คู มือความปลอดภัยทางชีวภาพสําหรั...

คมอความปลอดภยทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ

องคการอนามยโลก และ

สถาบนสขภาพสตวแหงชาต กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

พ.ศ. 2551

Laboratory biosafety manual 3rd edition จดพมพโดยองคการอนามยโลก ป พ.ศ. 2547 © องคการอนามยโลก ป พ.ศ. 2547 ผอานวยการใหญองคการอนามยโลกมอบลขสทธแกสถาบนสขภาพสตวแหงชาต กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ ในการแปลและเรยบเรยง Laboratory biosafety manual 3rd

edition จากภาษาองกฤษเปนภาษาไทย การอางองหนงสอเลมน สถาบนสขภาพสตวแหงชาต. 2551. คมอความปลอดภยทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ. กรมปศ-

สตว. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 201 หนา. สถาบนสขภาพสตวแหงชาต กรมปศสตว 50/2 ถนนพหลโยธน เกษตรกลาง แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 (โทร. 0-2579-8908 ถง 14 โทรสาร 0-2579-8918 ถง 19 อเมล [email protected])

ii

สารบญ คานา viii

กตตกรรมประกาศ ix

1. หลกการทวไป 1 บทนา 1

ภาค 1. คมอความปลอดภยทางชวภาพ 5 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. การประเมนความเสยงทางจลชววทยา 7

ตวอยางสงตรวจทมขอมลจากด 8

การประเมนความเสยงเชอดดแปลงพนธกรรม 8

3. หองปฏบตการมลฐาน – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2 9

หลกเกณฑการปฏบตงาน 9

การออกแบบหองปฏบตการและสงอานวยความสะดวก 12

เครองมอและอปกรณในหองปฏบตการ 13

การเฝาระวงทางการแพทยและสาธารณสข 15

การฝกอบรม 16

การจดการของเสย 16

ความปลอดภยและอนตรายจากสารเคม ไฟ ไฟฟา รงส และอปกรณ 18

4. หองปฏบตการควบคมเชอ – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 19

หลกเกณฑการปฏบตงาน 19 การออกแบบหองปฏบตการและสงอานวยความสะดวก 19


การเฝาระวงทางการแพทยและสาธารณสข 22

5. หองปฏบตการควบคมเชอขนสดยอด – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 24

หลกเกณฑการปฏบตงาน 24

การออกแบบหองปฏบตการและสงอานวยความสะดวก 24

6. หองเลยงสตวทดลอง 27

คอกสตว – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 28



iii



สตวไมมกระดกสนหลง 31

7. คมอสาหรบคณะกรรมการหองปฏบตการ 32

8. คมอการรบรองคณภาพหองปฏบตการ 34

ภาค 2. ความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ 43 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. หลกการพนฐานดานความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ 45

ภาค 3. เครองมอและอปกรณในหองปฏบตการ 47 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. ตปลอดเชอ 49

ตปลอดเชอคลาส I 50

ตปลอดเชอคลาส II 51 ตปลอดเชอคลาส III 54 การเชอมตอระบบอากาศของตปลอดเชอ 54 การเลอกชนดตปลอดเชอ 54

การใชงานตปลอดเชอ 55

11. เครองมอและอปกรณนรภย 58

ตปลอดเชอชนด negative-pressure flexible-film isolators 58

เครองดดปลอยของเหลว 59 เครองทาใหเปนเนอเดยวกน เครองเขยา เครองปน และ sonicators 59

หวงเพาะเชอแบบใชครงเดยวทง 59

ตะเกยงเผาหวงเพาะเชอ (microincinerators) 60

อปกรณและเสอผาปองกนอนตรายสวนบคคล 61

ภาค 4. เทคนคทางจลชววทยาทด 65 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. เทคนคทางหองปฏบตการ 67

การทางานกบตวอยางสงตรวจอยางปลอดภย 67

การใชไปเปตและเครองดดปลอยของเหลว 67

การหลกเลยงการฟงกระจายของเชอจากวสดตดเชอ 68

การใชตปลอดเชอ 68

การหลกเลยงการตดเชอจากการกน การสมผสทางผวหนงและตา 69

iv

สารบญ

การหลกเลยงการตดเชอจากการถกทมแทง 69

การแยกซรม 70

การใชเครองปนเหวยง 70

การใชเครองทาใหเปนเนอเดยวกน เครองเขยา เครองปน และ sonicators 71 การใชเครองบดเนอเยอ 71 การใชและการดแลรกษาตเยนและตแชแขง 71

การเปดกระเปราะบรรจวสดตดเชอชนดดดแหง 72 การเกบรกษากระเปราะบรรจวสดตดเชอ 72

ขอควรระวงเกยวกบเลอด ของเหลวจากรางกาย เนอเยอและสงขบหลง 72

ขอควรระวงเกยวกบไพรออน (prions) 74 13. แผนเฝาระวงและมาตรการฉกเฉน 76

แผนเฝาระวง 76

มาตรการฉกเฉน 77

14. การฆาเชอและการทาปราศจากเชอ 80

คานยาม 80

การทาความสะอาดวสดในหองปฏบตการ 80

สารเคมฆาเชอ 80

การขจดสงปนเปอนในสงแวดลอมเฉพาะบรเวณ 86

การขจดสงปนเปอนภายในตปลอดเชอ 86

การลางมอและการขจดสงปนเปอนทมอ 87

การฆาเชอดวยความรอนและการทาปราศจากเชอ 87

การเผา 90

การกาจดของเสย 90

15. ความรเบองตนเกยวกบการขนสงวสดตดเชอ 91

ขอกาหนดระหวางประเทศวาดวยการขนสงวสดตดเชอ 91

พสดภณฑสามชน 92

วธทาความสะอาดเชอหกหลน 92

ภาค 5. ความรทวไปทางเทคโนโลยชวภาพ 95 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16. ความปลอดภยทางชวภาพและเทคโนโลยตดแตงพนธกรรม 97

ขอควรคานงสาหรบระบบสงเคราะหยนสทางชวภาพ 98

ขอควรคานงเกยวกบพาหะยนส 98

v


พาหะยนสทเปนไวรสสาหรบการขนถายยนส 98

สตวตดแตงพนธกรรมและสตวทถกกดยนส 98

พชตดแตงพนธกรรม 99

การประเมนความเสยงสาหรบสงมชวตดดแปลงพนธกรรม 99

ขอควรคานงเพมเตม 101

ภาค 6. ความปลอดภยวาดวยสารเคม ไฟ และไฟฟา 103 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

17. สารเคมอนตราย 105

ชองทางทสารเคมเขาสรางกาย 105

การเกบสารเคม 105

กฎทวไปวาดวยความเขากนไมไดของสารเคม 105

พษของสารเคม 105

สารเคมทระเบดได 106

การหกหลนของสารเคม 106

กาซอดความดนและกาซเหลว 107

18. อนตรายอนๆ ในหองปฏบตการ 108

อนตรายจากไฟ 108

อนตรายจากไฟฟา 109

เสยงดงและเสยงรบกวน 109

รงส 110

ภาค 7. การจดตงหนวยงานดานความปลอดภยและการฝกอบรม 113 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

19. เจาหนาทและคณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพ 115

เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ 115

คณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพ 116

20. ความปลอดภยสาหรบเจาหนาทหนวยสนบสนน 117

แผนกชางและซอมบารง 117

แผนกรกษาความสะอาด 117

21. โปรแกรมการฝกอบรม 118

vi

สารบญ

ภาค 8. แบบตรวจตดตามดานความปลอดภย 121 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

22. แบบตรวจตดตามดานความปลอดภย 123

หองปฏบตการ 123

หองเกบของ 123

การสขาภบาลและสงอานวยความสะดวกสาหรบบคลากร 124

การทาความรอนและการถายเทอากาศ 124

การใหแสงสวาง 124

การบรการ 124

ความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ 125

การปองกนอคคภย 125

การเกบของเหลวไวไฟ 126

กาซอดความดนและกาซเหลว 126

อนตรายจากไฟฟา 127

การปองกนอนตรายสวนบคคล 127

สขภาพและความปลอดภยของพนกงาน 127


วสดตดเชอ 129

สารเคมและสารรงส 129

ภาค 9. เอกสารอางอง ภาคผนวก และดชนคนคา 131 ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

เอกสารอางอง 133

ภาคผนวก 1 การปฐมพยาบาล 137

ภาคผนวก 2 การสรางภมคมกนโรค 138

ภาคผนวก 3 ศนยความรวมมอดานความปลอดภยทางชวภาพแหงองคการอนามยโลก 139

ภาคผนวก 4 ความปลอดภยวาดวยเครองมอและอปกรณ 140

อปกรณทอาจกอใหเกดอนตราย 140

ภาคผนวก 5 อนตรายจากสารเคมและการปองกน 143

ดชนคนคา 168

vii

คานา

สถาบนสขภาพสตวแหงชาตเปนองคกรหลกทางวชาการดานสขภาพสตวในการตรวจวนจฉยและชนสตรโรคตดเชอและไมตดเชอ ตลอดจนสารพษในสตว รวมทงทาการศกษาคนควาวจยดานสขศาสตร และสขอนามยในสตว เพอใหไดขอมล และเครองมอสนบสนนการควบคมและปองกนโรค การปฏบตงานดงกลาวมความเกยวของกบเชอจลชพ สารเคม และสตวทดลอง จงมความเสยงสงทผปฏบตงานอาจไดรบอนตรายจากเชอจลชพหรอสารเคม หรออาจกอใหเกดการปนเปอนสสงแวดลอม

คมอความปลอดภยทางชวภาพในหองปฏบตงานฉบบน จดทาขนโดยคณะกรรมการความปลอดภยและความมนคงทางชวภาพ มวตถประสงคเพอใชเปนเกณฑในการปฏบตงานของบคลากรในสถาบนสขภาพสตวแหงชาต ศนยวจยและพฒนาทางสตวแพทยประจาภมภาค และศนยอางองโรคปากและเทาเปอยภมภาคตะวนออกเฉยงใต เพอปองกนอนตรายทอาจเกดขนเนองจากการปฏบตงาน รวมทงอคคภย และอบตเหตตางๆ โดยรวบรวมเนอหาจากคมอทมผนพนธไว และจากเอกสารเผยแพรทงในประเทศและตางประเทศ โดยนามาประยกตและดดแปลงใหเหมาะสมกบลกษณะงานในสภาพหองปฏบตงาน อปกรณและเครองมอของสถาบนสขภาพสตวแหงชาต ซงสามารถนาไปปฏบตไดจรงและมมาตรฐานเปนทยอมรบของสากล จงขอใหผปฏบตงานทเกยวของศกษารายละเอยด และปฏบตตามคมอเลมนอยางเครงครด

viii

กตตกรรมประกาศ

คมอความปลอดภยทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการฉบบนแปลและเรยบเรยงจาก Laboratory biosafety manual, 3rd edition. 2004. World Health Organization, Geneva, Switzerland. โดยเจาหนาทจากสถาบนสขภาพสตวแหงชาต กรมปศสตว ซงประกอบดวย

นายสตวแพทย ดร. ทนรตน ศรสวรรณ สตวแพทยหญง ดร. สจรา ปาจรยานนท สตวแพทยหญง อารณ ชยสงห สตวแพทยหญง สมใจ กมลศรพชยพร สตวแพทยหญง ตวงทอง ปจฉมะศร นายสตวแพทย ดร. รฐพงษ รตนภมมะ สตวแพทยหญง ธวลรตน เกยรตยงองศล และ นางสาวละมล โมล

ix


x

1. หลกการทวไป บทนา

คมอเลมนไดจดเชอจลนทรยเปนกลมเสยง 4 กลม (กลมเสยงท 1, 2, 3 และ 4) ตามคาแนะนาขององคการอนามยโลก ดงรายละเอยดในตารางท 1 โดยการจดกลมนใชสาหรบหองปฏบตการเทานน ตารางท 1 การจดแบงเชอจลนทรยตามกลมเสยง กลมเสยงท 1 (ไมมหรอมความเสยงตาตอมนษยและชมชน) ไดแก เชอทมกไมเปนสาเหตกอโรคทงในมนษยและสตว กลมเสยงท 2 (มความเสยงปานกลางตอมนษย และมความเสยงตาตอการเกดโรคระบาดในชมชน) ไดแก เชอทสามารถเปนสาเหตของโรคในมนษยและสตว แตมกไมเปนอนตรายตอบคลากรในหองปฏบตการ ชมชน ปศสตว หรอสงแวดลอม การไดรบเชอในหองปฏบตการอาจทาใหเกดการตดเชอรนแรง แตมวธรกษาหรอปองกนโรคทมประสทธภาพ และมความเสยงตาในการแพรกระจายของเชอ กลมเสยงท 3 (มความเสยงสงตอมนษย แตมความเสยงตาตอการเกดโรคระบาดในชมชน) ไดแก เชอทมกเปนสาเหตของโรครนแรงในคนและสตว แตมกไมคอยแพรจากคนทตดเชอไปสคนอน และมวธรกษาหรอปองกนโรคทมประสทธภาพ กลมเสยงท 4 (มความเสยงสงทงตอมนษยและมความเสยงสงตอการเกดโรคระบาดในชมชน) ไดแก เชอทเปนสาเหตของโรครนแรงในมนษยและสตว และสามารถแพรไดงายจากคนหนงไปสอกคนหนง ทงทางตรงและทางออม และไมมวธรกษาหรอปองกนโรคทมประสทธภาพ

หองปฏบตการมลฐาน ไดแก หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2 สาหรบหองปฏบตการควบคมเชอ คอ หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 และ หองปฏบตการควบคมเชอขนสดยอด คอ หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 ทงนการเรยกขานระดบความปลอดภยทางชวภาพนนขนกบสวนประกอบและลกษณะตางๆ ของการออกแบบ การกอสราง การควบคมเชอ อปกรณ และมาตรการตางๆ ซงจาเปนสาหรบการปฏบตงานกบเชอในกลมเสยงตางๆ ตารางท 2 แสดงความสมพนธของระดบความปลอดภยทางชวภาพกบกลมเสยงของเชอทง 4 กลม แตไมไดแสดงวาระดบความปลอดภยทางชวภาพกบกลมเสยงของเชอ เทยบเทากน

1


ตารางท 2 ความสมพนธระหวางกลมเสยงของเชอและระดบความปลอดภยทางชวภาพ มาตรการปฏบตและอปกรณ

กลมเสยง ระดบความปลอดภยทางชวภาพ

ประเภทของหองปฏบตการ

มาตรการปฏบต อปกรณนรภย

1 มลฐาน – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1

เพอการเรยนการสอน และการวจย

GMT ไมม ใชการทางานบนโตะทดลองทวไป

2 มลฐาน – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2

เพอการบรการสาธารณสขพนฐาน การวนจฉยโรค และการวจย

GMT รวมกบการใสเสอผาปองกน เครองหมายอนตรายทางชวภาพ

โตะทดลองทวไป รวมกบ BSC กรณเกดละอองของเหลวฟงกระจาย

3 ควบคมเชอ – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3

เพอการวนจฉยโรคเฉพาะทาง และการวจย

เชนเดยวกบระดบ 2

รวมกบ เสอผาปองกนพเศษ การควบคมการเขาออก การควบคมการไหลของอากาศไปในทศทางเดยวดน

BSC และอปกรณพนฐานอนๆ สาหรบการปฏบตงานในทกกรณ

4 ควบคมเชอขนสดยอด– ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4

หนวยงานดานเชอโรคอนตรายรายแรง

เชนเดยวกบระดบ 3

รวมกบ ทางเขาแบบ airlock ฝกบวอาบนาททางออก การกาจดขยะพเศษ

BSC ระดบ 3 หรอ

หองปฏบตการชนด suit laboratoryรวมกบ หมอนงฆาเชอแบบสองประต (ฝงผนง) อากาศถกกรอง

BSC = ตปลอดเชอ (biological safety cabinet) GMT = เทคนคทางจลชววทยาทด (good microbiological techniques) (ดภาค 4)

ประเทศหรอภมภาคตางๆ ควรทจะมการจดแบงเชอตามกลมเสยงโดยควรคานงถงสงตางๆ ดงน 1. พยาธกาเนดของเชอ 2. วธการแพรกระจายและขอบเขตโฮสท (host range) ของเชอ ซงอาจขนกบระดบภมคมกนของ

ประชาชนในทองถน ความหนาแนนและการยายถนทอยของประชากร รวมทงพาหะนาโรคและมาตรฐานทางสขอนามยสงแวดลอม

3. มาตรการปองกนโรคทมประสทธภาพ ซงรวมถงการทาวคซน การใหซรม มาตรการทางสขาภบาล เชน สขอนามยอาหารและนา การควบคมสตวและแมลงทเปนรงโรคหรอพาหะนาโรค

4. มาตรการรกษาโรคทมประสทธภาพ ซงไดแก การใหซรม การใหวคซนหลงเกดโรค การใชยาตานจลชพ ยาตานไวรส และเคมบาบดอนๆ และควรคานงถงโรคทอาจเกดจากเชอดอยาดวย

2

1. หลกการทวไป

การจะจดเชอใดวาอยในระดบความปลอดภยทางชวภาพระดบใดนนตองทาการประเมนความเสยง การประเมนดงกลาวจะนากลมเสยงของเชอและปจจยอนๆ มารวมพจารณาเพอการจดระดบความปลอดภยทางชวภาพ ตวอยางเชน เชอทอยในกลมเสยงท 2 โดยทวไปมกตองใชอาคารสถานท รวมถงอปกรณและมาตรการปฏบตตางๆ ในระดบความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2 อยางไรกตามในกรณทตองทาการทดลองเฉพาะทาง อาจตองทางานในหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 ทงนเพอการควบคมการฟงกระจายของเชอ ดงนนจงกลาวไดวาระดบความปลอดภยทางชวภาพขนกบการพจารณาจากผเชยวชาญเปนกรณๆ ไป (ดบทท 2) ตารางท 3 สรปสงจาเปนทความปลอดภยทางชวภาพระดบตางๆ ระดบความปลอดภยทางชวภาพ 1 2 3 4 การแยกพนทกหองปฏบตการจากพนทสวนอนๆ ไม ไม ใช ใช

หองปฏบตการไดรบการอดรอยรวซมเพอการขจดสงปนเปอน ไม ไม ใช ใช การถายเทอากาศ --ระบบอากาศไหลเวยนอยภายใน ไม ควรม ใช ใช --ระบบควบคมการถายเทของอากาศ ไม ควรม ใช ใช --เครองกรองอากาศประสทธภาพสง (HEPA filter) ไม ไม ใช/ไมข ใช

ประตทางเขา 2 ชน ไม ไม ใช ใช Airlock ไม ไม ไม ใช Airlock พรอมฝกบวอาบนา ไม ไม ไม ใช หองเฉลยงหรอหองเปลยนเสอ ไม ไม ใช -- หองเฉลยงหรอหองเปลยนเสอ พรอมฝกบวอาบนา ไม ไม ใช/ไมค ไม

ระบบกาจดของเสย ไม ไม ใช/ไมค ใช หมอนงฆาเชอ --ในบรเวณหนวยงาน ไม ควรม ใช ใช --อยภายในหองปฏบตการ ไม ไม ควรม ใช --แบบ 2 ประต (double-ended) ไม ไม ควรม ใช ตปลอดเชอ ไม ควรม ใช ใช

ระบบตรวจตดตามความปลอดภยของพนกงานง ไม ไม ควรม ใช กแยกจากทางเดนทวไปและบรเวณแวดลอม ขขนกบตาแหนงของทอระบายอากาศ คขนกบเชอทใชในหองปฏบตการ งเชน ชองมองพนกงาน โทรทศนวงจรปด การสอสารสองทาง (โทรศพท)

3


4

5

ภาค 1 คมอความปลอดภยทางชวภาพ


6

2. การประเมนความเสยงทางจลชววทยา

หลกสาคญทสดของความปลอดภยทางชวภาพคอ การประเมนความเสยง ถงแมจะมวธหรอมาตรการตางๆ ในการประเมน แตปจจยสาคญทสดกคอ คาแนะนาจากผเชยวชาญทางวชาการ ดงนนการประเมนความเสยงจงทาโดยผเชยวชาญ ซงเปนผทมความรดานคณลกษณะของเชอ (ทกาลงพจารณา) รวมทงเครองมอและอปกรณ อาคารสถานท สตวทดลองและมาตรการอนๆ โดยมผอานวยการหองปฏบตการหรอผวจยหลกเปนผรบผดชอบวาการประเมนความเสยงนนเหมาะสมและถกเวลา การดาเนนงานตองประสานกบคณะกรรมการดานความปลอดภยของหนวยงาน ทงนเพอใหมนใจวาอปกรณและสงอานวยความสะดวกตางๆ อยในสภาพดและเหมาะสมกบงาน เพอใหการประเมนความเสยงถกตองเหมาะสม ควรจะตองมการทบทวนแกไขใหเหมาะสมอยอยางสมาเสมอ โดยใชขอมลใหมๆ ดานระดบความเสยง และบทความวทยาศาสตรมาประกอบการพจารณา

เครองมอทสาคญอยางหนงในการดาเนนการประเมนความเสยงคอ บญชกลมเสยงของเชอ (ดบทท 1) อยางไรกตาม ตองคานงถงปจจยอนๆ รวมดวย ซงไดแก 1. พยาธกาเนดและขนาด (dose) ของเชอทสามารถกอใหเกดการตดเชอได 2. ผลทอาจเกดจากการสมผสเชอ 3. ชองทางทเชอเขาสรางกายตามธรรมชาต 4. ชองทางทเชอเขาสรางกายทางอนจากการทางานในหองปฏบตการ (ฉดหรอแทง หายใจ กน) 5. ความคงทนของเชอในสงแวดลอม 6. ความเขนขนและปรมาตรของเชอ 7. การมโฮสททเหมาะสม (คนหรอสตว) 8. ขอมลจากการศกษาในสตวและรายงานการตดเชอจากหองปฏบตการหรอรายงานทางคลนก 9. กจกรรมตางๆ ในหองปฏบตการ (เชน sonication, aerosolization, centrifugation เปนตน) 10. การดดแปลงทางพนธกรรม ซงอาจทาใหเกดการเปลยนแปลงขอบเขตโฮสท (host range) ของเชอ หรอเปลยนความไวของเชอตอยาหรอวธรกษาทมประสทธภาพทมอย (ดบทท 16) 11. มาตรการปองกนหรอรกษาโรคทมประสทธภาพ

การจดระดบความปลอดภยตองใชขอมลทงหมดขางตน ซงขอมลเหลานไดมาระหวางการประเมนความเสยง สามารถนาไปใชประโยชนกบงานทวางแผนไว หรอประกอบการเลอกอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล หรอใชประกอบการพฒนาวธปฏบตมาตรฐาน (Standard Operating

Procedure, SOP) ทงนเพอความปลอดภยสงสดตอการทางาน

7


ตวอยางสงตรวจทมขอมลจากด การประเมนความเสยงตามทกลาวมาขางตนใชไดดกรณมขอมลสมบรณ อยางไรกตาม

กรณทไมมขอมลหรอมขอมลไมเพยงพอ เชน กรณททางานกบตวอยางสงตรวจทางคลนกหรอตวอยางทางระบาดวทยา กรณเชนนจาเปนตองใหความระมดระวงในการจบตองตวอยางนนๆ โดยมหลกทวๆ ไป ดงน 1. หากไดตวอยางสงตรวจจากคนไขหรอจากสตวปวย ตองระมดระวงอยางมาก โดยตองใสถงมอ

เสอกาวน แวนตาปองกน เปนตน 2. ควรใชระดบความปลอดภยระดบ 2 เปนอยางตาเมอตองจบตองตวอยางสงตรวจนนๆ 3. หากจะตองขนสงหรอขนยายตวอยางนนๆ จะตองดาเนนการตามกฎและระเบยบระดบชาตหรอ

กฎขอบงคบระหวางประเทศ

ขอมลบางชนดขางลางน อาจมประโยชนในการประเมนความเสยง กรณทมการจบตองตวอยางสงตรวจ 1. ประวตหรอขอมลทางการแพทยเกยวกบผปวยหรอสตวปวย 2. ขอมลทางระบาดวทยา (อตราปวย อตราตาย ชองทางทตดเชอเขาสรางกาย รวมทงประวตอนๆ

จากการสอบสวนโรค) 3. ขอมลเกยวกบตนกาเนดหรอแหลงทมาของตวอยางสงตรวจนนๆ

ในกรณทเกดการระบาดของโรคทไมรสาเหตของโรค ใหดาเนนการตามคมอหรอแนวทางทองคกรระดบชาตหรอองคการอนามยโลกแนะนาไว เนองจากองคกรเหลานไดกาหนดระดบความปลอดภยในการดาเนนการทเหมาะสมไว เชน กรณเกดการระบาดของโรคซารส (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS) การประเมนความเสยงเชอดดแปลงพนธกรรม ดรายละเอยดในบทท 16

8

3. หองปฏบตการมลฐาน – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2

คาแนะนาในคมอเลมนใชกบเชอในกลมเสยงท 1 ถง 4 สาหรบเชอในกลมเสยงท 1 แนะนาใหใชเทคนคทางจลชววทยาทด หรอ Good Microbiological Technique (GMT) ถงแมวาขอควรระมดระวงบางอยางจะไมจาเปนสาหรบเชอบางเชอในกลมเสยงท 1

หองปฏบตการชนสตรโรคและหองปฏบตการทใหบรการ (ทางการแพทย การสาธารณสข ทางคลนก) หรอหองปฏบตการในโรงพยาบาลตองถกจดอยในระดบความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2 ขนไป เนองจากบคลากรในหองปฏบตการสามารถตดเชอจากการสมผสกบตวอยางสงตรวจได บางครงหองปฏบตการทางคลนกเหลานอาจจาเปนตองไดรบการรบรองคณภาพดวย

แนวทางสาหรบหองปฏบตการมลฐานทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2 ทจะกลาวถงในบทนมจาเปนสาหรบหองปฏบตการทกแหง ซงรวมถงหองปฏบตการทความปลอดภยระดบสงกวาดวย กลาวคอ แนวทางสาหรบหองปฏบตการควบคมเชอทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 และหองปฏบตการควบคมเชอขนสดยอดทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 (บทท 4 และ 5) ลวนแตเปนสวนทเพมเตมหรอประยกตจากแนวทางเบองตนทจะกลาวถงตอไปนทงสน หลกเกณฑการปฏบตงาน

หลกเกณฑนคอ เทคนคทางจลชววทยาทด หรอ Good Microbiological Technique (GMT) ซงหลกเกณฑเหลานสามารถนาไปพฒนาเปนแผนดาเนนการสาหรบหองปฏบตการตางๆ ได โดยหองปฏบตการแตละแหงตองมคมอความปลอดภยทจาแนกหรอบงชอนตรายทอาจเกดขน ทงนเพอลดหรอจากดอนตรายเหลานน ดงนนหลกการ GMT จงเปนหลกพนฐานดานความปลอดภยสาหรบหองปฏบตการ และตองตระหนกเสมอวา เครองมอหรออปกรณเฉพาะทางตางๆ อาจถกนามาใชเสรมการปฏบตงานได แตเครองมอเหลานนไมสามารถแทนทหลกปฏบตงานทเหมาะสมได หลกเกณฑทสาคญเหลาน ไดแก ทางเขา-ออก 1. เครองหมายเตอนอนตรายทางชวภาพ (รปท 1) จะตองถกตดไวทประตหองปฏบตการทมการ

ทดลองเชอในกลมเสยงท 2 ขนไป 2. หองปฏบตการเปนเขตหวงหาม โดยอนญาตการเขาออกใหแกเจาหนาททไดรบอนญาตเทานน 3. ประตหองปฏบตการควรปดอยเสมอ 4. หามเดกเขาหองปฏบตการ

9


5. การเขาออกคอกเลยงสตวทดลองตองไดรบอนญาตเทานน 6. หามนาสตวเขาหองปฏบตการ ยกเวนกรณทตองใชสตวนนเพอการทดลอง รปท 1 เครองหมายเตอนอนตรายทางชวภาพ

การปองกนอนตรายสวนบคคล 1. ผปฏบตงานตองสวมเสอกาวนทกครงขณะทางานในหองปฏบตการ 2. ขณะทางานในหองปฏบตการตองสวมถงมอใหเหมาะสมกบงานททา โดยเฉพาะเมอตองสมผส

กบเชอทงทางตรงและทางออม เชน เมอสมผสเลอด ของเหลวจากรางกาย หรอวสดตดเชอตางๆ หรอ เมอตองสมผสกบสตวตดเชอ และหลงใชถงมอจะตองถอดถงมอทง และตองลางมอทกครง

3. ผปฏบตงานตองลางมอทงหลงสมผสวสดหรอสตวตดเชอ และกอนทจะออกจากหองปฏบตการ 4. ตองสวมแวนตานรภยหรอเครองบงใบหนาทกครง โดยเฉพาะกรณทอาจเกดการกระเดน หรอ

เมอตองทางานกบเครองจกร หรอเมอตองทางานกบแสงอลตราไวโอเลต 5. หามใสเสอหรออปกรณปองกนออกไปภายนอกหองปฏบตการ เชน โรงอาหาร หองกาแฟ

บรเวณสานกงาน หองสมด หองพกพนกงานและหองสขา 6. หามใสรองเทาเปดปลายนวในหองปฏบตการ 7. หามกนอาหาร ดมเครองดม สบบหร แตงเครองสาอาง และสวมคอนแทคเลนสในหองปฏบตการ

10

3. หองปฏบตการมลฐาน--ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2

8. หามเกบอาหารหรอเครองดมทมนษยบรโภคไวภายในหองปฏบตการ 9. หามแขวนหรอเกบเสอกาวนหรออปกรณปองกนอนๆ รวมกบเสอผาทวไป วธปฏบตงาน 1. หามดดสารละลายหรอของเหลวโดยใชปาก 2. หามนาวสดใดๆ เขาปาก หามเลยฉลากกาว 3. ตองปองกนกจกรรมใดๆ ททาใหเกดละอองของเหลวฟงกระจายหรอการเกดหยดนา 4. ควรจากดการใชเขมฉดยาและกระบอกฉดยาใหนอยทสด และไมควรใชเขมฉดยาแทนการดด

ของเหลวโดยใชไปเปต และควรใชเขมฉดยากรณจะฉดยาหรอตองดดของเหลวจากรางกายสตวทดลองเทานน

5. ตองรายงานหวหนาหองปฏบตการ หากเกดการหกของเชอหรอเมอสมผสกบวสดตดเชอทกครง และตองทาการบนทกอบตเหตดงกลาวไวทกครง

6. ตองสรางมาตรฐานวธปฏบตสาหรบการทาความสะอาดกรณเกดการหกหลนของวสดตดเชอและสารเคม

7. ของเหลวปนเปอนตองไดรบการฆาเชอกอนทง ซงอาจใชวธทางเคมหรอทางกายภาพ และตองมระบบกาจดของเสยทมประสทธภาพ

8. เอกสารทตองทงออกนอกหองปฏบตการ ตองไมเปนเอกสารทอาจปนเปอนหรอสมผสเชอ พนทปฏบตงานในหองปฏบตการ 1. หองปฏบตการตองสะอาดเรยบรอยอยเสมอ และไมเกบสงของใดๆ ทไมไดใชในการทางาน 2. พนผวการทางานตองไดรบการทาความสะอาดหลงมการหกหลนของวสดอนตรายและหลงเลก

ใชงานทกครง 3. ตองฆาเชอวสดตดเชอ ตวอยางสงตรวจ และเซลลหรออาหารเลยงเชอทกครงกอนทงหรอกอนนา

กลบมาใชใหม 4. การบรรจและการขนสงวสดตดเชอตองเปนไปตามขอกาหนดระดบชาตหรอระดบนานาชาต 5. กรณทตองเปดประตหรอหนาตาง ตองมมงลวดหรอตาขายกนแมลง การจดการดานความปลอดภยทางชวภาพ 1. ผอานวยการหองปฏบตการเปนผรบผดชอบการวางแผนการจดการดานความปลอดภยทาง

ชวภาพ 2. หวหนาหองปฏบตการเปนผใหคาแนะนาตอผอานวยการหนวยงานในการจดการฝกอบรม

เจาหนาท ทงนควรจดใหมการฝกอบรมอยางสมาเสมอ

11


3. บคลากรในหองปฏบตการตองไดรบคาแนะนาดานอนตรายทอาจเกดขนขณะปฏบตงาน และตองอานทาความเขาใจและปฏบตตามคมอความปลอดภย โดยไดรบคาแนะนาจากทปรกษาหองปฏบตการ และในหองปฏบตการตองมเอกสารคมอดานความปลอดภยวางอย

4. หองปฏบตการควรมโปรแกรมควบคมหนและแมลงรบกวนทมประสทธภาพ 5. เจาหนาททกคนควรไดรบการบรการทางการแพทยทด และตองมการจดบนทกประวตสขภาพท

เหมาะสม การออกแบบหองปฏบตการและสงอานวยความสะดวก ในการออกแบบหองปฏบตการ ตองคานงถงปญหาดานความปลอดภยทอาจเกดขน ไดแก 1. การเกดละอองของเหลวฟงกระจาย 2. การปฏบตงานกบเชอปรมาณมากหรอเชอทมความเขมขนสง 3. การมอปกรณมากหรอหนาแนนจนเกนไป 4. การเขาออกของบคคลอนโดยไมไดรบอนญาต 5. ขนตอนการทางานตางๆ รวมถงการใชตวอยางเฉพาะและ reagents ตางๆ รปท 2 หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1

คณลกษณะตางๆ ของแบบหองปฏบตการ 1. มพนทเพยงพอ เพอความปลอดภยในการทางาน การทาความสะอาดและการบารงรกษา

12


2. ผนง เพดาน และพนหองตองมผวเรยบ งายตอการทาความสะอาด ไมลนไมรวซมนา และทนตอสารเคมและนายาฆาเชอทใชในหองปฏบตการ

3. พนผวโตะปฏบตการตองทนนา ทนนายาฆาเชอ กรด ดาง สารทาละลายอนทรย และความรอน 4. ตองมแสงสวางเพยงพอ และหลกเลยงการเกดแสงสะทอนหรอแสงทจาเกนไป 5. เฟอรนเจอรในหองปฏบตการตองมความคงทน ควรมพนทวางระหวางและขางใตโตะ ต และ

อปกรณตางๆ เพอการทาความสะอาดททวถง 6. มพนทเกบของเพยงพอ ไมควรเกบของบนโตะปฏบตการหรอบนทางเดน ในกรณทตองเกบของ

เปนเวลานานๆ ควรมหองเกบของเฉพาะแยกออกจากหองปฏบตการ 7. ควรมพนทเกบสารละลาย สารกมมนตรงส กาซเหลว และกาซอดความดน 8. มพนทเกบเสอผาและของใชสวนตวภายนอกหองปฏบตการ 9. ควรจดหาพนทสาหรบรบประทานอาหาร ดมนา หรอบรเวณพกผอน ไวภายนอกหองปฏบตงาน 10. ทกหองปฏบตการควรมอางลางมอ และมนาประปา โดยเฉพาะตรงประตทางออก 11. ประตควรมชองมอง ประตตองทนไฟ และควรปดเองได 12. สาหรบหองปฏบตการความปลอดภยระดบ 2 ขนไปควรมหมอนงฆาเชอ 13. ระบบความปลอดภยควรครอบคมถงอนตรายจากอคคภย ไฟฟา และควรมฝกบวอาบนาฉกเฉน

และอางลางตา 14. มหองปฐมพยาบาลและอปกรณทจาเปน (ดภาคผนวก 1) 15. ในการออกแบบอาคารหองปฏบตการแหงใหม ควรคานงถงการจดหาระบบถายเทอากาศซงไม

นาอากาศมาใชใหม หากไมมระบบดงกลาว ควรมหนาตางทเปดปดไดและมมงลวดกนแมลง 16. ควรมนาคณภาพดเพยงพอ และไมมการปนเปอนของนาทใชบรโภคกบนาทใชใน

หองปฏบตการ และควรมระบบปองกนนาไหลยอนกลบเพอปกปองแหลงนาสาธารณะ 17. ควรมดวงไฟฉกเฉนททางออกฉกเฉนและมระบบจายไฟฟาไปยงตเพาะเชอ ตปลอดเชอ ตแช

แขง ระบบถายเทอากาศในกรงสตวทดลอง และอปกรณไฟฟาอนๆ 18. มระบบจายกาซและการบารงรกษากาซทมประสทธภาพ 19. ใหระลกไวเสมอวาหองปฏบตการและหองเลยงสตวทดลองมกเปนเปาหมายของบคคลผไมหวง

ดทชอบทาลายทรพยสนสาธารณะของทางราชการ ดงนนจงตองจดระบบรกษาความปลอดภยทเขมงวด ซงกรวมทงการปองกนอคคภย เชน การมประตทแขงแรง หนาตางทมฉากบงตา และการใชกญแจเฉพาะ เปนตน (ดบทท 9)

เครองมอและอปกรณในหองปฏบตการ

การใชเครองมอทมความปลอดภยจะชวยลดอนตรายทอาจเกดขนได และเครองมอทใชควรเหมาะสมกบงาน กลาวคอ

13


1. ควรเปนเครองมอทปองกนหรอลดการสมผสเชอของผปฏบตงาน 2. ทนนา ทนตอการกดกรอน 3. ปราศจากสวนแหลมคม หรอสวนเคลอนทไดซงอาจเปนอนตราย 4. ใชงานงาย งายตอการดแลรกษา การทาความสะอาด การขจดสงปนเปอน และไดรบการรบรอง

คณภาพ ควรหลกเลยงการใชเครองแกวหรอเครองมอทแตกหกงาย

ควรศกษาคณลกษณะของเครองมอแตละชนดานความปลอดภยกอนซอหรอกอนการใชงาน (ดบทท 10 และ 11) รปท 3 หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2 ตปลอดเชอถกใชในกจกรรมตางๆ ทอาจเกดละอองฟงกระจาย ประตถกปดเสมอ มเครองหมายเตอนอนตรายทางชวภาพ และมการแยกขยะตดเชอจากขยะทวไป

เครองมอทจาเปนดานความปลอดภยทางชวภาพ 1. เครองดดปลอยของเหลว (pipetting aids) หลกเลยงการใชปากดดสารละลายหรอของเหลว 2. ตปลอดเชอ (biological safety cabinet) -- ใชเมอตองทางานกบวสดตดเชอ เชน อาจปนเหวยงวสดตดเชอในตนเพอปองกนการฟงกระจาย -- ใชเมอมความเสยงตอการเกดการตดเชอผานทางเดนหายใจ

14


-- ใชเมอขนตอนการทดลองมความเสยงตอการฟงกระจายของละอองของเหลว เชน การบด การปนเหวยง การผสม การเขยา การทาใหละเอยดดวยเสยงความถตา (sonic disruption) การเปดภาชนะบรรจวสดตดเชอทมความดนภายในแตกตางจากความดนบรรยากาศปกต การสอดทอจมกสตวทดลอง และการเกบเนอเยอตดเชอจากสตวและจากไข เปนตน

3. หวงเพาะเชอแบบใชแลวทง (plastic disposable transfer loops) หรออาจใชตะเกยงไฟฟาสาหรบเผาหวงเพาะเชอไฟฟา ภายในตปลอดเชอ เพอปองกนการเกดละอองฟงกระจาย

4. หลอดและขวดฝาเกลยว 5. หมอนงฆาเชอ 6. Pasteur pipettes แบบพลาสตกใชครงเดยวแลวทง และหลกเลยงการใชไปเปตแกว 7. เครองมอและอปกรณตางๆ เชน หมอนงฆาเชอ ตปลอดเชอ ควรไดรบการทดสอบความใชได

กอนใชงาน และอาจจาเปนตองไดรบการรบรอง (ดบทท 7) การเฝาระวงทางการแพทยและสาธารณสข

วตถประสงคของการเฝาระวงกเพอตรวจตดตามและสารวจโรคในหมเจาหนาทซงอาจเจบปวยจากการปฏบตงาน โดยกจกรรมตางๆ ทจะทาใหบรรลวตถประสงคน ไดแก 1. การใหวคซน (ดภาคผนวก 2) 2. การตรวจคนหาโรคทอาจเกดจากการปฏบตงานแตเนนๆ 3. การแยกผทเสยงตอการตดเชอจากงานทเสยง (เชน หญงตงครรภ ผทมภมคมกนบกพรอง) 4. การจดหาอปกรณ ตลอดจนมาตรการปองกนอนตรายใหเพยงพอ แนวทางการเฝาระวงทางการแพทยแกบคลากรในหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1

โดยปกตเชอในระดบนมกไมกอโรคทงในคนและสตว อยางไรกตามเจาหนาททกคนควรผานการตรวจสขภาพกอนการทางาน และตองเกบรายงานการเจบปวยและอบตเหตของพนกงานไว และเจาหนาททกคนตองไดรบความรดานเทคนคทางจลชววทยาทด (GMT) แนวทางการเฝาระวงทางการแพทยแกบคลากรในหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2 1. ตองตรวจสขภาพเจาหนาทกอนรบเขาทางาน และตองเกบประวตสขภาพของเจาหนาทไว โดย

เนนการประเมนการเจบปวยทอาจเกดจากการทางาน 2. ตองเกบประวตการลาปวย และการขาดงาน 3. เจาหนาททเปนสภาพสตรทอยในวยตงครรภตองไดรบความรเกยวกบเชอซงอาจทาใหเกดการ

แทงบตร เชน ไวรสโรคหดเยอรมน (rubella virus)

15


การฝกอบรม การปฏบตงานจากเจาหนาทอาจเกดความผดพลาดไดแมจะมการปองกนทดแลว จง

จาเปนตองมการฝกอบรมเพอใหพนกงานตนตวเสมอ การฝกอบรมดานความปลอดภยจงควรเรมทาตงแตปฐมนเทศรบพนกงานใหม โดยพนกงานใหมทกคนตองอานและทาความเขาใจคมอความปลอดภย การฝกอบรมควรครอบคลมเนอหาเกยวกบขอมลหรออนตรายทสามารถพบไดบอยๆ ขณะปฏบตงาน ไดแก 1. อนตรายจากการหายใจ เชน เมอเขยเชอ ดดปลอยของเหลว ปายเชอ เพาะเชอ ดดเลอดหรอซรม

หรอการปนเหวยง 2. อนตรายจากการกน เมอตองทางานกบเชอ ปายเชอ และเมอทาการเพาะเชอ 3. อนตรายจากการถกเขมฉดยาทมแทง 4. อนตรายจากการถกแมลงสตวกดตอย 5. อนตรายจากการทางานกบเลอดหรอวตถตดเชอ 6. การขจดสงปนเปอนวสดอปกรณและการกาจดวสดตดเชอ การจดการของเสย

ขยะหมายรวมถงของทกชนดทตองทง ในหองปฏบตการนนถอวาการขจดสงปนเปอนและการกาจดขยะมความสมพนธกน ซงในแตละวนหองปฏบตการตองกาจดขยะและทาลายขยะตดเชอจานวนมาก ในขณะทเครองแกว อปกรณและเสอผาทใชในหองปฏบตการจะถกทาความสะอาดและนากลบมาใชใหม หลกโดยทวไปคอ วสดตดเชอทกชนดตองไดรบการฆาเชอ นง หรอเผาในหองปฏบตการ

คาถามทควรถามทกครงกอนทกาจดวสดตดเชอ ไดแก 1. วสดนนๆไดรบการฆาหรอทาลายเชอดวยวธการทเหมาะสมแลวหรอยง 2. จากขอ (1) หากยง วสดนนถกบรรจดวยวธการทเหมาะสมเพอการเผาทาลายหรอเพอขนยายไป

เผาทอนแลวหรอยง 3. โอกาสทวสดนนๆ จะกอใหเกดอนตรายแกบคคลภายนอกหองปฏบตการทอาจมาสมผสกบวสด

นนโดยบงเอญมหรอไม การขจดสงปนเปอน

การนงไอนาเปนวธการฆาเชอทดทใชไดกบการขจดสงปนเปอนทกกระบวนการ วสดทจะทาการขจดสงปนเปอนควรอยในภาชนะ เชน ในถงพลาสตกเฉพาะทใชสาหรบการนงฆาเชอ อยางไรกตามอาจใชวธการอนในการฆาเชอแทนการนงไอนากได หากวธเหลานนสามารถฆาหรอทาลายเชอได

16


การจดการและการทงวสดปนเปอนและของเสย หองปฏบตการทกแหงควรมระบบการจาแนกและการแบงขยะ โดยอาจจาแนกขยะไดดงน 1. ขยะไมปนเปอนหรอขยะไมตดเชอ อาจนากลบมาใชใหมหรอทง แลวแตกรณ ไดแกขยะตาม

บานเรอนทวไป 2. วสดมคมตดเชอ เชน เขมฉดยา มดผาตด ใบมด แกวแตก วสดเหลานตองทงในภาชนะท

เหมาะสม 3. วสดตดเชอสาหรบการนงฆาเชอและลางเพอนากลบมาใชใหม 4. วสดตดเชอทตองนงฆาเชอกอนนาไปทง 5. วสดตดเชอทตองเผาทาลาย วสดมคม

เขมฉดยาทใชแลวไมควรนากลบไปสวมปลอกอกครง และไมควรถอดเขมออกจากกระบอกฉดยา เขมฉดยาทใชแลวตองทงในภาชนะทใชทงวสดมคมเฉพาะ เชนเดยวกบกระบอกฉดยาทงทใชรวมกบเขมหรอใชเดยวๆ กตองทงในถงขยะเฉพาะและเผา หรออาจนงฆาเชอกอนเผาหากจาเปน ถงขยะสาหรบใสของมคมควรหนาพอและไมควรทงขยะลงไปจนเตมถง เมอขยะถงประมาณสามในสของถงขยะกควรนาขยะไปทงหรอเผาทาลาย และหามนาขยะเหลานไปทงในททงขยะสาธารณะ วสดปนเปอน (อาจตดเชอ) สาหรบการนงฆาเชอและนากลบมาใชใหม

ไมควรทาความสะอาดวสดปนเปอน (ซงอาจตดเชอ) ทจะตองนงฆาเชอ หากตองทาความสะอาดหรอซอมแซมจะตองทาหลงจากวสดเหลานนไดรบการนงฆาเชอแลวเทานน วสดปนเปอน (อาจตดเชอ) สาหรบทง

นอกจากวสดมคมทไดกลาวมาแลว วสดปนเปอน (ซงอาจตดเชอ) อนๆ กควรไดรบการนงฆาเชอในภาชนะทเหมาะสมกอนนาไปทง เชน ในถงพลาสตกมสสาหรบการนงฆาเชอ และหลงการนงฆาเชอวสดดงกลาวตองถกเคลอนยายไปเผาทเตาเผา ไมควรนาวสดทมาจากโรงพยาบาลหรอสถานบรการสาธารณสขไปทงในททงขยะสาธารณะ หากตองใชนายาฆาเชอตองแนใจวาขยะตดเชอนนสมผสกบนายาโดยตรงในระยะเวลาทเหมาะสม (ดบทท 14) และตองทาความสะอาดถงขยะและฆาเชอกอนนามาใชใหม

17


ความปลอดภยและอนตรายจากสารเคม ไฟ ไฟฟา รงส และอปกรณ อบตเหตจากสารเคม ไฟ (อคคภย) ไฟฟา และรงส อาจทาใหเกดการรวไหลของเชอได

หองปฏบตการทกแหงจงตองมมาตรการรกษาความปลอดภยทเหมาะสม ดภาคผนวก 5 ประกอบ (บทท 17 และ 18) สาหรบอปกรณดานความปลอดภยจะกลาวในบทท 11

18

4. หองปฏบตการควบคมเชอ – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3

หองปฏบตการควบคมเชอ--ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 ไดรบการออกแบบเพอการทางานกบเชอกลมเสยงท 3 รวมทงเชอกลมท 2 ทมความเขมขนสงซงอาจทาใหเกดการแพรกระจายทางอากาศได หองปฏบตการระดบนตองมโปรแกรมการจดการเฉพาะเพมเตมจากหองปฏบตการมลฐานทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2 โดยสงทเพมเตมเหลานไดแก 1. หลกเกณฑการปฏบตงาน 2. การออกแบบหองปฏบตการและสงอานวยความสะดวก 3. การบรการทางการแพทยและสาธารณสข หลกเกณฑการปฏบตงาน ใชหลกเกณฑเชนเดยวกบหลกเกณฑการจดการของหองปฏบตการมลฐาน แตมสงทเพมเตม ไดแก 1. เครองหมายเตอนอนตรายทางชวภาพ (รปท 1) ตดทประตทางเขาหองปฏบตการ พรอมทงระบ

ระดบความปลอดภยทางชวภาพและชอหวหนาหองปฏบตการ 2. เสอกาวนทใชตองเปนชนดมแผนแขงปดขางหนา หรอเปนชนดทคลมทวรางกาย มทคลมศรษะ

เสอไมควรมกระดมดานหนา และควรคลมตลอดแขนทอนลาง หามใสเสอกาวนหรออปกรณปองกนออกไปเดนภายนอกหองปฏบตการ และตองฆาเชอเสอกาวนและอปกรณเหลานกอนซกทาความสะอาด และควรใสชดเสอกาวนทางานเสมอ หากตองทางานกบตวอยางบางชนด เชน ตวอยางทางการเกษตร หรอตวอยางโรคสตวตดคน และตองใสรองเทาทกครงขณะปฏบตงาน

3. การเปดภาชนะหรอการทางานใดทเกยวของกบวสดตดเชอ ควรทาภายในตปลอดเชอเสมอ (ดบทท 10)

4. อาจตองใสเครองชวยหายใจเพอปองกนการตดเชอทางทางเดนหายใจเมอตองทางานบางชนดหรอเมอตองทางานกบสตวตดเชอ (ดบทท 11)

