1

80 ป การปฏวตสยาม 2475: ยอนพนจพรมแดนความรการปฏวตสยาม 2475 (อกครง)

นายศราวฒ วสาพรม *

บทคดยอ บทความนเปนการส ารวจพรมแดน/สถานะความร (state of knowledge) เกยวกบการปฏวตสยาม/การเปลยนแปลงการปกครอง 2475 ทงนสบเนองมาจากการปฏวตสยาม 2475 ไดกลบมาเปนทสนใจอยางแพรหลายในแวดวงวชาการและในสงคมไทยอกครง นบตงแตหลงการรฐประหารเมอวนท 19 กนยายน 2549 เปนตนมา ดงนนจงควรมการทบทวนพรมแดน/สถานะความร “ความร” เกยวกบการปฏวตสยาม 2475 วามค าอธบายอยางไร และยงขาดการอธบายเรองใด เพอน าไปสการศกษาเพมเตมตอไป โดยเนอหาในบทความแบงออกเปนสองสวน สวนแรก เปนการส ารวจนไดแบงกลมงานออกเปน 2 กลมใหญ คอ หนงกลมงานเขยนทเนนความเปลยนแปลงในสมยสมบรณาญาสทธราชยทสงผลใหเกดการลมสลายของระบอบสมบรณาญาสทธราชย และสอง งานวชาการทศกษาการปฏวตสยาม 2475 ทงในแง กระบวนการ เหตการณ และผลกระทบ และสวนหลงเปนการทบทวนพฒนาการการรบรอดตของการปฏวตสยาม 2475 ตลอด 80 ปทผานมา ซงมความสมพนธกบงานเขยนทส ารวจไวในสวนแรกอยาง แนบชด

* นกศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

; หากบทความนมประโยชนอยบาง ขอมอบความดความชอบแกศาสตราจารยสายชล สตยานรกษ “คร” ทชวยบมเพาะ “ความร” วชาประศาสตรทกๆ ดานแกผ เขยนเรอยมา แตขอบกพรองทงหมดขอใหเปนความรบผดชอบของผ เขยน

บทน า

บทความนเปนการส ารวจงานเขยนเกยวกบ “การปฏวตสยาม 2475” ทไดรบการ “ตพมพ”ออกมาเปนระยะโดยเนนงานทไดรบการเผยแพรนบตงแต “หลง พ.ศ. 2525” เปนหลก ทงนดวยเหตผลสองประการ คอ ประการแรก เมอป พ.ศ. 2525 นครนทร เมฆไตรรตน เอคทตคะเกยวกบการปฏวตสยาม 24751 ไดท าการส ารวจพรมแดนแหง “ความร” และ “ความไมร” ของการปฏวต 24752 ไวอยางละเอยด ทวาวนเวลาทเลยผานลวงเลยไดมงานศกษาและบนทกความทรงจ าผ อยรวมสมยการปฏวตสยามเผยแพรออกมา ประการทสอง วาระครบรอบ 50 ป การปฏวตสยาม 2475 ในป พ.ศ. 2525 นนเปน “หมดหมาย” ส าคญในวงวชาการทไดน าพาประเดนเรองการปฏวตสยาม 2475 กลบมาอภปราย ถกเถยง และศกษาคนควาอกครง โดยการกลบมาครงนไดกาวไปใหไกลกวาการอธบาย 2 แบบ คอ “ชงสกกอนหาม”3 และ “การปฏวตทไมสมบรณ”4 ดงนนผ เขยนจงอยากน าเสนอถงสถานะความรเกยวกบการปฏวตสยาม 2475 วามงานชนใด งานของผใด และงานเหลานนมมมมองทศนะตอเหตการณ 24 มถนายน พ.ศ. 2475 อยางไรบาง5

1 เกษยร เตชะพระ ไดกลาวยกยองนครนทร เมฆไตรรตนไวใน เกษยร เตชะพระ “ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข: ทมาและทไป” บทความประกอบปาฐกถาน าในงานสมมนาประจ าปของคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เรอง “เมองไทยหลงวกฤต? : ทศทางการเมอง การบรหาร และการตางประเทศไทย” จดโดยคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ณ หอประชมศรบรพา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร ,10 มกราคม พ.ศ. 2554 : 26 2 งานดงกลาวไดตพมพถง 4 ครง โดยพมพครงแรก การเปลยนแปลงการปกครอง 2475 ของสยาม : พรมแดนแหงความร.เอกสารวชาการหมายเลขท 25 (กรงเทพฯ : สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2525) ครงท 2 “การปฏวตสยาม 2475 : พรมแดนแหงความร” ใน วารสารธรรมศาสตร ปท 11 ฉบบท 2 (มถนายน, 2525) ครงท 3 ในความคด ความรและอ านาจการเมองในการปฏวตสยาม 2475. (กรงเทพฯ :สถาบนสยามศกษา สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2533) และครงท 4 ใน ความคด ความรและอ านาจการเมองในการปฏวตสยาม 2475. พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : ฟาเดยวกน, 2546) ; นอกจากนยงมนกวชาการทานอนทไดส ารวจพรมแดนความรปฏวต 2475 ไว คอ ชยวฒน บนนาค. “การเปลยนแปลงการปกครอง 2475 : พรมแดนแหงความร” ใน คณะราษฎรในประวตศาสตรไทย. รายงานการสมมนาผลงานวจยทางประวตศาสตร ครงท 1 จดโดยส านกวจยและพฒนา รวมกบคณะศลปศาสตร วทยาลยเกรก. (9-10 พฤษภาคม) และ ณฐพล ใจจรง “ภมทศนของ ‘การปฏวต’ ในประวตศาสตรการเมองไทย” ปาฐกถาจ าลอง ดาวเรอง ณ วทยาลยการเมองการปกครอง มหาวทยาลยมหาสารคาม วนท 22 มถนายน 2554 [ระบบออนไลน].แหลงทมา http://www.copag.msu.ac.th/copag/index.php?option=com_content&view=article&id=72 (24 มถนายน 2555) 3 การอธบายในงานสารคดการเมองจากกลมอนรกษนยม ทแพรหลายชวงหลงสงครามโลกครงทสองเปนตนมา และในงานวชาการของนกวชาการสายอนรกษนยมนบตงแตชวงทศวรรษ 2500 เปนตนมา 4 การอธบายในงานฝายซาย ตงแตชวงทศวรรษ 2490 และนกวชาการกลมเศรษฐศาสตรการเมอง ชวง 2520 เปนตนมา 5 อยางไรกดเพอใหเหนภาพงานแตละ “กลม” ชดขน จงตองยกตวอยางงานบางชนกอน ทศวรรษ 2530 มาประกอบดวย

สถานะงานวชาการ “การปฏวตสยาม 2475”

กลมงานนอธบายถงความเปลยนแปลงสมยสมบรณาญาสทธราชยทน าไปสการปฏวต 2475 โดยมทศนะทมองวาการปฏวตหรอการเปลยนแปลงการปกครองยอมจะตองเกดขนไมชากเรว ในทนจะแบงออกเปน 2 กลมยอย คอ กลมงานเขยนทเนนความเปลยนแปลงในสมยสมบรณาญาสทธราชยทสงผลใหเกดการลมสลายของระบอบสมบรณาญาสทธราชย และกลมงานเขยนทเนนการอธบายการปฏวตสยาม 2475 โดยตรง อยางไรกดงานทงสองกลมมหลายประเดนความคาบเกยวกนมาก จะมความแตกตางทชดเจนท “การเนนประเดนศกษา” วามน าหนกไปในทางการศกษาระบอบสมบรณาญาสทธราชยหรอการปฏวตสยาม 2475

1. กลมงานเขยนท เนนความเปลยนแปลงในสมยสมบรณาญาสทธราชยทสงผลใหเกด

การลมสลายของระบอบสมบรณาญาสทธราชย งานเขยนหลายเรองมงศกษาความเปลยนแปลงในสมยสมบรณาญาสทธราชยและอธบายเงอนไข

ทน าไปสการลมสลายของระบอบสมบรณาญาสทธราชยแตกตางกนไป อาท การพจารณาความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ ความลมเหลวในการปรบตวของชนชนน า โครงสรางระบบทนนยมโลก ปญหาเชงโครงสรางของระบอบสมบรณาญาสทธราชย และการเปลยนแปลงทางภมปญญา

นธ เอยวศรวงศ ไดกลาวถงการลมสลายของระบอบสมบรณาญาสทธราชยวา “การจะเขาใจพระบาทสมเดจพระปกเกลาฯ และการเมองในรชสมยของพระองคไดดขน คงไมใชการประเมนวาพระองคทรงลมเหลวทจะน าประชาธปไตยมาสประเทศไทยอยางราบรน แตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระองคนทรงเปนพระมหากษตรยททรงประสบความลมเหลวทจะปฏรประบอบสมบรณาญาสทธราชยโดยราบรนตางหาก”6

จากขอความขางตนนธวเคราะหไวไดอยางนาสนใจซงสะทอนใหเหนปญหาเชงโครงสรางระบอบสมบ รณาญาส ท ธ ร าช ย และ ชนช น ป กครอง ท ง น ม ง า นจ านวนหน ง เ น นศ กษา “ ร ะบอบสมบรณาญาสทธราชย” และ “รฐสมบรณาญาสทธราชย” ทเชอมโยงไปสการปฏวตสยาม 2475 ดงน

6 นธ เอยวศรวงศ. “ระบอบสมบรณาญาสทธราชยไทย” ใน ชาตไทย, เมองไทย, แบบเรยนและอนสาวรย : วาดวย

วฒนธรรม, รฐ และรปการจนตนาการ. (กรงเทพฯ : มตชน, 2538) ,หนา134-135

กอนหนา ป พ.ศ. 2525 มงานศกษาเกยวกบการปฏวต 2475 ซงเปนผลงานการศกษาในมหาวทยาลยตะวนตกอย 3 ชนส าคญ7 หนงในสามไดรบการแปลตพมพในพากษภาษาไทย คอ ผลงานวทยานพนธระดบปรญญาเอกของ เบนจามน เอ. บทสน(Benjamin A. Batson)8 กลาวถงการสนสดของระบอบสมบรณาญาสทธราชย โดยมงพจารณาพฒนาการทางเมองในสมยรชกาลท 7 รวมถงศกษาความพยายามของรชกาลท 7 และบรรดาทปรกษาของพระองคในการปรบเปลยนโครงสรางการเมอง แมวางานชนนจะมงพจารณาบทบาทของชนชนน าสมยสมบรณาญาสทธราชย แตกมการพจารณาบรบททางเศรษฐกจและการเมองในขณะนนควบคไปดวย อาท โครงสรางทางเศรษฐกจและสงคม วกฤตเศรษฐกจโลกตกต า การเคลอนไหวของขบวนการคอมมวนสต ขบวนการชาตนยม และลทธลาอาณานคม เปนตน ซงจากหลายๆ ปจจยทกลาวมาสงผลใหระบอบสมบรณาญาสทธราชยลมสลาย

ผลงานศกษาเ กยวกบการลมสลายของรฐสมบรณาญาสทธ ราชยสยาม 2 ช น ทศกษาประวตศาสตรในเชง “โครงสราง” ชนแรกเปนผลงานของไชยนต รชชกล (Chaiyan Rajchagool)9 กลาวถงการกอรปทางสงคมและรฐสยามทเรมกอตวตงแตหลงการท าสนธสญญาเบาวรง เมอ พ.ศ. 2398 เปนตน การทสยามถกผนวกรวมเขาเปนสวนหนงของระบบทนนยมโลกนนสงผลใหเกดรฐสมบรณาญาสทธราชยขน และสยามกเปลยนจากรฐศกดนามาเปนรฐชายขอบของระบบทนนยมโลก ซงการลมสลายของระบอบสมบรณาญาสทธราชย เมอ 24 มถนายน พ.ศ. 2475 นนกเปนผลมาจากการเปลยนแปลงของโครงสรางระบบทนนยมโลกซงรฐสมบรณาญาสทธราชยสยามในฐานะรฐชายขอบของระบบทนนยมโลกไมสามารถปรบตวตอความเปลยนแปลงทเกดขน จงน ามาสการสนสดของระบอบสมบรณาญาสทธราชย

งานศกษาเชงโครงสรางของรฐสมบรณาญาสทธราชยสยามอกชนเปนผลงานของ กลลดา เกษบญช มด (Kullada Kesboonchoo Mead)10 ศกษาระบอบสมบรณาญาสทธราชยสยามซงเปนผลทเกดมาจากความเปลยนแปลงนบตงแตการท าสนธสญญาเบาวรง เมอ ป พ.ศ. 2398 เปนตนมา แรงผลกดน

7 อกสองชนคอผลงานของ Thawatt Mokarapong. “The June Revolution of 1932 in Thailand” (Ph.D. Dissertation, Indiana University, 1962) และ Landon, Kenneth P. Siam in transition : a brief survey of cultural trends in the

five years since the revolution of 1932. (New York : Greenwood Press, 1939) 8 บทสน,เบนจามน เอ. อวสานสมบรณาญาสทธราชยในสยาม.กาญจน ละอองศร และยพา ชมจนทร (บรรณาธการแปล). (กรงเทพฯ : มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2543) ; เดมเปนวทยานพนธระดบปรญญาเอกของบทสน ไดท าไวทมหาวทยาลยคอรแนล เมอป 1977 และตอมาตพมพเปนหนงสอเรอง The End of the absolute

monarchy in Siam. (Singapore : Oxford University Press, 1984.) 9 Chaiyan Rajchagool.The Rise and fall of the Thai absolute monarchy : foundations of the modern Thai state

from feudalism to peripheral capitalism. (Bangkok : White Lotus, 1994.) ; ปรบปรงจาก Chaiyan Rajchagool. "The Social and State Formation in Siam 1855-1932." (Ph.D. thesis, University of Manchester, 1984) 10 Kullada Kesboonchoo Mead. The Rise and decline of Thai absolutism.(London ; New York : Routledge Curzon, 2004) ; ปรบปรงจากวทยานพนธระดบปรญญาเอกชอเดยวกนจาก SOAS, University of London 2000.

