....... ..... ,.1L

Ywt ............. ..

v. KuMu

..... A ..

... lAYilAM Milli 'IOINII "-'- IMIOGAN

GOnderl1en yaı._ Ilde edllma. Yayınianin yall11da tler1 IOrOien fikir ve beyan­

..-. Yili uıhlplerl IOftlmludur.

Mikaleler lcaynM ...,.._.lmek lalydJ U. Iktibes edilebilir.

o....-......... lı ...... odıılıııdl lıulunM ......... Çalh ""' Al8lllrtr ........ Ma ..... Dal ıl ıP; ı ...,. iııll ...._. ..,. Aı.,t • ıın llılr tırlılo.

Telefon (Ankara) 254938 25 75 30 1 01-04

•••••11 Ywı •• , ....... ..._.._Anbra ...... .

~---· - ----------------- -----~-----------

SAHlB ATA FAHRO'D-DIN ALI'nin

KONYA, IMARET VE

SIVAS GöKMEDRESE VAKFlYELERI

Sadl BAYRAM ·Ahmet Hamdl

KARABACAK

S ahi b Ata Fahrü'd-din Ali; Anadolu Selçukluları'nın çok karışık btr dö­

neminde ya~amış ünlü bir vezir olup, Per­vane Mu'inü'd-din Süleyman ile birlikte memleket Idaresinin ağır yükünü omuz­lamış (H. 647-678/1249-1279 M.), bir ara Osmancık Kal'esinde gözaltına alın­mış, birkaç sene sonra Abaka Han tara­fından vezareti iade edilmiştir. (1)

Asıl adı, Ali bin-ı· Hüseyin el-Hac Ebu Bekr'dir. Tarihte, Sahib Ata Fahrü'd­din All adı ile anılır.

Sahlb Ata J=:;ıhrü'd din All .tc:ııııanı,

Anadolu idaresinin çok karışık olduğu

bir devreye rastlar. Selçuklu Sultanla­rının üçlü idareleri (1249-1254). ikili idare (1256 -57), Mogol baskıları, ll. lz­ze'd-din Keykavus'un Mogollar'ın sürekli kötülüklerinden bıkıp- usanıp, Memlük­lülerle haberleşmesinin duyulması üze­rine. IV. Rükne'd-din Kı lıç Arslan'ın Kon­ya Qzerlne yürümesi ve ll. izze'd-din Key­kavus'un Antalya yolu ile Bizans lmpa­ratoruna sığınması ( 1261 ). 7 yaşında tahta geçen Rükne'd-din Kılıç Arslan'ın 28 yaşlarında ( H. 664/M. 1266) öldürül­mesi, vergilerin devamlı arttırılması. iç lsyanlar, sultan ve emirlerin birbirleriyle geçimsizliklerl, büyük Kağan'a şikayet­ler, Karamanoğlu Mehmed Bey'in isyanı ( 1277), Memlük Sultanı Baybars'ın Ana­dolu seferl ve 1277 de Mogolları mağlup etmesi, Abaka Han'ın öç almak üzere 676 Muharrem ayında Anadolu'ya gel­mesi, entrlkaları lle ünlü Selçuklu Veziri

1} Genlt bilgi Için Sb. KeremO'd·dln Mahmud Akaarayl, MOsamerat-al Ahbar. (Çeviren F. N. IJıluk · M. Nuri Gençosman), Ankara 1943: Aksaray i. ( Mukaddi me ve dlpnottarla neşreden)

Osman Turan, lTK. Anklra • 1944. TArlh·l Al·l Selçuk. (Nef reden F. N. Uzluk), Ankara 1952 M. Ferit • M. Mes'ut, Selçuklu Vezlrl Seblb Ata va oauııarının Heyetı ve Eaerle rl, Istanbul • 1934. Doç. Or. Nalat Kaymaz, Pervlne Mu'lnO'd·din Silley· man, Ankara • 1970. M. ÇeOatey Uluçay, lik MOsiDmen TOrk Devletleri. Arıkari • 1915. Semra OOel, Anadolu Selçulcluları Taş Tezylnatı , An· kara • 1966, s. 52, 56, 61, 151.

• SAOI BAYRAM- AHMET HAMDI KARABACAK

Pervane Mu'inü'd-din Süleyman'ın Aba­ka Han tarafından öldürttürülmesi (2/8/1277), gibi Anadolu siyasi bakım­dan eşine az rastlanır derecede istik· rarsızdı.

Istikrarsızlığın bu kadar fazla ol­duğu devir, ekonomi ve dolayısıyla gü· zel san'atları etkilemiş, buna rağmen birçok medeniyetlerin beşiği Anadolu'­nun münbit toprakları üzerinde, yurdu­muzun tapu senetleri hüviyetindekl eş­siz abideler yükselmiştir.

Biz bu yazımızda, ne Sahib Ata'nın kişiliği. ne eserleri ve ne de o devrin s\yası, sosyo· ~onom\~ ort~"'' \ı"l..~~\~ci~ duracağız.

Ancak; Ebu'I-hayrat ünvanı ile de anılan ünlü vezirin bugüne kadar bozuk bir arapça ile yazılmış olduğu için yayın­lanmamış, iki vakfiyesini neşretmekle, Anadolu Selçukluları üzerinde araştır­ma yapan tarihçi, sanat tarihçisi, ekono­mist ve toponomistlere, çalışmalarında kullanmak üzere doneler sunmaya çalı­şacağız.

Birinci vakfiye, Konya'da bulunan imarete ait olup, 13 fotoğraftan ibaret­tir. Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne nasıl intikal ettiği kesin olarak bilinmemekte­dir (2).

Vakflye, arapça ve oldukça yıpran­mış olup orijinal değildir. Başlangıç, dl­bace bölümü şahıslar elinde tomar şek­llnde olduğu Için zamanla yıpranmış

olup birkaç satır ekslktir. Diğer kısım­larda yırtık ve silik bölümler bulunmak­tadır. Karine yolu ile okuduklarımızı , bu­günkü dile çevirerek, mümkün olduğu kadar eniaşılan tabir ve deyimleri değiş­tirmeden ilim alemine sunmayı uygun gördük.

Herhangi bir yanlışlığa mahal ver­memek üzere, elimize geçen bu vakfiye­nin fotoğraflarını (Foto. 1 • 13) aynen ya­yınlıyoruz. 2 numaralı fotoğraf, ·karta ters basılmıştır.

Aslı elimizde olmayan ve 14 Rebi'­u't-ahir 317 (14/8/1899 M.) tarihinde kopya edilen vakfiyenin H. 663 Şa'ban

(Mayıs 1264 M.) başında tesis edildiği, H. 664 (1265 M) ve H. 679 (1280) tarih· lerinde ilaveler yapıldığı ve her üçünün tek vakfiye halinde H. 679 tarihinde sıh­hat ve luzumuna Konya Kadısı Ebu Bekr bin Anmed Urmevi tarafından karar ve­rildiği anlaşılmaktadır.

Bu vakfiyenin yine arapça bir sure­ti , Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde 592 numaralı defterin 100-103. sayfasın­da, 9. sırada kayıtlı olup, üzerinde şu not bulunmaktadn !

c\la'ı<f\yes\ nutut-u Kazatdan ar\ ve \stlnat ve Itina olunacak mahalleri mah­kuk ve siyaneten ll 1- vakf kaydolunmuş­tur.

Konya'da vakl Sahib Ata Vakfı 14 Rebi'ü'l-ahir, 317 tarihinde sAdır olan Irade-l Aliyye mucibince ba-takrir kay­dolunmuştur•.

Bugünkü ifade lle, cVakfiyesinde kadıların tasdik yazıları yoktur. Güvent­fecek ve itina olunacak yerleri kazıntılr olup, vakfı korumak amacıyla kaydolun­muştur. Konya'da bulunan Sahib Ata Vakfı, 14 Rebi'u'l-evvel 317 tarihinde, Pa­dişah buyruğu üzerine okunarak yazıl­mıştır• anlamında not düşülmüştür.

Bundan da anlaşıldığına göre, Os­manlı imparatorluğu'nun son dönemle­rinde bile, Vakfiiye kayıt defterlerinin Işlenişine büyük önem veriliyor, doğru­luğu araştırılarak lüzumuna kani olduk­tan sonra, resmiyete giriyordu.

Vakıflar Genel Müdürlüğü, 592 nu­maralı defterdeki vakfiye suretinde yap-

2) Doç. Or. YılmaZ Onge'nln naklettiiline göre, takriben 10 • 12 aene Onca, Ilgın'da bulunan kaplıca, dava ko· nusu yapıldıöında, zamanın Konya Vakıflar Bölge Müdürü Fahrl Ko~ay taralından vakfiyanin Sahlb Ata'­nın ahiadı bir ,ahısdan bulunarak, fotojjraflarının çe· kiidiği . ve okululmak Ozere Vakıflar Genel MOdüriO· jjü'ne Intikal ettlrlldlill . vakflyede, koplıca konusuni dejjlnmedllllnden, tercOme edllmedlj)f, sözkonusu 13 fotoilraf taralından muhafıwı edilmiştir. A. H. K.

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 33

tığımız incelemede, itimada şayan yerle­rin yazılı bulunduğu, ancak, esasa mü­teallik olmayan cüz'i bir kısmının eksik olduğu, vakfiyede yırtık ve okunamayan yerlerin 11 işaretiyle belirtild iğ i (Foto. 14 -16} görülmüştür.

Padişah buyruğuna esas olan me­hazda. kazıntı, silinti olabilir. Onun hak­kında bir mutaleada bulunamayacağımız tabiidir.

14 Rebi'u'l·ahir 317 (1899) tarihin­de Padişah buyruğu ile 592 numaralı def· tere geçirilen bu vakfiyede şahitlerin adı ve lakapları bulunmamaktadır (Foto. 16).

Elimize geçen, aslının tomar şek·

linde olduğunu tahmin ettiğimiz vakfiye (l=oto. 1 -13} ile, 592 numaralı defterin 100 -103. sayfala rında kayıtlı bulunan vakfiyeyi (Foto. 14 - 16) karşılaştırdığı­

mız zaman:

1) Ikisinin de aynı kopyadan yazı!-dığı,

2) ikisinin de 14 Rebiulah ır 317 (14/8/1899) tarihli Padişah buyruğu üze­rine yazıldığ ı .

3) Tomar şeklindeki vakfiyenin 11 . fotoğrafının sağ orta kenarında :

·Iş bu vakfiye muharrerat-ı mahal­liye üzerine Mahkeme-i Teft iş'den ilam olunarak ol vechile Makam-ı Nezaret'ten yazıl an takrir üzerine 14 Rebl'u 'l-ahir sene 317 tarihinde sadır olan irade-i Aliyye ınucibince kaydolunmuştur. 19 Ağustos sene 315

Mustafa Şahsi mühür

(muhür okunamadı) Mahmud

yazılı bulunmaktadır. Burada, Padişah buyruğuna esas mehazın, "Mahkeme-i Teftiş i lamı ve Evkaf Nezareti yazıları olduğu anlaşılmaktadır.

Burada şu soru da akla geliyor; Acaba yukarıda zikri geçen Mahkeme-i Teftiş ilamına esas olan, elimizdeki To­mar vakfiye mi? Yazı karakteri yönün-

---- -···------· ·----------den hayli eski olduğu anlaşrlmakta ve bir kompozisyon veri lmiş bulunmaktad ır. Evkaf Nezareti, Sahib Ata neslinden bir şahsın mahkemeye müracaatı üzerine alı­nan ilamın, Mahkeme-i Teftiş'ten müs­bet geçmesi, yani orijinali olmasa bile, en az bir kaç asır önceki sureti olduğunu kabul edip, Evkaf Nezareti'nde de kaydı­nın bulunmadığı, vakıf hukukunu korumak üzere, Padişah iradesine müracaat et­mesi, irade hasıl olduktan sonra, Tomar şeklindeki vakfiyeyi mehaz alarak, 592. nurnarada kayıtlı vakfiyeyi kopya ettiğ!.

okuyamadığ ı yerlere 11 işaretini koydu­ğu, şahitlerin Isminin oldukça karmaşık !JÜÇ, silik, ve yarım okunması neticesi, hiç yazmadığı, Bugünkü noterlerimiziıı tercümelerde yaptığı gibi, tomar olan (Foto. 11} me h aza da yukarıda zikretti­ğimiz Padişah iradesinin tarihi ile kayıt tarihi olabi lecek 19 Ağustos 315 tarihini atarak, şahsi mühürünü de basarak tes­cil edildiği hükmünü vermek mümkün­dür.

4) Tomar vakfiyede, ekseriyeti ya­rım okunabilen, 32 adet çoğu kendi el ya­zıları olduğu sarahatle okunübilen şahit adı bulunmasına karş ılık, 592 numaralı defterde kayıtlı bulunan vakfiyede şahit adları yoktur (Karşılaştırınız, Foto. 11-13 ve 16).

S) Tomarda bulunan yı rtık ve silik yerler, 592 numaralı defterde de atian­mış ve çift çizgi ile belirtilmiştir. Esasa müteallik değildir.

6) Tomar vakfiyenin yazı karakteri, eskiyi yansıtmaktadır. Önemli yerlerini büyük kalı n hatla yazm ı ş ve kendisine göre bir şeki l vermeye çalışmıştır. 592. numaralı defterdeki vakfiye katibinin ya­zısı okunaksızdır. Çala -kalem yazılmı ş­tır. Ancak her iki kat ibin de arapça ve gramer bilgisi oldukça zayıftı r.

7) Tomar şeklindeki vakfiye, 592 numaralı defterdeki vakfiyeden daha gü­venilir ve daha aslına yakındır. Eksikleri daha azdır.

SADI BAYRAM- AHMET HAMDI KARABACAK

Her iki nüshaya ı. numara verdiği­miz Sahib Ata'nın Konya imaret vcıkfiye­sinde, 2 kapı adı, 4 çarşı .adı, 2 imaret, 2 cami. 3 mahalle, 1 yöre ve 24 köy adı geçmektedir. Bunlar aşağıya çıkarılmış­tır:

KAıpı : 2

Sultan kapısı Aksaray kapısı

Mahalle: 3

Aksaray kapısı Mah. Merendl Mah. Attar Armağan Şah Mah.

Çarşı: 4

Odunpazarı

Yeniçarşı

Eski Çarşı Cnmi Çnrşısı

Cam\: 2

Kemahlı Şerefü'd·din'e mensup Camii Şerif Kendi Imareti

Eser: 2

(Mehilas'da) lmaret Kendi Camif

Yöre adı: t

Feyhak

Kayler: ~

Kılıcan

Karaağaç

inanç iri Bademözü Havraruddop Oduncu Inı Hezas Şerhl Arazar

Arhos Ağın

Altuntaş

Tomşl

Bengaluye Terşl

Ahmed Han

ldrisoğlu Melisya Kilisecik Karayük Küçat

Akçavlran Ağılgaç

Balçıkhisar

Azazraz Şlgon

• •• Dergimizde, Sahib Ata'nın inşa et­

tirdiği eserleri ve Gökmedrese'yi konu alan, •Oran ve modül Üzerine Selçuklu Yapıl::ırından Bazı Örnekler• başlıklı ma­kale; bizi, Gökmedrese'nin v~!-:fiyesini de bu münasebet!e yayın!anmas;nın, ma­kaleleı-in birbirlerini tamamlamnsı ve ya­zımızın b~şında zikredilen araştırıcılara

mehaz olmc:ını yönünden faydalı olacağı­nı düşündük.

