9. SINIF ø R RNEKT - Muba Yayınları...SUNU Sevgili Öğrenciler, Murat Yayınları’nın...

9. SINIF

BİYOLOJİ

ÖRNEKTİR

Dizgi - Grafik

MU BA Yayıncılık Dizgi - Grafik Birimi

Baskı

Ayrıntı Basımevi • Tel: 0.312 394 55 90 - 91Matbaa Sertifika No: 13987

Öneri ve düşünceler için

[email protected] • 0.312 504 64 41

Yayın ve Dağıtım

MU BA Yayıncılık Ltd. Şti.Ostim (OSB) Mahallesi 1203. Cadde No: 38/1/2 Yenimahalle - ANKARA

Tel: 0.312 504 64 41 • Faks: 0.312 232 26 69www.mubayayinlari.com

ISBN: 978-605-7509-86-4T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını rica ederiz.

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları MU BA YAYINCILIK LTD. ŞTİ.’ne aittir.Hangi amaçla olursa olsun, yayınların tamamının veya bir bölümünün, şirketin yazılı izni olmadan kopya

edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması yasaktır.MU BA bir Murat Yayınları Ltd. Şti. markasıdır.

“Bu kitapta yer alan çıkmış sınav sorularının her hakkı ÖSYM’ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM’nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Yayınevimiz telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

ÖRNEKTİR

SUNUSevgili Öğrenciler,

Murat Yayınları’nın yıllara dayanan tecrübesinin ve vizyonunun bir sonucu olarak yayın çalışmalarını sürdüren MUBA, ortaokul, lise ve üniversiteye ha-zırlık yardımcı kaynaklarını öğrencileriyle buluşturmanın kıvancını duymak-tadır.

Alanında uzman yayın kadromuz tarafından hazırlanan kitaplarımızda, uy-gulamada olan sınav dahil test teknikleri dikkate alınarak kapsamlı bir çalış-ma yürütülmüş, siz değerli öğrencilerimizin hazırlık sürecindeki yükünü hafif-letmeyi amaçlayan bir yol izlenmiştir.

MEB’in güncel eğitim programı ve kazanımlarını gözeterek oluşturduğumuz bu yayınımızda klasik çoktan seçmeli, örnek çözümlü, kısa cevaplı sorular ve et-kinlikler, amaca uygun kısa notlar, sınav odaklı özet bilgiler ve doğrudan sınavı hedefleyen mantık ve muhakeme soruları akılda kalıcı bir yöntemle verilmiştir.

Gireceğiniz tüm sınavlarda başarılar diler, yaşamınızda sağlık ve mutluluklartemenni ederiz.

MU BA YAYINLARIÖRNEKTİR

İÇİNDEKİLER

BİYOLOJİ SORU BANKASI

YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri 7 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler (İnorganik Bileşikler) 11 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler (Karbonhidratlar) 15 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler (Yağlar) 23 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler (Proteinler) 29 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler (Karbonhidrat – Yağ – Protein) 35 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler (Enzimler) 41 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler (Vitamin – Hormon) 49 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler (ATP – Nükleik Asitler) 53 Yazılı Soruları 59 Etkinlik Soruları 61 Ünite Genel Tekrar Testi 67

ÜNİTE - 1 Sayfa No

HÜCRE Hücre Zarı ve Zardaki Madde Alışverişleri 73 Hücre Organelleri 83 Yazılı Soruları 93 Etkinlik Soruları 95 Ünite Genel Tekrar Testi 101


CANLILAR DÜNYASI Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması 107 Canlı Âlemleri ve Özellikleri (Bakteriler ve Arkeler Âlemi) 113 Canlı Âlemleri ve Özellikleri (Protista, Mantarlar ve Bitkiler Âlemi) 119 Canlı Âlemleri ve Özellikleri (Hayvanlar Âlemi) 125 Canlı Âlemleri ve Özellikleri (Virüsler) 131 Yazılı Soruları 137 Etkinlik Soruları 139 Ünite Genel Tekrar Testi 145CEVAP ANAHTARLARI 149


ÖRNEKTİR

YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ

1

ÜNİTEÖRNEKTİR

• BiyolojiveCanlılarınOrtakÖzellikleri

• CanlılarınYapısındaBulunanTemelBileşikler(İnorganikBileşikler)

• CanlılarınYapısındaBulunanTemelBileşikler(Karbonhidratlar)

• CanlılarınYapısındaBulunanTemelBileşikler(Yağlar)

• CanlılarınYapısındaBulunanTemelBileşikler(Proteinler)

• CanlılarınYapısındaBulunanTemelBileşikler(Karbonhidrat–Yağ–Protein)

• CanlılarınYapısındaBulunanTemelBileşikler(Enzimler)

• CanlılarınYapısındaBulunanTemelBileşikler(Vitamin–Hormon)

• CanlılarınYapısındaBulunanTemelBileşikler(ATP–NükleikAsitler)

ÖRNEKTİR

7

ÖĞRENİYORUZ-UYGULUYORUZ

BİYOLOJİ VE CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

1. HÜCRESEL YAPI

• Hücre:Canlılarınyapıveişlevola-raktemelbirimidir.

• Canlılarınhücreyapılarıvesayıla-rıfarklılıkgösterebilir.

• Canlı hücreler hücre yapılarınagöre2’yeayrılır.

a) Prokaryot hücre:

• Zarlaçevriliorganelleriveçekir-dekleriyoktur.

• Kalıtımmateryallerisitoplazmadadağınıkhâldebulunur.

• Sahipoldukları tekorganelribo-zomdur.

Örnek:Bakteriler,Arkeler

b) Ökaryot hücre:

• Zarlaçevriliorganelleriveçekir-deklerivardır.

• Kalıtımmateryalleriçekirdekiçin-debulunur.

• Ribozomorganellerivardır.

Örnek:Protistalar,Mantarlar,Bİtkiler,Hayvanlar

• Canlılarhücresayısınagöre2’yeayrılır.

a) Tek hücreliler

b) Çok hücreliler

2. BESLENME

• Canlılarınbeslenmeşekillerifarklıolabilir.Beslenmeşekillerinegörecanlılar,

– Ototroflar(Üreticiler)

– Heterotroflar(Tüketciler)

– Hemototrofhemheterotroflarol-maküzereüçgruptaincelenir.

Dikkat: İnorganikbesinmaddelerinibütüncanlılardışarıdanhazıralır.


TEST • 1

1. I. Glikoz + O2 CO2 + H2O + ATP

II. n(Amino asit) Protein + (n – 1)H2O

III. CO2 + H2O I k

klorofil

fl› Glikoz + O2

IV. Glikoz + Glikoz Maltoz + H2O

Yukarıda verilen metabolizma olayların-dan hangileri bütün canlı hücrelerde mey-dana gelen anabolizma olaylarındandır?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IIID) III ve IV E) I, II ve IV

2. Aşağıda verilen olaylardan hangisi bütün canlılarda ortak olarak gerçekleşir?

A) Boşaltım sistemi aracılığıyla homeostazi-nin sağlanması

B) Çekirdekte DNA sentezlenmesiC) İnorganik maddelerden organik monomer

sentezlenmesiD) Organik monomerlerden ATP sentezlen-

mesiE) Hücre duvarı aracılığıyla madde alışverişi

gerçekleştirilmesi

3. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi bü-tün canlılar için ortaktır?

A) Eşeyli üremeB) Hücre sayısının artması sonucu büyüme

ve gelişmeC) Heterotrof beslenmeD) Oksijensiz solunumla ATP sentezlemeE) Çevresel uyarılara tepki verme

4. Canlılarda meydana gelen büyüme ve ge-lişme olayları ile ilgili,

I. Tek hücreli canlılarda büyüme, hücre hacminin ve kütlesinin artışı ile olur.

II. Çok hücreli canlılarda büyüme, hücre sayısının artması ile olur.

III. Bütün canlılarda büyüme mitoz bölün-me ile sağlanır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III

5. • Canlıların nesillerini devam ettirebilme-leri için kendilerine benzer bireyler oluş-turmaları

• Metabolizma sonucu oluşan atıkların vü-cuttan uzaklaştırılması

• Canlıların yaşadıkları ortama uyum sağ-lamaları

• Canlıların vücudunda meydana gelen bü-tün yapım ve yıkım olayları

Aşağıda verilen kavramlardan hangisinin tanımına yukarıda yer verilmemiştir?

A) Solunum B) Metabolizma C) Boşaltım D) Adaptasyon E) Üreme

6. I. Ribozomda protein sentezlemeII. Hücre zarı aracılığıyla madde alışveri-

şi yapmaIII. Mitokondride ATP sentezlemeYukarıda verilen olaylardan hangileri bü-tün canlılarda ortak olarak gerçekleşir?


ÖRNEKTİR

8



3. SOLUNUM

• Bazıcanlılaroksijenlisolunumya-parkenbazıcanlılaroksijensizso-lunumyadafermantasyonyapar.

• ATP sentezi (fosforilasyon) veATPyıkımı(defosforilasyon)tümcanlılar içinortaktır.Fakat farklıtürcanlılardakifosforilasyonçe-şitlerifarklıolabilir.

4. BÜYÜME VE GELİŞME

• Tek hücreli canlılarda büyüme,hücrehacmivekütlesininartışıy-laolur.

• Çok hücreli canlılarda büyüme,hücrelerin bölünmesi sonucuhücresayısınınçoğalması,bunabağlı olarak da doku kütlesininartmasıylaolur.

5. HAREKET

• Bitkilerdepasifhareketgerçekle-şirken,hayvanlarınçoğundaaktifhareketgerçekleşir.

6. BOŞALTIM

• Metabolizma sonucunda oluşanatık maddelerin vücuttan uzak-laştırılmasına“boşaltım”denir.

7. HOMEOSTAZİ (İç denge)

• Bütünçevreseldeğişimlererağ-men organizmada kararlı bir içortamınsağlanmasıvekorunma-sıolayına“homeostazi”denir.

8. ÜREME

• Üremeolayıbazıcanlılardaeşey-siz üreme şeklinde gerçekleşir-ken,bazıcanlılardaeşeyliüremeşeklindegerçekleşir.

