อำ�เภอปวจงหวดน�นตำ�บลศล�แลง

รวมองคความร จากโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำาบล วถพอเพยง

พออยพอกน หนสนลดลง

สารบญ

๐๓๐๒

๐๖ สภาพแวดลอม

๐๘ ความเปนมา

๒๐ กาวเดนดวยความพอเพยง

๒๒ กลไกการขบเคลอน

๓๔ รปธรรมความสำาเรจในพนท

๔๐ แผนทความร

๔๒ ลดรายจาย=เพมรายได

๔๖ ภาคผนวก

นยามความพอเพยงของตำาบลศลาแลง“พออย พอกน หนสนลดลง มนคงทรพยากร”

ภาพสะทอนความรงเรองของตำาบลศลาแลง ในฐานะเปนสวนหนงของอำาเภอปว เมองโบราณ แหงแรกของเมองนานคอความเจรญทงทางการเมองการปกครองและการคาปจจบนทนจงมความหลากหลายของกลมชาตพนธทงทางดานวฒนธรรมภาษาความเชอและระบบการผลตแตสงสำาคญทเชอมโยงผคนใหสามารถใชชวตรวมกนไดคอทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะปาและนำาทงนประชากรสวนใหญในตำาบลศลาแลงเปนกลมชาตพนธ“ไทลอ” นอกนนเปนคนเมองและกลมชาตพนธมงเมยนลวะและขม

สภาพแวดลอม ตำาบลศลาแลงมพนทสวนใหญเปนทราบสภาพบานเรอนปจจบนยงคงความเปนวถแบบเดมคอเปนบานแบบยกสงดานลางเปนพนทโลงไวสำาหรบการใชทำากจกรรมในครอบครวมสภาพพนทเปนปาอดมสมบรณแตเดมตำาบลศลาแลงมเขตการปกครองรวมกบตำาบลปวตอมาไดมการแยกเขตการปกครองใหมโดยแยกหมบานจำานวน๑๗หมบานออกจากตำาบลปวในปพ.ศ.๒๕๐๖ใหชอวา“ต�ำบลศลำแลง” แบงการปกครองออกเปน๑๐หมบานมจำานวนประชากรประมาณ๔,๑๓๓คนอาชพหลกของประชากรในตำาบลศลาแลงคอการทำานาซงเปนอาชพทคนไทลอมความชำานาญและผกพนโดยมวถของตวเอง มทงการทำานาในทลมและการทำานาในทดอนนอกจากนยงมการปลกพชหมนเวยนตามฤดกาลอาทถวเหลอง พรกและกระเทยมรวมไปถงการปลกพชผกของกลมชาตพนธบนพนทสงนอกจากนยงมการเลยงสตว เชนหมไกววและควายเพอเปนอกหนทางหนงในการเพมรายไดของชาวตำาบลศลาแลง

๐๗๐๖

ตำานานพญาภคาเกดขนในราวพทธศตวรรษท๑๘มเรองเลาสบตอกนมาวา “พญำภคำ”แตเดมเปน กลมชาตพนธไทลอจากสบสองปนนาหรอบางกวาเปนคนเมองเงนยาง(เมองเงนยางเชยงแสน)แตทงน ความเชอทวาเปนคนลออพยพมาจากสบสองปนนาไดรบการยอมรบมากกวาโดยไดอพยพพรอมกบชายา นำาประชาชนกวา๒๐๐คนลงมาทางใตเมอมาพบชยภมทบานหวยเฮยเปนบรเวณทราบกวางตดลำานำา กไดครอบครองพนทสรางบานแปงเมองซงบรเวณนปจจบนกคอตำาบลศลาแลงนนเองตอมา“พญำภคำ” จงยายทตงไปอยยงตำาบลเพชรในปจจบนโดยมการสรางเมองใหมใหชอวาเมองภคำาและไดครองเมองแหงน รวมระยะเวลากวา๘๖ปในสมยนนเมองของพญาภคาถอเปนศนยกลางของเมองนานในสมยโบราณและชอของพญาภคาเปนทมาของชอ “ดอยภคำ” เทอกเขาทสงกวาสองพนเมตร ซงเปนแหลงตนนำาทสำาคญของชมชนโดยรอบ เมอผานยคเกาอนยงใหญเขามาสยคใหม ตำาบลศลาแลงกตองพบกบความเปลยนแปลงทเกดขนมากมายโดยสามารถแบงเปนยคๆไดดงน

ความเปนมา

๐๙๐๘

ยคอดตทรงเรองสการเปนเมอง แหงพนทสแดง

พนทในบรเวณนมความหลากหลายของกลมชาตพนธ ทงเปนชวงเวลาทเกดการเปลยนแปลงสำาคญซงมผลตอพฒนาการของตำาบลศลาแลงไดแกการแยกตำาบลศลาแลงออกจากตำาบลปวเพอ ใหงายตอการดแลของหนวยงานปกครองในทองถน และอกประการหนงคอหลงสนสดสงครามโลกครง ท ๒ มการตอสระหวางลทธคอมมวนสตและลทธ ประชาธปไตยอยางเขมขน รฐบาลไทยในยคนน นอกจากจะปราบปรามดวยกองกำาลงทหารแลวยง ตอส กบลทธคอมมวนสต ด วย “กำรพฒนำ” มการสรางถนน ไฟฟา การศกษา สาธารณสข การสงเสรมดานอาชพและมการเคลอนยายชาวบาน ทอย ในพนทเสยงโดยเฉพาะกล มชาตพนธ ม ง

กอนป พ.ศ.๒๕๑๐

พฒนาการตำาบล

ลงจากบนดอยสงใหมาอาศยอยพนทระหวางกลาง เพอใหเปนทงพนทกนชนและงายตอการเขาไปควบคมดแล

ในชวงน เองทมการสงเสรมการปลกพชเชงเดยวกอทำาใหเกดการขยายพนทปาเปนวงกวางประกอบกบในชวงนนการนำาไมในปามาใชสามารถทำาไดงายเพยงไมถง๒ปสภาพปาตำาบลศลาแลงทเคยอดมสมบรณกถกแทนทดวยพชไรกโลงเตยนเปนแหงๆทำาใหลำานำาหลายสายทหลอเลยงนาขาวแหงเหอดลง