Daha önce, merhum Prof. Dr. Os­man Turan, bu vakfiyeyi görmüş, incele­miş, yayınlarında faydalanarak • ... çok iyi bir tesadüf eseri olarak bize kadar <Jel mi~ olan vaktiyesi, bozuk bir kopya olmasına rağmen. yalnız bu medrese (Gökmedrese) hakkında değil, Sıvas Ta­rihi hakkında da en kıymetli bir vesika­dır• (3J hükmünde bulunmuştur.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivl'n­de mahfuz 604 numaralı defterin 67- 73. sayfaları arasında 90 sıra numarası ile kayıtlı buluntın val<fiye, Evkaf Şurası'nın 56051 umum 372 numaralı 18 Temmuz 329 (18 Temmuz 1914 M.) tarihli kararı üzerine, 12 Ramazan 1331 (12 Afju!:itos 1913) tarihinde Padişah buyruğu üzeri­ne, yukarıda zikri geçen deftere geçiril­miştir (Foto. 17- 23).

Bozuk bir kopya olan metin, arap­çadır. Gramer hatalıdır. O kadar ki, Ayet ve hadisler bile yanlış ve eksik yazılmış­tır. Vakfiyenin başındnn sonuna kadar paragraf bulunmamaktadır. Allah rızası için bağışlanan gayrimenkuller birbirinin devamı olarak sıralanmıştır. Hudutlarda tutarsızlık vardır. Başı ve sonu olmayan irtibatsız cümleler, vardır. Biz, herhangi bir yanlışlığa mahat vermemek üzere, vakfedilen gayrimenkulleri maddeler ha­linde sıraladık. Birkaç yerde atlama yap­mıştır. 16-17. madde arasındaki kısım; 21 -22. maddeler arasındaki bölüm ile, 46. madde ile 47 madde arasında kalan

3) Prof. Or. Osman Turan. Selçuklular ve lsiAmlyet. Tu­ran Neşrlyat Vurdu. Istanbul - 1971, e. 123. Burada vakflyo hakkındi da bilgi verilmektedir.

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 3s -·------·-·----------. -----------·-

bölümün birbirlerinin devamı olarak. vakfiyenin baş kısmının devamı olup, maddelerden önce yazılmış olması gere­kir. Kanaatimize göre, de~ter halindeki vakfiyenin yaprakları karışmış, kopya eden katip de bunun farkında olmamış­tır. 2?.. maddenin üzerindeki parağrafın. 21. maddenin sonuna gelmesi gerekmek­tedir.

Köy, semt ve yer adlarının telaf­fuzu farklı olabilir. Vakfiye, harekesiz olarak arapça yazıldığından okuma ve yazma hatası bulunması muhtemeldir.

Vakflyenin başlang ı ç bölümü olan dlbace kısmı, hayl i ağdalı arapça olup, anlam olarak birbirine çok yakın birçok kelimeler peşpeşe kullanılmış, edebiyat yap ılmıştır . Arapçasında, kulağa hoş ge­len bu kelimeler, türkçeye çevrilince çok karmaşık bir durum ortaya çıkmak­tadır. Biz, burada, bilhassa zikri geçen bölümde bazı cümleleri , türkçeye adapte ederek. mealen almak zorunda kaldık. Ayet, Hadis ve övücü kelimelerde bu yola başvurmak mecbUI'iyetinde kaldık

.Aksarayi'nin ifadesi ile; "ilimde:ı belıresi yoktur• denilen Ebui-hayrat ün­vanı ile de anılan Sahib Ata Fahrü'd-din Ali'nin yazma bilnıediği4 sebebi ile med­rese inşas ına ve vaktiyesine büyük önem verdiği söylenebi lir.

Kendi ifadesiyle, şehirlerin kafi r el­lerinde harab ve helak olmasından do­lay ı , Anadolu'nun büyük bir ilim ve kül­tür merkezi olan Sıvas'ı da, ilim adam­ları terk etmişti.

O devirlerde, belediyeler bulunma­dığından, amme hizmetleri devlet adam­ları ve vakıflar vasıtasıyla ifa ediliyor­du. Şehirleri n imarı da, dolayısıyla devlet büyüklerine ve zenginlere kalıyordu.

Vakfiyeden H. 679 (1280 M.) da Sı­vas'da 9 medrese, 6 han, 1 sultan hanka­hı, 1 Dar- ı Ziyafet, 5 mescid, 1 zaviye, 1 çifte hamam, 4 çeşme, 5 şehir kapısı, 2 pazar, 12 çarşı, 1 kürkçü dükkanı, 1

tabgah (?). 1 yağhane (Ma'sara), 10 ma­halle, 37 köy ismi, 1 nah:ye, 1 mezra adı, 3 nehir, 38 vakıf adı Öğreniyoruz. Bun­lar şöyledir:

Medreseler

Subaşı Medresesi Kemaliyye Medresesi Bulgarlı Medresesi Selçukiyye Medresesl, Tüsi Necme'd·din Medresesi Kadı Necnıeddin Medresesi Hokkabaz Medresesi (Saha Bag Medresesi) Şemsü'd-din ei-Cezr1 Medresesi Hamalı Emirü'd-din Medresesi

Hamam

Şahne Hamarnı

Çeşmeler

Ali Çavuş Çeşmesl Ahmed Şah Çeşmesl Sahib Ata'nın Iki çeşmesi

Kapılar

Kale Kapısı Sultan kapısı Tokat Kapısı Çarşı Kapısı

Kayseriye Kapısı

Hanlar

KAmilü'd·din Mansur Hanı Sahib Ata'nın Büyük Hanı

(Selçükiyye Medresesi yanında, nehre yakın bir yerde)

Semmani Hanı Necme'd-din Candar Han ı Eski Han Nizamüd-din Hanı

Mescldler

Attarlar Mescldl Sahib Ata Mescldl Kazvini Mescldl Iki Kardeş Mescidi Hacı Zeki Mescldl

Pazarler

BuOday Pazarı Koyun Pazarı

4) Doç. Or. Nejat Koymaz, Perv3no Mu' ınO'd·din Süley· mon, Anklra, 1970, e. 134 • 135, 139 numaralı dipnot.

SAOI SAVRAM-AHMET HAMDI KARABACAK

Ur Nehri Neccar Nehri Alis Nehrt Zur Nehrt

Bakkallar Ca11ısı Kassarlar Çarşısı Attanar Caflısı Şevakin ÇafliSı

Çırpıcılar Çarşısı

Aşcılar Çaflısı

Demireller Çarşısı Hartin (?) Ça11ısı

Sultan Çarşısı Haremeyn Çarşısı Bıçakcılar Çarşısı

Akgallar l?) Çarşısı

Kamnatyan Bahae'd.<fln Ezferd*J Hüıtıuruf

HOıtıasruf

Hoca Zeki Bahae'd-din Defterdar Karaca l<eyluk Medrese-ı Müblreke Subaşı

Köyler ve semt ıtdları

Kesrfk Hevd

B!Oik Se fal Zara Ekizman Havran Yukarı Tabın Yaşlı Kilise Barollk Kerban

Sofular Mahnok

Mahmud-ı Haclb Divane eylemelik (7~

Kökhal Ekutfetros Oodurga Ebu Bekir Samanharman Köfarttgoa

Kızıteaköy

Nlkosa Valdln

K6rlcl Una, Keptıt,

Hava Refik (Hafikl. Hud

Faris Nahtyeal Kötnl Mezrası Belvar Dutlu Şehri Ayva Semrl

RemrAk 1\emenker Körkü Ekrak Baba

Vakıftar

Mehdlyü'd·dln Vakfı Ganl Vakfı Manastır Vakfı Medrese4 Şerlfa Va\d;

Attarlar Maseldi Vakfı Subaşı Medaresi Vakfı Kemallyye Medresesi Vakfı

Hanım Hatun Vakfı Bulgarh Medresesi Vakfı Selçuklyye Medresesi Vakfı

All Çavuş Çeşmesl Vakfı Toslu Necme'd-din Medresesi Vakfı Selçuklyye Vakfı Beddal (Bakkal) Vakfı

Ahmed Şah Vakfı Mecdldü'd-din Atabak Vakfı Hacı Mehmed Vakfı Kadı Necme'd-din Medresesi Vakfı MOsta-ı Hatun Vakfı Fahrüd'din Vakfı Cablr ve Dom Vakfı

Klllse Vakfı Yusuf Vakfı Mahmud Vakfı Merhum Beylerbeyl Vakfı Kazvlnt Maseldi Vakfı Hokkabaz Medresesi Vakfı Şemsü'd-din EI.Cezrf Medresesi Vakfı

Iki Kardeş Maseldi Vakfı Hacı Yakub Vakfı lsfahanh Vakfı Necme'd.<fin Candar Vakfı Hama'h EmlrO'd-din All Medresesi Vakfı Hacı MObArek Vakfı Meltablyye Hayn Vakfı Hacı Zeki Maseldi Vakfı Nadrtn Vakfı Şeref Baba Vakfı

Memleketi imar etmek Isteyen Sa­hib Ata, Medrese-l Sahlblyye-1 Fahrlyye adıyla anılan Gökmedrese'yi (1271 M.J

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 37 - -- ---- ··-·-· -- . .

inşa ettirmiş, ilim adamı ve öğrencilerin barınması için de Dar-ı Ziyafet (konuk odaları)'i inşa ettirmiş, milli kültürümii­zü dağılmaktan kurtararak, Sıvas'ı kül­tür merkezlerimizden biri yapmıştır.

Buraya alınan öğrencilerde mezhep farkı aramamış, bütün mezhep mensup­larının birlikte dini ve ilmi tahsil yapma­larını sağlayarak, Anadolu'nun birlik ve beraberliğine katkısı olmuştur.

Ancak, kendisi Şafii mezhebinden olduğundan, medresenin müderrisinin Şafii olmasını Istemiştir. Bununla birlik­te Şafii mezhebinden müderris bulun­madığı takdirde Hanefi mezhebinden bir müderrlsin başa geçmesini, Şafii mez­hebinden bir müderrlsin daha sonra bu­lunması halinde. hanefi olan müdenisin ıstlfa etmesini, şart olarak ileri sürmesi Ilgi çekJeldir.

Vakflyedeki kütüphane ve kütüp­hanecl tahsisi, Selçuklular'ın kitap, kü­tüphane ve Ilim adamı yetiştirmeye ver­dikleri değeri göstermektedir.

Vakflyeden, o devirde, Sıvas'ın Bü­yük Emirl'nin adının Bahae'd-din Kutlu olduğunu öğreniyoruz. Ferraşlığa tayin edilen Emir'In vefatından sonra, ferraş­lığı, kendi torununa bırakmaktadır. Dola­yısıyla, torununun Emir-i Kebir Şemse'd­din Mehmed bln-1 merhum Tacü'd-din Han ibn-1 Vakıf olduğunu öğreniyoruz.

SelçOklyye Medresesi yanında Sa­hlb Ata'nın bir Büyük Hanı olduğunu, nehre yakın bulunduğunu anlıyoruz.

Şahna adlı çifte hamamın, medre­seye yakın olduğu belirtiliyor.

Semerkandi namı ile anılan Tabgah dükkanının kağıtçı (?) olması ihtimali ol­dukça yüksektir. SamOran (kürkçü) dük­kanının bulunması, şehrin ticari hüviye­tini açıklar.

Emir-i Hac Celaled-din Mahmud, Emir Nasıru'd-din Behram Şah, Emir NO­re'd-din Hamza Bey ve Fahrü'd-din Su­başı Zevcesl Mama Hatun'un arazilerinin varlığını vakfiyeden öğreniyoruz.

Selçuklu Veziri Sahib Ata Fahrü'd­din Ali'nin mimarı, Kaluyan-ı Konevi, di­ğer adıyla Keluk bin Abdullah'ın eserle­rinin kitabelerinde adı bulunmasına rağ­men, Vakfiyede adının hiç geçmemesi il­ginçtir. Ancak, mimara. vakıf gelirinden her ay belirli ücret verilmesini şart koş­muştur. Her ay verilen ücretin yarısının kaç dirhem olduğu yazı ile yazılmış. do­layısı ile Vakfiyede, maaşlarda tahrifat yapılması önlenmiştir. Şöyleki, on beş dirhem-ı sultani, yarısı yedi buçuk eder,• gibi.

Konya ve çevresi ülkelerin Kadısı Ebu's-sena Mahmud bin EbO Bekir bin Ahmed-i Urmevi, Vakfiyenin sıhhat ve luzumuna karar vermiştir. ll. vakfiyede, Urmevi'nin lakabı tamdır. 676 H. de Sı­vas Kadısı'nın adının izzü'd-din Hasan bin Mehmed Urmevi olması da, lakap yönünden dikkate şayandır. Zira, Abaka Han, Urmiyye şehrinde kalıyordu. Sahib Ata Fahrü'd-din All, Urmiye'ye gitmiş,

büyük Kağan ile görüşmüş (5). vezaret makamına iade edilmişti. Oğulları ve Pervane ile geri dönmüştü.

1. Vakfiye'nin katibinin adının ise Ali bin-i Abdullah Muhammed EI-Talibi Kadı el asker Mansur olduğunu öğreni­yoruz.

Akarların bir seneden fazla kiraya verilmemesi, mecburlyet olursa, en faz­la üç senelik akit yapılması şnrtı, bize, diğer sakıncalarının yanında, hayat pa­halılığı, mütevellilerin, dostlarını kayır­

mamasını temin, veya çok kimsenin is­tifade etmesini temin için şart konuldu­ğu ihtimalini akla getirmektedir.

Bulgarlı Medresesi'ni, Malazgirt sa­vaşından sonra, Anadolu'da kalan Türk Bulgarlar mı kurdu, yoksa, büyük bir ti­caret merkezi olan şehire gelen tüccar­lar mı, tesis etti, bilemiyoruz.

Sahib Ata Fahrü'd-din Ali'nin vefa­tından 6 sene önce, oğullarının ölümün-

5) A.lJ. e. 1. 141.

SADI BAYRAM - AHMET HAMDI KARABACAK

den 2 sene sonra yazılan ve zamanın

Konya ve civar ülkeleri Kadısı tarafın­

dan tescil edilen arapça vakfiyelerin, bu­nünkü dil imize tercümelerl, ve tercüme· ye esas aidığımız metinlerio fotoğrc:;fla­rını aşağıda sunarken, şahıslar elinde bulunan vaktiyelerin ehil ellerce toplan­ması. tarihimizin ve san'atımızın karar.­lıkta kalmış bir çok sayfalarını aydın!~­tacaktır.

Ayrıca vakfiyenin sonunda, şahlt­lerden sonra, medrese Inşasını ve bahls kcnusu vakfiyeyi Sultana arzetmesi, sul­tanın da, memleket kül türüne hizmet edecek olan Gökmedrese vakfına zeyl vakıf yapması, 1295 tarihi dikkate şa­yandır.

SAHIB ATA VAKFlYELERI

-·-KONYA IMARET VAKFlYESI

Cenab-ı HAic Peygamberi olan Hz. M uham­med'e sonsuza dek yüce bir salat ile salat ve selAm buyursun6 dünya ölüm ve bela yuvası ve kaçılacak bir yerdir. Kalınacak yer değildi r. Ba· har bulutları gibi gelrr geçer. Çölde parlayan se­rab gibi aldatıcıdır. Ona. sonsuzluk gözü lle ba· kıp, arzularına uyanı zelil kılar. Burada hiçbir Peygamber, peygamberliğinden ve hiçbir cebbiir, ceberut ve kuvvetinden dolayı ebedi kalmamış·

tır7. Ne mutlu o kimseye ki, güzel Iş yapıp bu dünyaya uzun ümid ba~lamamış ve Allatı'tan ge­rekti~/ şekilde korkmuş ve O'nun yolunda lba­detle geçirmiş ve bu v§dide bütün Imkanlarıyla

çalışmıştır Bizim u§n.ımuzda çalışanlara yolumuza lletirtz. Allah Iyilik yapanlarla beraberdlr'. Allah uğrunda kim ki karz-ı hasen. yani karşılıksız

ödünç para verirse ve hayır yaparsa, Allah onun mülıifahnr bt kat arttınr. Allah bol bol vertel ve Istediğinde de kısıcıdır, dönüş onadır9.