• Üreme, canlı yaşamının devamıiçinşartdeğildir.

9. ÇEVRESEL UYARILARA KARŞI TEPKİ VERME

7. Aşağıda verilenlerden hangisi bütün can-lılar için ortaktır?

A) Aynı görevi yapmak üzere özelleşmiş hücrelerin bir araya gelmesiyle doku oluşturma

B) İnorganik madde kullanımıC) Oksijenli solunumla ATP sentezlemeD) Eşeysiz üreme ile çoğalmaE) Amonyağın üreye dönüştürülerek vücut

dışına atılması

8. Bütün tek hücreli canlılar için;I. prokaryot hücre yapısında olma,II. ribozom organelinde protein sentezleme,III. hücre duvarına sahip olmaözelliklerinden hangileri ortaktır?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III

9. I. Oksijen tüketmeII. İnorganik maddeleri oksitlemeIII. Glikozu sitoplazmada pirüvata dönüştür-

meYukarıda verilen olaylardan hangileri bü-tün canlılarda ortak olarak gerçekleşir?


10. • Kan şekeri yükselen bir insanda insülin salgısının artması

• Kandaki CO2 oranının artmasına bağlı ola-rak soluk alışverişinin hızlanması

• Şalgam içen bir kişinin idrarla attığı tuz miktarının artması

Yukarıdaki olaylar canlıların ortak özellik-lerinden hangisine örnek gösterilebilir?

A) Hareket B) HomeostaziC) Boşaltım D) OrganizasyonE) Solunum

11. Aşağıdakilerden hangisi bütün canlılar için ortak değildir?

A) Aktif hareket etmeB) Boşaltım atıklarını vücuttan uzaklaştırmaC) Özümleme olaylarını gerçekleştirmek için

ATP harcamaD) Yaşamsal faaliyetleri için gerekli olan

enerjiyi organik besinlerden elde etmeE) Hücresel yapıda olma

12. Boşaltım olayı ile bütün canlılarda aşağı-dakilerden hangisi sağlanır?

A) Kan pH’sinin dengelenmesiB) Solunum sonucu oluşan karbondioksitin

vücuttan uzaklaştırılmasıC) Kofullarda depolanmış olan bazı zehirli

metabolik atıkların vücuttan uzaklaştırıl-ması

D) Vücudun su ve iyon dengesinin sağlama-sı

E) Sindirim atıklarının vücuttan atılması

13. • Kendine benzer bireyler oluşturma• Fosforilasyon yapma• Aktif hareket etme• İnorganik madde kullanma• Fotosentez ile organik besin üretmeBir canlı yaşamını devam ettirebilmek için yukarıda verilen olaylardan kaç tanesini gerçekleştirmek zorundadır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

ÖRNEKTİR

9



10. ORGANİZASYON

11. METABOLİZMA

• Canlılarınyapısındagerçekleşenyapımveyıkımtepkimelerinintü-müne“metabolizma”denir.

12. ADAPTASYON

• Bir canlınınbulunduğuortamdayaşama ve üreme şansını artı-rankalıtsalözelliklerintamamına“adaptasyon”denir.

TEST • 2

1. • Oksijen üretme• ATP üretme• İnorganik madde tüketme• Oksijen tüketme• ATP tüketme• Organik madde üretmeYukarıda verilen özelliklerden kaç tanesi bütün canlıların ortak özelliklerindendir?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

2. I. Büyümenin hızlı olduğu evrelerde kata-bolik tepkimeler anabolik tepkimelerden hızlıdır.

II. Yaşlı bireylerdeki anabolik tepkimeler ka-tabolik tepkimelerden hızlıdır.

III. Anabolik ve katabolik tepkimelerin eşit ol-duğu bir canlıda büyüme gerçekleşmez.

Canlıların ortak özelliklerinden olan bü-yüme ile ilgili verilen yukarıdaki yargıların doğru (D) ve yanlış (Y) olarak sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-miştir?

I II IIIA) Y D YB) Y Y DC) D Y DD) D D YE) Y Y Y

3. Çok hücreli canlılarda görülen;I. çevresel uyarılara özelleşmiş sinir hücre-

leri yardımı ile cevap verebilme,II. hücre bölünmeleri yolu ile büyüme,III. uyarıları duyu organları ile alma,IV. boşaltım atıklarını özelleşmiş boşaltım or-

ganları ile atma,V. yer değiştirerek hareket etme

özelliklerinden hangisi tek hücreli canlı-larda da görülebilir?

A) V B) IV C) III D) II E) I

4. Canlıların ortak özelliklerinden olan boşaltım, canlı hücrelerde metabolizma sonucu oluşan atıkların uzaklaştırılmasıdır.Bu bilgiye göre;

I. memelilerin üreyi idrarla dışarı atması,II. memelilerin CO2 ve su buharını akciğerleri

ile dışarı atması,III. maymunların sindirim atıklarını dışkılayarak

uzaklaştırması,IV. paramesyumun amonyağı hücre yüzeyin-

den atmasıolaylarından hangileri boşaltım kavramı içinde incelenir?

A) I ve II B) I ve III C) I, II ve IIID) I, II ve IV E) I, II, III ve IV

5. Aşağıdakilerden hangisi bütün canlılarda görülen ortak özelliklerden biri değildir?

A) Kendine özgü molekül üretmeB) Biyokimyasal tepkimelerde görev alan

enzimleri sentezlemeC) Besinleri karbondioksit ve suya kadar par-

çalamaD) Basit organik moleküllerden kompleks or-

ganik molekül sentezlemeE) Organik besin monomerlerinden metabo-

lik enerji üretme

6. Aşağıdakilerden hangisi bütün canlılarda görülen ortak bir özelliktir?

A) Enerji ihtiyaçlarını hazır aldıkları besinler-den karşılama

B) Işık enerjisinden doğrudan faydalanmaC) Kalıtsal özellikleri dölden döle aktarmaD) Organik maddeleri inorganik maddelere

dönüştürmeE) Mayoz bölünme ile üreme hücreleri oluş-

turma

ÖRNEKTİR

10



ÖRNEK

Tatlı sularda yaşayan bir hücreli can-lılarda aşağıdakilerden hangisi gö-rülmez?

A) Hareketetme

B) Üreme

C) Boşaltımyapma

D) Embriyonikgelişme

E) Hücresolunumu

YGS2016

ÇÖZÜM

Embriyonikgelişmesadeceçokhüc-relilerdegörülebilir.

Cevap:D

7. I. ADP + Pi + Enerji → ATP + H2OII. Glikoz + O2 → CO2 + H2O + ATPIII. CO2 + H2O → Glikoz + O2

Yukarıda verilenlerden hangileri bütün canlı hücrelerde gerçekleşen ortak tep-kimelerdendir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) I ve III

8.

İnorganikmaddeler

Basitorganik

maddeler

X Y

Z

L

K

Kompleksorganik

maddeler

Canlı hücrelerde gerçekleşebilen çeşitli olay-lar yukarıda sembolik olarak belirtilmiştir.Buna göre numaralandırılmış bölümlerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-lenemez?

A) X ve Y anabolik olayları ifade eder.B) Z ve K katabolik olayları ifade eder.C) L metabolizmayı ifade eder.D) Bütün katabolik olaylarda ATP üretilir.E) Bütün anabolik olaylarda ATP harcanır.

9. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğ-rudur?

A) Bütün tek hücreliler prokaryottur.B) Bütün çok hücreliler ökaryottur.C) Bütün ökaryotlar çok hücrelidir.D) Bütün prokaryotlar ototroftur.E) Bütün heterotroflar çok hücrelidir.

10. Aşağıda verilenlerden hangisi bir canlının yaşamını devam ettirebilmesi için zorun-ludur?

A) Dokusal yapıya sahip olmaB) Metabolik olayları çekirdek ile yönetmeC) Hücre dışı sindirim yapmaD) Azotlu boşaltım atıklarını idrar şeklinde

vücuttan uzaklaştırmaE) Hücre zarının yapısına katılacak olan pro-

teinleri sentezleme

11. Canlıların ortak özelliklerinden olan adap-tasyon ile ilgili,

I. Canlının yaşama ve üreme şansını artırır.II. Dölden döle aktarılır.III. Aynı türün bütün bireylerinde aynı şekilde

gerçekleşir.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) I, II ve III

12. Ototrof beslenen bütün canlı gruplarında aşağıdakilerden hangisi ortaktır?

A) Tek hücreli olmaB) Ökaryot hücre yapısında olmaC) Işık enerjisini kimyasal bağ enerjisine çe-

virmeD) Protein sentezinin yapıldığı özelleşmiş or-

ganele sahip olmaE) İnorganik maddeleri oksitleme

13. Aşağıda verilenlerden hangisi bir katabo-lizma olayı değildir?

A) ATP " ADP + Pi + IsıB) Protein " Amino asitC) Glikoz + O2 " CO2 + H2O + ATPD) Glikoz " Laktik asit + ATPE) Nükleotit " RNA

ÖRNEKTİR

11


CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞİKLER (İNORGANİK BİLEŞİKLER)

İNORGANİK BİLEŞİKLER

• Canlıvücudundasentezlenmeyenbileşiklerdir.

• Enerjivermezler.(Kemoototroflarhariç)

1. SU:

Suyunözelliklerivegörevlerişuşekil-

desıralanabilir:

• Sumolekülleripolarizasyonözel-

likgösterir.

• Hidrojen bağlarının etkisi ile su

moleküllerininbirarayagelmesi-

ne“kohezyon”,suyunbulunduğu

yüzeye tutunmasına ise “adez-

yon”denir.

• Yüzeydekisumolekülleriarasında

oluşankuvvete “yüzeygerilimi”

denirveyüzeygerilimisayesinde

bazıböceklersuüzerindeyürüye-

bilir.

• Suyunözısısınınyüksekolması,

vücudunhemenısınmasınıvehe-

mensoğumasınıönler.

• Suyunbuharlaşmaveyoğunlaş-

maözelliğiyağışlarınoluşmasın-

daroloynar.


TEST • 31. Aşağıda su ile ilgili verilen özelliklerden

hangisi yanlıştır?

