∞Á· ËÙÔ› ÁÔÓÂ›˜, · Οι γυναίκες φτιάχνουν παραδοσιακά...

∞Á·ËÙÔ› ÁÔÓÂ›˜,

°È· ÙË ÛˆÛÙ‹ ÁÚ·Ê‹ ÙË˜ ¤ÎıÂÛË˜ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜:– ÛˆÛÙ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹– ÏÔ‡ÛÈÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ.

ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÛˆÛÙ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹, ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ‰›ÓÔÓÙ·È:�›Ó·Î·˜ ÌÂ Ù· ‚·ÛÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ÌÂ Ù· ÔÔ›· ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›-

ÛÔ˘ÌÂ ¤Ó· ı¤Ì·, ÒÛÙÂ Ó· Â›Ó·È Ï‹Úˆ˜ ·Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓÔ Î·È ÔÏÔÎÏËÚˆ-Ì¤ÓÔ� ›Ó·Î·˜ ÌÂ Ù· ÁÏˆÛÛÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· Ô˘ ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿-

Ù˘ÍË ÂÓfi˜ ı¤Ì·ÙÔ˜

ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÏÂÍÈÏÔÁ›Ô˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, ·fi Î¿ıÂÌ¿ıËÌ· ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÈÏÂÁÂ› ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜,ÁÈ· ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ‰›ÓÔÓÙ·È:ñ ›Ó·Î·˜ ÌÂ Ù· ·Ú¿ÁˆÁ· – ÔÌfiÚÚÈ˙·ñ ›Ó·Î·˜ ÌÂ ÙË ÛËÌ·Û›·, Ù· Û˘ÓÒÓ˘Ì· Î·È Ù· ·ÓÙ›ıÂÙ¿ ÙÔ˘˜.

∫¿ıÂ Ì¿ıËÌ· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ·Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓÂ˜ ÂÎı¤ÛÂÈ˜ Û¯Â-ÙÈÎ¤˜ ÌÂ ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛË˜, ÔÈ ··ÓÙ‹-ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘.

¡›ÎË ™¿ÎÎÔ˘

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΝΟΕΝΟΤΗΤΤΗΤΑ 1Α 1

Ο Σεπτέμβρης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Αναμνήσεις του καλοκαιριού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Ένα ακόμη σκαλί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Ξημερώνει μια νέα μέρα... ώρα για σχολείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Αστραδενή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31


Το νερό συστήνεται . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Το ποτάμι τρέχει να συναντήσει τη θάλασσα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Το νερό στη θρησκεία, στους μύθους και στις παραδόσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Ο Νερουλάς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Το νερό ταξιδεύει . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65


Το σχολείο γιορτάζει την ελευθερία και τη δημοκρατία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70


Στάση βροχοσταλίδων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Στάση βροχοσταλίδων (συνέχεια) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Χρησιμοποίησέ το ξανά... και ξανά... και ξανά... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Σκουπίδια στη θάλασσα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96


Μάθημα Κυκλοφοριακής Αγωγής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Στο δρόμο με το Σωτήρη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Ένα αλλιώτικο Πάρκο! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Ρόδα είναι και γυρίζει . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123


Κορίτσι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Το μεγάλο μυστικό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Ο αδελφός της Ασπασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151Ο εξάχρονος ήρωας της Ορλεάνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158


Η ελιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165Οι μύθοι και η ελιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174Η ελιά στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182Μαγειρεύουμε με ελαιόλαδο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188


Χριστός γεννάται . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201


Μια περιπέτεια για το Ρωμαίο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206Ένας Αρλεκίνος από χαρτί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211Όρνιθες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218Πρώτη φορά στο θέατρο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226Ο Κεραμιδοτρέχαλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234


Παιχνίδια με τις λέξεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247Γλωσσική αυτοβιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254Χορεύοντας με... ανήκουστους ήχους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259Γραφή, η μνήμη των ανθρώπων – Ο Δίσκος της Φαιστού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263


Ο Μπελάς κι ο Ρουμποτύρης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269Ο Αργύρης και το πρόβλημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280Φρουτοπία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289Τρύπωνας ο φαφαγάλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294


Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300


Όλου του κόσμου τα παιδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306Το σχολείο του κόσμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312Τα δικαιώματα των παιδιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319Η 5η Βασική Αρχή των Δικαιωμάτων των Παιδιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324


Ύμνος στον άνθρωπο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336Από το πρώτο τηλεφώνημα στο πρώτο ηλεκτρονικό μήνυμα! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342Μια παράξενη παραγγελία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350Το διαδίκτυο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357


Χριστός Ανέστη! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365


Το παραδεισένιο Πήλιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370Η Ρόδος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378Ταξιδιωτικές εντυπώσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385Άνοιξα του Αιγαίου τη θύρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397

Όταν θέλουμε να αναφερθούμε στα βασικά χαρακτηριστικά ενός μήνα τουχρόνου, μπορούμε ν’ αναφέρουμε τα εξής:

Βασικά χΒασικά χαραρ αακκ ττ ηρισηρισ τ ικά ενός μήνατικά ενός μήνα

7

∂ÓfiÙËÙ· ∂ÓfiÙËÙ· 11

√ ™ÂÙ¤Ì‚ÚË˜

Το όνομα τουμήνα

Σε ποια εποχήανήκει

Ποιες αλλαγέςσυμβαίνουνστον καιρό

Ποιες αλλαγέςσυμβαίνουνστη φύση

Τι κάνουνοι άνθρωποι(π.χ. ασχολίες,συνήθειες)

Ποιες γιορτέςή επετείουςέχει ο μήνας

π.χ. Σεπτέμβριος, Δεκέμβριος, Απρίλιος, Ιούνιος, Αύγουστος κ.ά.

π.χ. Καλοκαίρι: Ιούνιος, Ιούλιος, ΑύγουστοςΦθινόπωρο: Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, ΝοέμβριοςΧειμώνας: Δεκέμβριος, Ιανουάριος, ΦεβρουάριοςΆνοιξη: Μάρτιος, Απρίλιος, Μάιος

π.χ. αύξηση ή πτώση της θερμοκρασίας, βροχές, χιόνι, χαλάζι,καύσωνας, δυνατοί άνεμοι, ηλιοφάνεια, συννεφιά, κρύο, ζέστη κ.ά.

π.χ. κιτρινίζουν και πέφτουν τα φύλλα των δέντρων, ανθίζουν τα λουλούδια, πρασινίζει το χορτάρι, τα δέντρα βγάζουν φύλλα, φουρτουνιασμένη ή ήρεμη θάλασσα

π.χ. ανοίγουν τα σχολεία, σταματούν τα σχολεία λόγω χριστουγεννιά-τικων διακοπών, τέλος σχολικής χρονιάς, καλοκαιρινές διακοπές,οικιακές εργασίες (π.χ. στρώσιμο χαλιών), στολισμός χριστουγεν-νιάτικου δέντρου κ.ά.

π.χ. Οκτώβριος: επέτειος του ΟΧΙ (28η Οκτωβρίου)Δεκέμβριος: Χριστούγεννα (25η Δεκεμβρίου)Μάρτιος: Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Επανάσταση του 1821Αύγουστος: Κοίμηση της Θεοτόκου (15η Αυγούστου) κ.ά.

