Á miña nai, Noeline Kelly.

Ao meu pai, Brian Kelly.

Ao meu home, Robert Duncan.

CAPÍTULO 1

A ORIXE DAS ESPECIES

Cando un naturalista novo comeza co estudo dungrupo de organismos completamente descoñecidopara el, ao principio vacila moito no intre de de-terminar as diferenzas [...] porque non sabe nadaverbo da cantidade e xeitos de variacións aos queestá suxeito o grupo...

Charles Darwin, A orixe das especies

Pola altura de 1899 xa sabiamos dominar a escuridade, pero nona calor de Texas. Levantabámonos de noite, horas antes da alba,cando polo levante apenas había unha mancha azul ao longo doceo e o resto do horizonte seguía negro coma un chamizo. Pren-diamos as lámpadas de queroseno e levabámolas por diante ásescuras, coma se fosen os nosos propios soles trémulos. Pordiante había todo un día de traballo antes do mediodía, cando atremenda calor nos escorrentaba a todos para dentro da nosagran casa, coas ventás tapadas con contras, e alí nos deitabamos,vítimas suorentas, nos escuros cuartos de teito alto. O habitualremedio da miña nai, que consistía en zarrapicar de refrescantecolonia as sabas, só duraba un minuto. Ás tres da tarde, a horade levantármonos de novo, a temperatura seguía a ser mortal.

En Fentress a calor era un tormento para todos, pero eran asmulleres as que máis sufrían por culpa dos xustillos e as enaguas.(A min aínda me faltaban uns anos para sufrir esa forma de tor-

5

tura exclusiva das mulleres.) Afrouxaban as baleas e pasaban ashoras a suspirar, maldicindo a calor e tamén os maridos porarrastralas ata o condado de Caldwell para plantaren algodón epacanas e criaren gando. A miña nai abandonaba temporalmenteos postizos do pelo, un falso floco rizado, e un rolo de pelo decabalo, plataformas sobre as cales construía diariamente unhaelaborada montaña co seu propio cabelo. En días coma aqueles,cando non tiñamos visitas, ela mesmo metía a cabeza baixo abilla da cociña para que Viola, a nosa cociñeira mulata cuartei-rona, lle bombease auga ata deixala enchoupada. Nós tiñamosprohibidísimo rírmonos daquel impresionante espectáculo. Aca-bamos aprendendo (incluído o meu pai) que cando a miña nairenunciaba á dignidade por causa da calor, o mellor era afastarsedela.

Aquel verán eu tiña once anos e era a única rapaza de entresete irmáns. Cabe imaxinar unha situación peor? Chámome Cal-purnia Virginia Tate, pero daquela todo o mundo me chamabaCallie Vee. Eu era a do medio, entre tres irmáns máis vellos(Harry, Sam Houston e Lamar) e tres irmáns máis novos (Travis,Sul Ross e o cativo, Jim Bowie, a quen lle chamabamos J. B.).Os pequenos eran capaces de durmir durante o mediodía, ásveces incluso amoreados uns enriba dos outros, coma se fosenuns cachorriños suados e fumegantes. Os homes que viñan doscampos e o meu pai, que volvía do seu despacho na factoría dealgodón, tamén botaban a sesta; primeiro mollábanse coa augamorna que sacaban do pozo en caldeiros de lata, na solaina dassestas, antes de se deitaren rendidos nos catres de corda.

Si, a calor era un tormento, pero tamén me proporcionaba li-berdade. Mentres o resto da familia durmía a sesta, eu baixabaen segredo ata a beira do río San Marcos e alí gozaba da miña

6

diaria folganza sen escola, sen nocivos irmáns e sen a miña nai.Certo que non tiña permiso para facer tal cousa, pero tampoucome dixo ninguén que non podía. Conseguía escapulirme porquetiña o meu propio cuarto ao final do corredor, mentres que osmeus irmáns tiñan que compartilo; eles seguro que me delataríannun chiscar de ollos. Que eu soubese, aquelo era a única vantaxede ser a única rapaza.

A nosa casa estaba separada do río por unha faixa de cincoacres de terreo con forma de media lúa, cuberta de matogueira.Sería un suplicio abrirme camiño por alí de non ser porque osfregueses habituais do río –cans, cervos, irmáns– formaban uncarreiriño estreito a través dos traizoeiros abrollos que me che-gaban pola cabeza, e cuxos froitos se me enganchaban no pelo eno mandil ao pasar encollida entre eles. Entón espíame ata que-dar só coa camisola, aboiando boca arriba e coa roupa interior ámercé da suave corrente, gozando co frescor da auga que me ro-deaba. Sentíame coma unha nube a xirar suavemente nos remuí-ños. Desde alí observaba os sedosos casulos das avelaíñas no altodo vizoso dosel que formaban as gallas dos carballos sobre o río.As avelaíñas parecían imitarme, flotando nos seus propios glo-bos de seda contra o azul turquesa do ceo.