ดงกลาวกอใหเกดการปฏรปการบรหารราชการแผนดนโดยรชกาลท 5 สงผลใหสยามเปลยนจากรฐโบราณมาสรฐสมบรณาญาสทธราชย โดยกลลดามองวาระบอบสมบรณาญาสทธราชยเปนเพยงชวงเปลยนผาน (transitional period) จากระบบศกดนามาสระบบทนนยมเทานน ระบอบสมบรณาญาสทธราชยสยามจงมอายคอนขางสน แมวางานชนนจะศกษาถง ป ค.ศ. 1912 ซงเปนปทเกดกบฏ ร.ศ. 130 ซงกลลดามองวาเปนจดเรมตนของความเสอมถอย (decline) แตงานนกเชอมโยงการปฏวตสยาม 2475 วาเปนผลมาจากปญหาเชงโครงสรางของระบอบสมบรณาญาสทธราชยเอง เพราะระบอบสมบรณาญาสทธราชยเปนระบอบทมความขดแยงในตวเอง ผลจากการขยายตวของระบบการศกษาสมยใหม ระบบราชการสมยใหม และลทธชาตนยม กลายเปนปจจยส าคญทท าใหระบอบสมบรณาญาสทธราชยสยามลมสลาย

ขณะทงานศกษาประวตศาสตรภมปญญาของอรรถจกร สตยานรกษ11 ไดใหความส าคญกบส านกทางประวตศาสตรของคนกลมตางๆ ทน าพาความเปลยนแปลงมาสสงคมไทย โดยชใหเหนบทบาทของพระมหากษตรยทมส านกทางทางเวลาแบบกาวหนาและมส านกวาพระมหากษตรยเปนผ ก าหนดวถประวตศาสตรจงสรางรฐสมบรณาญาสทธราชยขนมา และอธบายการปฏวต 2475 โดยกลาวถงความเปลยนแปลงทางความคดและส านกทางประวตศาสตรของกลมขาราชการและราษฎรโดยเฉพาะกลมทสมพนธกบเศรษฐกจระบบเงนตรา ทคดตางออกไปจาก “ความร” ทรฐสมบรณาญาสทธราชยไดปลกฝงไว ขาราชการและราษฎรกลมดงกลาวมส านกทางประวตศาสตรทเชอวาตนเองมความสามารถในการเปลยนแปลงสงคมได จงเปนแรงผลกดนส าคญทน าไปสการเปลยนแปลงการปกครอง เมอ 24 มถนายน พ.ศ. 2475

งานชนสดทายทจะกลาวถงคอผลงานของ แมททว คอปแลนด (Matthew Copeland) เรอง “Contested Nationalism and the 1932 Overthrow of the Absolute Monarchy in Siam” 12 ทชใหเหนถงลทธชาตนยมทประชนขนแขงกน โดยน าเสนอ ลทธชาตนยมกระแสรองของชนชนกลาง นกเขยน นกหนงสอพมพในสมยรชกาลท 6 และสมยรชกาลท 7 โดยสาระเนอหาของชาตนยมกระแสรองเหลาน คอ การเนนความส าคญทประชาชนเปนหลก และในทสดชาตนยมกระแสรองกไดท าลายระบอบสมบรณาญาสทธราชยลงในป พ.ศ. 2475

11 อรรถจกร สตยานรกษ. การเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนผน าไทยตงแตรชกาลท 4 – พ.ศ. 2475. (กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2538) ; ปรบปรงจากวทยานพนธเรอง ความเปลยนแปรของส านกทางประวตศาสตรและการเปลยนแปลงของสงคมไทย ตงแตสมยรชกาลท 4 ถงพ.ศ. 2475” (วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2531) 12 Copeland, Matthew. “Contested Nationalism and the 1932 Overthrow of the Absolute Monarchy in Siam” (Ph.D. Dissertation, Australian National University, 1993)

ผลงานศกษาทกลาวมาชใหเหนถงเงอนไขทน าไปสการสนสดระบอบสมบรณาญาสทธราชย ไดแกการทกษตรยไมสามารถปรบโครงสรางการเมองไดส าเรจ ระบบทนนยมโลก โครงสรางระบอบสมบรณาญาสทธราชย และการเคลอนไหวทางความคดของขาราชการ ชนชนกลางและราษฎร ตามล าดบ

2. กลมงานเขยนทเนนการอธบายการปฏวตสยาม 2475 โดยตรง งานวชาการทศกษาการปฏวตสยาม 2475 หรอการเปลยนแปลงการปกครอง 2475 นน มงาน

การศกษาทโดดเดน จากนกวชาการทางดานประวตศาสตรและรฐศาสตรอยหลายชนซงมงานวชาการและมงานเชงสารคดการเมองจ านวนมากทอธบายการปฏวตสยาม 2475 โดยน าเสนอโครงเรองเกยวกบบทบาทของคณะราษฎรตงแตการเรมกอตงในตางประเทศจวบจนถงการปฏบตการยดอ านาจ เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 247513

ในทนอยากจะกลาวถงผลงานวชาการชนส าคญเกยวกบการปฏวตสยาม 2475 ท เนนพจารณาในระดบชนชนน าของนกวชาการ 3 ทาน เรมทผลงานของธวช มกรพงศ (Thawatt Mokarapong) เรอง History of the Thai revolution : a study in political behavior14 ทกลาวถงขนตอนเตรยมการของคณะราษฎรและล าดบเหตการณในแตละชวงเวลาอยางละเอยดขอเสนอของธวช เกยวกบการปฏวตสยาม พ.ศ. 2475 นนเปนผลมาจากการเคลอนไหวของพวกขาราชการทมความคดตองการพฒนาประเทศใหทนสมย ซงกคอ “คณะราษฎร” ซงเปนกลมคนทเปนผลผลตมาจากการปฏรปสมยรชกาลท 5 อกทงธวชอธบายวาการเมองภายหลงเหตการณการปฏวต พ.ศ. 2475 นนเปนเรองการแยงชงและผลดเปลยนอ านาจของชนชนน าทางการเมอง การอธบายแนวทางนเปนตนแบบทงานเขยนอกจ านวนมากเจรญรอยตาม

งานของ ชาญวทย เกษตรศร และธ ารงศกด เพชรเลศอนนต เรอง ปฏวต 247515 ชาญวทย กลาววา การปฏวต 2475 มรากฐานมาจากความเปลยนแปลงภายตงแตสมยสมบรณาญาสทธราชย และปจจยภายนอกเชน วกฤตเศรษฐกจโลก การศกษาในตางประเทศของกลมผน าคณะราษฎร ซงจากหลายๆปจจย

13 ดตวอยางงานดงกลาวใน นครนทร เมฆไตรรตน.“การปฏวตสยาม 2475 : พรมแดนแหงความร” ใน ความคด ความรและอ านาจการเมองในการปฏวตสยาม 2475. (กรงเทพฯ :สถาบนสยามศกษา สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2533) : 10 -11 14 Thawatt Mokarapong. History of the Thai revolution : a study in political behavior. (Bangkok : Watana Panich, 1972) ; ปรบปรงมาจาก Thawatt Mokarapong. “The June Revolution of 1932 in Thailand” (Ph.D. Dissertation, Indiana University, 1962) 15 ชาญวทย เกษตรศร และธ ารงศกด เพชรเลศอนนต.ปฏวต 2475.พมพครงท 2. (กรงเทพฯ : มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2552) ; ผลงานของชาญวทยพมพครงแรกในชอ 2475 การปฏวตของสยาม. (กรงเทพฯ : ประพนธสาสน, 2535)

ไดน าไปสการปฏวต 24 มถนายน พ.ศ. 2475 สวนงานของธ ารงศกด16 ไดอธบายการปฏวตในลกษณะคลายกน และไดวเคราะหสถานการณภายหลงการปฏวต 1 ป โดยธ ารงศกดไดชใหเหนถงความขดแยง การตอส ชวงชงอ านาจของผ น าในระบบเกากบชนชนน าในระบอบใหม ซงผลลงเอยดวยชยชนะของคณะราษฎร

แมวางานทง 3 เ รองจะเนนการเมองระดบชนชน น า แตกมประโยชนตอการศกษาความเปลยนแปลงของสงคมไทย เพราะบทบาทของชนชนน ากเปนหนงในเงอนไขผลกดนความเปลยนแปลงของสงคมไทย

งานศกษาการปฏวตสยาม 2475 นอกเหนอจากกลมงานทเนนศกษาชนชนน าแลว ยงมงานจ านวนหนงทศกษาบทบาทและความเคลอนไหวทางการเมองของคนหลายกลม หลายชนชน ดงเชนงานศกษาเรอง การปฏวตสยาม พ.ศ. 247517 ผลงานชนคลาสสกของนครนทร เมฆไตรรตน เปนงานทอธบายการน าไปสการปฏวตสยาม 2475 ทไดศกษาวฒนธรรมทางความคดของกลมคน 5 กลม ประกอบดวยกลมเจานาย ขาราชการ คนชนกลางในเมอง ราษฎร และปญญาชน โดยนครนทรไดวเคราะหวฒนธรรมทางความคดของคนแตละกลมอยางละเอยด ซงน าไปสการเคลอนไหวทางสงคมการเมองอยางตอเนอง จนกระทงเกดการปฏวต 24 มถนายน 2475 ในทสด งานศกษาชนนของนครนทรจงเปนงานทน าเสนอใหเหนตวแสดงมากกวาชนชนน า และยงไดวเคราะหใหเหนโครงสรางสงคมกอนการปฏวต 2475 ทสมพนธกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคมทด าเนนมาตงแตสนธสญญาเบาวรง ผลงานอกชนของนครนทร เรอง “พลงของแนวคดชาต-ชาตนยมกบการเมองไทยในสมยแรกเรมของรฐประชาชาต”18 ไดกลาวถงการเคลอนไหวทางวฒนธรรมและการเคลอนไหวทางเศรษฐกจการเมองของ “คนชนกลางในเขตเมอง” ชวงทศวรรษ 2470 โดยงานเขยนชนนไดชใหเหนวาความคดเรองชาตและชาตนยมวาไดกอตวอยในสงคมไทยทงในทางสงคมวฒนธรรมและเศรษฐกจกอนหนาทจะมแนวคดชาตนยมของคณะราษฎรภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง 2475 และนครนทรยงชใหเหนอกดวยวาแนวคดชาตนยมมไดจ ากดอยในกลมชนชนน าทางการเมองเทานน แตยงแสดงออกในกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมของชนชนกลาง

16 งานชนนปรบปรงมาจาก ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต. “รฐประหาร 20 มถนายน พ.ศ. 2476” (วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2530) 17 นครนทร เมฆไตรรตน. การปฏวตสยาม พ.ศ. 2475. พมพครงท 5 (ฉบบแกไขและปรบปรงครงท 3). (กรงเทพฯ : ฟาเดยวกน, 2553) ; ปรบปรงมาจาก นครนทร เมฆไตรรตน.“ประวตศาสตรภมปญญาของการเปลยนระบอบการปกครองสยามระหวาง พ.ศ. 2470 -2480” (วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2528) 18 นครนทร เมฆไตรรตน. “พลงของแนวคดชาต-ชาตนยมกบการเมองไทยในสมยแรกเรมของรฐประชาชาต” ใน รฐศาสตรสาร. 21, 3 (2542) ,หนา 1 - 104

นอกเหนอจากงานของนครนทร มผลงานทกลาวถงการเคลอนไหวทางการเมองของคนหลายกลม อาท ผลงานของเสกสรรค ประเสรฐกลกลาววาการเคลอนไหว 24 มถนายน 2475 นน ถอไดวาเปน “ความจ าเปนทางประวตศาสตร” ทจ าตองเกดขนโดยหลกเลยงมได ทงนเสกสรรคไดกลาวถงความขดแยงและการตอสมไดจ ากดอยเพยงการตอส ระหวางรชกาลท 7 กบคณะราษฎร เทานน แตเปนเรองของสภาพความเหลอมล าทางชนชน ดงนนการตอสทางการเมองทน าไปสการปฏวต 2475 จงเปนเรองจ าเปนและหลกเลยงไมพน19 ทส าคญงานชนนถอวาเปนสญลกษณของการเปลยนกระบวนทศนของปญญาชนฝายซายไทยทมตอการปฏวตสยาม 247520

งานศกษาของ อจฉราพร กมทพสมย21 ชใหเหนถงความเปลยนแปลงจากภายในสงคมไทยทน าไปสการปฏวตสยาม 2475 โดยไดรวบรวม “หลกฐานชนตน” จากหนงสอพมพและวารสารสงพมพอนๆ ทสะทอนใหเหนปญหาทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมกอนการปฏวต 2475 งานวจยชนนชวยใหเหนถงการเคลอนไหวทางความคดภายในสงคมไทยจากคนหลายกลม เชน นกหนงสอพมพ ปญญาชน ราษฎร อนน าไปสการปฏวต 2475

มงานศกษาถง “ ปญญาชน” ของราษฎร ท เค ลอนไหวทางการเ มองในชวง ปลายยคสมบรณาญาสทธราชย 2 ชน คอ ผลงานของ ศกดนา ฉตรกล ณ อยธยา22 ศกษาบทบาทการเคลอนไหวทางการเมองของ นายนรนทร ภาษต และผลงานของศโรตม คลามไพบลย23 ไดศกษาเกยวกบนายถวต ฤทธเดช ผน ากรรมกร

เรองสดทายทจะกลาวถงเปนผลงานของสนทร อาสะไวย24 น าเสนอการเคลอนไหวของชาวนาและคนชนกลาง โดยไดน าเสนอวาภาวะเศรษฐกจตกต าครงใหญชวงทศวรรษ 2470 นนมผลกระทบตอชาวนาดวยเชนกน จากหลกฐานฎการองทกขและใบเสนอความเหนจากคนสองกลม คอ คนชนกลางและชาวนา ทไดน าเสนอความเดอดรอนจากภาวะเศรษฐกจตกต าครงใหญชวงทศวรรษ 2470 ซงมผลท าใหราคาขาว

19 เสกสรรค ประเสรฐกล. “ความจ าเปนทางประวตศาสตรของการเคลอนไหว 24 มถนายน 2475” ใน วารสารธรรมศาสตร. 11,2 (มถนายน 2526),หนา 62-68 20 โปรดด สมศกด เจยมธรสกล. “24 มถนา: การตความ 4 แบบ” [ระบบออนไลน] แหลงทมา http://www.thaingo.org/writer/view.php?id=803 (24 มถนายน 2555) 21 อจฉราพร กมทพสมย.ปญหาภายในสงคมไทยกอนการปฏวต 2475 : ภาพสะทอนจากงานเขยนทาง

หนงสอพมพ. (กรงเทพฯ : สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2532) 22 ศกดนา ฉตรกล ณ อยธยา. ชวต แนวคด และการตอสของ "นรนทรกลง" หรอ นรนทร ภาษต คนขวางโลก. พมพครงท 3 (แกไขเพมเตม). (กรงเทพฯ : มตชน, 2541 [2536]) 23 ศโรตม คลามไพบลย. แรงงานวจารณเจา : ประวตศาสตรราษฏรผหาญกลา ทาสมบรณาญาสทธไทย. พมพครงท 2 (ปรบปรงใหม). (กรงเทพฯ : มตชน, 2547 [2542]) 24 สนทร อาสะไวย. “ภาวะเศรษฐกจตกต าครงใหญและผลกระทบทมตอชาวนาสยามในทศวรรษ 2470” ใน วารสารธรรมศาสตร.11, 3 (กนยายน 2536),หนา 71-110

ตกต า รฐบาลไมสามารถควบคมและแกไขปญหาเศรษฐกจดงกลาวอยางไดผลและทนตอสถานการณ ชาวนาจงไดรบผลกระทบทางเศรษฐกจ ซงความยากล าบากเหลานสะทอนผานการถวายฎกาและเรองราวรองทกข และฎกาแสดงความคดเหนจากชาวนาและจากฎกาของคนชนกลางทตองการใหรฐบาลแกไขปญหาใหกบชาวนา นอกจากนชาวนายงไดเดนทางเขามาชมนมประทวงหนาสถานทราชการ เชน กระทรวงมหาดไทยอกดวย จากทกลาวมาสะทอนใหเหนถงปญหาทางเศรษฐกจและสงคมไทย รวมถงการบรหารงานของรฐบาลทดอยประสทธภาพ ซงจากการเคลอนไหวดงกลาวเปนพนฐานความรสกนกคดของราษฎรทน าไปสการปฏวต 2475

ทายสดงาน ทม งศกษาเ กยวกบ “ชนชนกลาง” ซ ง เ ปนคนกลมหน ง ทม ง โจมตระบอบสมบรณาญาสทธราชย โดยงานของสกอต บารเม (Scott Barmé)25กลาวสอทน าพาเอาความคดแบบใหมมาสชนชนกลางท าใหเกดการเปลยนแปลงวฒนธรรมทางความคดทมงโจมตชด “ระเบยบกฏเกณฑ” แบบเกา เชน เรองความรก เพศภาวะ และผลงานของจรวฒน แสงทอง26 ทกลาวท านองเดยวกนวาการขยายตวของเมองกรงเทพฯ ท าใหกอก าเนดชนชนกลางขนมาซงมวถชวตประจ าวนและวฒนธรรมแบบใหม และมสวนในการตอตานระบอบสมบรณาญาสทธราชย

กลาวโดยสรปงานในกลมนมทศนะตอ “การปฏวตสยาม 2475” วาเปนเรองจ าเปนและไมอาจหลกเลยงได ซงนกวชาการแตละทานไดใหเหตปจจยเงอนไขการน าไปสการปฏวตทแตกตางกนไป สวนการประเมนผลกระทบจากการปฏวตนนกมลกษณะทหลากหลายทงดานดและดานลบ