Cenab-ı Hakkın tevfikine mazhar olanlar­dan bulunan Sahib-I A'zAm, do~u ve batı vezlrle­rlnin hAkimi, halkın sığınağı. yaratıkların lmdadı·

na yetişenııo ... devlet ve dinin iftiharı, IslAm ve maslOmaniarın müftOsü, mellk ve sultanların

emiri, Iyilik. menkıbe mefahir ve cömertliklerln babası , Konyalı All bln-f Hüseyin El-Hac Eba Be­Idr, Konya'da Sultan Kapısı yolunda odun pazarı yakınında hendek hizasında bina ve tesis ettiği imliretin tamamını vasıta ve tercümansız kendi c!ilıyle lkrar ederek ve tasarruf ve teberrOiarındc müstakil olarak Cen~b-ı Hakk'a yaklaşmak ve te· vessül ve sevdiği kullarına hazırladı~ı ebedi ni-

metlerlnln, Do!)ru bir kaJble gelenler hariç, mal ve evlidın fayda vermediği günü'li hatırlıyarak Iyiilk yapan kadın ve ertcek ve ka!'lılıksız ödünç para veren kişllerin sevabını Allah kat kat artt­rır'1. Mealindekl Ayet-i Kerime'leri ve yiyip tüket­tiğln, giyip eskittiğin ve hayır yoUanna verip ge­ride bıraktığından başkası senin malın değildlrtJ ve hayır yapanlar ve kendisinden l&tlfade olunan ilim bırakanlar ve artıasındnn hayır dua eden Iyi nesil bırakanlar hariç, lns:ın oğlu öldükten son­ra arneli kesllir. yani sevap defteri dürülürH. mei\tindeki Hadis-I Şerifleri düşünerek, Allah 'ın azabından kaçınmak ve sevabına nail olmak üml· diyle yukarıda bahls mevzuu edilen Imareti vakf ve haps etti.

Bu Imaretin hududuıs ... Fahru'd-din Ferhad ınilkl ve Iki taraftan yol lle son bulur ve adı ge­çen lmaretını6 ... onlara bitişik meseldie beraber bütün hudut ve hukuki lle vakfeyledl.

Adı geçen VAkıf, birbirine bitişik ve tümü­nün sınırla rı belirtilen medrese ve mescid ve minarenin yararına olmak üzere aşağıdaki gayri· menkulleri vakfettl :

1 - Kırşehlr'e t1\bl Kıhcan adındaki köyün tıımamı. Bu köyün sını rı Feyhak'a ba~h Karaağaç köyünün ve Kara Ternur ve Ahmet Ba~ı ve Inanç Inı köylerinin hududlarına ve Badem öza ve Hav­raruddob köylerinin hududlarma ve Oduncu Ini köyüne giden ırmak lle sınırlı,

2 - Arazer köyOnOn tamamından'7 .... his­seli yarı hissenin tamamı. Sınırı Arhos köyO ara­zisine, Ağın, Altuntaş ve Tomşl (?) köyleri hu­dudlarına ve Bengelüye ba~h Terşl köyü htfdu­duna ve Hezas şehrine bağlı olsn Fettanla18 nf. ".:ıyet bulur.

3 - Konya dışında Ahmed Han köyü yo. lu üzerinde merhum Nizamud-din Hurşidi'I-Burul sebzelf~l diye bilinen sebzeliğin tamamının şu. yulu yarı hissenin tamamı, tümünün sınırı Iki ta­raftan yol ve Bahaü'd.cfin Razna sebzellğ i diye meşhur sebzeilk ve Bezzaz19 Ebu'I-Hasanoğlu, Konyalı KemAiud.cfin Farıs mllkl lle mahdudtur.

Gl Burcda yırtık oldunu Için birkaç kelime olcunamamıştır.

7) Yırtık olduı'lu Için bhkaç kelime okun3mamıştır.

8) Ayet

91 A~·et

tO) Yırllk olduOu Için birkaç kelime olcunamanıı~tır

ııı Ayet

121 Ayet

13) Hedfs

14) Hadll

1 S) Yırtık oltluiiu Için bir koli me okunamadı.

l:i) Silik olduOu Için bir kellmo okunomedı.

17) Silik olduCu Için bir kellmo okunomadı.

13) Arazı ölçQ birimi .

191 Bor tüccarı. men!letur~cı

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 39 -- ·----·--- ----- - --··--· ------4 - Konya dışında Baba Mehil::ıs yakının·

da kain bin adet tevek:!O ih\lva eden b;-:ğın. ora­daki Imaretin tamamı. Hududu Şcmslıd-din Ecızz~ı

milki ve Billürcu na:nı ile bilinen Cemalu'd-din mllkl ve Sıddık Hable'ye mer.sup bağ ve Seyfu'd· din Sonğurca milkl ve Sola Mehmcd milki ve yol lle mahdudtur. Bu bağ eskiden merhum Fahru'd· din Ebu Bekir Pervane ba!jı diye meşhı.ırdur.

5 - Konya dışında ldris oğlu köyü namı ile bilinen Melisya köyünde kain arazinin tıımamı. Bunun hududu Konyı:ılı p::ımukcu Siracu'd-din mllkl ve Kattan (pamu!<cu) Şemsu'd·din milki ve tki taraftan yola kadar Bcrynno milki ile mah· dudtur.

6 - Konya dışında, Konyalı Zekeriya Ter­cümanoğlu Bedreddin Yahya arazisi namı ile bili· nen arazinin tamamı. Hududu Şerke milkine ve tamamı Tedros mlikine ve Ebi mlikine ve iki ta­raftan yola ulaşır. Adı geçen Vakıf, zikrolunan mevkCıfatı bütün hudüd ve hukuk ve merafık:ı ve merasımu ve eklerl. çiftlikleri, sulok-kural: arazileri, düz yerleri. daÇil::ırı, tepelerl. bostanlan. baijlorı , otlukları. çiftçi evleri, hayvanata ait ağı! .

yatak yerleri. mamür ve goyrimamür yerleri, es­kiden ve yeniden kendine ait ve bitişik bütün hakları lle birlikte, hiç kimseye ait olmayan mes­cldler, hayrat ve umumi yollar müstesna olmak üzere, tümünün her yönü lle sonsuza dek gerçek ve $er'i bir şekilde vakf etti. Dünyanın sonuna kadar bu gayrimenkullerde satış, bağış, rehin temlik ve veraset cari olamaz bu durum Allah'ın yeryüzüne ve üzerindekilere varis ohıncaya ka­dar devam eder ki o varisierin en hayırlısıdıru.

Geliri başkaleırına. ve şartlarının ~kı::ln::ı

sarf olunamaz. Kim ki bunlardan blr şeyi. zorunlu bir sebeb olmaksızın yaparsa, Allah'ın ve Melek­lerin ve bütün halkın lanetlerı ve Allah'ın hiçbir kimseye yapmayacağı azab ı ve işkenceleri onun Ozerlne olsun. Bunu Işittikten sonra, kim bozar­sa, veball bozanların üzerinedir.

Bundan sonra adı geçen Vakıf. Şaban ayı başında 663 senesinde Konya'ya bağlı K ırşehir nahiyeslnin Karayük diye bilinen köyü vakf et­miştir ki şöhretine blnaen tcıhtitten miistanni­dlr. Hıdda-1 Difriğe25 tabi l<ilisecik adındaki kö· yün tamamı bütün hukuk ve hududu ile birlikte, bi rbirine bitişik bulunan Medrese ve Mescld ve minarenin yararın3 vakfettl. Yine adı geçen Vakıf.- Allah onun hayratını daim kılsın- Kon­ya'ya bağlı Kırşehir nahiyesinde kain Karayük'e bağlı meşhur olduğu Için hududlarının zikredll· meslne Ihtiyaç olmayan Küçat ve Akçaviran köy­lerinin tamamını bütün hudOd ve hukuki ile vak­fettl. Akşehir - Erzincan'a bağlı ve meşhur oldu­!ju Için hudutlarını zikretme lhtiyncı olmayan Ağılgaç ve Balçıkhisar köylerinin tamamını, son­suza dek gerçek bir şekilde vakfetti, Dünyanın

sonuna kadar satış, bağış rehin ve veraset ba­his konusu olamaz.- Allah'ın yeryüzüne viids olacaÇıı vakte değin ki o vnrisledn en hayırhsı­dır. Vakfiyyede imzası bulunan hal:inı G64 senesi Cemaziye'l-ahiri'nin 4. günü vakıfı:ı iktarını din­ledi ve tescil etti. Yine adı geçen vakıf 665 se­nesi Receb ayının sonlarında Şer'an tasarrufu altında bulunan ve biribirine bitişik altları bed­rum olan 4 dükkanın tamamını do vnkfetti. Hu­dudları şehrin içindeki Medrese ve iki taraftan yol lle mahduttur. Yine Konya'nın içerisinde mer­hum Mecdü'd-din Mütetabbib76 namı ile bilinen yerde kain, bir sofa ve arsa ve üç fevkanP7 oda­yı müştemil evin tamamını, Konya dışında Ak­saray kapısı mahallesi ad ı ile bilinen mahallede kain, birbirine bitişik sofa ve arsa ve altı ile be­raber fevkani iki oda ve Iki dükkan ve yeri müş· temil evlerin tamamını vakfetti. hepsinin hudu­du Or milkine ve Monovii mlikine ve iki taraf­tan yola uzanır.

Merendi mahallesinde kaln, sofa ve arsa ve bir oda ve üstü bina olan ahırı milştemil evin tcımamını vakfetti. Hududu Monovii milkine ve Aksay mlikine ve tamamı Sara Hatun milkine ve Keramane milkine ve yola sınırlıdır. Yine l<onya'da Merendi Mahallesinde k§in, beş oda ve avlu ve helanın tamamını vakfetti, hududu Ambarcı Şemsü'd-din milklne ve Hacı Dellaf mil­kine ve arap milklne ve yola uzanır. Konya Için­de Attarıs Armağan Şah mahallesinde kain. fev­kani ve tahtanf29 on odayı müştemll Ermanhane narnındaki odaların tamamını vakfettl. Hududu Ömer milkine ve Arap Hatun ve Melike Hatun mliklerine ve caddeye ve orada kain havuza uza­nır. Yine Konya'da, Yeni Çarşı'da Külahcılar sı­

rasında, üçü birbirine bitişik beş dükkanın ta· nıamını vakfetti. Bunların üçOnün hududu iki ta­raftan lvhas adındaki yere ve vakfa ve yola ka­dardır. Bunlardan üçünün hududu Ise, iki taraf­tan vakfa ve iki taraftan yola kadardır. Yine Kon­ya'da Eski Çarşı'da Mescidler sırasında. birbiri· ne bitişik üç dükkanın tamamını vakfettl. Hudu­du Iki taraftan Kemalüd'din ve Ahmed Şah ve­resesl milklerlne ve yola kadardır. Yine Konya da Karaarslan ve Kemahlı Şerefli'd-din'e men­sup, Camii Şerif hisazında kaln, altlarındaki bod· rumla beraber üç dükkanın tamamını vakfettl. Bunların hududu, üç taraftan yol ve vakıf ile ni-

20) Kök. Üzüm teve{jl.

2ı1 Çok aziz

22) Vecıb~. nizam

23) 11esmi kayıtlar

241 Ayet

25) Bir yer Ismi

26) Sahte doktor.

21) Ost

28) ltrıyyot. koku satan.

29) alt

,. • SADI BAYRAM- AHMET HAMDI KARABACAK ----- - ---------------hayet bulur. Yine Konya'da, Cami Ça"ısı'nda kAin, düldeanın tamamını vakfettt. Hududu Iki ta­ratt.n yola ve ikJ taraftan vakıf lle nihayet bu· lur. Adi geçen Vakıf, zfkrolunan yerterin yara­nna valcfe~lnf şer'l ve gerçek bir şekilde lk· rAr etti. Bu vaktfların gelirinden tahsildar ve ml· mara her ay otuz dirhem verlimesini ve bu tah­sildar ve mimarın, wkıtın dürüst azatlılarından emin kişiler olmasını f8rt kıldı. Şu şartlakl; bun­lar, güvenilir ve dürOst olup, kendilerine verilen vaztfe ve f8htslarına tealluk eden hizmette ku­sur etmlyeceklerdfr. Adı geçen vAkıf- Allah o"nun hayratını daim kılsın. bu vakfın tevllyetinl sa~ oldukca kendi nefslne, sonra erkek eviAdına ve ericele eviAdından tevllyete elvertşii bir kim­se kalmadığı takdirde, azatlılarının erkek çoctık· lannın en dürüst ve en reşldlne ve bunlardan tevllyet ve nezarete elverişli kimse bulunmadı ­O• takdirde, Konya Kadısı'nın re'ytne bırakılma­sını şart kıldı . Adı geçen VAkıf • Allah o'nun hayratını daim kılsın • bu vakfın mahsulunden, tam üçtebirini tevllyet ve nezaret hakkı olarak kendi nefsine şart kıldı. Sor.ra erkek eviAdına ve bu tevtıyet ve n'8zaret mezkOr azatlılara ve­ya azatlıların ~ullarına veya sözü geçen Konya Kadısı'na şart kıldı . Yukarıda bellrtllenler. 660 ...• (?) (okunamadı) senesi Ramazan-ı Şcrlfl'nln Ilk on günlerinde tanzim edilmiştir.

Yine Konya'ya ba§lr Altunbaş köyD yakı­nında Azazraz diye blllnen kOyOn yarısının ta· mamını, adı geçen köyün hududu bu vakfiyede ztkrolunmuştur.

Konyaya ~lı Kırşehir nahlyeslnde Kara­yuk'e tabı meşhur oldu~u Için sınırlarını zlkret meye Ihtiyacı olmayan $1gon diye billneo köyün tamamını, yukanda zikredilen yerlerin yararına gerçek ve $er'l bir şeklide vakfettl. Adı geçen VAkıf. valcffyede zlkroltınan Iki mulddımlO her bi­rine ayda, yine bu vakfiyede zlkrt geçen paradan on dlmem ve naklbinli vazifesine mezlcur para· dan onbeş dirhem ve sözü geçen meseldin lma· mına yanm batmanll ekmek ve vakfiyede bahsi geçen müezzfnln vazifesine gOnde bir batmanın dörtte biri ekmek. Ferraşn Slnanü'd-din YakOti'nln Dcreti olarak günde bir batmanın dOrtte biri ek­mek verflmesini şart kıldı.

VAkıf'ın nesil mOnkarh: olduktan sonra, m!itevelllnln vazifesine ayda on dlrhem, mimar lle cabf'nln34 lstlhakına günde yarım batman ek­mek IlAve edilecektir.