Aquel verán, todos os homes, agás o meu avó, Walter Tate,cortaron o pelo ben curtiño e rasuraron as súas grosas barbas emostachos. Parecían espidos coma as salamántigas cegas, polomenos durante a semana que tardamos en recuperarnos da im-presión de velos con aqueles queixos tan pálidos e finos. Por in-crible que pareza, o avó non se incomodaba nada pola calor, apesar da gran barba branca que lle caía sobre o peito. El dicía queera por ser home de hábitos regulares e moderados, que nuncabebía whisky antes do mediodía. A súa vella e cheirenta levita xa

7

daquela estaba irremediablemente pasada de moda, pero el nonquería saber nada de despedirse dela. Malia os regulares lavadoscon benceno realizados por SanJuanna, a nosa criada, á levitasempre lle quedaba o cheiro do balor e unha estraña cor que nonera nin negra nin verde.

O avó vivía connosco baixo o mesmo teito, pero era máis bencomo unha figura fantasmal. Había tempo que deixara a xestióndo negocio familiar nas mans do seu único fillo, que era o meupai, Alfred Tate, e el pasaba os días dedicado aos seus «experi-mentos», no «laboratorio» que tiña na parte traseira. O labora-torio non era máis ca un vello cabanel que antigamente fora parteda casa dos escravos. Cando non estaba no laboratorio, era por-que andaba á busca de espécimes ou ben quedaba recluído cosseus vellos libros nun escuro recanto da biblioteca, onde ninguénousaba molestalo.

Pregunteille á miña nai se eu podía cortar o pelo, que me caíanunha densa e abrasadora melena polas costas. Dixo que non,que non me quería ver por aí tosquiada coma unha salvaxe.Aquilo pareceume manifestamente inxusto, ademais de abrasa-dor. Así que argallei un plan: iría cortando un par de polgadascada semana, só un par de imperceptibles polgadas, de xeito quea miña nai non se decatase. E non había de decatarse porque tiñapensado camuflarme con boas maneiras. Cando eu puña o dis-frace de señorita moi aqueladiña, ás veces mesmo podía fuxir dasúa estrita vixilancia. Ela sempre andaba agoniada coas constan-tes esixencias da casa e o incesante bulicio dos meus irmáns. Nonse pode imaxinar o caos e o rebumbio que seis irmáns poden cau-sar. Ademais, a calor agraváballe as agudas cefaleas que padecía,e tiña que recorrer a unha boa cullerada do composto vexetal deLydia Pinkham, famoso por ser o mellor purificador de sanguepara mulleres.

8

Aquela noite collín unha tesoira de costura e, con moita emo-ción e o corazón acelerado, cortei a primeira polgada de pelo.Observei o suave feixe de pelo depositado na palma da man. Es-taba dando un paso adiante cara ao novo século, para o que sófaltaban uns poucos meses. Aquel pareceume un gran momento.Pola noite durmín mal por temor á mañá.

Ao outro día, baixei polas escaleiras a almorzar aguantando arespiración. As tortas de noz de pacana soubéronme a cartón.E sabedes o que aconteceu? Pois nada de nada. Ninguén se deude conta nin o máis mínimo. Quedei aliviadísima, pero taménpensei: «Vaia, o típico nesta familia». De feito, ninguén se deca-tou de nada ata que pasaron catro semanas e desapareceron catropolgadas; entón, unha mañá, a nosa cociñeira, Viola, miroumecon malos ollos, mais non dixo nin unha palabra.

A finais de xuño ía tanta calor que por primeira vez na historiaa miña nai deixou apagadas as candeas do candelabro durante acea. Mesmo nos permitiu a Harry e a min saltarmos durante dúassemanas as clases de piano, cousa que estivo ben. A Harry caíallea suor sobre as teclas, e por iso lle esvaraban á hora de tocar ominueto en sol maior. Nada do que tentasen a miña nai ou San-Juanna conseguía devolverlle o brillo ao marfil. Ademais, a nosaprofesora de música, a señorita Brown, xa ía vella, e o seu decré-pito cabalo tiña que traela en calesa desde Prairie Lea, que estabaa tres millas. Igual quedaban polo camiño e tiñamos que sacrifi-calos aos dous. Ben mirado, non era mala idea.