A) Zehirli metabolik atıkların seyretilmesin-de görevlidir.

B) İnsanda vücut ısısının düzenlenmesinde görevlidir.

C) Bitkilerin kökleri aracılığıyla aldıkları mi-neralleri taşımasında görevlidir.

D) Bütün fotosentez reaksiyonlarında hidro-jen kaynağı olarak kullanılır.

E) Büyük organik moleküllerin hidrolizinde görevlidir.

2. Mineraller ile ilgili,I. Yeşil bitkiler tarafından fotosentezle üre-

tilirler.II. Ökaryot canlılarda enerji verici olarak kul-

lanılmazlar.III. Organik yapılı olanları vardır.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III

3. I. Klorofil pigmentinin yapısına katılır.II. Hemoglobin pigmentinin yapısına katılır.III. Tiroksin hormonunun yapısına katılır.Yukarıda görevleri belirtilen mineral çe-şitleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

I II IIIA) Demir Magnezyum İyotB) Magnezyum Bakır DemirC) Demir Bakır İyotD) İyot Magnezyum DemirE) Magnezyum Demir İyot

4. Su ile ilgili,I. Dondurulduğunda molekülleri arasındaki

mesafe artarken yoğunluğu azalır.II. Polarizasyon özellik göstermez.III. İki su molekülü arasındaki çekim kuvveti

adezyon olarak adlandırılır.yargılarından hangileri doğrudur?


5. Bir ortamın pH değerini belirlemede kullanı-lan pH cetveli aşağıda verilmiştir.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 140

Asidik değer artar. Bazik değer artar.

Nötr

Buna göre, I. Asidik özellikteki moleküllerin miktarı art-

tıkça pH değeri artar.II. pH değerinin azalmasını asidik özellikteki

moleküllerin artması sağlayabilir.III. Asidik molekül bulunmayan ortamın pH

değeri 7 den küçük olur.yorumlarından hangileri yapılamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve III E) I, II ve III

6. • Düzenleyici ve yapıcı - onarıcıdır.• Polimer besinlerin hidrolizinde kullanılır.• İnorganik yapılıdır.Yukarıda bazı özellikleri verilen molekül aşağıdakilerden hangisidir ?

A) Vitamin B) Su C) Protein D) Trigliserit E) Tuz

ÖRNEKTİR

12



• Suyunbuharlaşabilmesi içinbe-

lirlimiktardaısıyısoğurmasıge-

rekir. Bu nedenle terleme olayı

vücuttansuilebirliktebirmiktar

ısıyıdauzaklaştırır.Böylecevü-

cutısısınınyükselmesiengellen-

mişolur.

• Su,çokiyibirçözücüdür.

• Su,bazı fotosentetikcanlılar ta-

rafındanhidrojenkaynağıolarak

kullanılır.

• Enzimatikreaksiyonlarıngerçek-

leşmesiiçinsugereklidir.

2. MİNERALLER

• Yapısal ve düzenleyici görevlerivardır.

• Kanvevücutsıvılarınınosmotikbasıncınındüzenlenmesindegö-revlidirler.

• Bazılarıbazıbileşikyapılıenzim-lerinyapısınakatılır.(Kofaktör)

Dikkat: İnsan vücudunda en fazla(%1,2-2)bulunanminerallerkalsiyumvefosfordur.

3. ASİTLER - BAZLAR

ASİT BAZ

Suda H+ iyonuvererek iyonla-şırlar.

SudaOH–iyonuvererek iyonla-şırlar.

Tatlarıekşidir. Tatlarıacıdır.

pH aralığı 0 - 7dir.

pHaralığı7-14dür.

Asitlik derecesiarttıkça pH dü-şer.

Bazlık derecesiarttıkça pH ar-tar.

Mavi turnusolkâğıdınıkırmızı-yaboyarlar.

Kırmızıturnusolkâğıdınımaviyeboyarlar.

Organik yapılıolanlarıvardır.

Organik yapılıolanlarıvardır.

7. Mineraller ile ilgili aşağıda verilen yargı-lardan hangisi yanlıştır?

A) Bazı prokaryot canlılarda enerji verici ola-rak kullanılırlar.

B) Hücre zarından geçebilirler.C) Bütün mineral çeşitleri eşit miktarda alın-

malıdır.D) Bir mineralin eksikliğini başka bir mineral

gideremez.E) Bitkiler mineralleri iyonlar hâlinde alır.

8. Bir mineral eksikliğinin başka bir mineral ile giderilememesinin nedeni aşağıdaki-lerden hangisi ile açıklanabilir?

A) Minerallerin inorganik yapıda olmasıB) Minerallerin canlı hücreler tarafından üre-

tilememesiC) Her mineralin kendine özgü görevlerinin

olmasıD) Minerallerin acil enerjiye ihtiyaç duyuldu-

ğunda enerji verici olarak kullanılmasıE) Minerallerin sindirilmeden kana karışabil-

mesi

9. Çeşitli mineral gruplarının insan vücu-dundaki etkileri ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Potasyumun ihtiyaçtan fazlası böbrek yetmezliğine neden olabilir.

B) Demik eksikliği sonucu metabolizma ya-vaşlayabilir.

C) Yetişkinlerde kalsiyum azlığı kemik eri-mesine, fazlalığı ise kireçlenmeye neden olabilir.

D) Sodyumun ihtiyaçtan fazla alınması yük-sek tansiyona neden olabilir.

E) Vücutta en fazla bulunan mineral çeşidi olan çinko eksikliği vücut direncini azal-tabilir.

10. I. Suyun buharlaşmasına bağlı olarak vücut ısısında artış gözlenir.

II. Suyun çözücü özelliği insan vücudundaki çeşitli maddelerin kanla birlikte taşınma-sını kolaylaştırır.

III. Su molekülleri arasında oluşan yüzey ge-rilimi bazı hayvan türlerinin su üzerinde yürümesine olanak sağlar.

Su ile ilgili verilen yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III

11. Aşağıda verilen mineral çeşitleri ve gö-revleri ile ilgili eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Kalsiyum → Kemik ve diş yapısına ka-tılma

B) Fosfat → DNA, RNA ve ATP yapı-sına katılma

C) Sodyum → pH ve su dengesini sağ-lama

D) Demir → Klorofil sentezinde gö-revli enzimin yardımcı grubunu oluşturma

E) Çinko → Çizgili kaslardaki miyog-lobin yapısına katılma

12. İnorganik bileşikler olan mineraller ile ilgili,I. Düzenleyici olarak görev yaparlar.II. Bazı bileşik enzimlerin koenzim adı veri-

len yardımcı grubunu oluştururlar.III. Organik besinlerle birlikte vücuda alına-

bilirler.yargılarından hangileri yanlıştır?


ÖRNEKTİR

13



Notlarım

TEST • 41. Suyun öz ısısının yüksek olması aşağı-

da verilen durumlardan hangisinin ortaya çıkmasında etkili olmamıştır?

A) İnsanda vücut sıcaklığının dengelenmesiB) Deniz ve göllerin geç ısınıp, geç soğumasıC) Kıyı bölgelerinde iklimin ılıman olmasıD) Okyanuslarda yaşayan canlılar için ideal

su sıcaklığının sağlanmasıE) İnsan vücudundaki tuzların ve bazı mole-

küllerin çözünmesi

2. Maddenin adı Maddenin %’si

Protein %7

Vitamin %8

Madensel tuzlar %7

Yağ %8

Su %30

Karbonhidrat %40

Yukarıdaki tabloda bir bitki yaprağındaki orga-nik ve inorganik madde yüzdeleri belirtilmiştir.Buna göre yapraktaki kuru ağırlığın % kaçı bitki tarafından dışarıdan hazır alın-mıştır?

A) %7 B) %30 C) %37 D) %55 E) %63

3. Canlılarda bulunan madensel tuz çeşitleri;I. kas kasılması,II. hücreler arası iletişim,III. vücut sıvılarındaki asit-baz dengesinin

korunması,IV. vücut sıvılarındaki osmotik basıncın ayar-

lanmasıolaylarından hangilerinin gerçekleşme-sinde etkilidir?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve IIID) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

4. • Bağışıklık sisteminin güçlenmesinde etkilidir.• Kas kasılmasında etkilidir.• Sinirsel uyartı iletiminde görevlidir.• Tiroksin hormonunun yapısına katılır.Aşağıda verilen mineral çeşitlerinden hangisinin görevine yukarıda yer verilme-miştir?

A) Çinko B) Kalsiyum C) SodyumD) İyot E) Flor

5. Aşağıdakilerden hangisi suyun bitki bün-yesindeki görevlerinden değildir?

A) Kohezyon kuvveti etkisi ile köklerle alınan suyun yapraklara taşınmasını sağlama

B) Terleme olayı ile boşaltımı sağlamaC) Enzimsel tepkimeler için optimum ortam

sağlamaD) Akışkanlık özelliği ile kan dolaşımına yar-

dımcı olmaE) Fotosentez tepkimelerinde hidrojen verici

olarak görev alma

6. Aşağıdaki olaylarda rol oynayan mineral eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Hafıza problemleri - DemirB) Tiroid bezi çalışması - İyotC) Yapraklarda sararma - MagnezyumD) Hemoglobin üretimi - DemirE) Mide öz suyu üretimi - Siyanür

ÖRNEKTİR

14



Notlarım

7. İnsanlarda mineral içeren besinlerin dü-zenli olarak vücuda alınmaması;

I. enzimatik reaksiyonlarda aksama,II. kanın pıhtılaşmasında aksama,III. bağışıklıkta zayıflama

durumlarından hangilerine neden olabilir?


8. • Kan• Tükürük• İdrar• Ter• Doku sıvısıİnsan vücudunda üretilen yukarıdaki sıvılar-dan kaç tanesinin bileşiminde minerallere rastlanabilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

9. I. Bazı hastalıkların tıbbi tanısının konulma-sında kan ve idrarın pH’sine bakılır.

II. Madensel tuzların sindirimi ince bağır-sakta tamamlanır.

III. Madensel tuzlar insan iskeletinin yapısı-na katılarak destek görevi yapar.

IV. Vücuttaki asit - baz dengesinin bozulması enzimatik tepkimeleri inhibe edebilir.

Yukarıda verilen yargıların doğru (D) ve yanlış (Y) olarak sıralanışı aşağıdakiler-den hangisinde doğru verilmiştir?