Adı geçen vAkıf· Allah o'nun hayratını daim kılsın- yukarıda zlkrolunan evkafına Seyfü'd· din Sefer bin Abdullah ei-K!tib'e hergün mezkOr elernekten yarım batman ve mezkur paradan her ay beş dirhem verlimesini şart kıldı. Yukarıda belirtilen beşten hariç, vAkıf bu vakfa para kar· şılı~ı hesap tutmayı yasakladı. Kim kı, muhasebe

ve hesabı, para ka'lılıOı yapmaya yeltenirse. Allah o'nun hasmıdır ve Allah 'ın gazabı onun Ozerlne olsun.

Adı geçen vakıf • Allah o'nun hayratını daim kılsın • bu vakfiyede zlkrolunan bütün enı­IAkten başka, bu vakfın gelirinden olan bin dir­hem daha vakfedlp şöyle şart eyledi ki; yuka­rıda yazılıp beyan olunan evkafın hiç birisinin değiştirilmesi veya şartlarından birinin tebdili, Allah'a ve kıyamet gününe lman eden hiçbir kimseye, hakim, kadı, veya valiye heiAI olamaz. Kim ki v4kıfın şartları hilafına hareket ederse, Allah'ın gazabı Ozerlne olsun ve cehennem gi­deceği yer olsun. Orası ne kötü bir yerdir. Allah onu, emelleri hüsrana uğrayanlara llhak eylesln ki, onlar, dünya hayatında yollarını şaşırmış klmselerdlr. Halbuki güzel Iş yaptıkların ı sanır­lar. Vakıfın niyet ve kastettlöl hususlarının mü­kafatı, Allah'O TeftiAy:a aittir, ki O, güzel Iş ya­panların mGkAtatım zayi etmez.

Bundan sonra vAkıf, bahla konusu vakfın tümünü elinden çıkarıp mOtoveliiye tesllın etti. Vaktiyanın yukansında Imzası bulunan hAklmden, clhanın aiiAmesl, son Alimierin en fAzlletllsl. In· celeylcl Ilim adamlarının Onderl ve sultanı, Şey­hul IsiAmlarının Şeyhl, kadıların kadısı, mülk vo dlnfn ışı~ı. Melik ve Sultaniara ôl)üt veren Mev­lAna EbO-Beklr bin Ahmet'den bu vakfın sıhhat ve luzOmuna hOkOm taleb etti. HAkim de, adı geçenln lsto~lne Icabet ve talebını kabul ede· rek, bahls konusu valcfın ve şartlarının sıhhat ve luzOmuna, Allah'dan hayır temennl ederek sa· hlh, şer'l bir şeklide hOkOm ve muhkem kat'l bir surette hükmettl. Bu kat'! hOkOmOne orada bu­lunan ve gOvenilir adfl kişileri şahit kıldı.

Iş bu vakflye 679 senesi Ramazan ayının son on gOn Içinde yazılıp tanzim edilmiştir.

Hamd Allah'a, seiAt ve selAm Peygamberi Hz. Muhammed (S. A. V)' e ve bOtOn ehll beytlne olsun.

- ŞAHITlER-

Şehlde alA zAIIk

... Halil Muhammed

Resul el KayserT

el hAkim blha ahsen allahü akibetehu

301 Yardımcı, esletan

31) Vakfiyede geçen vazifeiiieri murakabc eden şah::o.

32) Al)ırlık ôlçOsO, Kony~·da bi r belman 7.697 ~O :1ır. 331 Hademe, temlıllkç l

34) Tahsildar

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI

Şehide bl-zallke Süleyman bin Muhammed Ahsenallöhu avakıbehu

Şehlde bl-zAiike Mahmud Emir-ül Hac bin el Hüseyin 'Afallahu anhu

Eşhedent ei-Vakifu'l-mezküru a'liıhu Tekabbel Allahu minhu ve selierne mes'ahu ketebehu Muhc:ımıned bin Hüseyin bin Hasan Ahsenallahu avakıbehu

Şahlde bl-zAiike . . . • ahsenallahu Aklbetehu ve'afa anhu (?)

Şehlde bl-zalike Mes'Od bin ... ahsenallahu avAkıbehu harrerehu bl hatt ı hi

Sehlde bl-zölike

Şehlde bl-zAiike Eş-Şeyh ... y Es- sAkin ... y Şeyh-I hAnlgAh ... hac

Şahlde bl-zallke Ahmed ... bin Muhsin Harrerehu bi-hattlhi

Şehlde bl-zalike Muhammed . .. lbn-1 Ca'fer El-alevi ketebehO bl-hattıhi

Blhl şehlde subilten Ramazan bin Resül El • münemmiku bl • hattıhi

Bihl Şehlde Calls bln-1 lshak bin El- hac lsa ve ketebehu bi hattıhi fl tarlhlhl

Blhl şehide subOten Abdülvehab bin Cebrall

Blhl şehlde subuten lsmall bin lshak El Kayseri bi hattıhi

Blhl şahlde subuten

Halil bin-I Mahmud El Kayseri

Bihi şenide subuten Ataü'd-din Yakub bin Arslan ve ketebehu bi hattıhi ahsenallahü hatlmetehu

Bihl şehide subuten Hacı bin ... Elblr alevi

~)ehlde bl zallke kezalik Muhammed El-münemmlk El bir alevi

Bihlşehlde subuten

Ebu Bekir bin Muhammed el hallali ei-Hafız

Bihl şehlde subuten !smail bin Süleyman el hafız el Kayseri bl hatıhi

Bihl şehide subuten eş şeyh es salih Ziyaü'd-dln Muhammed Ramazan bin Muhammed

(yırtık var okunamadı) suhhiha (onandı)

Blhl şehide subuten Muhammed bin. Ahmed el hatip El Kayserı eanehullahü bl-tevfikıhT

Bihl şehlde subuten Ali bin-i Ali El-münemmlk (?l

Şchlde bihl subuten lshak bin ıbrahim ... EI-Kırşehri bi-hattıhl

Bihl şehlde subuten Muhammed bin . .. El-Kayseri

Bihl şehlde subuten Haydar bin Mahmud El- Kayseri

Şehlde bl zatike

Şehide bl zalik ...

ll yas

Şehlde bl zalik

Şehlde bi zalik Hasan bin .. ...

41

/

SAOI BAYRAM- AHMET HAMDI KARAllACAK

• SAOI BAYRAM - AHMET HAMDI KARABACAK

en .. s &f

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 47

... ... .. o .f

• SADI SAVRAM-AHMET HAMDI KARABACAK

Foto: 13

so

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 51

Foto: 18

SADI BAYRAM- AHMET HAMDI KARABACAK

-·-SAHIB ATA'nın GÖKMEDRESE VAKFlYESI

If bu suret-4 valciiye Süray-t Evtc.Af'ın 18 Temmuz eene 329 (1913) tarihli bran Qzerlne be tala1r 13 Ramazan sene 1331 (1913) tarihinde sudUr eden Iride-l Aııyye mucebince kayd olun­muştur. Es~ Mustafa Neclp MOftüzlde EI­MOvıella hllefetenJS bl Medine-i Sivas

be takrlr, 56061 Umum

372

......... " RIWm olln Alt.h'm lldlyla Alllh'a lll• aklı:O' ettim (dayandım)

Bu wkftyenln kapaadıftı hususlar. SahllH Azim ve dGsturu muazzam Hazretlerinin lkrar ve lttrah lle neıdlmde aablt olmakla vakfiyede IzAh ec:llldiOI Qzere sıhhat ve luıumuna tam ve kesin olarak hOkürn ettim. Bunu yazan Konya ve diQer ulkeler hlklnH Şer'lsl EbOs-Mna Mahmud bin EIMıbeldr bin AJne6.l Onael'klr.

Hamd-ö senl lmanın eaaalannı Furbnın"' nuru delillerini, AlAmetlertyle yOkselten dinlerin hOkumlennl, meselelertnı. beyan ve burhanın fay­dalan lle IzAh buyuran Cenab-ı Hak'ka mahsus­dur. O z.atı yQce All, Insan oAiunu ImAna götü­ren akıl ve vuzuha sevkeden Ilim lle yaratıkla­

rın tUrleri üzerine tercihen mükerrem ve müser· ref kıldı . Onlarda llernde neflsler. ufuklardaki aeOiam kılınan gerçekleri mOşahade. fikirleri lle kayyum ve yOce olan kutsal klşillQinl maddelere benıetmek ve zamanlara münesebettsr takdls ve tenzJh ettiler. Bu sebeple netfaleri ırfan nur­lan lle parialdık kazandı da şüphe korkusundan kurtulup ıman ve Inanç rahatlığına erdiler. O zatı yüce ve Alldan başka ma'büd-u hakiki olmayıp bir ve ortabız, emsal, benzer ve yardımcıdan mOnezzeh. yQce bir Ulu Tanrı olduOuna Hz. Mu· hammed'In Cennet dereceleri lle tebşlr. ateş uçu­rumlan lle koricutan kulu ve elçisi olduOuna şe­hedet ederim. Canab-ı Hak O'na, Ehl-1 Beyt ve arkadaşianna ve halifelerine rahmet, rıdvan ke­rameti lle tekrlm ve taşrif eden bir sal6t lle se­lAm buyursun.

Maksade gelince : DDnya zevale makrun bir cevlanglh, yani, kısa bir zaman dönOp de> leşılacak bir yerdir. Onu sevmek vahim ve kor­kunç bir az.abtan ve bOyük tehlikeye dOşmekten başka bir şey d~lldlr. Va'dinde durmayanı teh­dldlnt yerine getirerek rnahveder. Hayrının en uygunu, yaramaz ve Illeının en mOIAylml, da!ı­lamadır. Cenab-ı Hak onu Içinde bir mOddet ya­şama Için yaratmış olup, ebedi bir karergAh de­QIIdlr. Bu dOnya sermayesi, ancak farz olan lbA­detter, arz olunan lylllkler, makbul sadakalar ve

Cenab-ı Hak'ka yaklaşmayı gerektiren hayırlı IŞ· ler, güzel huylar, yüce lllmler, faılletler, nefs!, cimrilik ve açlıktan temizleme, ezA ve minnete bitişik olmayan baOış ve ıhsanlardan Ibaret bır ticaret yerldlr. Akıllı ol kimsedir ki, dOnyada blrtktlrdiOinl, korkunç ahiret Için sarf etmiştır.

Her kim. ahiret Için çalışır Ise. All makamları) yüksek dereeelert eld~ eder. DOnyanın geçıcı sılslerlne. gönül alıcı yeldıziarına aldanır Ise, blkl nlmetlerden, yOksek derecelerden mahrum olur. Bu dOnya, akıllının çlftiiOI. gafll ve cshilin ziyan edeceOI yerdir. DOnyada hayır eken, şer­den emin ve ser eken meferr'den yani kaçacak yerden Omltslz ve me'yüs olur. Her kim çok eker. kOk ve dalını da gOzelleştlrtr, ekiminf ço. Oaltırsa. onu Allah nezdinde ecrln en bOyOOO ve azıoın en verimiisi olarak mevcut bulur. Cenab-ı Hak. MevlAna Sultan-ı Azam, Hakan-ı Muazzam zılluiiAhl fll-llem (DOnya da Allah'ın gölgesi), Arap ve Acem Mellklerinln bOyO(IO, Allah'ın ar­ıının Sultanı . beldelerinin koruyucusu, kullarının yardımcısı, evliyasının hOrmetkarı , dOşmanlarının amansıı hasını , dOnyanın. dlnln lmdadına yetişe­n!, IslAm ve mOslamanların dayanaoı . lafierin az. gınlann Imha edlclsl, kflr ve mOsrlklerln aman­aıı dOşmanı, ıındıklann kahredlclsl, mellklerln, sultanların en Adlll. EbOifeth Keyhusrev bJn Sul­tan ROknO'd-dln Kılıçaralan bin Sultan Gıyased­dtn Keyhuarev bin Emir-I mO'mlnln Sultan AlA· ed-din-I Keykubad'ın devletını dAim ve saltana­tını ebedt. kalm, doOu ve batıda dellllerini üs­tün, askerlertnl, yardımcılarını mansur ve muzaf. fer buyuraun.

Vaktald Canab-ı Hak, Sahib-I Azam ve dus· turu muazzam zamanın Asafı, Alemin IslAh edi· cisi. dOnyanın Işlerini tedvlr edici. adAlet ve In· satın nAşlrl , şeriatın lstlnatgAhı zayıfların sıOı· nai'jı, kalbi yanıkiarın yardımcısı , mOikOn nlzamı, Olkelerln dayanaoı. doğu ve batıda, uzakta ve ya­kında bulunan mellklerln, emirlerin, vezlrlertn lftlharı , devletin, dinln, doğrulu!)un yardımcısı,

mellklerln, sultanların saO eli, mAAII ve mefahT­rJn, menakıb, measlrln (yanı tOriO güzellik vasıf. ların babası) ve yOcell~ln Pırlantası All bin HO· seyfn bin Eltı.c Ebu Bekir Konevi (Konyalı) ·Al­lah onun günlerini ve lkballnl daim kılsın, Işle­rini ve ahvallnl kötülüklerden korusun.

Vaktakl, mesafenin ubklıftına nazarı dik­katle baktı ve cümlenin Allah'a rucO edeceğin i, yolun kortunç hallerle. afetler feiAketlerle dop­dolu oldu~unu, yol hazırlı~ının çok lAzım oldu­Ounu. mal. mOiklert lbka. hayrata sarf, ve o yol· da tüketme lle mümkOn olacaOını. ıylll(iln kötü-1000 yok ettiOinl, Canab-ı Hak'kın rtbayı Imha,

35) Kadı taralından, Ozel davalarları hallatmak üzere yotkı

verilmit kltl, 36) Kur'an'ın

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 53 ------.------·-~--

sadakaları artırdığını , (yani. bir malın baki kala­bilmesi, hayrAta sarfetmekle mümkün olduğunu) ldrak etti. Bu sebeble, cömert elini hayrat ve hasanata uzattı. Elini böbürlenmekten arı ola­rak, sevapiara açtı , öylekl, Allah yolunda sarf et­tl~l hlmmet1erl, haddini geçmiş ve Allah'ın rı­zası u§runda harcadıkları cömertlik ve kerem pAyesinin Ostüne çıkmış ve geçmiş milletierin hayAllnden bile geçmemlş, bu suretle tarihteki Maan, Hatem, Nu'man, Kays bin Asım'ın haber­lerini, tarihlerini neshetmiş (yani, cömertlikleri lle tarihe geçen bu kişıleri gölgede bırakmış. za­manının halkına vermekle cennetteki yüce ma­kamlara nfill olmayA hak kazanmıştır.)