O meu pai, ao saber que iamos perder as clases, dixo:–Pois paréceme ben. Un mozo necesita tanto o piano como

unha serpe necesita un polisón. A miña nai non quería oír falar diso. Quería que Harry, o máis

vello de todos cos seus dezasete anos, fose un cabaleiro. Tiñaidea de mandalo á universidade cando fixese os dezaoito, a Aus-

9

tin, que estaba a cincuenta millas. Segundo dicía o xornal, na uni-versidade había quiñentos estudantes, dezasete dos cales eranmozas moi ben vixiadas na Escola de Artes Liberais (coas op-cións de música, lingua ou latín). A idea do meu pai era outra:quería que Harry fose empresario e algún día tomase as rendasda factoría de algodón, das plantacións de pacanas, e que entrasena francmasonería, tal como fixera el. Así e todo, e vendo as cou-sas en conxunto, ao meu pai seica non lle parecía que as clasesde piano fosen mala idea no que a min respectaba.

A finais de xuño, o Fentress Indicator informou de que a tem-peratura alcanzaba os 41 graos no medio da rúa onde estaban asoficinas do xornal. O periódico non mencionaba a temperaturaá sombra. Pregunteime pola razón, pois ninguén que non esti-vese tolo pasaría máis dun segundo ao sol, a non ser que fosepara desprazarse lixeiro ata a seguinte sombra, xa fose de árbore,cortello ou besta de tiro. A min parecíame que a temperatura ásombra sería moito máis útil para os veciños da nosa vila. Re-dactei unha carta ao director para facerlles esta observación e,para o meu grande asombro, o xornal publicouma á semana se-guinte. E para maior asombro da miña familia, comezaron a pu-blicar tamén a temperatura á sombra. O feito de lermos que sóhabía 35 graos á sombra facíanos sentir algo máis frescos.

Produciuse un aumento repentino da actividade dos insectostanto dentro coma fóra da casa. Os saltóns chimpaban en raba-ños baixo os cascos dos cabalos. Os vagalumes saían en tal can-tidade que ninguén recordaba un verán cun espectáculo maior.Todos os seráns, os meus irmáns e eu xuntabámonos na solainadianteira da casa e competiamos por ver quen era o primeiro enalbiscar o brillo dun lucecú. Moita emoción e honor deparaba avitoria, sobre todo desde a vez que a miña nai colleu unha fitade seda azul do cesto da costura e recortou un lindo medallón,

10

con todas as súas cintiñas colgando. Entre cefalea e cefalea bor-doulle con fío de ouro a inscrición PREMIO VAGALUME DE FEN-TRESS. Era un premio elegante e moi cobizado. O gañadorlevábao posto ata a noitiña seguinte.

As formigas invadiron a cociña como nunca antes fixeran, ea Viola tíñana torturada. Marchaban en formación militar a tra-vés de diminutas físgoas abertas nos rodapés e nas ventás, e avan-zaban dereitas ao vertedoiro. Viola declaroulles a guerra en van.Andaban desesperadas na busca de auga e non había quen as de-tivese. Os vagalumes tiñámolos por unha bendición e as formi-gas, por unha praga, pero a min ocorréuseme cuestionar porprimeira vez por que tiña que haber tal distinción. Eran todascriaturas tentando sobrevivir á seca, igual ca nós. Eu pensaba queViola debería renderse e deixalas en paz, pero reconsidereinocando descubrín que a pementa negra da ensalada de ovos nontiña nada de pementa negra.

Mentres que certos insectos nos invadían, outros habitantesnormais do noso predio, como podían ser as miñocas, desapa-receran. Os meus irmáns queixábanse da falta de miñocas parapescar e do difícil que era cavar na seca e dura terra na buscadelas. Talvez vos teñades preguntado se as miñocas se podenadestrar. Pois ben, aquí estou eu para dicirvos que si. A soluciónpareceume obvia: as miñocas sempre aparecen cando chove, enon custaba nada fornecerlles algo de chuvia. Dediqueime a levarun caldeiro de auga ata unha zona sombriza que había nos cincoacres de maleza e vertíaa no chan, sempre no mesmo lugar e unpar de veces ao día. Transcorridos cinco días, non tiven máis queaparecer por alí co caldeiro para que as miñocas, atraídas polosmeus pasos e a promesa de auga, se abrisen camiño ata a super-ficie. Apañeinas e vendinllas a Lamar a un centavo a ducia. Lamarinsistiume para que lle dixese onde as atopara, pero negueime.