การออกแบบหองปฏบตการและสงอานวยความสะดวก ใชหลกการเชนเดยวกบหลกการจดการของหองปฏบตการมลฐาน แตมสงทเพมเตม ไดแก 1. หองปฏบตการตองแยกจากบรเวณอนๆ อาจสรางหองปฏบตการทสดทางเดน หรอสรางดานหลง

หองเปลยนเครองแตงตว (เชน มประตสองชน) ควรมการควบคมความดนระหวางหองปฏบตการและบรเวณโดยรอบ หองเปลยนเครองแตงตวตองมพนทสาหรบแยกเสอสะอาดและเสอสกปรก

19


2. ประตหองเปลยนเสอผาควรปดไดเอง และเปนแบบ interlocking ซงทาใหประตเปดไดเพยงครงละหนงบาน ควรมตเกบอปกรณจาเปน เชน ฆอน สาหรบใชในสถานการณฉกเฉน

3. พนผวของผนง พนหอง และเพดานควรทาจากวสดทนนา และงายตอการทาความสะอาด รอยตอใดๆ เชน รอยตอระหวางทอนากบพนหอง ควรไดรบการอดรอยรวซม เพอการขจดสงปนเปอนในหองทมประสทธภาพ

4. หองปฏบตการตองมระบบการขจดสงปนเปอนโดยการรมกาซหรอรมควน 5. หนาตางตองปดเสมอ ไมมรอยรวซม และ ทนตอการกระแทก 6. หองปฏบตการตองมอางลางมอชนดทไมตองใชมอเปดกอกนาตดตงอยตรงประตทางออก 7. หองปฏบตการตองมระบบควบคมการถายเทอากาศ เพอควบคมทศทางการไหลของอากาศ

ภายในหอง และตองมอปกรณสงเกตทศทางลม โดยอาจมสณญาณเตอนภยดวยกได 8. ระบบถายเทอากาศภายในตวอาคารตองถกสราง ไมใหอากาศจากภายในหองปฏบตการไหล

กลบไปยงบรเวณอนๆ ในตวอาคาร โดยอาจตดตงเครองกรองอากาศประสทธภาพสง (high-

efficiency particulate air, HEPA) ภายในหองปฏบตการ ทอระบายอากาศเสยจากภายในหองปฏบตการตองอยหางจากทอนาอากาศเขาและหางจากบรเวณหรอสถานทอนใด อากาศทระบายออกอาจถกกรองผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสงกอน ระบบควบคมความรอน ระบบถายเทอากาศ และระบบปรบอากาศ (heating, ventilation and air-conditioning

(HVAC) control system) ควรไดรบการกอสรางเพอปองกนการเกดความกดอากาศทเปนบวกภายในหองปฏบตการ และควรสรางระบบเตอนภยชนดเสยงหรอชนดมองเหนดวยตา เพอเตอนพนกงานกรณเกดความลมเหลวจากการทางานของระบบ HVAC

9. เครองกรองอากาศประสทธภาพสงควรไดรบการขจดสงปนเปอนดวยการรมกาซ และมการทดสอบการใชงานสมาเสมอ

10. ตปลอดเชอตองถกตงในตาแหนงทหางจากทางเดนและหางจากประตและระบบถายเทอากาศ (ดบทท 10)

11. อากาศเสยทระบายจากตปลอดเชอคลาส I และ II ซงอาจจะผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสงตองถกระบายออกในลกษณะทไมรบกวนสมดลยของอากาศภายในตหรอไมรบกวนระบบถายเทอากาศของตวอาคาร

12. หองปฏบตการควรมหมอนงฆาเชอสาหรบวสดตดเชอไวใชภายในหองปฏบตการ กรณทตองเคลอนยายขยะตดเชอจากหองปฏบตการเพอการขจดสงปนเปอนหรอเพอทง ถงขยะทบรรจขยะเหลานนตองไดรบการอดรอยรวซม และไมแตกระหวางขนสง ทงนตองเปนไปตามขอกาหนดหรอระเบยบแหงชาตหรอระเบยบนานาชาตวาดวยการทาลายขยะตดเชอ

13. หองปฏบตการตองมระบบหรออปกรณปองกนการไหลยอนกลบของนาตดตงไวทระบบจายนา ทอสญญากาศตองมเครองกรองอากาศประสทธภาพสงและทดกเชอซงตดตงนายาฆาเชอ หรอ

20

4. หองปฏบตการควบคมเชอ--ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3

ระบบฆาเชออนทเหมาะสม หวสบหรอปมกตดตงเครองกรองอากาศประสทธภาพสงและทดกเชอเชนกน

14. หองปฏบตการควบคมเชอทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 ทกแหง ควรมเอกสารหลกฐานเกยวกบแบบอาคารและวธการใชงานของระบบตางๆ

เครองมอและอปกรณในหองปฏบตการ

หลกการเลอกใชอปกรณภายในหองปฏบตการ ซงกรวมถงตปลอดเชอ สาหรบหองปฏบตการควบคมเชอทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 นน กเหมอนทกลาวมาแลวสาหรบหองปฏบตการมลฐานทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2 อยางไรกตามการทางานใดๆ กตามทเกยวของกบวสดตดเชอตองทาภายในตปลอดเชอ หรอดวยวธการทเหมาะสมอนๆ ทใหความปลอดภยแกผปฏบตงาน โดยควรใหความระมดระวงกบการใชอปกรณบางชนด เชน เครองปนเหวยง ซงอาจทาใหเกดอนตรายแกผปฏบตงานได เครองปนเหวยงเหลาน รวมทงอปกรณคดเลอกเซลลทใชกบเซลลตดเชอ อาจไดรบการตดตงระบบถายเทอากาศทมเครองกรองอากาศประสทธภาพสงเสรมเขาไปเพอความปลอดภยในการใชงาน รปท 4 หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 หองปฏบตการแยกจากทางเดนทวไปและเขาออกผานหองเฉลยงดานหนา (ประต 2 ชน) หรอม airlock มหมอนงฆาเชออยภายในหองปฏบตการ มอางลางมอแบบไมใชมอเปดปดกอกนา มระบบควบคมการไหลเวยนของอากาศไปในทศทางเดยว และทาการทดลองทกอยางภายในตปลอดเชอ

21


การเฝาระวงทางการแพทยและสาธารณสข จดประสงคของการเฝาระวงทางการแพทยในหองปฏบตการควบคมนน กเชนเดยวกบท

กลาวมาแลวสาหรบหองปฏบตการมลฐานทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2 โดยมสงทเพมเตม ดงน 1. การตรวจสขภาพเจาหนาททปฏบตงานในหองปฏบตการควบคมเปนสงบงคบกบเจาหนาททก

คน โดยตองมระบบการบนทกสขภาพรางกายของพนกงานและการตรวจรางกายซงอาจไดอนตรายจากงานททา

2. หลงการตรวจ ผไดรบการตรวจรางกายควรไดรบบตรสขภาพ (รปท 5) ซงระบวาผไดรบการตรวจผานการตรวจรางกายและสามารถปฏบตงานไดในหองปฏบตการควบคมทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 บตรนควรตดรปถายหนาตรงของเจาของบตร มขนาดเทากระเปาเงนพกพาได และเจาของบตรตองถอบตรนตดตวตลอดเวลา และควรมชอหวหนาหองปฏบตการ แพทย และ เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพปรากฏบนบตรดวย

22

4. หองปฏบตการควบคมเชอ--ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3

รปท 5 บตรสขภาพ ก. ดานหนา

ข. ดานหลง

23

5. หองปฏบตการควบคมเชอขนสดยอด – ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4

หองปฏบตการควบคมเชอขนสดยอดทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 ถกออกแบบเพอการทางานกบเชอโรคในกลมเสยงท 4 โดยกอนการลงมอกอสรางหองปฏบตการประเภทนควรปรกษาผเชยวชาญจากสถาบนทมประสบการณ และหองปฏบตการชนดนตองอยในความควบคมดแลภายใตหนวยงานระดบชาต ขอมลขางลางนเปนเพยงขอมลพนฐาน ผสนใจสามารถปรกษาและหาขอมลเพมเตมไดจากองคการอนามยโลก (ด Biosafety programme หนา 26) หลกเกณฑการปฏบตงาน ใหใชหลกเกณฑการทางานเชนเดยวกบหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 โดยเพมเตมดงน 1. ใชกฎการทางานรวมกนสองคน หามทางานตามลาพงคนเดยว 2. เปลยนเสอผาและรองทาทกชนทงกอนเขาและออกจากหองปฏบตการ 3. เจาหนาทตองไดรบการฝกอบรมเรองการรบมอกรณฉกเฉน เชนเมอไดรบบาดเจบหรอเจบปวย 4. ตองมระบบสอสารระหวางเจาหนาททกาลงทางานในหองปฏบตการระดบ 4 และเจาหนาท

สนบสนนทอยนอกหองปฏบตการ การออกแบบหองปฏบตการและสงอานวยความสะดวก หองปฏบตการระดบ 4 มลกษณะใกลเคยงกบหองปฏบตการระดบ 3 แตลกษณะทเพมเตมไดแก 1. ระบบควบคมเชอขนพนฐาน โดยอาจมลกษณะอยางหนงอยางใดขางลางนหรอมลกษณะผสม -- หองปฏบตการทมตปลอดเชอคลาส III หองปฏบตการทมตปลอดเชอชนดนตองม 2 ประต

โดยตองมหองเปลยนเสอผาพนกงานทงกอนเขาและกอนออกจากหองปฏบตการและมหองอาบนาอยกลางระหวางหองเปลยนเสอผาทงสอง วสดและอปกรณตางๆ ทไมไดตดตวเขามาจะตองผานหมอนงฆาเชอแบบสองประตหรอชองรมควน สาหรบหมอนงฆาเชอแบบสองประตนออกแบบมาใหพนกงานสามารถเปดประตภายในเพอเอาของออกไดตอเมอประตภายนอกปดสนทแลวเทานน ซงเปนระบบ interlock คอไมสามารถเปดออกเมอหมอนงหรอชองรมควนกาลงทางาน (ดบทท 10)

-- หองปฏบตการ suit laboratory มการใชชดเสอผาปองกนทมเครองชวยหายใจ ทาใหหองปฏบตการประเภทนแตกตางอยางมากจากหองปฏบตการระดบ 4 ทมตปลอดเชอระดบ 3 กลาวคอ พนกงานทกคนตองเขาไปเปลยนเสอผาและขจดสงปนเปอนตามรางกายกอนเขาส

24

5. หองปฏบตการควบคมเชอขนสดยอด--ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4

หองปฏบตการ โดยบรเวณหองเปลยนเสอผาและหองอาบนากอนเขาและกอนออกจากหองปฏบตการตองแยกกน และเจาหนาททจะเขาหองปฏบตการตองสวมชดทางาน ซงเปนชนเดยวกนทงชด เปนชดทมความดนเปนบวกและมเครองกรองอากาศประสทธภาพสง ระบบจายอากาศทผานเขาสหองปฏบตการตองมประสทธภาพสงและสามารถทางานไดเมอเกดเหตฉกเฉน ทางเขาหองปฏบตการตองเปนระบบ airlock มประตปดสนท และจะตองมระบบเตอนภยฉกเฉนสาหรบเจาหนาททกาลงทางานในหองปฏบตการ

2. การควบคมการเขา-ออก หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 ตองตงอยในอาคารทแยกเฉพาะหรอในบรเวณภายในอาคารทแยกจากบรเวณอนๆ อยางชดเจน ทางเขาและทางออกของเจาหนาทและอปกรณตองเปนระบบ airlock หรอระบบ pass-through โดยเจาหนาทตองอาบนาและเปลยนชดทางานกอนเขาหองปฏบตการ และตองอาบนากอนออกจากหองปฏบตการดวย 3. ระบบควบคมอากาศ ความดนอากาศภายในหองปฏบตการตองเปนลบตลอดเวลา โดยอากาศทงทผานเขาสหองและออกจากหองปฏบตการตองผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสง ระบบถายเทอากาศระหวางหองปฏบตการทมตปลอดเชอคลาส III และหองปฏบตการชนด suit

laboratory มขอแตกตางดงน -- หองปฏบตการทมตปลอดเชอคลาส III อากาศทเขาสตปลอดเชออาจถกดดจากอากาศภายใน

หองผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสงทตดตงอยภายในตปลอดเชอ ในขณะทอากาศทออกมาจากตปลอดเชอตองผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสงสองชนกอนปลอยออกสภายนอก ความดนอากาศภายในตปลอดเชอตองเปนลบตลอดเวลาเมอเปรยบเทยบกบความดนอากาศรอบๆ สาหรบระบบถายเทอากาศในหองปฏบตการตองเปนชนดทไมนาอากาศเกากลบมาใชอก

-- หองปฏบตการชนด suit laboratory หองปฏบตการชนดนตองมระบบจายอากาศและระบบถายเทอากาศ ซงทาใหอากาศหมนเวยนจากบรเวณทเสยงตออนตรายนอยทสดไปยงบรเวณทเสยงตออนตรายมากทสด จงมความจาเปนทตองมการตดตงพดลมระบายอากาศเพอรกษาความดนอากาศใหเปนลบตลอดเวลา และจะตองมการตรวจสอบความดนอากาศทงภายในและบรเวณใกลเคยงกบหองปฏบตการ รวมทงตองมการตรวจสอบการไหลเวยนของอากาศในระบบจายและระบบถายเทอากาศดวย นอกจากนตองมระบบควบคมเพอปองกนการเกดความดนภายในหองปฏบตการ และตองมเครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบระบบจายอากาศเขาหองปฏบตการ รวมทงหองอาบนาฆาเชอ ชองสงของ สาหรบอากาศจากระบบถายเทอากาศเสยกตองผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสงสองชนกอนจะปลอยอากาศออกสภายนอก หรออาจนาอากาศทผานการกรองแลวนนกลบมาใชใหมภายในหองปฏบตการ แตหามปลอยอากาศทถงแมจะกรองแลวไปยงบรเวณอนๆ นอกจากนยงตองม

25


การพจารณาถงการทดลองวจยทจะทาในหองปฏบตการประเภทน รวมทงอปกรณ สารเคม ตลอดจนชนดของสตวทดลองทจะใชในการวจย

สาหรบเครองกรองอากาศประสทธภาพสงนนจะตองไดรบการตรวจสอบและไดรบการรบรองทกป อาจมอาคารเฉพาะสาหรบการทาความสะอาดฆาเชอเครองกรองอากาศประสทธภาพสงกอนทง หรออาจทงเครองกรองอากาศลงในถงหรอภาชนะทปดสนทเพอรอการทาลายตอไป 4. การขจดสงปนเปอนในของเสย ของเสยทกประเภทจากหองปฏบตการ หองขจดสงปนเปอน หองอาบนาขจดสงปนเปอน หรอจากตปลอดเชอคลาส III ตองไดรบการขจดสงปนเปอนกอนทง โดยอาจใชความรอน บางครงจะตองมการปรบความเปนกรดเปนดาง (pH) ของของเสยใหเปนกลางกอนทง สาหรบนาจากหองนาทวไปและโถสวมอาจทงไดโดยตรงโดยไมตองฆาเชอ 5. การทาปราศจากเชอในของเสย หองปฏบตการตองมหมอนงฆาเชอแบบสองประต และควรมวธการขจดสงปนเปอนแบบอนสาหรบอปกรณหรอสงของทไมสามารถทาปราศจากเชอดวยไอนา 6. ชองสงของชนด airlock สาหรบตวอยาง วสดอปกรณและสตวทดลอง 7. ระบบไฟสารองฉกเฉน 8. ระบบระบายนา ตองตดตงระบบระบายนาเสยทมการกกกนเชอ เนองจากหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 มความซบซอนมากจงควรมการจดทาคมอการปฏบตงานเฉพาะและมการฝกอบรมการปฏบตงาน นอกจากนตองมการจดทาแผนรบมอเหตฉกเฉน ซงตองมเจาหนาทตารวจ เจาหนาทดบเพลง ตลอดจนแพทยพยาบาลรวมดวย _________________ Biosafety programme, Department of Communicable Disease Surveillance and Response, World Health Organization, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Switzerland (http://www.who.int/csr/).

26

6. หองเลยงสตวทดลอง

สตวทดลองทกตวทงทเลยงเพอการวนจฉยและเพอการทดลองตองไดรบการปฏบตอยางมมนษยธรรม เพอปองกนการทารณสตวและเพอลดความเจบปวดความทรมานใหมากทสด โดยสตวทดลองตองถกเลยงในสถานททสะอาด สบาย และมนา และอาหารพอเพยง ในแงความปลอดภย คอกเลยงสตวควรตงอยอสระไมอยตดกบสถานทอนใด หากคอกสตวอยตดกบหองทดลอง ควรสรางทกนแยกคอกสตวออกจากบรเวณทพนกงานในหองทดลองปฏบตงาน เพอปองกนการตดโรคระหวางคนและสตวและเพอการขจดสงปนเปอนและฆาเชอทมประสทธภาพ ตารางท 4 หองเลยงสตวทดลองแบงตามระดบความปลอดภย และมาตรการและอปกรณทจาเปน กลมเสยง ระดบความปลอดภย มาตรการและอปกรณ

1 ABSL-1 เขตหวงหาม, เสอผาและอปกรณปองกน

2 ABSL-2

เชนเดยวกบ ABSL-1 รวมกบ เครองหมายเตอน, ม BSC ระดบ 1 หรอ 2 สาหรบกจกรรมทอาจเกดการฟงกระจาย, การฆาเชอขยะและคอกหลงใชงาน

3 ABSL-3 เชนเดยวกบ ABSL-2 รวมกบ การควบคมการเขาออก, ม BSC และเสอผาหรออปกรณปองกน

4 ABSL-4

เชนเดยวกบ ABSL-3 รวมกบ การควบคมการเขาออกแบบเขมงวด, การเปลยนเสอกอนเขา, ม BSC

ระดบ 3 หรอชนดความดนบวก, การอาบนากอนออก, การฆาเชอขยะทกชนดกอนทง

ABSL = ระดบความปลอดภยทางชวภาพของคอกเลยงสตว (Animal facility Biosafety Level)

BSC = ตปลอดเชอ (Biological Safety Cabinet)

คอกสตวตองไดรบการประเมนความเสยงเชนเดยวกบหองปฏบตการ และขนกบกลมเสยงของเชอททางานดวย ดงนนจงแบงความปลอดภยของคอกสตวทดลองเปนระดบ 1, 2, 3 และ 4

ปจจยทตองคานงถงเกยวกบเชอในคอกสตว ไดแก 1. ชองทางทสามารถตดเชอไดตามสภาวะปกต 2. ปรมาณและความเขมขนของเชอ 3. วธการนาหรอฉดเชอเขาสรางกายสตว 4. วธหรอชองทางทเชอถกขบออกจากรางกายสตว

27


ปจจยทตองคานงถงเกยวกบสตวทดลอง ไดแก 1. ลกษณะอปนสยของสตว เชน ความกาวราว ความเสยงตอการโดนกดหรอขวน 2. ปรสตทงภายในและภายนอกทอาจพบในตวสตว 3. โรคตดตอระหวางสตวและคน ทสตวไวตอการตดโรคนนๆ 4. การแพรกระจายของสารกอภมแพจากสตวทดลองมายงผปฏบตงาน คอกสตว-ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1

คอกเลยงสตวทดลองตองไดรบการดแลทดตามหลก GMT ซงกรวมถงการเลยงสตวทดลองภายหลงการกกกนโรค (ยกเวนสตวจาพวกไพรเมทหรอลง ทงนขนกบระเบยบของแตละประเทศ) และภายหลงจากการฉดเชอกลมเสยงท 1 ในสตวทดลอง หวหนาหองเลยงสตวทดลองอาจจดทาคมอการปฏบตการไว และควรมการเฝาระวงทางการแพทยในหมเจาหนาท คอกสตว-ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2 ขอควรคานงหรอระมดระวงในการทางานกบสตวทดลองทไดรบเชอกลมเสยงท 2 ไดแก 1. ขอกาหนดพนฐานเชนเดยวกบหองเลยงสตวทดลองทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 2. เครองหมายเตอนอนตรายทางชวภาพ (ดรปท 1) ตองถกตดไวทประตหรอบรเวณทเหมาะสม 3. สถานทเลยงสตวตองงายตอการดแลและการทาความสะอาด 4. ประตตองเปนแบบทเปดเขาดานในและสามารถปดไดเอง 5. มความรอน และแสงสวางในหองเลยงสตวทดลองเพยงพอ และมการถายเทอากาศทด 6. หากใชเครองควบคมระบบถายเทอากาศ ตองเปนเครองททาใหเกดการไหลของลมเขาสหองเลยง

สตว และชองระบายลมออกตองถกปลอยออกสภายนอกและไมเกดการไหลของอากาศกลบไปสบรเวณอนใดในตวอาคาร

7. หามบคคลภายนอกเขาหองเลยงสตวทดลอง 8. หามนาสตวอนเขาหองเลยงสตวทดลอง ยกเวนสตวทใชเพอการทดลองเทานน 9. ควรมโปรแกรมควบคมหนและแมลงรบกวน 10. หนาตางตองแขงแรง กนแรงกระแทก หากเปนหนาตางทเปดได และตองมมงลวดกนแมลง 11. พนผวปฏบตงานตองไดรบการทาความสะอาด และฆาเชอดวยยาฆาเชอทเหมาะสมทกครงหลง

ใชงาน 12. หากตองทางานทเกดการฟงกระจาย ตองมตปลอดเชอหรอกรงแบบ isolator ทมเครองกรอง

อากาศประสทธภาพสง 13. ควรมหมอนงฆาเชอในหองหรอใกลกบบรเวณทเลยงสตวทดลอง 14. วสดปรองพนคอกตองถกเปลยนทงในลกษณะทไมทาใหเกดฝนหรอละอองฟงกระจาย

28


15. ขยะและของเสยทกอยางและวสดปรองคอกสตวตองไดรบการฆาเชอกอนนาไปทง 16. ควรลดหรอจากดการใชวสดมคมเทาทจาเปน และควรทงวสดมคมลงในถงขยะเฉพาะ โดยขยะ

เหลานถอวาเปนขยะตดเชอ 17. การขนยายวสดใดๆเ พอการนงฆาเชอและการเผาทาลายตองทาอยางระมดระวง โดยขนยายใน

ภาชนะปดสนท 18. คอกสตวหรอกรงตองไดรบการทาความสะอาดและฆาเชอทกครงภายหลงการใชงาน 19. ซากสตวตองไดรบการเผาทาลาย 20. หามนาเสอผาและอปกรณปองกนอนตรายทใชในคอกสตวไปใสภายนอก 21. ตองมบรเวณสาหรบลางมอ และพนกงานคอกสตวทกคนตองลางมอกอนออกจากคอกสตว 22. ตองบนทกและทารายงานการบาดเจบของพนกงานทกครง แมเปนการบาดเจบเลกนอย 23. หามบรโภคอาหาร เครองดม สบบหร แตงเครองสาอาง ภายในหองเลยงสตวทดลอง 24. พนกงานเจาหนาททกคนตองผานการฝกอบรมการทางานทเหมาะสมถกตอง คอกสตว-ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3

ระบบรวมถงมาตรการทกอยางตองไดรบการประเมนและตองไดรบการรบรองทกป โดยมขอควรคานงหรอขอควรระมดระวงในการทางานกบสตวทดลองทไดรบเชอกลมเสยงท 3 ไดแก 1. ขอกาหนดพนฐานเชนเดยวกบหองเลยงสตวทดลองทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2 2. การเขาออกหองเลยงสตวทดลองถกควบคมอยางเขมงวด 3. หองเลยงสตวทดลองตองแยกจากหองปฏบตการทดลองอนๆ และตองมหองเลกหรอหองเฉลยง

ทมประต 2 ชนกอนถงหองเลยงสตวทดลอง 4. ตองมอางลางมอในหองเฉลยงหรอหองเปลยนเสอผา 5. ควรมหองอาบนาหรอฝกบวอาบนาในหองเฉลยงหรอหองเปลยนเสอผา 6. ตองมเครองควบคมการถายเทอากาศเพอควบคมการไหลเวยนของอากาศภายในหองเลยงสตว

อากาศเสยทจะถกปลอยออกตองผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสง (HEPA filter) กอนและตองไมถกนากลบเขามาภายในหองปฏบตการ และตองมระบบปองกนการเกดอากาศไหลยอนกลบและปองกนการเกดความดนบวกภายในหองเลยงสตว

7. ตองมหมอนงฆาเชอภายในหองเลยงสตวทดลอง ควรนงฆาเชอขยะตดเชอกอนเคลอนยายไปยงสถานทอน

8. ควรมเตาเผา 9. สตวทตดเชอกลมท 3 ตองถกเลยงอยในกรงชนด isolator หรอในหองทมทอระบายอากาศตด

ตงอยหลงกรง 10. วสดปรองพนคอกตองเปนชนดทไมทาใหเกดฝน

29


11. ตองฆาเชอเสอผาและอปกรณปองกนทกชนดกอนนาไปซกลาง 12. หนาตางตองปดอยเสมอ ไมรวซม และกนแรงกระแทกได 13. ควรทาวคซนหรอสรางภมคมกนโรคใหแกพนกงานทกคน คอกสตว-ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4

โดยปกตการทางานในหองปฏบตการประเภทนสมพนธกบการทางานในหองปฏบตการควบคมเชอขนสดยอด-ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 และ ตองใชกฎและขอบงคบระดบชาตในการทางานเสมอ หากตองทางานในหองปฏบตการ suit laboratory ตองมวธปฏบตเพมเตมจากวธทจะกลาวถงในทน (ดบทท 5)

1. มสงจาเปนสาหรบคอกสตวทความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1, 2 และ 3 ทกประการ 2. มการควบคมการเขาออกของเจาหนาทอยางเขมงวด โดยพนกงานทมสทธเขาออกตองไดรบ

อนญาตจากผอานวยการสถาบนเทานน 3. หามพนกงานทางานตามลาพง ตองใชกฎการทางานรวมกนสองคนเสมอ 4. พนกงานตองเปนนกจลชววทยาทไดรบการฝกอบรมขนสง โดยตองทางานดวยความระมดระวง

และรจกอนตรายทอาจเกดขนได 5. บรเวณเลยงสตวทตดเชอในกลมเสยงท 4 ตองมบรรทดฐานสาหรบการควบคมเชอตามทไดระบ

ไวสาหรบหองปฏบตการควบคมเชอขนสดยอด-ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 6. การเขาออกตองผานหองเฉลยง (anteroom) ทมระบบ airlock โดยตองมบรเวณเปลยนเสอผา

และฝกบวอาบนา 7. พนกงานตองถอดเสอผาทวไปออกเมอจะเขาคอกสตวประเภทน และตองสวมเสอผาและ

อปกรณปองกนอนตรายชนดพเศษ หลงจากปฏบตงานเสรจ เสอผาเหลานนตองถกถอดออกเพอนงฆาเชอและ พนกงานตองอาบนากอนออกทกครง

8. คอกสตวประเภทนตองมเครองกรองอากาศประสทธภาพสง มความดนอากาศภายในเปนลบ 9. ระบบถายเทอากาศตองถกออกแบบใหสามารถปองกบการไหลยอนของอากาศและการเกดความ

ดนอากาศภายในเปนบวก 10. มหมอนงฆาเชอชนด 2 ประต ตดตงระหวางหองสะอาดภายนอกกบหองปฏบตการ 11. มชองสงของชนด pass-through airlock สาหรบสงของทนงฆาเชอไมได ตดตงระหวางหอง

สะอาดภายนอกกบหองปฏบตการ 12. กจกรรมใดๆ กบสตวตดเชอกลมเสยงท 4 ตองเปนไปตามบรรทดฐานสาหรบหองปฏบตการ

ควบคมเชอขนสดยอด-ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 13. สตวทกตวตองถกเลยงอยใน isolators

30


14. วสดปรองคอกสตวและของเสยทกประเภทตองถกนงฆาเชอกอนนาออกมาจากบรเวณทใชเลยง

15. ตองมเจาหนาทดานการแพทย สตวไมมกระดกสนหลง

หองเลยงสตวไมมกระดกสนหลงกตองไดรบการประเมนความเสยงตามกลมเสยงของเชอททางานดวยเชนกน ขอควรคานงหรอระมดระวงขางลางนจาเปนสาหรบการทางานกบแมลงบางชนด โดยเฉพาะแมลงทบนได

1. ควรมหองแยกเลยงระหวางแมลงทตดเชอและแมลงไมตดเชอ 2. หองควรไมรวซมเพอการรมควนหรอรมยาทมประสทธภาพ 3. ควรมสเปรยฆาแมลงไวใชงาน 4. ควรมอปกรณแชเยน (chilling) ไวใชสลบหรอทาใหสตวไมมกระดกสนหลงสงบลง 5. การเขาหองเลยงควรเดนผานหองเฉลยง ซงมกบดกแมลงและมประตทมมงลวดกนแมลง 6. ทอทกทอและหนาตางทกบานตองมมงลวดกนแมลง 7. ไมควรปลอยใหกบดกขยะและประตระบายนาแหง 8. ขยะทกชนดตองถกนงฆาเชอ เนองจากสตวไมมกระดกสนหลงบางชนดไมตายเมอถกยาฆาเชอ 9. ควรจดบนทกจานวนแมลงทระยะตางๆ ของการเจรญเตบโต เชนระยะตวออนและตวเตมวย 10. ภาชนะใสเหบหรอไรควรตงอยในถาดนามน 11. แมลงตดเชอตองถกเลยงอยในกรงทมตาขาย 2 ชน 12. ตองใชตปลอดเชอหรอ isolator เมอทางานกบแมลงตดเชอ 13. อาจใชถาดทาความเยน (cooling tray) เมอทางานกบแมลงตดเชอ สาหรบขอมลเพมเตมกรณาดเอกสารอางองท 3 ถง 6

31

7. คมอสาหรบคณะกรรมการหองปฏบตการ

การตงกรรมการหองปฏบตการถอไดวาเปนกระบวนการเพอเสรมสรางความปลอดภยในหองปฏบตการทเปนระบบ โดยมจดประสงคเพอตรวจตดตามวา ระบบและโครงสรางตางๆ ในหองปฏบตการถกตดตง ถกตรวจสอบ หรออยในสภาพใชงานไดดหรอไม และตรงตามระเบยบหรอมาตรฐานทงระดบชาตและระดบนานาชาตหรอไม บรรทดฐานในการตรวจตดตามหองปฏบต-การแตละระดบแตกตางกน เนองจากหองปฏบตการแตละระดบมการใชงาน และมอปกรณตางกน นอกจากนการตรวจตดตามความปลอดภยของหองปฏบตการยงเปนการสรางความมนใจเกยวกบความปลอดภยใหแกชมชนขางเคยงดวย ไมวาจะเปนความปลอดภยดานโครงสราง ไฟฟา เครองจกรกล ระบบระบายของเสย ระบบการฆาเชอโรค ระบบรกษาความปลอดภย ระบบเตอนภย หรออนๆ การตรวจตดตามควรเรมตงแตมแผนการกอสรางอาคารสถานท โดยคณะผตรวจตดตามควรมสถาปนก วศวกร และผรบเหมากอสรางรวมอยดวย ในบางกรณอาจตองมการวาจางผเชยวชาญเฉพาะทมประสบการณ สาหรบการตรวจตดตามความปลอดภยของหองปฏบตการ (โดยเฉพาะสาหรบหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 หรอ 4) องคประกอบและระบบทควรไดรบการตรวจตดตาม ไดแก 1. เครองจกรอตโนมต รวมทงระบบสงเกตการณและระบบควบคมทางไกล 2. ระบบเฝาระวงและระบบตรวจวดอเลกโทรนคตางๆ 3. กญแจอเลกโทรนคและเครองตรวจหาคณลกษณะของบคคล 4. ระบบควบคมความรอน ระบบถายเทอากาศ และระบบปรบอากาศ (heating, ventilation and

air-conditioning (HVAC) control system) 5. ระบบเครองกรองอากาศประสทธภาพสง (high-efficiency particulate air, HEPA) 6. ระบบการขจดสงปนเปอนในเครองกรองอากาศประสทธภาพสง 7. เครองควบคมระบบ HVAC และเครองควบคมอากาศเสย 8. ระบบ air-lock 9. ตเยน และ ระบบหองเยนของหองปฏบตการ 10. เครองตมนารอนและเครองกาเนดไอนา 11. ระบบตรวจจบ บรรเทาและเตอนอคคภย 12. เครองปองกนการไหลยอนกลบของนา 13. ระบบนาทผานกระบวนการทาใหสะอาด เชน ระบบกลนนา 14. การบาบดของเสย

32

7. คมอสาหรบคณะกรรมการหองปฏบตการ

15. ระบบระบายของเสย 16. ระบบฆาเชอดวยสารเคม 17. ระบบกาซในหองปฏบตการทางการแพทย 18. ระบบอากาศหายใจ 19. เครองตรวจวดอากาศ 20. เครองตรวจสอบหรอวดความดน 21. เครอขายคอมพวเตอรเฉพาะบรเวณ (Local Area Network, LAN) และระบบ

ขอมลคอมพวเตอร 22. ระบบจายไฟฟา 23. ระบบจายไฟฟาฉกเฉน 24. ระบบจายไฟฟาสารองทจะทางานไดทนททไฟฟาดบ 25. ระบบแสงสวางฉกเฉน 26. การอดรอยรวซมตามดวงไฟ 27. การอดรอยรวซมตามสายไฟและเครองจกรตางๆ 28. ระบบโทรศพท 29. อปกรณควบคมประตชนด airlock 30. การอดรอยรวซมทประต 31. การอดรอยรวซมทหนาตางและชองมอง 32. รอยรวซมทชองสงของ 33. ความมนคงของโครงสรางทวๆ ไป เชน พนคอนกรต ผนง เพดาน 34. ความคงทนของสเคลอบ เชน ทพนหอง ผนง เพดาน 35. ระบบควบคมความดนและการแยกสวนของหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 36. ตปลอดเชอ 37. หมอนงฆาเชอ 38. ถงไนโตรเจนเหลวและระบบเตอนภย 39. ระบบตรวจสอบระดบนา (กรณนาทวม) 40. ฝกบวอาบนาและการขจดสงปนเปอนตามรางกายดวยสารเคม 41. การทาความสะอาด และการฆาเชอคอกสตว 42. การจดการขยะและของเสย

33

8. คมอการรบรองคณภาพหองปฏบตการ

ในปจจบนหองปฏบตการทางการแพทยและทางชววทยาตองปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงรอบขาง เหนไดชดจากการเกดการระบาดของโรคตดเชออบตใหมและโรคตดเชออบตซาทเกดขนเปนระยะๆ การใหการรบรองหองปฏบตการ กเพอใหเกดความแนใจวาหองปฏบตการตางๆ สามารถปรบตว และดาเนนการในวถทางทถกตองและเหมาะสม หรออาจกลาวไดวา การรบรองหองปฏบตการ ทาใหเกดความมนใจวา 1. ระบบวศวกรรมถกออกแบบ และใชงานอยางเหมาะสม 2. หองปฏบตการมการบรหารงานทด 3. มอปกรณปองกนอนตรายสาหรบพนกงาน 4. หองปฏบตการมการฆาเชอขยะและของเสยทเหมาะสม 5. หองปฏบตการมระบบความปลอดภย รวมทงการใชไฟฟา และการใชสารเคมทเหมาะสม

การออกใบรบรองคณภาพหองปฏบตการแตกตางจากกจกรรมของคณะกรรมการหอง ปฏบตการ (บทท 7) ในหลายประเดน กลาวคอ การออกใบรบรองคณภาพหองปฏบตการเปนการตรวจสอบหองปฏบตการอยางเปนระบบในทกๆ ดาน (งานควบคมทางวศวกรรม อปกรณปองกนอนตรายสาหรบพนกงาน และการบรหารทวๆไป) การรบรองคณภาพหองปฏบตการเปนการตรวจสอบคณภาพและความปลอดภยทควรทาอยางสมาเสมอ ผทจะทาการรบรองคณภาพหองปฏบตการอาจเปนเจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพของสถาบน หรอ อาจวาจางบคคลผมความรและประสบการณมาทาการรบรองคณภาพหองปฏบตการ หองปฏบตการตางๆ อาจพฒนาเครองมอในการรบรองคณภาพหองปฏบตการ เชน การใชแบบตรวจตดตามคณภาพหองปฏบตการ ดงแสดงในตารางท 5-7 และควรรายงานผลการตรวจตดตามคณภาพหองปฏบตการใหผบรหารและบคลากรในหองปฏบตการทราบ และควรออกใบรบรองคณภาพเมอขอบกพรองตางๆไดรบการแกไขแลวเทานน

หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 มความซบซอนมากจนไมอาจเอามารวมในคมอฉบบน สาหรบรายละเอยดขอใหตดตอ WHO Biosafety programme1 (ดภาคผนวก 3) ________________ 1 WHO Biosafety programme, Department of Comminicable Disease Surveillance and Response,

World Health Organization, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva, Switzerland (http://www.who.int/csr/).

34


ตารางท 5 แบบตรวจตดตามสาหรบหองปฏบตการมลฐาน—ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 สถานท _____________________________ วนท ________________________ หวหนาหองปฏบตการ _____________________________________________________ รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต หองปฏบตการ มปายหองปฏบตการ และระบงานททาชดเจน □ □ □ มเครองหมายเหมาะสม (อลตราไวโอเลต เลเซอร

วตถกมมนตรงส เปนตน) □ □ □

มคมอดานความปลอดภยทางชวภาพ □ □ □ บคลากรอาน ทบทวนและปฏบตตามคมอ □ □ □ บคลากรมความรเกยวกบอนตรายจาก

หองปฏบตการ และไดรบการฝกอบรม และทราบขอมลทเปนประโยชนสมาเสมอ

□ □ □

มการตดปายอปกรณวทยาศาสตรทเหมาะสม (วสดตดเชอ กมมนตรงส สารพษ เปนตน)

□ □ □

การออกแบบหองปฏบตการ สามารถทาความสะอาดไดงาย □ □ □ หองมแสงอลตราไวโอเลตสาหรบฆาเชอ □ □ □ ตเกบวสดอปกรณมกญแจหรอสามารถปดได □ □ □ พนผวโตะปฏบตการกนนาได และทนกรด ดาง

สารทาละลายอนทรย และความรอน □ □ □

มแสงสวางเพยงพอ □ □ □ มพนทเกบของเพยงพอและถกใชอยางเหมาะสม □ □ □ ถงกาซ ถงกาซทกถงถกเกบในทเหมาะสม □ □ □ หวปดถงกาซอยในสภาพด □ □ □ กาซอนตรายถกใชในหองทมการถายเทอากาศด

เทานน □ □ □

มถงกาซเปลา หรอมจานวนถงมากเกนไป □ □ □

35


รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต สารเคม สารเคมไวไฟถกเกบในตเกบสารไวไฟ □ □ □ มการระบวนทไดรบ และวนเปดใช □ □ □ การจดกลมสารเคมถกตองและเหมาะสม □ □ □ สารเคมอนตรายถกเกบเหนอระดบสายตา □ □ □ สารเคมถกเกบบนพนหอง □ □ □ ภาชนะเกบสารเคมถกเปดฝาทงไว □ □ □ ตดปายสารเคมทกชนด □ □ □ มการใชเทอรโมมเตอรปรอท □ □ □ ตเยน ตแชแขง หองเยน มการเกบอาหารสาหรบบรโภค □ □ □ เกบวตถไวไฟในภาชนะเหมาะสม □ □ □ ตดฉลากวสดทมสารกอมะเรง กมมนตรงส และ

วสดตดเชอ □ □ □

มระบบใหออกจากหองเยนได กรณฉกเฉน □ □ □ ระบบไฟฟาและอปกรณไฟฟา มระบบไฟฟาสารอง □ □ □ มสายพวงไฟหรอสายตอปลก □ □ □ มสายดน □ □ □ สายไฟ ปลกไฟ อปกรณไฟฟา อยใกลนา □ □ □ สายไฟ อปกรณไฟฟาชารด □ □ □ สายไฟถกตรงยดกบผนงหรอเพดาน □ □ □ มฟวสตดไฟ □ □ □ อปกรณปองกนอนตรายเฉพาะบคคล การแตงกายเหมาะสม □ □ □ มอปกรณปองกนอนตรายเฉพาะบคคล เชน ถงมอ

เสอกาวน แวนตากนสารเคม และการใชถงไนโตรเจนเหลวอยางเพยงพอ

□ □ □

ไมนาถงมอชนดใชครงเดยวแลวทงมาใชอก □ □ □

36


รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต มการตรวจสอบถงมอชนดหนากอนใช และลาง

สะอาด ผงใหแหงกอนนามาใชใหม □ □ □

มนายาลางตา และอปกรณลางตา □ □ □ มฝกบวอาบนา / ฝกบวลางตากรณฉกเฉน □ □ □ ไมใสเสอกาวน ถงมอ ออกนอกหองปฏบตการ □ □ □ การกาจดขยะ มหลกฐานวามการกาจดขยะไมถกตอง □ □ □ มการแยกขยะ □ □ □ ขยะไมลนถง □ □ □ ถงหรอภาชนะบรรจขยะเคม มปาย วนทระบ และ

ถกปดไวเสมอ □ □ □

มการใช และการเกบรกษา ถงขยะกากเคม เหมาะสม

□ □ □

มภาชนะสาหรบใสเศษวสดมคม □ □ □ ไมมขยะบนพนหอง □ □ □ มคมอการกาจดขยะ □ □ □ อาชวเวชศาสตรและโปรแกรมดานความปลอดภย มการสอสารถายทอดความร □ □ □ มอปกรณปองกนอนตรายจากการหายใจ □ □ □ มอปกรณปองกนอนตรายจากการไดยน □ □ □ มการตรวจตดตามการใชฟอรมลดไฮด □ □ □ มการตรวจตดตามการใชเอทลนออกไซด □ □ □ มการตรวจตดตามการใชยาดมสลบ □ □ □ งานควบคมระบบวศวกรรมทวไป ความดนอากาศภายในหองปฏบตการเปนลบเมอ

เทยบกบบรเวณอนๆ □ □ □

มทดกนาทงใตอางลางมอ (cup sink) □ □ □ มอางลางมอ □ □ □ ทอสญญากาศมหวกรองและภาชนะดกจบ □ □ □

37


รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต ระบบนากลน มสภาพด □ □ □ มระบบปองกนการไหลยอนกลบของนาทจายเขาหองปฏบตการ

□ □ □

มโปรแกรมการควบคมแมลงและหนทมประสทธภาพ

□ □ □

มแผนงานบารงรกษาเครองมอและระบบตาง ๆ ภายในหองปฏบตการ

□ □ □

มาตรการทวๆ ไป อาหารทใชบรโภคถกเกบอยภายนอกหองทดลอง □ □ □ มปาย “หามใชอนอาหาร” หรอ “ใชสาหรบการ

ทดลองเทานน” ตดอยทตไมโครเวฟ □ □ □

มการบรโภคอาหาร เครองดม สบบหรและใชเครองสาอางในหองทดลอง

□ □ □

หามไปเปตสารเคมโดยใชปาก □ □ □ มอปกรณดดสารละลาย □ □ □ เสอผาหรออปกรณปองกนถกเกบแยกจากเสอผา

ทวไป □ □ □

การดแลหองทดลองทวๆ ไป เครองแกวถกเกบไวบนพน □ □ □ มอนตรายจากการลนหกลม □ □ □ มแผนรองซบทสะอาดบนโตะหรอบนพนททดลอง

ในขณะปฏบตงาน □ □ □

มมาตรการหรออปกรณใชกาจดเศษแกวแตก (แปรง ทโกยผง ปากคบ เปนตน)

□ □ □

การปองกนอคคภย มถงดบเพลงฉกเฉน □ □ □ มหวพนนาบนเพดานและไมอดตน □ □ □ มรอยแตกทผนง เพดาน พนหอง □ □ □ มการเดนสายไฟผานประต □ □ □

38


รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต ทางเดนในหองปฏบตการกวางอยางนอย 1 เมตร □ □ □ มการเกบของในบรเวณทมทอนาหรอทอไฟ □ □ □ มการเกบวตถไวไฟในหองทดลองมากเกนไป □ □ □

ตารางท 6 แบบตรวจตดตามสาหรบหองปฏบตการมลฐาน—ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2

แบบฟอรมนตองใชรวมกบแบบฟอรม Biosafety Level 1 (ตารางท 5) สถานท _______________________________ วนท _______________________________ หวหนาหองปฏบตการ __________________________________________________________ รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต ตปลอดเชอ (Biological safety cabinet, BSC) มการใชตปลอดเชอในการปฏบตงานทอาจมการ

ฟงกระจายของเชอหรอละอองสารเคม □ □ □

ชนดและจานวนของตปลอดเชอเหมาะสมกบงาน □ □ □ ตไดรบการรบรองภายในหนงปทผานมา □ □ □ มบนทกประวตของต ยหอ ชนด serial

number และการบารงรกษา □ □ □

มการฆาเชอบนพนผวในตปลอดเชอทงกอนและหลงการทดลองทกครง

□ □ □

เปดการทางานของตอยางนอย 5 นาท กอนและหลงจากการใชต

□ □ □

ตะแกรงลมและแผนกรองอากาศไมอดตน □ □ □ มการใชเปลวไฟภายในต □ □ □ ทอสญญากาศมตวกรองและทดกฆาเชอ □ □ □ ตปลอดเชอวางผดตาแหนงหรอถกกระทบโดยการ

ไหลเวยนของอากาศภายในหอง □ □ □

หองปฏบตการ เขาไดเฉพาะบคลากรในหองปฏบตการเทานน □ □ □ เขาไดเฉพาะบคลากรทมความรเรองอนตรายทอาจ

เกดขนไดในหองปฏบตการ □ □ □

39


รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต มเครองหมายแสดงอนตรายทางชวภาพตดอยท

ประตหองปฏบตการ โดยมขอมลทถกตอง ทนสมย อานไดงาย และไมลอกหลด

□ □ □

แยกเปนหองปฏบตการจาเพาะ ปดสนท และควรมประต 2 ชนกอนเขาหองปฏบตการ

□ □ □

การขจดสงปนเปอน นายาฆาเชอเหมาะสม และมความจาเพาะตอเชอ □ □ □ รายงานอบตเหตใหหวหนาหองปฏบตการทราบ □ □ □ ฆาเชอบนพนผวทนททมการหกหรอปนเปอนเชอ □ □ □ มการฆาเชอพนผวกอนและหลงการทดลองทก

ครงและทกวน □ □ □

การจดการขยะปนเปอน มถงขยะสาหรบขยะตดเชอไวใชงาน □ □ □ มการระบเพอแยกชนดถงขยะและมฝาปดมดชด □ □ □ เชอและขยะตดเชออนๆไดรบการฆาเชอกอนทง □ □ □ การขนยายวสดตดเชอออกนอกหองปฏบตการเพอ

ฆาเชอตองใชภาชนะปดสนท คงทน และไมรวซม

□ □ □

ขยะปนเปอนถกฆาเชอกอนทง □ □ □ การปองกนภยบคลากร บคลากรไดรบการสรางภมคมกน เชน วคซน

และไดรบการทดสอบเกยวกบเชอทตนปฏบตงานดวย

□ □ □

มการตรวจสขภาพบคลากรประจาป □ □ □ ใสถงมอทกครงทสมผสวสดตดเชอหรอเครองมอ

ทปนเปอน □ □ □

มการปองกนใบหนาเมอตองทางานกบวสดตดเชอภายนอกตปลอดเชอ

□ □ □

40


รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต ลางมอหลงถอดถงมอทกครง หลงทางานกบเชอ

และกอนออกจากหองปฏบตการ □ □ □

มชดปฐมพยาบาลฉกเฉนและยาตานจลชพ □ □ □ มาตรการอนๆ ใชเขมฉดยาแบบใชครงเดยวแลวทง และแบบทม

หวลอคไวใชงานทเกยวกบเชอ □ □ □

เปดฝาภาชนะทใชในเครองปนเหวยงและหวปนเหวยงภายในตปลอดเชอเทานน

□ □ □

ตเยน ตแชแขงทใชเกบเชอตองลอคกญแจ □ □ □ มการฆาเชอเสอผากอนซก □ □ □ อาคารสถานท มอางลางมอใกลทางออกหองปฏบตการ □ □ □

ตารางท 7 แบบตรวจตดตามสาหรบหองปฏบตการควบคม—ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 แบบฟอรมนตองใชรวมกบแบบฟอรม Biosafety Level 1 และ 2 (ตารางท 5 และ 6) สถานท __________________________________ วนท _____________________________ หวหนาหองปฏบตการ ___________________________________________________________ รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต อาคารสถานท บรเวณหองปฏบตการแยกจากบรเวณทมการสญจร

ไปมาภายในตวอาคาร □ □ □

มระบบควบคมอณหภม ความดนอากาศ และ เครองกรองอากาศประสทธภาพสง (HEPA-filter)

□ □ □

มระบบการไหลเวยนของอากาศในทศทางเดยว □ □ □ ทางเขาหองปฏบตการมประตแบบปดเองได และม

ประต 2 ชน □ □ □

อดรอยแตกหรอรอยรวตางๆ เพอการขจดสงปนเปอนและปองกนการหลดลอดของเชอ

□ □ □

41


รายการ (ระบวนททตรวจตดตามดวย) ใช ไมใช ไมมขอมล หมายเหต มชองระบายอากาศเสย โดยอากาศไหลทางเดยว จาก

บรเวณปฏบตงานผานระบบกรองอากาศดกฝนละอองประสทธภาพสง (HEPA-filter)

□ □ □

การปองกนภยบคลากร ใชเสอกาวนชนดปดดานหนาของรางกาย □ □ □ อางลางมอ มกอกปดเปดนาแบบใชเทา ขอศอก หรอ