8

Ενότητα 1

Ποιεςγεωργικέςεργασίεςγίνονται

Ποιες σκέψειςή συναισθήματαμου προκαλείο μήνας

π.χ. Ιούλιος (ή Αλωνάρης): περίοδος αλωνίσματος των δημητριακώνΙούνιος (ή Θεριστής): μήνας κατά τον οποίο γίνεται ο θερισμόςΣεπτέμβριος (ή Τρυγητής): μήνας κατά τον οποίο γίνεται ο τρύγος(συγκομιδή) των σταφυλιών κ.ά.Νοέμβριος: σπορά και μάζεμα των ελιών

π.χ. χαρά, ευτυχία, ικανοποίηση, ενθουσιασμός, ξενοιασιά, ηρεμία,ανεμελιά, χαλάρωση, λύπη, στενοχώρια, απογοήτευση, μελαγχολία,νοσταλγία

9


∞Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓË ¤ÎıÂÛË∞Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓË ¤ÎıÂÛË

Ο Αύγουστος

Ο Αύγουστος είναι ο όγδοος μήνας του έτους και ο τρίτος και τελευταίοςμήνας του καλοκαιριού – οι άλλοι δύο είναι ο Ιούνιος και ο Ιούλιος.

Για όλους ο Αύγουστος είναι ο μήνας της ξεκούρασης και της ξενοιασιάς.Συνήθως τότε οι μεγάλοι –τουλάχιστον οι περισσότεροι– παίρνουν την καλο-καιρινή τους άδεια από τη δουλειά τους, ενώ τα παιδιά χαίρονται το παιχνίδικαι την ανεμελιά των διακοπών. Ο καιρός είναι ζεστός και η θερμοκρασίαυψηλή, ενώ έχουν αρχίσει ήδη τα μελτέμια (άνεμοι που φυσούν αυτή την πε-ρίοδο). Όσοι βρίσκονται σε παραθαλάσσια μέρη χαίρονται τις βουτιές και ταπαιχνίδια στα ζεστά και καταγάλανα νερά απολαμβάνοντας μοναδικές στιγμέςαλλά και την αφθονία και ποικιλία των φρούτων. Αρωματικά ροδάκινα, εύγευ-στα βερίκοκα, δροσερά καρπούζια, μυρωδάτα πεπόνια, πεντάγλυκα σύκα καισταφύλια ικανοποιούν όλα τα γούστα και τις διαθέσεις.

Μια ξεχωριστή μέρα του μήνα είναι ο Δεκαπενταύγουστος, καθώς σε ολό-κληρη τη χώρα οι κάτοικοι τιμούν τη γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου. Η πε-ριφορά της εικόνας της Παναγίας, οι εορτασμοί και τα πανηγύρια εκείνης τηςημέρας δίνουν ένα διαφορετικό νόημα κι ένα ιδιαίτερο χρώμα στις καλοκαιρι-νές διακοπές.

Δυστυχώς όμως οι αυγουστιάτικες μέρες τελειώνουν γρήγορα. Το τέλοςτου Αυγούστου σημαίνει το τέλος του καλοκαιριού και το τέλος των διακοπών.Όλοι πρέπει σιγά σιγά να επιστρέψουν στις δουλειές τους και τα παιδιά να προ-ετοιμαστούν για την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς. Του χρόνου πάλι!

10

Ενότητα 1


Ο Δεκέμβρης

Ο Δεκέμβριος είναι ο πρώτος μήνας του χειμώνα (μαζί με τον Ιανουάριοκαι το Φεβρουάριο) αλλά ο τελευταίος μήνας του έτους. Η φύση έχει αλλάξειόψη κι αυτό φαίνεται παντού.

Το κρύο και οι χαμηλές θερμοκρασίες έχουν κάνει ήδη αισθητή την παρου-σία τους. Τις περισσότερες μέρες ο ουρανός καλύπτεται από βαριά μαύρασύννεφα που κρύβουν τον ήλιο και προκαλούν δυνατές βροχές που συχνά συ-νοδεύονται από σφοδρούς ανέμους, αστραπές και κεραυνούς. Η αγριεμένηθάλασσα σηκώνει τεράστια απειλητικά κύματα που αναγκάζουν τα πλοία ναπαραμένουν δεμένα στα λιμάνια. Τα πουλιά φεύγουν για άλλες χώρες με θερ-μό κλίμα για να προφυλαχθούν από το κρύο, αφού και τα δέντρα είναι γυμνάαπό φύλλα. Επειδή το χειμώνα νυχτώνει νωρίς και σε συνδυασμό με το κρύο,οι άνθρωποι δεν κυκλοφορούν στους δρόμους όπως το καλοκαίρι. Βιάζονταινα γυρίσουν στη ζεστασιά του σπιτιού τους.

Στο μυαλό των παιδιών ο Δεκέμβρης είναι συνδεδεμένος με τη γιορτή τωνΧριστουγέννων και με την τελευταία μέρα του χρόνου, την παραμονή της Πρω-τοχρονιάς. Από τις αρχές του μήνα αρκετά σπίτια και πολυκαταστήματα είναιστολισμένα, ενώ τα παιδιά, εκτός από τις διακοπές, σκέφτονται τα δώρα πουθα λάβουν από τους δικούς τους και το πώς θα περάσουν τον ελεύθερο χρόνοτους μακριά από το σχολείο. Οι γυναίκες φτιάχνουν παραδοσιακά γλυκά,όπως δίπλες, μελομακάρονα και κουραμπιέδες, και προετοιμάζονται για τοβράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, κατά το οποίο συγκεντρώνεται όλοτο σόι (θείοι, θείες, ξαδέρφια, παππούδες κ.ά.) για να γιορτάσουν μαζί τονερχομό του νέου έτους.

Γι’ αυτό ο Δεκέμβρης είναι ένας μήνας πολύ αγαπητός σε μικρούς και μεγά-λους!

ΓΓια τια τον εμπον εμπλουτισλουτισμό τμό του λεξιου λεξι λολογίουγίου

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

11


Λέξεις Παράγωγα – Ομόρριζα

βροχή

γιορτή

γλυκό

ζεστός

θάλασσα

θερμός

καλοκαίρι

μυρωδιά

βρέχω, βρόχινος, βροχερός, βροχόνερο, βροχόπτωση,βροχόμετρο, πρωτοβρόχι, αδιάβροχος, περιβρέχω, καταβρέχω,σιγοβρέχω

γιορτινός, γιορτάζω, γιορτάσι, γιορταστικός, εορτάζω,εορταστικός, εορτασμός, εορτολόγιο

γλυκός, γλυκίζω, γλύκα, γλύκισμα, γλυκάδι, γλυκύτητα,γλυκαντικός, γλυκομιλώ, γλυκομίλητος, γλυκοαίματος,γλυκανάλατος, γλυκόπικρος, γλυκοκοιτάζω

ζεσταίνω, ζέστη, ζεστασιά, ζέσταμα

θαλασσώνω, θαλασσινός, θαλασσής, θαλάσσιος,υποθαλάσσιος, παραθαλάσσιος, θαλασσοδέρνομαι,θαλασσοπόρος, θαλασσόλυκος, θαλασσοταραχή,λαοθάλασσα, λιμνοθάλασσα, θαλασσοπούλι, ακροθαλασσιά