11

Así e todo, si que llo confesei a Harry, o meu favorito; a el nonpodía ocultarlle nada. (Vaia, case nada.)

–Callie Vee –díxome–, téñoche unha cousa para ti. –Foi ata asúa mesa e sacou un caderniño forrado de coiro vermello quepuña Recordo de Austin na tapa–. Mira –dixo–. Nunca o usei.Podes empregalo para anotares as túas observacións científicas.Ti vas para naturalista.

E que era exactamente un naturalista? Eu non o tiña claro,pero decidín facer de naturalista o resto do verán. Se só consistíaen ir anotando todo o que vía arredor de min, entón sabía facelo.Ademais, agora que tiña onde anotar todo, empecei a ver cousasnas cales non reparara antes.

As primeiras anotacións que tomei foron sobre os cans. Porculpa da calor, quedaban deitados na terra coma se estivesenmortos. Por máis que os meus irmáns máis novos, de aburridosque estaban, se dedicasen a amolalos chuzándolles con paus, elesnin se molestaban en alzar a cabeza. Levantábanse o suficientepara lamberen no bebedoiro e despois deixábanse caer de novoao chan levantando o po nas leves depresións que formaran naterra. Ao Ajax, o can de caza do meu pai, non o dabas levantadonin disparando unha escopeta a dous palmos dos seus fociños.Alí quedaba el deitado, coa boca aberta e os dentes á vista. Desexeito foi como descubrín que o padal da boca do can ten unhasprofundas estrías orientadas para atrás na dirección da gorxa, sendúbida que co fin de facilitar a pasaxe da resistente presa nunhaúnica dirección, que viña sendo a de tragar. Anotei isto no ca-derno.

Observei que as expresións faciais dun can se manifestan prin-cipalmente no movemento das cellas. E escribín: «Por que oscans teñen cellas? Por que necesitan cellas?».

Pregunteillo a Harry, pero el non sabía.

12

–Vai preguntarllo ao avó –díxome–. El si que sabe desascousas.

Mais eu non quería. O vello tiña tamén as súas enormes emestas cellas, tal que as dun dragón, e a min, que era unha rapa-riga, resultábame unha persoa demasiado impoñente. Que eulembrase, nunca me dirixira a palabra directamente, nin tam-pouco tiña eu claro que soubese o meu nome.

Posteriormente dirixín a miña atención ás aves. Por algunharazón, aquel ano tivemos unha gran cantidade de cardeais polanosa casa. Harry fíxome graza cando me dixo que tiñamos unhachea deles, coma se nós tivésemos algo que ver coa cantidade,coma se traballásemos para lograr aqueles coloridos e alegrescorpos e os colocásemos ao longo do camiño da casa como ado-bíos de Nadal. Pero, como eran tantos e como a seca lles dimi-nuíra a súa dieta normal constituída por sementes e bagas, osmachos andaban a pelexar rabiosos por cada lodoeiro. De feito,atopei un exemplar de macho morto e mutilado, unha imaxe im-presionante e triste. Unha mañá, estando eu na solaina, unhafemia veu pousarse no respaldo da cadeira de vimbio que tiña aolado. Quedei petrificada. Podería estender o brazo e tocala codedo. Do bico, de cor albaricoque, colgáballe un cacho dunhamateria parda. Semellaba a diminuta cría dun rato, do tamañodun dedal, morta ou moribunda.

Cando relatei este feito á hora de cear, o meu pai díxome:–Calpurnia, os cardeais non comen ratos. Aliméntanse de ve-

xetais. Sam Houston, pásame as patacas, por favor. –Si, vaia, o que dicía eu, padre –dixen timidamente, e entón

enfadeime comigo mesma por non defender o que vira cos meuspropios ollos.

A idea de que os cardeais se visen obrigados a unha condutatan pouco natural dábame noxo. O seguinte paso sería o cani-

13

balismo. Aquela noite, antes de deitarme, collín na corte unhalata chea de grans de avea e cisqueinos ao longo do camiño dacasa. No caderno escribín: «Cantos cardeais teremos o ano quevén se non teñen comida dabondo? Acordarse de contalos».