แบบอตโนมต □ □ □

ใสถงมอสองชนขณะจบหรอสมผสเชอ รวมทงวสด อปกรณและพนผวทอาจปนเปอน

□ □ □

ใสเครองปองกนอนตรายตอระบบหายใจกรณเสยงตอการฟงกระจายของเชอหรอสารเคม

□ □ □

มาตรการอนๆ มอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลทถกตองและ

เหมาะสมกบระดบอนตรายของเชอ □ □ □

ตองมการฆาเชอเสอผากอนซก □ □ □ มเครองนงฆาเชอแบบ 2 ประต แบบทไมสามารถ

เปดพรอมกนไดทง 2 ประต □ □ □

42

43

ภาค 2 ความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ


44

9. หลกการพนฐานดานความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ

ในอดตเมอกลาวถงความปลอดภยทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการมกมงเนนเรองตางๆดานความปลอดภย เชนความปลอดภยจากการทางานดานจลชววทยา การใชเครองมอและอปกรณทเหมาะสม การออกแบบอาคารสถานท ตลอดจนระบบการบรหารตางๆ ในอนทจะลดอนตรายทอาจเกดจากการทางาน แตในปจจบนมการกอการรายเกดขนอยแทบทกมมโลก จงมความจาเปนทตองขยายขอบเขตความรดานความปลอดภยทางชวภาพไปสมาตรการตางๆดานความมนคงทางชวภาพ ทงนเพอทจะปกปองอนตรายจากภยพบตหรอหายนะทอาจเกดขนกบหองปฏบตการ รวมทงวสดอปกรณในหองปฏบตการนนๆ หายนะทวานอาจเกดขนไดทงตอชวต ทรพยสน ตลอดจนอาจกอความเสยหายตอภาคการเกษตรกรรม การปศสตว และสงแวดลอม โดยขอทาความเขาใจถงความแตกตางระหวางความปลอดภยทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ และความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการกอนทจะไดกลาวถงความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ

ความปลอดภยทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ เปนคาทใชเรยกหลกการ เทคโนโลยและมาตรการปฏบตในการปองกนอนตรายจากการสมผสกบเชอโรคหรอสารพษแบบไมตงใจ หรอปองกนการเกดอบตเหตจากการรวไหลของเชอโรคและสารพษนนๆ สวนความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ เปนคาทใชเรยกมาตรการรกษาความปลอดภยขององคกร เพอปองกนการสญหาย การขโมย รวมถงการปลอยเชอโรคออกสสาธารณะและการนาเชอไปใชทผดวตถประสงค

ความปลอดภยทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการถอเปนรากฐานสาคญทสดของกจกรรมตางๆทเกยวของกบความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ ขอมลสาคญตางๆ เชน ชนดของเชอโรค สถานทเกบหรอปฏบตงานกบเชอนนๆ บคลากรทตองทางานกบเชอหรอมสวนรบผดชอบกบเชอนนๆ เปนสงไดรบจากการประเมนความเสยงทงสน ขอมลเหลานเปนขอมลททางสถาบนนามาใชวเคราะหไดวาเชอเหลานนเปนเชอทเปนทตองการของบคคลผไมประสงคดหรอไม นอกจากในระดบหองปฏบตการแลว ประเทศตางๆควรทจะพฒนาแผนการของประเทศ เพอหามาตรการควบคมดแล และปองกนอนตรายอนอาจจะเกดจากการนาเชอโรคและสารพษตางๆ ไปใชผดวตถประสงคดวย

หองปฏบตการแตละแหงจะตองจดทาโปรแกรมดานความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ ทงนโดยขนกบความจาเปนของแตละหองปฏบตการ งานทรบผดชอบ และสภาพแวดลอม เชน ชมชน ในขณะเดยวกนการจดทาโปรแกรมดานความมนคงสาหรบหองปฏบตการจะตองอาศยความรวมมอจากบคลากรหลายฝายเชน ผอานวยการสถาบน หวหนา

45


หองปฏบตการ เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ พนกงานในหองปฏบตการ เจาหนาทฝายควบคมดแล นกบรหาร เจาหนาทดานเทคโนโลยสารสนเทศ และนกกฎหมาย

มาตรการดานความมนคงสาหรบหองปฏบตการควรเปนโปรแกรมทมเนอหาครอบคลมการตรวจสอบเชอโรคและสารพษในดานตางๆ เชน สถานทเกบ รายชอพนกงานททางานกบเชอโรคและสารพษนน รายละเอยดการใช เอกสารการเคลอนยายทงภายในและระหวางหองปฏบตการ และรวมถงการทาลายและการทงเชอโรคและสารพษนนๆ ในทานองเดยวกนหองปฏบตการตางๆ ควรทาแผนดานความมนคงทางชวภาพ เพอการจาแนกประเภท การรายงาน การตรวจสอบ และรวมถงขอบกพรองและการฝาฝนระเบยบตางๆดานความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ ในแผนดงกลาวควรมรายละเอยดเกยวกบบทบาทและความรบผดชอบของหนวยงานดานความมนคงดวย

การฝกอบรมดานความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการนนแตกตางจากการฝกอบรมดานความปลอดภยทางชวภาพ หองปฏบตการตางๆควรจดฝกอบรมดานความมนคงทางชวภาพใหแกพนกงานทกคน ซงจะทาใหพนกงานมความรความเขาใจถงการปกปองวสดหรอเชอตางๆในหองปฏบตการทอาจกอใหเกดหายนะขนได และการฝกอบรมควรกลาวถงมาตรการหรอระเบยบระดบชาตหรอระดบนานาชาตวาดวยความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ การฝกอบรมดงกลาวจะชวยใหพนกงานเขาใจถงบทบาทและความรบผดชอบตอองคกร

โดยสรป การดแลดานความมนคงทางชวภาพควรจะเปนสวนหนงของการทางาน โดยจะตองไมกระทบกระเทอนหรอทาใหงานลาชาลง เชนไมขดขวางกระบวนการแลกเปลยนตวอยางเชออางอง ตวอยางดานคลนกหรอดานระบาดวทยาระหวางสถาบนตางๆ รวมทงไมขดขวางการแลกเปลยนขอมลทเปนประโยชนระหวางหองปฏบตการ องคประกอบสาคญในการเพมความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการขนกบการประเมนพนกงานดานการทางาน การฝกอบรมพนกงานและมาตรการตางๆทจะใชปองกนการรวไหลของเชออนตราย

46

47

ภาค 3 เครองมอและอปกรณในหองปฏบตการ


48

10. ตปลอดเชอ

ตปลอดเชอไดรบการออกแบบเพอปองกนอนตรายตอผปฏบตงานจากการสมผสกบเชอจากการสดดมหรอจากการกระเดน ละอองของเหลวทมเชอปนเปอนอาจเกดจากการเขยา การเท การกวน การหยด เปนตน นอกจากนยงอาจเกดจากการเขยเชอ การฉดเชอลงเซลลเพาะเลยงโดยใชไปเปต การใชไปเปตแบบหลายชองเพอแจกเชอลงบนถาดเพาะเลยง การบดเนอเยอ การปนเหวยง หรอการสมผสสตวตดเชอโดยตรง อนภาคทเลกกวา 5 ไมครอนและละอองนาขนาด 5-100 ไมครอนไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา ซงโดยปกตแลวพนกงานในหองปฏบตการมกไมทนระวงตวและอาจสดดมละอองเหลานเขาไปไดหรออาจสมผสโดยไมตงใจ การใชตปลอดเชอจงชวยลดความเสยงจากการสดดมและการสมผสเชอได และตปลอดเชอยงชวยปกปองสงแวดลอมดวย

ในชวงหลายปทผานมา ตปลอดเชอไดรบการพฒนาอยางมาก การเปลยนแปลงทสาคญทสดคอการเพมเครองกรองอากาศประสทธภาพสง (high-efficiency particulate air, HEPA,

filter) ในชองระบายอากาศ เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสามารถดกจบอนภาคขนาด 0.3

ไมครอนไดถง 99.97% และดกจบอนภาคทขนาดใหญกวานไดถง 99.99% ดวยเหตนเครองกรองอากาศประสทธภาพสงจงดกจบเชอโรคไดทกชนดและทาใหมนใจไดวาอากาศทผานตออกมาไมมเชอหลดลอดออกมา การพฒนาการทสาคญอกอยางหนงคอการนาเอาเครองกรองอากาศประสทธภาพสงมากรองอากาศในพนทปฏบตงาน เพอลดโอกาศปนเปอน (product protection) หลกการเหลานทาใหเกดพฒนาการตปลอดเชอ 3 คลาส อนงสถานทาความสะอาดอากาศ (horizontal และ vertical outflow cabinets) ไมใชตปลอดเชอ จงไมควรนามาใชเปนตปลอดเชอ ตารางท 8 การเลอกใชตปลอดเชอชนดตางๆใหเหมาะสมกบการปองกน ประเภทของการปองกน ตปลอดเชอทเหมาะสม การปองกนอนตรายผปฏบตงาน, เชอกลมเสยงท 1-3 คลาส I, คลาส II, คลาส III การปองกนอนตรายผปฏบตงาน, เชอกลมเสยงท 4,

หองปฏบตการชนด glove-box คลาส III

การปองกนอนตรายผปฏบตงาน, เชอกลมเสยงท 1-3, หองปฏบตการชนด suit laboratory

คลาส I, คลาส II

การปองกนการปนเปอน คลาส II, คลาส II ชนดม laminar flow การปองกนอนตรายจากสารเคม และสารระเหย

จานวนเลกนอย คลาส II ชนด B1, คลาส II ชนด A2 ทตอทอออก

สภายนอก การปองกนอนตรายจากสารเคม และสารระเหย คลาส I, คลาส II ชนด B2, คลาส III

49


ตปลอดเชอคลาส I ตปลอดเชอคลาส I แสดงดงรปท 6 อากาศจากหองจะถกดดผานชองเปดดานหนาดวย

ความเรวตาสด 0.38 เมตร/วนาท แลวผานไปยงพนทปฏบตงาน แลวอากาศจงถกปลอยออกจากตผานทางทอระบายอากาศ การไหลของอากาศไปในทางเดยวจะชวยลดและจากดอนภาคหรอละอองของเหลวและระบายอนภาคเหลานนไปทางชองระบายอากาศ ผปฏบตงานสามารถยนมอผานชองเปดดานหนาเขาไปทางานในพนทปฏบตงานในตได และหนาตางสามารถเปดไดเตมบานเพอการทาความสะอาดอยางทวถง

อากาศจากตปลอดเชอถกระบายผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสง โดยอาจ (ก) เขาไปในหองปฏบตการ และออกสภายนอกหองทางชองระบายอากาศตางๆของอาคาร (ข) ออกสภายนอกหองปฏบตการหรอ (ค) ออกสภายนอกอาคารโดยตรง เครองกรองอากาศประสทธภาพสงอาจถกตดตงทชองระบายอากาศของตหรอของตวอาคาร ตปลอดเชอชนดนบางตมพดลมระบายอากาศ ในขณะทบางชนดอาศยพดลมระบายอากาศของตวอาคาร

ตปลอดเชอคลาส I เปนตปลอดเชอในยคแรกๆ และยงคงใชอยในปจจบน โดยยงสามารถปองกนอนตรายตอผปฏบตงานและสงแวดลอมจากสารรงสและสารพษระเหยไดดวย แตตประเภทนไมอาจปองกนชนงานจากการเกดการปนเปอนได

รปท 6 ตปลอดเชอคลาส I A, ชองเปดดานหนา; B, บานหนาตาง; C, เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบอากาศออก;

D, ฝาดานหลง

50


ตปลอดเชอคลาส II ปจจบนมการใชเซลลและเนอเยอเพาะเลยงเพอการเพมจานวนไวรสอยางแพรหลาย จง

จาเปนตองแนใจวาอากาศทไหลเวยนอยบรเวณพนทปฏบตการไมปนเปอน โดยไมควรใหอากาศจากหองทไมสะอาดผานไปยงพนทปฏบตการกบเซลลหรอเนอเยอ ตปลอดเชอคลาส II น นอกจากจะถกออกแบบมาเพอความปลอดภยของผปฏบตงานแลว ยงปองกนพนทปฏบตงานจากการปนเปอนจากอากาศทไมสะอาดภายในหองปฏบตการไดดวย ตปลอดเชอคลาส II ซงม 4 ชนด (A1,

A2, B1 และ B2) จงแตกตางจากตปลอดเชอคลาส I โดยอากาศจะผานจากเครองกรองอากาศประสทธภาพสงไปยงพนทปฏบตงาน ตปลอดเชอคลาส II สามารถใชกบเชอในกลมเสยงท 2 และ 3 และสามารถใชกบเชอกลมเสยงท 4 เมอใชในหองทมความดนอากาศเปนบวก

ตปลอดเชอคลาส II ชนด A1 ตปลอดเชอคลาส II ชนด A1 นถกแสดงในรปท 7 พดลมภายในตจะดดอากาศจากหอง

(อากาศเขา) เขาตผานทางชองเปดดานหนา เขาไปสตะแกรงดานหนา อากาศควรมความเรวอยางนอย 0.38 เมตร/วนาท จากนนอากาศจงผานไปยงเครองกรองอากาศประสทธภาพสง โดยกอนทจะไหลไปยงพนทปฏบตงาน กระแสลมจะแยกเปนสองสายประมาณ 6-18 ซม. สายลมแตละสายจะแยกไปเขาตะแกรงทอยดานหนาและดานหลง ดงนนหากมอนภาคใดกตามในอากาศ อนภาคดงกลาวจะถกดดเขาไปทตะแกรงดงกลาวทนท จงเปนการปองกนการปนเปอนเปนอยางด จากนนอากาศจงถกปลอยออกทางฝาดานหลงไปยงพนทวางระหวางเครองกรองอากาศเขาและเครองกรองอากาศออกทอยดานบนของต ดวยเหตนจงทาใหอากาศประมาณ 70% ไหลกลบไปยงเครองกรองอากาศเขาอกครง และอก 30% ของอากาศทเหลอถกกรองดวยเครองกรองอากาศแลวถกปลอยสภายนอก

อากาศจากตปลอดเชอคลาส II ชนด A1 อาจถกดดกลบเขามาในหองหรอถกปลอยออกผานทางทอระบายอากาศ แตการใชอากาศแบบหมนเวยนทาใหประหยดพลงงาน เนองจากไมจาเปนตองปรบอณหภมอากาศกอนปลอยออกสภายนอก

ตปลอดเชอคลาส II ชนด A2 ทมทอสภายนอก, ชนด B1 และ B2 ตปลอดเชอคลาส II ชนด A2 ทมทอสภายนอก, ชนด B1 และ B2 ไดรบการพฒนามาจาก

ตปลอดเชอคลาส II ชนด A1 คณลกษณะของตชนดน รวมทงคณลกษณะของตปลอดเชอคลาส I และคลาส III ถกแสดงในตารางท 9 ซงทาใหตแตละชนดถกนาไปใชในงานแตกตางกน (ดตารางท 8) ตแตละประเภทแตกตางกนในหลายๆ ดาน ไดแก ความเรวของอากาศเขาทผานทางชองดานหนา ปรมาณอากาศทไหลเวยนกลบไปยงพนทปฏบตงานและทถกปลอยออกนอกต ระบบถายเทอากาศซงเปนตวกาหนดวาอากาศจะถกปลอยกลบมาภายในหองหรอจะถกปลอยออกสภายนอก และระบบความดนอากาศ

51


รปท 7 ตปลอดเชอคลาส II ชนด A1

A, ชองเปดดานหนา; B, บานหนาตาง; C, เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบอากาศออก;

D, ฝาดานหลง; E, เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบอากาศเขา; F, พดลม

รปท 8 ตปลอดเชอคลาส II ชนด B1

A, ชองเปดดานหนา; B, บานหนาตาง; C, เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบอากาศออก;

D, เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบอากาศเขา; E, ฝาดานหลงสาหรบระบายอากาศมความดนเปนลบ; F, พดลม; G, เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบอากาศเขา ระบบถายเทอากาศของตปลอดเชอชนดนจาเปนตองไดรบการตอเชอมเขากบระบบถายเทอากาศของตวอาคาร

52


ตารางท 9 ความแตกตางระหวางตปลอดเชอ (Biological Safety Cabinet, BSC) คลาส I, II, และ III

การไหลเวยนของอากาศ (%) ตปลอดเชอ

ความเรวลม (เมตร/วนาท) กลบมาใช ปลอยทง

ระบบถายเทอากาศเสย

คลาส Iก 0.36 0 100 ตอทอปลอยนอกอาคาร

คลาส IIA1 0.38−0.51 70 30 ระบายเขาหอง หรอ มทอสวมทบออกนอกอาคาร

คลาส IIA2 ชนดตอทอสภายนอกก 0.51 70 30

ระบายเขาหอง หรอ มทอสวมทบออกนอกอาคาร

คลาส IIB1ก 0.51 30 70 ตอทอปลอยนอกอาคาร คลาส IIB2ก 0.51 0 100 ตอทอปลอยนอกอาคาร คลาส IIIก ไมมลม 0 100 ตอทอปลอยนอกอาคาร

กทอซงอาจมเชอทกทอมความดนเปนลบหรอมทอทความดนเปนลบสวมทบ

รปท 9 ตปลอดเชอคลาส III A, ชองสาหรบถงมอ; B, บานหนาตาง; C, เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสองชน สาหรบอากาศออก; D, เครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบอากาศเขา; E, หมอนงฆาเชอแบบสองประตหรอชองสงของ; F, ถงทงสารเคม ระบบถายเทอากาศของตปลอดเชอชนดนจาเปนตองไดรบการตอเชอมเขากบระบบถายเทอากาศของตวอาคาร

53


ตปลอดเชอคลาส III ตปลอดเชอประเภทน (รปท 9) ใหความปลอดภยตอผปฏบตงานมากทสดและใชสาหรบเชอในกลมเสยงท 4 รอยรวซมถกอดไมใหมอากาศรว อากาศเขาผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสง และอากาศเสยผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสง 2 ชน อากาศภายนอกกถกควบคมเพอรกษาความดนทเปนลบภายในตปลอดเชอ (ประมาณ 124.5 Pa) หากจะทางานภายในตผปฏบตงานตองสอดมอผานถงมอหนาๆ ทตดกบต ซงอาจมถงมอนรอบๆ ตเพอจะไดทางานไดโดยรอย ตปลอดเชอประเภทนควรมชองสงของซงตดตงเครองกรองอากาศประสทธภาพสงสาหรบอากาศขาออกและสามารถถกทาใหปราศจากเชอได และอาจตอหมอนงแบบ 2 ประตเขากบต ตปลอดเชอประเภทนเหมาะสาหรบหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 และ 4 การเชอมตอระบบอากาศของตปลอดเชอ

กระโจม (thimble หรอ canopy hood) ถกออกแบบเพอใชสวมทบตปลอดเชอคลาส II ชนด A1 และ A2 ซงตอทอออกสภายนอก กระโจมนมขนาดพอดกบต ซงจะดดอากาศเสยไปยงทอระบายอากาศ มชองเปดเลกๆโดยปกตขนาดเสนผาศนยกลางเทากบ 2.5 ซม. ซงอยระหวางกระโจมและระบบระบายอากาศของต ชองเปดนจะดดอากาศจากหองเขาสระบบระบายอากาศของตวอาคารดวย ประสทธภาพของระบบระบายอากาศของตวอาคารตองดพอทจะจบทงอากาศในหองและอากาศเสยทระบายจากต กระโจมตองสามารถเคลอนยายไดหรออาจถกออกแบบมาเพอการทดสอบการทางานของต โดยทวๆไปแลว สมรรถนะของตทตอกบกระโจมนมกไมไดรบผลกระทบมากนกจากการขนๆลงๆของอากาศภายในตวอาคาร

สาหรบตปลอดเชอคลาส II ชนด B1 และ B2 นนมทอระบายอากาศเสยตอกบระบบระบายอากาศเสยของตวอาคาร หรอถาจะใหดควรมระบบทอแยกเฉพาะ ระบบระบายอากาศเสยของตวอาคารตองใหอากาศตามความตองการอากาศเขาสต ทงในดานปรมาตรและความดนอากาศ การใหการรบรองคณภาพตประเภทนตองใหเวลามากกวาตทใชอากาศแบบหมนเวยน การเลอกชนดตปลอดเชอ

การเลอกใชตปลอดเชอชนดใดใหคานงถงการปองกนเปนหลก ไดแก การปองกนการปนเปอน การปองกนอนตรายจากเชอกลมเสยงท 1-4 ทอาจเกดกบผปฏบตงาน และการปองกนอนตรายทอาจเกดจากอนภาครงสและสารเคมทเปนพษ ตารางท 8 แสดงตปลอดเชอทเหมาะสมกบการปองกนอนตรายประเภทตางๆ

โดยทวไปแลว ไมควรใชสารระเหยหรอสารเคมทเปนพษภายในตปลอดเชอชนดทใชอากาศแบบหมนเวยนอากาศเสยจากตมาสหองปฏบตการ ตประเภทนไดแก ตปลอดเชอคลาส I ซง

54


ไมไดตอทอสระบบระบายอากาศเสยของตวอาคาร หรอ ตปลอดเชอคลาส II ชนด A1 และ A2

สาหรบตปลอดเชอคลาส II ชนด B1 สามารถใชทางานกบสารเคมหรอสารรงสปรมาณเลกนอยได สาหรบตปลอดเชอคลาส II ชนด B2 (บางครงเรยกวา total exhaust cabinet) เปนตปลอดเชอทเหมาะสมทสดเมอตองทางานกบสารเคมระเหยไดทมปรมาณมากๆ การใชงานตปลอดเชอ ตาแหนงการวางต ความเรวของลมทผานเขาชองเปดดานหนาประมาณ 0.45 เมตร/วนาท ความเรวลมเทานอาจถกรบกวนไดจากกระแสลมภายนอกทเกดจากการเดนไปมาของคนใกลๆต การเปดหนาตาง เครองจายอากาศเขา และการเปดปดประต ดงนนโดยทวไปจงควรวางตปลอดเชอในตาแหนงทหางจากทางเดนสญจรไปมา และหากเปนไปได ควรเวนชองวางกวาง 30 ซม. ดานหลงและทกๆ ดานรอบๆ ต เพอการดแลรกษาททวถง สาหรบดานบนควรเวนพนทไว 30-35 ซม. เพอการตรวจสอบความเรวลมทเครองกรองอากาศเสยและเพอสะดวกในการเปลยนเครองกรองอากาศ ผใช ประโยชนของตปลอดเชออาจลดลง หากตถกใชไมเหมาะสม ผใชจงจาเปนทจะตองระมดระวงเวลาเคลอนแขนเขาและออกทางชองเปดดานหนาต โดยผใชตควรเคลอนแขนชาๆ ในลกษณะตงฉากกบชองเปด การทางานควรทาหลงจากสอดแขนเขาตแลวประมาณ 1 นาท เพอทจะใหกระแสลมภายในตนงเสยกอน และควรลดการเคลอนไหวใหนอยทสด โดยอาจจะใสสงของทตองการไวภายในตปลอดเชอกอนทจะเรมการทางาน การวางวสดอปกรณ ตะแกรงดานหนาของตปลอดเชอคลาส II จะตองไมถกกดขวางดวยกระดาษ หรออปกรณใดๆ และเครองมอตลอดจนวสดตางๆ ทจะวางภายในตตองผานการฆาเชอดวยแอลกอฮอล 70% เสยกอน อาจปพนบนโตะดวยกระดาษซบ ควรวางวสดทกชนดไวใหลกทสด แตตองไมกดขวางตะแกรงลมดานหลง อปกรณทสามารถทาใหเกดละอองของเหลว (เชน เครองปน เครองปนเหวยง) ควรถกวางไวลกทสด สวนอปกรณขนาดใหญ เชน ถงขยะ ควรวางอยชดดานขางดานใดดานหนงของต การทางานควรทาจากบรเวณทสะอาดไปยงบรเวณทปนเปอน ไมควรวางถงขยะและถาดใสไปเปตทใชแลวไวนอกต การใชงานและการดแลรกษา

55


ตปลอดเชอสวนใหญถกออกแบบใหสามารถเปดไวไดตลอด 24 ชวโมง และจากการวจยพบวาวธนชวยลดและควบคมฝนและอนภาคในหองปฏบตการได สาหรบตปลอดเชอคลาส II ชนด A1 และ A2 ทระบายอากาศเสยสหองหรอทตอเชอมกระโจมเขากบทอระบายอากาศเสยนน สามารถปดได เมอไมไดใชงาน สาหรบตปลอดเชอประเภทอนๆ เชน คลาส II ชนด B1 และ B2 ซงมการตอทอนน จะตองเปดเครองไวตลอดเวลา เพอรกษาสมดลยของอากาศภายในหอง โดยทวไปตปลอดเชอทกชนด ควรเปดเดนเครองไวประมาณ 5 นาท กอนและหลงปฏบตงาน เพอการฆาเชออากาศทอาจปนเปอนเชอ

การซอมแซมตปลอดเชอตองทาโดยเจาหนาททมความร และควรจดบนทกและรายงานความผดปกตทกครง แสงอลตราไวโอเลต แสงอลตราไวโอเลตไมใชสงจาเปนภายในตปลอดเชอ แตหากมการใชงาน ควรทาความสะอาดหลอดไฟทกสปดาห เพอกาจดฝนทอาจเกาะอยทหลอด ซงอาจลดประสทธภาพของหลอดไฟได ควรมการวดความเขมของแสง เพอใหแนใจวาแสงทเปลงออกมาเพยงพอ เมอมคนอยในหองจะตองปดแสงอลตราไวโอเลต เพอปองกนตาและผวหนงจากการสมผสกบแสงอลตราไวโอเลต การใชเปลวไฟ ควรหลกเลยงการใชเปลวไฟในตปลอดเชอ เนองจากเปลวไฟขดขวางทางเดนของอากาศ และอาจกอใหเกดอนตราย หากมสารระเหย หรอสารไวไฟอยภายในต หากตองการฆาเชอทหวงเพาะเชอ ควรใชตะเกยงเผาหวงเพาะเชอ หรอใชเตาเผาไฟฟา การหกหลน หองปฏบตการควรมคมอการจดการ กรณมการหกหลนของของเหลว ซงเจาหนาททกคนตองอานและทาความเขาใจ หากมการหกหลนของวสดตดเชอภายในตปลอดเชอ จะตองทาความสะอาดทนท โดยใชนายาฆาเชอทเหมาะสม และวสดอปกรณทสมผสกบเชอทหกตองไดรบการฆาเชอดวย การรบรองคณภาพ ตปลอดเชอแตละตควรไดรบการรบรองตามมาตรฐานทงในระดบประเทศและระดบนานาชาต ตงแตเรมตดตงเครอง และไดรบการประเมนคณภาพอยางสมาเสมอจากเจาหนาททมความร โดยควรทดสอบความสมบรณของเครอง การรวของเครองกรองอากาศประสทธภาพสง ความเรวลมทตกลงมายงพนททปฏบตงาน ความเรวลมทพนผว อตราการหมนเวยนอากาศ/ความดนลบ การไหลของอากาศโดยดจากการไหลของควน, สญญาณเตอนภยและการทางานของ interlocks นอกจากน

56


ควรตรวจสอบการรวของกระแสไฟฟา ความเขมของแสง ความเขมของแสงอลตราไวโอเลต ระดบเสยงและการสนสะเทอน การตรวจสอบทงหมดนตองทาโดยเจาหนาททมความรเทานน การทาความสะอาดและการฆาเชอ เครองมอและอปกรณทกอยางภายในตปลอดเชอตองไดรบการฆาเชอทพนผว และนาออกมาจากตภายหลงใชงาน อาหารเลยงเชอททงไวอาจเปนทเจรญของจลชพได

พนผวดานในของตปลอดเชอตองไดรบการฆาเชอทงกอนและหลงการใชงานแตละครง โดยเชดถทกดาน รวมทงดานในของหนาตาง แลวเชดดวยนายาฆาเชอทเหมาะสม เชน แอลกอฮอล 70% หากใชนายา bleach ควรเชดดวยนาสะอาดทฆาเชอแลวอกครง

ตปลอดเชอควรเปดเดนเครองไวตลอดเวลา หรอมฉะนน ควรเปดทงไว 5 นาท กอนทางาน การขจดสงปนเปอน ตปลอดเชอตองไดรบการขจดสงปนเปอนกอนทจะเปลยนเครองกรองอากาศ ซงปกตใชวธรมควนดวยกาซฟอรมลดไฮด ซงตองทาโดยเจาหนาททมความรเทานน อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล ผใชตปลอดเชอควรสวมอปกรณปองกนอนตรายทเหมาะสมทกครงทใชต สาหรบหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2 การใสเสอกาวนปกตกเพยงพอ แตสาหรบหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 และ 4 ควรเสอผาทรดกมยงขน สาหรบการใสถงมอควรใสทบชายแขนเสอกาวน สาหรบงานบางอยางอาจจาเปนตองสวมหนากากและแวนตาปองกนอนตราย สญญาณเตอนภย สาหรบตปลอดเชอนน เราสามารถตดตงเครองสญญาณเตอนภยได เชน ตดกบบานหนาตางของต ซงจะใหสญญาณเมอผใชเปดหนาตางผดตาแหนง หรออาจตดตงสญญาณเตอนการไหลของลม ซงจะเกดสญญาณเมอมการกดขวางทางลม ซงเปนอนตรายทงตอผปฏบตงานและตอชนงานททา หากเกดกรณเชนนจาเปนตองหยดทางานทนท และตองรายงานใหหวหนาหองปฏบตการทราบโดยดวน ขอมลเพมเตม การเลอกใช การตดตง การใชตปลอดเชออยางเหมาะสม รวมทงการรบรองคณภาพ เปนกระบวนการทซบซอน จงควรทาโดยเจาหนาททมผานการฝกอบรมและมความรและประสบการณเทานน ดรายละเอยดในเอกสารอางองท (5) และ (7-16) และภาค 11

57

11. เครองมอและอปกรณนรภย

การทางานในหองปฏบตการควรระมดระวงไมใหเกดละอองของเหลว หรอไมทาใหละอองของเหลวเหลานนกระจายออกไป เนองจากละอองของเหลวเปนสาเหตสาคญททาใหเกดการตดเชอได ละอองของเหลวทปนเปอนเชอสามารถเกดไดจากกจกรรมตางๆ ในหองปฏบตการทเกยวของกบวสดตดเชอ เชน การกวน การผสม การเขยา การยอยดวยวธ sonication การปนเหวยง แมวาจะใชเครองมอหรออปกรณทมความปลอดภยแลวกตาม แตกควรทากจกรรมตางๆ เหลานในตปลอดเชอ ทงนเพอความปลอดภยสงสด ตปลอดเชอตลอดจนวธใชงานและการตรวจสอบตางๆ ไดอธบายไวแลวในบทท 10 และใหพงระลกไวเสมอวาเครองมอและอปกรณเพอความปลอดภยนนไมสามารถใหความปลอดภยไดเลย หากเครองมอและอปกรณเหลานนไมถกใชโดยเจาหนาททไดรบการฝกฝนมาเปนอยางด นอกจากนเครองมอและอปกรณตางๆ ตองไดรบการตรวจสอบประสทธภาพการใชงานอยอยางสมาเสมอ

ตารางท 10 แสดงอปกรณเพอความปลอดภยตางๆ ขอมลเพมเตมเกยวกบการใชอปกรณเหลานอยางเหมาะสม สามารถอานไดในบทท 12

สาหรบขอมลเกยวกบเครองมอและกจกรรมทอาจทาใหเกดอนตราย สามารถอานไดในภาคผนวก 4 ตปลอดเชอชนด negative flexible-film isolators ตปลอดเชอชนด negative flexible-film isolators เปนอปกรณทปองกนอนตรายไดดทสดเมอตองทางานกบวสดตดเชอ ตนอาจตงอยบนฐานหรอลอทเคลอนทได ตวตทาจากพลาสตก polyvinylchloride (PVC) ชนดโปรงใส โดยมโครงเปนเหลก ความดนภายในถกปรบใหตากวาความคนบรรยากาศ อากาศเขาจะผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสงหนงชน ในขณะทอากาศเสยทออกมาจะผานเครองกรองอากาศประสทธภาพสงสองชน จงลดปญหาจากการทจะตองตอทอระบายอากาศเสยไปภายนอกอาคาร ภายในตอาจมตเพาะเชอ กลองจลทรรศน หรออปกรณอนๆ เชน เครองปนเหวยง กรงสตว บลอกทาความรอน เปนตน โดยอปกรณเหลานถกนาเขาและออกจากตผานทางชองสงของและชองสงตวอยาง โดยไมทาใหเกดการนาเชอเขาไปภายในต ผปฏบตงานตองใสถงมอมดชดเมอทางานกบตชนดน และจะตองตดตงเครองวดความดนในตดวย ตประเภทนใชกบเชอในกลมเสยงท 3 และ 4 และเหมาะกบการทางานในทองทซงไมเหมาะหรอไมสะดวกทจะตดตงตปลอดเชอแบบธรรมดา

58


เครองดดปลอยของเหลว การดดสารละลายหรอของเหลวตองใชเครองดดปลอยของเหลวเทานน โดยหามดดของเหลวผานไปเปตดวยปากเดดขาด เนองจากการดดของเหลวทอาจปนเปอนเชอโรคเปนสาเหตทาใหเกดการตดเชอไดทงทางทางเดนหายใจและทางการกน และเชอโรคสามารถผานเขาปากไดหากใชมอทมเชอจบทปลายไปเปตดานทจะใชปากดด สาลกรองทปลายไปเปตไมสามารถกรองเชอโรคไดทความดนเปนลบหรอเปนบวก และอนภาคตางๆอาจถกดดผานสาลกรองนได การใชปากดดของเหลวผานไปเปตยงอาจทาใหสาลกเอาสาลกรองนเขาไปภายในทางเดนหายใจได ดวยเหตทวานจงตองดดของเหลวโดยใชเครองดดปลอยของเหลว

ละอองของเหลวอาจเกดไดจากหลายสาเหต เชน จากการทของเหลวหยดลงบนพนทปฏบตงาน จากการดดและจายอาหารเลยงเชอ และจากของเหลวหยดสดทายทถกเปาผานไปเปต แตเราสามารถปองกนการหายใจเอาเชอซงอาจแฝงตวอยในละอองเหลานไดดวยการทางานเหลานในตปลอดเชอ

เครองดดปลอยของเหลวควรถกเลอกใชใหเหมาะกบงาน โดยทวไปควรเลอกใชเครองดดปลอยของเหลวทไมทาใหเกดอนตรายจากการตดเชอ และควรเปนเครองททาความสะอาดและฆาเชอไดงาย สาหรบ pipette tip ชนดมสาลกรองนนเหมาะกบการใชงานกบเชอหรอกบอาหารเลยงเซลล

ไมควรใชเครองดดปลอยของเหลวทแตกหรอชารด เครองทาใหเปนเนอดยวกน เครองเขยา เครองปน และ sonicators เครองปนอาหารทใชในงานครวไมไดถกอดรอยรวและสามารถทาใหเกดละอองของเหลวได จงไมควรถกนามาใชในหองปฏบตการ หรอกลาวอกนยหนงวา ควรใชเครองปนทถกออกแบบมาสาหรบใชในหองปฏบตการโดยเฉพาะ หากจะใชเครองปนกบเชอในกลมเสยงท 3 ควรใสหรอเทวสดตดเชอในตปลอดเชอเทานน สาหรบเครอง sonicator กอาจทาใหเกดละอองของเหลวไดเชนกน จงควรใชเครองนในตปลอดเชอเทานน และควรสวมใสอปกรณปองกนใบหนาและดวงตาขณะปฏบตงาน และตองทาความสะอาดและฆาเชอเครองมอหลงใชงานทกครง หวงเพาะเชอชนดใชครงเดยวทง หวงเพาะเชอชนดใชแลวทงน มประโยชนตรงทไมตองนาไปฆาเชอแลวนามาใชใหม จงเหมาะทจะใชภายในตปลอดเชอ เนองจากการใชตะเกยงบนเซน (Bunsen burner) และตะเกยงเผาหวงเพาะเชอ (microincinerator) อาจทาใหกดขวางทางเดนของลมในตปลอดเชอได หลงใชหวงเพาะเชอตองแชหวงไวในนายาฆาเชอและทงในถงขยะตดเชอ (ดบทท 3)

59


ตะเกยงเผาหวงเพาะเชอ (microincinerators) ตะเกยงเผาหวงเพาะเชอ ชนดใชแกสหรอใชไฟฟามแกวชนด borosilicate หรอเปนเซรามคซงสามารถลดการเกดการฟงกระจายของเชอได เมอใชฆาเชอบนหวงเพาะเชอ ตะเกยงประเภทนสามารถกดขวางทางเดนของลมในตปลอดเชอได จงควรวางตะเกยงชดตดฝาผนงดานหลงต ตารางท 10 อปกรณเพอความปลอดภยทางชวภาพ อปกรณ อนตรายทอาจปองกนได คณลกษณะดานความปลอดภยตปลอดเชอ - คลาส I ละอองของเหลว และการกระเดน - กระแสลมภายในตาทสด

(ความเรวพนผว) การกรองเหมาะสมสาหรบอากาศเสย - ไมปองกนการปนเปอน

- คลาส II ละอองของเหลว และการกระเดน - กระแสลมภายในตาทสด (ความเรวพนผว) การกรองเหมาะสมสาหรบอากาศเสย - ปองกนการปนเปอนได

- คลาส III ละอองของเหลว และการกระเดน - ประสทธภาพสงสด - ปองกนการปนเปอนได เมอใชกบ laminar flow

negative pressure flexible-film isolator

ละอองของเหลว และการกระเดน - ประสทธภาพสงสด

หนากาก/ฉากกนกระเดน

การกระเดนของสารเคม - กนระหวางผปฏบตงานและชนงาน

เครองดดปลอยของเหลว

อนตรายจากการดดของเหลวดวยปาก เชน การตดเชอจากการกน การหายใจเอาละอองของเหลวเขารางกาย การหยดของของเหลว การปนเปอน

- งายตอการทางาน - สามารถลดการปนเปอน - สามารถถกทาใหปราศจากเชอได - ควบคมการรวท pipette tip

ตะเกยงเผาหวงเพาะเชอ (microincinerator)

หวงเพาะเชอแบบใชแลวทง

การกระเดนจากหวงเพาะเชอ - ใชกาซหรอไฟฟา

- ใชแลวทง ไมตองเผา

60


อปกรณ อนตรายทอาจปองกนได คณลกษณะเพอความปลอดภย ภาชนะสาหรบการเกบ การขนสงวสดตดเชอ เพอทาปราศจากเชอภายในสถาบน

ละอองของเหลว การหก การรว - มฝาปด กนรวซมได - แขงแรง ทนทาน - นงฆาเชอได

ถงขยะสาหรบวสดมคม บาดแผลจากการถกของมคม - นงฆาเชอได - แขงแรง กนการถกทมแทงได

ภาชนะขนสง ระหวางหองปฏบตการ, สถาบน

การหลดลอดของเชอโรค - แขงแรง - มภาชนะกนนาสองชน เพอปองกนการหก - มวสดซบนา เพอปองกนการหกหลน

หมอนงฆาเชอ อนตรายจากวสดตดเชอ - ไดรบการรบรอง - ฆาเชอดวยความรอน

ขวดฝาเกลยว ละอองของเหลว และการกระเดน - เปนภาชนะทมประสทธภาพ การปองกนสาหรบทอสญญากาศ

การปนเปอนจากทอสญญากาศ ทอาจเกดจากละอองของเหลวและของเหลวลน

- หวกรองละอองของเหลว (ขนาดอนภาค 0.45 ไมครอน) - ขวดรปชมพบรรจนายาฆาเชอ มจกยาง - นงฆาเชอได

เสอผาและอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล อปกรณปองกนอนตรายเฉพาะบคคล และการแตงกายของเจาหนาทสามารถลดความเสยงจากการสมผสกบเชอจากละอองของเหลวทฟงกระจาย จากการกระเดน และจากอบตเหตจากการถกทมตาได การแตงกายและการเลอกใชอปกรณปองกนนนขนอยกบลกษณะงานททา ผปฏบตงานควรสวมใสเสอปองกนในขณะทางานในหองปฏบตการเสมอ และตองถอดเสอนนกอนออกจากหอง และลางมอทกครง ตารางท 11 สรปอปกรณปองกนอนตรายทใชในหองปฏบตการ เสอคลม เสอกาวน ชดคลมทงรางกาย และผากนเปอน เสอทใชในหองปฏบตการควรเปนแบบมกระดม อาจมแขนยาว กระดมอยดานหลง หรอเปนแบบสวมคลมทงตว โดยเฉพาะเมอตองทางานกบตปลอดเชอ บางครงอาจตองสวมผาพลาสตกกนเปอน

61


เพอปองกนการกระเดนของสารเคมหรอจากวสดตดเชอตางๆ เชน เลอด อาหารเลยงเชอ หองปฏบตการควรอยใกลหองซกรด

หามนาเสอผาทใชในหองปฏบตการไปสวมภายนอกหองปฏบตการ

ตารางท 11 อปกรณปองกนอนตรายทใชในหองปฏบตการ อปกรณ อนตรายทอาจปองกนได คณลกษณะเพอความปลอดภย เสอปฏบตการ เสอกาวน และชดปฏบตการแบบคลมทงรางกาย

การปนเปอนของเชอจากเสอผา - กระดมอยดานหลง - ปกปดเสอผาทใสมาจากบาน

แผนกนเปอนพลาสตก การปนเปอนของเชอจากเสอผา - กนนาได รองเทา การกระแทกและการกระเดน - ปดปลายเทา แวนตากนลม (goggles) การกระแทกและการกระเดน - เลนสกนกระแทกได (ตองเปน

เลนสสายตาหรอตองใสอยดานนอกแวนสายตา) - ปองกนดานขางของดวงตา

แวนตานรภย (safety spectacles)

การกระแทก - เลนสกนกระแทกได (ตองเปนเลนสสายตาหรอตองใสอยดานนอกแวนสายตา) - ปองกนดานขางของดวงตา

อปกรณปองกนใบหนา การกระแทกและการกระเดน - ปองกนทงใบหนา - ถอดไดงายเมอเกดอบตเหต

หนากากปองกนสารพษ การหายใจเอาละอองทมเชอ - มหลายแบบ เชน ใชครงเดยวทง เตมใบหนา ครงใบหนา

ถงมอ การสมผสกบเชอโดยตรง การโดนบาดจากของมคม

- ทาจาก latex, vinyl หรอ nitrile ใชแลวทง - ปองกนมอ - ถงมอตาขายเหลก

แวนตากนลม แวนตานรภย เครองบงใบหนา ชนดของอปกรณปองกนใบหนาและดวงตาจากการกระเดนหรอจากการกระแทกขนกบกจกรรมททา อาจใชเลนสสายตามาประกอบกบกรอบแวนพเศษ เพอใหเลนสถกประกอบกบกรอบแวนจากดานหนา และใชวสดทกนการแตกละเอยด หรอ สวมใสกบทปองกนใบหนาดานขาง สาหรบ

62


แวนตานรภย (safety spectacles) ไมสามารถปองกนการกระเดนไดแมวาจะใสรวมกบทปองกนใบหนาดานขาง สาหรบแวนตากนลม (goggles) นนสามารถปองกนการกระเดนเขาตาและปองกนการกระแทกดวงตาได ซงควรสวมใสแวนนดานนอกแวนสายตาและคอนแทคเลนส (ซงไมสามารถปองกนดวงตาจากเชอโรคหรอจากสารเคมได) สาหรบเครองปองกนใบหนา (face shields

หรอ visors) ควรทาจากพลาสตกทไมแตกละเอยด ซงคลมทงใบหนาและตดกบศรษะดวยสายรดหรอหมวก

หามนาแวนทใชในหองปฏบตการไปสวมภายนอกหองปฏบตการ เครองชวยหายใจ/หนากากปองกนกาซพษ เครองชวยหายใจหรอหนากากปองกนกาซพษอาจถกใชเมอตองทางานทมความเสยงสง (เชน การทาความสะอาดเชอทหก) ชนดของเครองชวยหายใจขนกบอนตรายทอาจไดรบ เครองชวยหายใจใชรวมกบกระดาษกรองหรอหวกรอง ซงกรองกาซหรอไอพษ อนภาคเลกๆ และเชอโรคได จงตองใชกระดาษกรองใชถกกบชนดของเครองชวยหายใจ เครองชวยหายใจควรเขาไดพอดกบใบหนาของผสวมใส เครองชวยหายใจชนดทมทอหายใจเขาใหความปลอดภยสง การเลอกเครองชวยหายใจควรปรกษาผเชยวชาญ เชน แพทยดานอาชวเวชศาสตร สาหรบหนากากศลยแพทยนนไมเหมาะทนามาใชในหองปฏบตการ เครองชวยหายใจบางชนด (ISO 13.340.30) ถกออกแบบมาเฉพาะ เพอปองกนอนตรายจากเชอโรค

หามนาเครองชวยหายใจทใชในหองปฏบตการไปสวมภายนอกหองปฏบตการ ถงมอ การตดเชอทมออาจเกดขนไดขณะทางานในหองปฏบตการ นอกจากนมอยงเปนสวนของรางกายทเสยงตอการบาดเจบจากวสดมคม ถงมอททาจาก latex, vinyl หรอ nitrile แบบใชแลวทงเหมาะสาหรบงานในหองปฏบตการทวๆ ไป รวมทงเมอตองทางานกบเลอด หรอของเหลวจากรางกาย ภายหลงเลกทางาน ควรถอดถงมอทง และลางมอใหสะอาด รวมทงหลงทางานกบตปลอดเชอ และกอนออกจากหองปฏบตการ ถงมอทใชแลวตองถกทงในถงขยะตดเชอ การใสถงมอชนด latex อาจทาใหเกดภมแพ เชน ผวหนงอกเสบ หรอ การแพเฉยบพลนได จงควรมถงมอชนดอนๆ ไวใชในหองปฏบตการดวย สาหรบถงมอตาขายเหลกนน อาจใสเมอตองทางานกบของมคม เชน ขณะผาซากสตว แตถงมอชนดนปองกนเฉพาะการถกเฉอน แตไมปองกนการถกทมแทง

หามนาถงมอทใชในหองปฏบตการไปสวมภายนอกหองปฏบตการ ดขอมลเพมเตมไดท เอกสารอางอง (12), (17) และ (18)

63


64

65

ภาค 4 เทคนคทางจลชววทยาทด


66

12. เทคนคทางหองปฏบตการ

การบาดเจบและการตดเชอจากการทางานในหองปฏบตการ อาจเกดขนไดจากความผดพลาดของผปฏบตงาน จากเทคนคในหองปฏบตการทไมด หรอจากความผดพลาดจากการใชเครองมอ ในบทนจะไดกลาวถงวธการหลกเลยงหรอลดปญหาตางๆ ทอาจเกดจากการทางาน การทางานกบตวอยางสงตรวจอยางปลอดภย การตดเชอในหองปฏบตการอาจเกดจากการเกบ การขนสง หรอการทางานกบเชอโรคไมถกตอง ภาชนะใสตวอยางสงตรวจ ภาชนะใสตวอยางอาจทาจากแกวหรอหากเปนไปไดควรใชพลาสตก โดยตองมความแขงแรง ไมรวซม โดยเฉพาะเมอปดฝา ไมมฝนละอองหรอวสดใดจบอยภายนอก ภาชนะตองไดรบการตดฉลากอยางถกตอง ไมควรนาเอาแบบฟอรมสงตวอยางหรอเอกสารใดมามวนพนรอบภาชนะ แตควรแยกเกบเอกสารเหลานนในซองทกนนาได การขนสงตวอยางภายในหนวยงาน ในการขนสงตวอยางภายในหนวยงาน ควรใชกลองรองอกชนเพอปองกนการรวซม สาหรบตะแกรงใสหลอดทดลอง ตองอยในแนวตง เพอทสารหรอตวอยางทอยในหลอดจะไดไมหกเรอะ กลองทใชรองอาจเปนพลาสตกหรอกลองเหลก ทนตอการกระแทกและนายาฆาเชอได ควรเปนกลองทสามารถนงฆาเชอได และตองไดรบการทาความสะอาดและฆาเชออยางสมาเสมอ การรบตวอยาง สาหรบหองปฏบตการทตองรบตวอยางจานวนมาก ควรจดบรเวณเฉพาะเพอใชรบตวอยาง การเปดพสด การเปดพสดทภายในมตวอยางสงตรวจ ตองทาอยางระมดระวง และเจาหนาทททาการเปดควรไดรบความรเกยวกบขอควรระวงตางๆ หากภาชนะทบรรจเสยงตอการแตกหรอรวซม ควรเปดภาชนะทบรรจเชอหรอตวอยางภายในตปลอดเชอ การใชไปเปตและเครองดดปลอยของเหลว 1. หามไปเปตโดยใชปากดด และตองใชเครองดดปลอยของเหลวเทานน

2. ไปเปตทกอนตองมสาลอดปลาย เพอลดหรอปองกนการปนเปอน

67


3. หามเปาไปเปตทมของเหลวซงอาจมเชอ

4. ไมควรผสมเชอดวยวธดดและปลอยของเหลวขนๆ ลงๆ ดวยไปเปต

5. ไมควรดนของเหลวอยางรนแรงออกจากไปเปต

6. การปลอยของเหลวจากไปเปตควรเปนไปในลกษณะจากขดหนงบนไปเปตไปสอกขดหนง เนองจากการปลอยของเหลวหยดสดทายทคางอยทปลายไปเปต อาจทาใหเกดการฟงกระจายของละอองของเหลวได

7. ไปเปตทเปอนเชอตองถกแชในนายาฆาเชอทเหมาะสม ในระยะเวลานานพอสมควรกอนทง 8. ภาชนะทงไปเปตตองตงอยภายในตปลอดเชอ