๑๑๑๐

ยคภาคเกอหนน สรางพลงพฒนาชมชน

เป นยคของการลกข นมาจดการแก ไขสถานการณปญหาของตำาบลศลาแลง จนสามารถพลกวกฤตเปนโอกาส สรางพลงชมชนในการดแลรกษาทรพยากรปาของชมชน เปนปจจยหนงท ทำาใหตำาบลศลาแลงไดรบความสนใจจากองคกรภาค หนวยงานพฒนาภายนอกเขามาหนนเสรมกระบวนการพฒนาชมชนในดานตางๆเปนกระบวน การทมไดรองขอความชวยเหลอดแลจากใคร แตเลอกทจะสรางพนทในการพดคยกนในชมชน ใชเครองมอทเรยกวา “เครอขำยควำมสมพนธของระบบอำวโส”การเชอฟงผนำาและระบบเครอญาต เปนตวเชอมรอยความรวมมอของทกฝายในชมชน การคดคนรปแบบการจดการทรพยากรทเหมาะสม กบบรบทของชมชนมทงระดบยดหยน ระดบของ สรางกฎกตการวมกนไปจนถงขอบญญตของตำาบลลวนเปนพฒนาการของการจดการทรพยากรท ปรบใหเหมาะสมสอดคลองกบความเปนจรงในชมชน อกทงการเขามาหนนเสรมขององคกรภาคพฒนาตางๆ ยงทำาใหตำาบลศลาแลงมความเขมแขงเกดการเรยนร ทหลากหลายทงจากภายในและภายนอกมากยงขน

พ.ศ.๒๕๒๑-๒๕๕๐

ยคแสวงหาทางออก เมอปาหาย น�าแลง และความขดแยงปะทขน

ชวงเวลานตำาบลศลาแลงประสบปญหาความแหงแลงรนแรงมากขนเรอยๆ ลำานำาแมกน ลำาหวยหาญและลำาหวยหนลบไมมนำาเพยงพอตอ การเกษตร สถานการณทเกดขนกระทบตอความมนคงในการดำารงชพของชาวบานตำาบลศลาแลงเมอไมมนำาทำานายอมหมายถง “กำรไมมขำวกน” ผ นำาชมชนเรมมการพดคยกนเพอหาทางแกไขปญหาเกดปญหาคนตนนำาและคนปลายนำาลกลามไปถงความขดแยงระหวางกลมชาตพนธในชวงทยง ไมสามารถคลคลายปญหาได การรกพนทปาเพอ ขยายพนททำากนยงเกดขนอยางตอเนอง จากสถานการณทเกดขน ทำาใหกลมผนำาชมชน ไดพดคยกนเพอคนหาสาเหตทแทจรง พรอมทง หาทางออกและแนวทางในการแกไขปญหาจากการ พดคยและวเคราะหสถานการณปญหารวมกน พบวา ปญหาทแทจรงนน มใชเกดขนจากฝายใดฝายหนง แตเกดมาจากผคนทกกลมทเขามาใชประโยชนของผนปาตำาบลศลาแลงทกฝายเหนรวม

พ.ศ.๒๕๑๑-๒๕๒๐

กนวาปญหาความแหงแลงเกดมาจากการทผนปา ถกทำาลายลงจงเหนรวมกนวาควรทจะมการอนรกษเพอรกษาและฟนฟปาและแหลงนำาในการยงชพของชมชน

ในชวงนเองมการจดทำากฎระเบยบปาการจด การปาของตำาบลมการจดแบงขอบเขตพนทรบผดชอบของแตละหมบานและพนทปาตำาบลทตองดแลรวมกนทำาใหมความชดเจนในการจดการปาเพมมากขน

๑๓๑๒

ทนทางทรพยากรธรรมชาต ปาชมชน ครอบคลมพนทประมาณ ๑๐,๑๒๕ ไร หรอ

ประมาณ๑๖.๒ตารางวาเดมรวมอยในเขตปาสงวนแหงชาต ดอยภคาและปาผาแดง ภายหลงประกาศใหอย ในพนทอทยานแหงชาตดอยภคา พนทปาดงกลาวสำาคญอยางยงสำาหรบชาว ตำาบลศลาแลงเพราะเปนแหลงตนนำาลำาธารหลอเลยงชมชนทง๗หมบานสภาพปาประกอบดวย

• ปาเบญจพรรณซงกระจายตวบรเวณเชงเขาและทราบรมหวยมพนธไมสำาคญไดแกไมประด ตะแบกและไมไผชนดตางๆ

•ปาเตงรงทเปนแหลงอาหารของชมชนมพนธไมสำาคญไดแกไมเตงและไมรง• ปาดงดบแลงเปนปาทพบโดยทวไปตามไหลเขาและหบเขาทมสภาพสมบรณพนธไมสำาคญ

ไดแกไมยางนอกจากความอดมสมบรณของพชพรรณตางๆ แลว ในปายงเปนถนอาศยของสตวปาหายาก

หลายชนดเชนเสอโครงเกงเลยงผาฮอกอวอกและนกเงอกทงยงเปนแหลงอาหารรวมไปถงไมใชสอยและสมนไพรพนบานของชมชน

ลำานำากนถอเปนลำานำาสายสำาคญนอกเหนอจากลำาหวยเลกๆทไหลหลอเลยงผคนในพนทตำาบลศลาแลง โดยมกลมองคกรเหมองฝาย หรอทเรยกวา “แกเหมองและแกฝำย” มหนาทสำาคญใน การจดสรรนำาใหทวถงและเพยงพอตอกลมผใชนำาแตละชวงฤดกาลเพาะปลกมการออกกฎกตกาการใชประโยชนเหมองฝายรวมกน รวมไปถงการแสวงหาทางออก และมาตรการในการลดใช สารเคมจากภาคการเกษตรลงสลำานำาสายสำาคญสายน

ทนตำาบลคนกบปาตางพงพาอาศยซงกนและกน เมอขาดปากเกดความแหงแลง แต

กวาจะรตวรตนชาวบานตำาบลศลาแลงกตองฝาฟนวกฤตและความขดแยงกนเองภายในชมชนเมอตระหนกรถงปญหาทแทจรงหากไมรกษาปาไมไวความแหงแลง กจะดำาเนนตอไปคนในชมชนกไมสามารถประกอบอาชพเกษตรกรรมไดการรจกตนเองและหนหนาเขาหากนเพอมองหาหนทางในการแกปญหารวมกนจะยงสงเสรม ใหตำาบลศลาแลงมทรพยากรไวใหไดใชกนจนชวลกชวหลาน