O seguinte que escribín no caderno foi que aquel verán tiña-mos dous tipos diferentes de saltóns. Por unha banda tiñamosos verdes pequeneiros de sempre, decorados con pintas negras.E por outra banda había outros enormes e amarelos, o dobre degrandes, e torpes, tan cerosos e gordos que pandaban as follasde herba ao aterraren nelas. Estes non os vira nunca. Interrogueia todos os da casa (agás o avó) para descubrir de onde viríanaqueles espécimes amarelos tan raros, pero ninguén sabía di-cirme. Ninguén mostraba o menor interese.

Como último recurso, xuntei todo o meu valor e fun ao la-boratorio do avó. Apartei a cortina de estopa que facía as vecesde porta e quedei no limiar, a tremer. Miroume sorprendi-do desde o mesado onde estaba a verter un líquido marrón deaspecto noxento en varios vasos de precipitados e retortas. Nonme convidou a entrar. Expuxen de maneira atrapallada o meumisterio dos saltóns, mentres el me fitaba coma se lle custase re-coñecerme.

–Ah –díxome cun ton pausado–, seguro que unha rapariga es-pelida coma ti o pode imaxinar. Cando o descubras, ven con-tarmo.

Apartou a vista de min e púxose a escribir no libro de notas. E iso foi todo. A miña audiencia co dragón. A cousa quedou

en nada: por unha banda, el non me cuspira lume, pero polaoutra, tampouco me servira de axuda. Se cadra, estaba molestoporque lle interrompera o traballo, aínda que me respondera dexeito educado. Talvez se Harry viña comigo, o avó igual me facíamáis caso. Eu ben sabía en que andaba a traballar el. Por algunha

14

razón, metéraselle na cabeza a teima de buscar un xeito de des-tilar as noces de pacana para facer whisky. Polo visto, o seu ra-zoamento era que se se podían facer bos licores cos cereaisnormais e coa vulgar pataca, por que non coa delicada noz de pa-cana? E ben sabe Deus que se algo nos sobraba eran as pacanas:seis acres tiñamos delas.

Volvín ao meu cuarto e meditei sobre o misterio dos saltóns.Dentro dun bote, sobre o toucador, tiña un dos saltóns peque-rrechos e verdes, e observeino coma se esperase a súa inspira-ción. Non dera pillado un dos amarelos grandes, a pesar de serenmoito máis lentos.

–E ti por que es diferente? –pregunteille, pero negouse a res-ponder.

Ao outro día, pola mañá, acordei co habitual rabuñar na paredepegada á miña cama. Era a sarigüeia, que volvía á súa gorida á horade sempre. Pouco despois oín o bater dos ferrollos: era SanJuannaabrindo as ventás do salón, que estaba baixo o meu cuarto. In-corporeime na cama de ferro e de súpeto ocorréuseme que os sal-tóns gordos e amarelos tiñan que ser unha especie totalmente nova,separada e distinta dos verdes, e que eu, Calpurnia Virginia Tate,era a súa descubridora. E acaso o descubridor dunha nova especienon lle puña o seu nome? Ía ser famosa! O meu nome soaría portodo o mundo, o gobernador había de estreitarme a man e a uni-versidade había de darme un título.

Pero que tiña que facer agora? Como ía reclamar o que mecorrespondía no mundo das ciencias? Tiña a vaga idea de quehabía que escribirlle a alguén para rexistrar o meu achado, a al-gunha autoridade de Washington.

Xa escoitara os debates na mesa entre o avó e o noso pastor, oreverendo Barker, en relación co libro do señor Charles Darwintitulado A orixe das especies, e sobre os dinosauros que estaban adesenterrar en Colorado, e o que iso significaba respecto ao libro

15

da Xénese. Falaban de como a natureza ía eliminando os débilespara deixar que sobrevivisen os fortes. A nosa mestra da escola,a señorita Harbottle, menosprezaba aquel libro e parecía descon-certada ante el. Seguro que aquel libro sobre a orixe das especiesme diría o que tiña que facer. Pero como o ía conseguir se aquelesasuntos aínda suscitaban unha atroz controversia no noso re-canto do mundo? Se mesmo había en San Antonio unha secciónda Sociedade da Terra Plana!

Entón recordei que Harry ía coller o carro grande para ir aLockhart e traer víveres. Lockhart era a capital do condado deCaldwell. A biblioteca do condado estaba alí. Alí estaban os li-bros. Todo o que tiña que facer era suplicarlle a Harry que melevase, pois era o único irmán incapaz de negarme nada.