9. หามใชกระบอกและเขมฉดยาสาหรบการดดของเหลว

10. ควรแกะขวดทมจกยางออกกอน แลวจงดดสารดวยไปเปต ไมควรใชเขมฉดยาดดสารจากขวด

11. ควรรองพนทปฏบตงานดวยกระดาษรองซบเพอลดการฟงกระจายของของเหลวทอาจมเชอโรค

การหลกเลยงการฟงกระจายของเชอจากวสดตดเชอ 1. หวงเพาะเชอควรมเสนผาศนยกลาง 2-3 มม. และมดามจบยาวไมเกน 6 ซม. 2. ไมควรใชตะเกยง Bunsen burner เนองจากอาจทาใหเกดการฟงกระจายของเชอ แตควรใช

microincinerator ชนดไฟฟาสาหรบการฆาเชอทหวงเพาะเชอ และควรใชหวงเพาะเชอชนดใชครงเดยวทง

3. ควรระมดระวงเมอทาใหตวอยางเสลดหรอเสมหะแหง เพอปองกนการเกดละอองฟงกระจาย

4. ตวอยางและอาหารเพาะเชอทจะทงหรอทจะนาไปนงฆาเชอกอนทง ตองอยในภาชนะทไมรวซม อาจใชถง และควรปดปากถงกอนทง เชน ใชเทปทใชสาหรบการนงฆาเชอ (autoclave tape)

5. ทาความสะอาดและฆาเชอพนทปฏบตงานดวยนายาฆาเชอหลงเสรจงานทกวน

ดขอมลเพมเตมจากเอกสารอางอง (12) การใชตปลอดเชอ 1. ควรอธบายการใชและขอจากดของตปลอดเชอใหแกเจาหนาททกคน (ดบทท 10) ควรมคมอ

การทางานหรอคมอการใชตปลอดเชอสาหรบใหพนกงานอาน และควรทาความเขาใจกบพนกงานวาตปลอดเชอไมสามารถปองกนผปฏบตงานจากการหก การแตก หรอจากการเทคนคการปฏบตงานทไมด

2. หามใชตปลอดเชอทชารดหรออยในสภาพไมด

3. หามเปดกระจกดานหนาตปลอดเชอขน ในขณะปฏบตงาน

4. ควรเกบของในตปลอดเชอเทาทจาเปน และหามวางสงของกดขวางทางเดนลมทฝาดานหลง

68


5. หามใชตะเกยง Bunsen burner ในตปลอดเชอ เนองจากความรอนทเกดจากตะเกยงอาจขดขวางทางเดนของลมและอาจทาใหเครองกรองอากาศเสยหายได หากจาเปนอาจใช microincinerator ชนดไฟฟาสาหรบการฆาเชอทหวงเพาะเชอ แตควรใชหวงเพาะเชอชนดใชครงเดยวทง

6. ในการทางานภายในตปลอดเชอ ตองใชพนทชวงกลางหรอชวงหลงของต โดยการมองผานกระจกดานหนา

7. หลกเลยงการเดนไปมาขางหลงผปฏบตงาน ขณะทางานกบตปลอดเชอ

8. ผปฏบตงานกบตปลอดเชอ ควรลดหรอจากดการยนแขนเขาออกจากต 9. หามวางสงของ เชน กระดาษ ไปเปต กดขวางตะแกรงลม ซงจะเปนสาเหตใหเกดการปนเปอน

ตอชนงานและอาจทาใหผปฏบตงานตดเชอได 10. หลงเสรจงานทกครงและตอนเยนของทกวน ตองทาความสะอาดพนผวตปลอดเชอ

11. ควรเปดพดลมใหตปลอดเชอทางาน กอนและหลงการทางาน ประมาณ 5 นาท

12. ไมควรวางกระดาษภายในตปลอดเชอ

ดขอมลเพมเตมเกยวกบตปลอดเชอไดจากบทท 10 การหลกเลยงการตดเชอจากการกน การสมผสทางผวหนงและตา 1. หยดนาขนาดใหญ (เสนผาศนยกลางมากกวา 5 ไมครอน) สามารถตกลงโตะทดลองหรอบนมอ

ผปฏบตงานไดอยางรวดเรว จงควรสวมใสถงมอขณะปฏบตงาน และหลกเลยงการสมผสปาก ดวงตา และใบหนาขณะปฏบตงาน

2. หามรบประทานหรอเกบอาหารและดมเครองดมในหองปฏบตการ

3. ขณะปฏบตงาน หามนาสงของใดๆ เชน ปากกา ดนสอ หมากฝรง เขาปาก

4. หามแตงหนาในหองปฏบตการ

5. ควรปองกนใบหนา ดวงตา และปากจากการกระเดนของเชอ ขณะปฏบตงาน การหลกเลยงการตดเชอจากการถกทมแทง 1. ระมดระวงเศษแกวแตกทมตา หากเปนไปไดควรใชอปกรณททาจากพลาสตก

2. ระมดระวงการถกของมคมบาด เชน เขม ไปเปต หรอเศษแกว

3. หลกเลยงการถกเขมทมตาโดย (ก) ลดการใชกระบอกและเขมฉดยา (ข) กรณจาเปน ควรใชกระบอกและเขมฉดยาทมคณภาพ

4. ไมควรสวมปลอกเขมฉดยา เพราะอาจทาใหถกทมตาได และควรทงเขมในถงขยะทมฝาปดซงใชสาหรบทงเขมโดยเฉพาะ

5. หากเปนไปไดควรใชไปเปตททาจากพลาสตก

69


การแยกซรม 1. การแยกซรมควรทาโดยเจาหนาททไดรบการฝกฝนมาโดยเฉพาะ

2. ควรสวมถงมอ แวนตาปองกน ในขณะทางาน

3. เทคนคทางหองปฏบตการทดสามารถชวยลดการกระเดนและการฟงกระจายของละอองของเหลวได ควรดดเลอดและซรมโดยใชดวยความระมดระวง หามเท และหามดดของเหลวผานไปเปตดวยปาก

4. ไปเปตตองถกแชในนายาฆาเชอหลงใชงานในระยะเวลานานพอสมควรกอนนาไปทง หรอลาง แลวผากระบวนการทาปราศจากเชอเพอนากลบมาใชใหม

5. หลอดตวอยางสงตรวจทมกอนเลอด รวมทงฝาปด ตองถกทงในภาชนะทไมรวซม เพอการนงฆาเชอ และ/หรอ เผา

6. ควรเตรยมนายาฆาเชอไวใหพรอมใชงาน สาหรบการทาความสะอาด กรณเกดการหกหรอกระเดน (ดบทท 14)

การใชเครองปนเหวยง 1. เทคนคการทางานทดเปนพนฐานทสาคญทสดททาใหการใชงานเครองปนเหวยงมความ

ปลอดภย

2. ควรศกษาคมอการใชเครองปนเหวยงแตละเครอง 3. ควรตงเครองปนเหวยงอยในระดบทสามารถมองเหนภายในได เพอทจะไดใสอปกรณตางๆได

อยางถกตอง 4. หลอดทใชกบเครองปนเหวยงควรทาจากแกวทมความหนาหรอ หากเปนไปไดควรทาจาก

พลาสตก และควรตรวจสอบความชารดกอนใช 5. หลอดตองมฝาปดสนท (ควรเปนฝาเกลยว) 6. การบรรจหลอด การชงสมดลย การปดและเปด bucket สาหรบใสหลอด ตองทาในตปลอด

เชอ

7. ชงหลอดพรอมของเหลวภายในเปนคๆ เพอใหนาหนกไดสมดลยกนในขณะปนเหวยง 8. ศกษาคมอการใชงานเกยวกบขนาดของชองวางระหวางของเหลวและขอบของหลอด

9. สาหรบชองใน bucket ทวาง ควรใสหลอดบรรจนากลนหรอแอลกอฮอล (propanol, 70%) เพอใหนาหนกไดดลยกน ไมควรใชนาเกลอหรอ hypochlorite เนองจากสารเหลานกดกรอน

10. สาหรบการปนเหวยงเชอโรคในกลมเสยงท 3 และ 4 ตองใช bucket ชนดไมรวซม

11. หากใช rotor ชนดวางหลอดเอยง ตองระมดระวง ไมใหของเหลวลน เพราะอาจรวหรอหกได 12. ควรตรวจดภายในเครองปนเหวยงทกๆวน เพอตรวจดวามเศษวสดหรอรอยขดขวนภายใน

หรอไม หากพบควรทาการแกไขทนท

70


13. ตรวจด rotor และ bucket ทกๆ วนวามการสกกรอนหรอรอยราวหรอรอยแตกหรอไม 14. ทาความสะอาดและฆาเชอ bucket, rotor และเครองปนเหวยงทกครงหลงใชงาน

15. หลงใชงาน ใหควา bucket เพอใหแหง 16. เชอหรออนภาคสามารถถกขบดนออกมาจากเครองปนเหวยงดวยความเรวสงมาก และไมอาจ

ถกจบไดหากใชตปลอดเชอคลาส I หรอ II ในกรณนใหใชตปลอดเชอคลาส III และทางานดวยความระมดระวงและตองปดฝาหลอดเสมอ

การใชเครองทาใหเปนเนอเดยวกน เครองเขยา เครองปน และ sonicators 1. ไมควรใชเครองทาใหเปนเนอเดยวกน (homogenizer) ทใชในครวเรอน กบงานใน

หองปฏบตการ เนองจากเครองเหลานนอาจรวซมและทาใหเกดละอองของเหลวฟงกระจายได 2. ฝาและอปกรณใดๆตองอยในสภาพด ไมมตาหนหรอชารด โดยฝาตองปดไดพอด

3. ในขณะใชเครองมอเหลานจะเกดความดนภายใน ละอองของเหลวซงอาจมเชอโรคปนเปอนอาจหลดลอดออกมาไดโดยเฉพาะจากบรเวณฝาและตวเครอง ตวเครองควรทาจากพลาสตกโดยเฉพาะประเภท polytetrafluoroethylene (PTFE) เนองจากวสดททาจากแกว อาจแตกได ทาใหบาดมอหรอปลดปลอยเชอออกมา

4. ขณะปฏบตงาน ควรเดนเครองมอเหลานภายในตพลาสตกใส ซงจะตองทาความสะอาดและฆาเชอตพลาสตกนหลงใชงานทกครง หากเปนไปไดควรเดนเครองภายในตปลอดเชอ

5. ควรเปดฝาเครองภายในตปลอดเชอ

6. ผปฏบตงานควรสวมเครองปองกนหจากเสยงดง การใชเครองบดเนอเยอ 1. เครองบดเนอเยอททาจากแกวควรวางอยบนกระดาษดดซบ หากเปนไปไดควรใชเครองททา

จากพลาสตก PTFE

2. ควรเปดและเดนเครองบดเนอเยอในตปลอดเชอ การใชและการดแลรกษาตเยนและตแชแขง 1. ควรทาความสะอาดและละลายนาแขงในตเยน ตแชแขงและกลองบรรจนาแขงแหงอยาง

สมาเสมอ สาหรบวสดหรอหลอดทแตกใหนาไปทง และควรใสถงมอและเครองปองกนใบหนาขณะทาความสะอาด ภายหลงทาความสะอาดต ควรเชดภายในตดวยนายาฆาเชอ

2. ภาชนะทอยในตเยนหรอตแชแขงตองตดฉลากอยางถกตอง โดยระบชอวทยาศาสตรของของทบรรจอย วนทและชอผจดบนทก วสดใดๆทตดฉลากไมเหมาะสมหรอไมไดใชแลว ใหนาไปนงฆาเชอแลวทง

3. ตองจดทารายการบนทกสงของทอยในตเยนหรอตแชแขง

71


4. หามเกบวสดไวไฟในตเยน ยกเวนตนนสามารถปองกนการระเบดได และตองทาสญลกษณไวหนาตหากมวสดไวไฟอยภายใน

การเปดกระเปราะบรรจวสดตดเชอชนดดดแหง การเปดกระเปราะชนดดดแหงดวยความเยนตองทาดวยความระมดระวง เนองจากความดนภายในอาจจะตากวาความดนบรรยากาศ และทาใหเกดการฟงกระจายได เพอความปลอดภยจงควรเปดกระเปราะภายในตปลอดเชอ สาหรบขนตอนในการเปดกระเปราะอยางปลอดภยมดงน 1. เชดทาความสะอาดขวดดวยแอลกอฮอล 2. หากกระเปราะมสาลบรรจอยภายใน ใหทาเครองหมายตาแหนงของสาลไว 3. จบกระเปราะดวยสาลชบแอลกอฮอล เพอปองกนกระเปราะแตกบาดมอ

4. หกกระเปราะอยางระมดระวง 5. หากยงมสาลคางอยในกระเปราะ ใหดงออกดวยปากคบทผานการทาใหปราศจากเชอแลว

6. เตมสารละลายชาๆ อยางระมดระวง เพอไมใหเกดฟองฟ การเกบรกษากระเปราะบรรจวสดตดเชอ ไมควรเกบกระเปราะบรรจเชอในถงไนโตรเจนเหลว เนองจากอาจทาใหกระเปราะแตกหรอระเบดได แตหากจาเปน อาจเกบกระเปราะบรรจเชอในสวนทเปนกาซเหนอไนโตรเจนเหลวภายในถง หรอไมกเกบในกลองบรรจนาแขงแหง สาหรบผปฏบตงานตองสวมถงมอและแวนปองกนดวงตาขณะปฏบตงานโดยเฉพาะขณะนากระเปราะออกจากถงความเยน และทาความสะอาดและเชดภายนอกกระเปราะดวยแอลกอฮอล เมอนากระเปราะออกมาจากถง ขอควรระวงเกยวกบเลอด ของเหลวจากรางกาย เนอเยอ และสงขบหลง ขอควรระวงเหลานถกกาหนดเพอลดการแพรกระจายของเชอ การเกบ การตดฉลาก และการขนสงตวอยาง 1. ดขอควรระวงทวไปไดจากเอกสารอางอง (2) และใสถงมอทกครงขณะปฏบตงาน

2. การเกบเลอดจากผปวยหรอสตวปวย ตองทาโดยเจาหนาททมความรความชานาญ

3. ควรใชอปกรณเจาะเลอด เชน เขมและกระบอกฉดยา แบบใชครงเดยวแลวทง อาจใชอปกรณเกบเลอดชนดสญญากาศ ซงสามารถเกบเลอดเขาถงหรอหลอดเพาะเชอโดยตรง

4. วางหลอดในกลองเพอขนสงไปยงหองปฏบตการ (ดบทท 5) เกบเอกสารทเกยวของกบตวอยางในถงหรอซองทกนนาได

5. เจาหนาทรบตวอยางไมควรเปดถงน

72


การเปดหลอดบรรจตวอยาง 1. ควรเปดหลอดบรรจตวอยางในตปลอดเชอ

2. สวมถงมอ แวนตาปองกน ขณะปฏบตงาน

3. สวมเสอกาวนและผาพลาสตกกนเปอนขณะปฏบตงาน

4. เกบเศษแกวทง ระวงการกระเดน

แกวและวสดมคม 1. ควรใชวสดททาจากพลาสตก หากจาเปนตองใชแกวควรเลอกใชแกวชนด borosilicate ควร

ทงวสดททาจากแกวทราวหรอแตก

2. หามใชเขมฉดยาแทนการใชไปเปตในการดดปลอยของเหลว การปายสไลดและการทาฟลมเลอดบางเพอการตรวจดวยกลองจลทรรศน การเตรยมตวอยาง เชน เลอด เสมหะ อจจาระเพอการตรวจดวยกลองจลทรรศน เชนการเตรยมสไลด การยอม ไมไดฆาเชอโรคหรอไวรสไดในทกกรณ จงควรจบตวอยางดวยปากคบ และเกบอยางเหมาะสม หากจะทงใหนงฆาเชอเสยกอน เครองมอททางานอตโนมต (sonicators, vortex mixer) 1. เครองมอเหลานควรปดฝาได เพอปองกนการฟงกระจาย

2. ควรเกบของเหลวทไดในภาชนะปดสนท หากจะทงตองนงฆาเชอเสยกอน

3. ทาความสะอาดเครองมอทกครงหลงใชงาน เนอเยอ 1. ควรใชฟอรมาลนในการถนอมตวอยาง 2. หลกเลยงการทา frozen sectioning หากจาเปนควรมทบงเครอง cryostat และผปฏบตงาน

ควรสวมทปองกนใบหนา สาหรบการขจดสงปนเปอนเครองมอเหลาน ควรเพมอณหภมขนอยางนอย 20°C

การขจดสงปนเปอน ควรใชนายาไฮโปรคลอไรท (hypochlorite) หรอนายาฆาเชอทมประสทธภาพสงในการขจดสงปนเปอนหรอการฆาเชอ สาหรบการใชงานทวไปนายาไฮโปรคลอไรททเตรยมใหมๆ ควรมคลอรนในความเขมขน 1 กรม/ลตร แตถาเชดคราบเลอดทเกดจากการหกหลนควรมความเขมขน 5 กรม/ลตร สารกลตารลดไฮด (glutaraldehyde) อาจใชสาหรบการขจดสงปนเปอนทพนผวได (ดบทท 14)

73


ขอควรระวงเกยวกบไพรออน (prion) ไพรออนเปนสาเหตของโรคในกลม Transmissible Spongiform Encephalopathies (TSEs)

ไดแกโรค Creutzfeldt-Jakob disease (CJD), Gerstmann-Sträussler-Scheinker syndrome,

fata familial insomnia, โรค kuru ในมนษย, โรค scrapie ในแพะแกะ, โรค bovine

spongiform encephalopathy (BSE) ในวว และโรค transmissible encephalopathies ชนดอนๆ ในกวาง กวางเอลค (elk) และมงค (mink) แมวาจะพบโรค CJD ในมนษย แตยงไมพบรายงานวามผตดเชอจากการทางานในหองปฏบตการ อยางไรกตามจะตองระมดระวงเปนพเศษ หากตองทางานวสดทมไพรออน

ระดบความปลอดภยทางชวภาพสาหรบเชอ TSEs ขนกบชนดของเชอและตวอยางมศกษา พบวาอวยวะทมไพรออนมากทสดคอ ระบบประสาทสวนกลาง อยางไรกตามอาจพบไพรออนไดทอวยวะอนๆ เชน มาม ไทมส ตอมนาเหลอง และปอด จากรายงานลาสดพบวา ไพรออนทกลามเนอลนและกลามเนอลายอาจทาใหเกดการตดเชอได (เอกสารอางองท 20-23)

การทางานกบไพรออน ควรใชอปกรณทใชครงเดยวแลวทง เนองจากยงไมทราบวธทาลาย ไพรออนอยางสมบรณ ไมวาจะใชนายาฆาเชอหรอการทาใหปราศจากเชอ และตองระมดระวงไมใหไพรออนเขาปากหรอไมใหถกทมตาขณะปฏบตงาน ขอควรระวงเมอตองทางานกบไพรออน ไดแก 1. ไมควรใชอปกรณหรอเครองมอปะปนกบการทางานอน

2. ขณะปฏบตงาน ตองสวมเสอกาวนและผาพลาสตกกนเปอน และถงมอ (สาหรบนกพยาธวทยา ควรสวมถงมอเหลกระหวางถงมอยาง)

3. ใชอปกรณททาจากพลาสตก แบบใชครงเดยวแลวทง โดยทงในถงขยะแหง 4. ไมควรใชเครองบดปนเนอเยอ เนองจากจะมปญหาในการฆาเชอ

5. ทางานในตปลอดเชอ

6. ระวงการเกดละอองของเหลว การกน การถกบาดหรอทงแทงทผวหนง 7. พงระลกเสมอวาเนอเยอทถกถนอมดวยฟอรมาลนยงสามารถทาใหตดเชอได แมจะเกบไวนาน

8. สาหรบตวอยางทางจลพยาธวทยา ควรถกทาลายเชอดวยกรดฟอรมก (formic acid) 96% นาน 1 ชวโมง (เอกสารอางองท 24, 25)

9. ขยะทกชนด ซงรวมถงถงมอ เสอกาวน ผากนเปอน ตองถกนงฆาเชอท 134-137°C นาน 18

นาท หนงรอบ หรอรอบละ 3 นาท 6 รอบตอเนองกน แลวตามดวยการเผาทาลาย

10. อปกรณทตองนากลบมาใชอก เชน ถงมอเหลก ตองทาความสะอาดและขจดสงปนเปอนเสยกอน

11. ขยะเหลวตดเชอทปนเปอนไพรออน ตองถกฆาเชอดวย sodium hypochlorite ทมคลอรน 20

กรม/ลตร นาน 1 ชวโมง

74


12. ไพรออนไมถกทาลายโดยการรมควนดวย paraformaldehyde และทนทานตอแสงอลตราไวโอเลต อยางไรกตามตองฆาเชอตปลอดเชอดวยวธมาตรฐานตางๆ (ไดแก กาซฟอรมลดไฮด) เพอฆาเชอชนดอนๆ

13. ตปลอดเชอหรออปกรณอนๆ ทปนเปอนเชอไพรออน สามารถใช sodium hypochlorite ทมคลอรน 20 กรม/ลตร (2%) นาน 1 ชวโมง ในการฆาเชอได

14. เครองกรองอากาศประสทธภาพสงตองถกเผาทาลายทอณหภมขนตา 1000°C ภายหลงถอดออก สาหรบขนตอนกอนการเผาทาลาย มดงน ก. สเปรยเครองกรองอากาศดวยนายาเคลอบเงาผม ข. คลมเครองกรองอากาศดวยถง ค. ถอดเครองกรองอากาศออก ระวงไมใหฝาดานหลงปนเปอน

15. เครองมอตางๆตองถกแชใน sodium hypochlorite ทมคลอรน 20 กรม/ลตร (2%) นาน 1

ชวโมง และลางดวยนาสะอาดกอนการนงฆาเชอ

16. เครองมอหรออปกรณทไมสามารถนงฆาเชอได ตองถกลางหลายๆครงดวย sodium

hypochlorite ทมคลอรน 20 กรม/ลตร (2%) นาน 1 ชวโมง และลางดวยนาสะอาด

ดขอมลเพมเตมจากเอกสารอางอง (12) (26) และ (27)

75

13. แผนเฝาระวงและมาตรการฉกเฉน

หองปฏบตการทกแหงททางานกบเชอโรคควรทาแผนหรอมาตรการในการทางานกบเชอหรอกบสตวทมเชอโรคเหลานน แผนเฝาระวงเปนสงจาเปนสาหรบหองปฏบตการและสถานทเลยงสตวทดลองททางานหรอเกบเชอโรคในกลมเสยงท 3 หรอ 4 แผนเฝาระวง แผนเฝาระวงควรมมาตรการการปฏบตสาหรบสงตางๆ ตอไปน 1. ภยพบตหรอภยธรรมชาต เชน ไฟไหม นาทวม แผนดนไหว การระเบด

2. การประเมนความเสยงทางชวภาพ

3. การจดการเมอเกดอบตเหตจากการสมผสเชอและวธการขจดสงปนเปอน

4. การอพยพคนและสตวฉกเฉน

5. การรกษาผปวยฉกเฉน

6. การสารวจโรค

7. การจดการผตดเชอ

8. การสอบสวนทางระบาดวทยา 9. มาตรการตอเนองหลงเกดอบตเหต

การพฒนาแผนควรคานงถงสงตางๆตอไปน 1. การจดจาแนกเชอโรคกลมเสยง 2. บรเวณเสยง เชน หองปฏบตการ หองเกบของ คอกสตว 3. การจดจาแนกเจาหนาทกลมเสยง 4. การจดจาแนกบคลากรและงานทรบผดชอบ เชน เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ

แพทย นกจลชววทยา สตวแพทย นกระบาดวทยา พนกงานดบเพลง 5. บญชรายชอสถานพยาบาลทสามารถรบผปวยกรณทตดเชอหรอเกดเหตฉกเฉน

6. การเคลอนยายผปวยหรอผตดเชอ

7. บญชรายชอซรม วคซน ยา และอปกรณพเศษอนๆ

8. อปกรณฉกเฉน เชน เสอปองกนอนตราย นายาฆาเชอ ชดทาความสะอาดสารเคมหรอเชอโรคทหก และอนๆ

76


มาตรการฉกเฉน บาดแผลถกบาด แทง หรอแผลถลอก

ผปวยควรถอดเสอปองกนอนตรายออก แลวลางมอ และสวนของรางกายทบาดเจบ แลวทายาฆาเชอ และปรกษาแพทย ควรรายงานสาเหตของแผลหรอเชอทสมผสใหแพทยทราบดวย การตดเชอโรคจากการกน ผปวยควรถอดเสอปองกนอนตรายออก ไปพบแพทย พรอมรายงานสงทกนเขาไปใหแพทยทราบ การฟงกระจายของละอองของเหลวตดเชอ (ภายนอกตปลอดเชอ) ตองอพยพเจาหนาททกคนจากสถานทเกดเหตโดยดวน และนาผปวยไปพบแพทย หามผใดเขาสถานทเกดเหต (ประมาณ 1-24 ชวโมง) เพอใหเชอโรคทอยในอากาศถกระบายออกไป และตดปายหามเขา ควรใชนายาฆาเชอหรอวธการฆาเชอทเหมาะสม อบตเหตจากเชอหกหลนหรอภาชนะบรรจเชอแตก ปดหรอคลมบรเวณทเชอหกดวยกระดาษซบ และเทนายาฆาเชอแลวทงไวระยะหนง แลวจงทาความสะอาดบรเวณทเชอโรคหก หากมเศษแกวแตกตองใชปากคบหยบออก แลวเชดบรเวณทเชอหกดวยนายาฆาเชออกครง หากใชทตกผงในการเกบเศษแกว ตองนงฆาเชอและแชทตกผงนนในนายาฆาเชอดวย กระดาษซบหรอผาทใชเชดเชอโรคตองถกทงในถงขยะตดเชอ และตองใสถงมอขณะทาความสะอาด

หากเชอโรคหกใสเอกสาร ตองคดลอกขอมลใสเอกสารใหมแลวทาลายเอกสารชดเดม อบตเหตจากหลอดทดลองบรรจเชอโรคแตกในเครองปนเหวยง หากเกดอบตเหตจากหลอดทดลองบรรจเชอโรคแตกในเครองปนเหวยงในขณะเครองทางาน ใหปดเครองทนทและปดฝาไวกอน (ประมาณ 30 นาท) หากหลอดแตกหลงปดการทางานของเครองแลว ใหปดฝาไวทนท และปดฝาทงไว (30 นาท) ควรสวมถงมอยางหนาๆอกชนหนงภายนอกถงมอยางธรรมดาขณะความสะอาด และใชปากคบหยบเศษแกวแตก และแชเศษแกวแตก รวมทง bucket และ rotor ในนายาฆาเชอทเหมาะสม (ดบทท 14) อาจแยกหลอดทยงไมแตกและจกหรอฝาไวอกท สาหรบภายในเครองปนเหวยง ใหเชดดวยนายาฆาเชอ 2 ครง และเชดดวยนาสะอาดแลวปลอยทงไวใหแหง ทงวสดทกชนดในถงขยะตดเชอ

77


อบตเหตจากหลอดทดลองบรรจเชอโรคแตกในเครองปนเหวยงชนดไมรวซม การบรรจหลอดทดลองและการเอาหลอดออกจากเครองปนเหวยงควรทาในตปลอดเชอ หากมอบตเหตหลอดทดลองแตก ใหนงฆาเชอชนสวนของเครองหรออาจแชในนายาฆาเชอ ไฟไหมและภยธรรมชาต แผนกดบเพลงควรมสวนรวมในการพฒนาแผนฉกเฉน และควรแจงแผนกอคคภยทราบวาหองใดมหรอเกบเชอโรค เจาหนาทในแผนกอคคภยควรคนเคยกบผงหองและอปกรณภายในหองตางๆ หากเกดภยธรรมชาต ควรแจงหนวยงานราชการใหทราบวามเชอโรคเกบอยในหองปฏบตการ เชอเหลานตองถกเกบในกลองหรอภาชนะไมรวซม แผนกฉกเฉน ควรมเบอรโทรศพทและทอยขางลางนแสดงไวอยางชดเจน 1. เบอรและทอยของหนวยงานเอง 2. ผอานวยการสถาบน 3. หวหนาหองปฏบตการ 4. เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ 5. แผนกดบเพลง 6. โรงพยาบาล รถพยาบาล และแพทย (ชอ และแผนก) 7. ตารวจ 8. เจาหนาททางการแพทยของสถาบน 9. ชางเทคนคทเกยวของ 10. แผนกนา กาซ และไฟฟา อปกรณฉกเฉน 1. ชดปฐมพยาบาล 2. ถงดบเพลง และอปกรณดบเพลงตางๆ สาหรบอปกรณขางลางนอาจเตรยมไว 1. ชดปองกนอนตรายชนดคลมทงตว ถงมอ หมวก 2. เครองชวยหายใจ พรอมหนากากกรองสารพษ 3. นายาฆาเชอ เชน ชนดสเปรย ฟอรมลดไฮด 4. เปลหามผปวย 5. อปกรณตางๆ เชน ฆอน ขวาน ประแจ สวาน กระได เชอก

78


6. ปายหรอเทปกนสาหรบบรเวณหามเขา ดขอมลเพมเตมทเอกสารอางอง (12) และ (28)

79

14. การฆาเชอและการทาปราศจากเชอ ความรพนฐานเกยวกบการฆาเชอและการทาปราศจากเชอมความจาเปนตอความปลอดภยทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ วสดหรออปกรณทปนเปอนจาเปนตองถกทาความสะอาดขนตนกอนฆาเชอหรอทาปราศจากเชอ ขนตอนขางลางสามารถใชกบการฆาเชอทวๆ ไป คานยาม Antimicrobial-สารเคมทฆาหรอยบยงการเจญของเชอ Antiseptic-สารเคมทยบยงการเจรญของเชอโดยไมจาเปนตองฆาเชอนน โดยทวไปใชกบผวหนง

ภายนอกรางกาย Biocide-สารหรอสงใดกตามทฆาเชอ Chemical germicide-สารเคมทฆาเชอ Decontamination-การขจดสงปนเปอน กระบวนการลดหรอฆาเชอ นอกจากนยงหมายถง

กระบวนการลดหรอทาใหสารเคมและสารรงสออนกาลงลง Disinfectant-สารเคมทฆาเชอ แตไมทาลายสปอร สวนใหญใชกบพนผววสด Disinfection-การฆาเชอ วธทางกายภาพหรอเคมในการฆาเชอ แตไมทาลายสปอร Microbicide-สารเคมทใชในการฆาเชอ โดยทวไปใชคานแทนคาวา biocide, chemical

germicide หรอ antimicrobial Sporocide-สารเคมทใชฆาเชอและสปอร Sterilization-การทาปราศจากเชอ กระบวนการฆา และ/หรอ ทาลายเชอและสปอรทกชนด การทาความสะอาดวสดในหองปฏบตการ การทาความสะอาด คอการกาจดสงสกปรก คราบและสารอนทรย ไดแก การขดดวยแปรง การดดฝน การซก การถพนดวยนาผสมสบหรอผงซกฟอก สารอนทรย ดนและฝนสามารถยบยงการสมผสเชอของนายาฆาเชอได ดงนนการทาความสะอาดขนตนกอนทจะทาการฆาเชอหรอการทาปราศจากเชอจงมความจาเปน แตตองระมดระวงไมใหรางกายสมผสกบเชอโรคในขณะทาความสะอาด สารเคมฆาเชอ

สารเคมหลายชนดถกนามาใชเปน disinfectant และ/หรอ antiseptic ดงนนจงจาเปนตองพจารณาเลอกสารเคมใหถกตองกบความตองการ โดยปกตสารเคมเหลานจะออกฤทธทอณหภมสง แตในขณะเดยวกนอณหภมทสงกเรงการระเหยและทาลายสารเคมเหลาน การใชรวมถงการเกบสารเคม

80

14. การฆาเชอและการทาปราศจากเชอ

เหลานจงตองระมดระวงเปนพเศษ นอกจากนสารเคมหลายชนดกมพษทงตอมนษยและสงแวดลอม จงตองใช เกบ และกาจดสารเคมเหลานอยางระมดระวงเชนกน โดยตองสวมถงมอ ผาพลาสตกกนเปอน และแวนตาขณะทางาน โดยปกตไมจาเปนตองใชสารเคมเหลานในการฆาเชอทพน ผนง และอปกรณ ยกเวนกรณเพอควบคมโรคระบาด อยางไรกตามควรใชสารเคมเหลานเทาทจาเปน เพอการประหยดและรกษาสภาพแวดลอม ความเขมขนสารเคมขางลางน คอ นาหนก/ปรมาตร (w/v) ตารางท 12 สรปความเขมขนของสารประกอบคลอรนทใชในการฆาเชอจลชพ ตารางท 12 ความเขมขนของสารประกอบคลอรนทใชในการฆาเชอจลชพ ในสภาพสะอาดก ในสภาพสกปรกข

ปรมาณคลอรนทตองการ 0.1% (1 กรม/ลตร) 0.5% (5 กรม/ลตร) สารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรท (มคลอรน

5%) 20 มลลลตร/ลตร 100 มลลลตร/ลตร

สารละลายแคลเซยมไฮโปคลอไรท (มคลอรน 7%)

1.4 กรม/ลตร 7.0 กรม/ลตร

ผงโซเดยมไดคลอโรไอโซไซยานเรต (มคลอรน 60%)

1.7 กรม/ลตร 8.5 กรม/ลตร

โซเดยมไดคลอโรไอโซไซยานเรตชนดเมด (มคลอรน 1.5 กรม/เมด)

1 เมด/ลตร 4 เมด/ลตร

คลอรามน (มคลอรน 25%)ค 20 กรม/ลตร 20 กรม/ลตร กหลงการทาความสะอาดขนตน ขสาหรบฉดใหทวม เชน บนเลอด หรอหลงการทาความสะอาดขนตน คดในเนอหา คลอรน (chlorine) โซเดยมไฮโปคลอไรท (sodium hypochlorite) คลอรนเปนสารออกซแดนซออกฤทธเรวทใชอยางกวางขวางในการฆาเชอจลชพ สวนใหญจาหนายในรปทเรยกวา bleach ซงกคอสารละลายของโซเดยมไฮโปคลอไรท (NaOCl) ซงสามารถนามาละลายใหไดความเขนขนทตองการ

คลอรนโดยเฉพาะในรป bleach นมความเปนดางมากและสามารถกดกรอนโลหะได การออกฤทธสามารถถกยบยงไดโดยสารอนทรย (โปรตน) การเกบหรอการละลาย bleach ในภาชนะเปด โดยเฉพาะทอณหภมสง ทาใหกาซคลอรนถกปลดปลอยออกมา ซงทาใหประสทธภาพในการฆาเชอลดลง โดยปกตควรเปลยนสารละลายคลอรนใหมทกวนหากมสารอนทรยจานวนมากลงไปปนเปอน แตหากมสารอนทรยเลกนอยกสามารถใชสารละลายคลอรนนนไดประมาณหนงสปดาห

ความเขมขนของสารละลายคลอรนทใชในการฆาเชอจลชพในหองปฏบตการ ควรมปรมาณ

81


คลอรน 1 กรม/ลตร หากใชในการทาความสะอาดเชอโรคอนตรายทหก ควรมความเขนขน 5

กรม/ลตร หรอใชเมอมสารอนทรยปรมาณมาก ดงนนสาหรบ bleach หรอโซเดยมไฮโปคลอไรท ซงมคลอรน 50 กรม/ลตร ตองถกเจอจาง 1:50 หรอ 1:10 เพอใหไดความเขมขน 1 กรม/ลตร หรอ 5 กรม/ลตร ตามลาดบ สาหรบ bleach ทใชในอตสาหกรรมซงมความเขนขนของโซเดยมไฮโปคลอไรท 120 กรม/ลตร ตองถกเจอจางมากขน เพอใหไดความเขนขนทตองการ

แคลเซยมไฮโปคลอไรท (Ca(ClO)2) ชนดแกรนลหรอเมด โดยปกตมคลอรน 70% ดงนนสารละลายทเตรยมจากแคลเซยมไฮโปคลอไรททงชนดแกรนลหรอเมด ท 1.4 กรม/ลตร และ 7.0

กรม/ลตร จงมคลอรน 1 กรม/ลตร และ 5 กรม/ลตร ตามลาดบ ไมแนะนาใหใช bleach เปน antiseptic แตอาจใชเปน disinfectant และใชราดบนวสดท

ปราศจากโลหะ ในกรณฉกเฉนสามารถใช bleach ทความเขมขนคลอรน 1-2 มลลกรม/ลตร ในการฆาเชอในนาดม

กาซคลอรนมความเปนพษสง ดงนนจงตองใชและเกบ bleach ในสถานททอากาศถายเทสะดวก และหามผสมกรดลงใน bleach เพอยบยงการปลอยกาซคลอรน คลอรนมพษทงตอมนษยและสงแวดลอม ดงนนจงควรลดการใชเทาทจาเปน โซเดยมไดคลอโรไอโซไซยานเรต (sodium dichloroisocyanurate) โซเดยมไดคลอโรไอโซไซยานเรต (NaDCC) ในรปผงมคลอรน 60% ดงนนสารละลายทเตรยมจาก NaDCC ท 1.7 กรม/ลตร และ 8.5 กรม/ลตร จงมคลอรน 1 กรม/ลตรและ 5 กรม/ลตร ตามลาดบ สาหรบ NaDCC ชนดเมดมคลอรน 1.5 กรมตอเมด ดงนนหากใชหนงหรอสเมดละลายนา 1 ลตรจะใหความเขมขน 1 กรม/ลตรและ 5 กรม/ลตร ตามลาดบ NaDCC ทงในรปเมดและผงใชงายและงายตอการเกบรกษา สาหรบเลอดหรอเชออนตรายทหกบนพนสามารถราดดวย NaDCC แลวทงไวอยางนอย 10 นาทกอนลางออก แลวจงทาความสะอาดตามปกตอกครง คลอรามน (chloramine) คลอรามนอยในรปผงมคลอรน 25% คลอรามนปลดปลอยคลอรนชากวาไฮโปคลอไรท ดงนนจงตองใชความเขนขนมากกวาไฮโปคลอไรท แตในทางตรงกนขาม คลอรามนไมถกทาใหออนแรงโดยสารอนทรย และแนะนาใหใชความเขมขน 20 กรม/ลตร ทงในสภาพสะอาดและสกปรก คลอรามนไมมกลน อยางไรกตามตองลางวสดทราดดวยคลอรามนใหสะอาดเพอขจดสารตกคาง

ในผงคลอรามนท (sodium tosylchloramine) คลอรนไดออกไซด (chlorine dioxide) คลอรนไดออกไซด (ClO2) เปนยาฆาเชอทเปน oxidizer ทออกฤทธเรวและรนแรง สวนใหญใชความเขนขนตากวา bleach คลอรนไดออกไซดไมเสถยรในสภาพกาซและแตกตวใหกาซคลอรน

82


(Cl2) กาซออกซเจน (O2) และความรอน อยางไรกตามคลอรนไดออกไซดละลายนาและเสถยรในรปสารละลาย วธเตรยมคลอรนไดออกไซดทาไดสองวธ (1) โดยผสมกรดไฮโดรคลอรก (HCl) กบโซเดยมคลอไรท (NaClO2) และ (2) สงซอในรปทเสถยร

คลอรนไดออกไซดเปนออกซแดนซทใชมากทสด สาหรบโอโซนและคลอรนเกดปฏกรยาตอสารตางๆมากกวาคลอรนไดออกไซดและถกทาใหออนแรงโดยสารอนทรย อยางไรกตามคลอรนไดออกไซดเกดปฏกรยากบสารประกอบกามะถน กบเอมนชนดทตยภมและตตยภมและกบสารประกอบอนทรยบางชนด ดงนนจงเกดสารตกคางทเสถยรเมอใชคลอรนไดออกไซดแมทปรมาณนอยๆ เมอเปรยบเทยบกบคลอรนหรอโอโซน ในสภาพทมสารอนทรยคลอรนไดออกไซดจงมประสทธภาพดกวาโอโซนและคลอรน ฟอรมลดไฮด (formaldehyde) ฟอรมลดไฮด (HCHO) เปนกาซทฆาเชอจลชพและสปอรไดทกชนดทอณหภม 20 องศาเซลเซยส แตไมมฤทธตอไพรออน

ฟอรมลดไฮดออกฤทธชาๆ และตองการความชนสมพทธประมาณ 70% ในทองตลาดอยในรปโพลเมอรทเปนของแขงทเปนเกรดหรอเมด ซงกคอ พาราฟอรมลดไฮด หรอในรปฟอรมาลน ซงเปนสารละลายของกาซในนาทความเขมขนประมาณ 370 กรม/ลตร (37%) ซงมเมทานอล (100

มลลลตร/ลตร) เปนสารรกษาความเสถยร ทงสองรปเมอใหความรอนจะปลดปลอยกาซ ซงมฤทธทงการขจดสงปนเปอนและการฆาเชอในหองหรอภาชนะปด เชน ตปลอดเชอ อาจใชฟอรมลดไฮด (5% ฟอรมาลนในนา) ในการฆาเชอกได

ฟอรมลดไฮดอาจทาใหเกดมะเรง เปนกาซทระคายเคองตอตาและเยอเมอก เปนอนตราย และมกลนรนแรง จงตองถกเกบและใชในตดดควนหรอในทอากาศถายเท และการใชจะตองปฏบตตามขอกาหนดดานความปลอดภยทางสารเคมระดบชาตอยางเครงครด กลตารลดไฮด (glutaraldehyde)

กลตารลดไฮด (OHC(CH2)3CHO) เหมอนฟอรมลดไฮด กลาวคอ ออกฤทธตอแบคทเรย สปอร เชอรา และไวรสทงชนดทมและไมมไขมน กลตารลดไฮดไมกดกรอน และออกฤทธเรวกวาฟอรมลดไฮด อยางไรกตามตองใชเวลาหลายชวโมงในการฆาสปอรของแบคทเรย

โดยปกตกลตารลดไฮดอยในรปสารละลายทความเขนขนประมาณ 20 กรม/ลตร (2%) และบางผลตภณฑตองถกกระตน (ทาใหเปนดาง) กอนการใช โดยการเตมสารประกอบไบคารบอเนต สารละลายทถกกระตนแลวนสามารถใชและนากลบมาใชใหมได 1-4 สปดาหขนกบสตร ชนดและความถของการใช บางผลตภณฑมแตขอบงชหยาบๆเกยวกบระดบของกลตารลดไฮดในสารละลาย และกลตารลดไฮดควรถกทงหากขน

83


กลตารลดไฮดเปนพษและระคายเคองตอผวหนงและเยอเมอก ดงนนจงควรหลกเลยงการสมผส และตองใชในตดดควนหรอในสถานททอากาศถายเทด ไมแนะนาใหใชสเปรยหรอสารละลายสาหรบการ decomtamination พนผวของสงแวดลอม และการใชจะตองปฏบตตามขอกาหนดดานความปลอดภยทางสารเคมระดบชาตอยางเครงครด สารประกอบฟนอล (phenolic compounds) สารประกอบฟนอลเปนสารเคมกลมใหญ และเปนสารฆาเชอในยคแรกๆ อยางไรกตามปจจบนถกจากดการใชลงเนองจากปญหาเรองความปลอดภย ฟนอลออกฤทธตอแบคทเรย และไวรสชนดทมไขมน และทความเขมขนทเหมาะสมสามารถออกฤทธตอ mycobacteria ดวย แตไมออกฤทธตอสปอรและมผลไมแนนอนตอไวรสชนดไมมไขมน ผลตภณฑฟนอลหลายชนดใชในการ decontamination พนผวของสงแวดลอม และบางชนด เชนไตรโคลซาน (triclosan) และคลอรอกซลนอล (chloroxylenol) ใชเปน antiseptic

ไตรโคลซานเปนผลตภณฑทใชในการลางมอ มฤทธตอแบคทเรย และปลอดภยตอผวหนงและเยอเมอก อยางไรกตามจากการศกษาทางหองปฏบตการ พบวา แบคทเรยททนตอไตรโคลซานทความเขมขนตาจะทนตอยาปฏชวนะบางชนดดวย แตยงไมทราบความสาคญของการคนพบนในทองท

สารประกอบฟนอลบางชนดไวและสามารถถกทาใหออนกาลงโดยความกระดางของนา ดงนนจงตองถกเจอจางดวยนากลนหรอนาทปราศจากไอออน

ไมแนะนาใหใชสารประกอบฟนอลกบพนผวทจะสมผสกบอาหารหรอในสถานททมเดกเลก สารเหลานอาจถกดดซบโดยยางและสามารถแทรกซมผานผวหนงได และการใชจะตองปฏบตตามขอกาหนดดานความปลอดภยทางสารเคมระดบชาตอยางเครงครด สารประกอบควอเตอนารแอมโนเนยม สารประกอบควอเตอนารแอมโนเนยม (quaternary ammonium compounds) มหลายชนด อยในรปสารผสมและมกใชในการฆาเชอรวมกบยาฆาเชอชนดอน โดยออกฤทธดตอแบคทเรยและไวรสชนดมไขมน และบางชนด เชน เบนซาโกเนยมคลอไรด (benzakonium chloride) ถกใชเปน antiseptic

การออกฤทธในการฆาเชอของสารประกอบควอเตอนารแอมโมเนยมบางชนดลดลงอยางมากโดยสารอนทรย ความกระดางของนาและ anionic detergents ดงนนจงตองเลอกสารเคมทเขากนไดในการทาความสะอาดขนแรก เมอจะใชสารประกอบควอเตอนารแอมโมเนยมในการ disinfect-

tion แบคทเรยทเปนอนตรายสามารถเจรญเตบโตไดในสารละลายของสารประกอบควอเตอนารแอมโมเนยม และสารเคมชนดนอาจสะสมในสงแวดลอมเนองจากถกยอยสลายไดชา

84


แอลกอฮอล เอทานอล (ethanol หรอ ethyl alcohol, C2H5OH) และ 2-propanol (isopropyl alcohol,

(CH3)2CHOH) มคณสมบตใกลเคยงกนในการเปน disinfectant ซงออกฤทธตอแบคทเรย เชอรา และไวรสชนดมไขมน แตไมออกฤทธตอสปอร และใหผลการออกฤทธไมแนนอนตอไวรสชนดไมมไขมน ควรใชแอลกอฮอลทความเขนขนประมาณ 70% (v/v) ในนาเพอประสทธภาพสงสด ทความเขนขนสงหรอตากวานอาจไมมผลในการฆาเชอ ขอดอยางหนงของแอลกอฮอลคอไมมสารตกคางอยบนวสดทใช

สารผสมหลายชนดมประสทธภาพดกวาการใชแอลกอฮอลเพยงอยางเดยว เชน 70% (v/v)

แอลกอฮอล ผสมกบ ฟอรมลดไฮด 100 กรม/ลตร และแอลกอฮอลผสมคลอรนในปรมาณ 2 กรม/ลตร สาหรบสารละลายเอทานอล 70% (v/v) สามารถใชไดกบผวหนง พนผวบนโตะในหองปฏบตการและในตปลอดเชอ และใชแชอปกรณผาตดได ปกตเอทานอลจะม emollients ผสมอยเนองจากเอทานอลทาใหผวหนงแหง สาหรบการขดถมอแนะนาใหใชนายาทผสมแอลกอฮอล อยางไรกตามควรจาไววาเอทานอลไมมผลตอสปอรและไมสามารถฆาไวรสชนดไมมไขมนได

แอลกอฮอลระเหยไดและไวไฟ จงตองไมใชใกลเปลวไฟ จงควรเกบสารละลายพรอมใชงานในภาชนะปดสนทเพอปองกนการระเหย แอลกอฮอลอาจทาใหยางแขงขน และละลายกาวบางชนดได การทาบญชรายชอและการเกบเอทานอลในหองปฏบตการทเหมาะสมมความสาคญมาก เพอปองกนการใชไปในวตถประสงคอนนอกจาก disinfection และขวดทบรรจแอลกอฮอลตองมฉลากชดเจนเพอปองกนการถกนาไปนงฆาเชอ ไอโอดนและไอโอโดฟอร (iodine และ iodophors) การออกฤทธของ disinfectants ชนดนคลายๆ กบคลอรน แมวามนถกทาใหออนกาลงดวยสารอนทรยไดนอยกวาคลอรน ไอโอดนมสจงทาใหผาและพนผวตางๆ เปอะเปอนได โดยปกตจงไมเหมาะสมในการใชเปน disinfectant ในทางตรงขามไอโอโดฟอรและทงเจอรไอโอดนเปน antiseptic ทด สาหรบโพลวโดนไอโอดนมความปลอดภยและใชในการขดมอและทาความสะอาดผวหนงกอนผาตด ไมควรใชไอโอดนกบอปกรณทางการแพทยและทางทนตกรรม และไมควรใชไอโอดบนอะลมเนยมและทองแดง

ไอโอดนมพษ ผลตภณฑทมไอโอดนตองถกเกบท 4-10 องศาเซลเซยส เพอปองกนการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยทเปนอนตราย ไฮโดรเจนเปอรออกไซดและเปอรแอซด ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (hydrogen peroxide, H2O2) และเปอรแอซด (peracids) เปนออกซแดนซอยางแรงและฆาเชอวงกวาง และปลอดภยตอมนษยและสงแวดลอมมากกวาคลอรน

85


ไฮโดรเจนเปอรออกไซดอยในรปพรอมใชงานคอมเปนสารละลาย 3% หรอในรปสารละลาย 30% ซงตองถกเจอจาง 5-10 เทาดวยนาปราศจากเชอ อยางไรกตาม สารละลายไฮโดรเจนเปอรออกไซด 3-6% อยางเดยวมปฏกรยาชาและฆาเชอไดจากด ดงนนผลตภณฑทในปจจบนจงมสวนประกอบอน ซงทาใหไฮโดรเจนเปอรออกไซดเสถยรขน เรงปฏกรยาในการฆาเชอและลดการกดกรอน