I II III IVA) D Y D YB) Y D D YC) D Y D DD) Y Y D DE) D D Y D

10. Canlıların temel bileşiklerinden olan;I. mineral,II. yağ,III. su,IV. vitaminmoleküllerinden hangilerini bütün canlı-lar dışarıdan almak zorundadır?

A) I ve III B) II ve IV C) I ve IVD) I, III ve IV E) II, III ve IV

11. Ökaryot yapılı canlı hücreler enerji ihtiya-cını karşılamak için;

I. su,II. mineral,III. tuzmoleküllerinden hangilerini kullanamaz?


12. Mineraller için geçerli olan;I. bazı enzimlerin yapısına katılma,II. kimyasal sindirime uğramama,III. düzenleyici olarak görev yapma,IV. tüm canlılar tarafından hazır olarak alınmaözelliklerinden hangileri su için de geçer-lidir?

A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve IIID) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

13. Aşağıda verilenlerden hangisi asitleri baz-lardan ayırt eden özelliklerden biri değildir?

A) Suda H+ iyonu vererek iyonlaşmalarıB) Tatlarının ekşi olmasıC) Mavi turnusol kağıdını kırmızıya boyamalarıD) Organik ya da inorganik yapılı çeşitlerinin

olmasıE) pH aralıklarının 0 - 7 olması

ÖRNEKTİR

15


CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞİKLER (KARBONHİDRATLAR)

Dehidrasyon Sentezi (Dehidroliz):

• Organikyapılımonomerlerinor-ganikyapılıdimer,trimer.....po-limermolekülleredönüşmesidir.

• Dehidrasyon sentezi sonucu suoluşur.

• Dehidrasyon sentezi sırasındaATPharcanır.Bunedenlehücredışındagerçekleşemez.

Hidroliz:

• Organikyapılıdimer, trimer ......polimermoleküllerininsuharca-narakmonomerlerinedönüşme-sidir.

• HidrolizsırasındaATPharcama-dığıiçinhemhücreiçindehemdehücredışındayapılabilir.

KARBONHİDRATLAR

• İçerdikleri monomer sayısınagöre3’eayrılırlar.

a)Monosakkaritler(monomer)

b)Disakkaritler(dimer)

c)Polisakkaritler(polimer)

A. MONOSAKKARİTLER

• Monosakkaritlerkarbonsayıları-nagöregruplandırılırlar.

– 3 C’lular: (triozlar)

PGA

PGAL

DPGA

– 5 C’lular: (pentozlar)

Riboz

Deoksiriboz

– 6 C’lular: (hekzozlar)

Glikoz

Galaktoz

Fruktoz

Dikkat: SinirhücrelerininATPüreti-mindekullandıklarıtekbesinmadde-siglikozdur.

TEST • 51. Bitkiler tarafından üretilebilen bütün kar-

bonhidrat çeşitlerinde aşağıda verilen özel-liklerden hangisi ortaktır?

A) Kimyasal sindirime uğramamaB) Nükleik asitlerin yapısına katılmaC) Hücresel solunum tepkimelerinde kulla-

nılmaD) Glikozit bağlarına sahip olmaE) Karbon, hidrojen ve oksijen elementlerin-

den oluşma

2. Çeşitli monosakkaritlerde gözlenen;I. sinir hücrelerinde enerji kaynağı olarak

kullanılma,II. hücre zarından geçebilme,III. nükleik asitlerin yapısına katılmama,IV. ototroflar tarafından üretilebilmeözelliklerinden hangileri sadece glikoz molekülüne aittir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve IVD) I, II ve III E) I, III ve IV

3. I. GalaktozII. MaltozIII. RibozIV. NişastaYukarıda verilen karbonhidrat çeşitlerin-den hangileri dehidrasyon ürünü değil-dir?

A) I ve III B) II ve III C) I, II ve IIID) II, III ve IV E) I, III ve IV

4. Monosakkaritler ile ilgili,I. Dehidrasyon sentezi ile üretilirler.II. Hidrolizleri sırasında ATP harcanmaz.III. Yapılarında glikozit bağı bulunur.yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) II ve III E) I, II ve III

5. I. Glikoz + Galaktoz → Laktoz + H2OII. n(Glikoz) → Nişasta + (n – 1) H2OIII. Glikoz + Fruktoz → Sükroz + H2OIV. n(Glikoz) → Glikojen + (n –1) H2OYukarıda verilen sentez reaksiyonların-dan hangileri bitki, hangileri hayvan hüc-relerinde gerçekleşir?

Bitki HayvanA) I, IV II, IIIB) II, III I, IVC) II, IV I, IIID) I, II, III I, III, IVE) I, III, IV I, II, III

6. Glikojen ve kitin polisakkaritlerinde;I. hayvan hücreleri tarafından üretilebilme,II. yapısında azot elementi bulundurma,III. dehidrasyon sentezi ile üretilme,IV. yapı maddesi olarak kullanılmaözelliklerinden hangileri ortaktır?

A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve IIID) I, III ve IV E) II, III ve IV


ÖRNEKTİR

16



B. DİSAKKARİTLER

• 3çeşittir.

– Maltoz(Arpaşekeri),

– Laktoz(Sütşekeri),

– Sükroz=Sakkaroz(Çayşekeri)

C. POLİSAKKARİTLER

• 4çeşittir.

Nişasta,Glikojen,Selüloz,Kitin

NİŞASTA

• Üretimisadecebitkihücrelerindegerçekleşir.

• Bitkiseldepopolisakkaritidir.

SELÜLOZ

• Bitkiselyapıpolisakkaritidir.

• Özelliklehücreçeperininyapısınakatılır.

GLİKOJEN

• Hayvansaldepopolisakkaritidir.

• Özelliklekaraciğerveçizgilikashücrelerindedepolanır.

KİTİN

• Yapısında“N”bulundurantekkar-bonhidrattır.

• Eklembacaklılarındış iskeletindevemantarların hücre çeperindebulunur.

7. Maltoz hidrolizi sırasında gerçekleşen;

Glikoz miktarı

Zaman

H2O miktarı

Zaman

III.II.Glikozit bağımiktarı

Zaman

I.

değişimlerden hangileri laktoz hidrolizi sırasında da gerçekleşir?A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) I, II ve III

8. Disakkarit miktarı

Zaman

Yandaki grafikte bir bitki hücresindeki di-sakkarit miktarının zamana bağlı değişi-mi gösterilmiştir.

Buna göre hücre ve gerçekleştirdiği sen-tez tepkimesi ile ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisi söylenemez?

A) Hücrede ATP tüketimi artmıştır.B) Üretilen disakkarit maltoz ya da sükrozdur.C) Hücre sitoplazmasındaki su miktarı azal-

mıştır.D) Disakkarit sentezi sırasında glikozit bağı

kurulmuştur.E) Hücrede mitokondri faaliyeti artmıştır.

9.

GlikozGlikojen Nişasta

Maltoz

5

6

1

2

43

Yukarıda glikoz molekülünün üretildiği ve tü-ketildiği bazı metabolizma olayları verilmiştir.Buna göre numaralandırılmış olaylardan hangileri insan vücudunda gerçekleşebilir?

A) 1 ve 2 B) 1, 3 ve 5 C) 2, 4 ve 6

D) 1, 2, 3 ve 5 E) 1, 2, 3, 4, 5 ve 6

10. Glikozit bağı

Zaman

Yandaki grafikte bir hay-van hücresindeki gliko-zit bağı miktarının zamana bağlı değişimi gösterilmiştir.

Buna göre grafikteki değişime;I. maltoz,II. glikojen,III. selüloz,IV. sükrozmoleküllerinden hangilerinin sentezi ne-den olabilir?

A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve IID) II ve III E) I, II ve IV

11. Dehidrasyon tepkimeleri büyük organik bi-leşiklerin oluşumu sırasında suyun da açığa çıktığı yapım tepkimeleridir.Buna göre aşağıda verilen tepkimelerden hangisi dehidrasyon olarak kabul edilebi-lir?

A) Protein + (n – 1)H2O $ (n) Amino asitB) CO2 + H2O $ Glikoz + O2

C) n(Glikoz) $ Selüloz + (n – 1)H2OD) Glikoz + O2 $ CO2 + H2O + ATPE) Maltoz + H2O $ Glikoz + Glikoz

12. I. NişastaII. GlikozIII. SelülozIV. GlikojenYukarıda verilen karbonhidrat çeşitlerin-den hangilerinin sentezinde görevli olan genler bitki hücrelerinde bulunurken hay-van hücrelerinde bulunmaz?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IVD) I, II ve III E) II, III ve IV

ÖRNEKTİR

17



ÖRNEK

Nişasta, selüloz ve glikojen mole-külleri için;

I. yapımaddesiolarakişlevgörme,

II. aynımonomerdenyapılmışolma,

III. hücreiçerisindedepolanabilme

özelliklerinden hangileri ortaktır?

A)YalnızI B)YalnızII

C)YalnızIII D)IveII

E)IIveIII

LYS2015

ÇÖZÜM

Nişasta,selülozveglikojenmolekül-leriçoksayıdaglikozunbirarayagel-mesiyleoluşur.

Cevap:B

TEST • 61. Bir polisakkarit molekülünün sentezi sıra-

sında;I. harcanan glikoz,II. oluşan glikozit bağı,III. üretilen susayıları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) I > II > III B) I > II = IIIC) III > II > I D) II = III > IE) II > I > III

2. Canlı bir hayvan hücresinde gerçekleşen bazı tepkimeler aşağıda verilmiştir.

n(X) Y + (n – 1) H2OEnzim

X + Z K + H2OEnzim

Tepkimelerde kullanılan X molekülü bir monosakkarit olduğuna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Y molekülü depo polisakkaritidir.B) K molekülü sükrozdur.C) Z molekülü galaktozdur.D) X ve Z molekülleri izomerdir.E) Y ve K molekülleri hücre zarından geçe-

mez.