En Lockhart, despois de levarmos a cabo o recado, Harryquedou entretido na esquina para poder admirar o tipo dasdamas que paseaban por alí, exhibindo as últimas novidades dasombreirería local. Eu farfalleille algunha escusa e escapulinmea través da praza do xulgado. A biblioteca era un lugar fresco eescuro. Fun ata o mostrador onde a vella bibliotecaria estaba en-tregándolle uns libros a un señor gordo vestido de traxe de liñobranco. Entón tocoume a min. Xusto naquel momento apareceuunha muller nova cun cativo. Eran a señora Ogletree e Georgie,o seu fillo de seis anos. Georgie e eu tiñamos a mesma profesorade piano, e as nosas nais coñecíanse.

Oh, non. O último que quería eu era unha testemuña. –Boa tarde, Callie –díxome–. A túa nai está aquí hoxe? –Quedou na casa, señora Ogletree. Ola, Georgie. –Ola, Callie –dixo el–. Que fas aquí? –Pois... só buscaba uns libros. Ala, tócalle a vostede, pase

antes ca min, por favor. Recuei un paso e indiqueilles que pasasen con moita reverencia.

16

–Vaia, Callie, moitas grazas –dixo ela–. Que amable pola túaparte. Hei de comentarllo á túa nai a próxima vez que a vexa.

Despois dunha eternidade, por fin marcharon. Seguín mi-rando ao meu redor por ver se aparecía alguén máis. A bibliote-caria olloume de mala maneira. Achegueime ao mostrador ebisbeille:

–Desculpe, señora, ten o libro do señor Darwin? A muller inclinouse sobre o mostrador e dixo:–O que? –O libro do señor Darwin. Xa sabe, A orixe das especies.Engurrou o cello e puxo a man detrás da orella.–Tes que falarme máis alto. E faleille máis alto, con voz trémula.–O libro do señor Darwin, por favor. Botoume unha ollada que me paralizou, e respondeume:–Desde logo que non o teño. Xamais metería semellante

cousa na miña biblioteca. Teñen un exemplar na biblioteca deAustin, pero tería que pedilo por correo. Serían cincuenta cen-tavos. Tes os cincuenta centavos?

–Non, señora. Notei como me ía pondo rubia. Xamais na vida tivera eu cin-

cuenta centavos. –E ademais –engadiu– precisaría unha carta da túa nai onde

che dea permiso para leres ese libro en concreto. Tes esa carta? –Non, señora –respondín morta de vergonza.Empezaba a picarme o pescozo, indicio revelador dun ataque

de urticaria. A muller suspirou.–Xa o imaxinaba eu. Ala, que teño que colocar libros nos es-

tantes. Dábame gana de chorar de rabia e humillación, pero non qui-

xen facelo diante daquela vella bruxa. Saín da biblioteca botando

17

chispas e atopei a Harry pasando o tempo fronte á tenda. Mi-roume con preocupación.

Rabuñeime nas ronchas que me saíran no pescozo e berrei:–Para que serve unha biblioteca se non che queren dar un

libro? Harry mirou arredor.–De que me falas? –Hai xente que non vale para bibliotecaria –dixen–. Quero

marchar xa para a casa. Durante a longa, tórrida e silenciosa viaxe de volta, no carro

cargado ata arriba, Harry botoume unha ollada.–Que pasou, neniña? –Nada –respondín.Nada de nada, á parte de que me fervía o sangue e non estaba

de humor para falar do asunto. Por unha vez alegreime da inti-midade que me daba a cofia para o sol que a miña nai me man-daba usar para que non me saísen pencas.

–Sabes o que vén dentro desa caixa? –dixo Harry–. Esa quetes detrás.

Nin me molestei en responderlle. Nin o sabía nin me impor-taba. Odiaba o mundo enteiro.

–Éche unha máquina aventadora –dixo–, para madre. Se chega a ser algún dos outros irmáns, riríame del dicindo

«Non sexas parvo... iso non existe». –De verdade –dixo–. Has de ver. Cando chegamos á casa, non fun capaz de aturar o balbordo

causado pola emoción de descargar o carro. Escapei ao río. Qui-tei cofia, mandil e vestido e chimpeime na auga causando espantonos corazóns dos cabezolos e das tartarugas. Pois moi ben.A bibliotecaria estragárame o día, e eu estaba decidida a estra-garlles o día a outros. Afundín a cabeza baixo a auga e soltei unlongo e forte berro cuxo son chegou gurgullando aos meus

18

oídos. Saín para coller aire e fíxeno outra vez. E outra máis, paraque quedase claro. A auga fresca foi apazugándome aos poucos.No fin de contas, que máis me daba a min un libro? En realidade,tanto me tiña. Chegaría o día en que tería todos os libros domundo, con estantes e máis estantes cheos deles. Había de vivirnunha torre de libros. Había de pasar o día lendo e comendo pe-xegos. E se algún cabaleiro armado se atrevía a aparecer co seucorcel branco e pedirme que descolgase a miña melena, había deguindarlle as carabuñas dos pexegos ata que marchase.