2.1 การประเมนผลกระทบ/ผลสบเนองจากการปฏวตสยาม พ.ศ. 2475 การประเมนผลกระทบและ/หรอผลสบเนองของการปฏวตสยาม 2475 ไดมการถกเถยงอยางยาวนานโดยแตละฝายตางเสนอมมมองตางๆ แลวแตจดยนทางการเมองและวชาการของตน ไมวาจะเปนกลมอนรกษนยม กลมฝายซาย กลมนกวชาการมารกซสต กลมนกวชาการเสรนยม ตวอยางเชน การประเมนถง “การเปลยนรปรฐสยาม/ไทย” ซงมการอธบายจากกลมหนงวา การปฏวต 2475 เปนการสนสดลงของรฐสมบรณาญาสทธราชยและกอก าเนด “รฐประชาชาต” ขนมา27 ดงเชนขอถกเถยงในกลมนกวชาการ “เสรนยม” ตอไปน

25 Barmé, Scot. Woman, Man, Bangkok: Love, Sex, and Popular culture in Thailand (Lanham: Rowman & Littlefield, 2002),ปรบปรงจาก Barmé, Scot. “Towards a Social History of Bangkok: Gender, Class and Popular Culture in the Siamese Capital, 1905-1940. (Ph.D. dissertation, Australian National University, Canberra, 1997) 26 จรวฒน แสงทอง. “ชวตประจ าวนของชาวสยามในกรงเทพฯ พ.ศ. 2426-2475” (วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546) 27 โปรดดงานส ารวจววาทะอยางละเอยดของ เกงกจ กตตเรยงลาภ. “สถานะของววาทะวาดวยการเปลยนรปของรฐไทยภายหลง 2475” จลสารจดหมายเหตธรรมศาสตร ฉบบท 16 (มถนายน 55 - พฤษภาคม 56) หนา 11 - 37

นธ เอยวศรวงศ กลาววา “ รฐธรรมนญท าใหประชาชนไทยเปนเจาของอ านาจอธปไตยเปนครงแรก และนบตงแตนนมาจนถงปจจบน หลกการขอนเปนทยอมรบอยางนอยโดยทางทฤษฎเสมอ ฉะนนจงกลาวไดวารฐประชาชาตไทยถอก าเนดขนครงแรกในวนท 24 มถนายน 2475...”28

เชนเดยวกนกบทางดานสมเกยรต วนทะนะ ทไดกลาววา “การเปลยนแปลงทางการเมองทเรมเมอวนท 24 มถนายน 2475 เปน “จดเรมตน” ของการสถาปนา “รฐประชาชาต” ทเรยกวาเปนจดเรมตนกเพราะรฐประชาชาตกเหมอนกบรฐชนดอนๆ ทตองอาศยระยะเวลาในการกอตวและสรางความเขมแขง ระยะเวลานยาวนานแคไหนเปนเรองทแตกตางกนไปตามสภาพแวดลอมทางประวตศาสตรทงมวลของรฐนนๆ เราไมควรมองวา “2475” เปนเสนตดอายของรฐกอนหนานนและหลงจากนนใหขาดออกเปนขาวเปนด า “2435” และ “2475” เปนเพยงทหมายอยางสงเขปเทานนวา ณ จดนนๆ การเปลยนแปลงทางคณภาพทส าคญไดตงตนขนแลว ความส าเรจหรอความลมเหลวของรฐสมบรณาญาสทธมไดวดท พ.ศ. 2436 ฉนใด พ.ศ. 2476 กมใชเกณฑวดความส าเรจหรอความลมเหลวของรฐประชาชาตสยามฉนนน...” 29

แตกมนกวชาการแนวเสรนยมทเหนตางออกไปและประเมนการปฏวต 2475 วาไมสงผลกระทบมากนก ดงเชน ผลงานของเบน แอนเดอรสน 30 ทมองวาการเปลยนแปลงการปกครอง 2475 นนสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงของสงคมและรฐอยางจ ากดและไมไดท าลายสมบรณาญาสทธราชยอยางขดรากถอนโคน ท าใหมรดกสมบรณาญาสทธราชยยงคงตกคางเรอยมา ซงกวาจะเกดความเปลยนแปลงครงใหญกลวงเลยมาถงทศวรรษ 2500 และตามมาดวยการ “ปฏวต” โดยมวลชนในทศวรรษ 2510 ซงสงผลใหสงคมและรฐเปลยนแปลงอยางไพศาล นอกเหนอจากตวอยางงานทยกมาขางตนแลวยงมทศนะของหลายกลมทประเมนการปฏวต 2475 ทหลากหลายมมมองตามจดยนทางการเมองและอดมการณของตน ดงจะกลาวตอไปขางหนา

2.1.1 กลมงานศกษาผลกระทบจากการปฏวตสยาม 2475 ในเชงลบ งานในกลมนมทศนะตอการปฏวตสยาม 2475 ใน “เชงลบ” หรอ “คอนขางลบ” ในทนจะกลาวถง

งาน 3 กลม คอ หนง กลมงานวชาการรฐศาสตรสายพฒนาการทางการเมอง สอง กลมงานศกษาประวตศาสตรการเมอง สาม กลมงานฝายซาย โดยงานในสองกลมแรกเปนการศกษาตามแนวทางวชาการ

28 นธ เอยวศรวงศ. ประวตศาสตรแหงชาต “ซอม”ฉบบเกา “สราง”ฉบบใหม.พมพครงท 2. (กรงเทพฯ: กองทนเผยแพรความรสสาธารณะ, 2551) ,หนา 59 29 สมเกยรต วนทะนะ. “เมองไทยยคใหม : สมพนธภาพระหวางรฐกบประวตศาสตรส านก” ใน อยเมองไทย : รวมบทความทางสงคมการเมอง เพอเปนเกยรตแด ศาสตราจารย เสนห จามรก ในโอกาสอายครบ 60 ป. สมบต จนทรวงศ และชยวฒน สถาอานนท (บรรณาธการ). (กรงเทพฯ : ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2530) : 105 30 แอนเดอรสน, เบเนดคท อาร. โอ จ. “ศกษารฐไทย: วพากษไทยศกษา”.ใน ฟาเดยวกน. 1:3 (กรกฎาคม- กนยายน,2546), หนา 88-147 ; แปลจาก Anderson, Benedict R. O’G. “Studies of the Thai state : the state of Thai studies” ซงเผยแพรครงแรกในป ค.ศ. 1978 ในการประชมวชาการประจ าป ของ Association for Asian Studies (AAS)

สมยใหม แตกลบมการอธบายทคลายคลงกบงานสารคดการเมองของฝายอนรกษนยมทแพรหลายตงแตชวงหลงสงครามโลกครงทสองเปนตนมา

1.) กลมงานวชาการรฐศาสตรเชงพฒนาการทางการเมอง กอนหนา ป พ.ศ. 2525 มผลงานรฐศาสตรเชงพฒนาการทางการเมองเปนทมอทธพลครอบง า

การศกษาการเมองการปกครองไทยมากทสดเลมหนง คอผลงานของเฟรด ดบบลว. รกส (Fred W. Riggs) ในผลงานเรอง Thailand: The Modernization of a Bureaucratic Polity.31 งานวชาการชนส าคญทใหก าเนดแนวคด “อ ามาตยาธปไตย” กบการเมองไทย โดยรกสไดเขามาศกษาการเมองไทยชวงทศวรรษ 2500 แลวน าเสนอบทสรปวา การเมองไทยถกขาราชการโดยเฉพาะสายทหารเขามายงเกยวและครอบง า ซงเปนผลพวงมาจากการปฏวต 2475 นนเอง

ทางดานงานศกษาทโดดเดนทสดของนกวชาการชาวไทยตงแตทศวรรษ 2510 เปนตนมา จะขอกลาวถงผลงานของ ชยอนนต สมทวนช นกรฐศาสตรสายพฒนาการทางการเมอง (political development)32 ซงเปนนกวชาการทมผลงานหลายชนเกยวกบการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ชยอนนต ทมทศนะประเมนการเปลยนแปลงการปกครองใน “ทางลบ”33 ซงงานทชยอนนต ไดผลตออกมามอทธพลอยางมากตอวงวชาการรฐศาสตรสายทมองการเมองในกรอบทฤษฎพฒนาการทางการเมอง มการผลตซ าชดความรดงกลาวอยางตอเนอง ตวอยางเชน ผลงานของสนธ เตชานนท ทรวบรวมเอกสารชนตน34

31 Fred W. Riggs. Thailand: The Modernization of a Bureaucratic Polity. (Honolulu, Hawaii: East- West Center Press, 1966.) ; กอนหนางานของรกสนนมผลงานของ เดวด วลสน ทอธบายถงการเขามามบทบาททางการเมองของขาราชการภายหลงการปฏวต 2475 โปรดด Wilson, David A. Politics in Thailand. (New York : Cornell University Press, 1962) 32 นอกจากนนกวชาการอยางลขต ธระเวคน และสจต บญบงการ กจดอยในกลมนดวย 33 ตวอยางอาท ชยอนนต สมทวณช. แผนพฒนาการเมองฉบบแรกของไทย: ค ากราบบงคมทลของเจานายและ

ขาราชการใหเปลยนแปลงการปกครอง ร.ศ. 103. (พระนคร :โรงพมพอกษรสมพนธ ,2513) ; ชยอนนต สมทวนช.การเมอง-การเปลยนแปลงทางการเมองไทย 2411-2475. (กรงเทพฯ : บรรณกจ, 2523) ; ชยอนนต สมทวนช. “ผลกระทบของการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475” ใน วารสารธรรมศาสตร. 11,2 (มถนายน 2526),หนา 54-61 ; จวบจนกระทงปจจบนชยอนนต กยงยดมนในการเชนเดม โปรดด ชยอนนต สมทวณช. รฐประหาร 2475.[ระบบ

ออนไลน] แหลงทมา http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9540000131841 (16 ตลาคม 2554) 34 นอกเหนอจากผลงานการรวบรวบของสนธ เตชานนทแลวยงมผลงานทรวบรวมเอกสารชนตนเกยวกบการปฏวต 2475 คอ Batson, Benjamin A. (compiled and edited). Siam’s political future : documents from the end of the

absolute monarchy. (New York : Department of Asian Studies Cornell University, 1974) ; ชยอนนต สมทวณช และขตตยา กรรณสต. เอกสารการเมอง-การปกครองของไทย พ.ศ. 2417-2477. (กรงเทพฯ : สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2518)

ไวใน แผนพฒนาการเมองไปสการปกครองระบอบ "ประชาธปไตย" ตามแนว พ ร ะ ร า ช ด า ร ข อ งพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (พ.ศ.2469-2475)35

งานศกษาเชงพฒนาการทางการเมองยงคงมมาอยางตอเนอง แตผ เขยนอยากจะกลาวถงงานทโดดเดนชนหนงในชวงทศวรรษ 2530 ทชยอนนตยงสานตองานในแนวทางเดม คอ เรอง 100 ป แหงการปฏรประบบราชการ : ววฒนาการของอ านาจรฐและอ านาจการเมอง36 งานชนนใหความส าคญกบพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2471 ในฐานะทเปนจดเปลยนส าคญของระบบราชการและสงคมไทย มากกวาการปฏวต 24 มถนายน พ.ศ. 2475 เสยอก ดงนนทศนะของชยอนนต จงมองวากอนเกดการปฏวต 2475 นน ชนชนน าไทยมความพยายามทจะปฏรประบบราชการและประสบความส าเรจกอนทคณะราษฎรทลงมอกระท าการปฏรประบบราชการภายหลงการปฏวต 2475

ตลอดชวงทศวรรษ 2520 -2530 งานรฐศาสตรเชงพฒนาการทางการเ มองได รบการวพากษวจารณอยางมากจากนกวชาการแนวเสรนยมทมมมมองการศกษาทหลากหลาย ท าใหฐานะงานแนวนถกลดความส าคญลงไปมาก

2.) กลมงานศกษาประวตศาสตรการเมอง งานประวตศาสตรการเมองของ “นกประวตศาสตร” ทมทศนะตอการปฏวต พ.ศ. 2475

สอดคลองกนกบกลมงานวชาการรฐศาสตรเชงพฒนาการทางการเมอง และมการอธบายทคลายกบงานสารคดการเมองตงแตชวงหลงสงครามโลกครงทสอง ดงทไดกลาวมาแลว ในทนจงอยากจะตกตวอยางงานประวตศาสตร “อนรกษนยม” ของแถมสข นมนนท ซงกอน ป พ.ศ. 2525 เคยเสนอไวในบทความเรอง “ขอคดบางประการเกยวกบการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475” 37 ทกลาววา “การเปลยนแปลงการปกครองของไทยในวนท 24 มถนายน 2475 นนเปนเพยงเหตการณธรรมดาๆ ทเกดขนอยเสมอในชวงววฒนาการของการปกครองไทย” และตอมาในป พ.ศ. 2535 ในงานเรอง ละครการเมอง : 24 มถนายน 2475 แถมสขกไดกลาวตอกย าไปในทศทางเดยวกนกบงานชนกอนหนาไววา“ถาจะมค าถามวา การเปลยนแปลงการปกครองเมอวนท 24 มถนายน 2475 คออะไร ค าตอบกคอการเปลยนเพยงเฉพาะชอจากระบอบสมบรณาญาสทธราชย มาเปนระบอบการปกครองรฐธรรมนญและเปลยนกลมบคคลเขาควบคม

35 สนธ เตชานนท (รวบรวม). แผนพฒนาการเมองไปสการปกครองระบอบ "ประชาธปไตย" ตามแนวพระราชด าร

ของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (พ.ศ.2469-2475). พมพครงท 4. (กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา, 2545 [2519]) 36 ชยอนนต สมทวนช.100 ป แหงการปฏรประบบราชการ : ววฒนาการของอ านาจรฐและอ านาจการเมอง. พมพครงท 3. (กรงเทพฯ : สถาบนนโยบายศกษา, 2541 [2535]) 37 แถมสข นมนนท. “ขอคดบางประการเกยวกบการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475” ใน การเมองและการตางประเทศในประวตศาสตรไทย.(กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2524)

อ านาจรฐ หรอหากจะเปนอะไรมากไปกวานนกเปนเพยงการระเบดของความกดดนซงสะสมกนมานบตงแตสมยเรมรบแนวคดตะวนตกเมอเกอบ 100 ปทผานมา แตไมวาเหตการณ 24 มถนายน จะหกเหสงคมไทยไปในทศทางใดผกอการ 2475 จะตองรบผดชอบตอเหตการณทเกดขนทงในปจจบนและอดต”38

ทงนผลงานของนกประวตศาสตรอกหลายชนทอธบายการปฏวต 2475 ตามแนวทางเดยวกบแถมสข เชน งานศกษาของ ชาตชาย พณานานนท เรอง “การเปลยนแปลงการปกครองไทย พ.ศ. 2475”39 เปนตน ซงการศกษาประวตศาสตรในแนวทางนไดรบการวพากษวจารณอยางหนกหนวงจากแนวการศกษาอนๆ เชน นกประวตศาสตรแนวเสรนยมทไดน าเอาแนวคดทางสงคมศาสตรมาใชในการวเคราะห รวมถงนกวชาการมารกซสต ความหนกแนนของแนวทางการศกษาประวตศาสตร “อนรกษนยม” ในวงวชาการจงเสอมถอยอยางมาก แตทวากยงมพลงอยางมากในระบบการศกษาภาคบงคบและสงคมวงกวาง

3.) กลมงานเขยนฝายซาย งานเขยนของฝายซายยคแรกๆ ชวงทศวรรษ 2490 มผลงานชนส าคญของ อดม ศรสวรรณ ทใช