θερμαίνω, θερμότητα, θέρμη, θερμάστρα, θερμαστής,ένθερμος, ολόθερμος, ποικιλόθερμος, υποθερμία, θερμοστάτης,θερμοφόρα, θερμοσίφωνας, θερμοκήπιο, θερμοκρασία,θερμόαιμος, θέρμανση, θερμόμετρο

καλοκαιρινός, καλοκαιριάτικος, καλοκαιρία, καλοκαιριάζω,καλοκαίριασμα, κατακαλόκαιρο, μεσοκαλόκαιρο

μυρωδικός, μυρωδάτος, μύρο, μυρίζω, μυριστικός, ξεμυρίζω,αμύριστος

ΠΙΝΑΚΑΣ 2

12

Ενότητα 1

Λέξεις Σημασία Συνώνυμα Αντίθετα

αγαπητός

δροσερός

εύγευστος

καλοκαίρι

κρύο

ξεκουράζομαι

ξενοιάζω

πρώτος

τελειώνω

αυτός που αγαπιέται απότους άλλους, που είναιάξιος να τον αγαπούν

αυτός που έχει δροσιά,που είναι υγρός απόδροσιά, (μτφ.) ευχάρι-στος, νεανικός

αυτός που έχει ευχάριστηγεύση

μία από τις τέσσεριςεποχές του έτους,ο καλός καιρός

η χαμηλή θερμοκρασία

απαλλάσσομαι από τηνκούραση

απαλλάσσομαι απόφροντίδες, γλιτώνω απόέννοιες και μέριμνες, παύωνα έχω ανησυχία για κάτι

αυτός που σε μια σειράέχει τον αριθμό ένα,αυτός που προηγείται απόόλους τους άλλους σε κάτι

φέρνω κάτι σε τέλος,φτάνω στο τέλος,εξαντλούμαι,(μτφ.) πεθαίνω, χάνομαι

αξιαγάπητος,αγαπημένος,λατρευτός, προσφιλής

δροσάτος, δροσιστικός,νοτισμένος, απαλός,μαλακός, τρυφερός

γευστικός, νόστιμος

θέρος, καλοκαιρία

παγωνιά, ψύχος, ψύχρα,κακοκαιρία, χειμωνιά

αναπαύομαι, ξαποσταί-νω, ανακουφίζομαι,χαλαρώνω

ηρεμώ, ησυχάζω,ανακουφίζομαι

αρχικός, πρωταρχικός

περατώνω, ολοκληρώ-νω, σβήνω, σώνω,εξαντλώ, λήγω

μισητός, αντιπαθητικός

ζεστός, χλιαρός,καυτός, ζεματιστός

άγευστος, άνοστος,ανούσιος

κακοκαιρία, χειμώνας,χειμωνιά

ζέστη, ζεστασιά, καύ-σωνας, κάψα, λάβρα

κουράζομαι, μοχθώ,καταπονούμαι, εξα-ντλούμαι, αποκάμνω

νοιάζομαι, φροντίζω,μεριμνώ

τελευταίος, έσχατος,ύστατος

αρχίζω, ξεκινώ,γεννιέμαι

* Οι απαντήσεις των Κριτηρίων Αξιολόγησης βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

ΚΚ ριτριτ ήριο ήριο ΑΑ ξιοξιο λόγησλόγησης*ης*

1.1. Να συμπληρώσεις τα κενά της άσκησης.

2.2. Να γράψεις στο τετράδιό σου ένα κείμενο για:

• την αγαπημένη σου εποχή

• το μήνα που σου αρέσει περισσότερο

• την άνοιξη και τις ομορφιές της

• τον ερχομό του φθινοπώρου κ.ά.

Λέξεις Συνώνυμα Αντίθετα

καλοκαίρι

δροσερός

. . . . . . . . . . . . . . . . .

πρώτος

αγαπητός

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ξενοιάζω

κρύο

. . . . . . . . . . . . . . . . .

καταπονούμαι

θέρος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

αναπαύομαι

αρχικός

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ολοκληρώνω

ηρεμώ

. . . . . . . . . . . . . . . . .

γευστικός

μοχθώ

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ζεστός

κουράζομαι

. . . . . . . . . . . . . . . . .

μισητός

αρχίζω

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ζέστη

άγευστος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

13

Όταν θέλουμε να διηγηθούμε ένα γεγονός που ζήσαμε, αναφέρουμε αναλυτικάκαι με χρονική σειρά, ώστε η διήγηση να έχει αρχή, μέση και τέλος, τα εξής στοιχεία:

Βασικά σΒασικά σ ττοιχοιχ εία διήεία διήγησγησης ενός γης ενός γ εγεγονότονότοςος

14

∞Ó·ÌÓ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ Î·ÏÔÎ·ÈÚÈÔ‡

Ποιο είναι τογεγονός

Πότε και πούσυνέβησαν αυτάπου διηγούμαι

Ποια πρόσωπαεμφανίζονταιστην ιστορία

Τι ακριβώςέγινε και πώς

Γιατί έγινε(ποια ήτανη αιτία)

π.χ. μια θαλασσινή περιπέτεια, μια καλοκαιρινή καταιγίδα, ένα ατύχημαστο σπίτι (στο δρόμο, στο σχολείο), ένας καβγάς στην πολυκατοικία,μια πυρκαγιά στο δάσος, μια κατολίσθηση κ.ά.

πότεπ.χ. πριν από λίγες ημέρες ή μήνες, το περασμένο καλοκαίρι,

πριν από αρκετά χρόνια, ένα χειμωνιάτικο Σαββατοκύριακο,τα ξημερώματα κ.ά.

πούπ.χ. στο σπίτι, στο σχολείο, στο δρόμο, στη θάλασσα, στο χωριό, στη

δουλειά, στην εξοχή (δάσος), στην κατασκήνωση, στο νησί κ.α.

π.χ. οι μαθητές και οι δάσκαλοι του σχολείου, οι ένοικοιτης πολυκατοικίας, οι κάτοικοι του χωριού, οι παραθεριστές, όσοιμένουν στην κατασκήνωση, οι επιβάτες ενός πλοίου, οι πυροσβέστες,οι αστυνομικοί κ.ά.

Αναφέρουμε τα γεγονότα όπως ακριβώς έγιναν, με χρονική σειρά.π.χ. πώς ξεκίνησε το γεγονός (αρχή)

πώς συνεχίστηκε το γεγονός (μέση – εξέλιξη)πώς τελείωσε το γεγονός (τέλος)

π.χ. κακές καιρικές συνθήκες (έντονη βροχόπτωση, ισχυροί άνεμοι,χαλάζι, κεραυνοί), μια μηχανολογική βλάβη, μια απροσεξία,ένα ανθρώπινο λάθος κ.ά.

Γλωσσικά σΓλωσσικά σ ττοιχοιχ εία διήεία διήγησγησης ενός γης ενός γ εγεγονότονότοςος

Όταν διηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε, χρησιμοποιούμε:

Προς τους γονείς: Για τα γλωσσικά στοιχεία που χρησιμοποιούμε όταν διηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε(π.χ. χρονικές προτάσεις, χρονικά επιρρήματα, ρήματα σε χρόνο παρατατικό και αόριστο) προτρέψτε τα παιδιάνα ανατρέξουν στο βιβλίο «Γραμματική και Συντακτικό Δ' Δημοτικού», Ν. Σάκκου, εκδ. Σαββάλας.