Deiteime boca arriba e contemplei como un par de anduriñasvoaban a un lado e a outro do río, lanzándose acrobaticamente napersecución de bechos invisibles. A pesar de tantas horas de liber-dade, o verán non estaba a desenvolverse tal como eu esperaba.A ninguén lle interesaban as preguntas que anotaba no cader-no. A ninguén lle interesaba axudarme a descubrir as respostas.A calor chucháballe a vida a todos e a todo. Pensei na nosa grandee querida casa e o triste que parecía no medio da herba seca ama-relecida. Normalmente a herba era suave, fresca e verde, e invitá-bate a quitar as botas e correr por ela descalza, e xogar a zapatiñoquieto é, pero agora estaba todo queimado, un restroballo amea-zador para os pés. A herba amarela dificultábame a visión da miñanova especie de saltón amarelo. Non dabas con eles ata que prac-ticamente os pisabas. Entón chimpaban polo aire e voaban pesa-damente coas ruidosas alas ao longo duns poucos pés, ata que sepousaban de novo no chan e desaparecían. Eran malos de pillarmalia seren gordos e lentos. Que raro que os verdes, máis peque-nos e rápidos, fosen tan doados de coller. E era facilísimo velos.Os paxaros non paraban de papalos, mentres que os amarelos seagochaban ao lado, burlándose dos seus desafortunados primos.

E entón comprendino. Non había unha nova especie. Erantodos a mesma especie de saltón. Os que nacían sendo un pouco

19

máis amarelos vivían máis tempo durante a seca; os paxaros nonos podían ver sobre a herba seca. E os verdes, os que as aves co-mían, non duraban o suficiente para medraren. Só os que tiñanun ton máis amarelo sobrevivían porque se adaptaban mellor aotempo quente. O señor Charles Darwin tiña razón. A proba es-taba no meu propio xardín.

Quedei extasiada na auga, reflexionando sobre isto, mirandoao ceo, buscando algún defecto no meu razoamento, algunha fi-sura na miña conclusión. E non atopei ningunha. Entón marcheichapuzando ata a beira. Agarreime a unhas plantas para darmepulo, sequeime co mandil, vestinme o máis rápido que puidene fun correndo ata a casa.

Cando cheguei, atopei toda a familia arremuiñada na entradaarredor dunha caixa que abriran polas bravas. No medio das la-bras da embalaxe había unha máquina metálica de forma chata econ catro aspas na fronte, e un depósito de vidro na parte tra-seira, que o meu pai estaba a encher de queroseno. No centrodas aspas, unha chapa redonda proclamaba con elegantes letras:A mellor máquina aventadora de Chicago.

–Apartade –dixo o meu pai.Prendeu un misto, puxo o chisme a funcionar e a sala en-

cheuse dun fedor mineral e unha gran vaga de aire. Todos osmeus irmáns berraron de xúbilo. E eu tamén berrei, pero por unmotivo diferente.

A partir de entón, a vida na nosa casa tornouse algo máis le-vadía. A miña nai retirábase ao mediodía coa súa máquina aven-tadora, e así as nosas vidas melloraron, especialmente a do meupai, a quen ás veces invitaba a retirarse con ela.

Tardei unha semana en recuperar o valor para ir visitar outravez o avó. Estaba sentado no seu laboratorio, nunha butaca de

20

coiro bastante deteriorada, e o recheo rebordante comido polosratos.

–Xa sei por que os saltóns grandes son amarelos e os peque-nos son verdes –díxenlle.

Faleille do meu descubrimento, e de como chegara ata el.Mentres me miraba e me escoitaba en silencio, eu cambiaba opeso do corpo dun pé ao outro.

–E descubriches iso ti soa? –díxome pouco despois–. Senaxuda?

Díxenlle que si, e entón conteille o da miña humillante viaxeá biblioteca de Lockhart. Quedou mirando para min durante unintre, cunha rara expresión no rostro, talvez de sorpresa, talvezde consternación, coma se eu fose dunha especie descoñecidapara el.