นามปากกา “อรญ พรหมชมพ” เรอง ไทยกงเมองขน40 กลาววาเหตการณเมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 กเปนเพยงการรฐประหารของพวกขนนางทหารไมใชการปฏวตแตอยางใด และสภาพสงคมไทยกยงคงเปน “กงเมองขนกงศกดนา”ผลงานเรองนของอดม ศรสวรรณ มอทธพลมากตอพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยและนกศกษา ซงในชวงหลงเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 ไดถกน ามาตพมพอกครงในชอ “เสนทางสงคมไทย” อกทงงานวชาการแนวมารกซสตทศกษาสงคมไทยของนกวชาการไทยชวงทศวรรษ 2520 มความสอดรบและสนบสนนแนวคด “กงเมองขนกงศกดนา” ใหหนกแนนยงขนอกดวย41 คองานเขยนของ “ส านกเศรษฐศาสตรการเมอง” ทไดเผยแพรในชวงทศวรรษ 2520 นน แมวามลกษณะแตกตางจากกลมอน ๆอยบาง ในแงทมองเหนวาการปฏวต 2475 ท าใหสงคมไทยเปลยนแปลงไปในทางทกาวหนาขน แตกแสดงความผดหวงเนองจากเหนวาความกาวหนาของสงคมไทยทเกดขนจากการปฏวต 2475 นนไมมากเทาทควร ผลงานชนส าคญทไดกลาวถงการปฏวต 2475 คอ งานเขยนของฉตรทพย นาถสภา และสธ ประศาสนเศรษฐ ในบทความ“ระบบเศรษฐกจไทย พ.ศ. 2453-2475”42 ฉตรทพย นาถสภา และคณะ

38 แถมสข นมนนท. ละครการเมอง : 24 มถนายน 2475.(กรงเทพฯ : สมาคมประวตศาสตร, 2535),หนา 80 39 ชาตชาย พณานานนท. “การเปลยนแปลงการปกครองไทย พ.ศ. 2475” ใน การปฏวตครงส าคญของโลก. วฒชย มลศลป และโกวท วงศสรวฒน (บรรณาธการ). (กรงเทพฯ : สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2526) 40 อรญ พรหมชมพ.[นามแฝง]. ไทยกงเมองขน. (กรงเทพฯ : อดมธรรม, 2493) 41 โปรดด นภาพร อตวานชยพงศ. พฒนาการความคดเศรษฐศาสตรการเมองไทยตงแต พ.ศ. 2475-ปจจบน.ฉตรทพย นาถสภา และกนกศกด แกวเทพ (บรรณาธการ).(กรงเทพฯ : สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2531), หนา 64-65 42 ฉตรทพย นาถสภา และสธ ประศาสนเศรษฐ. “ระบบเศรษฐกจไทย พ.ศ. 2453-2475” ใน ประวตศาสตรเศรษฐกจไทยจนถง พ.ศ. 2484. ฉตรทพย นาถสภา และสมภพ มานะรงสรรค (บรรณาธการ).(กรงเทพฯ :

ใน ประวตศาสตรเศรษฐกจและสงคม 43 งานชนถดมาของ ฉตรทพย นาถสภา ในบทความ “การแสวงหาระบบเศรษฐกจใหมหลงเปลยนแปลงการปกครองของไทย”44 ซงการอธบายในลกษณะดงกลาวแพรหลายในนกวชาการกลมน และรวมถงงานวทยานพนธของบรรดาลกศษยของคณาจารยสงกดเศรษฐศาสตรการเมอง

4.) นกกฎหมายมหาชน : กรณกลมนตราษฎร

ผ เขยนอยากจะกลาวถงบทความของวรเจตน ภาครตน45 นกกฏหมายมหาชน “หวกาวหนา” ทได

ประเมนการปฏวตสยาม 2475 วาเปนการปฏวต “ชวคราว” เพราะ“...ตวองคกรซงเปนผบงคบใชกฎหมายไมไดเปลยนตามไปดวยยงรบเอาธรรมเนยมตางๆในระบอบเกาตดมา พลงทจะผลกอดมการณใหมเปนไปไดโดยสะดวกกนอยลงเพราะวาองคกรทบงคบใชกฎหมายมอ านาจในการตความตวบทกฎหมายตางๆ เราจงพบวา ตลอดระยะเวลาหลงเปลยนแปลงการปกครองแลว เมอมคดความตางๆ ขนสศาล ศาลไทยแทบไมไดใชรฐธรรมนญ ซงเปนตวก าหนดอดมการณในการปกครองแบบใหม เปนฐานในการตดสนคดเลย ถามกนอยมาก เรองนแสดงใหเหนวาบรรดาคณคาใหมในตวรฐธรรมนญทเกดขนพรอมๆ กบการปฏวตสยามเมอป 2475 นน ไมถกน าไปบงคบใชในทางความเปนจรง องคกรตลาการหรอแมแตในวงการนตศาสตรโดยรวมยงจ ากดตวเองอยกบตวบทกฎหมายทบงคบระหวางเอกชนกบเอกชนเปนส าคญ”

โดยภาพรวมของงานกลมนตางประเมนวาการเปลยนแปลงการปกครองสงผลกระทบไมมากนก หรอสงผลกระทบทคอนขางจ ากดเฉพาะเรองหนงๆ เทานน และยงคงมอทธพลทงในวงวชาการและการรบรของสงคมอยบาง โดยเฉพาะกลมงานรฐศาสตรเชงพฒนาการทางการเมอง และกลมงานของนกประวตศาสตรสายอนรกษนยม รวมไปถงนกประวตศาสตรสมครเลน ดานงานฝายซายและกลมเศรษฐศาสตรการเมองนนแทบจะไมเปนทกลาวถงมากนกในปจจบน สวนงานของนกวชาการแนว “เสรนยม” ทชใหเหนขอจ ากดบางเรองของการปฏวต 2475 กถอวาเปนงานทมประโยชนเพราะไดประเมนการปฏวต 2475 ทละเอยดและชใหเหนทงดานดและดานลบ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2527) ; บทความตพมพครงแรกใน วารสารสงคมศาสตร 16,2 (เมษายน-มถนายน 2522), หนา 1-13 43 ฉตรทพย นาถสภา และคณะ.ประวตศาสตรเศรษฐกจและสงคม. (กรงเทพฯ : สรางสรรค, 2527) : 370 44 ฉตรทพย นาถสภา. “การแสวงหาระบบเศรษฐกจใหมหลงเปลยนแปลงการปกครองของไทย” ประวตศาสตรเศรษฐกจไทยจนถง พ.ศ. 2484.ฉตรทพย นาถสภา และสมภพ มานะรงสรรค (บรรณาธการ). (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2527) 45 วรเจตน ภาครตน. “การปฏวตสยาม 2475 (ชวคราว) ? : พระราชอ านาจของพระมหากษตรยและอ านาจตลาการหลงการเปลยนแปลงการปกครอง” ฟาเดยวกน. 8, 2 (ตลาคม - ธนวาคม 2553),หนา 69 -77

2.2.2 กลมงานศกษาทพจารณาวาการปฏวตสยาม 2475 สงผลกระทบอยางมากตอสงคมไทย

ในทนจะกลาวถงงานศกษาทพจารณาวาการปฏวตสยาม 2475 สงผลกระทบอยางมากตอสงคมไทยโดยแบงออกเปน 2 ดานอยางกวางๆ คอ ดานสงคมและวฒนธรรม และดานความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

1) มตทางดานสงคม การเมองและวฒนธรรม กลมงานเขยนทพจารณาวาการปฏวตสยาม 2475 สงผลกระทบอยางมากตอสงคมไทยดานสงคม

และวฒนธรรม หรอสงผลกระทบตอสงคมไทยโดยรวมนน พจารณาวาการปฏวตสยาม 2475 เปนจดเปลยนส าคญและสงผลสบเนองตอมา ผ เขยนงานในกลมนมทงนกวชาการชาวไทยและชาวตางประเทศ โดยชวงกอน พ.ศ. 2525 มงานศกษาทกลาวถงผลกระทบจากการปฏวตสยาม 2475 ทครอบคลมรอบดาน อย 2 ชนส าคญ คอ เรองแรกเปนผลงานระดบปรญญาเอกทมหาวทยาลยชคาโกเมอป พ.ศ. 2482 (ค.ศ. 1939) ของ Kenneth P. Landon46 ซงผ เขยนมประสบการณในการเขามาเผยแพรศาสนาครสตในเมองไทยชวงทศวรรษ 2470 (ระหวางป ค.ศ. 1926-1937) งานชนนไดรบการกลาวถงวาเปนงานวชาการชนแรกๆ ทศกษาเกยวกบการปฏวตสยาม 247547 โดยแลนลอนศกษาถงแนวโนมทางวฒนธรรม (cultural trends) ในชวง 5 ปภายหลงการปฏวตสยาม 2475 ซงสงผลตอทศทางดาน การเมอง เศรษฐกจ เชอชาต การศกษา การสาธารณสข สอสารมวลชน อาชญากรรม การด าเนนชวต ศลปะ และศาสนา กลาวไดวา แลนดอนพยายามน าเสนอแนวโนมทางวฒนธรรมทครอบคลมรอบดาน ซงไดรบผลกระทบสบเนองจากการปฏวตสยาม 2475 ทงน ในดานตางๆ ทแลนดอนไดน าเสนอมทงแนวโนมในดานบวกและแนวโนมในดานลบในชวงระยะเปลยนผานของสยาม งานชนนจงมความส าคญทงในแง “งานวชาการ” และ “บนทกรวมสมยการปฏวตสยาม 2475”

เรองทสอง เปนผลงานชนส าคญทไดโตแยงทศนะของฝายซายและผลงานของนกวชาการ “ส านกเศรษฐศาสตรการเมอง” เกยวกบประเดนการเปลยนแปลงการปกครอง 2475 คอผลของ ทรงชย ณ ยะลา48 ทไดกลาววา การเปลยนแปลงการปกครอง 2475โดยคณะราษฎร เปนการลมอ านาจรฐศกดนาลงและ 46 Landon, Kenneth P. Siam in transition : a brief survey of cultural trends in the five years since the revolution

of 1932. (New York : Greenwood Press, 1939) 47 โปรดด สมศกด เจยมธรสกล. “บนทกของ เคนเนธ แลนดอน เกยวกบกรณสวรรคตและขาวลอเองแผนการใหญของพนองปราโมช”. ใน ฟาเดยวกน. 7,3 (กรกฎาคม-กนยายน 2552) ,หนา 74-83 48 ทรงชย ณ ยะลา. เศรษฐศาสตรการเมอง (ภาคพสดาร) ตอนทหนง “ววาทะวาดวยสงคมกงเมองขน-กงศกดนา

ของไทย”.พมพครงท 2. (กรงเทพฯ : น าหยาด, 2524) ; ตพมพครงแรก ทรงชย ณ ยะลา. “ปญหาการศกษาวถการผลตของไทยอนเนองมาจากทฤษฎกงเมองขนกงศกดนา” ในวารสารเศรษฐศาสตรการเมอง. 1,2 (มนาคม-เมษายน 2524) ,หนา 1-98

เปดทางใหกบวถการผลตแบบทนนยมพงพาและดอยพฒนาของไทย ไดสถาปนาตนขนเปนวถการผลตหลกของสงคม และยงเปนการท าลายความสมพนธการผลตแบบเกาดวย โดยการออกกฎหมายฉบบส าคญๆ เชน พระราชบญญตหามยดทรพยกสกร พ.ศ. 2475 และ พระราชบญญตประมวลรษฎากร พ.ศ. 2482 การยกเลกเงนรชชปการและอากรคานา 2482 เปนตน ทงนทรงชย ไดอางถงงานของปรด พนมยงค ทไดกลาวถงการเปลยนแปลงการปกครองเมอวนท 24 มถนายน 2475 วาไดเปลยนความสมพนธทางการผลต จากการออกกฎหมายหลายๆ ฉบบภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง49

ส าหรบงานวชาการยคหลง ผ เขยนอยากจะยกตวอยางผลงานลาสดของ ฉตรทพย นาถสภา เรอง การเปนสมยใหมกบแนวคดชมชน50 งานชนนสะทอนใหเหนการเปลยนแปลงทศนะของฉตรทพยทมตอการปฏวต 2475 ซงแตกตางจากผลงานในชวงทศวรรษ 2520 ในงานชนน ฉตรทพยมทศนะดานบวกตอการปฏวต 2475 ในแงทกอใหเกดความเปนสมยใหมในสงคมไทย ฉตรทพยไดอธบายเนนกระบวนการเปนสมยใหมของไทยในทางอดมการณและวฒนธรรม โดยชวง 10 ป ภายหลงการปฏวตเปนการกาวสการเปนสมยใหมอกแบบหนงทตางจากสมยสมบรณาญาสทธราชย ซงคณะราษฎรใหความส าคญกบราษฎรอยางมาก แนวคดชาตนยมภายหลงการปฏวตจงเปนชาตนยมแบบประชาชาตนยมทหมายถง “ชาต” ทถกทอจากขางลางคอจากประชาชน

นอกเหนอจากงานศกษาทกลาวถง “ภาพรวม” ความเปลยนแปลงทเปนผลมาจาการปฏวตสยาม 2475 ดงทกลาวขางตน ยงมงานทศกษาเฉพาะเรอง ตวอยางเชน ผลกระทบของการปฏวตสยาม 2475 ทมตอการแพทยและการสาธารณสข ของทวศกด เผอกสม เรอง เชอโรค รางกาย และรฐเวชกรรม : ประวตศาสตรการแพทยสมยใหมในสงคมไทย51 เปนการศกษาทแสดงใหเหนวา การด าเนนนโยบายสาธารณสขหลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 นนมการเสนอความคดเรอง “รฐเวชกรรม” ขนเมอ ป พ.ศ. 2477 ซงทวศกด มความเหนวา“รฐเวชกรรม” นนดานหนง คอ จนตนากรรมเกยวกบการแปรเปลยนพนททงในแงพนททางสงคมวฒนธรรมและพนททางกายภาพของรฐไทย ใหกลายเปนพนทเชงอดมคตแบบ “โลกพระศรอารย” ในทางดานการแพทย การสาธารณสขและระบบการดแลสขภาพของพลเมองในสงคมไทย อกดานหนง เปนการท าใหรฐไทยสมยใหมสามารถใหความเออเฟอและสามารถสรางกลไกในการสอดสองดแลควบคมรางกายพลเมองครอบคลมทงในปรมณฑลสาธารณะและปรมณฑลสวนตวไดอยางทวถงมากขน ซงความคดเรอง “รฐเวชกรรม” เกดเปนรปธรรมอยางชดเจนในสมย จอมพล ป. พบลสงคราม ชวงทศวรรษ 2480 ซงรฐไทยขณะนนไดน าเอาการแพทยมาใชควบคมรางกายพลเมองและน าเอาความรทางการแพทยมาควบคมความคดและการประพฤตปฏบตในวถชวตประจ าวนของพลเมอง โดยม

49 ปรด พนมยงค.ความเปนอนจจงของสงคม.อางแลว 50 ฉตรทพย นาถสภา.การเปนสมยใหมกบแนวคดชมชน.(กรงเทพฯ: ส านกพมพสรางสรรค, 2553) 51 ทวศกด เผอกสม. เชอโรค รางกาย และรฐเวชกรรม : ประวตศาสตรการแพทยสมยใหมในสงคมไทย. (กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550)

เปาหมายเพอสรางรางกายของพลเมองใหเปนพลงการผลตทเขมแขงส าหรบการสรางชาตเพอตอบสนองนโยบายของรฐ ทงนปฏบตการทางการเมองวฒนธรรมในเรองการแพทยและการสาธารณสขดงกลาวนเปนสงทไมเคยเกดขนเลยในสมยสมบรณาญาสทธราชยทงในแงนโยบายและปฏบต