ไฮโดรเจนเปอรออกไซดสามารถใชในการขจดสงปนเปอนบนโตะปฏบตการและตปลอดเชอ และสารละลายทเขมขนขนสามารถใชในการฆาเชออปกรณทางการแพทยและทางทนตกรรมทไมทนความรอน สาหรบการใชไฮโดรเจนเปอรออกไซดชนดระเหยไดหรอกรดเปอรอะซตก (CH3COOOH) ในการฆาเชออปกรณทางการแพทยและทางทนตกรรมทไมทนความรอนนน ตองใชเครองมอพเศษ

ไฮโดรเจนเปอรออกไซดและเปอรแอซดกดกรอนโลหะ เชน อะลมเนยม ทองแดง ทองเหลองและสงกะสได และยงกดสผา ผม ผวหนงและเยอเมอก วสดทใชสารเหลานจงตองถกลางใหสะอาดกอนทจะมาสมผสกบดวงตาหรอเยอเมอก และควรเกบใหหางจากความรอนและแสง การขจดสงปนเปอนในสงแวดลอมเฉพาะบรเวณ การขจดสงปนเปอนในหองปฏบตการ เฟอรนเจอรและอปกรณตางๆ ตองใชยาฆาเชอชนดนาและกาซรวมกน บรเวณพนผวสามารถฆาเชอไดโดยใชสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรท (NaOCl) ซงมคลอรน 1 กรม/ลตร แตหากใชความเขนขนสงขนเปน 5 กรม/ลตรในสถานการณเสยง สาหรบการฆาเชอในสงแวดลอม อาจใชไฮโดรเจนเปอรออกไซด (H2O2) แทนสารละลาย bleach

การฆาเชอในหองปฏบตการและอปกรณสามารถใชการรมควน (fumigation) ดวยฟอรมลดไฮด ซงไดจากการใหความรอนแกพาราฟอรมลดไฮดหรอการตมฟอรมาลน ซงวธการดงกลาวตองทาโดยเจาหนาททมความรเทานน ชองตางๆ เชน หนาตาง ประต ควรถกอดรอยรวซมดวยเทปกอนการรมกาซ โดยควรทาการรมกาซทอณหภมปกตคอ 21 องศาเซลเซยส และมความชนสมพทธ 70% (ดการฆาเชอตปลอดเชอในบทนประกอบ)

ภายหลงการรมกาซ ตองจดใหอากาศมการถายเททดกอนทจะใหเจาหนาทเขาไป หากตองเขาไปในสถานททมการรมกาซ ตองสวมใสเครองชวยหายใจ อาจใชแอมโมเนยมไบคารบอเนต (ammonium bicarbonate) ชนดกาซ เพอทาใหฟอรมลดไฮดมฤทธลดลง

สาหรบการรมกาซทพนทเลกๆ ดวยไอของไฮโดรเจนเปอรออกไซดตองใชอปกรณพเศษ การขจดสงปนเปอนภายในตปลอดเชอ อปกรณทใชในการสราง การไหลเวยน และการทาใหฟอรมลดไฮดออนฤทธลงสาหรบการฆาเชอในตปลอดเชอคลาส I และ II นนสามารถหาไดทวไป อกวธหนงคอการใชพาราฟอรมลดไฮดใน

86


ปรมาณทเหมาะสม (ความเขมขนของพาราฟอรมลดไฮดในอากาศเทากบ 0.8%) โดยการตงพาราฟอรมลดไฮดในกะทะรอนหรอกะทะไฟฟา โดยอกกะทะใหตงแอมโมเนยมไบคารบอเนต (ammonium bicarbonate) ในปรมาณมากกวาพาราฟอรมลดไฮด 10% ภายในตปลอดเชอตเดยวกน ปลกสาหรบกะทะตองอยนอกตปลอดเชอ เพอจะไดถอดหรอเสยบปลกไดสะดวก หากความชนสมพทธตากวา 70% ควรวางภาชนะใสนาเปดฝาไวภายในต แลวจงปดกระโปรงหนาของต แลวอดรอยรวซมดวยเทป สาหรบชองดานหนาและทออากาศเสยใหอดดวยพลาสตกใสอยางหนา และอดรอยรวทสายไฟดวยเทปเชนเดยวกน

กะทะทบรรจพาราฟอรมลดไฮดจะถกเสยบปลก และถอดปลกเมอพาราฟอรมลดไฮดระเหยหมด แลวอบตทงไวอยางนอย 6 ชวโมง จากนนจงเสยบปลกกะทะทมแอมโมเนยมไบคารบอเนตบรรจอยจนกระทงระเหยหมด แลวถอดปลกกะทะทสองออก แลวเปดสวทซเดนไฟเขาตปลอดเชอ 2 จงหวะๆ ละ 2 วนาท เพอใหกาซแอมโมเนยมไบคารบอเนตไหลเวยนใหทวต แลวปลอยตทงไว 30 นาท กอนทจะยกฝากระโปรงหนาตขน แลวดงเทปออก กอนใชตควรเชดพนผวต เพอกาจดสงตกคาง การลางมอและการขจดสงปนเปอนทมอ ควรสวมถงมอทกครงเมอสมผสกบเชอทเปนอนตราย อยางไรกตามไมไดหมายความวาไมจาเปนตองลางมอ กลาวคอ เจาหนาททกคนททางานกบเชอหรอวสดอนตราย หรอทางานกบสตว จะตองลางมอทกครงกอนออกจากหองปฏบตการ

โดยทวไป การลางมอดวยนาและสบธรรมดากเพยงพอทจะฆาเชอโรคได แตในกรณทมความเสยงในการตดเชอ แนะนาใหใชสบทผสมนายาฆาเชอรวมดวย โดยฟอกมอดวยสบกอนอยางนอย 10 วนาท แลวลางดวยนาสะอาด แลวเชดใหแหงดวยผาหรอกระดาษ (หรออาจเปามอใหแหงดวยเครองเปาลม)

ควรใชกอกชนดเปดปดดวยเทาหรอขอศอก หากไมมควรใชกระดาษเชดมอจบทหวกอก เพอปองกนการสมผสกบเชอซา

ตามทไดกลาวมาแลว หากไมสามารถลางมอไดตามขางตน กอาจใชนายาขดมอชนดผสมแอลกอฮอล เพอฆาเชอบนมอทไมเปอนมากได การฆาเชอดวยความรอนและการทาปราศจากเชอ ความรอนเปนวธทางกายภาพทใชในการฆาเชอมากทสด ความรอนแบบหอง เชน การเผา ซงไมกดกรอน ถกใชในขบวนการฆาเชอในอปกรณทสามารถทนความรอนทอณหภม 160 องศาเซลเซยสหรอมากกวา เปนเวลา 2-4 ชวโมง สาหรบความรอนแบบชนมประสทธภาพสงสดเมอใชในลกษณะการนงฆาเชอโรค (autoclaving)

87


สาหรบการตมไมไดฆาเชอจลชพและเชอโรคทกชนด แตอาจใชไดเมอไมสามารถฆาเชอไดดวยวธอน เชน การใชสารเคม หรอการนงฆาเชอ

สาหรบอปกรณทผานการทาลายเชอแลวจะตองเกบและถกใชอยางระมดระวง เพอคงสภาพปลอดเชอ การนงฆาเชอ การใชไอนาทอมตวภายใตความดน เปนวธทมประสทธภาพและนาเชอถอทสดในการฆาเชออปกรณในหองปฏบตการ วธขางลางนเหมาะสมสาหรบการฆาเชอเพอจดประสงคตางๆ 1. 3 นาท ท 134 องศาเซลเซยส 2. 10 นาท ท 126 องศาเซลเซยส 3. 15 นาท ท 121 องศาเซลเซยส 4. 25 นาท ท 115 องศาเซลเซยส ตวอยางการนงฆาเชอ หมอนงฆาเชอชนดไอนาแทนทตามแรงโนมถวง (gravity displacement autoclaves) รปท 10

แสดงโครงสรางของหมอนงฆาเชอชนดแทนทตามแรงโนมถวง การทางานเกดจากไอนาผานเขาไปในหมอนงภายใตความดนและแทนทอากาศซงหนกกวา และดนอากาศนนผานลนทชองระบาย ซงมเครองกรองอากาศประสทธภาพสง

รปท 10 หมอนงฆาเชอชนดไอนาแทนทตามแรงโนมถวง (gravity displacement autoclaves)

88


หมอนงฆาเชอชนดสรางสภาวะสญญากาศกอน (pre-vacuum autoclaves) หมอนงฆาเชอชนดนจะดงอากาศออกจากหมอกอนทจะใหไอนาผานเขาไป โดยอากาศทออกมาจะผานลนซงมเครองกรองอากาศประสทธภาพสง ภายหลงเสรจสนการทางานไอนาจะถกระบายออกไป โดยหมอชนดนทางานทอณหภม 134 องศาเซลเซยส การฆาเชอจงใชเวลาเพยง 3 นาท หมอนงฆาเชอชนดนใชไดดกบวสดทมร แตไมสามารถใชนงฆาเชอของเหลวได เนองจากการเกดสภาวะสญญากาศ หมอนงฆาเชอชนดนงความดน (fuel-heated pressure cooker autoclaves) ควรใชหมอนงชนดนเฉพาะในกรณทไมมหมอนงฆาเชอชนดไอนาแทนทตามแรงโนมถวง วสดทจะถกนงจะถกวางจากดานบน และสรางความรอนโดยใชกาซ ไฟฟา หรอเชอเพลงชนดอน ไอนาถกสรางจากการตมนา ซงอยทฐานดานลาง และอากาศจะถกดนแทนทขนขางบนผานรระบาย เมออากาศถกแทนททงหมด ลนทรระบายจะปด และการใหความรอนจะลดลง ความดนและอณหภมจะสงขนจนกระทงลน (valve) ทางานทอณหภมทตงไว ณ จดนเปนการเรมตนเวลาในการนงฆาเชอ และเมอเสรจสนการทางาน การใหความรอนจะหยดลง และอณหภมคอยตกลงมาจนถง 80 องศาเซลเซยสหรอตากวา จงเปดฝาดานบนได การบรรจวสดลงในหมอนงฆาเชอ ควรวางวสดทจะทาการนงฆาเชอแบบหลวมๆ เพอใหไอนาสามารถแทรกซมไดทวถง และเพอใหอากาศถกดงออก หากใชถงตองใชชนดนทไอนาสามารถผานเขาไปสมผสกบสงของภายในได ขอควรระวงในการใชหมอนงฆาเชอ 1. ควรมอบหมายเจาหนาททไดรบการฝกฝนมาแลว ใหดแลการทางานและการรกษาเครอง 2. โปรแกรมการดแลรกษาเครองโดยเจาหนาททมความร โดยตองประกอบดวยการตรวจอยาง

สมาเสมอภายในหมอนง การปดสนทของฝาหรอประตตลอดจนของชองระบายทกชอง รวมทงการควบคมเหลานน

3. ไอนาควรถกทาใหอมตวและปราศจากสารเคมใดๆ (เชน สารททาใหเกดการกดกรอน) ซงอาจปนเปอนวสดทจะทาการฆาเชอได

4. วสดทกชนทจะทาการนงฆาเชอควรถกวางอยในภาชนะอยางหลวมๆ เพอปลอยใหอากาศถกดดออก พรอมทงใหความรอนแทรกซมไดอยางทวถง

5. สาหรบหมอนงฆาเชอทไมมอปกรณลอกเพอความปลอดภย ซงปองกนไมใหฝาถกเปดออกขณะมความดนภายในสง ลนไอนาของหมอนงชนดนควรถกปดและอณหภมควรตกลงตากวา 80 องศาเซลเซยส กอนทฝาจะถกเปดขน

89


6. สาหรบการนงฆาเชอวสดทเปนของเหลว ควรตงใหอากาศระบายออกชาๆ เพอปองกนไมใหของเหลวถกตมจนเดอด

7. ผปฏบตงานควรสวมถงมอ และแวนตาปองกนอนตราย ขณะใชหมอนงฆาเชอ แมในขณะทอณหภมตากวา 80 องศาเซลเซยส แลวกตาม

8. ควรใสตวชวดทางชววทยา (biological indicators) หรอ thermocouples ทจดกงกลางของถงภายในหมอนงฆาเชอ สาหรบการตรวจตดตามประสทธภาพของหมอนงฆาเชอ

9. ควรเปลยนหวกรอง (ถาม) ทกวน 10. หามวางวสดใดๆ เชน กระดาษ บงลนระบายความดน การเผา การเผา (incineration) ใชในการทาลายซากสตว ชนสวนอวยวะ และขยะชนดอนๆ จากหองปฏบตการ หากมเตาเผาในหองปฏบตการอาจทาการฆาเชอ (decontamination) กอน (ดบทท 3) การเผาวสดตดเชอกเปนอกทางเลอกหนงนอกจากการนงฆาเชอ

การเผาทถกตองจาเปนตองมการควบคมอณหภมและมชองเผาสองชอง เตาเผาหลายชนด โดยเฉพาะชนดทมชองเผาเพยงชองเดยวไมเหมาะสมสาหรบการเผาทาลายวสดตดเชอ ซากสตว และพลาสตก เนองจากวสดเหลานอาจถกทาลายไดไมสมบรณและควนจากปลองควนซงอาจมเชอโรค สารเคมทเปนพษและฝนละออง อาจกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม อณหภมภายในชองเผาชองแรกควรอยท 800 องศาเซลเซยสเปนอยางตา สวนอณหภมภายในชองเผาชองทสองอยางตาควรอยท 1000 องศาเซลเซยส

ควรเคลอนยายวสดทจะทาการเผาทาลายโดยการใสถง แมวาวสดนนจะไดรบการฆาเชอแลว เจาหนาทควบคมเตาเผาควรไดรบความรเกยวการบรรจวสดลงเตาเผาและการควบคมอณหภม และควรผสมขยะในเตาเผาใหเขากนด ซงจะทาใหเผาไดงาย การกาจดของเสย การกาจดของเสยในหองปฏบตการตองเปนไปตามขอบงคบทงในระดบทองถน ระดบชาต และระดบนานาชาต โดยทวไปเถาถานจากเตาเผาสามารถกาจดไดดวยวธเชนเดยวกบขยะทวๆ ไปจากครวเรอน สาหรบขยะทนงฆาเชออาจถกนาไปเผาอกครงภายนอกสถาบนหรอนาไปทงงในสถานทททางการอนญาต (บทท 3) ดขอมลเพมเตมในเอกสารอางอง (13) และ (29-39)

90

15. ความรเบองตนเกยวกบการขนสงวสดตดเชอ การขนสงวสดตดเชอ ไดแกการบรรจวสดลงหบหอ และการสงวสดนน ซงตองเปนไปตามขอกาหนดทงในระดบชาตและระดบนานาชาต โดยการปฏบตตามกฎจะมผลดดงน 1. ลดโอกาสทพสดภณฑจะแตกหรอไดรบความเสยหาย 2. ลดโอกาสในการตดเชอ 3. ชวยปรบปรงประสทธภาพการสงพสด ขอกาหนดระหวางประเทศวาดวยการขนสงวสดตดเชอ ขอกาหนดระหวางประเทศวาดวยการขนสงวสดตดเชอ (ไมวาโดยวธใด) ตองเปนไปตามขอกาหนดของสหประชาชาตวาดวยการขนสงสนคาอนตราย (Model Regulations on the

Transport of Dangerous Goods) (40) ซงจดทาโดยคณะผเชยวชาญแหงสหประชาชาตวาดวยการขนสงสนคาอนตราย (United Nations Committee of Experts on the Transport of

Dangerous Goods, UNCETDG) เพอใหเกดผลทางกฎหมาย ขอกาหนดนตองถกยอมรบโดยองคกรหรอหนวยงานตางๆ เชน Technical Instructions for the Safe Transport of

Dangerous Goods by Air (41) ซงจดทาโดยองคการการบนพลเรอนระหวางประเทศ (International Civil Aviation Organization, ICAO) และ European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road (ADR) (42)

สมาพนธการขนสงทางอากาศระหวางประเทศ (International Air Transport Association,

IATA) ไดจดทาเอกสารเรอง แนวทางการขนสงวสดตดเชอ (Infectious Substances Shipping

Guidelines) เปนประจาทกป แนวทางทวานใช ICAO’s Technical Instructions เปนบรรทดฐาน แตอาจมขอบงคบเพมเตมจากทกาหนดไวโดย ICAO โดยกาหนดใหผทจะขนสงวสดตดเชอตองปฏบตตามแนวทางดงกลาว หากตองการขนสงวสดตดเชอผานทางสมาชกของ IATA

องคการอนามยโลกอยในคณะทปรกษาของ UNCETDG ดวย ขอแกไขเกยวกบการขนสงวสดตดเชอไดถกรวบรวมไดใน UN Model Regulations (4) ฉบบท 13 ซงหาไดจากเอกสารขององคการอนามยโลก (44)

ขอกาหนดระหวางประเทศเหลานไมไดมความมงหมายทจะแทนทขอกาหนดระดบทองถนหรอระดบชาต อยางไรกตาม หากไมมขอกาหนดระดบชาต กควรปฏบตตามขอกาหนดระหวางประเทศ

91


การขนสงวสดตดเชอตองเปนไปตามขอกาหนดระดบชาตดานการนาเขาและสงออกเชนกน พสดภณฑสามชน (The basic triple packaging system) พสดภณฑสามชนใชสาหรบบรรจวสดตดเชอเพอการขนสง ดงไดแสดงไวในรปท 11 ซงประกอบดวยภาชนะรองรบชนในสด หอชนกลาง และหอชนนอก

ภาชนะรองรบชนในซงบรรจตวอยางทจะถกสงตองมนาหนกเบา ไมรวซมและตดฉลากชดเจน แลวพนหรอหอภาชนะนดวยวสดดดซบ เพอซบของเหลวในกรณทภาชนะแตกหรอรว

หอชนกลางตองกนนา มไวเพอปกปดและปองกนภาชนะชนแรก อาจบรรจภาชนะรองรบชนในหลายๆอนกได และมเอกสารระบนาหนกหรอปรมาตรของวสดตดเชอ

หอชนนอก ปกปองชนท 2 จากอนตรายทางกายภาพขณะเคลอนยาย มแบบฟอรมขอมลตวอยาง จดหมาย และขอมลอนๆทระบหรออธบายตวอยางและระบผสงและผรบ และเอกสารอนๆตองจดเตรยมตามทขอกาหนดระบไว

พสดภณฑสามชนนใชในการขนสงวสดตดเชอ อยางไรกตามเชอทมความเสยงสงตองขนสงตามขอกาหนดทเขมงวดมากกวา สาหรบรายละเอยดเพมเตมเกยวกบการใชหบหอทแตกตางออกไปตามชนดของวสดทถกขนสงใหดขอกาหนดของประเทศนนๆ หรอขอกาหนดนานาชาต

วธทาความสะอาดเชอหกหลน ในกรณทวสดตดเชอหกหลน ควรทาความสะอาดตามขนตอนตอไปน

1. สวมถงมอ และเสอปองกน รวมทงอปกรณปองกนใบหนาและดวงตา 2. ซบสารทหกดวยผา หรอกระดาษชาระ 3. รนนายาฆาเชอทเหมาะสมกบเชอนนๆบนกระดาษชาระและบรเวณรอบๆทนท (โดยทวไป

ใช 5% bleach solution กเพยงพอ แตในกรณทหกบนเครองบนควรใชสารประกอบควอเตอนารแอมโมเนยม

4. เชดบรเวณทหกเรมจากขอบดานนอกเขามาตรงกลาง 5. หลงจากนนทงไวนานพอสมควร (ประมาณ 30 นาท) ใหดงวสดตดเชอออก ถามของเศษ

แกวหรอวสดมคมปะปนใหใชทโกยผงหรอแผนบอรดในการเกบและใสในถงขยะสาหรบใสเศษแกว

6. ทาความสะอาดและฆาเชอบรเวณทหก (ถาจาเปนใหทาขนตอนท 2-5 ซาอกครง) 7. ทงวสดตดเชอลงในถงทไมรวซม 8. หลงจากฆาเชอแลว แจงเจาหนาททรบผดชอบวาบรเวณดงกลาวไดฆาเชอเรยบรอยแลว

92

15. ความรเบองตนเกยวกบการขนสงวสดตดเชอ

การบรรจหบหอและการตดฉลากวสดตดเชอประเภท A

การบรรจหบหอและการตดฉลากวสดตดเชอประเภท B

รปท 11 ตวอยางพสดภณฑสามชน

93


94

95

ภาค 5 ความรทวไปทางเทคโนโลยชวภาพ


96

16. ความปลอดภยทางชวภาพและเทคโนโลยตดแตงพนธกรรม เทคโนโลยตดแตงพนธกรรม หมายถง การผสมสารพนธกรรมจากแหลงทมาตางกน เพอสรางสงมชวตดดแปลงพนธกรรม (genetically modified organisms, GMOs) ซงไมมในธรรมชาต แรกเรมนกชววทยาโมเลกลกงวลวา สงมชวตเหลานจะมคณลกษณะทไมสามารถทานายหรอควบคมได ซงอาจกอใหเกดอนตรายไดถาสงมชวตเหลานเลดลอดออกไปจากหองปฏบตการ ความกงวลดงกลาวไดกลายเปนจดสนใจในการประชมทางวทยาศาสตรทเมอง Asilomar ประเทศสหรฐอเมรกาเมอป ค.ศ. 1975 โดยในการประชมครงนนประเดนดานความปลอดภยไดถกหยบยกขนมาอภปรายและจดทาเปนคมอฉบบแรกดานเทคโนโลยตดแตงพนธกรรม และในชวง 25 ปทผานมานการวจยไดแสดงใหเหนแลววาสามารถทาการทดลองทางพนธวศวกรรมทปลอดภยไดเมอมการประเมนความเสยงและความปลอดภยทถกตองและเหมาะสม

เทคโนโลยตดแตงพนธกรรมไดเรมจากใชการโคลนนงชนสวนดเอนเอในโฮสตทเปนแบคทเรย เพอทจะสรางผลตภณฑของดเอนเอสวนนนสาหรบใชในการศกษาตอไป นอกจากนโมเลกลดเอนเอทไดจากการตดแตงทางพนธกรรมไดถกนามาใชในการสรางสงมชวต GMO ทไดจากการเปลยนถายหนวยพนธกรรม เชน สตวและพชทถกตดแตงพนธกรรม

เทคโนโลยตดแตงพนธกรรมไดกลายเปนพนฐานสาคญของชววทยาและการแพทยและมความเปนไปไดทจะมอทธพลอยางมากในปจจบน เนองจากการมการเรยงรหสพนธกรรมของมนษยสาเรจแลว คาดวาสบสวนพนของยนสทไมรหนาทจะถกทาการศกษาดวยวธการดานเทคโนโลยตดแตงพนธกรรมน ทาใหการรกษาโรคดวยยนสอาจจะกลายเปนการรกษาหลกสาหรบโรคตางๆ และมแนวโนมวาจะมการสรางพาหะตวใหมๆ สาหรบการขนถายยนสทตองการโดยใชเทคโนโลยพนธวศวกรรม นอกจากนพชทไดรบการตดแตงพนธกรรมอาจจะมความสาคญมากขนตอการเกษตรแผนใหม

การทดลองเกยวกบการสรางหรอใชสงมชวต GMO นนควรทาภายหลงหลงจากไดดาเนนการประเมนความเสยงความปลอดภยทางชวภาพแลว เชอกอโรคและอะไรกตามเปนชวภยอนตรายเมอรวมตวกบจลชพอาจจะทาใหเกดเปนสงมชวตใหมทไมเคยรจก จงควรมการประเมนคณสมบตของเชอจลชพตวให (donor organism) คณสมบตของจลชพตวรบ (recipient organism) ลกษณะการจดลาดบดเอนเอซงจะถกขนสง (transfer) และคณสมบตของสงแวดลอม ซงปจจยเหลานมผลตอการชวยในการตดสนเกยวกบระดบความปลอดภยทางชวภาพซงจาเปนสาหรบการทางานเกยวกบ GMO

97


ขอควรคานงสาหรบระบบสงเคราะหยนสทางชวภาพ ระบบสงเคราะหยนสทางชวภาพประกอบดวยพาหะยนส (vector) และโฮสทเซลล และจะตองปฏบตตามกฎเกณฑทกาหนดจงจะมความปลอดภยและมประสทธภาพ ตวอยางของการสงเคราะหยนสทางชวภาพ ไดแก การสงเคราะหยนสดวยการใชพลาสมด pUC18 ซงมกใชรวมกบ Escherichia coli K12 cells นอกจากนยนสทใสลงในพลาสมด pUC18 ยงสามารถนามาหาลาดบพนธกรรมไดอกดวย นอกจากนยงมการใชพลาสมด pBR322 สาหรบ E. coli K12 เปนแบคทเรยทไมกอโรคและไมสามารถเพมจานวนไดในลาไสของคนหรอสตว หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 สามารถใชในการทดลองทางพนธวศวกรรมทใช E. coli K12/ pUC18 ได การเตรยมยนสโดยใชพลาสมดจงไมจาเปนตองใชหองปฏบตการทมความปลอดภยทางชวภาพสง ขอควรคานงเกยวกบพาหะยนส อาจจะตองการระดบความปลอดภยทางชวภาพทสงขนเมอ

1. มการสงเคราะหสารจากดเอนเอของเชอจลชพกอโรคทซงอาจจะเพมความรนแรงไดในสงมชวต GMO

2. ชนสวนดเอนเอยงไมเคยถกศกษาคณลกษณะพเศษ เชน ระหวางการสราง genomic DNA libaries จากเชอจลชพกอโรค

3. ผลตภณฑจากยนสมฤทธทางเภสชวทยา 4. ผลตภณฑจากยนสเปนสารพษ

พาหะยนสทเปนไวรสสาหรบการขนถายยนส พาหะไวรส เชน ชนดทเปน Adenovirus ไดถกใชสาหรบการขนถายยนสเขาสเซลลอน พาหะเหลานไมมยนสทจาเปนสาหรบการเพมจานวน จงตองเพมจานวนในเซลล

การเกบสารองพาหะเหลานอาจจะมการปนเปอนดวยไวรสทยงคงสามารถแพรพนธได ซงอาจจะเกดจากกระบวนการ spontaneous recombination ในเซลลเพาะเลยงหรออาจจะไดมาจากการทาใหบรสทธทไมดพอ ดงนนจงควรทเกบพาหะเหลานในทมความปลอดภยทางชวภาพระดบเดยวกบการเกบไวรสตนแบบ

สตวตดแตงพนธกรรมและสตวทถกกดยนส สตวทมการตดแตงพนธกรรมแปลกปลอมเขาไป (transgenic animals) ควรไดรบการดแลทเหมาะสม โดยปกตสตวทถกตดสวนของยนสทเฉพาะออกไปหรอสตวทถกกดยนส (knock-out animals) ไมกอใหเกดอนตรายแตอยางใด

98

16. ความปลอดภยทางชวภาพและเทคโนโลยตดแตงพนธกรรม

ตวอยางของ transgenic animals รวมไปถงสตวทมยนสซงสราง receptor ตอเชอไวรส ซงโดยปกตไมสามารถทจะตดเชอในสปชสนได ถาสตวพวกนหลดเลดลอดออกไปจากหองปฏบตการและนาเอายนสทไดรบการตดแตงพนธกรรมไปถายทอดกบสตวตามธรรมชาต สตวทเกดขนอาจจะเปนตวอมโรคไวรสชนดนนได

ความนาจะเปนเหลานไดมการอภปรายสาหรบเชอไวรสโปลโอ โดยเฉพาะในบรบทของการกาจดโรคน หนทตดแตงพนธกรรมทสงเคราะห receptor ทสามารถทาใหตดเชอไวรสโปลโอไดโดยการฉดเชอเขาทางปาก ซงผลทออกมาคอสตวสามารถแสดงอาการทางคลนกและจลพยาธวทยาทเหมอนกบคนทตดเชอไวรสโปลโอ อยางไรกตามหนแตกตางจากคนตรงทไวรสทฉดเขาทางปากไมสามารถเพมจานวนหรอเพมจานวนไดไมดในทางเดนอาหาร ดงนนจงแทบจะเปนไปไมไดทจะเกดหนสายพนธใหมทสามารถเปนตวอมโรคของไวรสโปลโอได หากมการหลดลอดของหนทตดแตงพนธกรรมเหลานไปยงธรรมชาต แตอยางไรกตามตวอยางดงกลาวบงชวา ในแตละสายพนธใหมของสตวทมการตดแตงพนธกรรมสตวควรมการศกษาชองทางทเชอเขาไปในรางกายสตวเหลานนททาใหสตวตดเชอ ปรมาณเชอทใสเขาไปในสตว และระยะเวลาในการปลอยเชอจากสตวทตดเชอ นอกจากนการทดลองตางๆกเพอแสดงวาสตวเหลานปลอดภย

พชตดแตงพนธกรรม พชตดแตงพนธกรรมซงสามารถสงเคราะหยนสทสามารถทนทานตอยาฆาแมลงและแมลงกดกนกาลงตกเปนประเดนในการอภปรายทวโลก ซงกมงไปทความปลอดภยจากการบรโภคพชเหลานน รวมทงผลกระทบทางนเวศวทยาในระยะยาวเมอมการปลกพชตดแตงพนธกรรม

พชตดแตงพนธกรรมซงสามารถสงเคราะหยนสจากสตวหรอมนษยถกใชในการพฒนาผลตภณฑพชสมนไพรเพอสขภาพ การประเมนความเสยงควรมการกาหนดความปลอดภยทางชวภาพสาหรบการผลตพชเหลาน การประเมนความเสยงสาหรบสงมชวตดดแปลงพนธกรรม การประเมนความเสยงสาหรบงาน GMO ควรพจารณาในคณลกษณะของผใหและผรบ/จลชพเจาบาน

ตวอยางของคณลกษณะทจะตองไดรบการพจารณามดงตอไปน

ความอนตรายทบงเกดขนจากยนสทใสเขาไป (จลชพผให) การประเมนมความจาเปนในกรณทยนสทใสเขาไปนนมคณสมบตทางดานชววทยาและเภสชวทยาตวอยางเชน 1. สารพษ

99


2. ไซโตคายน (cytokines) 3. ฮอรโมน 4. สารควบคมการแสดงออกของยนส (gene expression regulators) 5. ยนสหรอสารควบคมความรนแรงของเชอ (virulence factors หรอ enhancers) 6. ยนสกอมะเรง 7. ยนสตอตานยาปฏชวนะ 8. สารกอภมแพ การพจารณาสถานการณเหลานควรจะรวมไปถงการประเมนระดบของการแสดงปฏกรยาทางชววทยาและเภสชวทยาดวย อนตรายทเกยวกบตวรบและโฮสท 1. ความไวของโฮสท 2. ลกษณะการเกดโรคของโฮสท รวมไปถงความรนแรง การตดเชอ และ การสรางสารพษ 3. การเปลยนแปลงของขอบเขตโฮสท (host range) 4. สถานภาพภมคมกนของตวรบ 5. ผลตามมาของการสมผสเชอ อนตรายทเกดจากการดดแปลงเชอกอโรค

โดยธรรมชาตยนสอาจไมไดสรางสารทเปนอนตราย แตหากถกดดแปลง อาจกอโรคได ขอควรคานงในการจาแนกอนตรายเหลาน (ไมไดกลาวถงทงหมด) ไดแก 1. มการตดเชอหรอกอใหเกดโรคเพมหรอไม 2. มการเปลยนแปลงพนธกรรมในตวผรบใดบาง ทเปนผลจากการใสยนสแปลกปลอมลงไป 3. ยนสแปลกปลอมเปนตวกอใหเกดโรคจากจลชพตวอนหรอไม 4. ถายนสแปลกปลอมเปนสวนทกอใหเกดโรค จะมคาดการณหรอไมวา ยนสนจะสามารถ

กอใหเกดโรคในสงมชวตพนธกรรม 5. มวธการรกษา กรณเกดการตดเชอหรอไม 6. ความไวของสงมชวตทตดแตงพนธกรรมตอยาปฏชวนะหรอการรกษาอนๆ อาจจะมผลกระทบ

ภายหลงจากการเปลยนแปลงทางพนธกรรมหรอไม 7. การทาลายสงมชวตดดแปลงพนธกรรมเปนไปไดหรอไม

100

16. ความปลอดภยทางชวภาพและเทคโนโลยตดแตงพนธกรรม

ขอควรคานงเพมเตม การใชสตวหรอพชเพอการทดลองควรมการพจารณาอยางละเอยดถถวน ผทดลองวจยจะตองทาตามขอกาหนดสาหรบการทดลองทเกยวกบสงมชวตทตดแตงพนธกรรมของประเทศหรอสถาบนอยางเครงครด

ประเทศตางๆ อาจมหนวยงานระดบชาตซงอาจมการจดทาคมอสาหรบการทางานกบสงมชวตทตดแตงพนธกรรม และอาจจะชวยนกวทยาศาสตรในการจาแนกลกษณะใหเหมาะกบระดบความปลอดภยทางชวภาพ ในบางกรณการจาแนกนอาจจะแตกตางกนไปในแตละประเทศ หรอแตละประเทศอาจตดสนใจในการจาแนกลกษณะของงานใหตากวาหรอสงกวาได เมอมขอมลใหมๆ ของพาหะและโฮสท

การประเมนความเสยงเปนกระบวนการพลวตทจะตองมการพฒนาอยตลอดเวลาใหทนกบความกาวหนาทางวทยาศาสตร การประเมนความเสยงทมความเหมาะสมจะทาใหมนใจวาเทคโนโลยการตดแตงพนธกรรมจะสามารถกอใหเกดประโยชนตอมนษยชาตในอนาคตหรอไม ดขอมลเพมเตมไดทเอกสารอางอง (17) และ (46-48)

101


102

103

ภาค 6 ความปลอดภยวาดวย สารเคม ไฟ และไฟฟา


104

17. สารเคมอนตราย เจาหนาทในหองปฏบตการทางจลชววทยาไมเพยงแตจะมโอกาสสมผสกบเชอ แตยงมโอกาสสมผสกบสารเคมทเปนอนตรายดวย จงมความสาคญทเจาหนาทจะตองมความรเกยวกบความเปนพษของสารเคมเหลานน รวมไปถงทางทรางกายจะสมผสกบสารเคม และอนตรายทอาจเกดขนไดจากการหยบจบและการเกบสารเคม (ดภาคผนวก 5) ขอมลเกยวกบความปลอดภยและอนตรายของสารเคมเหลาน สามารถสอบถามหรอหาไดจากผผลตหรอผจาหนายสารเคม ซงควรจดหาทสาหรบเกบเอกสารขอมลเหลานไวภายในหองปฏบตการ เชน เกบไวรวมกบคมอการใชสารเคมเหลานน ชองทางทสารเคมเขาสรางกาย รางกายมโอกาสสมผสกบสารเคมอนตรายไดหลายทาง ไดแก 1. การหายใจ 2. การสมผสโดยตรง 3. การรบประทาน 4. การถกเขมฉดยาทมแทง 5. การสมผสผานแผลหรอรอยถลอกทผวหนง การเกบสารเคม ในหองปฏบตการควรเกบสารเคมไวในปรมาณเทาทจาเปนจะตองใชในแตละวนเทานน สาหรบสารเคมทมปรมาณมากๆ นน ควรนาไปเกบในหองหรออาคารเฉพาะ

ไมควรเกบสารเคมเรยงตามลาดบอกษร กฎทวไปวาดวยความเขากนไมไดของสารเคม เพอทจะหลกเลยงการเกดอคคภย และ/หรอ การระเบด จงไมควรเกบหรอนาสารเคมทอยในชองซายมอของตารางท 13 ไวใกลกบสารเคมทอยในชองขวามอของตาราง พษของสารเคม สารเคมบางชนดกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ หากสมผสหรอสดดมเขาไป และเปนทรกนดวา สารเคมมพษไดหลายอยาง เชน พษตอระบบหายใจ เลอด ปอด ตบ ไต ทางเดนอาหาร และอวยวะอนๆ นอกจากนสารเคมบางชนดยงอาจกอใหเกดมะรงหรอทาใหเกดความผดปกตตอทารกในครรภ

105


ตารางท 13 กฎทวไปวาดวยความเขากนไมไดของสารเคม ประเภทของสารเคม สารเคมทเขากนไมได โลหะดาง (alkali metals) เชน โซเดยม โปแตสเซยม ซเซยม และ ลเทยม

คารบอนไดออกไซด ไฮโดรคารบอนเขาคลอรน (chlorinated hydrocarbons) นา

กาซเฉอย (halogens) แอมโมเนย อะเซทลน (acetylene) ไฮโดรคารบอน กรดนาสม กาซไขเนา อะนลน (aniline) ไฮโดรคารบอน กรดซลฟรค

สารออกซไดซ เชน กรดโครมค กรดไนตรก เปอรออกไซด เปอรมงกาเนต

ไอระเหยของสารเคมบางชนดเปนพษตอรางกายเมอสดดมเขาไป นอกจากผลเสยตามทได

กลาวขางตน การสมผสกบสารเคมยงอาจทาใหรางกายเกดความผดปกตหรอเกดอาการเฉยบพลนตางๆ เชน เดนไมตรง งวงซม ซงอาจทาใหไดรบอบตเหตไดงาย

การสมผสกบตวทาละลายอนทรยบางชนดเปนระยะเวลานานๆ หรอบอยครงอาจทาใหเกดความผดปกตทผวหนง ซงอาจเกดจากไขมนในผวหนงละลายออกไป หรออาจเกดภมแพหรอเกดผนคนและการอกเสบตามเนอเยอตางๆ

ดรายละเอยดเพมเตมเกยวกบพษของสารเคมไดในภาคผนวก 5 สารเคมทระเบดได สารอะไซด (azides) ซงปกตใหเปนสารตานแบคทเรย ตองไมสมผสกบทองแดงหรอตะกว (เชน ในถงขยะและทอระบายนาทง) เนองจากอาจเกดการระเบดรนแรงได

อเทอร (ether) ซงเกบไวเปนเวลานานและแหงจนตกผลก ไมเสถยรอยางมาก และระเบดได กรดเปอรคลอรก (perchloric acid) หากถกปลอยใหแหงบนเนอไม อฐ หรอผา อาจระเบด

และทาใหเกดไฟไหมได กรดไพครก (picric acid) และไพเครท (picrates) ระเบดไดเมอไดรบความรอนหรอถก

กระแทก การหกหลนของสารเคม ผผลตสารเคมสวนใหญไดจดทาแผนภมอธบายวธการปฏบตเมอเกดการหกหลนของสารเคม นอกจากนยงมชดสาเรจรปสาหรบการทาความสะอาดสารเคมหกหลนขายอยทวไป หองปฏบตการจงควรจดแสดงแผนภมดงกลาวไวในสถานททมองเหนไดงายและจดเตรยมอปกรณขางลางนไว 1. ชดสาเรจรปสาหรบการทาความสะอาดสารเคมหกหลน 2. เสอผาและอปกรณปองกน เชน ถงมอชนดหนา รองเทาบท หนากากหรอเครองชวยหายใจ 3. ทตกผง 4. ปากคบ สาหรบหยบเศษแกว

106

17. สารเคมอนตราย

5. ไมถพน กระดาษหรอผาซบ 6. ถงนา 7. โซดาไฟหรอโซเดยมคารบอเนต (Na2CO3) หรอโซเดยมไบคารบอเนต (NaHCO3) สาหรบทา

ใหกรดและสารเคมทกดกรอนมฤทธลดลง 8. ทราย สาหรบโรยบนสารเคมทเปนดาง 9. นายาหรอผงซกฟอกทไมไวไฟ เมอสารเคมหกหลน ควรปฏบตดงน 1. แจงใหเจาหนาทผดแลความปลอดภยทราบ 2. อพยพเจาหนาททไมเกยวของออกจากบรเวณทเกดเหต 3. ใหการรกษาพยาบาลและเฝาดอาการของผปวย (ถาม) 4. หากสารเคมทหกหลนเปนสารไวไฟ ตองดบเปลวไฟทลกอยทงหมด พรอมทงปดหวกาซในหอง

นนและบรเวณใกลเคยง เปดหนาตาง (หากเปนไปได) และปดอปกรณไฟฟา 5. หลกเลยงการสดดมไอระเหยของสารเคมทหกหลน 6. เปดชองทางระบายอากาศ เชน หนาตาง 7. จดอปกรณทจาเปน เพอการทาความสะอาดสารเคมทหกหลน (ดขางบน) กาซอดความดนและกาซเหลว สามารถดขอมลเกยวกบการเกบกาซเหลวและกาซอดความดนไดจากตารางท 14

ตารางท 14 การเกบกาซเหลวและกาซอดความดน ภาชนะ การเกบ ถงกาซเหลวและกาซอดความดนก, ข - ควรตดแนนกบผนง หรอโตะ - ขณะเคลอนยายตองมหวถงปดอยเรยบรอย และใช

รถเขนในการเคลอนยาย - ถกเกบไวในสถานททไมใกลหรอไกลจาก

หองปฏบตการ และควรมกญแจลอคและมปายทเหมาะสมชดเจน

- ไมควรเกบไวใกลกบแหลงกาเนดรงสหรอเปลวไฟ แหลงกาเนดความรอนอนๆ อปกรณไฟฟาทสามารถทาใหเกดประกายไฟได ไมควรโดนแสงแดดโดยตรง

ถงกาซขนาดเลก ชนดใชครงเดยว - หามเผา ก ปดลนควบคมแรงดนเมอไมไดใชงาน และเมอไมมผปฏบตงานอยภายในหอง ข มปายแสดงหนาหองหรอทประตหองวาขณะนกาลงใชกาซไวไฟไดอย ดรายละเอยดเพมเตมไดจากเอกสารท (1) และ (49-51) และภาคผนวก 5

107

18. อนตรายอนๆ ในหองปฏบตการ เจาหนาทในหองปฏบตการอาจไดรบอนตรายจากสาเหตตางๆ เชน ไฟ ไฟฟา เสยง และรงส อนตรายจากไฟ ความรวมมอประสานงานในการทางานระหวางเจาหนาทดานความปลอดภยและพนกงานดบเพลงถอวามความจาเปนมาก ในการเกดไฟไหมเชอหรอวตถตดเชอนน บางครงจาเปนตองมการตดสนใจวาจะดบไฟหรอจะปลอยใหไฟไหมเชอนนไป

ในการฝกเจาหนาทในการรบมอกบอคคภยนน จาเปนตองไดรบคาแนะนาจากเจาหนาทดบเพลงในทองถน เกยวกบมาตรการปองกน ตลอดจนการใชอปกรณและถงดบเพลงอยางถกตอง

สญญาณเตอนอคคภย คาแนะนา และปายบอกทางหนไฟ ควรถกจดแสดงไวอยางชดเจนในแตละหอง และทระเบยงและในทางเดนกลาง

ไฟไหมในหองปฏบตการ มกมสาเหตมาจาก 1. การใชไฟฟามากเกนไป 2. การดแลรกษาอปกรณไฟไฟาไมด เชน สายไฟผเกา หมดอาย 3. ทอสงกาซหรอสายไฟยาวเกนไป 4. เปดเครองใชไฟฟาทงไว 5. การนาเครองมอหรออปกรณทไมไดถกออกแบบสาหรบใชในหองปฏบตการมาใช 6. เปลวไฟ 7. ทอสงกาซเสอมหรอหมดอาย 8. การจดการและการเกบวตถไวไฟและวตถระเบดผดหรอไมเหมาะสม 9. การแยกเกบสารเคมทเขากนไมไดไมเหมาะสม 10. การเกดประกายไฟใกลวตถไวไฟและไอระเหยไวไฟ 11. การระบายอากาศไมด

อปกรณดบเพลงควรตงอยทใกลประตหองและทเฉลยงและทางเดนกลาง อปกรณเหลานไดแก สายยาง ถงนา (สาหรบตกนาหรอทราย) และถงดบเพลง สาหรบถงดบเพลงตองไมรบการดแลรกษาและตรวจอยางสมาเสมอ และตรวจวาหมดอายแลวหรอไม สามารถดชนดและการใชงานวตถดบเพลงไดจากตารางท 15

108

18. อนตรายอนๆ ในหองปฏบตการ

ตารางท 15 ชนดและการใชงานอปกรณดบเพลง ชนด ใชกบ หามใชกบ นา กระดาษ ไม ผา เปลวไฟจากไฟไฟา ของเหลวไวไฟ

โลหะทกาลงถกเผา คารบอนไดออกไซด จากถงดบเพลง

ของเหลวและกาซไวไฟ เปลวไฟจากไฟฟา

โลหะดาง (alkali metals) กระดาษ

ผงแหง (dry powder)

ของเหลวและกาซไวไฟ โลหะดาง เปลวไฟจากไฟฟา

เครองมอและอปกรณทสามารถนากลบมาใชใหมได เนองจากสารตกคางลางหรอกาจดออกไดยาก

โฟม (foam) ของเหลวไวไฟ เปลวไฟจากไฟฟา ดรายละเอยดเพมเตมไดจากเอกสารอางองท (49) อนตรายจากไฟฟา การตดตงไฟฟาและอปกรณไฟฟา รวมไปถงสายดน ตองไดรบการตรวจสอบและตรวจตดตามอยางสมาเสมอ

อปกรณตดไฟฟาและอปกรณสายดนควรถกตดตงในวงจรไฟฟาของหองปฏบตการ อปกรณตดไฟฟาไมไดปองกนอนตรายแกคน แตปองกนสายไฟจากกระแสไฟทมากเกนไป ดงนนจงปองกนไฟไหมได สวนสายดนปองกนคนจากการถกไฟฟาชอต

อปกรณไฟฟาในหองปฏบตการทกชนควรมสายดน โดยควรตดตงผานทางปลกสามตา อปกรณไฟฟาในหองปฏบตการทกชนและสายไฟควรผานมาตรฐานดานความปลอดภยในการ

ใชไฟฟาระดบชาต เสยงดงและเสยงรบกวน เสยงทดงเกนไปมผลเสยตอสขภาพในระยะยาว อปกรณในหองปฏบตการบางชนด เชน ระบบเลเซอรบางชนด และหองสตวทดลอง สามารถกอเสยงรบกวนได การตรวจวดระดบเสยงสามารถทาไดเพอหาอนตรายจากเสยง บางครงอาจตองสรางเครองมอพเศษ เชน ตครอบเครองมอทมเสยงดง หรอเครองกนเสยงระหวางบรเวณทเสยงดง สาหรบบางสถานททไมสามารถลดเสยงลงได ตองมการอบรมพนกงาน รวมถงการอบรมการใชเครองปองกนเสยงดงขณะทางาน และควรใหแพทยตรวจการไดยนของเจาหนาทอยางสมาเสมอ

109


รงส ผลกระทบจากอนตรายของรงสตอสขภาพมนษย แบงไดเปน 1. ผลทางรางกาย ทาใหเกดอาการหรอความผดปกตตางๆ ซงกรวมถงมะเรงของเนอเยอตางๆ เชน

เมดเลอดขาว กระดก ผวหนง อาการอาจเกดขนหลงไดรบรงสแลวเปนเวลาหลายป รวมทงอาจเกดความผดปกตอนๆ เชน ความผดปกตทผวหนง ผมรวง ความผดปกตของเลอด ระบบทางเดนอาหาร และตอกระจก

2. ผลทางกรรมพนธ ทาใหเกดความผดปกตกบทารกในครรภ รงสอาจมผลตออณฑะหรอรงไข เชน ความผดปกตของโครโมโซม การผาเหลา (gene mutation) อาจเกดการตายของเซลลสบพนธทไดรบปรมาณรงสมากๆ ซงทาใหเกดเปนหมนทงในเพศชายและเพศหญง หรอมการเปลยนแปลงของประจาเดอนในสตร สาหรบทารกในครรภ โดยเฉพาะชวงสปดาหท 8-15 ของการตงครรภ การสมผสกบรงสอาจทาใหเกดความผดปกตทเปนมาแตกาเนด ความผดปกตทางจต หรออาจทาใหเกดมะรงเมอทารกมอายมากขนได

หลกการปองกนอนตรายจากรงส

การใชรงสไอโซโทปตองเปนไปตามมาตรฐานระดบชาต เพอลดอนตรายทอาจเกดขน หลกการการปองกนอนตรายจากรงส ไดแก 1. ลดระยะเวลาการสมผสกบรงส 2. เพมระยะหางจากแหลงกาเนดรงส 3. กนหรอกาบงรงส 4. ใชเทคนคอนแทนวธการใชรงส การปองกน อาจทาไดดงน 1. เวลา ระยะเวลาในการสมผสกบรงสสามารถลดลงได ดงน

-- ฝกเทคนคใหมหรอเทคนคทไมคนเคย โดยทไมใชสารรงส จนกระทงคนเคยดแลวจงใชสารรงส -- ทางานกบสารรงสอยางระมดระวง โดยไมรบรอนทาจนเกนไป -- เกบสารรงสใสในภาชนะเกบทเหมาะสมทนทภายหลงใชงาน -- ทงหรอกาจดขยะรงสออกจากหองปฏบตการในชวงเวลาทเหมาะสมสมาเสมอ -- ใชเวลาอยในบรเวณทมรงสใหนอยทสด -- บรหารเวลาและวางแผนการทางานกบสารรงสอยางมประสทธภาพ โดยหลกแลว ยงใชเวลาในพนทรงสนอยเทาใด กมโอกาสรบปรมาณรงสนอยเทานน ตามสตรขางลางน

Dose = Dose rate x time

110

18. อนตรายอนๆ ในหองปฏบตการ

2. ระยะหาง ปรมาณรงสทไดรบ (Dose rate) สาหรบรงสชนด γ และ X-radiation สวนมากแปรผกผนกบระยะทางจากจดกาเนดกาลงสอง