–Ven comigo –díxome. Non dixo nin unha palabra de camiño á casa. Ai, Deus. Fixera

algo inconcibible e non só unha, senón dúas veces, ao interrom-pelo no seu traballo. Iría entregarme á miña nai para que me botaseoutra pauliña sobre boas maneiras? Conduciume á biblioteca, ondeos rapaces non debiamos entrar. Conque a pauliña ma ía botar elmesmo. Talvez me fose reprender pola miña torpe teoría. Ou igualme varexaba nas mans. O meu medo ía en aumento. Quen era eu,Callie Vee Tate de Fentress, estado de Texas, para crer que podíasequera reflexionar sobre semellantes asuntos? Unha ninguén deningures.

A pesar do medo, observei polo miúdo toda a sala, dado quenunca ía ter outra oportunidade. A biblioteca era escura, malia es-taren descorridas as cortinas de veludo verde escuro diante daenorme ventá de dobre folla. Xusto á dereita da ventá había unhagran butaca de coiro, unha mesiña con forma de bobina e, enri-

21

ba dela, unha lámpada para ler. Por volta da butaca había libros pou-sados no chan, e máis libros amoreados nuns estantes altos feitoscoa madeira das pacanas caídas (nas nosas vidas non podiamossubtraernos á realidade das pacanas). Había unha gran mesa de car-ballo chea de misteriosas rarezas: un ovo de avestruz baleiro sobreunha peaña de madeira labrada, un microscopio metido nun estoxode chagrén, un dente de balea esculpido coa figura dunha mullerpeituda, e digamos que sen o xustillo. A biblia familiar e un enormedicionario coa súa correspondente lupa estaban xuntos ao lado dunálbum de felpa vermella cheo a rebordar de retratos dos meus de-vanceiros. Pois a ver. Ía botarme a pauliña bíblica ou a pauliña devaia-maneira-de-decepcionar-os-meus-devanceiros? Agardei men-tres se decidía. Percorrín coa vista as paredes, cubertas con caixiñascheas de inquietantes insectos pau e rechamantes bolboretas mul-ticolores. Debaixo de cada exemplar de vivas cores había un nomecientífico escrito coa coidada caligrafía do avó. Esquecinme de todoe fun mirar.

–O oso –dixo o avó. «Eh?», pensei eu. –Ollo co oso –dixo el xusto cando tropecei coa despectiva

boca aberta dunha alfombra de pel de oso negro: os seus cairoseran unha trampa para o despistado que pasase ás escuras.

–Ai, si. O oso. Grazas, señor. O avó desenroscou a cadea do reloxo para sacar unha chaviña.

Abriu unha cristaleira alta, ateigada de máis libros, aves disecadas,bechos conservados en botes e outras curiosidades. Achegueimepara ver mellor aquela irresistible exposición. Chamoume a aten-ción un armadillo deforme, pandado, retorto e avultado, eviden-temente disecado polo máis inepto dos afeccionados. Por que otería? Eu mesma o faría mellor. Ao lado había un recipiente devidro de cinco galóns que contiña o animal máis estraño que xa-

22

mais vira. Era unha figura grosa e grumosa, con múltiples brazos,dous enormes ollos temibles e deformados polo vidro dentro dassúas órbitas... cousa de pesadelo. Que raio sería? Achegueimemáis.

O avó botou a man ao monte de libros. Vin o Inferno deDante ao lado d’A ciencia dos aeróstatos. Había un Estudo sobrea reprodución dos mamíferos e un Tratado de debuxo de espidosfemininos. Tirou fóra un libro forrado de rico tafilete verde, ele-gantemente rematado en ouro. Limpouno coa manga, aínda queeu non lle vía po ningún. Con moita cerimonia, inclinouse e en-tregoumo. Quedei mirando para el. A orixe das especies. Alí, namiña propia casa. Collino coas dúas mans. El sorriu.

Así comezou a miña relación co avó.

23

Aquel veráneu tiña once anos e era a única rapaza

de entre sete irmáns.Cabe imaxinar unha situación peor?

ChámomeCalpurnia Virginia Tate,

pero daquelatodo o mundo me chamaba

Callie Vee.

«E que era exactamente un naturalista? Eu non o tiñaclaro, pero decidín facer de naturalista o resto doverán.»Texas, 1899: Calpurnia vive nunha casa de campo,ten once anos e seis irmáns. Todos agardan que elamedre e sexa unha muller rexa, nai e ama de casa. Peroela non está de acordo porque, alá fóra, nos prados enos bosques, existe un mundo marabilloso.