพรำะเห็นว่ำท่ำนเป็นผู้ใกล้ชิดพระพุทธเจ้ำที่สุด  โดยเฉพำะใน 

ช่วงหลังๆ  เป็นพุทธอุปัฏฐำกประจ�ำพระองค์ของพระพุทธเจ้ำเลยทีเดียว 

  อุปัฏฐำกพระพุทธองค์นั้นในช่วงแรกๆ จะมีหลำยรูป ผลัดเปล่ียน 

กนัถวำยกำรรบัใช้ ยงัไม่มอีปัุฏฐำกถำวร จนเมือ่ประมำณ ๒๐ ปหลงัตรสัรู ้

นัน่แหละ พระสงฆ์จงึได้ขอร้องให้พระอำนนท์ท�ำหน้ำทีป่ระจ�ำ พระอำนนท์ 

ก่อนรับต�ำแหน่งก็ยื่นเง่ือนไขไว้ตั้ง ๘ ข้อ

เง่อน ข “อย่า” ๔ ข้อ เง่อน ข “จง” ๔ ข้อ

  อย่า ๔ ข้อ  ก็คือ  (๑) อย่ำประทำนจีวรอันประณีตแก่ท่ำน  (๒) 

อย่ำประทำนอำหำรอันประณีตแก่ท่ำน  (๓) อย่ำให้ท่ำนพัก ณ ที่เดียว 

กับพระพุทธองค์  (๔) อย่ำพำท่ำนไปกิจนิมนต์ด้วย

  จง ๔ ข้อคอ  (๑) จงให้ท่ำนถำมข้อข้องใจทันทีที่เกิดสงสัยในเร่ือง 

ใดเรื่องหนึ่ง  (๒) จงอนุญำตให้พำคนที่มำจำกที่ไกลเฝำได้ทันที  (๓) จง 

ให้โดยเสด็จไปฟังธรรมด้วย เมื่อพระพุทธองค์ไปแสดงธรรม (๔) จงแสดง 

ซ�้ำให้ท่ำนฟัง ถ้ำไม่มีโอกำสได้ไปฟัง

  เหตุผลที่วำงเง่ือนไข  “อย่ำ ๔ ข้อ” นั้นเพ่ือปองกันครหำอันอำจ 

เกิดขึ้นภำยหลังว่ำพระอำนนท์รับต�ำแหน่งพุทธอุปัฏฐำก  เพรำะต้องกำร 

ลำภสักกำระ หรืออภิสิทธิ์เหนือคนอ่ืน

  เหตุผลที่วำงเงื่อนไข “จง ๔ ข้อ” ก็เพื่อปองกันครหำอีกเช่นกัน   ถ้ำ 

ใครมำถำมเรื่องนี้ พระพุทธองค์ทรงแสดงแก่ใครที่ไหน ตอบไม่ได้  เขำก็ 

๔๐ พระอรหันต์ บรรลุธรรมพุทธสมัย • 19

จะครหำเอำว่ำ อะไร อยู กล้ชิดพระบรมครูปานนียังไมรู้เรองอีก หรือถ้ำ 

ใครขอเฝำจำกทำงไกลแล้วไม่ยอมให้เฝำ หรือให้เฝำภำยหลังคนอื่น  เขำ 

อำจมีควำมล�ำบำก และคนที่รู ้เร่ืองเข้ำอำจต�ำหนิเอำได้

  จะเห็นว่ำท่ำนล่อหั่นอำนันท้อรอบคอบปำนใด  รอบคอบจนพระ 

พุทธองค์ทรงสรรเสริญให้ปรำกฏท่ำมกลำงภิกษุสงฆ์  คือทรงสรรเสริญว่ำ 

พระอานนท์เลิศกว่า ิกษุรูปอ่น ๕ ส านคือ  (๑)  เป็นผู้มีสติ  (๒)  เป็น 

ผู้มีคติ  (แนวทรงจ�ำพระพุทธวจนะ)  (๓) มีธิติ  (ควำมเพียร)  (๔)  เป็นพุทธ 

อุปัฏฐำกช้ันเลิศ และ  (๕)  เป็นพหูสูต  (คงแก่เรียน, ทรงจ�ำพุทธวจนะได้ 

มำก)

  ครำครั้งหนึ่งพระเจ้ำปเสนทิโกศลทูลอำรำธนำพระพุทธเจ้ำไป 

เสวยภัตตำหำร และแสดงธรรมโปรดในพระบรมมหำรำชวังประจ�ำ พระ 

พุทธองค์ตรัสว่ำ  พระองค์ทรงมีภำรกิจต้องโปรดสัตว์โดยเสมอภำคกัน 

ไม่เหมำะจะไปประจ�ำอยู่ ณ ที่ใดที่หนึ่งนำนๆ  จึงทรงมีพุทธบัญชำให ้

พระสำวกหลำยรูปไปฉันประจ�ำและเทศนำโปรด    ในจ�ำนวนนั้นมีพระ 

อำนนท์อยู่ด้วย

  ปรำกฏว่ำพระเถระเจ้ำหำยไปทีละรูปสองรูป จนเหลือพระอำนนท ์

รูปเดียว ที่ท่ำนหำยไปก็เพรำะพระรำชำก็ดี  พระมเหสีทั้งหลำยก็ดี  ไม่ 

ค่อยเอำพระทัยใส่   แรกๆ ก็ดีอยู่ มำกันพร้อมหน้ำ ตั้งอกตั้งใจฟังธรรม 

นำนๆ  เข้ำก็ขำดหำยไปทีละองค์สององค์ พระรำชำเองพระรำชกรณียกิจ 

ก็มำก ตกลงเหลือเฉพำะพระนำงมัลลิกำ พระมเหสีองค์หนึ่ง และบริวำร 

ไม่กี่คน และพระคุณเจ้ำที่ไปประจ�ำคือพระอำนนท์

  ควำมทรำบถงึพระพุทธองค์ พระองค์ตรสัสรรเสรญิว่ำ  ท่ำนอำนนท์ 

เป็น  “การณวสิโก” แปลกันว่ำเปน ู้หนัก นเหตุ ล ผมอยำกแปลว่ำ 

เป็นผู้ยึดมั่นในหลักกำร   หลักกำรอะไร หลักกำรคือกำร  “โปรดสัตว์” 

นั้นแหละ  เป็นพระสมณะศำกยบุตร ต้องยึดมั่นในกำรเทศน์โปรด หรือ