3. Glikozların fazlasını glikojen olarak depo-layan bir canlıda;

I. hücre duvarı,II. kloroplast,III. ribozom,IV. mitokondriyapılarından hangilerinin bulunacağı ke-sindir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IID) I, II ve IV E) II, III ve IV

4. H|C|C|C|C|C|C|H

H|C|C|C|C|C|C|H

H|C|C|C|C|C|C|H

= O

– OH

– OH

– OH

– OH

Glikoz Fruktoz Galaktoz

– H

H –

– OH

– OH

= O

– H – H

= O

– OH

– OH

– OH

H –

H –

HO – HO –

– HHO –H –

H – – OHH –

– OHH –H –

HO –

H –

H –

H –

Yukarıda açık formülleri verilmiş olan kar-bonhidrat çeşitleri ile ilgili,

I. Kapalı formülleri aynıdır.II. Hücre zarından geçiş hızları aynıdır.III. Gerektiğinde birbirlerine dönüşebilirler.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

5. Aşağıda verilen karbonhidrat çeşitlerin-den hangisinin yapısında glikozit bağı bu-lunur?

A) Glikoz B) Fruktoz C) DeoksiribozD) Sakkaroz E) Riboz

6. Nişasta molekülü için geçerli olan;I. glikozit bağı içerme,II. bitki hücrelerinde üretilme,III. hayvan hücrelerinde sindirilememe,IV. hayvanlarda enerji kaynağı olarak kullanıla-

bilmeözelliklerinden hangileri maltoz için de ge-çerlidir?A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve IIID) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

ÖRNEKTİR

18



Notlarım

7. x – Riboz y – Glikoz z – Galaktoz k – Deoksiriboz m – Fruktoz

Yukarıda bazı karbonhidrat çeşitleri verilmiştir.Buna göre,

I. x ve yII. y ve zIII. z ve mIV. y ve mV. x ve k

ikililerinden hangilerinin birleşmesi bir disakkarit oluşumu ile sonuçlanabilir?

A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve VD) II, III ve IV E) II, III, IV ve V

8. X Y

ZX

+

+

K

L

+

+

O

H

O

H

H

H

Yukarıda iki farklı disakkarit molekülünün sentez tepkimesi verilmiştir.Y molekülünün fruktoz olduğu bilindiğine göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) K ve L molekülleri aynı hücrede üretile-mez.

B) X ve Z molekülleri sindirilmeden kana ka-rışır.

C) K ve L moleküllerinin yapılarındaki bağ çeşidi aynıdır.

D) X, Y ve Z moleküllerinin yapısında bir tane glikozit bağı bulunur.

E) X, Y ve Z molekülleri hücre zarından ge-çebilirken, K ve L molekülleri geçemez.

9. Aşağıda çeşitli organik moleküller ve özellik-leri verilmiştir.

Moleküller Özellikler

a. Glikojen

b. Laktoz

c. Deoksiriboz

d. Glikoz

I. Kan yoluyla taşınmaII. Dehidrasyon sentezi

ile üretilmeIII. Enerji ihtiyacını karşıla-

ma

Buna göre aşağıda verilen eşleştirmeler-den hangisi doğrudur?

A) a → I B) b → I C) c → IID) d → II E) a → III

10.

HOH

HH

H

H

O

H

OO O

H

OH H HOH

H

OO

H

CH OH2

CH OH2

CH OH2

HN–C–CH3HN–C–CH

3HN–C–CH

3

O O O

O... ...

.................

Yukarıda kimyasal yapısı verilmiş olan karbonhidrat çeşidi ile ilgili,

I. Mantarların hücre zarının yapısında bu-lunur.

II. Bitki hücrelerinde üretilmez.III. Yapısal bir polisakkarittir.IV. Azot içerikli tek karbonhidrattır.yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve IV C) I, II ve IIID) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

11. I. RibozII. GlikozIII. GalaktozIV. DeoksiribozYukarıda verilen karbonhidrat çeşitlerin-den hangileri bütün canlı hücrelerde bu-lunur?

A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve IIID) I, II ve IV E) II, III ve IV

ÖRNEKTİR

19



Notlarım

TEST • 71.

GlikozGlikojen CO2+H2O

ATP

3

4

1

25

Yukarıda canlı hücrelerde gerçekleşebilen karbonhidrat metabolizması özetlenmiştir.Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi doğrudur?

A) 1 ve 2 numaralı reaksiyonlar sadece hay-van hücrelerinde gerçekleşebilir.

B) 3 numaralı reaksiyonu bütün canlı hücre-ler gerçekleştirebilir.

C) Bütün anabolik tepkimelerde sadece 5 numaralı reaksiyon sonucu oluşan ATP kullanılır.

D) 4 numaralı reaksiyonu sadece fotoototrof canlılar gerçekleştirebilir.

E) 2, 3 ve 4 numaralı reaksiyonlar sırasında ATP harcanır.

2. Bir hayvan hücresinde gerçekleşen metabo-lik faaliyet sonucu glikoz miktarında gözlenen değişim aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Glikoz miktarı

ZamanBuna göre,

I. Hücre içi su miktarı artmıştır.II. Hücredeki glikozit bağı sayısı azalmıştır.III. Hücrede ATP üretimi artmıştır.IV. Hücrede laktoz hidrolizi gerçekleşmiştir.yargılarından hangilerinin doğruluğu ke-sindir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve IVD) I, III ve IV E) II, III ve IV

3.

Yukarıda X molekülünün yapım ve yıkım tep-kimeleri gösterilmiştir.Bunu göre X molekülü ile 1 ve 2 numara-lı tepkimeler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) X molekülü maltozdur.B) 1 numaralı tepkimede ATP harcanırken, 2

numaralı tepkimede harcanmaz.C) İnsan vücudunda 2 numaralı tepkime

gerçekleşirken, 1 numaralı tepkime ger-çekleşmez.

D) 1 numaralı tepkime hücre içinde, 2 numa-ralı tepkime hücre dışında gerçekleşmek zorundadır.

E) 1 numaralı tepkime sırasında glikozit bağı oluşur.

4. Karbonhidrat çeşidi Özellik

1. Fruktoz

2. Nişasta

3. Glikojen

4. Selüloz

a. Glikozit bağı içer-me

b. Yapı maddesi ola-rak kullanılma

c. Depo maddesi olarak kullanılma

d. Enerji verici olarak kullanılma

Yukarıda çeşitli karbonhidratlar ve özellikle-ri verilmiştir.Buna göre aşağıda verilen eşleştirmeler-den hangisi yanlıştır?

A) 1 → a B) 2 → d C) 3 → aD) 4 → b E) 3 → c

O H H O

1 2

GlikozGlikoz

X Molekülü

+H O2

ÖRNEKTİR

20



Notlarım

5. Pentoz grubu şekerlerde görülebilen;

I. hidroliz edilmeme,II. nükleik asitlerin yapısına katılma,III. glikozit bağı içermemeözelliklerinden hangileri hekzoz grubu şekerlerde de görülür?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

6.

5 Maltoz10 Sükroz5 Laktoz

Uygun koşulların sağlandığı yandaki deney tüpüne uygun enzimler eklenerek organik moleküllerin monomerlerine ay-rışması sağlanıyor.

Buna göre,

I. tüpte oluşacak toplam glikoz sayısı,II. tüpte harcanacak toplam su sayısı,III. tüpte oluşacak toplam monomer çeşidi sa-

yısınicelikleri aşağıdakilerden hangisinde doğ-ru verilmiştir?

I II IIIA) 25 17 3B) 20 17 2C) 25 20 3D) 20 20 2E) 25 19 1

7. I. Hayvan hücrelerinde üretilememeII. Dehidrasyon sentezi ile üretilmeIII. Bakteri hücrelerinin depo maddesi olmaIV. Yapı maddesi olarak kullanılmaYukarıda verilen özelliklerden hangileri nişasta, selüloz ve glikojen moleküllerin-den sadece birine aittir?

A) I ve III B) II ve IV C) III ve IVD) I, II ve III E) II, III ve IV

8. Aşağıda verilenlerden hangisinin yapısın-da glikoz molekülleri bulunmaz?

A) Hücre zarı B) DNAC) İnek sütü D) Hücre çeperiE) Kağıt

9. Aşağıdaki grafiklerde verilen değişimler-den hangisi sağlıklı bir insanın sindirim kanalında gerçekleşmez?

A) Glikoz miktarı

Zaman

Zaman

Zaman

Zaman

B) Nişasta miktarı

C) Selüloz miktarı D) Maltoz miktarı

Zaman

E) Su miktarı

10. Glikoz, galaktoz ve fruktoz molekülleri ile ilgili,

I. İzomer moleküllerdir.II. Molekül ağırlıkları aynıdır.III. Hücre içi osmotik basıncı artırırlar.yargılarından hangileri doğrudur?


ÖRNEKTİR

21



Notlarım

TEST • 81. Hayvan hücrelerinde üretilen polisakka-

ritlerle ilgili,I. Depolanan çeşitleri bakteri hücreleri tara-

fından da üretilebilir.II. Yapı maddesi olarak kullanılan çeşitleri

mantarlar tarafından da üretilebilir.III. Tüm çeşitlerinde C, H, O ve N elementleri

bulunur.yargılarından hangileri doğrudur?


2. Farklı hücrelerde bulunabilen;I. laktoz,II. selüloz,III. maltozkarbonhidrat çeşitlerinin yapılarındaki monosakkarit sayıları (X) ile monosakka-rit çeşidi sayıları (Y) arasındaki ilişki aşa-ğıdakilerden hagisinde doğru verilmiştir?

X Y

A) I > II = III II > I = III

B) II > I = III I > II = III

C) II > III > I I = II > III

D) I = II > III II > III > IE) II > I = III I = II = III

3. DNA molekülünün yapısına katılan kar-bonhidrat çeşidi ile ilgili,

I. Galaktoz ve fruktoz şekerlerinin izome-ridir.

II. Acil enerjiye ihtiyaç duyulduğunda solu-num tepkimelerinin substratı olabilir.

III. Riboz şekeri ile kapalı formülleri aynıdır.yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) II ve III E) I, II ve III

4. Glikojen sentezi yapan bir hayvan hücre-sinde bu olaya bağlı olarak çizilebilecek aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır?