ผลกระทบจากการปฏวตสยาม 2475 ทมตอการจดการศกษาซงภายหลงการปฏวตสยาม 2475 รฐบาลในระบอบใหมไดด าเนนการขยายการศกษาดงทไดเคยประกาศไวในแถลงการณคณะราษฎร เชนผลงานของระลก ธาน52 กลาววาเรองการจดการศกษาใหทวถงแกประชาชนนนเปนวาระส าคญประการหนงของคณะราษฎรโดยมการประกาศใชแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2475 ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครองจงมการขยายตวทางการศกษามากขน แมวารฐบาลเจออปสรรคอยบาง แตอยางไรกตามถอไดวา หลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 นน มการด าเนนการจดการศกษาทเปนรปธรรมและเอาจรงเอาจงเปนครงแรก แมวาจะมการจดตงโรงเรยนและการออกพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบตงแตสมยสมบรณาญาสทธราชยแลวกตาม สอดคลองกบผลงานวารรตน ผาสก53 ทชใหเหนถงความมงมนของคณะราษฎรทตองการขยายการศกษาในวงกวางแตกประสบกบอปสรรคหลายประการ วารรตน ไดน าเสนอวาการด าเนนการจดการศกษาสงผลตอการขยายตวดานปรมาณของการศกษาระดบประถม ศกษาอยางเหนไดชด คอ สามารถประกาศใชพระราชบญญตประถมศกษา พ.ศ.2464 ไดครบทกต าบลในป พ.ศ.2478 และจดสรางโรงเรยนประชาบาลไดครบทกต าบลในป พ.ศ.2479 เปนตน นอกจากงานศกษาเกยวกบการจดการศกษาทกลาวไปขางตน ยงมงานจ านวนหน งทศกษาเกยวกบความคด อดมการณ โดยมองผานแบบเรยนทใชในระบบการศกษาของสยาม/ไทย ซงไดรบผลกระทบสบเนองมาจากการปฏวตสยาม 2475 อาท ผลงานของ รงสมา โฆสตงกร เรอง แนวความคดเรองหนาทพลเมองในแบบเรยนประถมศกษา (พ.ศ. 2435-2533) 54 ธวชชย จตระวง เรอง “แบบเรยน ‘หนาทพลเมองและจรยธรรม’ ระดบประถมศกษา และมธยมศกษากบการกลอมเกลาทางสงคม ระหวางป พ.ศ. 2475-2521” 55 ปวณา วงม เรอง “รฐไทยกบการกลอมเกลาทางการเมองผานแบบเรยนในชวง พ.ศ.2475-2487 กปคฤทย ปงคานนท เรอง “การปลกฝงอดมการณประชาธปไตย ศกษาผานหนงสอเรยน 52 ระลก ธาน. ววฒนาการในการจดการศกษาภาคบงคบของไทย : พ.ศ.2475-2503. (กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2527) 53 วารรตน ผาสก. “การจดการศกษาระดบประถมศกษาในประเทศไทย ตงแตการเปลยนแปลงการปกครอง พทธศกราช 2475 ถง พทธศกราช2488” (วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต (ประถมศกษา) บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539) 54 รงสมา โฆสตงกร. “แนวความคดเรองหนาทพลเมองในแบบเรยนประถมศกษา (พ.ศ. 2435-2533)” (วทยานพนธศลป ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539) 55 ธวชชย จตระวง. “แบบเรยน ‘หนาทพลเมองและจรยธรรม’ ระดบประถมศกษา และมธยมศกษากบการกลอมเกลาทางสงคม ระหวางป พ.ศ. 2475-2521” (วทยานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2543)

สงคมศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย 56 และลกขณา ปนวชย ในบทความเรอง“อดมการณรฐของรฐไทยในแบบเรยนชนประถมศกษา พ.ศ. 2464-2533 ; ไมม ‘ชาตของประชาชนไทย’ ในแบบเรยน” 57 จากงานทง 5 ชนทกลาวมาพยายามอธบายถงความรในแบบเรยนทรฐพยายามสอดแทรกเขาไปเพอใหผศกษาเลาเรยนไดรบการกลอมเกลาดงทตงไว งานศกษาของรงสมา โฆสตงกร และลกขณา ปนวชย ใชแบบเรยนระดบประถมศกษา สวนงานศกษาของธวชชย จตระวง ปวณา วงม และรงสมา โฆสตงกร ใชหลกฐานแบบเรยนทงระดบประถมศกษาและมธยมศกษา โดยรวมแลวงานทง 5 เรองไดวเคราะหและน าเสนอไปในทศทางเดยวกน คอ ชวง 5 ปแรกภายหลงการปฏวต 2475 ยงมลกษณะ “สบเนองและเปลยนแปลง” กลาวคอ แบบเรยนวชาหนาทพลเมอง หนาทพลเมองและจรยธรรม และสงคมศกษา ไดรบเอาเนอหาสวนหนงสบตอมาจากแบบเรยนยคสมบรณาญาสทธราชย และคอยๆมการสอดแทรกเพมเตมเนอหาเกยวกบระบอบการปกครองใหมและอดมการณใหมลงไป ส าหรบ “จดเปลยน” ครงส าคญทงานทงหมดใหความส าคญคอ แบบเรยนตามหลกสตร พ.ศ. 2480

สดทายทจะกลาวถง คอ งานศกษาถงผลกระทบจากการปฏวตสยาม 2475 ทมตอศลปะ และสถาปตยกรรม จากงานศกษา 3 เลมของชาตร ประกตนนทการ58 ไดอธบายสงคมการเมองไทยหลงการปฏวตสยาม 2475 ทสะทอนจากสถาปตยกรรมและศลปกรรมอยางนาสนใจ โดยชใหเหนความพยายามของคณะราษฎรทตองการลดความส าคญระบอบเกา โดยการสรางสถาปตยกรรมแบบใหม เชนการสอความหมาย “หลก 6 ประการ” และการเนนความเสมอภาค แทนทสภาปตยกรรมในระบอบเกาทเนนการประดบตกแตงลวดลายตางๆ เพอเนนฐานานศกด การวเคราะหสงคมการเมองไทยหลงการปฏวตสยามผานสถาปตยกรรมและศลปกรรมดงกลาวนแสดงใหเหนถงการชวงชงอ านาจและการชวงชงการนยามความหมายอนน าไปสการปรบความสมพนธทางอ านาจและการสถาปนาอ านาจน าเพอจรรโลงสงคมการเมองไทยในยคคณะราษฎร อกทงยงน าเสนอถงการเมองในระบอบใหมกบชวตประจ าวนไวอยางนาสนใจยง

2) มตทางดานความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

56 กปคฤทย ปงคานนท. “การปลกฝงอดมการณประชาธปไตย ศกษาผานหนงสอเรยนสงคมศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย” วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตรการเมอง บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552 57 ลกขณา ปนวชย. “อดมการณรฐของรฐไทยในแบบเรยนชนประถมศกษา พ.ศ. 2464-2533 ; ไมม ‘ชาตของประชาชนไทย’ในแบบเรยน” ใน รฐศาสตรสาร. 21, 3 (2542) : 105-173 58 ชาตร ประกตนนทการ. การเมองและสงคมในศลปสถาปตยกรรม สยามสมย ไทยประยกต ชาตนยม. (กรงเทพฯ : มตชน, 2547) ; ชาตร ประกตนนทการ. คณะราษฎรฉลองรฐธรรมนญ : ประวตศาสตรการเมองหลง 2475 ผาน

สถาปตยกรรม “อ านาจ”. (กรงเทพฯ : มตชน, 2548) ; ชาตร ประกตนนทการ. ศลปะ-สถาปตยกรรมคณะราษฎร :

สญลกษณทางการเมองในเชงอดมการณ. (กรงเทพฯ : มตชน, 2552)

กลมงานศกษาทพจารณาวาการปฏวตสยาม 2475 สงผลกระทบตอสงคมไทยดานความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ โดยการศกษาในกลมนมลกษณะส าคญคอ อธบายการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจทเชอมโยงกบการเมอง ค าอธบายระบบเศรษฐกจไทยภายหลงการปฏวตสยาม 2475 จนถงทศวรรษ 2500 นกวชาการไดอธบายวาเปนแบบ “ทนนยมโดยรฐ”(State Capitalism) ดงทปรากฏในผลงานของสธ ประศาสนเศรษฐ (Suthy Prasartset) เรอง State Capitalism in the Development Process, Thailand 1932-1959”59 และในบทความ“ทนนยมโดยรฐในประเทศไทย ค.ศ. 1932-1959”60

ค าอธบายของสธสอดคลองกบค าอธบายเรอง “ทนนยมขนนาง” ของสงศต พรยะรงสรรค ทเสนอวาเศรษฐกจไทยชวง พ.ศ. 2475-2503 เปนระบบ “ทนนยมขนนาง” (Bureaucratic Capitalism)61 ทงนเปนทยอมรบกนวาวาระบบทนนยมขนนางเกดขนนบตงแตป พ.ศ. 2398 เปนตนมา ดงปรากฏในงานศกษาของสรลกษณ ศกดเกรยงไกร เรอง “ตนก าเนดชนชนนายทนในประเทศไทย (พ.ศ. 2398-2453)”62

สงศต อธบายภาพเศรษฐกจไทยชวง พ.ศ. 2475- พ.ศ. 2490 วาเปนยค “ทนนยมขนนางใหม” โดยขนนางทกาวขนมามบทบาททางเศรษฐกจภายหลงการปฏวตสยาม พ.ศ. 2475 กคอ “คณะราษฎร” นนเอง ซงสงศตไดวเคราะหรปแบบทนนยมขนนางภายใตอ านาจของคณะราษฎรทม 3 ลกษณะ คอ รฐวสาหกจของคณะราษฎร วสาหกจสวนตวของสมาชกคณะราษฎร และธรกจทอยภายใตการอปถมภของคณะราษฎร ดานผลงานของ เรองวทย ลมปนาท63 กยงคงเนนทบทบาทของรฐในการจดการเศรษฐกจ ภายหลงการปฏวต 2475 โดยรฐบาลพยายามเขามามบทบาททางเศรษฐกจ แตมขอจ ากดจากเงอนไขหนงสอสญญาพระราชไมตรทได ท าไวตงแตสมยรฐบาลในระบอบเกา แตเมอเงอนไขดงกลาวถกยกเลกใน พ.ศ. 2480 รฐบาลกไดเขามาจดการทางเศรษฐกจอยางเตมตว

59 Suthy Prasartset. State Capitalism in the Development Process, Thailand 1932-1959. (Tokyo : Institute of Developing Economies, 1979) 60 สธ ประศาสนเศรษฐ. “ทนนยมโดยรฐในประเทศไทย ค.ศ. 1932-1959” ใน ววฒนาการทนนยมไทย. ฉตรทพย นาถสภา(บรรณาธการ). (กรงเทพฯ : ฝายวชาการ คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2523) 61 Sungsidh Piriyarangsan. Thai bureaucratic capitalism, 1932-1960. (Bangkok : Social Research Institute, Chulalongkorn University, 1983.); สงศต พรยะรงสรรค. ทนนยมขนนางไทย พ.ศ. 2475-2503. (กรงเทพฯ : สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2526) ; ทงนคดวาผลงานทง 2 ชนของสงศต ไดปรบปรงมาจากวทยานพนธของเขาเรอง “Thai Bureaucratic Capitalism, 1932-1960” (M.A. Thesis Department of Economics Thammasat University, 1980) 62 สรลกษณ ศกดเกรยงไกร. ตนก าเนดชนชนนายทนในประเทศไทย (พ.ศ. 2398-2453). (กรงเทพฯ : สรางสรรค , 2523) 63 เรองวทย ลมปนาท. “บทบาทของรฐในระบบทนนยมของไทย (พ.ศ. 2475-2500)” วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2537

ทางดานนกวชาการตางชาต 2 ทาน คอ Akira Suehiro และ Kevin Hewison กยงคงใหความส าคญอยางมากกบบทบาทของรฐตอการควบคมเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2475-2490 แตขณะเดยวกนทง 2 ทานกไดกลาวถงกลมทนไวดวยโดยงานของ อากระ สเอฮโร เรอง Capital Accumulation in Thailand 1855-198564 ศกษาเกยวกบการสะสมทนของกลมทน โดย สเอฮโรมองวาทามกลางกระบวนการพฒนาอตสาหกรรมนนท าใหเกด “กลมทนใหญ” (dominant capital) สามกลม ประกอบดวย ทนรฐ (state capital) ทนขามชาต (multinational capital) และทนขนาดใหญในประเทศ (local big capital) โดยเศรษฐกจไทยนบตงแตภายหลงการท าสนธสญญาเบาวรง พ.ศ. 2398 จนถงกอนการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 นน กลมทนทมบทบาทมาก มอยสามกลม คอ หนง ทนตางชาต โดยเฉพาะทนสญชาตองกฤษ สอง ทนชาวจน และสาม ทนศกดนา อนประกอบดวย พระมหากษตรย เชอพระวงศ ขนนาง และขาราชการชนสง เมอเกดการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ไดเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจตามมาดวย โดย สเอฮโร อธบายเศรษฐกจไทยชวง พ.ศ. 2475-2490 วาเปนชวงทรฐพยายามเขามามบทบาทควบคมเศรษฐกจ ซงแกนน าคณะราษฎรอยาง ปรด พนมยงคและจอมพล ป. พบลสงคราม ตางกมเปาหมายเหมอนกนในการเขาแทรกแซงกจกรรมทางเศรษฐกจ โดยปรดนนตองการท าลายผลประโยชนของชนชนปกครองเดม และการด าเนนนโยบายดงกลาวเดนชดมากในรฐบาลสมยจอมพล ป. พบลสงคราม ชวง พ.ศ. 2481-2487 ซงรฐไดเขามาผกขาดอตสาหกรรมโรงสขาวและอตสาหกรรมทเกยวของ เชน กจการประกนภย การเดนเรอ เปนตน นอกจากนรฐยงไดผกขาดกจการน าเขา การเขารวมกจการธนาคารพาณชย การเขารวมในอตสาหกรรมการผลตและอตสาหกรรมหตถกรรม การทรฐเขามามบทบาทในกจการส าคญๆ ท าใหเกดระบบ “ทนนยมโดยรฐ” ขน

สอดคลองกบค าอธบายขางตนผลงานของ เควน ฮววสน เรอง Bankers and bureaucrats : capital and the role of the state in Thailand65 ไดศกษาเกยวกบกลมทนธนาคารโดยฮววสนไดกลาวถงพฒนาการของทนในชวง พ.ศ.2475-2490 วาภายหลงการปฏวต พ.ศ. 2475 รฐไดพยายามเขามามบทบาทในการควบคมเศรษฐกจอยางมาก สงผลใหกลมทนตองปรบตวใหเขากบการด าเนนนโยบายของรฐ จากกลมงานทไดกลาวมาเหนไดวาการศกษาผลกระทบจากการปฏวตสยาม 2475 ไดสงผลกระทบตอสงคมไทยไมเพยงแตมตทางการเมองเทานน ยงสงผลตอมตเศรษฐกจ วฒนธรรม อกดวย การศกษาดงกลาวมาจากนกวชาการหลากหลายทสนใจศกษาเจาะเฉพาะเรองลงไป

64 Suehiro, Akira. Capital Accumulation in Thailand 1855-1985.(Tokyo : Centre for East Asian Cultural Studies, 1989.) 65 Hewison, Kevin. Bankers and bureaucrats : capital and the role of the state in Thailand. (New Haven, Conn. : Yale University Southeast Asia Studies, Yale Center for International and Area Studies, 1989.)