15


Ποιες σκέψειςκαι συναισθή-ματα προκαλείτο γεγονός

π.χ. χαρά, ενθουσιασμός, ικανοποίηση, συμπάθεια, νοσταλγία,συγκίνηση, ευαισθησία, προβληματισμός, μελαγχολία, θλίψη,στενοχώρια, απογοήτευση, ανησυχία, αγωνία, ανασφάλεια,πόνος (ψυχικός και σωματικός), μοναξιά, απόγνωση κ.ά.

ρήματα σε χρόνοπαρατατικό

ρήματα σε χρόνοαόριστο

χρονικάεπιρρήματα

χρονικέςπροτάσεις

φράσεις πουφανερώνουνχρόνο

π.χ. Τα απογεύματα παίρναμε τα ποδήλατα και πηγαίναμε βόλτες ως τηνάκρη του χωριού.Κάθε μέρα κολυμπούσαμε στα καθαρά νερά της θάλασσας.Το σπίτι του παππού βρισκόταν στο κέντρο του χωριού.

π.χ. Ξαφνικά φύσηξε δυνατός αέρας και σηκώθηκαν τεράστια κύματα.Οι παραλίες άδειασαν και οι παραθεριστές επέστρεψαν στα σπίτια τους.Αφού περάσαμε το νησί της Σικελίας, το πλοίο χάραξε πορεία για τολιμάνι του Αλγερίου.

Απαντούν στην ερώτηση: πότε;π.χ. ύστερα, μετά, έπειτα, τελικά, αρχικά, χθες, αύριο, σήμερα, τότε, τώρα,

πριν, κάποτε, άλλοτε, συχνά, σπάνια, συνήθως κ.ά.

Οι προτάσεις που φανερώνουν χρόνο και ξεκινούν με τις λέξεις: όταν, μόλις, αφού, ενώ, καθώς, πριν, προτού, την ώρα που, τη στιγμή που... κ.ά.π.χ. Μόλις έφτασα στην κατασκήνωση, είδα έναν τεράστιο χώρο και πάρα

πολλά παιδιά.Οι μεγάλοι συζητούσαν ενώ τα παιδιά έπαιζαν στην παραλία.

π.χ. στην αρχή, στη συνέχεια, στο τέλος, του χρόνου, ύστερα από λίγο, κατάτη διάρκεια, ένα απόγευμα, το βράδυ, όλη τη νύχτα, μια μέρα, το πρωί,την Κυριακή κ.ά.


Μια θαλασσινή περιπέτεια

Ήταν ένα καυτό αυγουστιάτικο πρωινό. Καθόμουν με τον ξάδερφόμου στο μπαλκόνι του σπιτιού του και βλέπαμε την παραλία που ήτανγεμάτη από κόσμο. Οι θείοι μου με φιλοξενούσαν στο σπίτι τους γιαλίγες μέρες, καθώς οι γονείς μου ήταν στην Αθήνα λόγω δουλειάς.

Ενώ ετοιμαζόμασταν να πάμε για μπάνιο, ο ξάδερφός μου είχετην ιδέα να πάρουμε τη βάρκα του πατέρα του και να πάμε να κολυ-μπήσουμε στο απέναντι νησάκι. Στην αρχή ήμουν διστακτικός, αλ-λά, επειδή μου αρέσουν οι περιπέτειες, συμφώνησα.

Κατεβήκαμε στην παραλία χωρίς να πούμε τίποτα σε κανέναν, λύ-σαμε τη βάρκα και αρχίσαμε να τραβάμε κουπί. Όσο ανοιγόμαστανστη θάλασσα, τόσο περισσότερο ενθουσιαζόμασταν. Βουτούσαμετα χέρια μας στο νερό και πιτσιλούσαμε ο ένας τον άλλο. Περνούσα-με πολύ ωραία! Χωρίς να το καταλάβουμε ο καιρός άρχισε να χαλάει.Ξαφνικά φύσηξε ένα δυνατό αεράκι που ταρακούνησε τη βάρκα μαςκαι μας ανησύχησε λιγάκι. Όσο όμως ο αέρας συνεχιζόταν και άρχι-σαν να υψώνονται κύματα, η ανησυχία μας έγινε αγωνία και φόβος.

Σηκωθήκαμε όρθιοι, κουνούσαμε τα χέρια μας και φωνάζαμεγια βοήθεια. Όμως ήμασταν τόσο μακριά, που δε μας άκουγε κα-νείς. Βρισκόμασταν στη μέση της θάλασσας χωρίς να μπορούμε νακάνουμε τίποτα και ο αέρας ολοένα και δυνάμωνε. Εγώ ήμουν έτοι-μος να βάλω τα κλάματα, όταν στο βάθος διακρίναμε ένα σκάφος,που πλησίαζε προς το μέρος μας.

Επιτέλους, κάποιος μας είδε και ερχόταν να μας σώσει. Μέσα στοσκάφος ήταν δύο λιμενικοί και ο θείος μου, που φαινόταν πολύ θυ-μωμένος. Οι λιμενικοί έδεσαν τη βάρκα στο σκάφος και μας τράβη-ξαν στη στεριά. Τέλος καλό, όλα καλά! Ο θείος μου τους ευχαρίστησεκαι ύστερα με ύφος ήρεμο αλλά αρκετά σοβαρό μάς εξήγησε πόσοεπικίνδυνο ήταν αυτό που κάναμε.

H αλήθεια είναι πως φερθήκαμε πολύ επιπόλαια και απερίσκεπτα.Eάν ο θείος μου δε μας έβλεπε με τα κιάλια, σίγουρα θα κινδυνεύαμεπολύ. Aφού ζητήσαμε συγγνώμη, υποσχεθήκαμε πως στο μέλλον θαείμαστε πιο προσεκτικοί και πως θα ζητάμε πάντα την άδεια των μεγα-λυτέρων για ό,τι κι αν κάνουμε.

16

Ενότητα 1

Πότε και πούσυνέβησαν αυτάπου διηγούμαι –Τα πρόσωπα

Γιατί έγινε

Τι έγινε στηναρχή

Τι έγινε μετά

Τι έγινε στοτέλος

Ποιες σκέψειςκαι ποια συναι-σθήματα μαςπροκάλεσε τογεγονός


Πρώτη φορά στην κατασκήνωση

Το περασμένο καλοκαίρι ήταν η πρώτη φορά που έκανα διακο-πές σε κατασκήνωση, χωριστά από τους γονείς μου, οι οποίοι έπρε-πε να μείνουν στην πόλη λόγω δουλειάς. Αρχικά δε μου άρεσε κα-θόλου η ιδέα της κατασκήνωσης, αλλά δεν είχα άλλη επιλογή.

Στην κατασκήνωση μας υποδέχτηκε ο αρχηγός. Μου γνώρισετον ομαδάρχη, τον αρχηγό της ομάδας, κι εκείνος με τη σειρά τουμε οδήγησε στο σπιτάκι που θα έμενα. Εκεί γνώρισα και τα υπόλοι-πα παιδιά της ομάδας.

Στην αρχή δυσκολεύτηκα λιγάκι να προσαρμοστώ, καθώς δενείχα ξαναβρεθεί σε κατασκήνωση και δε γνώριζα κανέναν. Σιγάσιγά όμως γνωρίστηκα με τα άλλα παιδιά και μέσα από τις καθη-μερινές δραστηριότητες και τα παιχνίδια γίναμε όλοι μια μεγάληπαρέα.