Sundan sonra, adı geçen Sahlb, aleme na­zan Ibretle baktı. Sonucu baslret erbabının dü­şOndOOO gibi dOşOndO. Bu suretle zamanı, za­man de~ll. adeta bir tufan buldu. Öyle ki kılınç kemlyet ve keyflyet hududundan çıkmış, ulemA­nın yoklu~u lle Alem yok olmağa, Allah'dan kor­kan kişllerin lnklrazı lle güzel huylar munkarlz olmafta, Evliyanın yoklu~u lle muhkem bir ba~ olan Ilim mOesseselerl harap olmağa yüz tut­muş ve Ilmin pazarı da!)ılmış şimşekfert yağ­mursuzlaşmış , yarıkları , gedikleri büyümüş, aç ı l­

mış. ÇOnkO parlak ve sa'şaalı milletin, memle­~etlerlnl mOtecavlz kaflr eller Istila etmiş, ni­hayet medreseler, mabedler harAb. illlmler, abid­ler hellk ve turab olmuş. Hal böyle olunca Ilmin dOşdOkten sonra bayraklarını kaldırmayı, şer'In

yıktidıktan sonra esaslarını yükseltmeyi, eserle­rini belirsiz olduktan sonra, meydana çıkarmayı arzu ve Ihtiyar etti. Vakfiyede yazılı kavl-1 Ilahi­nin mAnAsı vechile, hayır ve hldayet Isteyen hl­dayete nail, ve lnayet dileyenin de. arzusuna ka­vuşacaOına, Cenab-ı Hakk'tan hayır ve hldi!yet ve lnAyet dileyerek Sivas beldesi Içinde Kale kapusu karşısında Ilim adamlarının oturmalarına mahsus yazlık, kışlık odaları, bir abdestllğl. biri sao. diOerl sol tarafta Iki minfireyl, girişinde bir maseldi mOştemll , Medrese-l Sahlblyye-1 Fahrlyye namıyla meşhur binası muhkem ve avlusu geniş bir medrese bina etti. Suyunu akıttı ve bu med­resenin haricinde birde Dar-ı Ziyafet (Konuklar

yurdu) yaptı rdı. Bunlar meşhur olmakla, tahdlt­lerlne luzum görOimemlştlr. Bundan sonra adı geçen sahlb. mezkur medreseyl müslüman tır­kalarından fal<ihler, hulwkcular. a\Jmler, öğrenci­ler. mOslOman yoksullar ve alevilere vakf edüp, fıkıh ve bunu tamalayıcı şer'l lllmler ve dini hOkOmlerln tahslll Için onlara mesken kı ldı. Ve diğer hayri eserleri, sahiplerinin adetleri üzere adı geçen medresede daima bir müderrls iki muld, müslilman fakihler ve araştırmacılar nam­larıyle yirmi kişinin, fıkıh Ilmi araştırıcısı beş­bakar, meseleleri llka edici beş kişinin de fı kıhta

OstOnlük sağlamış, beş kişinin de tahsile yeni başlayan olmasını ve bu medresede beş vakit namazın cemaatle kılınmak üzere mezkur mes-

-----·-·------cldde daima bir Imam, bundan hariç bir imam. iki müezzin bir imam daha, kütüphanede kitapları muahfaza edici bir kisi, bir kapıcı, bir ferraş bulunmasını ve müderrisin Şafii mezhebinden alim, fakih ve mezhebine göre şer'i hükümlerde yetkili, usülu fıkıhta, hilafiyat ilminde meharet ~ahibi olmasını ve herhangi bir zamanda Şafl'­ılerden bu şehirde mezkOr sıfatları haiz bulunmaz ise, müderrlsliğin hanefilerden, mezhebinde izah edilen sıfatları haiz alim ve fazrl bir zata tevdl edilmesini ve sonra zikrolunan sıfatları haiz Şafi-I memebinden bir alim zuhOr eder ise. hanefi olan müderristen de fazlletl! ise. mezkur mü­derrlsll~ln ona verilmesini; Hanefi olan zatın çekilmesini şart kıldı . Kezalik vakı f, bahls ve istidlal ve münazara ehli bulunan beş fakihin cumuu3' furuku'8 takrir, meseleleri Izah. tale­beye fıkıh kitaplarını serh edenler. beşinin de fıkıhta. cumu' ve furukta. (yani üzerinde ittifak olunan ve kendisinde onlaşmazlığa düşülen ve f ıkhi mesafelerde üstünlükleri meydana çıkan­lar.) beşln de mütavassıtlar (yanı ders vermeye, cumu ve furuku tahsil, özetierne ve Incelemeye baslavanlar.) besinin de acemiler olmasını ve bunlardan mücerred, yanı bek~r olanların gece ve gündüz medresade kalmasını ve meşru bir özrü bulunmadıkca Işine devam etmesini, evll olanların, haftanın Iki gününde medresede ya­tıp, fazla yatmak kendi arzusuna bağlı bulunma­sını, bu medrese bir meı.heb ehline has olmayıp herhangi mezheb ehline açık bulunmasını ve fu­kahanın ve iki muidin, cümlesinin müzakere, tekrar Için sabah ve akşam hazır bulunmasını şart kıld ı . Fukahadan ehl-1 salah ve şafii mezhe­binden olanlardan biri medresede Imam olup, medresenin meseldinde beş vakti ve Regalb, Berat. ve Kadlr gecelerinde cemaatle adası. mOstehab olan nafile namazları. cemaatle eda etmesini ve sıcak pide alın ı p, müezzinlerden bi­rinin minarenın şerefesinden fukara ve yoksul· !ara vesalr arzu edenlere, başa kakmaksızın, eza­dan Ari ve sadaka-ı Amme olarak birer birer bı· rakmasını şart kıldı. Kezalik vakıf. mütevelllnln murakıb, tahsUdarın vakfın gelişip, artmasına, gelirint toplayıp müstehaklarına ve salr masraf­Iarına sarf ve mahalline ulaştırılmasına. tamir ve termimine. güzel bir şekilde çalışmalarını şart

kıldı. Sivas'ta medresenin yakınında yaptırdı~ı adı geçen Dar-ı Ziyafet'te senenin herQünü pl­şirilen en Iyi yağlı koyun. bulunmaz Ise keçi, sı­ğır etinden bir okka et alabilecek eşit bir kap lle birer okka et ve beraberinde Iki okka temiz, pişkin pide tertip edilip, Seyyidlerden, aleviler­den. fukaha, sulaha'dan gelen ve dağıtma zama­nında hazır bulunan otuz kişiye dağrtrlmasını,

37) Cumu (?)

38) Furuk (?)

SADI BAYRAM- AHMET HAMDII<ARABACAK ---- - - ·---- -------- ····

bunun yakacalc YM&Ir lhtl~fanna klft mflrtt. nn sarf otunmasım şart kıldı .»

Mevlrufat1 fU"Iardır :

1 - Sivasın Içinde . . . . Çarşı Kapısı ya­ktnındald bostanm tamamı. Bunun dört tarafı Hacı Emlri}'ckfln mllkl, Mehdlyyüd-din vakfı, nf­llsll Cafer veresesi mllki, Kerim Mes'ud vere­sesi millet ve yol lle mahduttur.

lbrahlm mllkl ve Cemaleckfln Mescldl, Terzı All ve çayır ve yol. (?)

2 - Sivasın dışında, Kaysertyye Kapısı'­nd~ (Mosse) anından hisseli kısmının yansının tamamı: bunun dört tarafı Ganl'nln vakfı, Can­dır'ın vakıf Hanı, Teceddln Mahmud milkl. Baba ... mllkl, manast1r vakfı, özel arazı, yol lle mahdut· tur.

Mitımandar Kemal evi, OçOncO tarafı, Şe­

ref Baba vakfı, ırmak ve Büyük Han, dördOncü tarafı yol. ( ?)

3 - Sivas harfclı1de Hoca lshak bahçesi narnındaki bahçenin tamamı. Bunun dört tarafı Çari< veresesi milkl, Kemal Cabbul mllkl, Şam­lı'nın veresesi millet, MeJrese-i Şerffe vakfı ve yol lle mahduttur.

4 - Sivas'ın Içinde Kamnatyan mahalle­sinde Ahter-1 namıyla maruf evin tamamı. Bunun Iki tarafı Attarlar Mescidl Vakfı. bir tarafı Su­başı Medresesi val<fı ve bir tarafı yol lle mah­duttur.

5- Sivas'ın dışında, Subaşı Medresesi arkasında, bir kıta arıın tamamı. Bunun bir ta­rafı Tacü'd-din Mahmud milki, Kemaliyve Medre­sesi Vakfı. bir tarafı otağ(?) nam mevzi, bir ta­rafı lahreddin Mehmed Hund veresesi m/Iki, ve bir tarafı ev yerleriyle Bakkallar.

6 - Sivas'ın Içinde Bnkkallar Çarşısında vak'l ekmekcl dükkanının tamamı. Bunun bir ta­rafı Subaşı Medresesi vakfı, bir tarafı Terkan nam Hatun. bir tarafı Attarlar Mescldl vakfı ve bir tarafı yol lle mahduttur.

1 - Sivas'ın Içinde Kas2plar Çarşısında

kAin kasap dükkanının tamamı . Bunun bir tarafı Tüsi veresesl. bir tarafı Attarlar Mescldl vakfı,

bir tarafı nehir ve bir tarafı yol lle mahduttur.

8 - Sivas'ın Içinde Kasaplar Çarşısında kAin dülekıının yansı. Bunun bir tarafı Zahreddfn ve Yahudi Mahmud veresesl mllkl, bir tarafı meıkur medresenin vakıf dükkanı, bir tarafı ya­hudi eviert ve bir tarafı yol lle mahduttur.

9 - Sivasın Içinde Kasaplar Çarşısında k6in dükkanın tamamı. Bunun bir tarafı adıgeçen hisseli dükkAn, bir tarafı Subaşı Medresesi vak-

ft, bır tarafı yahudi evleıi bir tarafı yol lle mah­duttur.

10 - Sivas'ın Içinde Kasaplar Çarşısında dl!)er dükkAnın tamamı. Bunun bir tarafı Subaşı Medresesi vakfı . bir tarafı Hanım H3tun Vakfı, bir tarafı Bulgarlı (Bulgar!) Medresesi vakfı ve bir tarafı yol lle mahduttur.

11 - Sivas Içinde Attarlar Çarşısında,

Attarlar Mescldl yakınında bitişik üç adet dök­kılnın tamımı. Bunların bir tarafı Nlzame'd-din Hanı diye bilinen Han, merhum Hurşld-11 Servan'­ın milkl. K!lmllü'd-din Mansur Hanı . Humamed'din mllkl olan saha. bir tarafı Şemsed-din bin Şere­fO'd-din baba mllkl , Selçuklyye Medresesi vak­fı, Ali Çavuş Çeşmesl vakfı, Bedred-din Zeyd mllkl, TOsf Necmed-dTn medresesi vakfı, bir ta· rafı Saklyye (su dolahı), bir tarafı Selçuklyye vakfı ve yol lle mahduttur.

12 - Attarlar yakınındaki dOkkAnın ta· mamı. Bunun bir tarafı Attarlar Mescldl, Iki ta­rafı mezkOr han ve bir tarafı yol lle mahduttur.

13 - Sivas'ın Içinde bir adet dükkAnın tamamı . Bunun Oç tarafı mezkOr han ve bir ta­rafı yol lle mahduttur.

14 - Sivas'ın Içinde Iki adet dOkkAnın ta­mamı. Bunların Iki tarafı mezkür han, bir tarafı Beddal (Bakkal) vakfı ve bir tarafı yol lle mah­duttur.

15 - Sivas'ın Içinde Oç adet dökkilnın tamamı . Bunların bir tarafı Attarlar Mescldl, Ahmed Şah Çeşmesl vakfı, ve Iki tarafı yol lle sınırlıdır.

16 - Sivas'ın Içinde, bir adet dOkk!lnın tamamı. Bunun bir tarafı merhum Mecdü'd-dfn Atabek, bir tarafı Hacı Mehmed Vakfı.

Beş40 kişi araştıncı fukahaya herbirine ayda gOmOş onbeş dirhem-ı sultanT, gönderilen ekmekden hergOn Oç okka ekmek verilmesini, fıkıh kitaplarını okutan ve ezberleten beş kişi,

39) ıs. medefeden sonra. ı7. modde arasındıı kalon (40 dlp­not r.U'n~r~lı !)~rça ; 21. m~ddeden snnra. 22 . madde arasında kalan (4ı dlpnot numaralı dört pragroı) par· ça: 46. msddoden sonra. 47. madde erA!Inda kalan (47 d'!)not numaralı ı>arnoraf) parçıılerın blrlı!rlerlnl telelp ederele buraya gımesı gorakmalctedlr. Orljlnallnln. clltll. tel,lbll bir kitap şekllndo oldti~U·

nu sondıOımız. vakfiyanin sayfaları karışmış. Mtib do.ı arapça oıduOu Için. cOmlolerln oeflş sınısına vıı mana­ya lıokmayımık. teblrl calzM. çala • kıılem kopya ot· mistlr. Ayrıca. vekflyenln. Sahlb Ata Vakfly::sl lle, Sullan"ın buna ek olarak yaplıOı vakfın karışması ol· du~u. derleme olablloceOI. akla gehıblllyor. Biz, ter· cümeye eadık kalmak Için. bu parçalerı olduOu yorde bınıktı k.

40) 39 numaralı dlpnıııun bulunduOu kısma ıılrmeııl g.:ıre·

ken 1. fll'rça .

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI ss fakthletden (IslAm hukukcularından) herbirine aylık gQmüş on dirhem-ı sultani ve gönderilen ekmekten hergün Oç okka ekmek verilmesini ve mObtedl bulunan beş kişi fukuhadan her bi­rine ayda gümüş sekiz dirhern-I Surtani ve gönde­rilen ekmekten hergün üç okka ekmek verilme­alni şart kıldı. Adı geçen fukahadan biri med­resade ımam olup şer'In ve <'rfün cem:ıatle eda­aına hüküm ettiği namazlarda, mescidde halka namaz kıldınnas ın ı , bu imarnın yaşlı, lmamlı{lın şartlarını haiz olmasını, bu suretle onun elbisesi Için gümüş, raylc on dirhem zammolonmasını ve ona, günde plşen koyun etinden, bulunmaz Ise keçi veya sığır etinden verilecek, beraberin· de gönderilen ekmekten Iki ekme·k verilmesini ve plşen et ve ekmek her gün hozır olan alevi, sAdAt, fukara, suleha'ya ve fukaha'ya kafi mik· tar da~ıtılmasın ı ve bunlardan arzu edenin ora­da yemeslnl, arzu etmeyenin, istediği yere gö­tOrmeslnl şart kıldı . Kezalik Vakıf : bir aşcı . bir kapıcı. bir ferraş tertip edilmesını ve ferı·aşın aynı zamanda Ihtiyacları temin edici olmasını, Ihtiyaç ve yakaca!Jın seneden seneye yetecek miktar olmasını , kapıcıya ayda gümüş yirmibeş dirhem-ı sultanT verilmesi, aşcıya ayda çıümiiş on­beş dirhem-ı Sultani parası ve hergün bir yemek verilmealni ve vakfın menfaatlnl gözeten kont­rolare senevi gümüş beşyüz dirhem verilmesini ve tahsildare ayda gümüş kırk dirhem-i sultani verilmesini , vakfın tamir ve termlmine bakan uataya ayda gümOş elli dirhem sultan parası verilmesini. Iki müezzlnden herbirine adı ~eçen paradan ayda yirmibeş dirhem ve medresenın kapıcısına ylnııl dirhem verilmesını şart kıldı. Emlr·l Keblr Bahae'd·din Kutlu'ya medresenın ferraşı olmak şart ıyla ayda gümüş otuz dirhem verlimesini ve bunun vefatından sonra mezkur ferraşlı~ın erkek evladına, nslah ve ersed (vonl eviadı eviadının en reşld ve en dürüstüne) usülü Ozere verlimesini şayet bu llahaeddinin nesli mOnkarlz olur Ise. medreseye ferraş olan kim­seye ayda gOmüş yirmi dirhem ve medresade naklb olan kimseye ayda gümüş otuz dirhem ve gande Oç okka ekmekten bir naslp verilmesini şart kıldı. Kezalik VAkıf. Rcımazı:ın-ı Serif'in bü­tOn gecelerinde Iki bayram. Regaib ve Berat ı:ıe­celerlnde, mOderrls, fuk::ıha, ınuidler, nakib ve medresenin salr alakadarlan içi n lftar zivafeti olarak mOkemmel bir sofra Ittihaz ve tertib edil­mesini. koyun kesflmesini şart f<ıldı.