แปดทศวรรษการเดนทางของ “สอง ส เจด หา” : พฒนาการการรบรอดตของการปฏวตสยาม 2475 หากเปรยบระยะเวลาตลอด 80 ป นบตงแตการปฏวต 24 มถนายน 2475 เปนการเดนทางแลวนบไดวาเดนทางมาไกลพอสมควร แมวาปญญาชนสาธารณะบางทานมความคดเหนวา 80 ปพฒนาการประชาธปไตยไทยยงนอยไปหากเทยบกบตะวนตกทใชเวลารวมรอยปในการปลกตนประชาธปไตยใหหยงรากลกในสงคมอยางมนคง66 ในสวนนผ เขยนจงอยากจะน าพาไปทบทวน “การรบรอดต” ของการปฏวตสยาม 2475 แตละชวง โดยแบงออกเปน 2 ชวงขนาดใหญ คอ ชวงระหวาง พ.ศ. 2475 -2525 ซงเปนชวงเวลาทมนกวชาการไดศกษาไวแลว และชวงระหวาง พ.ศ. 2525 – ปจจบน โดยพจารณาการรบรอดตผานกลมงานเขยนทไดกลาวไวในสวนแรกของบทความ

1. การรบรอดตการปฏวตสยาม 2475 ระหวาง พ.ศ. 2475-2525 : พจารณาจากงานเขยน

เชง “ประวตศาสตรนพนธ” การรบรอดตการปฏวตสยาม 2475

ในสวนนจะพายอนทบทวนถงงานเขยนในเชง “ประวตศาสตรนพนธ” ทกลาวถงพฒนาการการรบรอดตของการปฏวต 2475 ในชวง 50 ปหลงการปฏวต จากนกวชาการ 3 ทาน เรมทนครนทร เมฆไตรรตน เรอง การปฏวตสยาม 2475 : พรมแดนแหงความร (2525) ณฐพล ใจจรง ในบทความ “การรอสราง ๒๔๗๕" : ฝนจรงของนกอดมคต ‘น าเงนแท” (2548) และประจกษ กองกรต ในบทความ 24 มถนาฯ ในขบวนการ 14 ตลาฯ: การเมองและอ านาจของประวตศาสตร (2547) การรบรอดตเกยวกบ 2475 ชวงแรก ระหวางพ.ศ.2475-2490 นน นครนทร เมฆไตรรตนไดเคยกลาวถงไวในบทความของเขาเมอป 2525 โดยกลาวถงงานเขยนชนส าคญ 3 กลม ประกอบดวย หนง งานของหลวงวจตรวาทการ เรอง การเมองการปกครองของกรงสยาม ทมองวา การปฏวตสยาม 2475 คอการ “พลกแผนดน” ของขนนางกบราษฎร สอง งานของกลมนกกฏหมาย คอ เดอน บนนาค ไพโรจน ชยนาม และหลวงประเจดอกษรลกษณ เรอง ค าอธบายกฎหมายรฐธรรมนญภาค ๑ หลกทวไปของกฏหมายรฐธรรมนญ และ ภาค ๒ รฐธรรมนญสยาม ทมองวาการปฏวต 2475 คอ การสรางระบอบใหมตามเจตนารมณทางกฎหมาย และสาม ผลงานเรอง สยามรฐปฏวต ของ ม.ร.ว. ทรงสจรต นวรตน ทมองการปฏวต 2475 เปนการเปลยนรปแบบการปกครองในเชงววฒนาการ67

66 ความคดเหนจากสลกษณ ศวลกษณทไดกลาวไวหลายท หลายเวลามาอยางตอเนอง 67 นครนทร เมฆไตรรตน. “ปฏวตสยาม 2475 : พรมแดนแหงความร” ความคด ความรและอ านาจการเมองในการปฏวตสยาม 2475. พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : ฟาเดยวกน, 2546), หนา 8-18

การทบทวนการรบร 2475 ในชวงแรกเรมของสมยประชาธปไตยโดยนครนทร ถกวจารณวาน าเสนอเพยงงานเขยนทมองถงการปฏวตสยาม 2475 ในเชง “บวก” เทานน จงขาดการน าเสนอถง “ชดความร” ทมอยหลากหลายในยคนน68 อยางไรกดจดออนดงกลาวกไดมผน าเสนอใหเหนความหลากหลายและซบซอนจาก ณฐพล ใจจรง ในบทความ “การรอสราง ๒๔๗๕" : ฝนจรงของนกอดมคต “น าเงนแท”69 ทน าเสนอใหเหนการกอตวของความคด “ปฏปกษการปฏวต 2475 “ ของกลมนกโทษการเมองจากเหตการณกบฏบวรเดชในคก ทไดถายทอดความคดผานหนงสอพมพ “น าเงนแท” (ซงตอมากลายเปนหนงสอ) ทเผยแพรในคกและเลดลอดออกมาเผยแพรสภายนอกดวย70 ซงหลงสงครามโลกครงทสองสนสดลงในบรบทการเมองทเปดกวางกลม “น าเงนแทกเรมเผยแพรงานเขยนของตนเอง และเมอเกดการรฐประหาร 2490 เปรยบเสมอนการกลบมาคนชพของฝายรอยลลสต ทไดเดนหนา “รอสราง 2475” อยางเขมขนและตอเนอง นอกจากนบทความดงกลาวของณฐพล ไดกลาวถงการฟนคนของกลมอนรกษนยมนบตงแตชวงหลงสงครามโลกครงทสองเปนตนมา แลวมความชดเจนอยางมากภายหลงการรฐประหาร 2490 ในการโจมตการปฏวต 247571 จนกระทงทศวรรษ 2500 การเมองไทยภายใต “ระบอบพอขนอปถมภ” สงผลกระทบตอการรบการปฏวตสยาม 2475 อยางมากเปรยบเสมอน “มรณกรรมของการปฏวตสยาม 2475”72 เลยกวาได เพราะทงภาครฐ งานฝายซาย และนกวชาการทงฟากอนรกษนยมและเสรนยมเชยรเจา73 ตางกปฏบตการสรางวาทกรรม “24 มถนายน 2475 คอ การชงสกกอนหาม และคณะราษฎรคอการก าเนดคณาธปไตย” ในขณะเดยวกนกสรางวาทกรรมหลก “พระปกเกลา คอกษตรยประชาธปไตย ผตอสกบเผดจการ” ขนมาดวย แมวาจะมงานเขยนประเภทบนทกความทรงจ าจากสมาชกคณะราษฎรทไดเขยนหรอใหสมภาษณออกมาอยบางประปรายในชวงทศวรรษ 2490, 2500 และ 251074 แตงานเหลานกมอาจสามารถสออารมณความรสกซาบซง นาเหนอกเหนใจไดเทางานจากเหลาบรรดาชาว “น าเงนแท” เสยงของ

68 โปรดดบทวจารณจากสมศกด เจยมธรสกล และพรภรมย เอยมธรรม ใน วารสารธรรมศาสตร.11,2 (มถนายน, 2525), หนา 40-47 69 โปรดด ณฐพล ใจจรง. “การรอสราง ๒๔๗๕" : ฝนจรงของนกอดมคต ‘น าเงนแท’” ใน ศลปวฒนธรรม. 27,2 (ธนวาคม 2548), หนา 78-117 ; แลวมการตพมพฉบบเตมอกครงใน “การปฏวต 2475 และ “รอยลลสต” : การเมอง กบ “ระบอบกลายพนธ” รฐศาสตรสาร. 29,1 (มกราคม-เมษายน 2550) , หนา 263-352 70 ณฐพล ใจจรง. “การรอสราง ๒๔๗๕" : ฝนจรงของนกอดมคต ‘น าเงนแท’”,หนา 88-89 71 โปรดด เรองเดยวกน, หนา 90-105 72 ประจกษ กองกรต. “24 มถนาฯ ในขบวนการ 14 ตลาฯ : การเมองและอ านาจของประวตศาสตร” วารสารสถาบนพระปกเกลา. 2,2 (พฤษภาคม-สงหาคม 2547), หนา 51 73 ผ เขยนยมค ามาจาก สมศกด เจยมธรสกล โปรดดสมศกด เจยมธรสกล. “24 มถนา: การตความ 4 แบบ” , อางแลว 74ณฐพล ใจจรง. “การรอสราง ๒๔๗๕" : ฝนจรงของนกอดมคต ‘น าเงนแท’”, หนา 105

คณะราษฎรจงเปนเสยงทแผวเบาเสยเหลอเกนสวนทางกลบเสยงจากงานอนรกษนยมทดงขนเรอยๆพรอมกบการขยายตวของเครอขายสน าเงนตลอดชวงทศวรรษ 2490 – ทศวรรษ 251075 ในชวงทศวรรษ 2510 นอกเหนอจากงานสารคดการเมองจากจากเครอขาย “น าเงนแท” แลวยงมงานวชาการประวตศาสตร (อนรกษนยม) และงานแนวพฒนาการทางการเมองทผลตออกมา ตวอยางนกวชาการทมบทบาทอยางมาก คอ ชยอนนต สมทวนช76 ทงในฐานะบรรณาธการและผลตผลงานทเกยวของกบการปฏวตสยาม 2475 เชน แผนพฒนาการเมองฉบบแรกของไทย: ค ากราบบงคมทลของเจานายและขาราชการใหเปลยนแปลงการปกครอง ร.ศ. 103 (2513) สตวการเมอง (2514) เปนตน และสลกษณ ศวลกษณ บรรณาธการวารสาร “สงคมศาสตรปรทศน” วารสารทางวชาการทมอทธพลตอนกศกษามากเลมหนง กไดมการตพมพรวมบทความเกยวกบการปฏวตสยาม 2475 ใน สงคมศาสตรปรทศน ฉบบเดอนมถนายน 2515 โดยบทความในฉบบสวนใหญตางมทศนะตอการปฏวตในแงลบ (จะมเพยงบทความของเสทอน ศภโสภณ เทานนทไมมทศนะแงลบ)77 ดวยสภาวะทางสงคมการเมองและสงพมพเชงวชาการชวงทศวรรษ 2510 ทไดกลาวมา มอทธพลตอความคดและการเคลอนไหวของนกศกษาโดยขบวนการนกศกษามองวา รฐบาลเผดจการทหารจอมพลถนอม กตขจร เปนทายาทของคณะราษฎร เหตการณ 24 มถนายน 2475 จงเปนจดเรมตนของ “วงจรอบาทวทางการเมอง” การเกดเหตการณ 14 ตลาคม 2516 จงเปนการเคลอนไหวเพอโคนลมเผดจการทหารทเปนสงตกคางจากการเปลยนแปลงการปกครองโดยนกศกษาไดน าเอาวาทกรรมกษตรยตอตานเผดจการมาเปนหนงในพลงทางความคดในการเคลอนไหวทางการเมองจนบรรลผล78 กลาวโดยสรปการรบรอดตของการปฏวตสยาม 2475 ตงแตทศวรรษ 2500 จนถงกอนเหตการณ 14 ตลาคม 2516 เปนทรบรอยางกวางขวางในเชงลบ อยางไรกดภายหลงเหตการณ 14 ตลาคม 2516 กมความพยายามในการรอฟนภาพลกษณของคณะราษฎรผานนายปรด พนมยงค จากนสตนกศกษาและกลมนายสพจน ดานตระกล แตทวาเหตการณ 6 ตลาคม 2519 กท าใหกระบวนการรอฟนหยดชะงกลง

75 เรองเดยวกน, หนา 105 76 โปรดดรายละเอยด ประจกษ กองกรต. “24 มถนาฯ ในขบวนการ 14 ตลาฯ : การเมองและอ านาจของประวตศาสตร”, 64-65 77 เรองเดยวกน, หนา 62, 66 78 โปรดด สมศกด เจยมธรสกล. ประวตศาสตรทเพงสราง : รวมบทความเกยวกบกรณ 14 ตลา และ 6 ตลา.

(กรงเทพฯ : 6 ตลาร าลก, 2544) ; ประจกษ กองกรต. “24 มถนาฯ ในขบวนการ 14 ตลาฯ : การเมองและอ านาจของประวตศาสตร”,

จนกระทงถงชวงกลางทศวรรษ 2520 ทเรมมผลงานทางวชาการของนกวชาการแนวเสรนยมทไดน าการปฏวตสยาม 2475 กลบมาพจารณาใหมอกครง79 พฒนาการการรบรอดตการปฏวต 2475 พ.ศ. 2525 - ปจจบน การกลบมาเปนประเดนสนใจในวงวชาการอกครงอยทวาระครบรอบ 50 ปการปฏวต 2475 ในปนนมการน าเสนอผลงานของนครนทรททบทวนพรมแดนความร (และความไมร) การปฏวตสยาม 2475 โดยพยายามกาวขามขอถกเถยงส าคญสองประการ คอ “ชงสกกอนหาม” และ “การปฏวตทไมสมบรณ” ในปนนยงมการ จดงาน 50 ป อนสาวรยประชาธปไตย : ทบทวนประวตศาสตรคณะราษฎร ท มหาวทยาลยธรรมศาสตร และการตพมพวารสารธรรมศาสตร ฉบบการเปลยนแปลงการปกครอง 2475 ซงมชาญวทย เกษตรศรเปนผน าคนส าคญในการจดงานน าประเดนเรองการปฏวตสยาม 2475 กลบมาสวงวชาการอกครง โดยมมลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ทมชาญวทย เปนแกนน าคนส าคญไดมสวนส าคญในการน าการปฏวต 2475 กลบสการถกเถยงในวงวชาการอกครง ทงในการจดเสวนาและการตพมพงานเขยนทเกยวของกบการปฏวตสยาม 2475 ออกสสาธารณะอยางตอเนอง ชวงกลางทศวรรษ 2520 นไดมงานวชาการ ทงในรปแบบต ารา งานวจย วทยานพนธออกมาอยางตอเนอง โดยไดประเมนการปฏวตสยาม 2475 ในทางบวกมากขนและกาวหลดออกจากกรอบการอธบายแนวประวตศาสตรแบบอนรกษนยม พฒนาการทางการเมอง และงานฝายซาย ผลงานทโดดเดนในชวง 2525-2535 เชน นครนทร เมฆไตรรตน เรอง “ประวตศาสตรภมปญญาของการเปลยนระบอบการปกครองสยามระหวาง พ.ศ. 2470 -2480” (2528) ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต. “รฐประหาร 20 มถนายน พ.ศ. 2476” (2530) อรรถจกร สตยานรกษ เรอง “ความเปลยนแปรของส านกทางประวตศาสตรและการเปลยนแปลงของสงคมไทย ตงแตสมยรชกาลท 4 ถงพ.ศ. 2475” (2531) อจฉราพร กมทพสมยเรอง “ปญหาภายในสงคมไทยกอนการปฏวต 2475 : ภาพสะทอนจากงานเขยนทางหนงสอพมพ” (2532) เปนตน นอกจากงานแนวเสรนยมทกลาวมา ยงมงานศกษาทอาศยทฤษฎมารกซสตมาประยกตใชในการวเคราะหถงการปฏวตสยาม 2475 ในมตทางเศรษฐกจสงคม จากนกวชาการชาวไทยทสงกดอยในกลมเศรษฐศาสตรการเมอง คอ ผลงานของไชยนต รชชกล เรอง "The Social and State Formation in Siam 1855-1932” (2527) และนกวชาการตางชาต คอผลงานของอากระ สเอฮโร เรอง “Capital Accumulation

79 ณฐพล ใจจรง. “การรอสราง ๒๔๗๕" : ฝนจรงของนกอดมคต ‘น าเงนแท’”, หนา 105 ; นอกจากนในเดอนธนวาคม ป 2516 มการตพมพบนทกความทรงจ าเกยวกบการปฏวตสยาม 2475 โดยสมาคมนกขาวแหงประเทศไทยในหนงสอชอ เบองแรกประชาธปตย : บนทกความทรงจ าของผอยในเหตการณสมย พ.ศ. 2475-2500. (กรงเทพฯ : สมาคมฯ, 2516)

in Thailand 1855-1985” (2532) และ เควน ฮววสน เรอง “Bankers and bureaucrats : capital and the role of the state in Thailand” (2532) ในวาระครบรอบ 60 ปการปฏวต 2475 กไดมการจดงานระลกถง ดงเชน การจดงานโดย คณะกรรมการ 60 ปประชาธปไตย ซงเปนคณะกรรมการทรวมคนจากทกภาคสวนทงนกวชาการในมหาวทยาลย ปญญาชนสาธารณะ นกเคลอนไหวองคกรพฒนาเอกชน นกการเมอง ขาราชการ แลวมการตพมพหนงสอ 60 ปประชาธปไตยไทย80 สวนทางดานการตพมพ มหนงสอส าคญๆ ทออกสสาธารณะ อาท นครนทร เมฆไตรรตน เรอง“การปฏวตสยาม พ.ศ. 2475” ชาญวทย เกษตรศร เรอง “2475 การปฏวตของสยาม” บรบททางการเมองกอนวาระครบรอบ 60 ป 2475 เพยงไม 1 เดอนเศษนนตรงกบการขบไลรฐบาลพลเอกสจนดา คราประยร คอ เหตการณ “พฤษภาทมฬ” ทามกลางบรรยากาศทางการเมองทเตมไปดวยความหวงทจะพฒนากาวไปสประชาธปไตยอยางแทจรง ทมรฐบาลทมาจากการเลอกตง มการรณรงครบรางรฐธรรมนญ ฉบบ ป 2540 ทเรยกขานกนวา “รฐธรรมนญฉบบประชาชน” ซงทามกลางบรรยากาศทางการเมองทเตมไปดวยความหวงสประชาธปไตยนน กลบสวนทางกลบประเดนเรอง 2475 ทคอยๆถกลมเลอนลงไป ดงจะเหนไดจากขอเขยนจากนกสอสารมวลชน และนกวชาการรนใหมสองทานทกลาวถงบรรยากาศครบรอบ 70 ป และครบ 6 รอบ (72 ป) การปฏวต 2475 ดงน