Κάθε πρωί ξυπνούσαμε νωρίς, ετοιμαζόμασταν και παίρναμεόλοι μαζί το πρωινό μας. Στη συνέχεια πηγαίναμε για μπάνιο σε μιαυπέροχη παραλία και ο ομαδάρχης οργάνωνε διάφορα παιχνίδιαμέσα κι έξω από το νερό. Το μεσημέρι γυρίζαμε πίσω για φαγητό,ενώ το απόγευμα πηγαίναμε βόλτες στο καταπράσινο δάσος λίγοπιο πέρα από την κατασκήνωση, παίζαμε ποδόσφαιρο, μπάσκετ ήβόλεϊ ή κάναμε διαγωνισμό ζωγραφικής. Ένα βράδυ παίξαμε πα-ντομίμα και γελάσαμε όλοι πάρα πολύ. Στο τέλος της ημέρας, κατά-κοποι από τις ασχολίες, πηγαίναμε στις σκηνές μας για ύπνο. Επειδήτο πρόγραμμα περιλάμβανε διαφορετικές δραστηριότητες κάθε μέ-ρα, δε βαριόμασταν καθόλου.

Οι μέρες στην κατασκήνωση κύλησαν γρήγορα κι εγώ περνούσατόσο όμορφα, που δεν κατάλαβα πότε έφτασε η μέρα να φύγω. Δεντο πίστευα ότι θα στενοχωριόμουν που θα έφευγα. Και να σκεφτεί κα-νείς ότι στην αρχή δεν ήθελα να πάω! Αποχαιρέτησα τα παιδιά, τα ευ-χαρίστησα για τις ωραίες στιγμές που περάσαμε και υποσχεθήκαμε ναξανασυναντηθούμε το επόμενο καλοκαίρι.

17


Πότε και πού

συνέβησαν αυτά

που διηγούμαι

Ποια πρόσωπα

εμφανίζονται

στην ιστορία

Τι έγινε στην

αρχή

Τι έγινε μετά

Τι έγινε στο τέλος

– Σκέψεις και

συναισθήματα


ΠΙΝΑΚΑΣ 3

18

Ενότητα 1


αέρας

θάλασσα

καυτός

κίνδυνος

κολυμπώ

νερό

παιχνίδι

ύπνος

αερίζω, αέρινος, αερικό, ευάερος, εναέριος, αεράτος, αεροδρόμιο,αεροπλάνο, αερογέφυρα, αεροσκάφος, αερολιμένας, αερόστατο,αεροπόρος, αεροσυνοδός

θαλασσώνω, θαλασσινός, θαλάσσιος, υποθαλάσσιος,παραθαλάσσιος, θαλασσής, θαλασσοδέρνομαι, θαλασσοταραχή,θαλασσόλυκος, θαλασσοπόρος, θαλασσοπούλι, θαλασσοκρατία,ακροθαλασσιά, λιμνοθάλασσα, λαοθάλασσα

καυτερός, καύτρα, καυστήρας, καυτηριασμός, άκαυτος, ολοκαύτωμα,καυτηριάζω, καύσωνας, καύση, καίω, καύσιμα, καυσαέριο

κινδυνεύω, επικίνδυνος, ακίνδυνος, ριψοκίνδυνος, ριψοκινδυνεύω,διακινδυνεύω, κινδυνολογώ, κινδυνολογία

κολύμβηση, κολυμβητής, κολύμπι, κολυμβητήριο, κολυμβητικός,κολυμπήθρα

νερώνω, ξενερώνω, ξενέρωμα, ξενέρωτος, ανέρωτος, νερουλιάζω,νερουλός, νερουλάς, απόνερα, λασπόνερα, βροχόνερο, χιονόνερο,ανθόνερο, ροδόνερο, νερόβραστος, νερομπογιά, νεροχύτης,νεροσωλήνας, νεροκουβαλητής

παιχνιδίζω, παιχνίδισμα, παιχνιδιάρης, παιχνιδιάρικος,παιχνιδότοπος, παίχτης, παίξιμο

υπνωτίζω, υπνηλία, υπναράς, υπνοβάτης, υπνοβασία, υπνωτιστής,υπνωτικό, άυπνος, αϋπνία, ξύπνιος, ξύπνημα, αφύπνιση, αφυπνίζω,αγρυπνία, άγρυπνος

ΠΙΝΑΚΑΣ 4

19



ανησυχία

απερίσκεπτος

διστακτικός

επικίνδυνος

επιπόλαιος

θυμώνω

κατάκοπος

καυτός

η απουσία ησυχίας καιτάξης, η ψυχικήανασφάλεια, η αγωνία,η αναστάτωση

αυτός που γίνεται χωρίςπερίσκεψη, χωρίς σκέψη,που ενεργεί χωρίς σκέψη

αυτός που διστάζει

αυτός που μπορεί ναπροκαλέσει κακό, πουχαρακτηρίζεται απόκίνδυνο

αυτός που δεν έχειβάθος, που βρίσκεταιστην επιφάνεια, πουχαρακτηρίζεται απόπροχειρότητα, απερισκε-ψία και βιασύνη

καταλαμβάνομαι απόθυμό, κάνω κάποιον ναοργιστεί, γίνομαι ορμητι-κός, (μτφ.) αγριεύω

αυτός που έχει κουραστείπάρα πολύ, που έχειεξαντληθεί

αυτός που είναι πάρα πο-λύ ζεστός, που βρίσκεταισε πολύ μεγάλη θερμο-κρασία, που καίει, (μτφ.) αυτός που προκα-λεί έντονο ενδιαφέρον

αναταραχή, αγωνία,αναστάτωση, αναβρασμός, έγνοια,άγχος

ασύνετος, άκριτος,άμυαλος, επιπόλαιος

αμφιταλαντευόμενος,αμφίβολος,επιφυλακτικός

επίφοβος, απειλητικός,ολέθριος

επιφανειακός, άστατος,απερίσκεπτος,ελαφρόμυαλος,ανόητος, αστόχαστος

οργίζομαι, εξοργίζομαι,εξάπτομαι, εκνευρίζομαι,αγανακτώ, φουρκίζομαι

εξαντλημένος, αποκαμω-μένος, ξεθεωμένος,καταπονημένος

ζεματιστός, βραστός,θερμός, πυρακτωμένος,έντονος

ησυχία, ηρεμία, γαλήνη,τάξη, αταραξία, απάθεια

συνετός, μελετημένος

αποφασιστικός

ακίνδυνος, ασφαλής,σίγουρος

βαθύς, εσωτερικός,συνετός, μυαλωμένος,προσεκτικός

ηρεμώ, γαληνεύω,καλμάρω

ξεκούραστος,φρέσκος,αναπαυμένος

ψυχρός, παγωμένος,κρύος, δροσερός,υποτονικός

20




2.2. Να γράψεις στο τετράδιό σου ένα κείμενο στο οποίο θα διηγείσαι:

• αναμνήσεις του καλοκαιριού

• φιλίες από τις καλοκαιρινές διακοπές

• μια καλοκαιρινή περιπέτεια

• εντυπώσεις από τις διακοπές στο χωριό ή στο νησί

• παιχνίδια στη θάλασσα κ.ά.


απερίσκεπτος

θυμώνω

. . . . . . . . . . . . . . . . .

καυτός

ανησυχία

. . . . . . . . . . . . . . . . .