Dose rate = Constant x 1/Distance2

หากระยะทางจากแหลงกาเนดรงสเพมขนสองเทาจะทาใหปรมาณรงสทไดรบลดลงเหลอเพยงหนงในสทชวงเวลาเทาเดม ดงนนจงมเครองมอและอปกรณหลายชนดทถกใชเพอเพมระยะทางระหวางผปฏบตงานกบแหลงกาเนดรงส เชน ไมคบดามยาว (long-handled tongs) ปากคบ (forceps) คมหนบ (clamps) และ เครองดดปลอยของเหลวชนดควบคมทางไกล (remote pipetting aids) ขอใหสงเกตวาระยะทางทเพมขนเพยงเลกนอยสามารถลดปรมาณรงสไดมาก

3. การกาบง เครองกาบงหรอฉากกนทดดซบรงสหรอทาใหรงสออนกาลงทวางระหวางแหลงกาเนดรงสและผปฏบตงานสามารถลดการโอกาสทจะสมผสกบรงสได ชนดและความหนาของฉากขนกบความสามารถทะลทะลวงของรงส ซงกขนอยกบชนดและพลงงานของรงส ฉากททาจากอะครลค (acrylic) ไม หรอโลหะนาหนกเบา ทมความหนา 1.3-1.5 เซนตเมตร สามารถกนรงสชนด high-energy β particles ได ในขณะทรงสชนด high-energy γ และ X-

radiation จาเปนตองใชตะกวหนาเปนฉากกน 4. การใชวธการอนทดแทน ไมควรใชอนภาครงสหากมวธการอนทสามารถใชทดแทนกนได การทางานกบรงสอยางปลอดภย

ขอควรคานงและกฎสาหรบการทางานกบวสดรงส ไดแก 1. พนทแผ/รบรงส

-- ใชวสดรงสในพนททกาหนดไวเทานน -- หามบคคลภายนอกเขา -- ใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล เชน เสอคลม แวนตานรภย ถงมอ -- ตรวจวดปรมาณรงสทพนกงานไดรบ หองปฏบตการทใชรงสตองทาความสะอาดและสามารถขจดสงปนเปอนไดงาย พนทททางาน

กบรงสควรแยกออกจากพนทสาหรบทากจกรรมอน และตองมสญลกษณตดไวบรเวณประตทางเขา (รปท 12) 2. พนทบนโตะปฏบตงาน

-- ใชถาดรองวสดรงสทมวสดดดซบปรอง -- จากดปรมาณรงสทจะใช -- มฉากกนพนทรงส พนทปฏบตงาน และ พนทกาจดขยะรงส

111


-- ปดฉลากภาชนะบรรจรงส ดวยสญลกษณรงส พรอมระบชนดของรงส กจกรรม และวนททดสอบ

-- ใชเครองวดปรมาณรงส เพอตรวจวดปรมาณรงสในพนทรงส เสอผาปองกนและมอ ภายหลงปฏบตงาน

-- ใชภาชนะขนสงทเหมาะสม 3. พนทกาจดกากรงส

--ทงหรอกาจดกากรงสจากพนทปฏบตงานอยางสมาเสมอ -- มการจดบนทกทชดเจนสาหรบการใชและการทงสารรงส -- ตรวจหาวตถรงสทมปรมาณรงสเกนกาหนด -- มแผนฉกเฉน -- ขณะเกดเหตฉกเฉน ใหชวยผปวยกอน -- ทาความสะอาดพนทปนเปอน -- ขอความชวยเหลอจากเจาหนาทดานความปลอดภย หากจาเปน -- เขยนและเกบบนทกอบตเหตไวทกครง

4. มการจดบนทกและมแผนฉกเฉน รปท 12 เครองหมายสากลเตอนอนตรายจากรงส

112

113

ภาค 7 การจดตงหนวยงานดานความปลอดภย

และการฝกอบรม


114

19. เจาหนาทและคณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพ สถาบนหรอหองปฏบตการแตละแหงควรมนโยบายดานความปลอดภย รวมถงจดทาคมอความปลอดภย และโปรแกรมสนบสนนเพอการปฏบตทสมฤทธผล ผอานวยการสถาบนอาจมอบหมายหนาทเหลานใหเจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ

หวหนาหองปฏบตการ ผบรหารและพนกงานทกคนมความรบผดชอบตอความปลอดภยของตนเองและตอผรวมงานในหองปฏบตการ โดยเจาหนาททกคนตองทางานอยางระมดระวงและตองรายงานการกระทาใดๆ ทไมปลอดภยใหผบงคบบญชาทราบ และมความจาเปนทจะตองทาการตรวจตดตามจากหนวยงานทงภายในและภายนอกเปนระยะๆ เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพมหนาทตรวจสอบวาบคลากรในหองปฏบตการปฏบตตามนโยบายและโปรแกรมดานความปลอดภยทางชวภาพหรอไม โดยเปนการปฏบตหนาทแทนในฐานะผอานวยการสถาบน ในหนวยงานเลกๆ เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพอาจจะเปนนกจลชววทยาหรอเจาหนาททางเทคนค ซงอาจจะทาหนาทเหลานไมเตมเวลา แตตองมความรความสามารถทจะใหคาแนะนา ทบทวน และอนมตกจกรรมพเศษตางๆ วาเหมาะสมหรอไม เจาหนาทควรศกษาและใชกฎ ขอบงคบ และคมอทงในระดบชาตและนานาชาตในการปฏบตงาน และควรสนบสนนใหหองปฏบตการตางๆ จดทาคมอมาตรฐานในการปฏบตงาน เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพตองมพนฐานดานจลชววทยา ชวเคมและวทยาศาสตรกายภาพและชวภาพ และควรมความรดานคลนกและหลกการทางวศวกรรมทเกยวของกบการออกแบบ การใชงานและการบารงรกษาเครองมอและอาคารสถานท และจะตองสามารถสอสารกบผบรหาร นกเทคนคและเจาหนาทในหนวยสนบสนนได ภาระหนาทของเจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ ไดแก 1. การใหคาปรกษาดานความปลอดภยและความมนคงทางชวภาพ 2. การตรวจตดตามเกยวกบวธ และมาตรการตางๆ รวมทงตรวจตดตามเชอ เครองมอและอปกรณ 3. การใหคาแนะนากรณมการละเมดกฎหรอมาตรการตางๆ 4. การจดหาการฝกอบรมใหแกพนกงานทกคน 5. การสนบสนนการศกษาตอเนองดานความปลอดภยทางชวภาพ 6. การสอบสวนอบตเหตเกยวกบการหลดลอดของเชอหรอวตถมพษ และรายงานสงทพบให

หวหนาหองปฏบตการและคณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพทราบ 7. การใหความรวมมอกบเจาหนาทแพทยเกยวกบการตดเชอจากหองปฏบตการ

115


8. การตรวจสอบการฆาเชอภายหลงการหกหลนหรออบตเหตอนๆ ทเกยวกบวตถตดเชอ 9. การตรวจสอบการจดการขยะ 10. การตรวจสอบการฆาเชออปกรณหรอเครองมอกอนซอมหรอกอนใชงาน 11. การดแลความตนตวของทศนคตของชมชนตอสขภาพและสงแวดลอม 12. การจดทามาตรการการนาเขาและสงออกวตถตดเชอเขาหรอออกจากหองปฏบตการ ตาม

ขอกาหนดแหงชาต 13. การทบทวนดานความปลอดภยทางชวภาพของแผน วธและมาตรการปฏบตตางๆ เพอการวจย

เกยวกบเชอโรค กอนทจะมการนาแผนเหลานนไปปฏบต 14. การจดทาระบบปฏบตกรณฉกเฉน คณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพ คณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพถกจดตงขนเพอพฒนานโยบายดานความปลอดภยทางชวภาพ และมาตรการปฏบต คณะกรรมการดงกลาวควรทบทวนวธการทางานทเกยวของกบเชอ การใชสตว ดเอนเอตดแตงพนธกรรม และวสดดดแปลงพนธกรรมตางๆ นอกจากนคณะกรรมการควรมหนาทประเมนความเสยง จดทานโยบายดานความปลอดภย ไกลเกลยกรณเกดความขดแยงหรอโตเถยงเกยวกบประเดนดานความปลอดภย

สมาชกของคณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพควรมาจากหลากหลายวชาชพภายในองคกร ซงอาจประกอบดวย

1. เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ 2. นกวทยาศาสตร 3. บคลากรทางการแพทย 4. สตวแพทย (หากมการใชสตว) 5. ผแทนเจาหนาทเทคนค 6. ผแทนคณะผบรหารหองปฏบตการ คณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพควรไดรบคาแนะนาจากเจาหนาทและผเชยวชาญ

จากแผนกตางๆ (ทมความเชยวชาญเฉเพาะ เชน ดานการปองกนอนตรายจากรงส ความปลอดภยอตสาหกรรม การปองกนอคคภย เปนตน) และในบางครงอาจตองไดรบความชวยเหลอจากผเชยวชาญอสระจากสาขาตางๆ องคกรทองถน และหนวยงานควบคมดแลระดบชาต สมาชกชมชนอาจเขามามสวนรวมทเปนประโยชน โดยเฉพาะเมอมการวพากษระเบยบหรอมาตรการบางอยางทมความออนไหวหรอมประเดนทอาจกอใหเกดความไมเขาใจกบสาธารณะ

116

20. ความปลอดภยสาหรบเจาหนาทสนบสนน ความปลอดภยสาหรบหองปฏบตการควรครอบคลมไปถงเจาหนาทสนบสนน โดยเจาหนาทเหลานตองไดรบการฝกอบรมทเหมาะสม แผนกชางและซอมบารง วศวกรและชางทมหนาทดแลและซอมบารงโครงสราง อาคารสถานท และเครองมอตางๆ ควรมความรเกยวกบงานตางๆ ภายในหองปฏบตการ และเขาใจกฎและมาตรการดานความปลอดภย

การตรวจสอบอปกรณหลงการใชงาน เชน การตรวจสอบประสทธภาพการทางานของตปลอดเชอหลงการเปลยนหวกรองอากาศ อาจตองอยภายใตการดแลของเจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ

หองปฏบตการหรอสถาบนทไมมแผนกชางควรหาชางจากภายนอก และใหความรความเขาใจกบบคคลเหลานนเกยวกบอปกรณและงานตางๆ ในหองปฏบตการ

หากเจาหนาทแผนกชางและบารงจะเขาไปภายในหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 หรอ 4 ตองไดรบอนญาตและอยในความดแลของเจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพหรอหวหนาหองปฏบตการ แผนกรกษาความสะอาด หองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 หรอ 4 ควรไดรบการทาความสะอาดโดยเจาหนาทหองปฏบตการ หากเจาหนาททาความสะอาดจะเขาไปภายในหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 หรอ 4 ตองไดรบอนญาตและอยในความดแลของเจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพหรอหวหนาหองปฏบตการ

117

21. โปรแกรมการฝกอบรม โปรแกรมการฝกอบรมตอเนองมจดประสงคเพอสรางความตนตวของเจาหนาทหองปฏบตการและเจาหนาทหนวยสนบสนน ซงจดโดยเจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพและผทรงคณวฒ ความสมฤทธผลของการฝกอบรมขนกบการจดการ การสรางแรงจงใจ การฝกอบรมทเกยวของและเหมาะสมกบงาน การสอสารทด และเปาหมายขององคกร องคประกอบสาคญของโปรแกรมการฝกอบรมดานความปลอดภยทางชวภาพ ไดแก 1. การประเมนความตองการ ประกอบดวย การใหคานยามงานทเกยวของ การจดลาดบความสาคญ

(ในแงความถ ความอนตราย ความซบซอน) และรายละเอยดตางๆ ของขนตอนทจาเปนเพอการบรรลสงเหลานน

2. การตงจดมงหมายของการฝกอบรม คอ การสงเกตหรอคาดการณวาผเขารบการฝกอบรมคาดหวงสงใดเกยวกบงานภายหลงการฝกอบรม จดมงหมายเหลานอาจกลาวถงเงอนไขของกจกรรมและระดบของความรความสามารถทตองการ

3. การกาหนดเนอหาและสอของการฝกอบรม เนอหาคอองคความรหรอทกษะ ซงผเขารบการฝกอบรมตองไดรบเพอการบรรลวตถประสงคทตงไว สวนใหญผซงมความรดทสดเกยวกบงานจะเปนผกาหนดเนอหาของโปรแกรมการฝกอบรมดานความปลอดภยทางชวภาพ วธการอนๆ ทใชอาจจจะมงไปสแบบฝกหดการแกไขปญหาหรอการออกแบบวธการเรยนร เพอแกไขความผดพลาดซงเกดจากการใชทกษะของคน ไมแนวาวธการสอนอยางหนง เชน การบรรยาย การสอนทางโทรทศน การใชคอมพวเตอรชวยสอน การใชวดโอชนดปฏสมพนธ ฯลฯ จะดกวาวธอนๆ โดยปจจยเหลานขนกบความตองการเฉพาะของการฝกอบรม การสรางกลมผรบการฝกอบรม เปนตน

4. การประสานความแตกตางดานการเรยนรของบคคล การฝกอบรมทมประสทธภาพตองคานงถงคณสมบตของผเขารบการฝกอบรมดวย เพราะคนแตละคนหรอแตละกลมอาจมความแตกตางดานความร ความชานาญ การใชภาษาพดและทกษะในการทางาน การทผเขารบการฝกอบรมมองโปรแกรมการฝกอบรมวาสามารถมสวนในการพฒนาประสทธภาพการทางานและความปลอดภยสวนบคคลอยางไรนนอาจเปนตวกาหนดถงวธการทจะใช บางคนเรยนรจากการเหนหรอการปฏบต ในขณะทบางคนเรยนรไดดจากการอาน ความตองการพเศษของเจาหนาทกตองถกพจารณาเชนกน เชน การปรบเปลยนหลกสตรสาหรบผทมความพการทางการไดยน เปนตน นอกจากทกลาวมาแลวน แนะนาวาผพฒนาโปรแกรมการฝกอบรมดานความปลอดภยควรสรางความคนเคยกบหลกการดานการเรยนรของผใหญดวย

118

21. โปรแกรมการฝกอบรม

5. การสรางเงอนไขของการเรยนร วสดการสอน เชน หลกสตรการฝกอบรม วดโอเทป เอกสารการสอน ฯลฯ ไมควรจะขดแยง ขดขวาง หรอไมเกยวของกบทกษะความเชยวชาญหรอหวขอทกาลงสอน ตวอยางเชน หากการสอนมจดมงหมายของเพอพฒนาศกยภาพเทคนคในการแกปญหา วธการสอนควรเนนไปทวธคดหรอการใหเหตผลมากกวาเนนการจดจา การสอนควรไดรบการตอบสนองทเหมาะสม (เปนไปในทางบวก/แมนยา/นาเชอถอ) นอกจากนวสดการสอนทใหโอกาสเพอการฝกฝนภายใตสภาวะทคลายคลงกบงานจะชวยถายทอดทกษะเหลานนไปสงานทแทจรง

6. การประเมนการฝกอบรม เปนการหาขอมล ซงชวยกาหนดวาการสอนบรรลวตถประสงคทวางไวหรอไม โดยทวไปการประเมนการฝกอบรมม 4 แบบ ไดแก -- การวดการตอบสนองของผเขารบการฝกอบรมตอการสอน -- การวดความจา และ/หรอ ประสทธภาพของผเขารบการฝกอบรม -- การประเมนการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมการทางาน --การวดผลทจบตองได ทเกยวกบเปาหมายขององคกร การประเมนทสมบรณของการฝกอบรมควรประกอบดวยการประเมนทง 4 แบบ วธการประเมนทไรประสทธภาพทสดคอการพเคราะหเฉพาะการตอบสนองของผเขารบการฝกอบรมตอการสอนซงอาจมความสมพนธเพยงเลกนอยกบการเรยนรทแทจรง จงไมควรใชเพอวดประสทธภาพการฝกอบรม

7. การทบทวนการฝกอบรม นอยครงทการประเมนการฝกอบรมจะบอกไดวาการฝกอบรมประสบผลสาเรจหรอลมเหลว เนองจากตองใชบรรทดฐานหลายประการในการวดผล โดยมากแลวขอมลนบงชถงความเขาใจทดขน การรกษาและการประยกตบางสวนของเนอหาหลกสตรเปรยบเทยบกบสวนอนๆ ความแตกตางหรอชองวางของความรหรอศกยภาพทเปนผลจากการฝกอบรมอาจสะทอนถงความจาเปนทบงชวาตองมจดการฝกอบรมใหมากขน หรอการใชเทคนคการสอนอนๆ หรอการเลอกผสอนทมความสามารถมากขน

119


120

121

ภาค 8 แบบตรวจตดตามดานความปลอดภย


122

22. แบบตรวจตดตามดานความปลอดภย แบบตรวจตดตามนมความมงหมาย เพอชวยประเมนความปลอดภยของหองปฏบตการทางจล-ชววทยา และสถานะความมนคงของหองปฏบตการดานชววทยาและการแพทย หองปฏบตการ 1. คมอการตงกรรมการและการใหใบรบรองไดถกนามาพจารณาใชในการกอสรางและการประเมน

หลงการกอสรางหองปฏบตการหรอไม 2. หองปฏบตการถกระเบยบการกอสรางแหงชาตและทองถน รวมทงขอกาหนดดานการปองกนภย

ธรรมชาตหรอไม 3. สถานทไมมของวางเกะกะหรอกดขวางหรอไม 4. สถานทสะอาดหรอไม 5. พนมความผดปกตทางโครงสรางหรอไม 6. พนและบนไดเปนเนอเดยวกนและไมลนหรอไม 7. พนททางานพอเพยงหรอไม 8. พนทบรเวณทางเดนและเฉลยงพอเพยงสาหรบการเดนและการเคลอนยายวสดชนใหญหรอไม 9. โตะ เฟอรนเจอรและชนสวนตางๆ อยในสภาพดหรอไม 10. พนผวโตะทนตวทาละลายและสารเคมกดกรอนไดหรอไม 11. แตละหองมอางลางมอหรอไม 12. สถานทถกสรางและรกษาเพอปองกนการเขามาอยอาศยและการทารงของหนหรอแมลงหรอไม 13. ทอไอนาหรอทอนารอนมฉนวนหมหรอถกกนไวเพอปองกนอนตรายตอเจาหนาทหรอไม 14. มหนวยจายไฟฟาสารองกรณไฟตกหรอไม 15. สถานทสามารถจากด หรอหามการเขามาของบคคลภายนอกไดหรอไม 16. มการประเมนความเสยง เพอตรวจสอบอปกรณและสถานทวาเหมาะตอการทางานหรอไม หองเกบของ 1. หองเกบของ ชนวางของ และอนๆ มความมนคง ไมลม หลน หรอเลอนหรอไม 2. หองเกบของ หรอชนวางของปราศจากฝนละออง และสงของไมจาเปน ซงอาจทาใหสะดดลม ไฟ

ไหม ระเบด และเปนทอยอาศยของสตวรบกวนหรอไม 3. ตแชแขงและบรเวณเกบของสามารถลอคกญแจไดหรอไม

123


การสขาภบาลและสงอานวยความสะดวกสาหรบบคลากร 1. สถานทไดรบการดแลรกษาความสะอาด มระเบยบและถกหลกสขาภบาลหรอไม 2. มนาดมหรอไม 3. มหองนาสะอาดและเพยงพอแยกสาหรบชายและหญงหรอไม 4. มนารอน นาเยน สบ และกระดาษชาระหรอไม 5. มหองเปลยนเสอผาแยกสาหรบชายและหญงหรอไม 6. มสถานท (เชน ตลอกเกอร) สาหรบเปลยนชดหรอไม 7. มหองรบประทานอาหารกลางวนสาหรบพนกงานหรอไม 8. เสยงอยในระดบทยอมรบไดหรอไม 9. มการจดการการเกบรวบรวมและการกาจดขยะทวไปในครวเรอนทดหรอไม การทาความรอนและการระบายอากาศ 1. อณหภมสบายเหมาะสาหรบการทางานหรอไม 2. มานบงตามขนาดพอดกบหนาตางเมอไดรบแสงแดดเตมทหรอไม 3. การระบายอากาศพอเพยงหรอไม เชน มการระบายอยางนอย 6 ครงตอชวโมง โดยเฉพาะในหอง

ทมเครองระบายอากาศ 4. ระบบระบายอากาศมเครองกรองอากาศประสทธภาพสงหรอไม 5. การระบายอากาศจากเครองระบายอากาศทาใหเกดการขดขวางการไหลเวยนของอากาศในหรอ

รอบๆ ตปลอดเชอ และตดดควนหรอไม การใหแสงสวาง 1. แสงสวางเพยงพอหรอไม 2. มดวงไฟทโตะทางานหรอไม 3. ทกบรเวณสวาง ไมมมมมดในหองหรอตามทางเดนหรอไม 4. หลอดไฟฟลออเรสเซนทขนานกบโตะทางานหรอไม 5. ระดบความสวางของหลอดฟลออเรสเซนทสมาเสมอหรอไม การบรการ 1. ในแตละหองมอางลางหนา นา ไฟฟา และปลกไฟ สาหรบการทางานอยางปลอดภยหรอไม 2. มโปรแกรมการตรวจสอบและการดแลรกษาฟวส หลอดไฟ สายไฟ ทอนา และอนๆ หรอไม 3. การชารดไดรบการแกไขภายในเวลาทเหมาะสมหรอไม

124

22. แบบตรวจตดตามดานความปลอดภย

4. มแผนกบรการบารงรกษาและวศวกรรมภายในซงมชางหรอวศวกรทมทกษะและความรความชานาญเบองตนเกยวกบงานในหองปฏบตการหรอไม

5. มการควบคมและจดบนทกการเขาออกหองปฏบตการของเจาหนาทแผนกซอมบารงหรอไม 6. หากไมมแผนกซอมบารง ไดมการตดตอชางหรอวศวกรจากภายนอกทมความคนเคยกบงานและ

อปกรณในหองปฏบตการหรอไม 7. มแผนกทาความสะอาดหรอไม 8. มการควบคมและจดบนทกการเขาออกหองปฏบตการของเจาหนาททาความสะอาดหรอไม 9. มแผนกสารสนเทศทมประสทธภาพหรอไม ความมนคงทางชวภาพสาหรบหองปฏบตการ 1. มการประเมนความเสยงเชงคณภาพซงระบความเสยงทควรมระบบความมนคงหรอไม 2. มการใหคานยามความเสยงทยอมรบไดและพารามเตอรสาหรบแผนการรบมออบตเหตหรอไม 3. อาคารถกปดลอคขณะไมมคนทางานหรอไม 4. ประตและหนาตางสามารถกนแตกไดหรอไม 5. หองทบรรจวตถอนตรายและอปกรณราคาแพงถกปดลอคขณะไมมคนทางานหรอไม 6. มการควบคมและบนทกการเขาออกและการใชงานหองทบรรจวตถอนตรายและอปกรณราคา

แพงหรอไม การปองกนอคคภย 1. มระบบสญญาณเตอนไฟไหมหรอไม 2. ประตหนไฟอยในสภาพดหรอไม 3. ระบบตรวจจบไฟไหมอยในสภาพดและถกตรวจสอบสมาเสมอหรอไม 4. สามารถเขาถงตสญญาณเตอนไฟไหมไดงายหรอไม 5. ทางออกทกทางมปายเหมาะสมและปายมไฟสวางภายใน 6. เสนทางไปสทางออกชดเจนหรอไม โดยเฉพาะเมอเสนทางไมสามารถเหนไดในทนททนใด 7. ทางออกไมถกกดขวางดวยเฟอรนเจอร และอปกรณตางๆ หรอไม และทางออกไมถกปดลอคเมอ

มคนทางานภายในอาคารหรอไม 8. การเดนไปทางออกนนไมตองผานบรเวณอนตรายสงหรอไม 9. ทางออกทกทางเปดไปสบรเวณกวางวางเปลาหรอไม 10. ระเบยงและทางเดนไมถกกดขวางการเดนและการเคลอนยายอปกรณดบเพลงหรอไม 11. มการจาแนกอปกรณดบเพลงดวยสทเหมาะสมหรอไม

125


12. เครองดบเพลงทเคลอนยายไดถกเตมไฟเตมหรอไม และอยสภาพใชงานและถกเกบในททเหมาะสมตลอดเวลาหรอไม

13. หองปฏบตการทเสยงตอไฟไหมมถงดบเพลง และ/หรอ ผาดบไฟ สาหรบใชในกรณฉกเฉนหรอไม

14. หากมการใชของเหลวและกาซไวไฟในหอง มการตดตงระบบระบายอากาศเพอกาจดไอระเหยไมใหไอนนขนถงระดบทเปนอนตรายหรอไม

15. มการฝกอบรมเจาหนาทใหรบมอกบอคคภยหรอไม การเกบของเหลวไวไฟ 1. มอาคารเกบของเหลวไวไฟในปรมาณมากๆ แยกจากอาคารหลกหรอไม 2. มปายบอกบรเวณเสยงตอการเกดไฟไหมหรอไม 3. มระบบระบายอากาศแยกจากระบบหลกของตวอาคารหรอไม 4. สวทซหลอดไฟถกปดอดไวหรอถกตดตงไวภายนอกอาคารหรอไม 5. หลอดไฟทอยภายในถกปกปองไวเพอกนการจดประกายไฟโดยไอระเหยหรอไม 6. ของเหลวไวไฟอยในภาชนะทเหมาะสมและภาชนะทาจากวสดทไมตดไฟหรอไม 7. มฉลากบนภาชนะระบสงทบรรจอยภายในถกตองหรอไม 8. ถงดบเพลงและ/หรอผาดบเพลงถกวางไวภายนอกแตใกลกบหองเกบของเหลวไวไฟหรอไม 9. มปาย “หามสบบหร” แสดงไวทงภายในและนอกหองเกบของเหลวไวไฟหรอไม 10. หองปฏบตการมการเกบของเหลวไวไฟในปรมาณเลกนอยเทานนหรอไม 11. ของเหลวเหลานนถกเกบในตทเหมาะสมหรอไม 12. ตเหลานนมปาย “ระวงไฟไหม-ของเหลวไวไฟ” หรอไม 13. เจาหนาทไดรบการฝกอบรมเกยวกบการใชและการเคลอนยายของเหลวไวไฟหรอไม กาซอดความดนและกาซเหลว 1. มการระบสงทบรรจอยภายในถงกาซทเคลอนยายไดหรอไมและการระบดวยสถกตองหรอไม 2. ถงกาซอดความดนและลนควบคมความดนถกตรวจสอบอยางสมาเสมอหรอไม 3. ลนระบายความดนถกบารงรกษาอยางสมาเสมอหรอไม 4. มอปกรณลดแรงดนตอกบถงขณะใชงานหรอไม 5. มฝาปดถงขณะไมใชงานหรอขณะเคลอนยายหรอไม 6. ถงมความมนคง ไมลม โดยเฉพาะกรณเกดภยธรรมชาต หรอไม 7. ถงกาซและถงกาซหงตมถกเกบหางจากความรอนหรอไม 8. มการฝกอบรมเจาหนาทเกยวกบการใชงานและการเคลอนยายกาซเหลวหรอไม

126


อนตรายจากไฟฟา 1. การตดตงไฟฟา การทดแทน การปรบปรง หรอการซอมแซมเปนไปตามขอกาหนดดานความ

ปลอดภยเกยวกบไฟฟาแหงชาตหรอไม 2. มการตอสายดนหรอไม (เปนตนวา ระบบปลกไฟสามตา) 3. มอปกรณตดไฟและอปกรณตอสายดนในวงจรไฟฟาในหองปฏบตการทกหองหรอไม 4. เครองไฟฟาไดรบการรบรองใหใชภายในหองปฏบตการหรอไม 5. สายไฟของอปกรณไฟฟาทกเครองสนทสดเพอการใชงาน อยในสภาพด ไมยย ชารดหรอหก

หรอไม 6. ปลกไฟหนงปลกถกใชกบอปกรณไฟฟาหนงเครองหรอไม (ไมมการใชเครองปรบไฟ) การปองกนอนตรายสวนบคคล 1. มเสอและอปกรณปองกนอนตราย เชน เสอกาวน ชดสวมทงตว ผากนเปอน ถงมอ ทไดรบการ

อนมตดานแบบและเสนใยสาหรบเจาหนาททกคนหรอไม 2. มเสอและอปกรณปองกน สาหรบการทางานกบสารเคมอนตราย สารรงส และสารกอมะเรง เชน

ผาและถงมอยางกนเปอน สาหรบการทางานกบสารเคมและการทาความสะอาดสารเคมหกหลน และถงมอกนความรอนสาหรบการนาอปกรณออกจากหมอนงฆาเชอและเตาอบ

3. มแวนตาและหนากากปองกนอนตรายหรอไม 4. มจดหรอสถานทลางตาหรอไม 5. มฝกบวอาบนาฉกเฉนหรอไม 6. การปองกนรงสเปนไปตามมาตรฐานแหงชาตและนานาชาต รวมทงมการใชเครองวดปรมาณ

รงสหรอไม 7. มหนากากหรอเครองชวยหายใจหรอไม และอปกรณเหลานนถกทาความสะอาด ฆาเชอ

ตรวจสอบและเกบในสถานทสะอาดและถกสขลกษณะหรอไม 8. มการใชกระดาษกรองทเหมาะสมกบหนากากหรอเครองชวยหายใจแตละชนดหรอไม เชน หว

กรองประสทธภาพสง สาหรบเชอโรค หรอหวกรองทเหมาะสมกบกาซหรอฝนละออง 9. มการตรวจสอบวาหนากากหรอเครองชวยหายใจเหมาะกบขนาดและรปรางใบหนาหรอไม สขภาพและความปลอดภยของพนกงาน 1. มแผนกบรการสขภาพหรอไม 2. มกลองปฐมพยาบาลหรอไม 3. มผทาการปฐมพยาบาลทมความรหรอไม

127


4. ผทาการปฐมพยาบาลไดรบการฝกฝนใหรบมอกบเหตการณฉกเฉนหรอไม เชน การสมผสกบสารเคมกดกรอน อบตเหตจากการกนสารพษและเชอโรค

5. เจาหนาททไมไดทางานในหองปฏบตการ เชน เจาหนาทธรการ ไดรบความรเกยวกบอนตรายทอาจไดรบจากหองปฏบตการหรอไม

6. มปายบอกชอผปฐมพยาบาล เบอรโทรศพท และอนๆ สาหรบกรณฉกเฉนหรอไม 7. หญงทอยในอายทตงครรภไดไดรบการเตอนถงผลจากการทางานกบเชอโรค สารกอมะเรง สาร

กอการกลายพนธ และสารกอสภาวะวรปในทารก หรอไม 8. หญงทอยในอายทตงครรภไดไดรบการบอกใหทราบหรอไมวาหากกาลงหรอสงสยวากาลงจะ

ตงครรภ หญงเหลานนควรแจงใหเจาหนาทดานการแพทยทราบ เพอทจะจดงานทเหมาะสมให 9. มโปรแกรมการฉดวคซนตอตานเชอโรคททางานในหองปฏบตการหรอไม 10. มการทดสอบทางผวหนง และ/หรอ แผนกรงสวทยา สาหรบเจาหนาทททางานกบเชอวณโรค

หรอไม 11. มการจดบนทกการเจบปวยและอบตเหตของพนกงานหรอไม 12. มปายเตอนอนตรายหรออบตเหตหรอไม 13. มการฝกอบรมเจาหนาทใหปฏบตตามมาตรการดานความปลอดภยหรอไม 14. พนกงานไดรบการกระตนเตอนใหแจงหรอรายงานอบตเหตจากการสมผสเชอหรอไม เครองมอและอปกรณในหองปฏบตการ 1. เครองมอทกชนไดรบการรบรองวาปลอดภยในการใชงานหรอไม 2. มมาตรการการฆาเชอเครองมอกอนการซอมบารงหรอไม 3. ตปลอดเชอและตดดควนไดรบการตรวจสอบและซอมบารงสมาเสมอหรอไม 4. หมอนงฆาเชอและถงความดนตางๆ ไดรบการตรวจสอบสมาเสมอหรอไม 5. เครองปนเหวยงและหวปนไดรบการตรวจสอบสมาเสมอหรอไม 6. มการเปลยนหวกรองอากาศประสทธภาพสงสมาเสมอหรอไม 7. มการใชไปเปตในการดดของเหลวแทนทจะใชเขมและกระบอกฉดยาหรอไม 8. เครองแกวทมรอยราวและแตกถกกาจดและไมถกนากลบมาใชใหมหรอไม 9. มถงขยะสาหรบแกวทงทแตกและไมแตกหรอไม 10. มการใชเครองมอพลาสตกแทนทจะใชเครองแกวเทาทจะทาไดหรอไม 11. มถงขยะสาหรบของมคมหรอไม

128


วสดตดเชอ 1. ตวอยางทไดรบจากการจดสงอยในสภาพดหรอไม 2. มการจดบนทกวสดทรบเขามาหรอไม 3. ตวอยางถกแกะเปดหอในตปลอดเชอดวยความระมดระวง ไมใหแตกและรวซมหรอไม 4. มการสวมถงมอและเสอผาปองกนขณะแกะเปดหอตวอยางหรอไม 5. มการฝกอบรมเจาหนาทในการสงตวอยางตดเชอ ใหเปนไปตามขอกาหนดแหงชาตหรอ

นานาชาตหรอไม 6. โตะทางานสะอาดและเปนระเบยบหรอไม 7. มการกาจดวสดตดเชอททงแลวอยางปลอดภย ทกวน วนละครงหรอบอยกวานน หรอไม 8. เจาหนาททกคนทราบวธการปฏบตกรณเกดการแตก การหกหลนของเชอและวสดตดเชอหรอไม 9. มการตรวจสอบประสทธภาพของเครองมอสาหรบทาใหปราศจากเชอ โดยการใชตวชวดทางเคม

กายภาพ และชวภาพทเหมาะสมหรอไม 10. มมาตรการการฆาเชอเครองปนเหวยงอยางสมาเสมอหรอไม 11. มกระปองหรอถงทปดสนทสาหรบใชกบเครองปนเหวยงหรอไม 12. มการใชนายาฆาเชอทถกตองและเหมาะสมหรอไม 13. มการฝกอบรมเจาหนาทททางานในหองปฏบตการความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3 และ

ระดบ 4 หรอไม สารเคมและสารรงส 1. สารเคมทเขากนไมไดถกเกบและใชแยกกนหรอไม 2. มการปดฉลากชอสารเคมทกชนดและคาเตอนหรอไม 3. มแผนภมเตอนอนตรายจากสารเคมตดไวชดเจนหรอไม 4. มชดสาเรจรปสาหรบการทาความสะอาดสารเคมหรอเชอหกหลนหรอไม 5. มการฝกอบรมเจาหนาทในการปฏบตเมอมการหกหลนหรอไม 6. สารหรอวตถไวไฟถกเกบไวอยางถกตองและปลอดภยในปรมาณทนอยทสดทตองการใชในต

เกบทไดรบการรบรองหรอไม 7. มรถเขนขวดหรอไม 8. มเจาหนาทดานรงสและคมออางองหรอไม 9. มการฝกอบรมเจาหนาทใหทางานกบรงสอยางปลอดภยหรอไม 10. มการบนทกปรมาณสารรงสทเกบไวและทถกใชไปหรอไม 11. มแผนปองกนอนตรายจากรงสหรอไม 12. มการตรวจวดปรมาณรงสทพนกงานไดรบหรอไม

129


130

131

ภาค 9 เอกสารอางอง ภาคผนวก

และ ดชนคนคา


132

เอกสารอางอง 1. Safety in health-care laboratories. Geneva, World Health Organization, 1997

(http://whqlibdoc.who.int/hq/1997/WHO_LAB_97.1.pdf). 2. Garner JS, Hospital Infection Control Practices Advisory Committee. Guideline for

isolation precautions in hospitals. American Journal of Infection Control, 1996, 24:24-52 (http://www.cdc.gov/ncidod/hip/isolat.htm).

3. Hunt GJ, Tabachnick WJ. Handling small arbovirus vectors safely during biosafety level 3 containment: Culicoides variipennis sonorensis (Diptera: Ceratopogonidae) and exotic bluetongue viruses. Journal of Medical Entomology, 1996, 33:271-277.

4. National Research Council. Occupational health and safety in the care and use of research animals. Washington DC, National Academy Press, 1997.

5. Richmond JY, Quimby F. Considerations for working safely with infections disease agents in research animals. In: Zak O, Sande MA, eds. Handbook of animal models of infection. London, Academic Press, 1999:69-74.

6. Biosafety in microbiological and biomedical laboratories, 4th ed. Washington DC, United States Department of Health and Human Services/Centers for Disease Control and Prevention/National Institutes of Health, 1999.

7. Class II (laminar flow) biohazard cabinetry. Ann Arbor, MI, National Sanitation Foundation, 2002 (NSF/ANSI 49-2002).

8. Richmond JY, McKinney RW. Primary containment for biohazard: selection, installation and use of biological safety cabinets, 2nd ed. Washington DC, United States Department of Health and Human Services/Centers for Disease Control and Prevention/National Institutes of Health, 2000.

9. Microbiological safety cabinets. Recommendations for information to be exchanged between purchaser, vendor and installer and recommendations for installation. London, British Standards Institution, 1992 (Standard BS 5726-2:1992).

10. Microbiological safety cabinets. Recommendations for selection, use and maintenance. London, British Standards Institution, 1992 (Standard BS 5726-4:1992).

11. Biological containment cabinets (Class I and II): installation and field testing. Toronto, Canadian Standards Association, 1995 (Standard Z316.3-95 (R2000)).

12. Collins CH, Kennedy DA. Laboratory acquired infections: history, incidence, causes and prevention, 4th ed. Oxford, Butterworth-Heinemann, 1999.

13. Health Canada. Laboratory biosafety manual, 2nd ed. Ottawa, Minister of Supply and Services Canada, 1996.

14. Biological safety cabinets – biological safety cabinets (Class I) for personnel and environment protection. Sydney, Standards Australia International, 1994 (Standard AS 2252.1-1994).

15. Biological safety cabinets – laminar flow biological safety cabinets (Class II) for personnel, environment and product protection. Sydney, Standards Australia International, 1994 (Standard AS 2252.2-1994).

16. Standards Australia/Standards New Zealand. Biological safety cabinets – installation and use. Sydney, Standards Australia International, 2000 (Standard AS/NZS 2647:2000).

133


17. Advisory Committee on Dangerous Pathogens. Guidance on the use, testing and maintenance of laboratory and animal flexible film isolators. London, Health and Safety Executive, 1990.

18. Standards Australia/Standards New Zealand. Safety in laboratories – microbiological aspects and containment facilities. Sydney, Standards Australia Intertional, 2002 (Standard AS/NZS 2243.3:2002).

19. Centers for Disease Control and Prevention. Recommendations for prevention of HIV transmission in health-care settings. Morbidity and Mortality Weekly Report, 1987, 36 (Suppl. 2):1S-18S.

20. Bosque PJ et al. Prions in skeletal muscle. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 2002, 99:3812-3817.

21. Bartz JC, Kincaid AE, Bessen RA. Rapid prion neuroinvasion following tongue infection. Journal of Virology, 2003, 77:583-591.

22. Thomzig A et al. Widespread PrPSc accumulation in muscles of hamsters orally infected with scrapie. EMBO Reports, 2003, 4:530-533.

23. Glatzel M et al. Extraneural pathologic prion protein in sporadic Creutzfeld-Jakob disease. New England Journal of Medicine, 2003, 349:1812-1820.

24. Brown P, Wolff A, Gajdusek DC. A simple and effective method for inactivating virus infectivity in formalin-fixed tissue samples from patients with Creutzfeld-Jakob disease. Neurology, 1990, 40:887-890.

25. Taylor DM et al. The effect for formic acid on BSE and scrapie infectivity in fixed and unfixed brain-tissue. Veterinary Microbiology, 1997, 58:167-174.

26. Safar J et al. Prions. In: Richmond JY, McKinney RW, eds. Biosafety in microbiological and biomedical laboratories, 4th ed. Washington, DC, United States Department of Health and Human Services, 1999:134-143.

27. Bellinger-Kawahara C et al. Purified scrapie prions resist inactivation by UV irradiation. Journal of Virology, 1987, 61:159-166.

28. Health Services Advisory Committee. Safe working and the prevention of infection in clinical laboratories. London, HSE Books, 1999.

29. Russell AD, Hugo WB, Ayliffe GAJ. Disinfection, preservation and sterilization, 3rd ed. Oxford, Blackwell Scientific, 1999.

30. Ascenzi JM. Handbook of disinfectants and antiseptics. New York, NY, Marcel Dekker, 1996.

31. Block SS. Disinfection, sterilization & prevention, 5th ed. Philadelphia, PA, Lippincott Williams & Wilkins, 2001.

32. Rutala WA. APIC guidelines for selection and use of disinfectants. 1994, 1995, and 1996 APIC Guidelines Committee. Association for Professionals in Infection Control and Epidemiology, INC. American Journal for Infection Control, 1996, 24:313-342.

33. Sattar SA, Springthorpe VS, Rochon M. A product based on accelerated and stabilized hydrogen peroxide: evidence for broad-spectrum germicidal activity. Canadian Journal of Infection Control, 1998, 13:123-130.

34. Schneider PM. Emerging low temperature sterilization technologies. In: Rutala WA, eds. Disinfection & sterilization in health care. Champlain, NY, Polyscience, 1997:79-92.

35. Springthrope VS. New chemical germicide. In: Rutala WA, eds. Disinfection & sterilization in health care. Champlain, NY, Polyscience, 1997:273-280.

36. Steelman VM. Activity of sterilization processes and disinfectants against prions. Disinfection & sterilization in health care. Champlain, NY, Polyscience, 1997:255-271.

134

เอกสารอางอง

37. Taylor DM. Transmissible degenerative encephalopathies: inactivation of the unconventional causal agents. In: Russell AD, Hugo WB, Ayliffe GAJ, eds. Disinfection, preservation and sterilization, 3rd ed. Oxford, Blackwell Scientific, 1999:222-236.

38. Infection control guidelines for hand washing, cleaning, disinfection and sterilization in health care, 2nd ed. Ottawa, Laboratory Center for Disease Control, Health Canada, 1998.

39. Springthorpe VS, Sattar SA. Chemical disinfection for virus-contaminated surfaces. CRC Critical Reviews in Enviromental Control, 1990, 20:169-229.

40. Recommendations on the transport of dangerous goods, 13th revised edition, New York and Geneva, United Nations, 2003 (http://www.unece.org/trans/danger /publi/unrec/rev13/13files_e.html).

41. Technical instructions for the safe transport of dangerous goods by air, 2003-2004 Edition. Montreal, International Civil Aviation Organization, 2002.

42. Economic Commission for Europe Inland Transport Committee. Restructured ADR applicable as from 1 January 2003. New York and Geneva, United Nations, 2002 (http://www.unece.org/trans/danger/publi/adr/adr2003/ContentsE.html).

43. Infectious substances shipping guidelines. Montreal, International Air Transport Association, 2003 (http://www.iata.org/ads/issg.htm).

44. Transport of Infectious Substances. Geneva, World Health Organization, 2004 (http://www.who.int/csr/resources/publications/WHO_CDS_CSR_LYO_2004_9/en/).

45. Berg P et al. Asilomar conference on recombinant DNA molecules. Science, 1975, 188:991-994.

46. European Council. Council Directive 98/81/EC of 26 October 1998 amending Directive 90/219/EEC on the contained use of genetically modified microorganisms. Official Journal, 1998, L330:13-31.

47. O’Malley BW Jr et al. Limitation of adenovirus-mediate interleukin-2 gene therapy for oral cancer. Laryngoscope, 1999, 109:389-395.

48. World Health Organization. Maintenance and distribution of transgenic mice susceptible to human viruses: memorandum from a WHO meeting. Bulletin of the World Health Organization, 1993, 71:497-502.

49. Furr AK. CRC handbook of laboratory safety, 5th ed. Boca Raton, FL, CRC Press, 2000.

50. Lenga RE. The Sigma-Aldrich Library of Chemical Safety Data, 2nd ed. Milwaukee. WI, Aldrich Chemical Company, 1988.

51. Lewis RJ. Sax’s dangerous properties of industrial materials, 10th ed. Toronto, John Wiley and Sons, 1999.

135


136

ภาคผนวก 1 การปฐมพยาบาล การปฐมพยาบาลเปนการประยกตหลกการรกษาทางการแพทยใหเขากบเวลาและสถานการณขณะเกดอบตเหต ซงเปนวธการทไดรบการรบรองในการรกษาผปวยจนกวาผปวยจะอยในความดแลของแพทย

อปกรณปฐมพยาบาลเบองตน ประกอบดวย กลองปฐมพยาบาล เสอผาและอปกรณปองกนการตดเชอ และอปกรณลางตา กลองปฐมพยาบาล กลองปฐมพยาบาลควรทาจากวสดทไมเกบฝนและความชน ควรวางในสถานททสงเกตไดงาย โดยสากลแลวกลองปฐมพยาบาลมสเขยวและมเครองหมายกาชาดสขาวปรากฏอย และประกอบดวย 1. คาแนะนาการใชทวๆ ไป 2. ผากอซขนาดตางๆ 3. แผนปดตา 4. ผาสามเหลยม 5. พลาสเตอรยาปดแผล 6. เขมกลด 7. ผาทาแผลฆาเชอชนดไมมตวยา 8. คมอการปฐมพยาบาล อปกรณปองกนอนตรายสาหรบผทาการปฐมพยาบาล ประกอบดวย 1. อปกรณชวยชวตโดยการเปาปาก 2. ถงมอและอนๆ เพอปองกนการสมผสเลอด และ 3. ชดทาความสะอาดเลอด (ดบทท 14) และควรมอปกรณลางตาดวย

137

ภาคผนวก 2 การสรางภมคมกนโรค ควรทาความเขาใจกบบคลากรทกคนใหทราบถงความเสยงจากการทางานกบเชอโรคตางๆ และควรมการประเมนประสทธภาพของวคซนหรอยารกษาโรค (เชน ยาปฏชวนะ) กบเชอกอนการใชวคซนหรอยานน เจาหนาทบางคนอาจมภมคมกนกอนทจะไดรบวคซนหรอกอนการตดเชอ

138

ภาคผนวก 3 ศนยความรวมมอดานความปลอดภยทางชวภาพแหงองคการอนามยโลก หากสนใจขอมลการฝกอบรมรวมทงวสดการสอน สามารถเขยนไปขอไดท - Biosafety programme, Department of Communicable Disease Surveillance and Response, World Health Organization, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Switzerland (http://www.who.int/csr/).

- WHO Collaborating Center for Biosafety, Swedish Institute for Infectious Disease Control, Nobels Väg 18, S-171 82 Solna, Sweden (http://www.smittskyddsinstitutet.se/English/english.htm).

- WHO Collaborating Center on Biosafety Technology and Consultative Services, Office of Laboratory Security, Health Canada, 100 Colonnade Road, Loc.: 6201A, Ottawa, Ontario, Canada K1A 0K9 (http://www.hc-sc.gc.ca/pphb-dgspsp/ols-bsl).

- WHO Collaborating Center for Applied Biosafety Programmes and Training, Office of Health and Safety, Centers for Deisease Control and Prevention, 1600 Clifton Road, Mailstop F05, Atlanta, GA 30333, USA (http://www.cdc.gov/).

- WHO Collaborating Center for Applied Biosafety Programmes and Research,

Division of Occupational Health and Safety, Office of Research Services, National Institutes of Health, Department of Health and Human Services, 13/3K04 13 South Drive MSC 5760, Bethesda, MD 20892-5760, USA (http://www.nih.gov/).

- WHO Collaborating Center for Biosafety, Victorian Infectious Diseases Reference Laboratory, 10 Wreckyn St, Nth Melbourne, Victoria 3051, Australia. Postal address: Locked Bag 815, PO Carlton Sth, Victoria 3053, Australia (http://www.vidrl.org.au/).

