By: IRENE JOY YANO

Unsa ang bakuna?Unsa ang bakuna?

Mao ang paghatag ug vaccines sa Mao ang paghatag ug vaccines sa imong anak aron ang iyang lawas imong anak aron ang iyang lawas makabaton ug mga substansciya makabaton ug mga substansciya nga makapanalipod kaniya batok nga makapanalipod kaniya batok sa mga sakit sa pagkabatasa mga sakit sa pagkabata

Ang pamakuna makapanalipod Ang pamakuna makapanalipod batok sa mga makuyaw nga sakit. batok sa mga makuyaw nga sakit. Ang bata nga dili Ang bata nga dili kabakunahanmalagmit niwang, kabakunahanmalagmit niwang, piang ug hangtud mamatay. piang ug hangtud mamatay.

Mga importanteng Mga importanteng pahinumdom:pahinumdom:

1.1. labing maayu nga matapos ang pagbakuna labing maayu nga matapos ang pagbakuna sa dli pa siya moabot ug usa ka tuigsa dli pa siya moabot ug usa ka tuig

2.Kumpleto 2.Kumpleto

3.Skedyul sa pagbakuna3.Skedyul sa pagbakuna

4. E record tanang bakuna nga nadawat sa 4. E record tanang bakuna nga nadawat sa imong anakimong anak

5. Normal lamang na hilantanon imong anak 5. Normal lamang na hilantanon imong anak human og bakunahuman og bakuna

6. Labing mao nga mabakunahan ang bata sa 6. Labing mao nga mabakunahan ang bata sa dili pa moabot ug usa ka tuig ang edad aron dili pa moabot ug usa ka tuig ang edad aron makabaton sia sa sayo ug lig-on nga makabaton sia sa sayo ug lig-on nga protesksiyon batok sa makuyaw nga mga protesksiyon batok sa makuyaw nga mga sakit.sakit.

Eskedyul sa pagbakuna:Eskedyul sa pagbakuna:

Klase Klase sa sa

bakunabakuna

Kanus-a ibakunaKanus-a ibakuna proteksiyon proteksiyon Batok sa Batok sa

BCG 1BCG 1 Sukad sa pagkatawo Sukad sa pagkatawo hangtod 12 ka bulan. hangtod 12 ka bulan.

Usbon inigka-7 anyos sa Usbon inigka-7 anyos sa ata, o primero grado naata, o primero grado na

Tuberculosis Tuberculosis

DPT DPT 1,2,31,2,3

Sukad sa 1 ½ ka bulan Sukad sa 1 ½ ka bulan hangtod 12 ka bulan. hangtod 12 ka bulan.

Labing maayo nga 1 ka Labing maayo nga 1 ka bulan lamang ang lat-ang bulan lamang ang lat-ang sa matag bakuna sa DPT sa matag bakuna sa DPT

vaccinevaccine

Dipterya, Dipterya, pertussis o pertussis o tosperinatosperina

Polio Polio 1,2,31,2,3

Sukad sa 1 ½ ka bulan Sukad sa 1 ½ ka bulan hangtod 12 ka bulan. hangtod 12 ka bulan.

Labing maayo nga 1 ka Labing maayo nga 1 ka bulan lamang ang lat-ang bulan lamang ang lat-ang sa matag bakuna sa polio sa matag bakuna sa polio

vaccinevaccine

PolioPolio

Tipdas 1Tipdas 1 Sukad sa 9 hangtod 12 ka Sukad sa 9 hangtod 12 ka bulanbulan

tipdastipdas

Mga klase sa bakunaMga klase sa bakuna

1. Tetanus toxoid- monalipod kini sa monalipod kini sa bata nga gisabak batok sa tetanus, ug bata nga gisabak batok sa tetanus, ug kaduha ibakuna sa mabdos nga inahan kaduha ibakuna sa mabdos nga inahan sa una niyang pag mabdos, ug kausa sa sa una niyang pag mabdos, ug kausa sa matag mosunod nga pagmabdosmatag mosunod nga pagmabdos..