κατάκοπος

επικίνδυνος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

άμυαλος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

επιφανειακός

ζεματιστός

. . . . . . . . . . . . . . . . .

αμφιταλαντευόμενος

εξαντλημένος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

παγωμένος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ηρεμώ

βαθύς

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ησυχία

αποφασιστικός

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ακίνδυνος

θερμός

21

ŒÓ· ·ÎfiÌË ÛÎ·Ï›


Η πρώτη μέρα στο σχολείο

Με τον ερχομό του Σεπτέμβρη όλα τα παιδιά σκέφτονται πως σε λίγες ημέρεςθα ανοίξουν τα σχολεία και μια νέα χρονιά θα ξεκινήσει. Η μέρα αυτή έφτασε!

Δεν έχω πλέον την αγωνία που είχα όταν πήγα για πρώτη φορά στο σχο-λείο. Τώρα πια ξέρω πώς είναι. Ξύπνησα νωρίς το πρωί, ετοιμάστηκα, φόρεσατα καλά μου ρούχα και ξεκίνησα παρέα με τη μητέρα μου, η οποία πάντα με συ-νοδεύει την πρώτη ημέρα ως την πόρτα του σχολείου και μου εύχεται «Kαλήσχολική χρονιά».

Φτάνοντας στο σχολείο συνάντησα τους συμμαθητές μου. Αφού αγκαλια-στήκαμε και φιληθήκαμε, γιατί είχαμε να βρεθούμε από τον Ιούνιο, αρχίσαμενα λέμε πώς περάσαμε το καλοκαίρι, τι κάναμε, πού πήγαμε κ.λπ.

Σε λίγο χτύπησε το κουδούνι και όλα τα παιδιά μαζευτήκαμε στο προαύλιο.Ο διευθυντής μάς καλωσόρισε στο σχολείο και έπειτα ο παπάς έκανε τον αγια-σμό, μας ράντισε όλους με βασιλικό και μας ευχήθηκε κι αυτός με τη σειρά του«Kαλή χρονιά και καλή πρόοδο».

Στη συνέχεια ανεβήκαμε στις αίθουσες και γνωρίσαμε τη νέα μας δασκάλα.Αφού μοιραστήκαμε μαζί της τις εντυπώσεις από τις καλοκαιρινές μας διακο-πές, πήραμε τα βιβλία που μας μοίρασαν και φύγαμε.

Η πρώτη μέρα στο σχολείο είχε μόλις τελειώσει κι εγώ ήμουν χαρούμενοςπου ξαναείδα τους συμμαθητές μου και ανυπόμονος για τη νέα σχολική χρονιά.

22

Ενότητα 1


Το διάλειμμα

Το διάλειμμα είναι μια από τις πιο ευχάριστες και αγαπημένες στιγμές τωνμαθητών κατά τη διάρκεια της σχολικής ημέρας και νομίζω πως όλοι συμφω-νούν σε αυτό. Άλλωστε φαίνεται από τον τρόπο που βγαίνουν οι μαθητές απότην αίθουσα. Μόλις χτυπήσει το κουδούνι και ο δάσκαλος τους δώσει τηνάδεια, οι μαθητές ξεχύνονται με ανυπομονησία και λαχτάρα. Οι διάδρομοι καιοι σκάλες γεμίζουν ξαφνικά από μαθητές που βιάζονται να φτάσουν στην αυ-λή. Μέσα σε λίγα λεπτά η ησυχία που επικρατούσε πριν δεν υπάρχει πλέον· τώ-ρα ακούγονται γέλια και φωνές.

Την ώρα του διαλείμματος οι μαθητές παίζουν, τρέχουν και κυνηγιούνται.Άλλοι κάνουν βόλτες, άλλοι συζητούν, ενώ άλλοι καθισμένοι στα πεζούλια μεένα βιβλίο στα χέρια ρίχνουν μια τελευταία ματιά στο μάθημα που ακολουθεί.Καμιά φορά βέβαια δε λείπουν και οι καβγάδες μεταξύ των μαθητών, που στα-ματούν συνήθως με την παρέμβαση άλλων μαθητών ή των δασκάλων. Άλλαπαιδιά πάλι επιλέγουν να μείνουν στην αίθουσα, όμως κι εκεί τα πράγματα δενείναι ήρεμα: κυνηγητό ανάμεσα στα θρανία, πόλεμος με τις κιμωλίες και τα βι-βλία κ.λπ.

Γενικά, η ώρα του διαλείμματος είναι ώρα ξεκούρασης, χαλάρωσης καιεκτόνωσης από το άγχος και την πίεση των μαθημάτων. Όταν όμως το κου-δούνι ξαναχτυπήσει, οι μαθητές επιστρέφουν στις τάξεις και οι χώροι τουσχολείου επιστρέφουν στην προηγούμενη ήρεμη κατάσταση. Όλα αυτά βέβαιαμέχρι το επόμενο διάλειμμα...


ΠΙΝΑΚΑΣ 5

23

ŒÓ· ·ÎfiÌË ÛÎ·Ï›


αγιασμός

άγχος

δάσκαλος

καλοκαίρι

κουδούνι

μαθητής

σχολείο

χαλάρωση

αγιάζω, άγιος, αγιοσύνη, αγιότητα, αγιογράφος, αγιογραφία,αγιόκλημα, πανάγιος, τρισάγιος, αγίασμα, αγιαστούρα,αγιοποιώ, αγιοποίηση

αγχώνω, αγχώδης, αγχωτικός, αγχολυτικός, αγχόνη

διδάσκαλος, διδάσκω, δασκαλεύω, δασκαλίστικος,δασκάλεμα, διδασκαλία, διδακτός, δίδακτρα, διδασκαλείο

καλοκαιριάζω, καλοκαιρία, καλοκαιρινός, καλοκαιριάτικος,καλοκαίριασμα, κατακαλόκαιρο, μεσοκαλόκαιρο

κουδουνίζω, κουδούνισμα, κουδούνα, κουδουνίστρα,κουδουνιστός

μαθαίνω, μάθηση, μάθημα, μαθητικός, μαθητεύω, μαθητεία,μαθητολόγιο, συμμαθητής, αμάθεια, ημιμάθεια, πολυμάθεια,ξεμαθαίνω

σχολικός, σχολή, σχολώ, σχολαρχείο, σχόλασμα, σχολάρχης,σχολιαρόπαιδο

χαλαρώνω, χαλαρωτικός, χαλαρός, χαλάρωμα, χαλαρότητα

ΠΙΝΑΚΑΣ 6

24

Ενότητα 1


ανεβαίνω

ανοίγω

ανυπόμονος

επόμενος

ευχάριστος

λαχτάρα

χαλάρωση

χαρούμενος

πηγαίνω προς τα πάνω,επιβιβάζομαι, προβιβάζο-μαι, εξυψώνομαι, (γιαπροϊόντα) ανατιμώμαι,ακριβαίνω

παύω να κρατάω κάτι κλει-στό, αποσφραγίζω, τραυ-ματίζω, αρχίζω κάτι, ξεδι-πλώνω, ευδοκιμώ, προο-δεύω, χαλώ, καλυτερεύω,ξεθωριάζω