139

ภาคผนวก 4 ความปลอดภยวาดวยเครองมอและอปกรณ อปกรณบางชนอาจทาใหเกดอนตรายได ในขณะทอปกรณบางชนถกออกแบบเพอปองกนอนตรายทอาจเกดขนในหองปฏบตการ (ดบทท 11) อปกรณทอาจกอใหเกดอนตราย ตารางท ก4-1 แสดงรายชออปกรณและการใชงานทอาจเกดอนตรายและคาแนะนาในการจากดหรอลดอนตรายดงกลาว ตารางท ก4-1 อปกรณและการใชงานทอาจกอใหเกดอนตราย อปกรณ อนตราย การจากดหรอลดอนตราย เขมฉดยา การถกทมแทง การเกดละอองฟง

กระจาย หรอ การหกหลนของเชอหรอของเหลว

• หามสวมปลอกเขม • ใชกระบอกฉดยาชนดหวลอค เพอปองกนหวเขมหลด หรอใชกระบอกและเขมฉดยาชนดใชครงเดยวแลวทง

• ใชเทคนคทดทางหองปฏบตการ เชน - ดดสารเขากระบอกฉดยาชาๆ อยางระมดระวง เพอปองกนการเกดฟองอากาศฟของของเหลวภายในกระบอก

- หลกเลยงการใชกระบอกและเขมฉดยาเพอผสมของเหลวตดเชอ หากจาเปนตองทาตองแนใจวาปลายเขมอยใตพนผวของของเหลวในขวดและหลกเลยงการออกแรงบงคบ

- หอเขมฉดยาและปลอกดวยสาลชบนายาฆาเชอกอนทจะดงเขมออกจากจกยางของขวด

- ปลอยของเหลวสวนเกนและฟองอากาศจากกระบอกฉดยาตามแนวตงลงบนสาลชบนายาฆาเชอหรอลงบนขวดเลกๆทภายในบรรจสาล

• ทางานทเกยวของกบเชอภายในตปลอดเชอ • บงคบสตวขณะฉดยา ใชเขมชนดปลายมนหรอทอสอดจมกหรอปาก ใชตปลอดเชอ

140

ภาคผนวก 4 ความปลอดภยวาดวยเครองมอและอปกรณ

อปกรณ อนตราย การจากดหรอลดอนตราย • นงฆาเชอหลงใชงานและทงอยางเหมาะสม

หามถอดกระบอกและเขมฉดยาออกจากกนหากใชกระบอกและเขมชนดใชครงเดยวแลวทง

เครองปนเหวยง (centrifuges)

การเกดละอองฟงกระจาย หรอ การกระเดนของเชอหรอของเหลว หลอดแตก

• ใชถงหรอหวปนชนดปองกนการรวซม เปดถงหรอหวปนในตปลอดเชอหรอภายหลงจากทละอองตกสพนแลว (30 นาท)

เครองปนเหวยงความเรวสง (ultra-centrifuges)

การเกดละอองฟงกระจาย หรอ การกระเดนของเชอหรอของเหลว หลอดแตก

• ตดตงหวกรอง HEPA ระหวางเครองปนเหวยงและปมสญญากาศ

• มสมดบนทกชวโมงการใชงานสาหรบหวปนแตละอน และบารงรกษาเครอง

• นาสงของใสและออกจากถงหรอหวปนภายในตปลอดเชอ

โถสญญากาศ (anaerobic jars)

การระเบด การกระจายของเชอ • ตองแนใจวาแคปซลททาจากลวดรอบๆ คะตะ-ลสทแนน

โถดดความชน การระเบด การแตกของชนสวนทเปนแกวและการกระจายของเชอ

• วางในกรงลวดทแขงแรง

เครองทาใหเปนเนอเดยวกน (homogenizer) เครองบดเนอเยอ (tissue grinders)

การเกดละอองฟงกระจาย การรว การแตกของภาชนะ

• ทางานในตปลอดเชอ • ใชเครองทถกออกแบบมาเฉพาะ ไมรว • รอ 30 นาทกอนเปดฝา เพอใหละอองอากาศตกลงไมฟงกระจาย อาจแชเยนเพอใหละอองหนาแนนขน

• จบหลอดดวยวสดดดซบหากใชเครองปนเนอเยอชนดควบคมดวยมอ

เครอง sonicators

เครอง ultrasonic cleaners

การเกดละอองอากาศฟงกระจาย ความผดปกตทางการไดยน ผวหนงอกเสบ

• ทางานในตปลอดเชอ • มฉนวนหมปองกนเสยงทไมสามารถไดยน • ใสถงมอปองกนผวหนงจากนายาเคม

เครอง culture

stirrers เครองเขยา (shakers) เครอง agitators

การเกดละอองอากาศฟงกระจาย การกระเดน การหกหลนของเชอหรอของเหลว

• ทางานในตปลอดเชอ • ใชขวดรปชมพชนดใชสาหรบงานหนก มฝาเกลยว มหวกรองอากาศ (หากจาเปน) และถกยดตดไวอยางแนนหนา

เครอง freeze-dryers (lyophilizers)

การเกดละอองอากาศฟงกระจาย การปนเปอนจากการสมผสโดยตรง

• ใช O-ring connectors เพอปองกนการรวซม • ใชหวกรองอากาศในสายสญญากาศ • ใชวธฆาเชอทมประสทธภาพ เชน สารเคม

141


อปกรณ อนตราย การจากดหรอลดอนตราย • ใชฝาโลหะกนชนและเครองควบแนนไอ

• ตรวจดขวดแกวอยางละเอยด เพอหารอยราว และขวดแกวทถกออกแบบมาเพองานสญญากาศเทานน

อางนาควบคมอณหภม (water baths)

การมเชอโรคเจรญในอางนา การเกดวตถระเบดจากโซเดยมอะไซด (sodium azides) เนองจากโลหะบางชนด

• ทาความสะอาดและฆาเชออยางสมาเสมอ • หามใชโซเดยมอะไซด (sodium azides) เพอปองกนการเจรญของเชอ

นอกจากอนตรายจากเชอโรคแลว ควรจะระวงอนตรายจากการใชเครองมอดวย ตารางท ก4-2 แสดงตวอยางสาเหตของอบตเหต ตารางท ก4-2 สาเหตทวไปๆ ของอบตเหตจากการใชเครองมอ

อบตเหต สาเหต การจากดหรอลดอนตราย การออกแบบไมด ไฟจากไฟฟาในตอบเชอ (incubators)

ไฟชอต

ไมมตวตดอณหภมเกน

ไมมสายดน

ใชเครองไฟฟาทไดมาตรฐานระดบชาต

การใชงานไมเหมาะสม อบตเหตจากเครองปนเหวยง (centrifuge)

การระเบดของ anaerobic incubator

นาหนกในหวปนไมสมดลย ฝกอบรมและดแลเจาหนาท

ฝกอบรมและดแลเจาหนาท

การดดแปลงไมเหมาะสม การระเบดของขวดรปชมพสญญากาศ

ตเยนระเบด

การเคลอนยายไนโตรเจนเหลวไมเหมาะสม

ไมเกบสารเคมอนตรายในกลองหรอภาชนะกนระเบด/ประกายไฟ เชน จกเกบ diethyl ether รว

ใชอปกรณทออกแบบเฉพาะ

เกบตวทาละลายหรอตวสกดสารทมจดระเบดตาในตหรอตเยนกนระเบด/ประกายไฟ

การบารงรกษาไมเหมาะสม ไฟไหมใน flame photometer

การประกอบในขณะซอมบารงไมถกตอง

ฝกอบรมและดแลเจาหนาท

142

ภาคผนวก 5 อนตรายจากสารเคมและการปองกน ภาคผนวกนแสดงบญชรายชอสารเคมและอนตรายจากการใชงาน รวมทงขอมลตางๆ เพอการปองกนอนตรายเหลานน อยางไรกตามไมไดหมายความวาสารเคมทไมไดจดอยในบญชนไมเปนอนตราย

143

144

ตารางท ก5-1 อนตรายจากการใชสารเคมและการปองกน สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Acetaldehyde CH3CHO

ของเหลวไมมส หรอกาซกลนคลายผลไมฉน m.p. –121°C b.p. 21°C

ระคายเคองเลกนอยตอตาและทางเดนหายใจ มผลตอระบบประสาท ทางเดนหายใจ และไต อาจเปนสารกอมะเรง

ไวไฟ ไอระเหยระเบดได จดวาบไฟท –39°C ชวงขดจากดความไวไฟ 4–57%

หามวางใกลเปลวไฟ ประกายไฟ หามสบบหร หามสมผสความรอน เกบในภาชนะปดสนทในบรเวณแยกจาก oxidizers ใชในตดดควนหรอสถานททอากาศถายเทสะดวก สวมถงมอยาง ใสแวนและหนากากปองกน

สามารถกอสาร peroxides ทระเบดไดหากสมผสอากาศ อาจเกดโพลเมอรจากกรด ดาง เมอมโลหะในปรมาณเลกนอย เปน reducing agent อยางแรงททาปฏกรยากบ oxidants (รนแรง) สารอนทรยหลายชนด กาซเฉอย กรดซลฟรคและเอมน

Acetic acid CH3CO2H

ของเหลวไมมส กลนแรง m.p. 17°C b.p. 118°C ละลายนาได

กดกรอน ทาใหเกดแผลพพอง ไอระเหยทาใหระคายเคอง อาจมผลตอสขภาพในระยะยาว

ตดไฟได จดวาบไฟท 40°C ชวงขดจากดความไวไฟ 5.4–16%

หามสดดมไอระเหย หากเขาตาตองลางตาทนทดวยนาสะอาดและไปพบแพทย สวมถงมอ nitrile และแวนปองกน

ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidizers และระเบด

Acetic anhydride (CH3CO)2O

ของเหลวไมมส กลนแรงคลายนาสมสายช m.p. -73°C b.p. 139°C

ระคายเคองตาและทางเดนหายใจอยางรนแรง กดกรอน อาจมผลตอสขภาพในระยะยาว

ตดไฟได ระคายเคองและเกดไอพษมากขนในไฟ จดวาบไฟท 49°C ขดจากดการระเบด 2.7–10.3%

หามวางใกลเปลวไฟ ประกายไฟ หามสบบหร ปองกนการสมผสผวหนงและตา

ทาปฏกรยารนแรงกบนาเดอด ไอนา สาร oxidants ชนดแรง แอลกอฮอล เอมน ดางแก และสารประกอบอนหลายชนด ทาปฏกรยารนแรงกบโลหะหลายชนดเมอมนา

Acetone CH3COCH3

ของเหลวระเหยได ไมมส กลนหวาน m.p. –95°C b.p. 56°C ละลายนาได

ระคายเคองตา จมก คอเลกนอย หากสดดมอาจมนงง เสพตด และโคมา

ไวไฟ จดวาบไฟท –18°C ขดจากดการระเบด 2.2–12.8%

เกบภาชนะบรรจในทอากาศถายเทสะดวก หามวางใกลไฟ หามสดดม สวมหนากากและแวนปองกน

ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidizers (เชน chromic acid และ nitric acid) และคลอโรฟอรมเมอมดาง เขากนไมไดกบสารผสมเขมขนระหวางกรดซลฟรคและกรดไนตรก

ตอสายดนสาหรบภาชนะขนาดใหญเพอปองกนการเกดไฟฟาสถตย

Acetonitrile CH3CN

ของเหลวไมมส กลนหอม m.p. –46°C b.p. 82°C

ระคายเคองทางเดนหายใจ ตา ผวหนง อาจทาใหชก หมดสต เกดพษจากไซยาไนด

ไวไฟ จดวาบไฟท 12.8°C ขดจากดการระเบด 3.0–16%

หามวางใกลเปลวไฟ ประกายไฟ หามสบบหร หามสมผสกบ oxidants ใชในสถานทปราศจากแหลงกาเนดไฟเทานน เกบในภาชนะปดสนทในบรเวณแยกจาก oxidizers ใชงานในสถานททดดควน หลกเลยงการสมผสผวหนง ตา เยอเมอก สวมหนากากหายใจและถงมอยาง

ทาปฏกรยารนแรงกบสารละลายกรดและดางแลวทาใหเกดไอพษ ทาปฏกรยากบ oxidants ชนดรนแรง ทาปฏกรยารนแรงกบพลาสตกบางชนด ยางและเสอผา ยอยสลายเมอถกเผาแลวให hydrogen cyanide และ nitrogen oxides

Acetylene HC≡CH

กาซไมมส กลนคลายอเทอรจางๆ หรอคลายกระเทยม บรรจสงโดยอดความดน ละลายใน acetone m.p. –81°C b.p. –84°C

ทาใหเกดหอบหด กดผวหนงหากสมผส

ไวไฟ ชวงขดจากดความไวไฟ 2.5–100%

สวมถงมอกนความเยน แวนและหนากาก หามใกลเปลวไฟ ประกายไฟ หามสบบหร ใชในทอากาศถายเทสะดวก ใชกบเครองไฟฟาทกนระเบด หามใชเมอมฟาผา

Reducing agent อยางแรง ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidants และกบฟลออรนหรอคลอรนเมอมแสง ทาปฏกรยากบทองแดง เงน ปรอทหรอเกลอของธาตเหลาน แลวทาใหเกดสารททาใหชอคได

145

146

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Acrolein CH2≡CHCHO

ของเหลวไมมสหรอสเหลอง กลนแสบจมก m.p. –87°C b.p. 53°C

นาตาไหล ระคายเคองทางเดนหายใจ ปอดบวมหากสดดมมากๆ อาจมผลระยะยาว

ไวไฟ จดวาบไฟท –26°C ขดจากดการระเบด 2.8–31%

ปองกนการสมผสทางผวหนงและตา ทางานในตดดควนหรอทอากาศถายเทสะดวก

Oxidizers กรด ดาง แอมโมเนย เอมน เกดโพลเมอรอยางชาๆ เมอม hydroquinone หากเกบไวนานอาจทาใหเกด peroxides ซงทาใหชอคได

Ammonia solutions

ของเหลวไมมส กลนแรง สาหรบกาซ: m.p. –78°C b.p. –33°C; สาหรบสารละลาย 25%: m.p. –58°C, b.p. 38°C ละลายนา

ระคายเคองตา ทางเดนหายใจและผวหนงเมอกน ปอดบวมหากสดดมมากๆ

สาหรบกาซแอมโมเนย; ชวงขดจากดความไวไฟ 15–28%

เกบในภาชนะปดสนท หากเขาตา ลางทนทดวยนาสะอาดและไปพบแพทย ทางานในตดดควน สวมถงมอยางหรอพลาสตก และสวมแวนตาทใชสาหรบงานสารเคม

ทาปฏกรยารนแรงกบโลหะหนก เชน ปรอท และเกลอของธาตเหลานน แลวทาใหเกดวตถระเบด

Aniline C6H5NH2

ของเหลวมนๆ ไมมสจนถงสนาตาล กลนหอมคลายเอมน m.p. –6°C b.p. 185°C

เกดภาวะขาดออกซ-เจนเนองจาก methae-moglobinaemia ระคายเคองตาและผวหนง อาจซมผานผวหนง หากสมผสเปนเวลานานๆ หรอหลายครงอาจทาใหไวตอสงกระตน

ตดไฟได จดวาบไฟท 70°C ชวงระเบด 1.2–11%

เกบในภาชนะปดสนทหางจาก oxidizers ระวงเขาตาหรอถกผวหนง ทางานในทอากาศถายเทสะดวกหรอสวมเครองชวยหายใจ ถงมอ เสอปองกน หนากาก

Oxidizers ชนดแรง กรดแก

Auramine 4,4’-Carbono- imidoylbis (N,N-dimethylbenzenamine)

เกรดหรอผงสเหลอง m.p. 136°C ไมละลายนา

อนตรายหากกน สดดมหรอสมผสผวหนง อาจระคายเคองตาหรอผวหนง อาจเปนสารกอมะเรง

หลกเลยงสมผสผวหนงหรอสดดมฝน สวมถงมอยางหรอพลาสตกและแวนตาทใชสาหรบงานเคม ทางานในตดดควนหรอเครองชวยหายใจกรองฝน

Oxidizing agents ชนดแรง

Benzene C6H6

ของเหลวระเหยได ไมมส กลนหอมเฉพาะตว m.p. 6°C b.p. 80°C

หากสดดมทความเขมขนสงทาใหวงเวยนศรษะ ปวดศรษะ หมดสต ตาย หากสมผสนานๆ ทาใหเสยงตอโลหตจาง ลคเมย โรคตบ อาจซมผานผวหนง

ไวไฟสง จดวาบไฟท –11°C ชวงขดจากดความไวไฟ 1.3–8%

เกบภาชนะในทอากาศถายเทและหางไฟ ทางานในตดดควน สวมแวนตา ถงมอ nitrile หรอ PVC ปองกนการเกดประจไฟฟาโดยตอสายดน

สามารถเกดปฏกรยารนแรงกบ oxidizers รวมทง chromic acid, ดางทบทม และออกซเจนเหลว

Benzidine 1,1’-Biphenyl- 4,4’-diamine

ผงสเหลองออน m.p. 128°C b.p. 400°C ละลายนาเลกนอย แตละลายไดดในกรดและสารทาละลายอนทรย

อาจซมผานผวหนง อาจทาใหเกดมะเรงกระเพาะปสสาวะ หลกเลยงการสมผส

ตดไฟ เกดไอพษเมอไดรบความรอน

หลกเลยงการสมผส สวมแวนปองกนและถงมอ ทางานในตดดควน

หามใชในหลายประเทศ

147

148

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Bromine Br2

ของเหลวระเหยได มนาตาลแดงเขม กลนแรง m.p. –7.2°C b.p. 58.8°C

กดกรอน ไอกดตาและทางเดนหายใจมาก หากสดดมอาจเกดปอดบวมและผลตอระบบประสาท หากเขาตาอาจทาใหตาพลา ตาแดง เจบตา และไหมพพองรนแรง

ไมตดไฟ แตชวยสารอนตดไฟ ปฏกรยาหลายอยางอาจทาใหไฟไหมหรอระเบด การทาใหรอนทาใหความดนเพมและเสยงไฟไหม

ใชในระบบปดทอากาศถายเท สวมถงมอ เสอ แวนและหนากากปองกน หรอเครองชวยหายใจทมแวนตาดวย

Oxidant ชนดแรง ทาปฏกรยารนแรงกบวตถไวไฟและ reducing materials ทาปฏกรยากบแอมโมเนยเหลว, oxidants, โลหะ สารประกอบอนทรยและฟอสฟอรส

กดพลาสตก ยางและเสอผา

Carbon dioxide (นาแขงแหง) CO2

ของแขงขาวขนท –79°C กลายเปนไอทอณหภมหอง

เสยงตอการเกดหอบหดในทอากาศถายเทไมด กดผวหนงหากสมผส

สวมถงมอกนเยน เกบในหองทอากาศถายเท

Alkali metals ดางแก

Carbon tetra-chloride CCl4

ของเหลวไมมส กลนเฉพาะตวคลายอเทอร

อาจซมผานผวหนง อาจเกดผวหนงอกเสบหากสมผสนานๆ ระคายเคองตา ตบไตเสยหายและปวดหว คลนไส ดซานเลกนอย ไมอยากอาหาร และเสพตด กอมะเรงในสตว

ไมตดไฟ เกดไอพษระคายเคองเมอไดรบความรอน

หลกเลยงการสมผสทกทาง ทางานในทอากาศถายเทหรอใชเครองชวยหายใจ สวมถงมอ nitrile เสอปองกน หนากาก แวนตาปองกน

หากสมผสความรอนหรอไฟจะยอยแลวเกดไอพษกดกรอน (hydrogen chloride, chlorine, phosgene) ทาปฏกรยากบโลหะหลายชนด เชน อะลมเนยม แมกนเซยม สงกะส

Chlorine Cl2

กาซสเหลองเขยว กลนแรง m.p. –101°C b.p. –34°C

กดตา ผวหนง ทางเดนหายใจ ปอดอกเสบ ปอดบวมหากสดดมและเกด reactive airways dysfunction syndrome (RADS) อาจเกดเนอตายเพราะเยนจดหากระเหยเปนไออยางรวดเรว อาจตาย อาจมผลในระยะยาว ตองอยในความดแลของแพทย

ไมตดไฟ แตชวยใหสารอนตดไฟ

ทางานในระบบปดทมระบบถายเทอากาศ สวมถงมอกนความเยน แวนหรอเครองชวยหายใจทมแวนในตว

ละลายนาใหกรดแก ทาปฏกรยารนแรงกบดาง สารประกอบอนทรยหลายชนด, acetylene, butadiene, benzene, petroleum fractions อนๆ, แอมโมเนย, ไฮโดรเจน, sodium carbide, turpentine และโลหะทาใหเกดไฟไหมและระเบด

กดโลหะเมอมนา กดพลาสตก ยางและเสอผา

Chlorine dioxide ClO2

กาซสเหลอง-แดง หรอของเหลวสนาตาล-แดง m.p. –59°C b.p. 10°C

ระคายเคองตา ผวหนง ทางเดนหายใจ หากสดดมทาใหเกดปอดบวม อาจมผลในระยะยาว ควรอยในความดแลของแพทย

ไมตดไฟแตชวยใหสารอนตดไฟ อาจระเบดเมอโดนความรอนจากความรอนหรอประกายไฟ

ทางานในระบบปดทมระบบระบายอากาศ สวมถงมอ เสอผาและแวนตาปองกนหรอเครองชวยหายใจทมแวนตาในตว

Oxidant อยางแรง ทาปฏกรยารนแรงกบวตถไวไฟและ reducing materials และฟอสฟอรส, potassium hydroxide, กามะถน แอมโมเนย มเทน, phosphine และ hydrogen sulfide

Chloroform CHCl3

ของเหลวระเหยไดไมมส กลนเฉพาะตว m.p. –63°C b.p. 61°C ละลายนาเลกนอย

อนตรายหากกน สดดมและโดนผวหนง อาจมผลตอตบ ไตและระบบประสาทสวนกลาง ทาใหปวดศรษะ คลนไส ดซานเลกนอย ไมอยากอาหาร เสพตด ในสตวเกดมะเรงหากสมผสนานๆ อาจเปนสารกอมะเรงในคน

สวมเสอและแวนปองกน ถงมอ nitrile ทางานในตดดควน

ดางแก โลหะบางชนด เชน อะลมเนยมหรอแมกนเซยม ผงสงกะส Oxidizers ชนดแรง

ยอยสลายเปนกาซ phosgene เมอไดรบความรอน กดพลาสตก ยาง

149

150

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Chromic acid CrO3

Chromium VI oxide

เกรดหรอผงไมมกลนสแดงเขม มกใชในรปสารละลาย m.p. 197°C

ระคายเคองตา ผวหนงและทางเดนหายใจ หากถกผวหนงหลายครงหรอเปนเวลานานทาใหผวหนงอกเสบ แผลหลมและผวหนงไวตอสงกระตน หากสดดมทาใหเกดอาการคลายหอบหด อาจทาใหผนงจมกเปนแผลหลม เปนสารกอมะเรง

ยอยสลายท 250°C แลวให chromic oxide และออกซเจนซงทาใหเกดไฟไหมได

ปองกนถกผวหนงและตา หลกเลยงการสดดม ใชในทอากาศถายเทหรอใสหนากาก

เปนกรดแกเมอละลายนาซงทาปฏกรยากบดางและกดกรอน ทาปฏกรยากบวตถไวไฟ สารอนทรย Oxidants ชนดแรง และ oxidizing materials (กระดาษ ไม กามะถน อะลมเนยม พลาสตกและอนๆ) กดโลหะ

Copper Cu

ของแขงหรอผงไมมกลน สแดง เปนสนม ตเปนแผนได เปลยนเปนสเขยวเมอถกความชน m.p. 1083°C b.p. 2567°C

เปนพษเมอสดดมไอทองแดง

ตดไฟได ทางานในทอากาศถายเทหรอใชเครองชวยหายใจ สวมถงมอและแวนปองกน

เกดสารประกอบททาใหเกดภาวะชอคเมอทาปฏกรยากบสารประกอบของ acetylene, ethylene oxides azides และ hydrogen peroxide ทาปฏกรยากบ oxidants ชนดแรง เชน chlorates, bromates และ idodates ซงอาจระเบดได

Cyanogen bromide BrCN

ผลกไมมสหรอสขาว กลนแรง m.p. 52°C b.p. 61°C

ระคายเคองรนแรงตอตา ผวหนง ทางเดนหายใจ การสดดมทาใหเกดปอดบวมซงอาจชก หมดสต การหายใจลมเหลวและตาย

ไมตดไฟแตทาใหเกดกาซตดไฟเมอไดรบความรอน และใหไอพษทระคายเคอง

ทางานในระบบปดทมการดดอากาศ สวมถงมอเสอ แวนตาและหนากากปองกนหรอเครองชวยหายใจทมแวนในตว

ยอยสลายเมอไดรบความรอนและหรอเมอสมผสกบกรดและให hydrogen cyanide ซงมพษและตดไฟและให hydrogen bromide ซงกดกรอน นอกจากนยงทาปฏกรยากบ oxidants ชนดแรง ทาปฏกรยาชาๆ กบนาและความชนและให hydrogen cyanide และ hydrogen bromide กดโลหะหลายชนดเมอมนา

Cytochalasin (A-J)

ผงสขาว m.p. ขนกบชนด

เปนพษเมอกน สดดมหรอซมผานผวหนง อาจทาใหทารกในครรภพการ

หลกเลยงการสมผสทางตา ผวหนง เสอผา สวมแวนตาทใชกบงานเคม ถงมอยางหรอพลาสตก

Oxidizing agents ชนดแรง

Diethyl ether C2H5OC2H5

ของเหลวระเหยงาย ไมมส กลนหวานเฉพาะตว m.p. –116°C b.p. 34°C ละลายนาเลกนอย

ระคายเคองตาและทางเดนหายใจ อาจมผลตอระบบประสาทสวนกลางและทาใหงวงนอน หมดสต อาจเสพตดเมอสดดมบอยๆ

ไวไฟ จดวาบไฟท –45°C ชวงขดจากดความไวไฟ 1.7–48%

เกบภาชนะบรรจในทอากาศถายเท หางจากไฟ ตอสายดนเพอปองกนการเกดไฟฟาสถตย ใชในตดดควน สวมถงมอ nitrile เพอปองกนการละลายไขมนทผวหนง

หากสมผสกบอากาศและแสงจะเกดวตถระเบด peroxides และสามารถทาปฏกรยารนแรงกบ oxidizers และกาซเฉอย

151

152

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Dimethlylamine (CH3)2NH

กาซเหลวระเหยได ไมมส กลนแรง m.p. –93°C b.p. 7°C ละลายนา

ระคายเคองรนแรงตอตาและทางเดนหายใจ การสดดมทาใหปอดบวม หากสมผสไอระเหยอาจเกดเนอตายจากความเยน สารละลายกดตาและผวหนง

ไวไฟ จดวาบไฟท –26°C ชวงขดจากดความไวไฟ 2.8–14% สาหรบสารละลายไวไฟซงจดวาบไฟท –18°C

เกบหางจากไฟ หากเขาตาตองลางตาทนทและไปพบแพทย ใชในตดดควน สวมถงมอ nitrile และแวนทใชกบงานเคม

สามารถทาปฏกรยากบ oxidizers ปรอท

2,4-Dinitro- phenyl-hydrazine C6H3(NO2)2- NHNH2

1-Hydrazino- 2,4-dinitro-benzene

ผงผลกสแดงสม m.p. 200°C ละลายนาเลกนอย

ระคายเคองผวหนงและตา อนตรายหากกน สดดมหรอโดนผวหนง

เกบหางจากความชนเพอลดความเสยงจากการระเบด สวมเครองชวยหายใจปองกนฝน ถงมอยางหรอพลาสตกและแวนตาทใชกบงานเคม

สามารถเกดปฏกรยารนแรงกบ oxidizers และ reducers

Dioxane C4H8O2

Diethylene dioxide

ของเหลวไมมส กลนเฉพาะตว m.p. 12°C b.p. 101°C

ระคายเคองตา ทางเดนหายใจ อาจมผลตอระบบประสาทสวนกลางทาใหปวดศรษะ คลนไส ไอ เจบคอ ปวดทอง วงเวยน งวงซม อาเจยน หมดสต อาจดดซมผานผวหนง ตบและไตเสยหาย อาจเปนสารกอมะเรง

ไวไฟ อาจตดไฟในระยะไกลไดเนองจากลม การกระเทอน สามารถเกดไฟฟาสถตยได

ใชในทอากาศถายเท หางเปลวไฟ ประกายไฟ หามสบบหร หามสมผส oxidants ชนดแรงหรอพนผวรอน หามอากาศอดเพอเตม ใชเครองมอทไมเกดประกายไฟ สวมถงมอ เสอ หนากาก แวนปองกนหรอเครองชวยหายใจ

สามารถสรางวตถระเบด peroxides ได ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidants ชนดแรงและกรดแกเขมขน ทาปฏกรยาระเบดกบ catalysts บางชนด กดพลาสตก

Ethanol CH3CH2OH

ของเหลวระเหยได ไมมส กลนออนๆ เฉพาะตว m.p. –117°C b.p. 79°C ละลายนา

อนตรายหากกน ระคายเคองตา อาจมผลตอระบบประสาทสวนกลาง

ไวไฟ จดวาบไฟท 12°C ชวงขดจากดความไวไฟ 3–19%

เกบในภาชนะปดสนท หางจากแหลงกาเนดไฟ

ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidizers ชนดแรง

Ethanolamine H2NCH2CH2OH 2-Amino-ethanol

ของเหลวหนด ไมระเหย ไมมส กลนคลายแอมโมเนย m.p. 10°C b.p. 171°C ละลายนา

กดตา ทางเดนหายใจ ผวหนง อาจทาใหผวหนงไวตอสงกระตน

จดวาบไฟท 85°C สวมถงมอยางหรอพลาสตกและแวนปองกน

ทาปฏกรยากบ oxidizers ชนดแรง

Formaldehyde solution (37–41% formaldehyde with 11–14% methanol) HCHO

ของเหลวไมมส กลนแรง b.p. 96°C ละลายนา

ระคายเคองตาและผวหนงอยางแรง ระคายเคองทางเดนหายใจ การสดดมไอนานๆ อาจทาใหเกดอาการคลายหอบหด ตาอกเสบ กลองเสยงอกเสบ หลอดลมอกเสบ หรอปอดบวมชนด broncho-pneunonia อาจทาใหผวหนงไวตอสงกระตน ผลเสยตอสขภาพ อาจไมดดงเดม อาจเปนสารกอมะเรง

จดวาบไฟท 50°C สวมเสอผาปองกน เชน ผาพลาสตกกนเปอน ถงมอยางหรอพลาสตก แวนตาทใชกบงานเคม ใชในตดดควนหรอทอากาศถายเท

สามารถทาปฏกรยารนแรงกบ oxidizers ซงหากม nitromethane ดวยจะใหวตถระเบด หรอหากม hydrochloric acid ดวยจะใหสารกอมะเรงรนแรง bis (chloromethyl) ether

สารละลาย formaldehyde เขมขนจะขนหากเกบทตากวา 21°C จงควรเกบท 21–25°C สารละลายเจอจาง (1–5%) และสารละลายความเขมขนกลางๆ (5–25%) ยงคงมอนตรายเหมอนสารเขมขน

153

154

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Glutaraldehyde OHC(CH2)3CHO

สารละลายสเหลองออนหรอไมมส กลนแรง m.p. –14°C b.p. 189°C ละลายนา

ระคายเคองตาและทางเดนหายใจ หากสดดมหรอสมผสทางผวหนงนานๆอาจทาใหไวตอสงกระตน

ใชในตดดควนหรอทอากาศถายเทด สวมถงมอยางหรอพลาสตกและแวนตาปองกน

สามารถเกดปฏกรยารนแรงกบ oxidizers

มกจาหนายในรปสารละลายทความเขมขนตางๆ และม stabilizer

Hydrochloric acid (10–37%) HCl Hydrogen chloride

ของเหลวระเหยไดไมมส กลนแรง b.p. –121°C ละลายนา

กดตา ทางเดนหายใจและผวหนง การสดดมไอนานๆ อาจเกดหลอดลมอกเสบ

หามสดดมไอ ใชเครองปองกนทางเดนหายใจ หากเขาตาใหลางดวยนาสะอาดทนทและไปพบแพทย หากถกผวหนงใหลางดวยนาสะอาดนานๆ ใชในตดดควน สวมถงมอยางหรอพลาสตกและแวนตาปองกน

ทาปฏกรยากบดาง (ทงทเปนของแขงและสารละลายเขมขน) ระเบดกบ potassium permanganate ชนดของแขง หากสมผสโลหะเกดไอพษและระเบด

เกดไอทมพษรนแรงในไฟ

Hydrogen peroxide H2O2

ของเหลวไมมส m.p. –39°C (70%) b.p. 125°C (70%) ละลายนา จาหนายในรปสารละลายทความเขนขนตางๆ

กดผวหนงทความเขมขนสง (60%) และตา (6%) เมอสมผสนานๆ สารละลายเจอจางระคายเคองตอตา ทางเดนหายใจและผวหนง

เปน oxidizing agent อาจเกดไฟไหมไดเมอสมผสวตถไวไฟ

หากเขาตาใหลางออกทนทดวยนาสะอาด หากใชความเขมขนสงกวา 20% สวมถงมอ nitrile และแวนตาปองกน

ทาปฏกรยารนแรงกบสารเคมหลายชนดรวมทง oxidizers และดาง ทาปฏกรยากบโลหะและเกลอของโลหะ ของเหลวและวตถไวไฟ (กระดาษ เสอผา) aniline และ nitromethane

ยอยสลายใหออกซเจนและทาใหความดนสงขนในภาชนะ เกบในทมด เยน หามใชภาชนะโลหะ เชน ทองเหลอง ทองแดง เหลก

Hydrogen sulfide H2S

กาซไมมส กลนแรงคลายไขเนา b.p. –60°C m.p. –85°C

อาจมผลตอระบบประสาทสวนกลางทาใหปวดศรษะ วงเวยน ไอ เจบคอ หมดสต ตาย หากสดดมทาใหปอดบวม ทาใหตาแดง เจบตาและตาเกดแผลไหมรนแรง

ไวไฟสง ชวงระเบด 4.3–46%

ใชในทอากาศถายเท สวมแวนตาหรอเครองปองกนทางเดนหายใจทมแวนในตว

Oxidizers ชนดแรง กรดไนตรกแก ทาปฏกรยากบโลหะหลายชนดและพลาสตก

การรบรกลนเสยไปอยางรวดเรว

Iodine I2

ผลกเกรดสดาเขยว กลนเฉพาะตว m.p. 114°C b.p. 184°C มกไมละลายนา

ระคายเคองตา ทางเดนหายใจ ผวหนง อาจทาใหผวหนงไวตอสงกระตน อาจมผลตอตอมไธรอยด

ไมตดไฟแตชวยตดไฟ หลายปฏกรยาทาใหไฟไหม เกดไอพษระคายเคองเมอถกเผา

หามสดดมไอ ระวงเขาตา สวมถงมอ nitrile

ทาปฏกรยากบโลหะ รวมทง อะลมเนยม โป-แตสเซยมและโซเดยม และกบสารผสมเอทานอล/ฟอสฟอรส acetylene และแอมโมเนย

Mercury Hg (Quicksilver)

ของเหลวหนก สเงน m.p. –39°C b.p. 357°C ไมละลายนา

อาจซมผานผวหนง อาจมผลตอไตและระบบประสาทสวนกลางหากสมผสนานๆ และอาจอาเจยน ทองเสย ปวดศรษะ วงเวยน คลนไส เหงอกบวม ฟนหก

ไมตดไฟ ใหไอพษระคายเคองในไฟ

ปดภาชนะใหสนท ใชในตดดควนหรอทอากาศถายเท ระวงหก สวมถงมอ nitrile

Acetylene, fulminic acid ทาปฏกรยากบแอมโมเนย azides และ ethylene oxide และใหวตถระเบด ทาปฏกรยารนแรงกบโบรมน ใหโลหะผสมกบโลหะหลายชนด

เกบภาชนะและใชบนถาดเพอกนหก หากหกดดหยดปรอทดวยปมลงขวดผานหลอด capillary แลวเทผงสงกะสบนบรเวณทหก

155

156

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Methanol CH3OH

ของเหลวระเหยได ไมมส กลนเฉพาะตว m.p. –98°C b.p. 65°C ละลายนา

มผลตอระบบประสาทสวนกลางทาใหหมดสตและระคายเคองเยอเมอก การสมผสนานๆ ทาใหกระจกตาและเสนประสาทตาเสยหาย หากถกผวหนงนานๆ ทาใหผวหนงอกเสบ อาจซมผานผวหนง

ไวไฟ จดวาบไฟท –16°C ชวงขดจากดความไวไฟ 7–37%

ปดภาชนะใหสนท เกบหางจากไฟ หลกเลยงการสดดมไอหรอถกผวหนง ใชในตดดควนหรอทอากาศถายเท สวมถงมอยางหรอพลาสตก และแวนตาปองกน

สามารถระเบดรนแรงกบ oxidizers ชนดแรงหรอ chloroform เมอมโซเดยม ทาปฏกรยารนแรงกบแมกนเซยมหรอโบรมน

Naphthylamine (alpha and beta) C10H9N N-phenyl-α-naphthylamine and N-phenyl-β-naphthylamine

ผลกสขาวถงชมพ กลนเฉพาะตว; alpha: m.p. 50°C b.p. 301°C; beta: m.p. 113°C b.p. 306°C; ไมคอยละลายนา แต hydrochloride ละลายนา

ทงสองรปเปนพษเมอสดดม กนและถกผวหนง ทาใหเกดมะเรงกระเพาะปสสาวะ เปนสารกอการกลายพนธและทาใหเกดความผดปกตกบทารกในครรภ อาจซมผานผวหนง

ตดไฟ หลกเลยงการสมผสทกทาง สวมเสอและอปกรณปองกน ใชในตดดควนหรอทอากาศถายเท

ถกหามใชในหลายประเทศ

Ninhydrin C9H6O4

ของแขงสเหลองออน ยอยสลายกอนละลายท 241°C จาหนายในรปกระปองสเปรยซงมสารละลาย 0.5% ใน butanol

อนตรายหากกนและสดดม ระคายเคองตา ทางเดนหายใจและผวหนง ทาใหผวหนงไวตอสงกระตนหากสมผสซาๆ

ตดไฟ จดวาบไฟท 39°C

หลกเลยงการสดดมไอหรอสเปรยและเขาตา สวมถงมอยางหรอพลาสตก และแวนตาปองกน

ทาใหผวหนงสมวงถาวร

Nitric acid (50–70%) HNO3

ของเหลวระเหยไดไมมสหรอสเหลองออน m.p –42°C b.p. 83–121°C ละลายนา

กดเนอเยอ ทาใหเกดแผลไหมรนแรงทตาและผวหนง เกดปอดบวมเมอสดดมไอ

เปน oxidizer เกดไฟไหมเมอสมผสวตถไวไฟ ใหไอพษในไฟ

หามสดดมไอ ปองกนทางเดนหายใจ หากเขาตาตองลางทนทและไปพบแพทย หากถกผวหนงตองลางทนทและถอดเสอผาออก สวมถงมอ PVC ผาพลาสตกกนเปอนและแวนตาทใชกบงานเคม ใชในตดดควน

Acetic acid, chromic acid, hydrocyanic acid, aniline, carbon, hydrogen sulfide, ดาง โลหะและสารหลายชนด

กรดไนตรกเขมขนเกดไดในปฏกรยาหลายชนด

Nitrobenzene C6H5NO2

ของเหลวเปนมนๆ สเหลองออน กลนเฉพาะตว m.p 6°C b.p. 211°C

Methaemoglobinanaemia รวมกบ cyanosis ตบเสยหาย รมฝปากหรอเลบมอหรอผวหนงมสมวง วงเวยน คลนไส ออนแรง หมดสต ซมผานผวหนง

ตดไฟ เสยงตอการเกดไฟไหมและระเบด จดวาบไฟท 88 °C

ใชในทอากาศถายเทหรอปองกนทางเดนหายใจ สวมถงมอ เสอและแวนตาปองกน

เมอตดไฟใหไอทกดเนอเยอรวมทง nitrogen oxides ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidants และ reducing agents ชนดแรงเปนสาเหตใหไฟไหมและระเบด ใหวตถระเบดกบสารอนทรยและสารอนนทรยหลายชนด

Osmium tetroxide OsO4

ผลกสเหลองออน กลนแรง m.p. 40°C b.p. 130°C สลายตวทตากวาจดเดอด ละลายนา

เปนพษมากหากสดดมหรอถกผวหนง ทาใหระคายเคองและเกดแผลไหม ไอ ของแขงและสารละลายกดผวหนงและทางเดนหายใจ ปอดบวมหากสดดม

เปน oxidizing agent อยางแรง ไมตดไฟแตชวยใหไฟตด

ปดภาชนะใหสนทและเกบภาชนะในทอากาศถายเท ใชของแขงและสารละลายในตดดควน สวมแวนตาทใชกบงานเคม การเตรยมสารละลายใหใสกระเปราะทยงไมเปดลงขวดนา ปดจกขวด แลวเขยาใหกระเปราะแตก

157

158

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Oxalic acid HO2CCO2H

ผลกไมมส ละลายนา m.p. 190°C ยอยสลายได

อนตรายหากกนหรอสมผสผวหนง ฝนระคายเคองตาและทางเดนหายใจ สารละลายระคายเคองตาและอาจทาใหผวหนงไหม

ตดไฟ ใหไอหรอกาซพษระคายเคองในไฟ

หลกเลยงการสมผสกบผวหนงและตา สวมแวนและถงมอปองกน

Oxidizing agents เงน ปรอทและสารประกอบของเงน หรอปรอท

Oxygen O2

กาซอด ไมมส m.p. –218.4°C b.p. –183°C

ระคายเคองทางเดนหายใจทความเขมขนมากๆ

ไมตดไฟแตชวยใหไฟตด การใหความรอนทาใหความดนภาชนะเพมและอาจระเบดได

หามใกลเปลวไฟ ประกายไฟ หามสบบหร หามสมผสวตถไวไฟ

เปน oxidant อยางแรง ทาปฏกรยากบวตถไวไฟและ reducing materials ทาใหไฟไหมและระเบด ทาปฏกรยากบนามน ไขมน ไฮโดรเจน และของเหลว ของแขงหรอกาซไวไฟ

Perchloric acid HClO4

ของเหลวไมมส ละลายนา

กดเนอเยอ ทาใหเกดแผลไหมทผวหนงและตา ไอกดเนอเยอทตา ผวหนงและทางเดนหายใจ ปอดบวมหากสดดมไอ

เปน oxidizing agent อยางแรง ไมตดไฟแตชวยใหไฟตด

หลกเลยงการสดดมไอหรอการสมผส สวมถงมอ nitrile หนากาก ทางานในตดดควนหากใชสารละลายรอน

วตถไวไฟและ reducing agents เชน acetic anhydride, bismuth และสารผสมของมน แอลกอฮอล โลหะ กระดาษ ไมและสารอนทรย

อาจใหวตถระเบดหากสมผสสารอนทรยหรออนนทรย พนไม โตะปฏบตการ หรออนๆ อาจระเบดเมอโดนกระแทก

Phenol C6H5OH

ผลกสชมพออนหรอไมมส กลนเฉพาะตว m.p. 41°C b.p. 182°C ละลายนา

ระคายเคองตา ผวหนงและทางเดนหายใจ ทาใหเกดแผลไหมรนแรง ซมผานผวหนง รบกวนการทางานของระบบประสาทสวนกลาง โคมา ตบและไตเสยหาย ปวดทอง ทองเสย อาจสมผสนานๆ ทาใหผวหนงอกเสบ

จดวาบไฟท 80°C ชวงขดจากดความไวไฟ 1.7–6%

หามสดดมไอ ปองกนทางเดนหายใจ ระวงเขาตาและถกผวหนง ใชในตดดควน สวมถงมอ nitrile และแวนตาปองกน หากเขาตาตองลางทนทดวยนาสะอาดและไปพบแพทย หากถกผวหนงตองถอดเสอผาออก ทาดวย glycerol, polyethylene glycol 300 หรอ สารผสมของ polyethylene glycol เหลว (70%) และ methylated spirit (30%) แลวลางดวยนา

ทาปฏกรยากบ oxidants ทาใหเกดไฟไหมและระเบด

Phosphoric acid H3PO4

ของเหลวหนด ไมมส หรอผลกสขาว m.p. 42°C สลายตวทตากวาจดเดอดท 213°C ละลายนา

กดเนอเยอ ทาใหเกดแผลไหมทตาและผวหนง

ทาปฏกรยากบโลหะหลายชนดแลวใหไฮโดรเจน ใหไอพษในไฟ

หากเขาตาตองลางดวยนาและไปพบแพทย สวมถงมอ nitrile และแวนตาปองกน

159

160

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Phosphorus pentoxide P2O5

ผลกหรอผงสขาว m.p. 340°C ยอยสลายท 360°C

กดเนอเยอทตา ผวหนงและทางเดนหายใจ ทาใหเจบคอ ไอ แผลไหม หายใจถ แผลพพอง แผลไหมทตา หากสดดมทาใหปอดบวม หากกนทาใหปอดทอง แผลไหม ทองเสย เจบคอ อาเจยน

ไมตดไฟแตชวยใหไฟตด อาจเกดระเบดหรอไฟไหมในหลายปฏกรยา ใหไอพษระคายเคองในไฟ

ใชในทอากาศถายเท สวมถงมอ หนากาก เสอและแวนตาปองกน

สารละลายเปนกรดแก ทาปฏกรยารนแรงกบดางและกดเนอเยอ ทาปฏกรยารนแรงกบ percholric acid แลวเกดระเบดและไฟไหม ทาปฏกรยารนแรงกบนาให phosphoric acid ทาปฏกรยากบโลหะหลายชนดเมอมนา

Picric acid C8H2(NO2)3OH 2,4,6-Trinitrophenol

ผลกสเหลองชมนา หรอละลายอยในแอลกอฮอล m.p. 122°C ละลายนาไดเลกนอย

เปนพษหากกน สดดมหรอถกผวหนง หากกนทาใหปวดศรษะ คลนไส ระคายเคองตา

ระเบดเมอแหง เกบใหชนตลอดเวลาหรอใชเฉพาะสารละลายแอลกอฮอล

ใหเกลอกบโลหะหลายชนดซงระเบดไดมากกวาตวกรดเอง หากถกคอนกรตจะให calcium picrate ซงระเบดไดงาย และยงทาปฏกรยารนแรงกบ reducing agents หลายชนด

ทาใหผวหนงมสเหลอง

Potassium hydroxide KOH

เกรดหรอผงสขาว m.p. 360°C b.p. 1320°C ละลายนาด

กดเนอเยอทางเดนหายใจ ตาและผวหนง หากสดดมผงทาใหปอดบวม

หากเขาตาตองลางทนทดวยนาสะอาดและไปพบแพทย หากถกผวหนงตองลางทนทและถอดเสอผาออก สวมถงมอยางหรอพลาสตกและแวนตาเมอใชสารละลายเจอจาง

ทาปฏกรยากบกรดและกบ nitrobenzene และนายาซกฟอก ใหความรอนมากเมอผสมนา เกบในภาชนะปดสนท

ทาปฏกรยากบโลหะบางชนด (อะลมเนยม สงกะส ดบก) เมอมนา

Potassium permanganate KMnO4

(ดางทบทม)

ผลกสมวง m.p. 240°C (ยอยสลาย) ละลายงายในนา

กดเนอเยอเมอกนหรอสดดมผงเขารางกาย ระคายเคองตาและทางเดนหายใจ ปอดบวมหากสดดมผงเขารางกาย

เปน oxidizing agent อยางแรง อาจชวยวตถไวไฟใหตดไฟ

สวมเสอปองกน แวนตาและเครองชวยหายใจปองกนฝน

ทาปฏกรยารนแรงหรอระเบดหากผสมกบสารอนนทรยหรอสารอนทรยหลายชนด หรอผงโลหะ

Potassium tellurite K2TeO3

ผงสขาว ละลายนาด เปนพษเมอกนและสดดมผงเขารางกาย ระคายเคองผวหนงและตา

สวมเสอและอปกรณปองกน

Propan-2-ol (CH3)2CHOH Isopropanol

ของเหลวไมมส กลนคลายแอลกอฮอล m.p. –89°C b.p. 82°C ละลายนา

ระคายเคองตาและทางเดนหายใจ อาจมผลตอระบบประสาทสวนกลางทาใหปวดศรษะ วงเวยน อาเจยนและโคมา

ไวไฟ จดวาบไฟท 112°C ชวงขดจากความไวไฟ 2.3–12.7%

ปดภาชนะใหสนท เกบหางไฟ ใชในตดดควน สวมถงมอ nitrile และแวนตาปองกน

สามารถทาปฏกรยารนแรงกบ oxidizers เมอสมผสอากาศและแสงและให peroxides ทไมเสถยร

70–85% propan-2-ol ในนาซงใชเปนนายาสเปรยฆาเชอยงคงตดไฟงายและไมควรใชใกลไฟ

Pyridine C5H5N

ของเหลวไมมส กลนเฉพาะตว m.p. 42°C b.p. 115°C

มผลตอระบบประสาทสวนกลางทาใหวงเวยน ปวดศรษะ คลนไส หายใจถ หมดสต อาจซมผานผวหนงทาใหผวหนงแดงและไหม หากสดดมทาใหปวดทอง ทองเสย อาเจยน ออนแรง หากสมผสซาๆ ทาใหตบและไตเสยหาย

ตดไฟ จดวาบไฟท 20°C ชวงขดจากดความไวไฟ 1.8–12.4% ใหไอพษในไฟ ไอ/สารผสมระเบดได

ใชในทอากาศถายเทหรอปองกนทางเดนหายใจ สวมถงมอและเสอปองกน

ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidants ชนดแรงและกรดแก

161

162

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Selenium Se

ของแขงไมมกลน มรปรางหลายแบบ สนาตาลแดงเขมถงดาเขยวหรอเปนผลกใสสแดงหรอผลกสเทาถงดาเปนเงา m.p. 170–217°C b.p. 685°C

ระคายเคองผวหนงและตา หากสดดมผงเขารางกายทาใหปอดบวม หากสมผสซาๆ ทาใหเลบหลด และมผลตอทางเดนอาหาร

ตดไฟ ใหไอพษระคายเคอง

ระวงผงฟงกระจาย ใชในทอากาศถายเท สวมถงมอ เสอและแวนตาปองกน

ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidants และกรดแก ทาปฏกรยากบนาท 50°C แลวใหไฮโดรเจนซงตดไฟและ selenious acids ทาปฏกรยาชาๆ เมอไดรบความรอนกบฟอสฟอรสและโลหะ เชน นกเกล โปแตสเซยม แพลตนม โซเดยมและสงกะส

Silver Ag

โลหะสขาว เปลยนเปนดาเมอสมผสโอโซน ไฮโดรเจนซลไฟด และกามะถน m.p. 962°C b.p. 2212°C

หากสดดมไอระเหยของเงนปรมาณมากๆ ทาใหปอดเสยหาย ปอดบวม อาจทาใหตา จมก คอ และผวหนงเปลยนเปนสเทานาเงนหากสมผสนานๆ หรอซาๆ (argyria)

ไมตดไฟยกเวนเมอเปนผง

ใชในทอากาศถายเท สวมถงมอและแวนตาปองกนหรอใสเครองปองกนทางเดนหายใจจากผงหรอไอ

เขากนไมไดกบ acetylene สารประกอบแอมโมเนย oxalic acid และ tartaric acid

Silver nitrate AgNo3

ผลกสขาว m.p. 212°C b.p. 444°C ละลายนา

อาจระคายเคองและเกดแผลไหมดวงตาและผวหนงอยางรนแรง กดเนอเยอหากกน อาจทาใหผวหนงมสนาเงนแดงหากสมผสนานๆ หรอซาๆ