๑๕ ๑๔

ทนทางดานศกยภาพชมชนตำาบลศลาแลงมความพรอมทางดานบคคลากร

คอมปราชญผรอาทพอเสรมตะแกวทำาหนาเปนตวกลางในการเชอมประสานงานกลมคนและองคกรในพนทการเชอมประสานผนำาชมชนทงผนำาทางการผนำาตามธรรมชาตและหนวยงานองคกรในพนท

ความเขมแขงและความเปนอนหนงอนเดยวกนของชมชนทำาใหมหนวยงานจำานวนมากเขามาทำางานขบเคลอนการพฒนาตำาบลศลาแลงรวมกนอาทกลมTheOckendenVentureเขามาสงเสรมอาชพการ ทอผา โดยเฉพาะผาไทลอทมในหมบาน สมาคมพฒนาไทยพายพไดจดหาพนธววทสามารถเลยงในปา ใหแกชาวบานสงเสรมอาชพเลยงววในปาและไดเปน จดเรมตนของการใชพนทปาเพอเลยงสตวในขณะท มลนธฮกเมองนาน องคกรพฒนาเอกชนในพนทจงหวดนาน ไดเขามาสนบสนนพธกรรมการบวชปา และกจกรรมการพฒนาในดานตางๆ กรมปาไมได

ทนทางดานประเพณ วฒนธรรม และชาตพนธตำาบลศลาแลงถอเปนตำาบลทมความหลากหลายของกลม

ชาตพนธมกลมชาตพนธอาศยอยรวมกนถง๖กลมประกอบดวย ไทลอ มง เมยน ลวะ ขม และคนเมอง แตประชากรสวนใหญของตำาบลศลาแลงเปนคน “ไทลอ” ทมความเชอและเคารพในระบบอาวโสและระบบเครอญาต มความเลอมใสศรทธาในศาสนาพทธและผบรรพบรษ อกทงยงเชอมโยงความเชอเรองผและศาสนาเขากบวถชวตประจำาวน มพธกรรม การทำาไรไถนา อาท การเรยกขวญขาว การสขวญขาวใหม การเลยงผสบนำาประเพณตานสลากภตรและตานธรรมมหาชาตซงปจจบนกยงคงสบทอดพธกรรมเหลานเอาไว นอกจากน ยงมเสอผาการแตงกายทบงบอกความเปนคนไทลอทเรยกวา “ผำทอไทลอ” ผหญงไทลอจะไดรบการถายทอดทกษะการ ทอผาทประณตมเอกลกษณเฉพาะตวปจจบนผาทอไทลอเปน การนำาวฒนธรรมมาประยกตและสามารถผลตเปนสนคาทไดรบ ความนยมและสรางรายไดใหกบตำาบลศลาแลง

๑๗๑๖

สนบสนนเรองงบประมาณ ในการจดทำาแนวกนไฟขนใน บรเวณปาชมชน กองทนเพอ การลงทนทางสงคม(Social Investment Fund: SIF) เขามาดำาเนนการ “โครงกำร บ ำนจ ม เมองเยน” ในพนท เนนในดานการบรหารจดการปา อดหนนงบประมาณทำาแนวกนไฟ การเฝ าระวง ปกหลกเขต และปายในบรเวณปาชมชน สวนหนวยพฒนาการเคลอนท นพค. ๓๒ นาน สำานกงานเกษตรอำาเภอปว ไดเขามาสงเสรมการทำาเกษตรทฤษฎใหม อกทงยงม “โครงกำรเกษตรกรรมยงยนกบหนสนเกษตรกรรำยยอย ภมนเวศนำน” หรอทเรยกกนตดปากวา “โครงกำรน�ำรอง” เขามาสงเสรม ความเขมแขงใหกบชมชนในการจดการหนสน โดยม องคการบรหารสวนตำาบลศลาแลงเปนตวเชอมระหวาง ชมชน และหนวยงานองคกรภาคพฒนาทงในและ นอกพนทการเขามาสนบสนนขององคกรภาคพฒนาตางๆ ยงทำาใหตำาบลศลาแลงมความเขมแขงและเกดการเรยนรทหลากหลายทงจากภายในและภายนอกมากยงขน

๑๙๑๘

ตำาบลศลาแลง เขารวมโครงการรกษปา สรางคน๘๔ตำาบล วถพอเพยง ในฐานะตำาบลนำารอง เมอปพ.ศ.๒๕๕๐การดำาเนนกจกรรมของตำาบลศลาแลงเรมตนมาจากการขบเคลอนจากภายในโดยการลกขนมาจดการแกไขปญหาดานสงแวดลอมทสมพนธกบปากทองและความมนคงในการดำารงชพ ตามวถชมชนเกษตรกรรมการใหความสำาคญกบการแกปญหาเพอปกปอง“ทน”ซงหมายถงทรพยากรดนนำาปาจนตำาบลไดรบรางวลแหงความภาคภมใจอาทไดรบธงพทกษปาพระราชทาน“พทกษปำ เพอรกษำชวต”ไดรบพระราชทานจากสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถจากการจดตงราษฎรอาสาพทกษปา (รสทป.) ทรวมกนอนรกษปาไมแลวไดผลระดบดเดน ตอเนองมาจนป พ.ศ.๒๕๔๘ ไดรบรางวล

กาวเดน ดวยความพอเพยง

ชนะเลศตำาบลเขยวขจดเดนระดบเขตจากมลนธสถาบนราชพฤกษและในปพ.ศ.๒๕๔๙ไดรบ“รำงวลลกโลกสเขยว”จากบรษทปตท.จำากด(มหาชน)ประเภท“สปปนนท เกตทต ๕ ป แหงควำมยงยน” ในฐานะชมชนมการรกษาผลงานการอนรกษและฟนฟทรพยากรปาไมอยางตอเนองและยงยน