αυτός που δεν έχειυπομονή

αυτός που έπεται, πουακολουθεί μετά απόκάποιον

αυτός που προκαλεί ευχα-ρίστηση, που δημιουργείσυναίσθημα χαράς καιικανοποίησης

έντονη ή υπερβολικήεπιθυμία για κάτι

το να είναι κάτι χαλαρό, τονα μην είναι σφιγμένο,η μείωση της έντασης,η εξασθένηση

αυτός που αισθάνεται χα-ρά, που νιώθει ευχαρίστη-ση ή ικανοποίηση, που γί-νεται δεκτός ευχάριστα

ανέρχομαι, ανηφορίζω,σκαρφαλώνω, υψώνομαι,προοδεύω, προκόβω,υπερτιμώμαι

ξεσκεπάζω, ξεβουλώνω,ξεσφραγίζω, κόβω,τέμνω, πλαταίνω,φαρδαίνω, ξεβάφω

βιαστικός, ανήσυχος

ακόλουθος, κατοπινός,ύστερος, προσεχής,μεταγενέστερος

διασκεδαστικός, ψυχα-γωγικός, απολαυστικός,τερπνός, αρεστός

πόθος, αδημονία,ανυπομονησία

χαλάρωμα, λασκάρισμα,ξετέντωμα, ξεσφίξιμο,ατονία, υποχώρηση

κεφάτος, εύθυμος, πρό-σχαρος, φαιδρός, γελα-στός, ευχαριστημένος,ικανοποιημένος

κατεβαίνω, κατηφορί-ζω, ολισθαίνω, χαμη-λώνω, κατέρχομαι,μειώνομαι, υποτιμώ-μαι, αποβιβάζομαι

κλείνω, σφραγίζω,σφαλίζω, βουλώνω,σκεπάζω, τελειώνω,στενεύω, διπλώνω

υπομονετικός,καρτερικός

προηγούμενος,πρότερος,προγενέστερος

δυσάρεστος,αντιπαθητικός,αποκρουστικός

καρτερικότητα, υπομο-νή, εγκαρτέρηση

σφίξιμο, τέντωμα,ένταση, τσίτωμα

λυπημένος, θλιμμένος,στενοχωρημένος, σκυ-θρωπός, κατσούφης,θλιβερός, μίζερος




2.2. Να γράψεις στο τετράδιό σου ένα κείμενο με ένα από τα παρακάτω θέματα:

• Το μάθημα που μου αρέσει περισσότερο

• Αδιάβαστος σ’ ένα μάθημα

• Η σχέση μου με τους συμμαθητές μου

• Ένα δυσάρεστο περιστατικό στο σχολείο κ.ά.


επόμενος

ανοίγω

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ανυπόμονος


. . . . . . . . . . . . . . . . .

λαχτάρα

ευχάριστος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ακόλουθος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

χαλάρωμα

βιαστικός

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ανηφορίζω

πόθος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

στενοχωρημένος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

κλείνω

τέντωμα

. . . . . . . . . . . . . . . . .

λυπημένος

κατεβαίνω

. . . . . . . . . . . . . . . . .

δυσάρεστος


25

26

•ËÌÂÚÒÓÂÈ ÌÈ· Ó¤· Ì¤Ú·...ÒÚ· ÁÈ· Û¯ÔÏÂ›Ô


Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Σπάρτη

Στην αρχαία Σπάρτη η εκπαίδευση των αγοριών είχε αυστηρά στρατιωτικόχαρακτήρα, δηλαδή τα προετοίμαζε ώστε να γίνουν ικανοί στρατιώτες. Ώσπουνα γίνουν 7 χρόνων τα ανέτρεφαν οι γονείς τους στα σπίτια. Από τα 7 χρόνιατους ζούσαν σε ομάδες, τις αγέλες, που είχαν επικεφαλής τον παιδονόμο. Εκείμάθαιναν να υπομένουν χωρίς διαμαρτυρία τη σκληρή ζωή και τις ταλαιπωρίεςκαι να κρατούν αυστηρή πειθαρχία. Όσο μεγάλωναν τόσο εντατικότερη γινό-ταν η εξάσκησή τους. Τα κούρευαν σύρριζα και τα άφηναν να περπατούν ξυπό-λυτα και να παίζουν γυμνά. Όταν γίνονταν 12 χρόνων, δε φορούσαν χιτώνα,αλλά τους έδιναν ένα ιμάτιο το χρόνο. Τα σώματά τους ήταν βρόμικα και δεχρησιμοποιούσαν αλοιφές. Κοιμούνταν όλα μαζί πάνω σε καλαμένια στρώμα-τα που τα έφτιαχναν τα ίδια τα αγόρια κόβοντας μόνα τους και με τα χέρια, χω-ρίς μαχαίρι, τις κορφές από τα καλάμια που φύτρωναν στις όχθες του Ευρώτα.

Η μόρφωση που έπαιρναν στις αγέλες ήταν απλή· διδάσκονταν ανάγνωση,γραφή, μουσική και χορό. Μάθαιναν να έχουν τυφλή υπακοή στους νόμους, ν’αγαπούν την πατρίδα, να θαυμάζουν την ανδρεία, να περιφρονούν το θάνατοκαι να σέβονται τους μεγαλύτερους.

Ανάλογη ήταν και η αγωγή των κοριτσιών, που στην αρχαία Σπάρτη δενέμεναν κλεισμένα στο σπίτι, όπως σε άλλες ελληνικές πόλεις. Πριν από το γάμοτους ασκούνταν στα γυμναστήρια για να κάνουν γερό σώμα και να γεννήσουνγερά παιδιά. Γενικά στην αρχαία Σπάρτη υπήρχε μεγάλος σεβασμός στις γυ-ναίκες και η εκπαίδευσή τους είχε σκοπό να τις κάνει καλές συζύγους και μητέ-ρες.

27



Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο

Η εκπαίδευση των παιδιών στο Βυζάντιο δεν ήταν υποχρεωτική. Τα σχολείαήταν ιδιωτικά και εκκλησιαστικά, που λειτουργούσαν σε σπίτια, σε ναούς ή σεμοναστήρια. Σ’ αυτά πήγαιναν μόνο τα αγόρια των γονιών που μπορούσαν ναπληρώνουν τα δίδακτρα σε είδος ή χρήματα, ανάλογα με το επάγγελμά τους.

Τα παιδιά πήγαιναν στο σχολείο σε ηλικία έξι χρόνων. Το βασικό σχολείοείχε τέσσερις τάξεις. Στις δύο μικρότερες οι μαθητές μάθαιναν να γράφουν,να διαβάζουν και να λογαριάζουν. Στις μεγαλύτερες τάξεις διδάσκονταν ορ-θογραφία, γραμματική και αριθμητική. Αποστήθιζαν ιστορίες από τον Όμηρο,την Αγία Γραφή και τους μύθους του Αισώπου. Επίσης, μάθαιναν να τραγου-δούν και να ψέλνουν. Στα εκκλησιαστικά σχολεία συχνά φοιτούσαν δωρεάνορφανά παιδιά.

Τα κορίτσια δεν πήγαιναν σχολείο· έμεναν στο σπίτι και βοηθούσαν τουςγονείς τους στις δουλειές. Δίπλα στις μητέρες τους μάθαιναν να κεντούν, ναπλέκουν και να υφαίνουν.

Τα αγόρια που δεν πήγαιναν στο σχολείο μάθαιναν από μικρή ηλικία διάφο-ρες τέχνες κοντά σε ειδικούς τεχνίτες. Εργάζονταν χωρίς μισθό συνήθως γιαδύο χρόνια και αργότερα εργάζονταν κοντά τους με αμοιβή ή αναζητούσαν αλ-λού εργασία.