17 - Yine Sivas'ın Içinde bir adet dük· kAnın tamamı ki, hudutları bir taraftan Şelçukly­ye Medresesi vakfı, Ikinci ve üçüncü tarafı va­kıfın Büyük Hanı ve dördüncü tarafı yol ile ınah­duttur.

18 - Yine Sivas'da bir aciet dükkanın ta· mamı. Bunun bir tarafı Mihmandar Kemale'd-din evi mllklne, bir tarafı nehre bir tarafı Vakıf'ın 80y0k Hanı'na ve bir tarafı yola bltlşiktlr.

- --- ·-- -·----- ·-- ---19 - Yine Sivas'da bir adet dükkanın ta­

mamı. Bunun bir tarafı Medrese-l Şerife'ye, bir tarafı MuzaHerü'd-din Yahya milkl, bir tarafı vA­kı f'ın Büyük Hanı ve bir tarafı yola bltlşiktir.

20 - Yine Sivas şehri dahilinde. birbiri· ne bitişik Sevvakin (Pazarcılar) Çarşısında on­bir dükkanın tamamı ki, bir tarafı Şehit Kadı izzüd-din milkine. bir tarafı Ttisi Medrese vak­fına, bir tarafı yine medrese vakfına ve bir ta­rafı yola bitlşiktir.

21 - Sivas'ın Içinde Şahne Hamarn ı namı ile maruf biri e~keklerc. biri kadınlara m;ıhsus iki hamamın tamamı ki bu hamam Sultan-ı mu­:ı::zam Gıynsü'd-dünya ve'd-din Keyhusrev bin Kılıç::ırslan tarafından vakfedilmiştir. Bunun Iki tarafı nehre, Kadı Necmü'd--din Medresesi Vak­fına .

Yukarıda4ı beyan 'Olunduğu gibi vakf olu­nan gavrimenkullerdcn Cenab·ı Hak'kın ihsan buyurduğu hasılatı tahsildar toplayıp mütevelll tahsi! edip, müşrif murakıp Medresede muhafa­za edecektir. Onu eşit şekilde. beş sehtm yap ıp, rnkabeden yanı evkafın tamir ve termlmlnden sonra, bir sehminin vakıfa :ıit olmasını, sonra viikıfın torunu Hasib Nesip, ilim ve adaleti haiz bulunon Emir-i Kebir Semsü'd-din Mehmed lbn-1 merhum Tacü'd-din Hasan lbn-1 Vllkıf'a, sonra onun nesilden neslle, göbekten göbe~e. erkek, kız eviadının dürüstüne alt olmasını ve Emir ŞemsO'd-dinden sonra tevliyete ait olan sehmln beştebiri mütevelli ol:ın kimseye ait olup, bu bestebirden arta kalanının dloer eviadına ait ol­m~sını. Şemsü'd-din Mehmed'in evlat ve nesil mlink<ırrız olur ise. mezkur sehlm ve tevlivet zikrolıınan şartlar üzerıne, Vakıf'ın dlqer erkek ve kız eviadına ait olmasını, onların da lnkıra· zından sonra tevllyet Vakıf'ın utekasının (?zatlı­larının) en do(jru ve olrıununa. sonra onları ta­kip eden eviadının ve eviadı eviMının olnununa, sonra Sıvas'ta müslümanların hakimf bulunan zat'a aıt olup, onlara tevliyet hakkı olarak. mO­tevellinln kasasından senevi gümüş altıvOz dir· hem verflmesini ve arta kalanının Evkaf'ına alt olmasın ı şart kıldı.

Ad ı geçen Vakıf, bu Vakfında Istediği de­fjişiklikleri yapma selahlyetine haizdlr. Beş se­himden baki. dört sehnıi medresenin. mescidin, iki minarenin. iki çesınenin ve Dar-ı Zivafetin va­rarına s<ırf olunmasını şart kıldı . Bundan, müder· rise ;ıvtıl< giimüş yüzelll dirhem-i Sultaniye tam bir batmım1Z buğday ekmeği verilecektir. Şafii ve ha·

t.1) 3::1 numaral ı <!i:> notun b:.ıl:.:ndı.ığu kısm:ı o!rmesl gere­ken 2. p:ırça.

42) Gir b:ıt:nr.n onll<l ol\kadır. Bi r l!ldyye ~00 dlrcme eşit olup. 400 dirhem 1283 gr. dır.

SADI BAYRAM - AHMET HAMDI KARABACAK - ---- ------· - -- - ------ ·- ··--·- ··--

nefl olen ild muidden herbirine ayda gümüş elli­..,. dlrhenH Sultanı rnezkOr elemeleten yarım .. , batman. yanm batman Oç uklyye ekme1c verile­cektir. Vol gösterici. seçldn, Islam hukunu Iyi bi­len beş kişi'den heri>lrlne ayda: gümüş ylnnlşer dirhen-H Sultani yevmı Oçer okka ekmek ve koyun etinden verilecek. Dar-c Ziyafet'de matevenı , rnclş­

rtf. mOderris ~ldl yemekler yaptıracak, baynım-1.-da Safranlı zerele pllev yapılacak. sofra ~e­nlp yeterince pide, ekmetc kondulctan sonra mQ.. denis, Iki muld (asistan), fukafıa. naklb vesalr alAkatılardan dileyen hazır olacaktır. Sükun ve sulcut lle yendl1cten sonra naklb; Sultan-ı MOS. llmlne. Omera-f MO'mlnlne, VAkıfa, ecd4t ve ,.,.. IAdınt ve büt()n milsiOmanlara dua edip cemaat •Amin• diyecek. Bunun gibi VAkıf Ramaza'nın Cuma gecelerinde &allı kadayıf alınmasını , mn. dems, Iki muld. fukaha, naklb ve ö§renc:llerfn alemtyye, yani kendilerini temylz eden bir kı· yafet Ittihaz etmelerini, Ramaıanlarda, Ba~ larda. Regalb ve Berat gecefertnde rnOtevelll ve müdenisin tayin ettfOI ücretle emin. salih ve hertOrtO yemek yapabilen bir -.çı tutulup mez. kur vakitlerde tilrfO yemeider y.ıpdmaaını tatt kıldı. MeıkOr mObarek gecelerde yemek vaktinde ve namaz kılınme amanlannda tenvfr Için mik· tar-t lclft mum verflmealnl, halkın ıstifade ve mütalea Için toplandıOı mahalde ve yaz-kış med­resenin sahasında lamdil yakılmasını abdest alı­

niCik yere llttd veya beztr ye§ından orayı ay· dınt.tmaya bfl bndll uılmuını. kıfın ve mut· fMta yakıtmak Oı:ere Ihtiyac. kaft odun ahnm&­sını, mOderrlsln dersını dinlemek Için fukahanın yaz ve kış ropıandı4ı dershane. mescld ve lcsp eden mahaller tçln hasır, sergt, suyu so§utmak Için müteaddlt kOp, su Içmek Için bardak, te­mlıfUc, abdest ıçın Uft mJktsrda lbrlk alınm• sını, mualulcta daima au bulundurulmasını, mQ. denis tedris Için hazir old'*'ndan· fukahanın, muldlertn, naklbin hazır olmasını ve hepsi otu­ronca bir miktar Kur'an okundukt.a sonra na­kJp tarafından SultarH tsllma, OmerA-l mOsll­mfne, sonre VAkıfa, abi, ve e"Vfldına , ecdadına ve gelmiş · geçmiş bOtOn mOsiOmanlara dua etmesini şart kıldı .Keıalllc v•ıot şunu de .-rt loldı ki. bu vakfın ehll mOstehlkfertnden, vakıf. tan rstthlcak alanlardan biri vefat ettt~!nde, Cenaze masraflan en Iyi şekilde tamamen va­lof tarafından yapılacaktır. Valcfın geliri, gide­rini brşıfadıOında. görevlllerin maaşı tam ve­rffecek. şayet Valof bir zaafa u~rayıp geliri d(lşti)OOnde yıllık hesap Ytıı)ılaralc herkesten meaşt nisbetinde tenkfset yapdacakttr.

Bundan sonra VAkıf Sivas'ta mezlcar med­rese yelonuıda bina ettf~l Dar-ı ziyafet'! vakf. edip onu Seyytdlerden, alev1terden, fukahAdan, suıehldan. fakirterden gelenlere yemek daflıtı· mında hazır bulunaniarta birlikte otuz nefer'e (ktı,lye) Dar-ı ZiyAfet evt laldı.

Vakıf, • Allah O'nun ~anını yüce kılsın • senenin her gününde, büyüklük ve kOçükiOkte or­ta derece, bir okka miktarı yemekle dolu otuz adet nasib (?} verlimesini şart kıldı .

NecmO'd-din4J Muhammed'In Hatibi Med­resesl. $erefü'd-dfn Osman Solsalt Zavlyesl Vak­fı, Erkekler Hamamına, OçOnc<ı tarafı , adı geçen valcfın mlikine ve Zahrü'd-dtn Muhammed vere­sesl, Şehabü'd-din Ahmed vereseslne, dördüncü taraf yola sınırlıdır.

22 - Sivas'ın içinde Bahae'd-din Ezferdad mahallesinde, Bu~day Pazarı'nda bltl şlk , üç Ha. vasıb'ın" tamamı, bu havaslb Iki taraftan Kan­sik mllkl lle. bır taraftan Hartuk ve bir taraft&n ~·ol lle muhduttur.

23 - Sivas'ın Içinde Kassarlar (Çırpıc ı­lar) Çarşısı'nda birbirine bi tişik Iki dOkkanın ta­mamı. Bunun bir tarafı Kausz Receb bir tarafı ŞemsOd'dtn Mil'mln bir tarafı Vlkıfın mülki. ve bir tarafı yol lle mahduttur.

24 - Sivas'ın Içinde bir tarafı Sultan Ka­pıtı'ndeld ble auru ve Oç tarafı yol lle mahdut yerin ondabirinin tamamı.

25 - Sivas'ın Içinde Hurhuruf (7) ma­hallesinde kaln evin tamamı. Bunun bir tarafı Ekmekcl Kerasld (?) bir tarafı Adli Şah, HüdA­dAd lle ve bir tarafı yol lle mahduttur.

26 - Sivas'ın Içinde Semerkandl namı lle maruf Tabgllh4' dükkanının tamamı . Bunun bir ta. rm MOştert Hatun Vakfı, bir tarafı FahrO'd-dtn Vakfı, bir tarafı Blydr millet ve bir tarafı yol lle mehduttur.

27 - Sivas'ın Içinde Hoca Zeki mahalle­sinde kaln Tlbgllh dOlekanının tamamı, Bunun bir tarafı Mesctd lle, tamamı Hoca Zeki mllkl lle, bir tarafı ŞemdOd-dfn Mllkl bır tarafı Hoca ve bir tarafı yol lle mahduttur.

28 - Sıvas'ın Içinde HOrhuruf mahallesin­de bir adet evin tamamı. Bunun Iki tarafı özel mOik, bir tarafı Hoce Zeki mllkt ve bir tarafı yol lle mahduttur.

29 - Sivas'ın Içinde CelAl Husrev mahaf. lesinde Iki tarafı ev ve Ozerlnde dört hücrenin tamamı. Bunun Iki tar!ifı All'nin mllkl ve dt~er tarafları yol lle mahduttur.

30 - Mezkılr medrese yakınında kl\ln evin tamamı. Bunun bir tarafı vAkıfın. Şahna hamarnı namıle maruf hamam, bir tarafı Zah­rti'd-dln Muhammed veresesl mllkl, bir tarafı Şehabe'd-dtn Ahmet mllkl ve bir tarafı yol lle mahduttur.

3f - Slvas'ta. Aşçıfar Çarşısı'nda kAin dükkanın tamamı . Bunun bir tarafı Cablr ve Dorn vakfı . Iki tarafı Kilise vakfı ve bir tarafı yol lle mahduttur.

43) 8u parwgrefın. 21. maddenin sonuno girmesi goreklr. «1 Havulb (7}

45) Tabgllı. hat ve kaOıtcılıkla liglll bir dOkUn ol alılllr( ?) .

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 57 ---- -· ---------- · - --- ----

32 - MezkOr medrese yakınında bir evin tamamı. bunun bir tarafı Yusuf vakfı bi r tarafı Nasıra'd-din Mahmut milkine bitişik, bir tarafı medresenin bahçesi ve bir tarafı yol lle mah· duttur.

33 - Sivas'ta merhum Hacı Hasan'dan satın alınan evin, bahçenin ve karhanenın tama­mı . Bunun etrafı Necmü'd-din Karaca milkl, Mahmud vakfı. Halleti Mahmud milkl, Ömer Milkl ve yol lle mahduttur.

34 - Attarlar Çarşısı'nda bitişik iki hasi· bin tamamı . Bunun hudutları Attarlar Mescldl vakf1. nehlr ve Şemsüd-din Muhammed vakfı ve Fahrild-dln Aba veresası lle mahduttur.

35 - Sivas'ta mezkOr medrese yakınında bir adet dOkkanın tamamı. Bunun bir tarafı yol. bir tarafı mezkur vakıf ve Iki tarafı Zahrü'ckftn Muhammed veresası lle mahduttur.

38 - Sivas'ta Koyun Pazarı'nda dört dük· kan ve önOç hücreden oslı oniki sehtmden yedi sehmln tamamı. Bunun bir tarafı beldenın suru, bir tarafı merhum beylerbeyt vakfı. btr tarafı Kazunl Maseldi vakfı ve bir tarafı yol ile mah· duttur.

37 - Sivas'ta Tokat kapusunda kliln ma'­sara'nın46 tamamı . Bunun bir tarafı Sultan Hanl­kAhı. bir tarafı Bahsed-din Oro (?)Kürdi evinin harlml. bir tarafı savll lle ve bir tarafı yol lle mahduttur.

38 - sıvas'ta onüç hOcreyl müştemil ve Muhyl'd-dln Yahya bın Hurrem Şah'ın Ismi lle maruf ve tahdtdden mOsta~nt Ermanhanentn (?)

tamamı .

39 - Nalbler ve Emirlerin büyüğü ve fetva l~lerlntn hamlll, CeiAiü'd-din Mahmud bin Emlr-4 Hac mlikine muttası l ekmekct dükkanının tamamı .

40 - Sivas'ta Samiye Habur mlikine mut­tasıl akmakcl dükkanının tamamı.

41 - Hamamcı Alt'nin kızınıı:ı mülkü tara­fında bir kıt'a yerin tamamı. Bunun bir tarafı adıgeçen VAkıf. bir tarafı nehlr, bir tarafı Naz Hatun ve bir tarafı yol lle mahduttur.

42 - Sivas'ın Içinde Banae'd-din defder­dar mahallesinde birbirine bitişik tki dükk§n, veledtn (?) evi ve bir kıt'a yerin tamamı ve bu­nun bir tarafı vAkıfın mtlkl ve nehlr diğer tarafı SinsnO'd-din Oğuz mtlkl . bir tarafı lldlken (?) ve dlfter tarafı yol lle mahduttur.

43 - VAkıf'ın yedinde üçyOz baş koyunun tamamı.

44 - Emir Nasrüd-din Behramşah'tan,

Emir NOrO'd-din Hamza Bey'den ve Fahrü'd-din Subaşı'nın zevceslnden satın aldı~ı emiakın ta­mamı .

45 - Koyun Pazarı'nda kiıln ve dört ta­rafı lsfahanlı Kerimü'd-din, Sudüre veresest. Si­raceddin, Kör Kerlf lle mahdut bostanın tamamı.