จากรางวลทไดรบจะเหนไดวาชาวชมชนมเปาหมายทสอดคลองกนกบโครงการฯนนคอการพฒนาชมชนสวถการพงตนเองซงชมชนไดดำาเนนกจกรรมอยางตอเนองทงดานเกษตรกรรมยงยนการจดการหนสนวฒนธรรมและทรพยากรธรรมชาตซงโครงการฯเขามาสงเสรมกจกรรมของชมชนใหกาวเดนในทศทางทสามารถพฒนาชมชนไดอยางตอเนองและเปนระบบ

๒๑๒๐

กลไกการขบเคลอน

คณะกรรมการโครงการฯ ต�าบลศลาแลง

ประธานคณะกรรมการโครงการฯนางรำาแพน โนพรวน

นายสมฤทธเนตรทพย นางยพาทฆาวงศ

นายธวชยานนท

นางเครอวลยหาญยทธ

นายอรณแสนนทรา

นางประเนยมเนตรทพย

นายสมฤทธเนตรทพย

นายสมพงคหาญยทธ

นายถวลใหมนอย

นายสมคดชางเหลก

นายอดเรกเพชรสงข

นายชวทยเชยวสวรรณ

นายปวนทฆาวงศ

คณะกรรมการฝาย

บรหารแผนงาน/กจกรรม

คณะกรรมการฝาย

การเงนและบญช

คณะกรรมการฝาย

ตดตามและประเมนผล

คณะกรรมการฝาย

จดซอจดจาง

๒๓๒๒

คณะกรรมการโครงการฯรำาแพน โนพวนประธานโครงการฯตำาบลศลาแลง ใชยทธศาสตรการดำาเนนงานดวยการเอา

ตำาบลศลาแลงเปนหวใจในการทำางานยงเมอดำารงบทบาทนายกองคการบรหารสวนตำาบลนายกรำาแพน เลอกทจะใหทองถนเปนศนยกลางการทำางาน เชอมประสานทงภายในและภายนอก จากคณสมบตดงทกลาวมาขางตนเปนเสมอน “เครองกำรนต” ความเชอมนวานายกรำาแพน จะเปนหวเรอใหญทนำาพาเอาตำาบลศลาแลงไปถงฝงทมธงหลก คอ “กำรเปนต�ำบลวถพอเพยง” สงผลใหสามารถ เชอมรอยการทำางานของทกฝายและบรณาการทำางานในพนทบนยทธศาสตรการพงตนเอง

การจดตงโครงการสรางคณะกรรมการโครงการฯเนนคนทม“จตอำสำ”ม“ใจ”และม“ควำมพรอมทจะท�ำงำนใหกบชมชน”โดยโครงสรางคณะกรรมการโครงการฯทจดตงขนมความหลากหลายของทกภาคสวนทงผนำาทางการอาทนายกองคการบรหารสวนตำาบลกำานนผใหญบานและสมาชกองคการบรหารสวนตำาบลรวมไปถงปราชญชาวบานผนำาตามธรรมชาตและตวแทนของกลมองคกรในชมชน อาท ตวแทนกลมแมบาน ตวแทนกลมเกษตรกร และกลมเครอขายการจดการปาตำาบล ศลาแลง

๒๕๒๔

สงสำาคญททำาใหคณะกรรมการโครงการฯสามารถดำาเนนมาไดอยางตอเนองและเปน กล มกอนท เข มแขง เนองมาจากมหลกใน การทำางานรวมกน๒ประการสำาคญคอ

ประการแรก คอ เปนการทำางานทเนนความโปรงใส ซอสตย และมจตอาสา ถอเปนหวใจสำาคญในการทำางานรวมกน โดยมองวา การทำางานจะตองใหเกดความเขาใจเปาหมายวตถประสงคและใหตำาบลศลาแลงเปนหวใจของการทำางานทเชอมประสานงานจากทกฝายและทกกลมเขามารวมกน

ประการทสองคอ“ใชชมชนเปนตวตง”ทำาอยางไรใหชาวตำาบลศลาแลงอยไดอยรอดและอยอยาง มความสข สงทสะทอนใหเหนวาหลกในการทำางานของตำาบลศลาแลงสามารถนำาไปปฏบตใชอยาง มประสทธภาพนนคอการสะทอนภาพการทำางานของ“๓ ขำ”คอทองถนทองทและองคกรชมชน ทเปนหนงเดยวกนและเกอกลกน

นอกจากหลกคดทง๒ประการแลวกระบวนการทำางานทผานมาสงผลใหคณะกรรมการโครงการฯ ไดเรยนรเทคนคในการทำางานหลายประการ ซงเทคนคและกลยทธในการทำางานเหลาน เกดขนจากกระบวนการลองผดลองถก ปรบหาทศทางและรปแบบการทำางานทเปนเสมอนขอตอใหการทำางานสามารถขบเคลอนใหเกดรปธรรมไดนนเอง

๒๗๒๖

เทคนคและกลยทธการท�างานกระบวนการทำางานของคณะกรรมการโครงการฯนอกจากอาศยหลกคดดงทกลาวมาเปนหลก

สำาคญในการทำางานรวมกนแลว ยงไดอาศยประสบการณการทำางานในชวงทผานมาเปนกลยทธและเทคนคในการทำางานทสำาคญประกอบดวย

๑. ผนำาตองทำากอนและผนำาตองเปนแบบอยางทงแนวคดและการปรบพฤตกรรมผนำาในทนคอคณะกรรมการโครงการฯทเปนทงผนำาทางการและผนำาธรรมชาตกจกรรมหลายกจกรรมของโครงการฯ จงมกจะเรมทผนำาและขยายตอยงกลมครวเรอนพอเพยงอาสาและในชมชนอาทการทำาบญชรายรบรายจาย รวมไปถงการพงตนเองในดานตางๆ เชน การทำาปย การปลกผก สวนครวเปนตน

๒. ชกชวนผนำาทางการและไมเปนทางการเขารวมเปนคณะกรรมการโครงการฯ แตทงน จะใหสดสวนกบผนำาทเปนทางการมากกวา เนองจากเปนกลมคนทอาสาเขามาทำางานเพอชมชน และมเงนเดอนทำาใหสามารถทำางานเตมทมความตอเนองโดยไมพะวงกบคาใชจายในครวเรอน