Στα βυζαντινά σχολεία οι αίθουσες ήταν στενές και είχαν μικρά παράθυρα.Οι μαθητές κάθονταν σε ξύλινους πάγκους, σε χαμηλά σκαμνιά, σταυροπόδιστο πάτωμα και συχνά όρθιοι. Ο γραμματιστής, ο δάσκαλος των πρώτωνγραμμάτων, στήριζε τα βιβλία του σε αναλόγιο. Τα παιδιά είχαν ως αναγνω-στικό το ψαλτήρι. Έγραφαν πάνω σε πλάκα με κοντύλι και έσβηναν με ένα μι-κρό σφουγγάρι. Εκτός από τις πέτρινες πλάκες υπήρχαν κι άλλες αλειμμένες μεκερί, στις οποίες έγραφαν με μυτερό καλάμι. Στις μεγαλύτερες τάξεις έγραφανμε μελάνι πάνω σε παπύρους, σε περγαμηνές και σε χαρτί από το 10ο αιώνακαι μετά.


ΠΙΝΑΚΑΣ 7

28

Ενότητα 1


ανάγνωση

αριθμητική

γραφή

διδάσκω

εκπαίδευση

μόρφωση

παιδί

στρατιωτικός

ανάγνωσμα, αναγνωστικό, αναγνωστήριο, αναγνώστης

αριθμώ, αριθμός, αρίθμηση, αριθμητής, αριθμητικός,αριθμητήριο, αριθμομηχανή, πολυάριθμος, αναρίθμητος

γράφω, γραφείο, γραφιάς, γραφίδα, γραφικός, γραπτός,γράμμα, γράψιμο, γραφολόγος, γραφομηχανή, απογραφή,διαγραφή, εγγραφή, αντιγραφή, περιγραφή, υπογραφή,παράγραφος, ορθογραφία, ακτινογραφία, αλληλογραφία,πλαστογραφία

διδάσκαλος, διδασκαλία, δίδακτρα, διδακτικός, δάσκαλος,δασκαλεύω, δασκάλεμα, δασκαλίστικος

εκπαιδεύω, εκπαιδευτής, εκπαιδευτικός, εκπαιδευτήριο,εκπαιδεύσιμος

μορφώνω, μορφωτικός, μορφωμένος, αμόρφωτος,επιμορφωτικός, επιμορφώνω, επιμόρφωση

παιδικός, παιδικότητα, παιδιάστικος, παιδιάρισμα, παιδιαρίζω,παίδαρος, παιδαρέλι, παιδαγωγός, παιδίατρος, παιδομάζωμα,παιδονόμος, παιδομάνι, παιδότοπος, αποπαίδι, μοναχοπαίδι,στερνοπαίδι, λεβεντόπαιδο, πλουσιόπαιδο, φτωχόπαιδο

στρατιώτης, στρατώνας, στρατεύω, στράτευση, στράτευμα,στρατιά, στρατός, στρατόπεδο, στρατοπεδεύω, στρατολογία

ΠΙΝΑΚΑΣ 8

29



γερός

διαμαρτύρομαι

εργάζομαι

ικανός

κορίτσι

περιφρονώ

υπακοή

υπομένω

αυτός που είναι απολύ-τως υγιής, που έχει σω-ματική και ψυχική δύναμη,που δε φθείρεται εύκολα

εκφράζω έντονα παρά-πονα ή αντίθεση για κάτι,αντιδρώ με γκρίνια, εκ-φράζω δυσαρέσκεια

κάνω κάποια δουλειά,έχω ένα επάγγελμα, χρη-σιμοποιώ τις δυνάμειςμου για ένα σκοπό, (γιαμηχανές) λειτουργώ

αυτός που έχει τηδυνατότητα να κάνει κάτικαλά, που δε διστάζεινα κάνει κάτι

παιδί θηλυκού γένους,νεαρή γυναίκα

δε σέβομαι και δεν εκτι-μώ κάποιον ή κάτι, αποδί-δω μικρή αξία και σημα-σία (σε κάποιον ή κάτι),δε λογαριάζω

το να υπακούει κανείς σεκάποιον, η συμμόρφωσηστους κανόνες ενόςσυνόλου

δέχομαι με υπομονή,υποφέρω με καρτερία,αντιμετωπίζω μια δύσκο-λη κατάσταση με ψυχραι-μία και ηρεμία

υγιής, δυνατός, ισχυ-ρός, ρωμαλέος, στιβα-ρός, εύρωστος, ανθε-κτικός, άθικτος, αθάνα-τος, έντονος, σφοδρός

παραπονούμαι, αντιτί-θεμαι, εναντιώνομαι,αντιλέγω, γκρινιάζω

δουλεύω, ασχολούμαι,υπηρετώ, προσπαθώ,αγωνίζομαι

άξιος, επιδέξιος,επιτήδειος, δεινός,ικανοποιητικός,επαρκής

κόρη, θυγατέρα, κοπέλα,κοπελιά, νέα, δεσποινίδα

υποτιμώ, καταφρονώ

ευπείθεια, πειθαρχία,υποταγή

καρτερώ, εγκαρτερώ,ανέχομαι, αντέχω

άρρωστος, ασθενής,ασθενικός, αδύναμος,εύθραυστος, φθαρμέ-νος, χαλασμένος

συμφωνώ, δέχομαι,αποδέχομαι, συναινώ,συγκατατίθεμαι

τεμπελιάζω, αργώ,απρακτώ, αδρανώ,χαλώ

ανίκανος, ανάξιος,ανεπιτήδειος, άπειρος,ατζαμής

αγόρι, γιος, νέος, νιος,παλικάρι

εκτιμώ, υπολήπτομαι,υπολογίζω, αποδίδωαξία, σέβομαι

ανυπακοή, απείθεια,αντίδραση,απειθαρχία,παρακοή

ανυπομονώ, αδημονώ,λαχταρώ, βιάζομαι

30




2.2. Να γράψεις στο τετράδιό σου ένα κείμενο με θέμα:

• Πώς περνάς μια μέρα στο σχολείο

• Αν σου αρέσει το σχολείο και γιατί

• Ποιο μάθημα σου αρέσει περισσότερο και γιατί

• Κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζεις στο σχολείο

• Η πρώτη μέρα στο νέο σου σχολείο κ.ά.


κορίτσι

υπακοή

. . . . . . . . . . . . . . . . .

εργάζομαι

γερός

. . . . . . . . . . . . . . . . .

διαμαρτύρομαι

υπομένω

. . . . . . . . . . . . . . . . .

κοπέλα

. . . . . . . . . . . . . . . . .

καταφρονώ

δουλεύω

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ανάξιος

παραπονιέμαι

. . . . . . . . . . . . . . . . .

απείθεια

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ανυπακοή

εκτιμώ

. . . . . . . . . . . . . . . . .

άρρωστος

ανίκανος

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ανυπομονώ

ευπείθεια

∞Á· ËÙÔ› ÁÔÓÂ›˜, · Οι γυναίκες φτιάχνουν παραδοσιακά...

Documents

Transcript of ∞Á· ËÙÔ› ÁÔÓÂ›˜, · Οι γυναίκες φτιάχνουν παραδοσιακά...