“สงคมไทยจงมความชอบธรรมอยางยงทจะลม การเปลยนแปลงการปกครอง 24 มถนายน 2475”81

และ“บทความนขอเปนสวนหนงในการเฉลมฉลองวาระครบ 6 รอบแหงการปฏวตสยาม พ.ศ. 2475 ในความเงยบ แตเปนจดเรมตนของวนชาตทแทจรง”82 การร าลกถงการปฏวตสยาม 2475 ชวงกลางทศวรรษ 2530 ถงทศวรรษ 2540 คงเปนเพยงการจดเสวนาในรวมหาวทยาลย และการระลกถงอยบางแตกมไดเอกเรกใหญโต สวนดานสงพมพ งานวชาการกมผลงานคอยๆทะยอยออกมาเปนระยะ ตวอยางงานชนส าคญ เชน แมททว คอปแลนด (Matthew Copeland) เรอง “Contested Nationalism and the 1932 Overthrow of the Absolute Monarchy in Siam” (2536) นครนทร เมฆไตรรตน. “พลงของแนวคดชาต-ชาตนยมกบการเมองไทยในสมยแรกเรมของรฐประชาชาต”(2542) กลลดา เกษบญช มด เรอง “The Rise and decline of Thai absolutism” (2543)

80 สธาชย ยมประเสรฐ. (บรรณาธการ). 60 ปประชาธปไตยไทย (กรงเทพฯ : คณะกรรมการ 60 ปประชาธปไตย), 2536 81 โปรดด ธนาพล อวสกล “70 ป 24 มถนา : ความหลงลมทางประวตศาสตร” กรงเทพธรกจ วนท 24 มถนายน 2545 82 ณฐพล ใจจรง. “๕๕๕” กบ MY Country Thailand : ความเคลอนไหวทางการเมอง ความคดทางเศรษฐกจ และประวตศาสตรนพนธ ‘แบบชาตนยมวพากษ’ ของพระสารสาสนพลขนธ” รฐศาสตรสาร. 25,1(2547) , เชงอรรถ หนา 255

เปนตน งานเหลานเปนการศกษาตามแนวทางเสรนยมทมทงการสานตอ และน าเสนอการปฏวตในมมมองทหลากหลายออกไป ตอจากงานแนวเสรนยมในชวงทศวรรษ 2520 - กลางทศวรรษ 2530 และในชวงทศวรรษ 2540 กไดมงานศกษาการปฏวตสยามทขยายขอบเขตออกไปมากกวามตทางเศรษฐกจ การเมอง ดงเชน งานทอาศยแนวคดโพสตโมเดรนในการศกษาเกยวกบอนสาวรย ของมาลน คมสภาเรอง“นยทางการเมองของอนสาวรยประชาธปไตยในสงคมไทย” (2541) การแพทย-การสาธารณสข ของทวศกด เผอกสม เรอง เชอโรค รางกาย และรฐเวชกรรม : ประวตศาสตรการแพทยสมยใหมในสงคมไทย และเกยวกบศลปะ-สถาปตยกรรมของชาตร ประกตนนทการ. การเมองและสงคมในศลปสถาปตยกรรม สยามสมย ไทยประยกต ชาตนยม. (2547), คณะราษฎรฉลองรฐธรรมนญ : ประวตศาสตรการเมองหลง 2475 ผานสถาปตยกรรม “อ านาจ”. (2548) ทงนคงตองกลาวรวมไปถงผลงานของนกวชาการรนใหมอยาง ณฐพล ใจจรง ทมผลงานเกยวกบ การปฏวตสยาม 2475 ตพมพอยางตอเนองตงแตกลางทศวรรษ 2540 เปนตนมาดวย83

ในชวงทศวรรษ 2540 กยงมงานศกษา “ประวตศาสตรนพนธ” ของการปฏวตสยาม 2475 ของนครนทร เมฆไตรรตนเมฆไตรรตน เรอง กรณ ร.7 ทรงสละราชสมบต : การตความและการสานตอความหมายทางการเมอง84 เปนการศกษาเกยวกบ “ความร” เกยวกบวาทกรรม “พระมหากษตรยนกประชาธปไตย” ซงมความเกยวพนกบการปฏวตสยาม 2475 จากกรณการสละราชสมบตของรชกาลท 7 ทงน “ความร” นนมอยหลายชด โดยนครนทรมงศกษากระบวนการจดการความจรงทแบงไดสองแบบแผน คอ แบบจารต ไดแก เรองเลา งานเขยน ตพมพ และกระบวนการจกการความจรงแบบใหม ไดแก การสถาปนาการรบรและค าอธบายใหอยคกบสถาบนรฐสภา มหาวทยาลยเปด (สโขทยธรรมาธราช) องคกรอสระ (สถาบนพระปกเกลา) และงานพระราชพธ วนหยดราชการ โดยความรทถกสถาปนาขนถอเปนคตรงขามกบคณะราษฎรทถกใหความหมายวาเปนฝายทตองการผกขาดอ านาจและบรหารประเทศโดยไมฟงเสยงใคร และวทยานพนธระดบปรญญาเอกของเขาเรอง “A Cultural Explanation of the 1932 Political Change in Siam : Power of Narration and National Identity in Thai Politics”85กชใหเหน “ความร” หรอ “เรองเลา” เกยวกบการปฏวตสยาม 2475นนมอยหลากหลายแนวทางในการอธบาย ซงถกสรางขนมา

83 เชน งานหลายๆชนทไดกลาวอางถงในบทความน 84 นครนทร เมฆไตรรตน.กรณ ร.7 ทรงสละราชสมบต : การตความและการสานตอความหมายทางการเมอง. (กรงเทพฯ : คบไฟ, 2549) ; ปรบปรงจาก นครนทร เมฆไตรรตน. การสละราชสมบตในพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว : ศกษากระบวนการจดการ “ความจรง” วาดวยพระมหากษตรยนกประชาธปไตย. (กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2547) 85 Nakharin Mektrairat. “A Cultural Explanation of the 1932 Political Change in Siam : Power of Narration and National Identity in Thai Politics” (Ph.D Thesis Submitted to the Graduate School of Asia -Pacific Studies, Waseda University , 2004.)

โดยนกคด นกเขยน นกประวตศาสตร (ทงนกประวตศาสตรสมครเลน และนกประวตศาสตรอาชพ) และรวมไปถงสถาบนทางสงคมตางๆ ในสงคมไทย โดย “เรองเลา” แตละชดนนมผลตอการรบรและความทรงจ าของคนในสงคมดวย

ผลงานทง 2 เรองของนครนทรไดกาวไปไกลกวา งานประวตศาสตรนพนธทเนนศกษาวรรณกรรมเทานน เพราะนครนทร ไดอธบายถง “เรองเลา” (ในฐานะความรอยางหนง) ทสมพนธกบสถาบนการเมอง หนวยงานภาครฐ สถาบนการศกษา และ “พธกรรม” ในปจจบนทสะทอนใหเหนนยยะความหมายของการปฏวตสยาม 2475 การศกษาเกยวกบ “ความร” การปฏวตสยาม 2475 ทกลาวมาเปนการ “บกเบก” ศกษาเรองการปฏวตสยาม 2475 ใหขยายขอบเขตออกไปมากยงขน ซงเปนประโยชนตอการศกษาตอไปในอนาคตโดยเฉพาะบรบททางสงคมการเมองในปจจบนทไดมการน าเอาการปฏวตสยาม 2475 ทงฐานะเหตการณในประวตศาสตรและในฐานะ “ความร” ทางประวตศาสตร มาใชเปนเครองมอทางการเมอง การหวนกลบมาของ “การปฏวตสยาม 2475” ภายหลงการรฐประหาร 19 กนยายน 2549

การรฐประหาร 19 กนยายน 2549 ไดน าประเดนเรอง “การปฏวต 24 มถนายน 2475” กลบมาสความสนใจอกครง86 หลงจากประเดนนอยในสถานะ “เงยบ” มากวาทศวรรษ87 การกลบมาคราวนสงผลใหเกดความ “คกคก” ทงในรวมหาวทยาลย และรวมถงนอกรวมหาวทยาลยทมการเสวนากนอยางกวางขวางทงในรานหนงสอ โรงแรม และสถานทสาธารณะ (รวมทงสถานทของเอกชน) ตางๆ การกลบมาของการปฏวต 2475 ไมไดมเพยงในวงวชาการเทานน การกลบมาครงนไดปรากฏในขบวนการทางการเมอง “คนเสอแดง” ดวย ในยคสมยปจจบนทการตดตอสอสาร ไดกาวหนาไปอยางมากตามเทคโนโลยสารสนเทศทมอยหลากหลาย การเคลอนไหวของคนเสอแดงนนม “สอ” ทใหขาวสาร ความร อยหลายชองทาง อาท ทวดาวเทยม คลนวทย อนเตอรเนต วารสาร ฯลฯ โดยสวนหนงของสอไดมการน าเสนอเนอหาสาระเกยวของกบการปฏวตสยาม 2475 ดวย ผ เขยนมองวาคนเสอแดงไดน าเอา “ความร” เกยวกบการปฏวตสยาม 2475 มาใชเปนเครองมอในการตอสกบกลมคนทเขาเรยกวา “อ ามาตย” ทงนในวารสารทางการเมองของคนเสอแดง คอ วอยซ ออฟ

86 รวมถงอกหลายประเดนทท าใหคนในสงคมยอนกลบมาทบทวนตวเอง ด เมอ “ค า ผกา” เขยนเรองขอดของการท ารฐประหารป 2549 ??? มตชนออนไลน. วนท 9 กนยายน 2555. http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1347181474&grpid=03&catid=03 [ออนไลน]. ( 26 มนาคม 2556) 87 โปรดด ธนาพล อวสกล “70 ป 24 มถนา : ความหลงลมทางประวตศาสตร” กรงเทพธรกจ วนท 24 มถนายน 2545

ทกษณ ทตอมาไดเปลยนเปน เรด พาวเวอร 88ไดมการน าเสนอถงเรองราวเกยวกบการปฏวตสยาม 2475 คณะราษฎร และบคคลส าคญ โดยเฉพาะนายปรด พนมยงคอยอยางตอเนอง (ควบคไปกบการน างานฝายซายกลบมาตพมพ การน าเสนอบทความทวเคราะหตามแบบฉบบฝายซาย และบทความวชาการ) ดวยเหตนท าให การปฏวตสยาม 2475 เปนทรบรอยางแพรหลายในมวลชนเสอแดง89 นอกจากนสอทวอนเตอรเนต ท เ ปนทนยมของคนเส อแดง ก มการตง ชอ ทสะทอนให เหนถงนยยะ ทแฝงอย คอ ท ว เ ส อแดงhttp://www.2475.tv/ ทไดน าเอา พ.ศ. การปฏวตลมระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาตงเปนชอเวปไชต นอกจากนมการเคลอนไหวของนกวชาการทางดานกฎหมายกลมหนงในนามนตราษฎร เปนกลมทมบทบาทในการวพากษการเมอง รฐธรรมนญ และกฎหมายตางๆ อยางมากในปจจบน โดยทางกลมไดเปดตวอยางเปนทางการเมอวนท 19 กนยายน 2553 โดยหลกการในการกอตงกลมนน มบางสวนทเกยวพนกบการปฏวตสยาม 2475 ซงวรเจตน ภาครตน 1 ใน 7 สมาชกนตราษฎรไดกลาววา

“...เราจงใจใชค าวา “ราษฎร” เพอเชอมโยงความคดความอานของพวกเรายอนกลบไปทคณะราษฎร ซงกลาหาญและเ สยสละในการเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบทกษตรยอยใตรฐธรรมนญ” 90 โดยกลมนตราษฎรมผลงานเชงประจกษมากมาย อาท การจดการเสวนา การแสดงความคดเหนผานสอ การเผยแพรความรทางวชาการ และเอกสารหายากผานเวบไซตของกลม91 เปนตน

ในวาระครบรอบ 80 ป การปฏวตสยาม 2475 ทามกลางบรบทสงคมการเมองหลงการรฐประหาร

19 กนยายน 2549 ไดน าประเดน การปฏวต 2475 กลบมาเปนขอถกเถยงอกครง พรอมๆกบประเดนทางการเมองอนๆ ในวาระครบรอบ 80 ป การปฏวต 2475 ไดมกระแสการตนตวอยางมาก ในวงการ

88 วารสารดงกลาวไดมขอมลอางวามยอดจ าหนายถง 30,000 ฉบบ ด “สอแดง RED POWER วางแผงปฐมฤกษวนน” http://thaienews.blogspot.com/2010/07/red-power.html [ออนไลน] ( 22 มนาคม 2556) 89 ผ เขยนคดวาอยางนอยกไดรบรถงจดก าเนดระบอบประชาธปไตย, บคคลส าคญ, รวมถงเรองราวเหตการณทเกดขน แมวาอาจจะไมไดรอยาง “ลกซง” ในเชง “วชาการ” แตในสงคมทประวตศาสตรฉบบทางการไมม “พนท” ใหกบ การปฏวตสยาม 2475 การรบรในลกษณะดงกลาวจงเปนนมตรหมายอนดทจะน าไปสการรบรประวตศาสตรอยางครอบคลมอยางหลากหลาย 90 ดารนทร อนทรเหมอน. “เปดตวเวบไซต ‘นตราษฎร’ เปดแนวรบทางความคด ตดอาวธทางปญญา” ฟาเดยวกน. 8,2 (ตลาคม-ธนวาคม 2553) หนา 10-18 91 หนงในนนมการเผยแพร ประกาศคณะราษฎรฉบบท 1 ซงเมอไมนานมานเปนประเดนรอน จากกรณทหนวยงานภาครฐได “บลอก” การเผยแพรเอกสารดงกลาว แตทวาในทางตรงขามการยงหามกลบยงท าใหคนมความสนใจและตองการหาอานมากขน ซง ณ ปจจบนประกาศคณะราษฎรกลายเปนเอกสารประวตศาสตรทมการเผยแพรมากทสดชนหนงเลยกวาได

หนงสอมหนงสอทเกยวของกบการปฏวตออกสตลาด เชน ปฏวต 2475 และรฐธรรมนญ92 จลสารจดหมายเหตธรรมศาสตร ฉบบ 80 ปการปฏวต 247593 พระยาพหลฯ นายกรฐมนตร ผซอสตย94และหนงสอตพมพซ า เพอรวมร าลกถง 80 ปการปฏวต เชน ทหารเรอปฏวต95 อวสานสมบรณาญาสทธราชยในสยาม96 มการท า สารคด 247597 ในโอกาสครบรอบ 80 ปการปฏวตสยาม 2475 โดยออกอากาศทางทวสาธารณะ Thai PBS แตกตองมอนเลอนฉายจากก าหนดการเดมในเดอนมถนายนมาเปนเดอนกรกฎาคมแทน มการจดงานเสวนาในรวมหาวทยาลยตางๆ อยางคกคก นอกรวมหาลยมงานเสวนา อาท รานหนงสอ การชมนมโดยคนเสอแดง รวมถงการเคลอนไหวโดยกลม นกศกษาคนรนใหมในนามกลมคณะราษฎรท 298 เปนตน ทกลาวมาทงหมดเหนไดวาการกลบมาสการรบรในสงคมครงลาสดของการปฏวตสยาม 2475 คราน มความคกคกเปนอยางมาก ซงสอดรบกบบรบททางสงคมการเมองปจจบนทมความ “รอนแรง” และ “ตนตว” ไปทวอยางกวางขวาง บทสรป สงทไดกลาวมาทงหมดแตตนเปนความพยายามในการส ารวจวรรณกรรมเกยวกบการปฏวตสยาม 2475 ใหครอบคลมทกมตมากทสด โดยเนนหนกไปทงานวชาการตงแตชวงครงหลงทศวรรษ 2525 เปนตนมาจนถงปจจบน แมวาจะมงานศกษาการลมสลายระบอบสมบรณาญาสทธราชย และการปฏวตสยาม 2475จ านวนมากมาย แตกยงคงมหลายประเดนทยงคงรอการศกษาอก เชน ผลกระทบจากการปฏวตทม