๓. สรางรปธรรมในระดบครวเรอนและใชรปธรรมขยายผล เพอเปนแรงกระตนและเสรมสรางกำาลงใจใหกบสมาชกครวเรอนพอเพยงอาสา

๔. ชวนคดชวนคยชวนอ(พด)ทงในลกษณะเวททางการและไมทางการอยางตอเนองทงนเพอสรางพนทในการแลกเปลยนพดคยคดบอยทำาบอยเพอใหตกผลก

๒๙๒๘

๕. พดแลวทำา ทำาใหซำา ทำาใหบอย เปนกระบวนการสบเนองมาจากการชวนคด ชวนคย ชวนอเมอตกผลกทางความคดรวมกนกจะนำาไปสการปฏบตการทตอเนองเพอใหเกดเปนวถทคนชน

๖. สรปบทเรยนและตดตามผลกจกรรมอยางตอเนอง ทงเปนทางการและไมเปนทางการเพอแกไขปญหาจดออนทพบเจอรวมไปถงเพอปรบวธการในการทำางานทเหมาะสม

๑๐. จดตงกองทนหมนเวยนครวเรอน พอเพยงอาสาตำาบลศลาแลง เพอเปนกองทน หนน เสรม กจกรรมว ถพอ เ พยงของกล ม ครวเรอนพอเพยงอาสา

๑๑. แบงบทบาทหนาทในการทำางานของคณะกรรรมการโครงการฯ ตามความถนดและความชอบเพอใหเกดการทำางานอยางมความสข และเกดความชดเจน

ทงนนอกเหนอจากคณะกรรมการโครงการฯ ซงเปนกลไกทมบทบาทในการขบเคลอนการทำางานแลวทมงานภาคสนามปตท.ทงเจาหนาท ประจำาตำาบลเจาหนาทประจำาภาคและทปรกษาภาค ถอเปนกลไกทมความสำาคญไมนอย ทมบทบาทเออหนนการทำางานในพนท โดยแตละสวนมบทบาทและเทคนคในการทำางานทแตกตางกนออกไปดงน

ทมงานภาคสนาม ปตท.เจาหนาทประจำาตำาบล ผคนในตำาบลเรยกกนตดปากวา“หนำนเอญ”เขาเปน

ลกหลานคนศลาแลงทเรยนจบการศกษาระดบปรญญาตรเคยทำาหนาทเปนครชวยสอนโรงเรยนในพนทอกทงยงเปนนกจดรายการวทยชมชน หนานเอญสามารถเปนตวกลางในการเชอมประสานระหวางโครงการฯ กบตำาบลศลาแลงโดยเฉพาะในเชงนโยบายเพราะมเทคนคการทำางานคอ การเปดใจกวางในการรบรรบฟงและเรยนรโดยเฉพาะ

๗. ใชมตทประชมเปนเอกสทธในการตดสนใจไมยดตดกบความคดผนำาหรอใครคนใดคนหนง

๘. ใหเกยรตรบฟงซงกนและกนในการทำางานแมจะแตกตางหลากหลายทศนคต

๙. มการกระตนดวยการใหรางวลในกลมครวเรอน พอเพยงอาสา ทมการทำากจกรรมอยางตอเนองและตาม หลกเกณฑทคณะทำางานกำาหนดไว

๓๑๓๐

ผานเวทประชมแลกเปลยนพรอมทงยอมรบความแตกตางทางความคดในการทำางานอกทงยงนอบนอมวางตวในฐานะลกหลานของคณะกรรมการโครงการฯสามารถสอสารเงอนไขและบรบทของพนทใหกบสวนกลางรบทราบอยางตอเนองเพอใหเกดความเขาใจในการปรบ ทศทางและมงสเปาหมายรวมกนในการทำางาน

อกทงเจาหนาทประจำาตำาบล ยงไดรวมเรยนรการทำางานไปพรอมกบคณะกรรมการ โครงการฯ โดยมบทบาทหนาทสำาคญคอ รวมบรหารจดการโครงการ ระบบบญช และสนบสนนการพฒนาศกยภาพของคณะกรรมการโครงการฯ เปนกองเลขาใหกบคณะกรรมการโครงการฯ ตลอดชวงเวลาทผานมาถอวาโครงการฯ ไดหลอหลอมและสราง คนรนใหม ทมความมงมนจะทำางานพฒนาชมชนตำาบลศลาแลงตอไป แมบทบาทการเปน เจาหนาทตำาบลจะยตลงกตามท

เจาหนาทประจำาภาค เจาหนาทประจำาภาค ถอเปนอกบคคลหนงทมบทบาทสำาคญในการสนบสนนการทำางานในพนท

ตำาบลศลาแลงมตนทนการทำางานมาอยางตอเนอง ซงเจาหนาทประจำาภาคคอยเปนทปรกษาใหกบทง เจาหนาทประจำาตำาบลและคณะกรรมการโครงการฯในการดำาเนนกจกรรมอาทการยกรางแผนประเมนผลการทำางาน หรอใหคำาปรกษาเมอเกดปญหาขอจำากดในกระบวนการทำางาน พรอมกบดภาพรวมและทศทางการทำางานของพนท เพอใหไปถงนยามความพอเพยงทชมชนไดนยามไวรวมกนคอ “พออย พอกน หนสนลดลง มนคงทรพยำกร”

สวนเทคนคการทำางานของเจาหนาทประจำาภาคคอการให โอกาสและการเปดพนทใหทกคนเขามามบทบาทเปนผนำาและ ตองเชอมนวาเขาทำาได และพยายาม “ลดบทบำท” หรอ “ถอยออกมำมองดหำงๆ” ทำาหนาทเสมอนผสงเกตการณ เขารวมกจกรรม และบทบาทสำาคญของการเปนเจาหนาทประจำาภาค ไมใชเรองการควบคมตรวจสอบการทำางาน แตคอบทบาทของการเอออำานวยสรางพนทและสรางโอกาสของการเรยนรใหเกดขนในตำาบลนนเอง

ทปรกษาภาคทปรกษาภาคมบทบาทสำาคญคอการสรางความเขาใจ

ตอบทบาทและแนวทางการทำางานของโครงการฯโดยจะตอง ลงพนทสรางความเขาใจ ใหคำาปรกษาและดภาพรวมการทำางานใหสอดคลองกบวตถประสงคและกรอบนโยบายของโครงการฯ และเพอใหกจกรรมและการดำาเนนกจกรรม