46 - Dar-ı Ziyafet Için seneden seneye laz ım olan eşyanın tamamı.

Mumaileyh47 Vakıf bir aşcı, bir kapıcı alı· narak kapıcının ferraşlığı da lfa etmesini şart kıldı. bundan sonra adıgeçen Vakıf şu vakfı tesis ettiği ana kadar elinde ve tasarrufunda hakkı ve milki olduğunu beyan ettiği şeylerı Allah'ın sırf rızası için Medresenin. Mescidln. Iki minarenin ve Dar-ı Ziyafet'In Ihtiyaçlarına vakfettt. Onlarda şunlardır.

47 - Dlvriğl şehrine tabi Lakarcı denen köyün tamamı. (Rum beldelerinden biri?) Bu ye­rin doğusu Kesrik (?) köyü, Heva köyü, batısı Bağik ve Una köyü hududuna. Güneyi Keptl Köyü, Kuzey! Biğ köyü ve Sefa! köyü hududuna bitişiktir.

48 - Slvasa bağlı Hubut karyesi namlle mAruf tahdltten müstağni köyOn tamamı.

49 - Dutlu şehrlne bağlı Rum beldelerin­den biri Kasrik karyesi namlle maruf ve tahdlt· ten müsta~nt köyün tamamı.

50 - Slvas'a bağlı Zara köyü yakınında kaln Ekizman köyünün tamamı. Bunun bir tarafı Havran. btr tarafıYukarı Tabın ve Yaşlı Ktltse, Ur (?) nehri, bir tarafı Barolik köyü. Zaraköyü, Ur (Llber ?) nehri. bir tarafı Kerban KöyO namın­da Sofular köyü, Ur Nehri lle mahduttur. Vakıf bunları bütün hukuk ve rüsOmu lle vakfettl.

51 - Mahnok köyü yakınında kiıln ve tah dltten müstağni Kürt köyünün tamamı.

52 - Nusredü'd-din'den satın aldığ ı Mah­mudi Haclp köyünün tamamı. Bunun hududu Baş­temali (?) namı ile maruf yere, Celal arzına, Ali Çavuş Gez vakfına. dağ'a ve Hava (Hafik ?) Re· flk köyü yoluna. Edum Fes ve Hava (Hafik ?) Re· flk arzına ve dağ'a bltlşlktir.

53 - Merzlfon'da Divane eylemelik (?) ve Kökhal köylerının tamamı. Bunlar şöhretlerlne btnaen tehditten mOstağnldirler.

54 - Ekodefteros (veya Ekutfetros (?) diye okunabilen) köyünün ve bu köye müteallik arazi ve değirmenin tamamı. Bu dahi tehditten müstağnldlr.

55 - Dodurga köyü yakınında katn Dakın (Defin ?) çiftliği nami ile maruf çiftliğin tamımı. Bunun bir tarafı Neccar nehri, bir tarafı Sey­fullah HOrrem Şah arazisi, bir tarafı Toğa Şah mllkl, Akça Tam ve bir tarafı Ebi Bekir köyü ve yol lle mahdutur.

46) Yağhane 47) 39 numaralı dlp noıun bulunduCu kısma otrecek ~

parÇa

SI SADI BAYRAM- AHMET HAMDI KARABACAK

56 - Mıltelddit odalan ve bitişlle dokuz adet hasibi ~ll han'ın tamamı . Bunun bir tarafı Hoca Nureddln bin Makrama Bale mllkt, bir tarafı Tacü'cklfn Keyo vereaeıl ve Iki tarafı yol lle mahduttur.

S7 - Attarfar sofc~nda bitişik altı adet döldeanın tamamı. Bunların l1d m-.fı Tacu'c:k1fn Keyo, bir tarafı Subaşı Medresesi ve bir tarafı yol lle mahduttur.

58 - Demireller Ça11ısı'nda yedi adet düldeanın tamamı. Bunun bir tarafı Ostad BahaG'Uin evı. bir tarafı Esld Kapan, bir tarafı Hokbbaz medresesi vakfı ve yol lle mahduttur.

59 - Harartin Çarşısında bir adet dük· kanın tamamı. Bunun bir tarafı ŞemsOd-dTn El· Cezrf Medresesl'nln vafcfı. bir tarafı Subaşı vakfı ve yol lle mahduttur.

60- Sivas'ta belediye'ye alt onüç dük· klnın yakınında d&t adet düldeanın tamamı . Bu­nun bir tarafı özel mülk, bir tarafı Semmanr (V*ı) Han'ı. bir tarafı Medres&-1 $erffe vakfı ve bir tarafı yol lle mahduttur.

6t - Belediye dOkklnı yakınınde dl§er bir dOkUnın tamamı. Bunun bit tarafı Semmanr (VaOCı) Hanı bir tarafı Iki Kardeş Mescldl vakfı. bir tarafı Vahlre (?) ve bir tarafı yol lle mah­duttur.

62 - Sivas'ta Karaca mahallesinde lcatn birbirine bitişik oduncu dükkAnı, demireller odası ve.... odasının tamamı. Suniann bir tarafı Bul· garlı Medresesl'nln vakfı. bir tarafı Bulqaryalı'nın Vakfı ve Argun. Iki tarafı yol lle mahduttur.

63 - OstOnde Subaşı Medresesi Vakfı dükfcanlan bulunan yerfn ve evlerin tamamı . Bu­nun Iki tarafı Hacı Yakup vakfı . bir tarafı Subaşı medresesi Vakfı ve bir tarafı yol lle mahduttur.

64 - Sivas'ta Karaca mahallesinde S. mura,. Dükkanının tamamı. Bunun bir tarafı Iki Kardeş Valcft, bir tarah harabe, bir tarafı Karaca veresesl w bir tarah yol lle mahduttur.

6S - Sivas'ta Karaca mahallesinde diOer kasap dükkAnının tamamı. Bunun bir 'tarafı Bul­gad medresesının vakfı, bir tarafı lsfahanl vakfı . bir tarafı ekmekcl dükkAnı ve bir tarafı yol lle mafıduttur.

66 - Belvar'da AkkAllar ('!) Çarşısında Oç adet dükkAnın tamamı . Bunun Iki taratı $0caü'd· din, bir tarafı Mama Hatun ve bir tarafı yol lle mahduttur.

67 - sıvas'ta Sultan ca ... ısı'nda dört adet dOkkanın tamamı . Bunun hududu üç taraf. tan Divan Sahibi ve bir taraftan yol lle mah­duttur.

68 - sıvas haricinde klin ve hududu be­yandan müst~nl otluk yerin tamamı .

69 - Keyluk mahallesinde TabgAh dOkka. nının, bir evin ve bir arsanın tamamı . Bunlar birbirine bitışik olup, bunlardan birinin hududu Necme'd-dfn Candar'ın vakıf hanı, mezkur vAkı· fın ve Gedik namı kimsenin mllkl, Baba Bedrl va yol lle diğeri Hamalı Emlrü'd-din All'nin medre­sesi vakfı, Necme'd-dln Candar hanı, müslüman kabrlstanı ve yol lle mahduttur.

70 - Merhum Hacı Hasan Beduz Mukab (?) Ismi lle maruf bir bahçe ve bir evin tamamı . Bunun hududu Bedre'tktin Ömer mllkl, Nasıru 'd· din veresesi. Zavlye ve Hacı mübarek vakfı ve Sosbali'nln (?) veresesl, Eblbeklr, lshak, Şeyhan (?) Turan ve yol lle mahduttur.

71 - Sivas'ta Koyun Pazarı yakınında bir oda. bir yer, ahur ve bir çevrilmiş yerin ta­mamı. Bunların hududu mezkur VAkıf ve harase (?} yol lle mahduttur.

72 - Sivas haricinde kAin. Zoynü'd-din Flrasl'den satın aldıl)ı tehditten mOsta{inl Iki parça yerin tamamı .

73 - Sivas'ta Mebkale (•) nin tamamı . hu­dudu tehditden mOstağnl.

VAkıf zlkrolunan mevkufatı bütiin hudııd hukuk. yolları, rusumlerl, mcnfaııtlerl. eklerı: mO:,temiUitı , blnalarl, tavanları, aşa!)ı ve yukarısı,

sularının mecrası . karlı~ı. dağları . geçltlerl . tepe. leri, otluğu ve mer'ası lle vakfettl. Bunların hu. dutları , OstAd Rahaü'd-din Mezrlk Şah ve şehrin suru ve yol lle mahduttur.

74 - Medrese-l MObAreke mahallesinde bir evın tamamı . Bunun Ikincisi. dört sınırı yol, tamamı TacO'd-dln Muiıommed (mülküden Iba­rettir).

75 - Subaşı mahallesinde klin evin ta. mamı. Bunun hududu bir taraftan Şehab Eban bir tarafından Aklandorsls, bir taraftan SelahAd· din ve yol lle mahduttur.

76 - Suba,ı Medresesi mahalles inde dört adet hisseli dOkkan yerinin yarısının tamamı. Bunun üç tarafı yol ve bir tarafı Bedrü'd-din Muhteslb lle mahdudtııır.

77 - Sivas tavabilnden Saman hamıan adlı köyünün tamamı olup tehditten mOstağnJ. dir.

78 - Sivas'ta Köförtlgos mahallesinde kaln bir evin tamamı . Bunun doğusu Şeref Kon. mllklne, ve Seron (?) ve Sunrıur (?) ve Hacı bak. kal .mtlklerlne ve yola nıüntehldlr.

79 - MezkOr mahallede bir ahurun ta­mamı, Bunun bir tarafı AIAO'd·din, bir tarafı Ab­durrahman, bir tarafı mezkur eve ve yola mutta· eıldır.

44) KOrl<çO · ı ~kıatık

----- ---- ---- SAHIB ATA VE VAKFIYELEP.I 59 -- -~---------80 - Sivas hartelnde k~ln tahdldten mOs­

ta~nl ve ziraata elverişli bir parça yerin tamamı.

81 - Erfll'den (Ermenl'de okunabilir) sa. tın aldıııı milkin kı, aslı oniki sehlmden, yedi se­hlmln tamamı .

82 - Sivas'ta Attarlar Çarşısında bir !.ab dOkkanın tamamı. Bunun bir tarafı Attar SeyfO'd­dln Fetvnl. Bir tarafı Tacü'd-din All veresesı. bit tarafı Hacı Yakup vakfı ve yol ile mahduttur.

83 - Haremeyn Çerşısı'nda Iki dükkanın tamamı. Bunun hududu Meltabiyye hayrının vakfı , mezkur VAkıf. lsfahanlı Vakfı ve yol lle mahdut­tur.

84 - Eski Han nAmı lle maruf hanın ta­mamı. Bunun hududu Meltabiyye hayrının vakfı. mezkOr Vllkıfın mllki, Baba Beğ (Beyl dlyd bili­nen Hokkabaz Medresesi ve yol lle mahduttur.

85 - Sivas'ta Bıcakcılar Çarşısı'nda kAin bitişik sekiz edat dOkkAnın tamamı. Bunların hu­dudu Meltablyye hayrının vakfı, mezkOt VAkıf, ve yol lle mahduttur.

86 - Sivas harfetnde bir ev Içinde Iki gOzO mOştemll Bekir ve Berrü'd·din nam kimse­lerin adlarıyla maruf ev ve Iki taşlı değirmenin tamamı. Bunun hududu nehlr, Medrese-l Şerlfa vakfı ve yol lle mahduttur.

87 - Sivas hartelnde Kızıica Köy mevki· Inde bulunan bir parça bataklık yerin tamamı. Bunun hududu NecmU'd-din Medresesi vakfı, Ha­cı Zeki Mescidi vakfı, Allah Gazi mllki ve Ke­maliye Medresesl'nln vakfı ve yol lle mahduttur.

88 - Kayserlyye yolunda (caddesinde) Iki kıta yerin tamamı. VAkıf zlkrolunan vakıfları, cetvelleri.,, sAkiyelerJ50, mekAnları , meskenlerl, sulak-kurak yerleri, englnlerl, yOksekllklerl, çeş· melerl. kuyuları. kaynakları, çayları, ıhariç-dahll, muttasıl, mOnfasıl (Ilgili-Ilgisiz) bütün haklarıyla birlikte. kaldelerini cami ve şartlarını havl, en­gellerden hiill, dafi'Aiardan ari, olarak vakf-ı Sa­hlh-1 Şer'l, hapsl sarihi mer'l tesbiliSI muteberi mer'lle vakf ve hapsetti. DOnyanın sonuna ka­dar satış, ba~ış, rehin, lrs. temllk ve temellük olunamaz. Bir seneden ziyade mOddetle tcar ve mOsakatsı olunamaz. $ayet zaruret doaar Ise. Oç seneye kadar maddedie ıcar ve mosakat yapıla­bllecek ve birinci akdln müddet! bitmeden. Ikinci aklt yapılamayacaktı r. Vakıf zlkrolunan akaratın güzel ve mOkemmel bir şekilde lşletllmeslnl, Ce­nab-ı Hak'kın lhsan buyurduğu mahsülun, usuiO evkafı tamlrlne. termlmlne, arazinin sulanma­sına, nemalanmasının tezyldlne sarf edilmesini. kiraların da gQzel bir şekilde tahsil edilmesini, lfrat ve tefrltten keçınılmasını. çıkan hasılat kafi gelmez Ise, bu hususun mütevellinln Insiyatifine bırekılmasını şart kıldı.

. Mezkur Vakıf, her cuma gOnlert atmıf dırhem kıymetinde bir s ığ ır kesilip ve etinden başka, bütün sakatatları satılıp, onun parası lle pide satın alınarak et ile beraber medresenin kapısında fakir ve yoksullara veri lmesini şart kıldı. Tevliyet ve nezareti, sağ oldukca kendi net­sine, sonra torunu Atılgan Emir Şemsü'd-din Mu­hammed lbn-i merhum Tacü'd·din bin Hasan'a be­yan edildiği şeklide şart kıldı.

Kezalik ve yine, Vakıf, zikrolunan hayratı­nın medrese, mesctd, minarc, dar-ı ziyafet, ma­mur, oturmaya elverişli bulunoukca, mezkur mas­rafiarına sarf olunmasrna, bunlar yıkılıp ve harap olur ise. asıl mı:ı1 ile ikinci ve üçüncü defa yeni· lenmesini, ve her .hangi bir sebeble yeniden ya­pılması, mümkün olmazsa onların mesalihtne sarf olunan sadakanın fakir ve yoksullara müsiOman­lara sarf olunmasını. mütevelli evladı. utekaSJ ve tahsildar, evkafın tamir, termim, emvallnln tah· siline, fukı! raya sarfına rlayetle, bunları hüsn-ü lfa'da (iyi idare) bulundukca. bunların hisselert­nın yukarıda belirtildiği gibi verilmesini, tayin edilen giderden artar Ise. onunla vakfa akar alı· nıp, Medreseye, Dar-ı ziyafe'te vakf olunmasını, ve bu akarın masrafı evkafr mezkurenin masraf­larının aynı olmasın ı şart kıldı. Blnaenaleyh zikr· olunan mevküfatın cümlesi, beyan edilen şartlar, tafsil edilen kanunkır üzere Vakf-ı Sahih-1 Ser'i, haps-I sarih-I mer'l. sadaka-ı cariye, yukarıda ge­çen sadakalar gibi, hurumat-ı JlahiyeS4 lle haram, hükmO ilahi lle mOekketss, emri Ilahı lle sonsuz. ebedi. tebdil ve tagvirden masun, nakil ve tah­vilden mahfuz oldu. Üzerine gelip geçen zaman­lar. asırlar onu tekit ve takviye edecek, usulu tagylr ve teferruatı tebdıt olunmayıp, şera'it-1

mukarrere kaldeleri t eyid olunmuş, rusOmu son­suz olacaktır. Allah'a yevmi ahiret'e, meleklere, Kitapiara ve Peygamberlere lman eden Sultan, Melik, Vezir. Emir, Vali, Muhtesip56 veya zalim ki bunlardan hiçbirisine bu hayrıo tağylr, t ebdil, na­kız ve tahviline yeftenmek heliii değild i r. Her kim bunlara cüret eder Ise onun hasmı Allah nasibl ateş, malı kefen. meskeni cehennem. cüm­le melekler. dürüst kişilerin laneti onun üzerine olsun. Vakıf Hazretlerini niyetine göre. Allah müklifatlandıracaktır. Her kim ki Işittikten sonra, bunu bozmaya ye1te1irse, vebali ve günahı , bo­zanların üzerinde olur. Allah duyucu ve blllcldir57.