A) Su miktarı

Glikozit bağı miktarı

Su miktarı

Glikozit bağımiktarı

Glikozit bağı miktarı

B) Glikoz miktarı

C) Glikoz miktarı D) ATP miktarı

Glikojen miktarı

E) Su miktarı

5. Glikoz miktarı

Zaman

Yandaki grafik bir bitki hücresinde gerçekle-şen metabolik bir reak-siyon sırasında glikoz miktarındaki değişimi göstermektedir.

Buna göre hücrede gerçekleşen reaksi-yon ile ilgili olarak aşağıdaki grafiklerden hangisi kesinlikle çizilemez?

A) Hücre pH’si

Zaman

Zaman

C) H2O miktarı

Zaman

Zaman

B) Galaktoz miktarı

D) ATP miktarı

Zaman

E) Fruktoz miktarı

ÖRNEKTİR

22



Notlarım

6. I. Nişasta senteziII. Selüloz yıkımıIII. Nişasta yıkımıIV. Selüloz senteziYukarıda verilen biyokimyasal olayların ger-çekleşmesinde etkili olan enzimlerin sente-zini sağlayacak genlerden hangileri insan hücrelerinde bulunur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) III ve IVD) I, II ve III E) I, II ve IV

7. Aşağıda karbonhidrat metabolizması göste-rilmiştir.

Nişasta + H2O Glikoz

CO2 + H2O Glikojen + H2O

Glikoz

12

4

3

Buna göre numaralandırılmış reaksiyon-lardan hangileri otçul bir memelinin sindi-rim kanalında gerçekleşebilir?

A) Yalnız 1 B) Yalnız 4 C) 2 ve 3D) 1, 3 ve 4 E) 2, 3 ve 4

8. Nişasta1 Maltoz2 Laktoz3

Glikojen4 Kitin5 Sükroz6Yukarıda çeşitli canlı gruplarında bulunan karbonhidrat çeşitleri verilmiştir.Buna göre numaralandırılmış moleküller ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden han-gisi yanlıştır?

A) 1’deki monomer sayısı 6’dakinden fazla-dır.

B) 3’teki monomer çeşidi sayısı 4’tekinden fazladır.

C) 5 mantar hücreleri tarafından üretilirken 4 üretilmez.

D) 2 ve 6’daki glikozit bağı sayısı eşittir.E) 3 ve 6’daki monomer çeşidi sayısı eşittir.

9. Nişasta Glikoz Glikojen1 2

Maltoz Glikoz Laktoz3 4

Yukarıda verilen numaralandırılmış tep-kimeler ile ilgili olarak aşağıdaki ifadeler-den hangisi yanlıştır?

A) 1 ve 3 numaralı reaksiyonlarda su har-canırken, 2 ve 4 numaralı reaksiyonlarda üretilir.

B) 2 ve 4 numaralı reaksiyonlar hayvan hüc-relerinde gerçekleşirken, 1 ve 3 numaralı reaksiyonlar gerçekleşmez.

C) 2 numaralı reaksiyon prokaryot ve ökar-yot hücrelerde gerçekleşebilir.

D) 1 ve 3 numaralı reaksiyonlarda aynı bağ çeşidinden aynı sayıda koparılır.

E) 2 ve 4 numaralı reaksiyonlar hücre dışın-da gerçekleşemez.

10.

Nişasta

Selüloz

Glikoz

Glikoz

Yukarıda bitki hücreleri tarafından üretilebi-len nişasta ve selüloz moleküllerinin yapıları sembolik olarak gösterilmiştir.Buna göre nişasta ve selüloz molekülleri ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden han-gisi yanlıştır?

A) Selüloz molekülü düz bir yapı gösterirken nişasta molekülü dallanmış bir yapıdadır.

B) Nişasta ve selüloz çok sayıda glikoz mo-lekülünün bir araya gelmesiyle oluşur.

C) Nişasta ve selüloz moleküllerindeki fark-lılığın temel nedeni monomerlerinin bağ-lanma şeklinin farklı olmasıdır.

D) Nişasta molekülü toprak üstü organlarda, selüloz molekülü ise toprak altı organlarda üretilmez.

E) Nişasta ve selüloz moleküllerinde çok sa-yıda ancak bir çeşit monomer bulunur.

ÖRNEKTİR

23


CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞİKLER (YAĞLAR)

YAĞLAR

• Enerjiverirler.

• Yağlarınyapısındakihidrojensa-yısıdiğerenerjivericimolekülleregöredahafazladır.Hidrojensayı-larıfazlaolduğuiçin;

a.Hafiftirler.Bunedenlevücudaalı-nanfazlakarbonhidratlaryağola-rakdepolanır.

b.Oksidasyonlarısonucubolenerjioluşur.(ETS’de)

c.Oksidasyonlarısonucubolmeta-boliksuoluşur.

d.Oksidasyonları için bol oksijengerekir.(Budurumyıkımızorlaş-tırır.)

• Enönemlilipitçeşitlerişunlardır;

– Fosfolipitler(Yapıcı-Onarıcı)

– Steroitler(Düzenleyici)

– Trigliseritler = Nötral yağlar(Enerjiverici)

a. FOSFOLİPİTLER

• Hücrezarınınyapısınaçifttabakahâlindekatılırlar.

• ATPüretimindekullanılmazlar.

• Fosfolipitler, fosfatgrubuiçerenbirbaşveburayabağlıikiyağasi-dindenoluşur.

• Büyükmoleküller olduklarındanhücrezarındangeçemezler.

• Yapısında;

– 2yağasidi

– 1gliserol

– 1fosfat

– Fosfatabağlıözelgrupbulunur.


TEST • 91. Miktar

II

I

Zaman

Yanda verilen gra-fikteki ll. eğri bir hücredeki nötral yağ miktarını gös-terdiğine göre l. eğri aşağıdakiler-den hangisini gös-termektedir?

A) Yağ asiti miktarıB) Enzim miktarıC) Ester bağı miktarıD) Hücre pH’siE) Su miktarı

2. Steroitler ve fosfolipitler için;I. organik yapılı olma,II. hidroliz olmadan kana karışamama,III. hücre zarının yapısına katılabilme,IV. otorotroflar tarafından üretilebilmeözelliklerinden hangileri ortaktır?

A) l ve lV B) II ve III C) l, II ve IIID) l, III ve lV E) l, II, III ve lV

3. Monomer çeşidi sayısı en az iki en fazla dört olabilen organik molekül ile ilgili ola-rak aşağıdaki yargılardan hangisi doğru-dur?

A) Enerji verimi diğer organik bileşiklerden düşüktür.

B) Sindirimi sonucu ortam pH’si artar.C) Canlıların genetik bilgisine göre sentezle-

nir.D) Yapısında yüksek enerjili fosfat bağları

bulunur.E) Deri altına yerleşerek ısı yalıtımını sağlar.

4. Trans yağlar ile ilgili,I. Kandaki HDL kolesterol (iyi huylu) sevi-

yesini artırırlar.II. Canlı hücreler tarafından sentezlenebi-

lirler.III. Sıvı bitkisel yağların hidrojen eklenmesi

sonucu katılaştırılması ile oluşurlar.yargılarından hangileri doğrudur?A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız IIID) II ve III E) l, II ve III

5. Aşağıdakilerden hangisi yağların görev-lerinden değildir?

A) Bazı hayvanlarda deri altında birikerek ısı yalıtımı sağlama

B) Çölde yaşayan hayvanlar tarafından bol metabolik su ve enerji elde etmede kulla-nılma

C) Bazı vitaminlerin yapısına katılmaD) Bitkilerde hücre duvarının yapısına katıl-

maE) A, D, E, K vitaminlerinin emilimini kolay-

laştırma

6. Oksijenli solunumda 1 molekül glikoz ye-rine 1 molekül yağ asiti kullanılması du-rumunda daha fazla ATP elde edilmesinin nedeni;

I. yağ asitlerinin yapısındaki hidrojen sayı-sının glikoza oranla fazla olması,

II. yağ asitlerinin organik, glikozun inorganik yapıda olması,

III. yağ asitlerinin glikoza oranla hücre zarın-dan daha kolay geçmesi

durumlarından hangileri ile açıklanabilir?

A) Yalnız l B) Yalnız III C) l ve IID) II ve III E) l, II ve III

ÖRNEKTİR

24



b. STEROİTLER

• Eşeyhormonlarınınyapısınakatı-lırlar.

• Dvitaminininyapısındabulunur-lar.

• Steroitlerinenönemlilerindenbirihayvansalhücrelerdezarınyapı-sınakatılankolesteroldür.

Dikkat: Bitkihücrelerindekolesterolbulunmaz.

c. TRİGLİSERİTLER (Nötral Yağlar)

• Tetramerolduklarıiçinhücreza-rındangeçemezler.

• Enerjivericiolarakkullanılırlar.

• Yağlarınyapısınakatılanyağasit-leri doymuş ve doymamış yağasitlerişeklindeikiyeayrılırlar.

• Doymamışyağasitlerininhidro-jen iledoyurulmasısonucumar-garinlereldeedilir.

• Bitkiler ihtiyaç duydukları yağasitleriniüretebilir.

• İnsan ve hayvanlar tarafındanüretilemeyen ve hazır alınmasızorunluolanyağasitlerine, “te-mel(esansiyel)yağasitleri”denir.

Doymuş Yağ Asitleri

• Karbonlarının hepsi hidrojenedoymuştur.

• Karbonlararasındatekbağbulu-nur.

• Odasıcaklığındakatıhâldebulu-nurlar.

• Yıkımlarızordur.

Doymamış Yağ Asitleri

• Karbonlarının bazıları hidrojenedoymamıştır.

• Bazıkarbonlarınarasındaçiftbağbulunur. Oda sıcaklığında sıvıhâldebulunurlar.Yıkımlarıdahakolaydır.

7. Yağların özellikleri ile ilgili olarak aşağı-daki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Yoğunlukları düşüktür.B) Yapılarında ester bağı bulunur.C) Bazı hormonların yapısına katılırlar.D) Suda çözünmezler.E) Hücre zarının yapısında en fazla bulunan

organik moleküllerdir.