ในพนทเปนไปไดอยางราบรน จะตองเนนการใหกำาลงใจ และลงพนทเพอรวมกจกรรมทสำาคญๆของตำาบล

๓๓๓๒

รปธรรมความสำาเรจในพนทการจดการทรพยากรปาไม

๓๕๓๔

แมตำาบลศลาแลงจะหลากหลายไปดวยกลมชาตพนธแตดวยความเขมแขงของชมชนทมองพลงในทางบวกมากกวาการนำาเอาความแตกตางมาเปนขอขดแยง ทำาใหชาวศลาแลงรวมใจเปนหนงเดยวกนหนมามองปญหาและรวมกนเดนหนาแกไขปญหาปาชมชน ซงปจจบนปาชมชนอยในพนทอทยาน แหงชาตดอยภคา

เมอโครงการฯเขามาสนบสนนตอยอดการทำางานในดานการจดการทรพยากรปาไมตำาบลศลาแลงทำาใหชมชนมองเหนกระบวนการเรยนรทชดเจน โดยการดำาเนนงานทเกดขนเปนลกษณะการทำางานผานกจกรรมทหลากหลายอาทการจดตงศนยเพาะพนธกลาไม กจกรรมคายเยาวชนอนรกษปาฯ ณ ปาตนนำากนกจกรรมศกษาดงานเกยวกบการจดทรพยากรเรองนำาทมความสอดคลองกบบรบทของชมชนณศนยการจดการ

ครวเรอนพอเพยงอาสาสญจร

เรยนรตนนำาแมคำาปอง กจกรรมการพฒนาหลกสตรทองถน“กำรอนรกษวฒนธรรมประเพณและวถชวตดงเดมของชำวไทลอ กำรอนรกษพฒนำพนธสตว”และกจกรรมการรณรงคการกำาจดขยะเปนพษและการใชสารเคม เพอเปนการเพมขดความสามารถ

ของเยาวชนในการอนรกษดนนำาปาของชมชนขณะเดยวกนยงมระบบจดการทรพยากรปาไมในชมชนอยางมประสทธภาพทงการดแลรกษาปลกเพมปองกนใหคณคาและใหความสำาคญรวมทงปลกฝงสำานกรกษทรพยากรในกลมเยาวชน

ผลการดำาเนนกจกรรมพบวาภายในตำาบลศลาแลงกอใหเกดศนยเพาะพนธกลาไม ประจำาตำาบลเพอใชเปนแหลงเรยนรและสงแรงหนนใหเกดกระบวนการปลกปาในชมชนขณะเดยวกนเยาวชนตำาบลศลาแลงยงเกดความตระหนกและเหนคณคาของปาชมชนและตนนำาและมแนวทางในการจดการปารวมกบชมชนอยางมระบบและยงยน

๓๗๓๖

การจดการหนสนถอเปนภาระทสำาคญอยางหนงของชาวตำาบลศลาแลงโดยมโครงการเกษตรกรรมยงยนกบหนสนเกษตรกรรายยอย “ภมนเวศนำน” หรอ “โครงกำรน�ำรอง” ทเขามาดำาเนนการหนนสงเสรมความเขมแขงใหกบชมชนในการจดการหนสน ชาวชมชนมองเหนปญหา และพยายามมองหาทางออก นอกจากน ยงมการสงเสรมการจดทำาบญชครวเรอนของธนาคารแหงหนงแตไมประสบความสำาเรจ เนองจากทางเจาหนาทไมไดเขามาชแจงวตถประสงคและวธการทำา รวมไปถงไมมการตดตาม อยางตอเนอง

อยางไรกตาม แมจะมการสงเสรมแนวคดเศรษฐกจพอเพยงในระดบกลมและระดบครวเรอนมา บางแลวแตไมประสบความสำาเรจเทาทควรดวยมขอจำากดในการดำาเนนงานแตสงเหลานกเปนพนฐานสำาคญเพอนำาไปตอยอดวถดงเดมของชมชนโดยการเพมเตมความรเชงทฤษฏลงไป รวมไปถงสงเสรม การรวมกลมครวเรอนในการทำากจกรรมรวมกนทงทางดานการเกษตรดานอาชพหรอการจดเกบขอมล คาใชจายครวเรอนแตทงหมดททำามานนไมไดใชคำาวา“ครวเรอนพอเพยงอำสำ”แตวา มรปแบบเรยกทแตกตางกนออกไป แตกตองยอมรบวากระบวนการดงกลาวเปนเสมอนตนทนทหนวยงาน/องคกรตางๆ ทเขามาหนนเสรม บนฐานวถการปลกอยปลกกนซงเปนวถดงเดมของชมชนตำาบลศลาแลงทสบทอดกนตอๆมา

จากการเขามาสงเสรมกจกรรมกล มครวเรอนพอเพยงอาสา โดยดำาเนนการผาน “แผนวเครำะหชมชน” ของโครงการฯ เปนแผนหลกในการขบเคลอนกจกรรมพฒนาครวเรอนพอเพยงอาสาของตำาบล ศลาแลง ทงนไดมการกำาหนดเปาหมายและผลลพธทคาดวาจะเกดขนและสามารถวเคราะหครวเรอนได โดยครวเรอนมการทำาบญชอยาง ตอเนองมวถการปลกอยปลกกนมสวนรวมและใหการชวยเหลอซงกนและกนในชมชนอกทงสามารถพงตนเองไดอาทการลดการใชปยเคมการลดการใชพลงงาน

จงอาจกลาวไดวาโครงการฯ เขามาชวยสงเสรมการพงตนเอง ตามหลกคดของชมชนทมอยแลวทำาใหเกดครวเรอนพอเพยงอาสาสญจรดวยกจกรรมตางๆไมวาจะเปนกจกรรมพฒนาทกษะดานอาชพกจกรรมการจดการความร กจกรรมดงานดานพลงงานทำาใหในแตละครวเรอน มการพฒนาจนนำาไปสการเขาใจสามารถลดหนไดและมองเหนหนทางแหงการพงตนเอง