Yukarıda Imzası bulunan.kadrlar şeyh!

Mevleina Ebüssena Mahmut ibn-1 Ebibekir lbn-1 Ahmed Urmevi'nin huzurunda, mahkemeden son·

49) Ark, bend. kilçiık baraJ. SO) Su dclabı 51) Sebll. Allah ması lçln h~yrat 52) Meyvelerinelen bir miktarını olmak şArtıyla , a!)acı vcy:ı

ba!lı btrlne vermek. 53) A~3tlılar 54) Allah'ın yasakladıılı şeyler

SS) Hükm-ü IlAhi Ilc pekleş tlrllmlş 56) Ougunkü bir nev'l Belediye Zabıtasr , Oortordar . 57) Ayet meali

• SADf BAYRAM- AHMET HAMOI KARABACAK

,.._ vllufın aMbl üzerine zikrolwwı evbfın ath­het ve IOzumuna hılnHl f81''1, muhkem ve merı bir hüküm lle. hülalm kazasına, lmemlar, illmler, adil ve güveniUr kJşller. mecliste haz'ır olanları Hlcn altiyüz seksen senesi Zllk.AdesJnln'l ewel­lerinde ,.tllt gösterdi.

Hamd. &lemlerin Rabbınadır. Salat ve se­lim Hı. Muhammed Ye O'nun c6mert ve temiz Ehl.f Beyt ve esMbına olsun.

Bo vıtlcftyenln muhtevtyatına ve yukanda geçeniete AhmedT Yahya,

Alleh'a Muhtaç Ye O'nun nezdinde lsttO. far eden Mahmud Muhammed lamall bin Mu­hanmed.

Omer bin Omer-11 Emevt lbnll Hasan blrı Omer-il Hattp • Allah O'nu af buyursun. •

Bu vakflyede satışı" yapılan ve parası bluat alınan hususlar, Allah'ın rahmetini uman Unnevt Omer bin lsmall Muhammed bin Ahmet bin Abdurrezak .. Allah O'nu cennetinde nzıklan­

dırsın- lbn.f Nazır el Taberlnf*l .. Allah O'nu af buyursun

Ahmed bin All bin MübArek de bu hususa şahitlik yapmıştır.

Rahmln ve Rahtm olan Allah'ın adıyla

Iş bu kltabın6' (vakflyenln) muhteviyatı, şahltierin şehadettyte, nezdlmde sabit olmuştur. Bunun geçerliliOine. sıhhat ve IQ.zumuna ve gO­venilir şahltierin bu hOkmüne şahit oldu(luna hükmettlm. BOtOn Rum (Anadolu) Olkelerinde hAkim, ben Muhammed bin E1 • MeUrtm'l 10 Scwal 694 (19 Şubat 1295)63.

Sultan-ı lwım • Allah. O'nun şanını yOce kılsın • bu kitapta (vakflyede) zlkrolunan yerleri, Izah edildiQI şekilde, muayyen yerterin yaranna, şer'l sahlh bir şeklide vakfetmlştlr. Ben de O'nun sıhhat ve hlzumuna hilkmettlm ve bu hususta sorumlulan olarak şahit gösterdim. AR bln-1 .Ab­dullah Muhamed el-Tallbl Kad1 el-asker Mu­su~ tarihinde yazdı.

Hamd-ü seni, arzuları gerçekleştiren, gO· zel arnellere ulaştıran Allah'a hasdır. Hayır, Iyi Işler, takva Ozerlnde siz yardımlaşınız. Buyru!)u ile emreden, verici ve alıcı ancak O'dur. Itaat ancak O'na yapılır Ben şehadet ederim ki, Allatı'. tan başka tapınılacak bir varlık yoktur. Ve O'nun benzeri de bulunmamaktadır. Bu öyle bir tanık­tır ki. şOphe ve kuşkudan arldlr.

Yine şehadet ederim ki; Alemiere rAhmet olarak gönderilen ve halka sOnnet ve tarzı 6§­reten. müslümanların yekvücOd bir bina olup, biribirini tamamlayan ve tutan olduğunu söyleyen Hz. Muhammed O'nun kulu ve sadık elçlsldlr. Sallit ve selAm O'nun temiz Ehl-1 Beyt'lnln ve cömert arkadaşlarının Ozerlne olsun ..... 65

Bundan sonra devlet işlerını tekeffOI et­miş bulunan ve umum-u, Memleketin nlzımı. Sa­hib-I Azam Düstur-u Muazzam, All bin HOseyln Sivas'ta kale kapısı karşısında medrese lllf&Stnı

Mevtlne Sulten-ı Azam Zıllulllhl fi'I-Aiem SeiAtin-i Omemin Seyyldl. arap ve acem meliklerinln efen­disi, Sultan Ebulfeth, Keyhüsrev lbn-1 Sultan Said RüknO'd-din Kılıçarslan lbn-1 Sultan Said Gl­yasü'd-dtn Keyhüsrev lbn·l Sultan Said Alaü'd·din Keykubat'a arz ve yüksek reylne (onayına) mü­racaat etti. Iş bu Sultan da o medresenin ya­ranna aş~ıdakl emiAkl vakfettı. Onlar da şunlar­dır :

t - Sivas'ta Farls nahlyeslne ba~h Nlko­sa (?) Valdln, MaOara ve maruf yerin tamamı.

2 - Slvaa'a baOiı KOtnl Çiftliğinin tamamı

3 - Mezkur, Farls nahlyesine ba~lı Yaşlı Kilise adlı çiftliğin tamamı.

4 - Slvas'a bağlı Halit ve Yazır Çiftliği diye bilinen çiftlığin tamamı .

5 - Kısmen, Faria ve Kısmen Slvas'a bağlı Merli Ebruh diye bilinen _çlftllğln tamamı.

6 - Slvas'a bağh KOtnl çlftliQI namı lle manıf çiftliğin tamamı66.

Bunların cOmlesi dört hududu müştemll olup, kıble (gOneyl) Emre karyNI hududuna, taş ağıl mevzilerlne, Hud karyesine alt araziye, Da­nltmentll mevzilerine ve Ayvasemrl(?) mevzile­rine sınırlı olup. DOOu tarafı. Emre Karye91 hu­duduna, Zur nehrine, Zur'a mensup araziye ve kuzey tarafı Merak'a mensup araziye ve Nadl· rln vakfına, RemrAk mevzilerine ve Kemenker başmevzllerlne, Zara'ya mensup mevzilere sınır­

lıdır. Batı tarafı Ayva Semrl mevzllerlne, Ekrak Baba'ya, Alla nehrine, KOrkO köyOne alt araziye ve lbleyl (?) namı lle maruf mevzilere sınırlıdır. Vlkıf bunları bllcOmle hudud ve hukuku, mera­nk ve levahlkl, eklerl ve kolları ve bunlardan sayılan, bunlara alt arazi k!, engin ve yüksek yerleri, daö ve tepelerl, dereleri, mamur ve gay­rimarnur yerleri, suları, meyvell ve meyvesiz aQaçları, odunluk ve kerestellkleri, yazlık ve kış­lık yerleri, bafıçellklerı. otlukları, blnaları, mes­kenlerl, hayvan sağacak ve bağlıyacak yerleri. harman yerleri, çayır, orman, eski, yeni, uzak.

58) 1282 Şubet batı 59) Vtkıl'ın muhtelif ••hıalarden utın alıp, Vakfına llAvo

ettiOI g1yrımenkullere f&h ıtllk YIPtıOını belirtmektedir.

60) BOyOk KaOan'ın oturduOU Unnlye'den gelen lerin Kon· Y8'da el OatOnde tutulduOunu gösterir.

81) Vlkflyenln klı.p fekllnde tertip edilmiş olduGunu {)63· t.rıyor.

82) ANdolu'nun en yOksak rütbeli Kldı11 olduOu anloşılı· yor.

63) Sahlb Ati, 61d0ktan tO yıl •onra. Vakfiyeda tarıh ta· nalcuzları g6r010yor. V1kflyedo gaçan tarihler sırası lle f6yle: Z11k6de 680 (Şubtt 1282) 19 Şevvii 694 (t9 Şubat 1295) 24 Zllhlcce 678 (24 Nlaen 1280)

64) V1kflyantn oriJ inliinin hattatının Kazasker (?) olduğunu pterlyor.

85) fulkllk vtr. e&l 2. mldde Ilc nynı, mükerrer yezılmıf

SAHIB ATA VE VAKFiYELE.t1l 61

yakın, bltlşlk, ayrı, mezkur ve geyrlmezkur bil­cümle mensupları ile birlikte ebedlyyen sonsuz ve geçerli olarak sıhhatine manl şartlardan hall olarak, vakf-ı Sahlh·l Şer'l lle vakfettl.

Mütevelll, bunun üzerinde Nazırdır. Sahlb üi Azam, uğurlu Medresenin banlsl - Allah O'nun lkballnl muhafaza buyursun - Yüce Allah'a şahit gösterdi. Bütün çlftlikler, zlkrolunan hudutlar ve bunların sınırları, tümü, ebedi ve sonsuza kadar vakıf ve sebll olarak kalacaktır. Hiç bır surette bağış, rehin ve temlik olunamaz. Allah'a ve Ahi­rete lman eden Imam, Sultan, Amir- Memur, kadı • hAkim vesalr halka, bu vakfı tebdil ve Ip­tal heiAI değildir. Herkim bunlara, cüret ve yar­dım eder Ise. Cenab-ı Hak ve cümle halkı ona lanet etsin. Cenab-ı Hak onun hiç bir lbAdedlni kabul etmesin. Ve ona cehennemı hazırlasın. MünAfıklara olan azap lle azap etsin. Zlkrolunan vech üzre hüküm, kaza ve Imza, kaza ve hüküm babından kazaları ve hükümleri geçerli bulunan kadıdan sadır olmuştur. Dünyanın sonuna kadar Iptal, bozulmasına, değiştirlimesine feshine mü­saade yoktur. VAkıfın ecrl tasadduk edenleri mü­klifatlandıran, ve Iyilik yapanların eclrlerlnl, zayi kılmayan CanAb-ı Hakk'a aittir. Bu vakfın s.tlhat ve luzumuna hüküm altıyüz yetmiş sekiz senesi Zllhlcceslnln yirmidördüncü günü vakl oldu. (24 Nisan 1280).

Bunu Talibi67 yazdı. Hamdü Sena Allah'a hastır. Bu vakfiyanin doğruluğuna şahitlik yapan kimseler:

Bu vakfiyanin muhtevlyatına doğruluğuna Abdülhak bin Arnmar şahitlik etti.

... Ben, Muhammed bin el-Rüşdi Ca'fer ... Ailah O'nun akıbet\n\ gOzel ey\esln. Burada va­rit olan hususlara şahitlik ederim.

Lala Halil bu hususlara şahitilk eder. MevdOd bin Ahmed bu hususun doğrulu­

ğuna şahitlik eder. Ömer bin llyas ...• Allah O'nun akıbetlnl

güzel eylesin - bu hususun luzOmuna şahitilk eder.

Abdülaziz Hasan El • Rumi bu hususa şa­hitlik eder ve kendi yazısı ile bunu yazmıştır.

El - Hüseyin bin Ali bu hususa şahitlik eder. Ahmet bin el • Hüseyin, -Allah O'nun akı·

betinl güzel eylesln- bu hususa şahitlik eder. Ve bunu kendi eliyle yazmıştır. ·

Meclis nezdinde bu hususa Ebu Bekir bin Ahmed şahitlik eder. · Allah O'nun akıbetine acı· s ın.

Emrullah Babfıi bin Muhammed bu hususa şahitlik eder ve bunu kendi eliyle yazmıştır.

Sultan-ı Azam, milletlerln boynuna malik ve Sultanların Sultanı - Allah O'nun saltanatını daim ve yardımcıianna yardım eylesin- Beni adı geçen vakfiyedekl lkrarına şahit kıldı ve göster· di. Ben lutufkör olan Allah'ın rahmetine muhtaç,

--··· - ···--·------ .. -· -···- - -

zayıf kulu Mes'ud bin Muhammed bin Mahmud El - Berberi(?) el asi {Berberl asıllı}, tarihinde bu hususlara ve lkrarına şahitlik ettim.

(Bu defterln sonunda, latin harfleriyle Şli not bulunmaktadır.)

Bu vakfiyenln, Şer'l Mahkeme Sicilieri 'nde aynı olup olmadığı sorulmuş ve alınan karşılık· ta, bulunmadığı bildirilmiştir.

Dosyası 3/7/1945 gün ve 204750/197

* •• SAHIB ATA'nın AKŞEHIR'dekl MUTFA~I

Akşehirde, Sahib Ata Vakfına ait olup, tamamen yok olan ve yeri arsa ha­line gelen mahallin, Maarif (0 devrin Milli Eğitim) Müdürlüğü adına 1890 se­nesinde zaptı hakkında, Meclis-i idare-i Evkaf'ın, zabıt varakasını da önemine binaen yayınlıyoruz (Foto. 24). Maarife verilen bu arsanın 1261) tarihinde yapı­lan Sahib Ata'nın Hfmigah veya imareti olma ihtimali bulunmaktedır. Metinde •matbah• dediğine göre burasının ima· ret olma ihtimali kuwetlidir.

MECLIS-I IDARE·l EVKAFA MAHSUS ZABIT VARAKASI

Evrak numarası 19/779 Tarih vürOdi 13 Temmuz 306 (1890) Masasına itası tarihi Temmuz 306 Karar tarihi : 3 Ağustos Zabıt KAtibinin Imzası

Aza-ı Mevcudeden birinin Imzası.

HULASA-1 MEVAD Akşehlr'da kfıln Sahibi Ata Vakfı'ndan olup,

meşrutunleha kamilen münderis olarak arsa ha­lini lktlsab Iden matbahfı8 mahallinde Maarif na· mına zabtı hakkında

KARAR Clhetl derkenar vechile sabıkan Kuyud

Hakani'ye Imza (Topra) Torba Relsvekill Rasim Paşa All Rıza Efendi Fehml Efendi Mahmud Raslh Bey Mahmud ve Aziz Efendi Nuri Bey Mehmed Münlf Efendi Kaşlf Efendi Selahaddin Bey Sait Efendi Hilmi Efendi Aziz Bey !smail Efendi

67) Hattat tekrar Ismini belirtiyor. 68) Mutfak

____ ,.,., ..... ~ ------------------~ ~ -----------

.. !

SAHIB ATA VE VAKFlYELERI 89