22.. BCGBCG- bakuna kini batok sa - bakuna kini batok sa tuberkulosis. Ibakuna kini sa bata (edad tuberkulosis. Ibakuna kini sa bata (edad 0-12 ka buwan sa makausa lamang. 0-12 ka buwan sa makausa lamang. Pag-abot nia sa siete anyos nga Pag-abot nia sa siete anyos nga panuigon o anaa na siya sa primero panuigon o anaa na siya sa primero grado, bakunahan sia sa laing single grado, bakunahan sia sa laing single dose sa BCG, usa ka booster shot.dose sa BCG, usa ka booster shot.

3.3. DPTDPT- kombinasyon nga bakuna batok - kombinasyon nga bakuna batok sa diptera, pertussis o tosperina, ug sa sa diptera, pertussis o tosperina, ug sa tetanus. Alang sa kompletong tetanus. Alang sa kompletong proteksiyon, ang imong anak proteksiyon, ang imong anak nagkinahanglan sa 3 ka nagkinahanglan sa 3 ka injeksion.injeksion.

4. Oral polio vaccines- makapanalipod kini sa bata batok sa polio o sa infantile paralysis. Ibakuna kini makatulo ka beses

5.5. Measles vaccines- batok sa tipdas. Measles vaccines- batok sa tipdas. Ibakuna makausa lamang, sa mga Ibakuna makausa lamang, sa mga siyam ka bulan ang bata.siyam ka bulan ang bata.

Komon nga mga sakit sa Komon nga mga sakit sa pagkabata na pwede ma pagkabata na pwede ma

bakuna:bakuna:1.Tetanus toxoid-1.Tetanus toxoid- kuyaw nga sakit

gumikan sa kagaw nga anaa sa yuta ug sa mga hugaw sa hayop ug tawo, ug musulod sa lawas pinaagi sa bisan unsang klase sa samad

Mga kaso na maka tetanus sa bata na bagong natawo

kon ang pusod gi putol sa usa ka instrumento nga wala pabikali

Kon ang pusod wala mapuok pagkaputol

kon ang bagong naputol nga pusod dili pa ughon ug dili malimpyuhan

kon ang bagong naputol nga pusod ulioran og abo, polpos, ug uban pang hugaw nga utang

Mga ilhanan ug timailhan sa neonatal tetanus:• motim-aw mga tulo mga 3 hangtod 10 ka adlaw human sia mahimugso

•Ang bata musogod sa walay undang nga paghilak ug maglisod sa pagsuso sukad sa ika 3 adlaw ngadto sa 5 adlaw

•Magalabtik ang kaunoran sa iyang nawong

•Magkumbulsiyon ang tibuok lawas

Unsay buhaton kon maimpeksiyon sa tetanus ang imong anak?•Inigkita nimo sa mga ilhanan, dad-a dayon sia sa laing duol nga doktor, health center o ospital

Paglikay sa tetanus sa bag-ong natawo nga bata:

Kinahanglan mabakunahan ang inahan samtang nagmabdos siya

Siguraduhong limpyo ug sterilisado ang instrumento nga iputol sa pusod

Seguroa nga ang bag.ong naputol nga pusod kanunay mag-uga ug malinis.

22. Tuberculosis sa pagkabata-. Tuberculosis sa pagkabata- mosupsop kini sa kalagsik sa bata, ug makapogung sa iyang pag tubo. Makapaluya usab kini, og makapatay pa gani, ilabi na kon moabot na kini sa utok na moresulta sa TB meningitis

Mga ilhanan og timailhan sa tuberculosis sa pagkabata:

kapoyon kanunay

Dili siya gustong magduladula

Moniwang siya

Magpanagsa paglabad ang iyang ulo

Hilantan siya usahay

Gahi ang iyang ubo

Lainlaing parte sa lawas na moapektar sa pagkaylap sa TB:

1. Utok2. Glandula3. Baga4. Mga bukog ug tul-an

Unsay buhaton kon makaita og timailhan sa TB sa pagkabata?:

•Daa-a dayun siya sa labing duol nga doktor, health centers, o ospital

Paglikay sa TB sa pagkabata:• Pagbakunahi ang imong anak sa

BCG vaccine, usa sa pagkahimugso, ug usbon sa siyete anyos na siya o anaa na sa unang grado

• Ipalayo ang imong anak sa mga masakiton sa TB.

3. Dipterya- maoy mananakod na maoy mananakod na impeksiyon gumikan sa kagaw. Ang impeksiyon gumikan sa kagaw. Ang tutunlan maoy kasagarang maapektuhan tutunlan maoy kasagarang maapektuhan niini.niini.