๓๙๓๘

แผนทความร

๔๑๔๐

ลานบาท

จากการเกบรวบรวมขอมลเศรษฐกจและพลงงาน ในภาพรวมของตำาบลระหวางป ๒๕๕๒-๒๕๕๓

พบวารายจายรวมในป๒๕๕๓ลดลง๑๔.๔๕ลานบาทคดเปน๓๗%ของรายจายรวมในป๒๕๕๒และรายจาย

ดานพลงงานในป๒๕๕๓ลดลง๐.๐๑ลานบาทคดเปน๑%ของรายจายดานพลงงานในป๒๕๕๒

ลดรายจาย=เพมรายได

แผนภมเปรยบเทยบขอมลรายจายรวมและรายจายดานพลงงานระหวางป๒๕๕๒-๒๕๕๓

๔๓๔๒

kgCO

2

หมายเหต : เกบขอมลจากกลมครวเรอนพอเพยงอาสาทเขารวมโครงการฯ

ปรมาณการปลอยคารบอนไดออกไซดทลดลงจากการท�ากจกรรม ตลอดระยะเวลาทเขารวมโครงการฯ

ตำาบลศลาแลงลดการปลอยคารบอนไดออกไซดลงได๑๓,๙๗๙กโลกรมจากกจกรรมการทำากงหนลมสบนำา

การทำาปยอนทรยการคดแยกขยะปลกตนไมกจกรรรมณรงคการประหยดพลงงานและการแปรรปผลตภณฑ

จากเศษวสดธรรมชาต

๔๕๔๔

ภาคผนวก

บญชครวเรอนเปนเครองมอททำาใหคนเราเหนชวตของตนเองมากยงขน ทำาแลวตองวเคราะหอยางละเอยดและรจกวางแผนในการดำาเนนชวตมสตไมประมาท

จำาเนยรสทธโนทำาบญชครวเรอน

ลดรายจายในครอบครวไดมาก วธคดทพงตนเองไดเปนอยางด มความสขกบสงทดำาเนนชวตอย

มศยาดกลลาบญชครวเรอน

มพอหลวงเปนแรงบนดาลใจ เปนพอผ ทแนะนำาใหพสกนกรรอดพ นจากวกฤตต างๆ ได ทามกลางสถานการณทเกดขนในปจจบน

ถอนบรคตการบรหารกองทน

การเรยนรไมมทสนสด ไปทไหนอยาหวงเพยงเพอไปแตใหไดเกบเกยวสงตางๆแลวนำามาปฏบตใหมากทสด

มวนสทำาแปงเกษตรผสมผสาน

การดำ า เน นช ว ตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงทำาใหเกดความสขขนในระดบครวเรอน ชมชนเกดการพงพงซงกนและกน ในชมชน ความรภมปญญาทองถนถกนำากลบมาใชอยางทรงคณคา

ภายะแสงผลตสราชมชน/เลยงกบการทำานำาหมกชวภาพ

ปาชมชนเปนแหลงหลอเลยงชวตของชมชนใหนำา ใหอากาศใหอาหาร

ผองทฆาวงคการจดการปาชมชนทำาไมกวาด

มความศรทธาในแนวทางทพระองคทานทรงตรสไมวาจะเปนเกษตรทฤษฏใหม เศรษฐกจพอเพยง

ถนอมทฆาวงคการจดการวสาหกจชมชนผลตผาทอ

การออมแมจะเลกนอยแตเมอมการออมบอยๆ ไมประมาทจะทำาใหมเกบ

เพยรกทรการปลกพชแบบผสมผสานทำาไมกวาด

การปลกอยปลกกนเปนวถชวตดงเดมมานานแลว

บวจนทรบรคตการบรหารกองทน

สบทอดมาตงแตบรรพบรษเหนทศทางรอดวาสามารถทจะจดการครอบครวและชมชนใหอย ดมสขไดโดยอาศยปรชญาของพระองคทานนำามาปฏบต

เณรยากลาสบญชครวเรอนการปลกอยปลกกน

การปลกอยปลกกนการแบงปนทำาใหเกดความสขความเปนพนองของชมชนกลบคนมาอยางแนนแฟน

เกษรทฆาวงคการบรหารกองทน

ทำามานานแลว และจะทำาตอไปพรอมทงขยายความรใหกบชมชนตอไป

ปรศนาหาญยทธการบรหารรานคา

ความร และภมปญญาตางๆลวนถกปลกฝงอยในตวคน และพรอมทจะถายทอดใหกบผอนทงแนวทางการปฏบตทผานรปธรรมจรงๆ

บญถมหาญยทธจกสานปลกอยปลกกน

ขอให พระองค ทรงพระเจรญและจะนอมนำาปรชญาของพระองคทานไปปฏบตใหเกดประโยชนมากทสด

หลพงษสภาปลกอยปลกกน

ปลกอยปลกกน พงตนเองและแบงปนซงกนและกนทำาใหเกดความสข

ฝนอนเรอนปลกอยปลกกน

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงคอทางรอดของชมชน

เนยรลอยศปลกอยปลกกน

รายชอคนตนแบบ...บทสรปความพอเพยง

๔๗๔๖

เจาหนาทประจำาตำาบล

เจาหนาทประจำาภาค

ทปรกษาภาค

นายเผอญฑฆาวงศ

นายยศพทธบญเรองวรตน

นายมงคลพนมมตร

ทมงานภาคสนาม ปตท.