8. Nötral yağ sentezi yapan bir hücrede meydana gelebilecek değişimler ile ilgi-li çizilen aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır?

A) Yağ asiti miktarı

Zaman

Zaman

Zaman

Zaman

B) ATP miktarı

C) Ester bağı sayısı D) Su miktarı

Zaman

E) Hücre pH’si

9. Karbon atomları işaretlenmiş glikoz mole-külleri verilen bir kobayın vücudunda bu-lunan;

I. fosfolipit,II. nötral yağ,III. esansiyel yağ asitimoleküllerinden hangilerinde işaretli kar-bonun bulunmayacağı kesindir?

A) Yalnız l B) Yalnız III C) l ve IID) Il ve III E) I, II ve III

10. 90 molekül nötral yağın sentezi sonucu açığa çıkan su ile kaç molekül sükroz hid-roliz edilebilir?

A) 89 B) 90 C) 269D) 270 E) 300

11. X

3

2

1

3 6 9 Y

M

Yukarıdaki grafikte M eğrisi canlı bir hüc-rede sentezlenen trigliserit miktarını gös-terdiğine göre X ve Y eksenlerine aşağıda verilenlerden hangisi yazılmalıdır?

X YA) H2O Yağ asitiB) Yağ asiti ATPC) Gliserol Yağ asiti

D) H2O Gliserol

E) ATP Yağ asiti

12. C – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – C3H17

OH

O

Yukarıda bir yağ asiti çeşidi olan palmitik asi-tin açık formülü verilmiştir.Buna göre palmitik asit ile ilgili,

I. Karbonlarının bazıları hidrojen ile tepki-me verebilir.

II. Oda sıcaklığında katı hâlde bulunur.III. Kararlı bir yapı gösterdiğinden yıkımı zor-

dur.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız IIID) II ve III E) l, II ve III

ÖRNEKTİR

25



ÖRNEK

Aşağıdaki şemada, insan kanındagerekenden fazla glikoz olması du-rumunda, glikozun dönüştürüldüğümoleküllervedepolandığıyerlergös-terilmiştir.

Glikoz

Glikojen

I

Dönüştürüldüğümolekül Depolanma yeri

Yağ doku

II

Buna göre, I ve II numaralı yerlere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

I II

A) Yağ Karaciğer

B) Yağ Pankreas

C) Protein Pankreas

D) Nişasta Kas

E) Nişasta Karaciğer

YGS2014

ÇÖZÜM

Vücuda alınan fazla karbonhidratlarvücuttayağadönüştürülürvekaraci-ğerdedepolanır.

Cevap:A

TEST • 10

1. Bir steroit çeşidi olan kolesterol molekü-lü ile ilgili,

I. Bitki ve hayvan hücrelerinin zarında bulu-narak zarın dayanıklılığını artırır.

II. Sinir hücrelerinde yalıtımı sağlar.III. Safra tuzlarının yapısında bulunur.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) I ve IIID) Il ve III E) l, II ve III

2. Aşağıdaki tabloda üç farklı yağ molekülüne ait bilgiler verilmiştir.

Yağ çeşidi

İçerdiği yağ asidi miktarı

Ester bağı

sayısı

Gliserol miktarı

K 120 ? 40

L 90 90 ?

M ? 60 20

Tablodaki verilere göre aşağıdaki çıka-rımlardan hangisi yanlıştır?

A) K molekülü 120 ester bağı içerir.B) K molekülünün üretiminde oluşan su mik-

tarı ile 121 amino asitlik protein hidroliz edilebilir.

C) L molekülü 270 gliserol içerir.D) M molekülündeki yağ asidi miktarı ester

bağı sayısı kadardır.E) K, L ve M yağ çeşitlerinin hidrolizi için

toplam 270 su gerekir.

3. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi doy-muş yağ asitlerinde görülürken doymamış yağ asitlerinde görülmez?

A) Ortam pH’sini düşürmeB) Karbon atomları arasında çift bağ bulun-

durmaC) Oda sıcaklığında katı hâlde bulunmaD) Kimyasal sindirime uğramamaE) Nötral yağların yapısına katılabilme

4. Bir fosfolipit molekülünün yapısı şematik ola-rak aşağıda verilmiştir.

CH –N(CH )2 3 3

CH2

OO–PO

OCH –CH–CH2 2

C=0OO

C=0

Kuyr

uk

Baş

GliserolFosfat

Kolin

Uzay ModeliYapısal Model

Yağ asitleri

Buna göre fosfolipit molekülleri ile ilgili aşa-ğıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Baş kısmı hidrofilik özellik gösterir.B) Kuyruk kısmında bulunan yağ asiti çeşit-

leri aynıdır.C) Kuyruk kısmı hidrofobik özellik gösterir.D) Baş kısmını oluşturan bütün moleküller

bitkiler tarafından üretilebilir.E) Kuyruk kısmındaki bütün yağ asitlerinde

C, H ve O elementleri bulunmaktadır.

5. Canlı bir hücrede ester bağlarının oluşa-bilmesi için;

I. gliserol,II. üç çeşit yağ asiti,III. ATPmoleküllerinden hangileri bulunmak zo-rundadır?A) Yalnız ll B) Yalnız III C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

6. Hücre zarının yapısında en fazla bulunan yağ çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Glikolipit B) SteroitC) Fosfolipit D) Kolesterol

E) Trigliserit

ÖRNEKTİR

26



Notlarım

7. X Hücre zarında çift tabaka oluşturma

Y Eşey hormonlarının yapısına katılma

Z Hücrelerin enerji gereksinimini karşı-lama

Yukarıdaki tabloda çeşitli özellikleri belir-tilen X, Y ve Z lipit çeşitleri aşağıdakiler-den hangisinde doğru sıralanmıştır?

X Y Z

A) Trigliserit Fosfolipit Steroit

B) Trigliserit Steroit Fosfolipit

C) Fosfolipit Steroit Trigliserit

D) Steroit Trigliserit Fosfolipit

E) Fosfolipit Trigliserit Steroit

8. l. GlikolipitII. LipoproteinIII. FosfolipitBileşik yağlar olarak adlandırılan yukarı-daki moleküllerden hangileri bütün canlı hücreler tarafından üretilebilir?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız IIID) l ve III E) l, II ve III

9. Bir trigliserit sentezi sırasında;I. tüketilen gliserol sayısı,II. üretilen trigliserit sayısı,III. tüketilen yağ asiti sayısı,IV. kurulan ester bağı sayısınicelikleri arasındaki ilişki aşağıdakiler-den hangisinde doğru verilmiştir?

A) l = ll > III = lV B) III = lV > l = llC) l > ll > III > lV D) l = ll = III > lVE) lV > l = ll = III

10. X + 3Y → 3Z + KYukarıda verilen tepkimede K gliserol molekülünü ifade ettiğine göre aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

A) X ve Z molekülleri polimer yapıdadır.B) X ve Y molekülleri arasında ester bağları

kurulmuştur.C) X, Y ve K molekülleri organik, Z molekülü

inorganik yapıdadır.D) Y, Z ve K molekülleri kimyasal sindirime

uğramaz.E) X, Z ve K moleküllerini hayvan hücreleri

üretemez.

11. 5 molekül nötral yağ sentezi sırasında;I. kullanılan gliserol,II. üretilen su,III. kullanılan yağ asitimiktarları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

I II IIIA) 5 5 5B) 5 15 15C) 15 5 15D) 15 15 15E) 15 15 5

12. l. Enerji kaynağı olarak kullanılmaII. Hücre zarından geçebilmeIII. Hücre zarı yapısına katılmaIV. Isı yalıtımını sağlamaYukarıda verilen özelliklerden trigliserit ve steroitlere ait olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Trigliserit Steroit

A) I, II III, IVB) I, III II, IVC) I, IV II, IIID) III, IV I, IIE) II, III I, IV

ÖRNEKTİR

27



Notlarım

TEST • 11 1. Bir E.coli bakterisi üçer dakika arayla ince-

lenmiş ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

Analiz No Gliserol Trigliserit

1 %85 %15

2 %43 %57

3 %10 %90

Bu verilere göre,I. Gliserol molekülleri hücresel solunumda

kullanılmıştır.II. Hücre pH’sinde artma olmuştur.III. Hücrede ATP ve su tüketimi artmıştır.yorumlarından hangileri yapılabilir?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız IIID) II ve III E) l, II ve III

2. Fosfolipit ve nötral yağ moleküllerinin;I. yapılarına katılan yağ asiti sayısı,II. yapılarına katılan gliserol sayısı,III. yapılarına katılan yağ asiti çeşidiözelliklerinden hangilerinin aynı olamaya-cağı kesindir?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız IIID) l ve III E) l, II ve III

3. Kanda aşırı miktarda biriken kolesterol aşa-ğıda verilenlerden hangisine neden olmaz?

A) Kalp kriziB) FelçC) Konuşma bozukluğuD) Dengesiz yürümeE) Kanda amonyak artışı

4. Canlı hücrelerde bulunan yağ asitlerinin;I. yapılarındaki karbon atomu sayısı,II. karbon atomları arasında bulunan çift bağ

sayısı,III. yapılarındaki hidrojen atomu sayısı,IV. gliserol ile oluşturdukları bağ çeşidiözelliklerinden hangileri farklılık göster-mez?

A) Yalnız l B) Yalnız lV C) II ve IIID) l, II ve III E) II, III ve lV

5. Obezite rahatsızlığı ile ilgili verilen aşağı-daki yargılardan hangisi yanlıştır?A) Vücuttaki yağ oranının artması sonucu

oluşur.B) Genetik ve çevresel etkenlere bağlı ola-

rak meydana gelebilir.C) Fazla alkol kullanımının bir sonucu olarak

ortaya çıkabilir.D) Tiroksin hormonunun fazla salgılanması

sonucu ortaya çıkabilir.E) Erken ergenliğe ve yüksek tansiyona ne-

den olabilir.