ไมตดไฟแตชวยใหไฟตด

ปองกนการฟงกระจายของฝน สวมถงมอยางหรอพลาสตกและหนากากและแวนตาปองกน หากเขาตาตองลางออกดวยนาทนทและไปพบแพทย

สารละลายแอมโมเนยสามารถตกตะกอน silver nitrate ซงระเบดไดเมอมดางหรอกลโคส สามารถใหวตถระเบดเมอม ethanol หรอ acrylonitrile และอาจระเบดเปนไฟเมอผสมกบ charcoal แมกนเซยม ฟอสฟอรส หรอกามะถน

Sodium azide N3Na

ผลกไมมส m.p. 300°C ละลายนา

เปนพษรนแรงหากกน สดดมหรอถกผวหนง อาจเกดแผลไหม ฝนและสารละลายอาจระคายเคองตาและผวหนง อาจซมผานผวหนง

ระเบดเมอไดรบความรอนเหนอจดเดอด ใหไอพษเมอไดรบความรอน หามใชนาดบหากไฟไหม

หากถกผวหนงตองลางออกทนท หามสดดมฝน สวมถงมอยางหรอพลาสตก และแวนตา

ระเบดเมอม bromine, carbon sulfide หรอ chromyl chloride ทาปฏกรยากบโลหะหนกรวมทงทองแดง ตะกวและปรอท แลวใหวตถระเบด metal azide salts หากสมผสกรดจะใหกาซพษทระเบดได

Sodium biselenite NaHSeO3

ผงสขาว หรอไมมส ละลายนา

เปนพษหากกน สดดมฝน อาจสะสมในรางกายและเปนอนตราย เปนสารกอสภาวะวรปในทารกจากการทดลอง อาจเกดผวหนงอกเสบหากสมผสนานๆ

สวมเสอผาและอปกรณปองกน Oxidizing agents

Sodium cyanide NaCN

ผงสขาว กลนอลมอนด m.p. 563°C b.p. 1496°C ละลายนาด

เปนพษรนแรงหากกน สดดมหรอถกผวหนง อาจซมผานผวหนง อาจมผลตอตอมไทรอยดหากสมผสซาๆ

ใหไอพษเมอไดรบความรอน

หามสดดมฝน ปองกนทางเดนหายใจ ระวงเขาตาและถกผวหนง หากถกผวหนงตองลางดวยนาทนทและถอดเสอผาออก สวมแวนตาทใชสาหรบงานเคม สวมถงมอยางหรอพลาสตก เกบในหองมลอค และอากาศถายเท

หากถกกรดหรอนาผสมคารบอนไดออกไซดจะใหกาซไซยาไนด (HCN) ทเปนพษ หากสมผส nitrites จะใหวตถระเบด

หากสารละลายหกใหเทผง bleach (sodium hypochloride) ลงไปแลวทงไว 24 ชม. หากของแขงหกใหเชดออกแลวเชดดวยนาผสมผง bleach แลวทงไว 24 ชม. ในหองปฏบตการควรมสารแกพษไซยาไนด

163

164

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ Sodium hydroxide NaOH

เกรด เมดหรอแทง ไมมส m.p. 318°C b.p. 1390°C ละลายนา

หากสดดมฝนทาใหปอดบวม กดเนอเยอหากกน สารละลายเจอจางระคายเคองตาและอาจเปนอนตรายตอตาอยางรนแรงหากสมผสนานๆ

ไมตดไฟ หากถกนาหรอความชนจะใหความรอนทสงพอทจะจดไฟใหวตถไวไฟตางๆ

หากเขาตาตองลางออกทนทและไปพบแพทย หากถกผวหนงตองลางดวยนาทนทและถอดเสอผาออก สวมถงมอยางหรอพลาสตกและแวนปองกนแมเมอใชสารละลายเจอจาง

ใหความรอนสงเมอผสมนา ทาปฏกรยารนแรงกบสารผสม chloroform-methanol และกบกรดแก

เกบในภาชนะปดสนทในทแหง

Sodium hypochlorite solution (มคลอรน 10–14%) NaOCl

สารละลายไมมสหรอสเหลองจาง กลนคลอรน ละลายนา

กดตาและผวหนง กดเนอเยอหากกนหรอสดดม อาจทาใหปอดบวมหากสดดม อาจทาใหผวหนงไวตอสงกระตนหากสมผสซาๆ

เปน oxidant อยางแรง ใหไอพษเมอไดรบความรอน

หากเขาตาหรอถกผวหนงตองลางดวยนาทนทและไปพบแพทย หามสดดมไอ ปองกนทางเดนหายใจ ใชในทอากาศถายเท สวมถงมอยางหรอพลาสตก และแวนตาทใชกบงานเคม

ใหกาซพษรนแรงเมอถกกรด ทาปฏกรยารนแรงกบวตถไวไฟและ reducing compounds อาจทาปฏกรยากบสารประกอบไนโตรเจนแลวให N-chloro compounds ทระเบดได และอาจทาปฏกรยารนแรงกบ methanol

สญเสยคลอรนอยางชาๆ ระหวางการเกบ สารละลายเจอจางทใชเปนยาฆาเชอเสอมตวเรว เกบหางจากกรดในทมด เยนและอากาศถายเท

Sulfuric acid H2SO4

ของเหลวหนด ไมมส ไมมกลน m.p. 10°C b.p. (สลายตว) 340°C

สารละลายเขมขน (15%) กดเนอเยอทาใหเกดแผลไหม ไอกดเนอเยอหากสดดม สารละลายเจอจางระคายเคองตาและผวหนงทาใหเกดแผลไหมและผวหนงอกเสบ

อาจใหไอพษเมอไดรบความรอน อาจระเบดหรอเกดไฟไหม การเจอจางในนาจะเกดความรอนและอาจเดอด หามเตมนาลงในกรด

หากเขาตาหรอถกผวหนงตองลางดวยนาทนทและไปพบแพทย ถอดเสอผาทสมผสกรดออก สวมถงมอ nitrile แวนตา หนากาก หามสมผสวตถไวไฟ

เปนสาร oxidizing dessicant อยางแรง ทาปฏกรยารนแรงกบ organic nitro compounds, potassium permanganate, alkali metals, perchlorates วตถไวไฟ oxidizers, amines ดาง นา ความรอนและโลหะหลายชนด

อาจเดอดหากเตมกรดเขมขนลงในนา

Tetrahydrofuran C4H8O Diethylene oxide Tetramethylene oxide

ของเหลวไมมส กลนเฉพาะตว m.p. –108.5°C b.p. 66°C

เปนสารเสพตดชนดกดระบบประสาทสวนกลาง ระคายเคองตา ผวหนงและทางเดนหายใจ

ไวไฟ อาจให peroxides ซงระเบดได จดวาบไฟท –14°C หากเกดไฟไหมอาจใชนาดบไฟไมได แตใชนาในการทาใหภาชนะทถกไฟเผาเยนตวลงได

ใชในทอากาศถายเท ปองกนทางเดนหายใจ สวมถงมอและแวนตาปองกน

ทาปฏกรยารนแรงกบ oxidants แก ดางแก และ metal halide บางชนด แลวทาใหไฟไหมและระเบด กดพลาสตกบางชนด ยางและเสอผา tetrahydrofuran อาจเกดโพลเมอรเมอมตวเรงชนด cation อาจระเบดเมอโดน calcium hydroxide

Thallium acetate TIC2H3O2

ผลกสขาว m.p. 110°C ละลายนาด

เปนพษรนแรงและสะสมในรางกายหากกน มผลตอระบบประสาทสวนกลางและระบบหวใจและหลอดเลอด อนตรายหากเขาตาและถกผวหนง

ปดภาชนะใหสนท ใชในตดดควนหรอทอากาศถายเท สวมหนากากปองกนฝน แวนตาทใชกบงานเคม ถงมอยางหรอพลาสตก

165

166

สารเคม คณสมบตทางกายภาพ อนตรายตอสขภาพ อนตรายจากไฟไหม ขอควรระวง สารเคมทเขากนไมได อนตรายอนๆ o-Tolidine (C6H3-(3CH3)-(4NH2))2

3,3'-Dimethyl-(1,1'-biphenyl)-4,4'-diamine

ผลกไมมส m.p. 131°C b.p. 200°C ละลายนาไดไมด

อนตรายหากเขาตาหรอกน ฝนระคายเคองตาและทางเดนหายใจ อาจเปนสารกอมะเรง

ตดไฟ ใหไอหรอกาซพษทระคายเคองเมอไดรบความรอน

หลกเลยงการถกรางกาย โดยการสวมแวนตาและถงมอ

Oxidizing agents

Toluene C7H8

Methylbenzene

ของเหลวไมมส กลนเฉพาะตว m.p. –95°C b.p. 111°C ไมละลายนา

เปนสารกดระบบประสาทสวนกลาง ระคายเคองตา เยอเมอก ผวหนง อาจเปนพษตอระบบสบพนธหรอการเจรญเตบโตหากสมผสหลายครง

ไวไฟ ไออาจตดไฟ จดวาบไฟท 4°C ชวงขดจากดความไวไฟ 1.4–7% หากเกดไฟไหมไมมากใหใช dry chemicals, คารบอนไดออกไซด โฟม นา หรอกาซเฉอย (ไนโตรเจน)

ปดภาชนะใหสนท เกบหางไฟ ตอภาชนะบรรจกบสายดนเพอปองกนการเกดไฟฟาสถตย หามสดดม ปองกนทางเดนหายใจ ใชในตดดควนหรอทอากาศถายเท สวมถงมอ nitrile

สามารถทาปฏกรยารนแรงกบกรดแก ดางและ oxidizers

Trichloroacetic acid CCl3COOH

ผลกสขาว ดดความชน กลนแรง m.p. 58°C b.p. 197.5°C ละลายนา เอทานอล diethylether

กดเนอเยอ ทาใหเกดแผลไหมรนแรงทตา ผวหนงและทางเดนหายใจ

ไมตดไฟ อาจใหไอพษเมอไดรบความรอน

ระวงเขาตาและถกผวหนง สวมถงมอยางหรอพลาสตก และแวนตาทใชกบงานเคม หรอหนากาก หากเขาตาตองลางออกทนทและไปพบแพทย

ทาปฏกรยารนแรงกบทองแดง/diethyl sulfoxide mixtures ดาง oxidizing agents แก โลหะ เชน เหลก สงกะส อะลมเนยม

เกบในทแหง สารละลายเขมขนอาจสลายตวอยางรนแรง

Trichloro-ethylene CHClCCl2

ของเหลวไมมส กลนเฉพาะตว m.p. –73°C b.p. 87°C

ระคายเคองตา ผวหนง อาจเกดเมอสมผสนานๆ ทาใหผวหนงอกเสบและมผลตอระบบประสาทสวนกลางทาใหสญเสยความทรงจา อาจมผลตอตบและไต อาจเปนสารกอมะเรง

ตดไฟในบางสภาวะ ใชในทอากาศถายเท สวมถงมอ แวนตา ปองกนทางเดนหายใจ

ยอยสลายใหกาซพษและกดกรอน (phosgene, hydrogen chloride) เมอถกพนผวรอนหรอเปลวไฟ ยอยสลายให dichloro-acetylene หากสมผส alkali แก ทาปฏกรยารนแรงกบผงโลหะ เชน อะลมเนยม แบเรยม แมกนเซยม ไททาเนยม ยอยสลายชาๆ แลวให hydrochloric acid หากถกแสงเมอมความชน

Xylene (mixed isomers) C6H4(CH3)2

Dimethyl-benzene

ของเหลวไมมส กลนอะโรมาตก m.p. –95 ถง –13°C b.p. 136–145°C ไมละลายนา

อาจมผลตอระบบประสาทสวนกลางทาใหปวดศรษะ วงเวยน เมอยลาและคลนไส ของเหลวและไอระคายเคองตา ผวหนง เยอเมอกและทางเดนหายใจ อนตรายหากกน อาจละลายไขมนในผวหนงหากถกผวหนงนานๆ ทาใหระบบประสาทเสอมแบบไมเฉพาะเจาะจง อาจมผลตอการไดยน จากการทดลองในสตวพบวาอาจเปนพษตอระบบสบพนธและการเจรญเตบโต

ของเหลวไวไฟ จดวาบไฟท 27–32°C

ระวงเขาตา สวมถงมอ nitrile และแวนตา ปดภาชนะบรรจใหสนท เกบหางจากไฟ

อาจม ethylbenzene ซงทาใหไมบรสทธ และ ethylbenzene นอาจเปนสารกอมะเรง

167

ดชนคนคา abrasions แผลถลอก 77

access ทางเขา-ออก animal facilities คอกสตว 28, 29, 30

laboratory หองปฏบตการ 9-10, 19, 25

accidents อบตเหต 11

equipment-related ทเกยวของกบอปกรณ 142

ด first aid; injuries; spills ประกอบ acetaldehyde อะซตลดไฮด 144 acetic acid กรดอะซตก 144 acetic anhydride อะซตกแอนไฮไดรด 144 acetone อะซโตน 145

acetonitrile อะซโตไนตรล 145

acetylene อะซตลน 145

acrolein อะโครเลอน 146

aerosols ละอองของเหลว activities generating กจกรรมททาใหเกด 49 biological safety cabinets and ตปลอดเชอ และ 15, 49 pipetting hazards อนตรายจากการดดปลอยของเหลว 59

release of potentially การปลดปลอย/การหลดลอด 77

infectious ของละอองของเหลวตดเชอ

safety equipment and อปกรณนรภย และ 58

air, exhaust อากาศเสย ด exhaust air air filters เครองกรองอากาศ ด high-efficiency parti-

culate air (HEPA) filters airflow, directional การไหลของอากาศไปในทศทางเดยวกน

alarms การเตอนภย/สญญาณเตอนภย 20, 57

animal facilities คอกสตว 28, 29, 30

biological safety cabinets ตปลอดเชอ 51, 54

Biosafety Level 3 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3: 20

168

ดชนคนคา


air systems ระบบอากาศ biological safety cabinets ตปลอดเชอ 50, 51, 54

protective suit ชดเสอผาปองกนอนตราย 24

ด ventilation systems ประกอบ airlocks 26, 30 alarms สญญาณเตอนภย 20, 57

alcohol-based hand rubs นายาฟอกมอชนดเขาแอลกอฮอล 85, 87

alcohols แอลกอฮอล 85

allergy, latex การแพลาเทกซ 63

2-amino-ethanol ทอะมโนเอทานอล 153

ammonia solutions สารละลายแอมโมเนย 146

ammonium bicarbonate แอมโมเนยมไบคารบอเนต 86-87

ampoules of infectious materials กระเปราะบรรจวสดตดเชอ

opening การเปด 72

storage การเกบรกษา 72

anaerobic jars/incubators โถ/ตสญญากาศ 141, 142

aniline อะนลน 146

animal facilities คอกสตว 10, 27-31

Biosafety Level 1 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1: 28 Biosafety Level 2 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2: 28



containment levels ระดบการควบคมเชอ 27

invertebrates สตวไมมกระดกสนหลง 31

animal facility Biosafety Levels (ABSL) ระดบความปลอดภยทางชวภาพของคอกสตว 27 animals สตว

disposal of carcasses การทงซาก 29

non-experimental ทไมไดใชทดลอง 10, 28

transgenic and knock-out ดดแปลงพนธกรรม และ กดยนส 98-99

anterooms หองเฉลยง, หองเปลยนเสอผา 20, 29, 30

antimicrobial สาร/ยาตานจลชพ 80

169


antiseptics สาร/ยาฆาเชอ 80

aprons ผากนเปอน 61, 62

arthropods อารโทรปอด control of verminous การควบคมหนอน 12, 28

housing facilities โรงเรอน 31

audit การตรวจตดตาม 34

auramine ออรามน 147

autoclaves หมอนงฆาเชอ 61, 88-90

animal facilities คอกสตว 29, 30

availability การหาใชได, การหาไดงาย 13, 15, 20, 26

double-door pass-through ชองสงของ 2 ประต 24, 26

fuel-heated pressure cooker หมอนงความดนชนดใชเชอเพลง 89

gravity displacement ชนดแทนทตามแรงโนมถวง 88

loading การบรรจ 89

prevacuum ชนดสรางสญญากาศกอน 89

precautions for use ขอควรระวงในการใชงาน 89

validation การทดสอบความใชได 15

autoclaving การนงฆาเชอ 16, 88-90

azides อะไซด 106, 163 backflow prevention การปองกนการไหลยอน 13, 20

basic laboratory (Biosafety หองปฏบตการมลฐาน (ความปลอด- 1, 9-18

Levels 1 and 2) ภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2) chemical, fire, electrical, ความปลอดภยดานเคม ไฟ ไฟฟา 18 radiation and equipment รงส และ อปกรณ safety

code of practice หลกเกณฑการปฏบตงาน 9

design and facilities การออกแบบและสงอานวยความสะดวก 12 equipment อปกรณ 13-14

health and medical surveillance การเฝาระวงทางการแพทยและสาธารณสข 15 safety survey forms แบบสารวจความปลอดภย 35-42

training การฝกอบรม 16

waste handling การจดการของเสย 16

170


bedding, animal วสดปรองคอกสตว 28, 29

bench tops พนผวดานบนของโตะปฏบตการ 13

benzene เบนซน 147

benzidine เบนซดน 147

biocide ไบโอไซด 80

biohazard warning sign เครองหมายเตอนอนตรายทางชวภาพ 9, 10, 19, 28

biological expression systems ระบบสงเคราะหยนสทางชวภาพ 98

biological safety cabinets ตปลอดเชอ 49-57, 60 (BSCs)

air connections การเชอมตออากาศ 54

animal facilities คอกสตว 28

certification การรบรองคณภาพ 56

class I คลาส I 50 class II คลาส II 51

type A1 ชนด A1 51 type A2, B1 and B2 ชนด A2, B1 และ B2 51

class III คลาส III 54 laboratory หองปฏบตการ 24-26

decontamination การขจดสงปนเปอน 57, 86

exhaust air อากาศเสย ด under exhaust air

location ตาแหนง, สถานทตง 20, 55

operation and maintenance การใชงานและการดแลรกษา 55

prion contamination การปนเปอนไพรออน 75

required use การใชงานภาคบงคบ 14, 19, 20

safe use การใชงานอยางปลอดภย 55-57, 68-69

selection การเลอก 54

biosafety ความปลอดภยทางชวภาพ management การจดการ 11-12

versus laboratory biosecurity และ ความมนคงทางหองปฏบตการ 45

Biosafety Collaborating ศนยความรวมมอดานความ 139

Centres, WHO ปลอดภยทางชวภาพ

biosafety committee คณะกรรมการดานความปลอดภยทางชวภาพ 116

171


Biosafety Level 1 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1: 1, 3, 9-18 animal facilities คอกสตว 28

laboratory design การออกแบบหองปฏบตการ 12-13

laboratory safety survey form แบบสารวจความปลอดภย 35-39

health and medical surveillance การเฝาระวงทางการแพทยและสาธารณสข 15

ด basic laboratory ประกอบ

Biosafety Level 2 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 2: 1, 3, 9-18 animal facilities คอกสตว 28-29

laboratory design การออกแบบหองปฏบตการ 12-13, 16


health and medical surveillance การเฝาระวงทางการแพทยและสาธารณสข 15

ด basic laboratory ประกอบ

Biosafety Level 3 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3: 1, 3, 19-22

animal facilities คอกสตว 29-30



ด containment laboratory ประกอบ

Biosafety Level 4 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4: 1, 3, 24-26



ด maximum containment laboratory ประกอบ

biosafety levels ระดบความปลอดภยทางชวภาพ 1

animal facility (ABSL) คอกสตว 27

facility requirements สงจาเปน, สงอานวยความสะดวก 3

microbiological risk groups and กลมเสยงทางจลชววทยา และ 1-3

biosafey officer เจาหนาทดานความปลอดภยทางชวภาพ 115-116

biosecurity ความมนคงทางชวภาพ 45-46 1,1’-biphenyl-4,4’-diamine 147 bleach (sodium hypochlorite) 81-82, 86, 164 blenders เครองปน 59, 71

blood, standard precautions ขอควรระวงเกยวกบเลอด 72-73

body fluids, standard precautions ขอควรระวงเกยวกบของเหลวในรางกาย 72-73

boiling การตม 88

172


bottles, screw-capped ขวดฝาเกลยว 15, 61

bromine โบรมน 148

BSCs ด biological safety cabinets building maintenance services แผนกชาง/บารงรกษาอาคาร 117

Bunsen burners ตะเกยงบนเซน 59, 68, 69 cages กรง

animal สตว 29

flying insects แมลงบนได 31

calcium hypochlorite แคลเซยมไฮโปคลอไรท 82

carbon dioxide, solid (dry ice) คารบอนไดออกไซด (นาแขงแหง) 148

carbon tetrachloride คารบอนเตตราคลอไรด 148 4,4’-carbonoimidoylbis (N,N-dimethylbenzenamine) 147 ceilings เพดาน 13, 20

centrifuges เครองปนเหวยง 70-71, 141

breakage of tubes in การแตกของหลอดทดลอง 77

containment accessories อปกรณเสรมสาหรบควบคมเชอ 21

improper use การใชงานอยางไมเหมาะสม 142

certification การรบรองคณภาพ biological safety cabinets ตปลอดเชอ 56

laboratory/facility หองปฏบตการ/สงอานวยความสะดวก 34 checklist, safety แบบตรวจตดตามความปลอดภย 123-129

chemical germicides สารเคม/ยาฆาเชอ 80, 80-86

chemicals (hazardous) สารเคม (อนตราย) 105-108 biological safety cabinets ตปลอดเชอ 54

explosive ทระเบด 106, 142

incompatible, general rules กฎทวไปวาดวยความเขากนไมได 105, 106

routes of exposure ชองทางสมผส 105

safety checklist แบบตรวจตดตามความปลอดภย 129

specific จาเพาะ 143-167

spills การหกหลน 106

storage การเกบรกษา 105

173


toxic effects ความเปนพษ 105-106

children เดก 9

chilling facilities, arthropods อปกรณทาใหเยนชา/หมดความร- 31

สก สาหรบอารโทรปอด chloramines คลอรามน 82

chlorine คลอรน 81-82, 149

chlorine dioxide คลอรนไดออกไซด 82-83, 149

chlorine-releasing compounds สารประกอบทปลดปลอยคลอรน 81-82

chloroform คลอโรฟอรม 149

chromic acid กรดคลอมก 150 chromium VI oxide 150 circuit-breakers อปกรณตดไฟฟา 174 class III cabinet laboratory หองปฏบตการทมตปลอดเชอคลาส III 24

controlled air system ระบบการควบคมอากาศ 25

clean-air work stations สถานทาความสะอาดอากาศ 49

clean-up procedure, spills ขนตอนการทาความสะอาด สารเคม/เชอหกหลน 92

cleaning การทาความสะอาด

biological safety cabinets ตปลอดเชอ 175 domestic ทวๆ ไป 117

laboratory materials วสดในหองปฏบตการ 80

refrigerators and freezers ตเยนและตแชแขง 71

clothing, protective ด personal protective equipment/clothing coats, laboratory เสอคลมทใชในหองปฏบตการ 61, 62

codes of practice หลกเกณฑการปฏบตงาน Biosafety Level 1 and 2 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2: 9 Biosafety Level 3 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3: 19


commissioning, laboratory/ facility การจดตงคณะกรรมการหองปฏบตการ 32-33

commissioning agent ผแทนในคณะกรรมการหองปฏบตการ 32

communication facilities อปกรณ/เครองมอสอสาร 24

contact lenses เลนสสมผส, คอนแทคเลนส 10

174


containers ภาชนะ broken ชารด, แตก 77

contaminated waste สาหรบของเสยปนเปอน 17

leakproof กนรวซม 61

sharps disposal สาหรบทงวสดมคม 17, 61

specimen สาหรบตวอยางสงตรวจ 67, 73, 92

containment, primary การควบคมเชอเบองตนทความ 24

at Biosafety Level 4 ปลอดภยทางชวภาพระดบ 4

containment laboratory หองปฏบตการควบคมเชอ (ความ 1, 3, 19-22

(Biosafety Level 3) ปลอดภยทางชวภาพระดบ 3) code of practice หลกเกณฑการปฏบตงาน 19

design and facilities การออกแบบและสงอานวยความสะดวก 19

equipment อปกรณ 21

health and medical การเฝาระวงทางการแพทยและ 22

surveillance สาธารณสข safety survey form แบบสารวจความปลอดภย 41-42

containment levels, animal facility ระดบการควบคมเชอในคอกสตว 27

ด biosafety levels ประกอบ

contaminated liquid/effluents ของเหลวหรอขยะปนเปอน 11

contaminated materials วสดปนเปอน ด infectious materials

contingency plans แผนเฝาระวง 76

copper ทองแดง 150

cosmetics เครองสาอาง 10

coveralls ชดคลมทงรางกาย 61, 62 Creutzfeldt-Jakob disease (CJD) 74 culture stirrers, shakers, แทงแกวคน เครองเขยา 141

agitators เครองกระแทก cuts บาดแผล 77

cyanogen bromide ไซยาโนเจนโบรไมด 151

cytochalasin ไซโตชาลาซน 151 decontamination การขจดสงปนเปอน

biological safety cabinets ตปลอดเชอ 57, 86

175


blood/body fluids เลอด/ของเหลวในรางกาย 73

definition คานยาม 80

effluents ของเสย 11, 26

hand มอ 87

local environmental สงแวดลอมเฉพาะบรเวณ 86 prion-contaminated materials วสดปนเปอนไพรออน 74-75

waste materials ของเสย 17

ด cleaning; disinfection ประกอบ

desiccators โถ/สารดดความชน 141

design, laboratory การออกแบบหองปฏบตการ Biosafety Level 1 and 2 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2: 12 Biosafety Level 3 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3: 19 Biosafety Level 4 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4: 24

commissioning requirements and ขอกาหนด และ 32-33

diethyl ether ไดเอทลอเทอร 151

diethylene dioxide ไดเอทลนไดออกไซด 152

diethylene oxide ไดเอทลนออกไซด 165 3,3’-dimethyl-(1,1’-biphenyl)-4,4’-diamine 166 dimethylamine ไดเมทลลามน 152

dimethylbenzene ไดเมทลเบนซน 167 2,4-dinitrophenyl-hydrazine 152 dioxane ไดออกเซน 152

disasters, natural ภยธรรมชาต 76, 78

disinfectants สาร/ยาฆาเชอ 80, 80-86

disinfection การฆาเชอ 80-90

biological safety cabinets ตปลอดเชอ 57

chemical สารเคม 80-86

cleaning prior to การทาความสะอาดกอน 80


heat ความรอน 87-90

spills สงหกหลน 92

waste materials ของเสย 17

ด decontamination; sterilization ประกอบ

176


dispersal of infectious การหลกเลยงการฟงกระจาย 68

materials, avoiding ของวสดตดเชอ

doors ประต animal facilities คอกสตว 28

laboratory หองปฏบตการ 13, 19, 25

drains, containment ระบบระบายนาเสยทมการกกกนเชอ 26

drinking การดม 10, 13, 29 earth-fault-interrupters อปกรณสายดน 109

eating การรบประทาน, การบรโภค, การกน 10, 13, 29, 69

effluents, contaminated ของเสยปนเปอน 11, 26

electrical hazards อนตรายจากไฟฟา 18, 109, 142

safety checklist แบบตรวจตดตามความปลอดภย 127

electricity supply การจายไฟฟา 13, 26

emergencies เหตฉกเฉน 76-79

Biosafety Level 4 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4: 24, 26

contingency plans แผนเฝาระวง 76

laboratory procedures การดาเนนงานในหองปฏบตการ 77-79

emergency equipment อปกรณฉกเฉน 78

emergency services แผนกฉกเฉน 78

engineering services แผนกวศวกรรม, แผนกชาง 117

equipment เครองมอ, อปกรณ basic laboratory หองปฏบตการมลฐาน 13-15

containment laboratory หองปฏบตการควบคมเชอ 21

emergency ฉกเฉน 78

hazards อนตราย 140-142

personal protective ด personal protective equipment/clothing safety ความปลอดภย 18, 58-63

checklist แบบตรวจตดตาม 128 Escherichia coli K12 98 ethanol (ethyl alcohol) เอทานอล 85, 153

ethanolamine เอทานอลลามน 153

177


ethers อเทอร 106

excreta, standard precautions ขอควรระวงเกยวกบสงขบหลง 72-73

exhaust air อากาศเสย animal facilities คอกสตว 29

biological safety cabinets ตปลอดเชอ 20, 25, 49, 50, 51-53, 54, 55 containment laboratory หองปฏบตการควบคมเชอ 20

maximum containment หองปฏบตการควบคมเชอ 25-26

laboratory ขนสดยอด explosive chemicals สารเคมทระเบดได 106

expression systems, biological ระบบสงเคราะหยนสทางชวภาพ 98

expression vectors พาหะยนส 98

eye protection การปองกนดวงตา 10, 62-63, 69 face protection การปองกนใบหนา 10, 62-63

face shields (visors) เครองบงใบหนา 10, 63

facilities, laboratory สงอานวยความสะดวกในหองปฏบตการ Biosafety Level 1 and 2 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 1 และ 2: 12-13 Biosafety Level 3 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3: 19-21

Biosafety Level 4 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4: 24-26

films, for microscopy การทาฟลมบางสาหรบกลองจลทรรศน 73

fire extinguishers อปกรณและถงดบเพลง 108-109

fires ไฟ 18, 108-109

causes สาเหต 108, 142

emergency procedures มาตรการฉกเฉน 78

prevention and protection แบบตรวจตดตามการปองกนภย 125-126 checklist

first aid การปฐมพยาบาล 13, 137

first-aid box กลองปฐมพยาบาล 137 flame photometer 142 flames, open เปลวไฟ 56, 68

flammable liquid storage การเกบของเหลวไวไฟ 126

floors พนหอง 13, 20

178


food อาหาร 13

footwear รองเทา 10, 19, 24, 62

formaldehyde ฟอรมลดไฮด 83, 86-87, 153

formalin ฟอรมาลน 83, 86

freeze-dryers เครองดดแหงแชแขง 141

freezers ตแชแขง 71-72

fumigation การรมควน 86

furniture, laboratory เฟอรนเจอรในหองปฏบตการ 13 gas(es) กาซ

compressed and liquefied อดความดนและเหลว 107, 126 supply to laboratory การจายสหองปฏบตการ 13

gene transfer การขนถายยนส 97, 98

genetic engineering พนธวศวกรรม 97, 98

genetically modified organisms (GMOs) สงมชวตดดแปลงพนธกรรม 97-101

further considerations ขอควรคานงเพมเตม 101

risk assessments การประเมนความเสยง 99-100

types ชนด 98-99

germicides, chemical สารเคมฆาเชอ 80, 80-86

glass แกว 73

handling broken การจดการ(แกว)แตก 77, 92

precautions in use ขอควรระวงในการใชงาน 69, 73 gloves ถงมอ 10, 57, 62, 63

glutaraldehyde กลตารลดไฮด 83, 154

GMOs ด genetically modified organisms goggles แวนตากนลม 62-63

good microbiological technique (GMT) เทคนคทางจลชววทยาทด 9-12, 67-75

gowns เสอกาวน 61-62, 62 hand decontamination การขจดสงปนเปอนทมอ 87

hand rubs, alcohol-based นายาขดมอชนดเขาแอลกอฮอล 85-86, 87 hand washing การลางมอ 10, 63, 87

179


animal facility staff พนกงานคอกสตว 29

facilities สงอานวยความสะดวก 13, 20, 29 health and medical การเฝาระวงทางการแพทยและ

surveillance สาธารณสข basic laboratory หองปฏบตการมลฐาน 15

checklist แบบตรวจตดตาม 127

containment laboratory หองปฏบตการควบคมเชอ 22, 23

hearing protection การปองกนการไดยน 109

heat ความรอน disinfection and sterilization การฆาเชอและการทาปราศจากเชอ 87-90

dry แหง 87

moist ชน 87

heating, ventilation and ระบบความรอน ระบายอากาศและ 20

air-conditioning (HVAC) ทาความเยน systems

safety checklist แบบตรวจตดตาม 124

HEPA filters ด high-efficiency particulate air filters high-efficiency particulate เครองกรองอากาศกรองประสทธภาพสง air (HEPA) filters


biological safety cabinets ตปลอดเชอ 49, 51, 54 Biosafety Level 3 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 3: 20 Biosafety Level 4 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4: 25

prion-contaminated ปนเปอนไพรออน 75

homogenizers เครองทาใหเปนเนอเดยวกน 59, 71, 141 horizontal and vertical outflow cabinets 49 1-hydrazino-2,4-dinitrobenzene 152 hydrochloric acid กรดไฮโดรคลอรก 154 hydrogen chloride ไฮโดรเจนคลอไรด 154 hydrogen peroxide ไฮโดรเจนเปอรออกไซด 85-86, 154

hydrogen sulfide ไฮโดรเจนซลไฟด 155 illumination การใหแสงสวาง ด lighting

180


immunization, staff การสรางภมคมกนโรคใหพนกงาน 138

incidents อบตเหต ด accidents; spills

incineration การเผา 17, 90

incinerators เตาเผา 29, 90

infectious materials วสดตดเชอ autoclaving and reuse การนงฆาเชอและการนากลบมาใชใหม 17

avoiding dispersal การหลกเลยงการฟงกระจาย 68

contact with skin and eyes การสมผสผวหนงและดวงตา 69 decontamination การขจดสงปนเปอน ด decontamination

disposal การทง 17, 20

ingestion การกน, รบประทาน 69, 77


spills การหกหลน 11, 77, 92

infective microorganisms, risk groups กลมเสยงของเชอ ด risk groups, microbiological

ingestion of infectious material การกนวสดตดเชอ 69, 77

injuries การบาดเจบ

animal facility staff พนกงานคอกสตว 29 emergency procedures มาตรการฉกเฉน 77

prevention การปองกน 69

inoculation, accidental อบตเหตจากการถกทมแทง 69

insects, flying แมลงบนได 31

inspection, laboratory การตรวจหองปฏบตการ 34

International Air Transport สมาพนธการขนสงทางอากาศ 91

Association (IATA) ระหวางประเทศ International Civil Aviation องคการการบนพลเรอน 91

Organization (ICAO) ระหวางประเทศ

international transport ขอกาหนดการขนสง 91

regulations ระหวางประเทศ

invertebrates สตวไมมกระดกสนหลง 31 iodine ไอโอดน 85, 155

iodophores ไอโอโดฟอร 85 isolator cages 28, 30

181


isolators, negative-pressure flexible-film 58 isopropanol (isopropyl alcohol) ไอโซโพรพานอล 85, 161 knock-out animals สตวทถกกดยนส 98-99 labeling, specimen การตดฉลากตวอยางสงตรวจ 72

laboratory หองปฏบตการ biosafety levels ระดบความปลอดภยทางชวภาพ ด biosafety levels

biosecurity ความมนคงทางชวภาพ 45-46

certification การรบรองคณภาพ 34

commissioning การจดตงคณะกรรมการ 32-33

facilities สงอานวยความสะดวก ด facilities, laboratory

premises, safety checklist แบบตรวจตดตามความปลอดภยสถานท 123

safety survey forms แบบสารวจความปลอดภย 35-42

services, safety checklist แบบตรวจตดตามความปลอดภยการบรการ 124

techniques เทคนคตางๆ 67-75

working areas พนทปฏบตงาน 11

ด basic laboratory; containment laboratory; maximum containment laboratory

ประกอบ

laboratory director ผอานวยการหองปฏบตการ 11, 115

laboratory supervisors ผดแลหองปฏบตการ 11, 115 training role บทบาทดานการฝกอบรม 16, 118

latex allergy การแพยางลาเทกซ 63

lighting การใหแสงสวาง 13, 124

loops หวงเพาะเชอ ด transfer loops

lyophilized infectious การเปดกระเปราะบรรจวสด 72

materials, opening ตดเชอชนดดดแหง ampoules

lyophilizers เครองดดแหง 141 maintenance personnel พนกงานซอมบารง, ชาง 117

maximum containment หองปฏบตการควบคมเชอขนสด 1, 3, 24-25

laboratory (Biosafety ยอด (ความปลอดภยทางชวภาพ Level 4) ระดบ 4)

182


code of practice หลกเกณฑการปฏบตงาน 24

design and facilities การออกแบบและสงอานวยความสะดวก 24-26 medical contact card บตรสขภาพ 22, 23

medical surveillance การเฝาระวงทางการแพทย ด health and medical surveillance mercury ปรอท 155

methanol เมทานอล 156

methylbenzene เมทลเบนซน 166

microbicide สาร/ยาฆาเชอ 80

microbiological risk การประเมนความเสยงทาง ด risk assessment,

assessments จลชววทยา microbiological

microincinerators ตะเกยงเผาหวงเพาะเชอ 60

microscopy, films and การทาฟลมบางและการปายสไลด 73

smears for สาหรบงานกลองจลทรรศน mites ไร 31 naphthylamine แนฟทลลามน 156

natural disasters ภยธรรมชาต 76, 78

needle-stick injuries, การหลกเลยงการบาดเจบจากการ 69

avoiding ถกเขมฉดยาทมแทง needles, hypodermic เขมฉดยา 11, 16, 68, 140-141

disposal การทง 17 negative-pressure flexible-film isolators 58 ninhydrin นนไฮดรน 156

nitric acid กรดไนตรก 157

nitrobenzene ไนโตรเบนซน 157

noise เสยงดง, เสยงรบกวน 109 osmium tetroxide ออสเมยมเตตรอกไซด 157

outbreaks, diseases of การระบาดของโรคทไมร 8

unknown etiology สาเหตของโรค oxalic acid กรดออกซาลก 158

oxygen ออกซเจน 158

183


packaging systems ระบบ/วธการบรรจหบหอ 92, 93

paraformaldehyde พาราฟอรมลดไฮด 83, 86-87

peracids เปอรแอซด 85-86

perchloric acid กรดเปอรคลอรก 106, 158

personal protective อปกรณ/เสอผาปองกนอนตราย 61-63

equipment/clothing สวนบคคล animal facility คอกสตว 29, 30

basic laboratory หองปฏบตการมลฐาน 10-11

biological safety cabinet ตปลอดเชอ 57



maximum containment หองปฏบตการควบคมเชอ 24

laboratory ขนสดยอด prions ไพรออน 74

personnel บคลากร, พนกงาน biosafety management การจดการดานความปลอดภยทางชวภาพ 11-12

biosecurity issues ความมนคงทางชวภาพ 45

facilities, safety checklist แบบตรวจตดตามความปลอดภย 124

health and medical การเฝาระวงทางการแพทย ด health and medical

surveillance และสาธารณสข surveillance

immunization การสรางภมคมกนโรค 138

personal items/clothing ของใช/เสอผาสวนตว 13

responsibility for own ความรบผดชอบความปลอดภย 115

safety ของตนเอง support หนวยสนบสนน 117

training การฝกอบรม ด training

phenol ฟนอล 159

phenolic compounds สารประกอบฟนอล 84 N-phenyl-α-naphthylamine 156 N-phenyl-β-naphthylamine 156 phosphoric acid กรดฟอสฟอรก 159

phosphorus pentoxide ฟอสฟอรสเพนทอกไซด 160

picric acid/picrates กรดไพครก/ไพเครท 106, 160

184


pipettes ไปเปต 16, 67-68

pipetting การดดปลอยของเหลว 67-68

aid เครองดดปลอยของเหลว 14, 59, 60, 67-68

mount การไปเปตดวยปาก 11, 59

plants, transgenic พชตดแตงพนธกรรม 99

plasmid pUC18 พลาสมด pUC18 98 poliovirus-susceptible mice หนทไวตอการตดเชอไวรสโปลโอ 99

potassium hydroxide โปแตสเซยมไฮดรอกไซด 160

potassium permanganate โปแตสเซยมเปอรมงกาเนต (ดางทบทม) 161

potassium tellurite โปแตสเซยมเทลลไรท 161

precleaning การทาความสะอาดขนตน 80

primary containment การควบคมเชอขนพนฐาน 24

primates, non-human ไพรเมตทไมใชมนษย 28

prions ไพรออน 74-75

product protection การปองกนชนงาน 49, 50 propan-2-ol (2-propanol) 85, 161 protective suit ชดเสอผาปองกน 24-25

ด suit laboratory ประกอบ

pyridine ไพรดน 161 quaternary ammonium สารประกอบควอเตอนารแอม- 84

compounds โมเนยม radiation, ionizing รงส, กมมนตรงส 18, 110-112

harmful effects อนตราย 111

principles of protection หลกการปองกน 110-111


work-bench area พนทบนโตะปฏบตการ 111-112

radiation area พนทแผ/รบรงส 111

radiation hazard symbol สญลกษณเตอนอนตรายทางรงส 112

radioactive waste กากรงส 112

radionuclides อนภาครงส

biological safety cabinets ตปลอดเชอ 54

185


safe working practices วธปฏบตเพอความปลอดภยในการทางาน 110-111

substitution วธการอนทดแทน 111

recombinant DNA techno logy เทคโนโลยตดแตงพนธกรรม 97-101

refrigerators ตเยน 71-72, 142

respirators (respiratory เครองชวยหายใจ (หนากากปอง 19, 62, 63

protective equipment) กนกาซพษ) rest facilities บรเวณพกผอน 13

risk assessment, microbio logical การประเมนความเสยงทางจลชววทยา 2-3, 7-8


genetically modified organisms สงมชวตดดแปลงพนธกรรม 99-100

risk groups, microbiological กลมเสยงของเชอโรค basic laboratories หองปฏบตการมลฐาน 8

biosafety levels and ระดบความปลอดภยทางชวภาพ และ 2-3

classification การแบงประเภท 1-2

rodent control การควบคมหน 12, 28 safety checklist แบบตรวจตดตามความปลอดภย 123-129

safety equipment อปกรณนรภย ด equipment, safety

sanitation facilities การสขาภบาล, สขา 124

screens, arthropod-proof ตาขายกนแมลง 31

screw-capped bottles ขวดฝาเกลยว 15, 61

security precautions ขอควรระวงดานความมนคง 19, 125

selenium ซลเนยม 162

serum, separation การแยกซรม 70

shakers เครองเขยา 59, 71

sharps วสดมคม 17


avoiding injuries การหลกลยงการบาดเจบ 63, 69, 73

disposal containers ถงขยะ 17, 61

shoes รองเทา ด footwear

showers หองอาบนา, ฝกบวอาบนา 24, 29

silver เงน 162

186


silver nitrate ซลเวอรไนเตรท 162

skin ผวหนง contact การสมผส 69

puncture wounds, cuts แผลถกแทง บาด และถลอก 77 and abrasions ด injuries ประกอบ

smears, for microscopy การปายสไลดสาหรบงานกลองจลทรรศน 73

smoking การสบบหร 10, 29

soda ash (sodium carbonate) โซดาไฟ 107

sodium azide โซเดยมอะไซด 163

sodium bicarbonate โซเดยมไบเดยมคารบอเนต 107

sodium biselenite โซเดยมไบซลไนท 163

sodium cyanide โซเดยมไซยาไนด 163

sodium dichloroisocyanurate โซเดยมไดคลอโรไอโซไซยานเรต 81, 82 (NaDCC)

sodium hydroxide โซเดยมไฮดรอกไซด 164

sodium hypochlorite (bleach) โซเดยมไฮโปคลอไรท 81, 81-82, 86, 164 sonicators 59, 71, 73, 141 spatter shield หนากาก/ฉากกนกระเดน 60

specimens ตวอยางสงตรวจ 67

collection การเกบ 72

containers ภาชนะ 67

labeling การตดฉลาก 72

with limited information ทมขอมลจากด 8

opening packages การเปดพสด 67

opening tubes and การเปดหลอดบรรจตวอยาง 73 sampling contents

receipt การรบ 67

standard precautions ขอควรระวง 72-73

transport การขนสง 67, 72-73

triple packaging system พสดภณฑสามชน 92, 93

spectacles, safety แวนตานรภย 62, 62-63

187


spills การหกหลน

in biological safety cabinets ในตปลอดเชอ 56 blood เลอด 73

chemical สารเคม 106-107

infectious materials วสดตดเชอ 11, 77, 92

sporocide สาร/ยาฆาสปอร 80

staff พนกงาน, เจาหนาท ด personnel

standard precautions ขอควรระวง 72-73

sterilization การทาปราศจากเชอ 26, 80-90

cleaning prior to การทาความสะอาดขนตน 80


heat ความรอน 87-90

prion-contaminated materials วสดปนเปอนไพรออน 75

ด decontamination; disinfection ประกอบ

storage การเกบ ampoules of infectious materials กระเปราะบรรจวสดตดเชอ 72

chemicals สารเคม 105

compressed and liquefied gases กาซอดความดนและเหลว 107, 126

facilities, checklist แบบตรวจตดตาม 123

flammable liquids ของเหลวไวไฟ 126

space, laboratory พนทในหองปฏบตการ 13

suit, protective ชดเสอผาปองกน 24-25 suit laboratory 24-25

controlled air system ระบบควบคมอากาศ 25-26

sulfuric acid กรดซลฟรก 165

support staff พนกงานหนวยสนบสนน 117

survey, laboratory safety การสารวจความปลอดภยในหองปฏบตการ 34

forms แบบฟอรม 35-42

syringes กระบอกฉดยา 11, 17 tetrahydrofuran เตตราไฮโดรฟแรน 165

tetramethylene oxide เตตราเมทลนออกไซด 165

thallium acetate ทลเลยมอะซเตท 165

188


ticks เหบ 31

tissue grinders เครองบดเนอเยอ 71, 141

tissue เนอเยอ prion-containing ทมไพรออน 74

standard precautions ขอควรระวง 73

o-tolidine โอโทลดน 166

toluene โทลอน 166

total exhaust cabinet ตปลอดเชอคลาส II ชนด B2 55

training การฝกอบรม 118-119

animal facility workers พนกงานคอกสตว 29

biological safety cabinet use การใชงานตปลอดเชอ 57

biosecurity ความมนคงทางชวภาพ 46

laboratory workers พนกงานหองปฏบตการ 16

transfer loops หวงเพาะเชอ disposable ใชแลวทง 15, 59, 60

microincinerators ตะเกยงเผาหวงเพาะเชอ 60

safe use การใชงานอยางปลอดภย 68

transgenic animals สตวตดแตงพนธกรรม 98-99

transgenic plants พชตดแตงพนธกรรม 99 transmissible spongioform encephalopathies (TSEs) 74 transport การขนสง 11, 91-93

infectious waste ขยะตดเชอ 17, 20

international regulations ขอบงคบระหวางประเทศ 91-93

specimens ตวอยางสงตรวจ 67, 72-73

triple packaging system พสดภณฑสามชน 92, 93

trichloroacetic acid กรดไตรคลอโรอะซตก 166

trichloroethylene ไตรคลอโรเอทลน 167

triclosan ไตรโคลซาน 84 2,4,6-trinitrophenol (picric acid) 106, 160 triple packaging systems พสดภณฑสามชน 92, 93

tubes หลอดทดลอง breakage in centrifuges การแตกในเครองปนเหวยง 77-78

screw-capped ฝาเกลยว 15

189


two-person rule กฎการทางานรวมกนสองคน 24, 30 ultra-centrifuge เครองปนเหวยงความเรวสง 141

ultrasonic cleaners เครองทาความสะอาดอลตราโซนก 141

ultraviolet lights แสงอลตราไวโอเลต 56

United Nations Committee of คณะกรรมการแหงสหประชาชาต 91

Exports on the Transport of วาดวยการขนสงสนคาอนตราย Dangerous Goods (UNCETDG)

universal precautions ขอควรระวงทวไป 72-73 vacuum flasks ขวดรปชมพสญญากาศ 142

vacuum lines ทอสญญากาศ 20-21

validation, equipment การทดสอบความใชไดของอปกรณ 15

vectors พาหะยนส 98

ventilation systems ระบบระบายอากาศ animal facilities คอกสตว 28, 29, 30

basic laboratory หองปฏบตการมลฐาน 13



maximum containment หองปฏบตการควบคมเชอ 25

laboratory ขนสดยอด viral vectors พาหะยนสทเปนไวรส 98 walls ผนง 13, 20

waste ของเสย, ขยะ 16-17

animal facilities คอกสตว 29, 31

Biosafety Level 4 ความปลอดภยทางชวภาพระดบ 4 26

decontamination การขจดสงปนเปอน 17, 20

disposal การทง, การกาจด 17, 20, 90

invertebrate facilities สถานทเลยงสตวไมมกระดกสนหลง 31

prion-contaminated ปนเปอนไพรออน 74 radioactive กมมนตภาพรงส 112

water baths อางนาควบคมอณหภม 142

190


water supply การจายนา 13, 20

windows หนาตาง animal facilities คอกสตว 28, 30

invertebrate facilities สถานทเลยงสตวไมมกระดกสนหลง 31 laboratory หองปฏบตการ 11, 13, 20

women of childbearing age สตรวยตงครรภ 15, 129

work surfaces บรเวณปฏบตงาน animal facilities คอกสตว 28

laboratory หองปฏบตการ 11, 12

working areas, laboratory พนทปฏบตงานในหองปฏบตการ 11

World Health Organization (WHO) องคการอนามยโลก Biosafety Collaborating Centres ศนยความรวมมอดานความปลอดภยทางชวภาพ 139

Biosafety programme โปรแกรมดานความปลอดภย 26

ทางชวภาพ xylene ไซลน 167

191

คู มือความปลอดภัยทางชีวภาพสําหรั...

Documents

Transcript of คู มือความปลอดภัยทางชีวภาพสําหรั...