รายชอครวเรอนพอเพยงอาสา๑.นายบญนกโนพวน

๒.นางจำาเนยรสทธโน

๓.นายผองทฆาวงค

๔.นายมนมลคำา

๕.นางอนงคเนตรทพย

๖.นายสรชยปญญาภ

๗.นางศรญณอมม

๘.นายคำาผลใหมนอย

๙.นายแหลมลอยศ

๑๐.นายสมเจตนลอยศ

๑๑.นายอดมชยมงคล

๑๒.นางรชนพรโนพวน

๑๓.นายทองดชวงคประทบ

๑๔.นายอดมชยมงคล

๑๕.นางกาหลงเนตรทพย

๑๖.นางบญยวงบรคต

๑๗.นายสมพนธอนเรอน

๑๘.นายลำาเจยมอนเรอน

๑๙.นางสาวชรนรตนบรคต

๒๐.นางรตตกาลจนทรพฤกษ

๒๑.นางถอนบรคต

๒๒.นางบวจนบรคต

๒๓.นางสาลำาวฒ

๒๔.นายอดเรกเพชรสงข

๒๕.นายหวลอนเรอน

๒๖.นายขายแกวยะแสง

๒๗.นายสนองโภตรมย

๒๘.นายชมไชยบญเรอง

๒๙.นางนภาวรรณคำาปาตน

๓๐.นายเพยรบรคต

๓๑.นายสมเดชเขอนเมอง

๓๒.นางจนทรเพญอนเรอน

๓๓.นายเจรญโนพวน

๓๔.นางมาลยทฆาวงค

๓๕.นางแสงคำาใหมนอย

๓๖.นางลำามยตะแกว

๓๗.นางถนอมทฆาวงค

๓๘.นางพรทพยโนพรวน

๓๙.นางมศยาดกลลา

๔๐.นางอำานวยหาญยทธ

๔๑.นางสมสายพนชน

๔๒.นางคำามลตะแกว

๔๓.นายกมลเชยวสวรรณ

๔๔.นางกลยารตนใหมนอย

๔๕.นางถอยโนพรวน

๔๖.นางคำาใหมนอย

๔๗.นายผองวงคกละ

๔๘.นางสนษาทฆาวงค

๔๙.นางสงหทองตะแกว

๕๐.นางวนดตะแกว

๕๑.นางธญญาทฆาวงค

๕๒.นายเสรมตะแกว

๕๓.นายสำาราญตะแกว

๕๔.นางอรสาพงษสภา

๕๕.นางผองดนเมฆ

๕๖.นางดวงจนทรขตยา

๕๗.นางไพรนทรทฆาวงค

๕๘.นางคำาดชางเหลก

๕๙.นางตมทฆาวงค

๖๐.นางซอยทฆาวงค

๖๑.นางวรนทรทพยชางเหลก

๖๒.นางเณรยากลาส

๖๓.นางสพนใหมนอย

๖๔.นางศรไวทฆาวงค

๖๕.นางหลยทฆาวงค

๖๖.นางเงนชางเหลก

๖๗.นางยพาทฆาวงค

๖๘.นายสนองดวงแกว

๖๙.นางโสพสทฆาวงค

๗๐.นางสนยลอยศ

๗๑.นางสาวละอองดาวทฆาวงค

๗๒.นางสพนใหมนอย

๗๓.นางรตนาอำานวยการ

๗๔.นางลอมชางเหลก

๗๕.นางเลยบชางเหลก

๗๖.นางลำาดวนหาญยทธ

๗๗.นางสมยอตรชน

๗๘.นางเพยรกทร

๗๙.นางอดดทฆาวงค

๘๐.นายประสานใหมนอย

๘๑.นางปรศนาหาญยทธ

๘๒.นางคำามาสลอยศ

๘๓.นางยพนบญชนะเมธ

๘๔.นางถวลพงษสภา

๘๕.นายศรทฆาวงค

๘๖.นางเกสรทฆาวงค

๘๗.นางสมแบงหาญยทธ

๘๘.นางตองหาญยทธ

๘๙.นางนงเยาวหาญยทธ

๙๐.นายวรพลคำาของ

๙๑.นางมรศรชางเหลก

๙๒.นางจนทรเพญชางเหลก

๙๓.นายเกตพงษสภา

๙๔.นายเสมอทฆาวงค

๙๕.นางสดารตนหาญยทธ

๙๖.นางสพนเตชะพมพ

๙๗.นายอรณแสนนทรา

๙๘.นายบญถมหาญยทธ

๙๙.นายสำาราญลอยศ

๑๐๐.นายประเสรฐมลคำา

๑๐๑.นายหวนยาวชย

๑๐๒.นายอทยลอยศ

๑๐๓.นางมาลยอมม

๑๐๔.นางอำาพรปนวฒน

๑๐๕.นางภณทราทฆาวงค

๑๐๖.นายยกลอยศ

๑๐๗.นายอนผองมลคำา

๑๐๘.นางเนยรลอยศ

๑๐๙.นางกถนไชยมโน

๑๑๐.นางออยมณศรสขพรสกล

๑๑๑.นายสวาทลอยศ

๑๑๒.นางมวนสธรรมแปง

๑๑๓.นางยพนจณเสน

๑๑๔.นางศรเพญทฆาวงค

๑๑๕.นางกงพลอยมะโนการณ

๑๑๖.นายสมหวงพวงเงน

๑๑๗.นางจนดาลอยศ

๑๑๘.นางยพนปรดาวงค

๑๑๙.นางซนมะโนการณ

๑๒๐.นางสพนแปงเครอง

๑๒๑.นางเรยมทฆาวงค

๑๒๒.นางปรานอมชางเหลก

๑๒๓.นางพสมยอมม

๑๒๔.นางคำาตะแกว

๑๒๕.นางจำานองขระเขอน

๑๒๖.นางดาวนตะแกว

๑๒๗.นางคำามตะแกว

๑๒๘.นายผลตะแกว

๑๒๙.นายวนยหาญยทธ

๑๓๐.นายสมคดชางเหลก

๑๓๑.นางอนแปลงหาญยทธ

๑๓๒.นายณรงคหาญยทธ

๑๓๓.นายหมนชางเหลก

๑๓๔.นางลำาพตะแกว

๑๓๕.นางพฒนายงยน

๑๓๖.นายดอนชางเหลก

๑๓๗.นางประเนยมเนตรทพย

๑๓๘.นางศรนรตนลอยศ

๑๓๙.นางจนทรเพญโนพวน

๑๔๐.นางหลพงษสภา

๑๔๑.นายศรทน

๑๔๒.นายยอดอกขระ

๑๔๓.นายกอนมมะโน

๑๔๔.นายจมอนเรอน

๑๔๕.นายพชรพงษวรธานยางกร

๑๔๖.นายอดเกยนยะ

๑๔๗.นายแกววรชน

๑๔๘.นายคำามาสอนจร

๑๔๙.นางเตยงวฒ

๑๕๐.นายแสงคำาวรชน

๔๙๔๘

บรษท ปตท. จ�ากด (มหาชน)๕๕๕ ถนนวภาวดรงสต จตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทร. ๖๖(๐)-๒๕๓๗-๒๐๐๐www.pttplc.com