6. Yağ asitleri ile ilgili olarak verilen aşağı-daki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Bazı çeşitleri hücre zarından geçemez.B) Esansiyel yağ asitleri hayvan hücreleri ta-

rafından üretilemez.C) Oda sıcaklığında katı ya da sıvı olabilen

çeşitleri vardır.D) Yapılarında ester bağı bulunmaz.E) Hiçbir çeşidi suda çözünmez.

ÖRNEKTİR

28



Notlarım

7. Kış uykusuna yatan hayvanların kış uyku-suna yatmadan önce yağ depolamaları;

I. bol metabolik su elde etme,II. vücut ısısını koruma,III. bol enerji elde etmeolaylarından hangilerini sağlamaya yöne-lik bir adaptasyondur?

A) Yalnız l B) Yalnız III C) l ve IID) II ve III E) l, II ve III

8. l. Yağ asiti yıkımıII. Fosfolipit senteziIII. Trigliserit yıkımıIV. Glikozlardan gliserol üretimiYukarıda verilen olaylardan hangileri in-sanın sindirim kanalında gerçekleşmez?

A) Yalnız II B) Yalnız lV C) II ve IIID) l, II ve III E) l, II ve lV

9. İnsanda besin yoluyla alınan bir yağ molekü-lünün metabolik süreçte kullanım yolları aşa-ğıda verilmiştir.

Yağ

Yağ Asitleri

CO ,H O,Isı2 2 Fosfolipit

1

2 3

Buna göre numaralandırılmış olaylarla il-gili,

I. 1 ve 3 numaralı olaylar hem hücre için-de hem de hücre dışında gerçekleşebilir.

II. 2 numaralı olay hücre içinde gerçekleş-mek zorundadır.

III. 1 numaralı olayda ester bağları koparılır-ken, 3 numaralı olayda ester bağları ku-rulur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız l B) Yalnız III C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III

10. Karbonhidrat, yağ ve protein molekülle-ri ile ilgili verilen aşağıdaki özelliklerden hangisi sadece yağlara aittir?

A) Hücre zarının yapısına katılmaB) Dehidrasyon sentezi ile üretilmeC) Isı yalıtımını sağlamaD) Enerji verici olarak kullanılmaE) Genetik şifreye göre üretilme

11. Aşağıda nötral yağ sentezi ve yıkımı şematik olarak gösterilmiştir.

SuNötral yağYağ asidi

Gliserol

I

II+ +

Buna göre I ve II numaralı reaksiyonlar ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış-tır?

A) I yönündeki reaksiyon sırasında ATP har-canır.

B) I yönündeki reaksiyon ile ester bağı olu-şur.

C) II yönündeki reaksiyon ile ortam pH’si ar-tar.

D) II yönündeki reaksiyon sonucu temel yağ asidi oluşabilir.

E) II yönündeki reaksiyon sonucu en az 2, en fazla 4 çeşit monomer oluşur.

12. İki farklı canlı türüne ait hücrelerde üreti-len iki farklı nötral yağ molekülünün;

I. yapılarındaki monomer sayısı,II. yapılarındaki yağ asiti sayısı,III. üretimleri sırasında oluşan su sayısı,IV. yapılarındaki yağ asiti çeşidi sayısıniceliklerinden hangilerinin farklı olması beklenebilir?

A) Yalnız l B) Yalnız lV C) II ve IIID) II ve lV E) l, III ve lV

ÖRNEKTİR

29


CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞİKLER (PROTEİNLER)

PROTEİNLER

• Enerjivericidirler.

• Hücrezarınınyapısınakatılırlar.

• Bütünenzimlerinyapısınakatılır-lar.(Apoenzim)

• Bazıhormonlarınyapısınakatılır-lar.

• Düzenleyicidirler.

• Monomerlerine“aminoasit”adıverilir.

H OH

C

RH OH

N C

Amino grubu

Karboksil grubu

Amino asitlerin yapısı

• Doğada20çeşitaminoasityani20çeşit–R(radikal)grupbulu-nur.

• Amino asitler amfotermolekül-lerdir.Yanihemasithemdebazköküiçerirler.AmfotermoleküllerpH’nindüzenlenmesineetkilidir.

COOH:Asit

NH2:Baz

• Doğadabulunan20çeşitaminoasitbitkiler tarafındanüretilebi-lir.Ancakinsanvehayvanlarbazıaminoasitçeşitleriniüretemezler(8çeşit).Vücuttaüretilemeyenvehazıralınmasızorunluolanaminoasitlere“temel(esansiyel)aminoasitler”denir.

• DNAbilgisinegöreüretilenyega-nebesinmolekülüproteindir.

Dikkat: Aminoasitlerinbağlanmabi-çimiproteinçeşitliliğinikesinlikleet-kilemez.

TEST • 12

1. Protein içeren bir karışıma, proteaz grubu enzimler (proteinleri monomerine kadar par-çalayan enzim grubu) eklendiğinde oluşan amino asitlerin çeşidi ve miktarları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Miktar

Aminoasit çeşidi

4

Glisin

Lösin

Alanin

Tirozin

5

6

7

Buna göre belirtilen proteinin hidrolizi sı-rasında kaç tane peptit bağı koparılmış-tır?

A) 19 B) 20 C) 21 D) 22 E) 23

2.

NH2 C

H

R

COOH

Amino Karboksil

Radikal

Yukarıda proteinlerin yapı birimi olan amino asitlerin yapısı şematik olarak gösterilmiştir.Buna göre,

I. Amino asit çeşitliliğini radikal grup sağlar.II. Peptit bağı karboksil ve radikal grup ara-

sında oluşur.III. Amino asitlerin yıkımı ile azotlu boşaltım

atıkları oluşur.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) I ve III

3. Aşağıdaki grafikte çeşitli protein parçalarının sindirimi sonucu meydana gelen amino asit-lerin sayıları gösterilmiştir.

Amino asit sayısı

Molekülçeşidi

2

K L M N

34

8

Buna göre belirtilen protein parçaları ile ilgili aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?

A) K’nın yapısında 8 çeşit amino asit bulunu-yor olabilir.

B) L’nin yapısında 3 tane peptit bağı bulun-maktadır.

C) M hücre zarından geçebilir.D) N’nin yapısındaki amino asit çeşidi sayısı

amino asit sayısından az olabilir.E) N’nin hidrolizi için 2 molekül su gereklidir.

4. Aşağıda peptit bağlarının oluşumu ve parça-lanışı gösterilmiştir.

Amino Asit

Amino Asit+

Dipeptit

H O2

+

X

Y

Buna göre,I. X olayında peptit bağları oluşurken, Y

olayında peptit bağları koparılır.II. X olayı sadece hücre içinde, Y olayı sa-

dece hücre dışında gerçekleşir.III. X olayında ATP harcanırken, Y olayında

harcanmaz.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve III E) I, II ve III


ÖRNEKTİR

30



• Sıcaklık,pH,tuzderişimiveba-sınç gibi etkenler proteinlerinişlevselyapısınıbozar.Buna“de-natürasyon”denir.

• Çevresel değişimlerin proteinüzerindeki etkisi az ise proteineskişeklinialabilir.Buna“renatü-rasyon”denir.

• Proteinlerinkendilerineözgüami-noasitlerdenoluşandüzyapıları-na“primer(birincil)yapı”denirvebuyapıişlevseldeğildir.

• Proteinlerinsekonder,tersiyervekuaterner yapılanüçboyutlu veişlevseldir.

Dikkat: Denatürasyonproteinleriniş-levselyapılarınıbozar.

• Proteinyetersizliğinde;

– Büyümeyavaşlarvezamanladu-rur.

– Zihinselgelişimgeriler.

– Bağışıklıksistemizayıflar.

– Yaralargeçiyileşir.

– Karaciğerişlevlerindebozukluklarortayaçıkar.

– Ödemoluşur.

Dikkat: İkitürarasındakiproteinben-zerliğionlarınakrabalıkderecesinior-tayakoyar.Yaniproteinbenzerliğininartmasıakrabalıkderecesininartma-sıdemektir.

5. Protein sentezi sırasında oluşan su sayı-sı ile kurulan peptit bağı sayısı arasındaki ilişkiyi ifade eden aşağıdaki grafiklerden hangisi doğrudur?

A) B)

Peptit bağısayısı

Su sayısı


Su sayısı

C) D)



Su sayısı Su sayısı

E)


Su sayısı

6. Denatürasyona maruz kalmış bir proteinde;I. amino asit sayısı,II. amino asit çeşidi,III. amino asit dizilişi,IV. işlevsel yapıözelliklerinden hangileri değişir?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) II ve IIID) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

7. Aşağıda verilenlerden hangisi proteinle-rin canlı vücudundaki görevlerinden biri değildir?

A) Metabolik olayları düzenlemeB) Madde taşınımında etkili olmaC) Osmotik basıncı düzenlemeD) Kanın pıhtılaşmasında etkili olmaE) Isı yalıtımını sağlama

8. Aynı sayıda amino asitin tamamının kul-lanılmasıyla elde edilen dipeptit ve po-lipeptit moleküllerinin üretimi sırasında kurulacak peptit bağı sayısı aşağıdakiler-den hangisinde doğru verilmiştir?

Dipeptit Polipeptit

A) n n – 1B) n – 2 n

C) n2

n – 1

D) n – 4 n – 1

E) n n2

9. Proteinler aşağıda verilen özelliklerinden hangisi ile karbonhidratlardan ayrılır?

A) Sentezleri sırasında suyun oluşmasıB) Hücre zarının yapısına katılmalarıC) Monomerlerinin ATP üretiminde kullanıl-

masıD) Enzim ve hormon gibi düzenleyicilerin ya-

pısına katılmalarıE) Sentezleri sırasında ATP’nin harcanması

10. Sağlıklı bir insanın sindirim kanalında;I. polipeptit,II. amino asit,III. dipeptit,IV. tripeptitmoleküllerinden hangilerini yıkacak en-zim bulunmaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IVD) II ve III E) I, III ve IV

ÖRNEKTİR

9. SINIF ø R RNEKT - Muba Yayınları...SUNU Sevgili Öğrenciler, Murat Yayınları’nın...

Documents

Transcript of 9. SINIF ø R RNEKT - Muba Yayınları...SUNU Sevgili Öğrenciler, Murat Yayınları’nın...