Ilhanan og timailhan sa dipterya: mosugod sama sa ordinaryung sipon

Hilantanon

Maglabad ang ulo

Magkarat ang tutunlan

Manghupong ang iyang ilong

Baho og gininhawa

Walag gana og kaon

Paglikay sa dipterya:۞ pagbakuna sa DPT vaccines۞ ipalayo ang imong anak sa mga taong

naay dipterya۞ ayaw pagamita og gamit sa mga taong

naay dipterya sama sa kubyertos, plato, tbaso, etc..

۞ ayaw dad.a imong anak sa mga lugar nga may daghan tao

4.Tosperina o hutoy- naggumikan kini sa bakterya ug makaapektar sa agianan sa ginhawa. Ang ubo magsugod sa usa o duha ka semana human matakdi ang tawo. Usahay ang balatian molungkad sa usa ngadto sa 3 ka bulan.

- makuyaw ni siya ilabi na sa mga bata nga wala pay usa ka tuig. Kalikayan kini pinaagi sa pagbakuna sa bata nga edad 1 ½ nga bulan ngadto sa 12 na bulan.

Mga ilhanan og timailhanan sa tosperina:

Sip-onSip-on Manghubag o magtubig-tubig ang mga Manghubag o magtubig-tubig ang mga

matamata Pag ubo-uboPag ubo-ubo Mag anam pagsagunsun ang uboMag anam pagsagunsun ang ubo Paglabay sa 2 ka semana, magsugod ang Paglabay sa 2 ka semana, magsugod ang

panghutoypanghutoy Naglisod og ginhawaNaglisod og ginhawa Mobudlat ang kalimutaw sa mataMobudlat ang kalimutaw sa mata Magdugo ang ilong og tutunlanMagdugo ang ilong og tutunlan Ang ngabil og kuko monglagum Ang ngabil og kuko monglagum

paghutoypaghutoy

Unsay buhaton kon hutoyon: Dad-a ang imong anak sa doktor Ilain daun ang pasyente Hatagi og sustansiyadong pagkaon Pagpahulaya siya sa lugar nga may

presko og malinis nga hangin

Paglikay sa tosperina:Pagbakuna

Ayaw dad-a imong anak sa matao na lugar

Tambagi imong anak sa pagpahilayu sa mga bata na naay tosperina

Ayaw ipagamit sa imong anak ang gamit sa taong may tosperina

5. Polio-5. Polio- nagumikan sa virus, ug sagad motakod sa mga bata ubos sa duha ka tuig ang edad. Maparalisar ang pila ka bahin sa lawas, ilabi na ang paa ug tiil.- kun makasugod na ang polio, walay medisinang makasumpo sa paralisis. Bisan ang antibiotics o bitamina dili makatabang

Ilhanan og timailhan: Ubo-ubo, magtulo bga sipon,

pagsuka-suka Labad sa ulo, hilanat, sipon, pag-ubo Pagkaluya o paralisis sa kaunoran Dili mahimutang

6. tipdas- grabe kining impeksiyon sa virus nga makuyawalang sa mga bata nga kulang sa pagkaon o adunay tuberkulosis

Ilhanan og timailhan sa tipdas: Maghilantan, mamula og maghapdos Maghilantan, mamula og maghapdos

ang mga mata, ug mag ubo-uboang mga mata, ug mag ubo-ubo Motaas ang hilanatMotaas ang hilanat Mag butlig-butlig ang babaMag butlig-butlig ang baba Magkalibanga usahayMagkalibanga usahay Human sa 2 o 3 ka adlaw, adunay Human sa 2 o 3 ka adlaw, adunay

magputi-puti sa baba.magputi-puti sa baba. Paglabay sa usa o duha ka adlaw, Paglabay sa usa o duha ka adlaw,

adunay pula nga butlig sa agtang, sa adunay pula nga butlig sa agtang, sa ubos nga tabub-tabun sa mata, sa ubos nga tabub-tabun sa mata, sa ubos sa ilong, sa palibot sa ubos sa ilong, sa palibot sa dalunggan, ug daun tibuok lawasdalunggan, ug daun tibuok lawas

Unsay buhaton:• Pagpahulaya siya• Paimna siya og daghang fluids sama

sa fruit juice• Trapohi siya• Kun masuso siya, padayuna siya og

pasuso• Ilain sila