92 ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต. ปฏวต 2475 และรฐธรรมนญ. (กรงเทพฯ : มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2555) 93 ณฐพล ใจจรง. (บรรณาธการ).จลสารจดหมายเหตธรรมศาสตร. ปท 16.(16 มถนายน 55-พฤษภาคม 56) 94 ส.พลายนอย. พระยาพหลฯ นายกรฐมนตร ผซอสตย. (กรงเทพฯ : มตชน, 2555) 95 นายหนหวย. ทหารเรอปฏวต. พมพครงท 3.กรงเทพฯ : มตชน, 2555 96 บทสน, เบนจามน เอ. อวสานสมบรณาญาสทธราชยในสยาม.กาญจน ละอองศร และยพา ชมจนทร (บรรณาธการแปล).พมพครงท 3. (กรงเทพฯ : มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2555) 97 ดบทวพากษ ใน ภญญพนธ พจนะลาวณย. บทวพากษ “สารคด 2475 ThaiPBS-“ไมใชของประชาชนตามทเขา

หลอกลวง” [ออนไลน]http://www.siamintelligence.com/2475-documentary-thaipbs/ (24 มนาคม 2556) ; ขาวสดออนไลน. ฟงเสยงวพากษสารคด 2475 ไทยพบเอส..ความจรงทเลอกขาง ! [ออนไลน]http://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=TVRNME16WTBNVGd6T1E9PQ== (24 มนาคม 2556) 98 “คยกบคณะราษฎรท 2 พรอมคลปเปดตวกจกรรมสปดาหคณะราษฎร คดคานอ านาจนอกรฐธรรมนญ” ประชาไท. http://www.prachatai3.info/journal/2012/06/41172 (25 มนาคม 2556)

ตอทองถน ตางๆ99 เปนตน และยงไดทบทวนพฒนาการการรบรอดตของการปฏวตสยาม 2475 ตลอด 80 ปทผานมา ซงผ เขยนคดวางานส ารวจพรมแดนความร (และงานประวตศาสตรนพนธ) มความจ าเปนอยางยงยวดทจะพจารณงานเขยนทามกลางบรบทอนสมพนธกบสงคมการเมองในแตละยคสมยดวย บทความน คงเปนเพยงการศกษาโดยสงเขป และยงคงตองการการศกษาอยางลกซงตอไป

99เมอไมนานมานมงานศกษาทนาสนใจของกนย ชโลธรรงส. “ทศนะของปญญาชนอสานตอการเมองในระบอบประชาธปไตยระยะแรกเรม” จลสารจดหมายเหตธรรมศาสตร. (16 มถนายน 55-พฤษภาคม 56), หนา 59-71

บรรณานกรม

กปคฤทย ปงคานนท. “การปลกฝงอดมการณประชาธปไตย ศกษาผานหนงสอเรยนสงคมศกษาระดบ มธยมศกษาตอนปลาย” วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตร การเมอง บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552 เกงกจ กตตเรยงลาภ. “สถานะของววาทะวาดวยการเปลยนรปของรฐไทยภายหลง 2475” จลสาร จดหมายเหตธรรมศาสตร.16 (มถนายน 2555-พฤษภาคม 2556), หนา 11 - 37 จรวฒน แสงทอง. “ชวตประจ าวนของชาวสยามในกรงเทพฯ พ.ศ. 2426-2475” วทยานพนธปรญญา อกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546 ฉตรทพย นาถสภา และคณะ.ประวตศาสตรเศรษฐกจและสงคม.กรงเทพฯ : สรางสรรค, 2527 ฉตรทพย นาถสภา.การเปนสมยใหมกบแนวคดชมชน.กรงเทพฯ: ส านกพมพสรางสรรค, 2553

ชยอนนต สมทวณช. แผนพฒนาการเมองฉบบแรกของไทย: ค ากราบบงคมทลของเจานายและ

ขาราชการใหเปลยนแปลงการปกครอง ร.ศ. 103. พระนคร :โรงพมพอกษรสมพนธ ,2513 ชยอนนต สมทวนช.การเมอง-การเปลยนแปลงทางการเมองไทย 2411-2475.กรงเทพฯ : บรรณกจ, 2523 ชยอนนต สมทวนช. “ผลกระทบของการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475”ใน วารสารธรรมศาสตร. 11,2 (มถนายน 2526) , หนา 54-61 ชยอนนต สมทวนช.100 ป แหงการปฏรประบบราชการ : ววฒนาการของอ านาจรฐและอ านาจ

การเมอง. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : สถาบนนโยบายศกษา, 2541 ชยอนนต สมทวณช และขตตยา กรรณสต. เอกสารการเมอง-การปกครองของไทย พ.ศ. 2417-2477. กรงเทพฯ : สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2518 ชาญวทย เกษตรศร และธ ารงศกด เพชรเลศอนนต.ปฏวต 2475.พมพครงท 2.กรงเทพฯ : มลนธโครงการ ต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2552 ชาตร ประกตนนทการ. การเมองและสงคมในศลปสถาปตยกรรม สยามสมย ไทยประยกต ชาตนยม. กรงเทพฯ : มตชน, 2547 ชาตร ประกตนนทการ. คณะราษฎรฉลองรฐธรรมนญ : ประวตศาสตรการเมองหลง 2475 ผาน

สถาปตยกรรม “อ านาจ”. กรงเทพฯ : มตชน, 2548

ชาตร ประกตนนทการ. ศลปะ-สถาปตยกรรมคณะราษฎร : สญลกษณทางการเมองในเชง

อดมการณ. กรงเทพฯ : มตชน, 2552

ชาตชาย พณานานนท. “การเปลยนแปลงการปกครองไทย พ.ศ. 2475” ใน การปฏวตครงส าคญของ

โลก. วฒชย มลศลป และโกวท วงศสรวฒน (บรรณาธการ). กรงเทพฯ : สมาคมสงคมศาสตรแหง ประเทศ ไทย, 2526 ณฐพล ใจจรง. “การรอสราง ๒๔๗๕" : ฝนจรงของนกอดมคต ‘น าเงนแท’” ใน ศลปวฒนธรรม. 27,2 (ธนวาคม 2548), หนา 78-117 ณฐพล ใจจรง “ภมทศนของ ‘การปฏวต’ ในประวตศาสตรการเมองไทย” ปาฐกถาจ าลอง ดาวเรอง ณ วทยาลยการเมองการปกครอง มหาวทยาลยมหาสารคาม วนท 22 มถนายน 2554 [ระบบ ออนไลน].แหลงทมา http://www.copag.msu.ac.th/copag/index.php?option=com_content&view=article&id=72 (24 มถนายน 2555) แถมสข นมนนท. “ขอคดบางประการเกยวกบการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475” ใน การเมองและ การตางประเทศในประวตศาสตรไทย.กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2524 แถมสข นมนนท. ละครการเมอง : 24 มถนายน 2475. กรงเทพฯ : สมาคมประวตศาสตร, 2535 ทรงชย ณ ยะลา. เศรษฐศาสตรการเมอง (ภาคพสดาร) ตอนทหนง “ววาทะวาดวยสงคมกงเมองขน-

กงศกด นาของไทย”พมพครงท 2. กรงเทพฯ : น าหยาด, 2524 ทวศกด เผอกสม. เชอโรค รางกาย และรฐเวชกรรม : ประวตศาสตรการแพทยสมยใหมใน สงคมไทย. กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550 ธนาพล อวสกล “70 ป 24 มถนา : ความหลงลมทางประวตศาสตร” กรงเทพธรกจ วนท 24 มถนายน 2545 ธวชชย จตระวง. “แบบเรยน ‘หนาทพลเมองและจรยธรรม’ ระดบประถมศกษา และมธยมศกษากบการ กลอมเกลาทางสงคม ระหวางป พ.ศ. 2475-2521” วทยานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชา ประวตศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2543 นครนทร เมฆไตรรตน. การเปลยนแปลงการปกครอง 2475 ของสยาม : พรมแดนแหงความร. กรงเทพฯ :สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2525 นครนทร เมฆไตรรตน.“ประวตศาสตรภมปญญาของการเปลยนระบอบการปกครองสยามระหวาง พ.ศ. 2470-2480” วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑต วทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2528 นครนทร เมฆไตรรตน. “พลงของแนวคดชาต-ชาตนยมกบการเมองไทยในสมยแรกเรมของรฐประชาชาต” ใน รฐศาสตรสาร. 21, 3 (2542) , หนา 1 – 104 นครนทร เมฆไตรรตน.ความคด ความรและอ านาจการเมองในการปฏวตสยาม 2475.พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ฟาเดยวกน, 2546

นครนทร เมฆไตรรตน.กรณ ร.7 ทรงสละราชสมบต : การตความและการสานตอความหมายทาง

การเมอง. กรงเทพฯ : คบไฟ, 2549 นครนทร เมฆไตรรตน. การปฏวตสยาม พ.ศ. 2475.พมพครงท 5 (ฉบบแกไขและปรบปรงครงท 3). กรงเทพฯ : ฟาเดยวกน, 2553 นธ เอยวศรวงศ.ชาตไทย, เมองไทย, แบบเรยนและอนสาวรย : วาดวยวฒนธรรม, รฐ และรปการ

จนตนาการ. กรงเทพฯ : มตชน, 2538 นธ เอยวศรวงศ. ประวตศาสตรแหงชาต “ซอม”ฉบบเกา “สราง”ฉบบใหม.พมพครงท 2. กรงเทพฯ: กองทนเผยแพรความรสสาธารณะ, 2551 บทสน, เบนจามน เอ. อวสานสมบรณาญาสทธราชยในสยาม.กาญจน ละอองศร และยพา ชมจนทร (บรรณาธการแปล). กรงเทพฯ : มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2543 ประจกษ กองกรต. “24 มถนาฯ ในขบวนการ 14 ตลาฯ: การเมองและอ านาจของประวตศาสตร” วารสาร สถาบนพระปกเกลา. 2,2 (พฤษภาคม-สงหาคม 2547),หนา 47-75 ปวณา วงม. “รฐไทยกบการกลอมเกลาทางการเมองผานแบบเรยนในชวง พ.ศ.2475-2487” วทยานพนธ ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2543 ปรด พนมยงค. ความเปนอนจจงของสงคม.พมพครงท 4. กรงเทพฯ : โรงพมพนตเวชช, 2513 มาลน คมสภา. อนสาวรยประชาธปไตยกบความหมายทมองไมเหน. กรงเทพฯ : วภาษา, 2548 ยาตาเบ, ยาสกจ. บนทกของทตญปนผเหนเหตการณปฏวต 2475 : การปฏวตและการ เปลยนแปลงในประเทศสยาม. แปลโดย เออจ มราซมา, นครนทร เมฆไตรรตน.. กรงเทพฯ : มต ชน, 2550

ระลก ธาน. ววฒนาการในการจดการศกษาภาคบงคบของไทย : พ.ศ.2475-2503. กรงเทพฯ : ไทย วฒนาพานช, 2527

รงสมา โฆสตงกร. “แนวความคดเรองหนาทพลเมองในแบบเรยนประถมศกษา (พ.ศ. 2435-2533)” วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539 ลกขณา ปนวชย. “อดมการณรฐของรฐไทยในแบบเรยนชนประถมศกษา พ.ศ. 2464-2533 ; ไมม ‘ชาตของ ประชาชนไทย’ ในแบบเรยน” ใน รฐศาสตรสาร. 21,3 (2542) , หนา 105 – 173 วรเจตน ภาครตน. “การปฏวตสยาม 2475 (ชวคราว) ? : พระราชอ านาจของพระมหากษตรยและอ านาจ ตลาการหลงการเปลยนแปลงการปกครอง” ฟาเดยวกน. 8, 2 (ตลาคม - ธนวาคม 2553),หนา 69 -77

วารรตน ผาสก. “การจดการศกษาระดบประถมศกษาในประเทศไทย ตงแตการเปลยนแปลงการปกครอง พทธศกราช 2475 ถง พทธศกราช2488” วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต (ประถมศกษา) บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539 วจตรวาทการ,หลวง. การเมองการปกครองของกรงสยาม. พระนคร โรงพมพไทยใหม, 2475 ศกดนา ฉตรกล ณ อยธยา. ชวต แนวคด และการตอสของ "นรนทรกลง" หรอ นรนทร ภาษต คน ขวางโลก.พมพครงท 3 (แกไขเพมเตม). กรงเทพฯ : มตชน, 2541 ศโรตม คลามไพบลย. แรงงานวจารณเจา : ประวตศาสตรราษฏรผหาญกลา ทาสมบรณาญาสทธ

ไทย. พมพครงท 2 (ปรบปรงใหม).กรงเทพฯ : มตชน, 2547 สนธ เตชานนท (รวบรวม). แผนพฒนาการเมองไปสการปกครองระบอบ "ประชาธปไตย" ตามแนว

พระราชด ารของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (พ.ศ.2469-2475). พมพครงท 4. กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา, 2545 สมเกยรต วนทะนะ. “เมองไทยยคใหม : สมพนธภาพระหวางรฐกบประวตศาสตรส านก” ใน อยเมองไทย : รวมบทความทางสงคมการเมอง เพอเปนเกยรตแด ศาสตราจารย เสนห จามรก ใน โอกาสอายครบ 60 ป. สมบต จนทรวงศ และชยวฒนสถาอานนท (บรรณาธการ). (กรงเทพฯ : ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2530) สมศกด เจยมธรสกล. ประวตศาสตรทเพงสราง : รวมบทความเกยวกบกรณ 14 ตลา และ 6 ตลา.

กรงเทพฯ : 6 ตลาร าลก, 2544 สมศกด เจยมธรสกล. “บนทกของ เคนเนธ แลนดอน เกยวกบกรณสวรรคตและขาวลอเองแผนการใหญ ของพนองปราโมช”. ใน ฟาเดยวกน. 7,3 (กรกฎาคม-กนยายน 2552) , หนา 74-83 สมศกด เจยมธรสกล. “24 มถนา: การตความ 4 แบบ” [ระบบออนไลน] แหลงทมา http://www.thaingo.org/writer/view.php?id=803 (24 มถนายน 2555) สมาคมนกขาวแหงประเทศไทย. เบองแรกประชาธปตย : บนทกความทรงจ าของผอยในเหตการณ สมย พ.ศ. 2475-2500. กรงเทพฯ : สมาคมฯ, 2516 สธ ประศาสนเศรษฐ. “ทนนยมโดยรฐในประเทศไทย ค.ศ. 1932-1959” ใน ววฒนาการทนนยมไทย. ฉตรทพย นาถสภา(บรรณาธการ). กรงเทพฯ : ฝายวชาการ คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2523 สนทร อาสะไวย. “ภาวะเศรษฐกจตกต าครงใหญและผลกระทบทมตอชาวนาสยามในทศวรรษ 2470” ใน วารสารธรรมศาสตร.11, 3 (กนยายน 2536) , หนา 71-110 เสกสรรค ประเสรฐกล. “ความจ าเปนทางประวตศาสตรของการเคลอนไหว 24 มถนายน 2475” ใน วารสาร ธรรมศาสตร. 11,2 (มถนายน 2526) ,หนา 62-68

อรรถจกร สตยานรกษ.การเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนผน าไทยตงแตรชกาลท 4 - พ.ศ. 2475. กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2538 อรญ พรหมชมพ [นามแฝง]. ไทยกงเมองขน. กรงเทพฯ : อดมธรรม, 2493 อจฉราพร กมทพสมย.ปญหาภายในสงคมไทยกอนการปฏวต 2475 : ภาพสะทอนจากงานเขยนทาง

หนงสอพมพ. กรงเทพฯ : สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2532 แอนเดอรสน, เบเนดคท อาร. โอ จ. “ศกษารฐไทย: วพากษไทยศกษา”.ใน ฟาเดยวกน. 1:3 (กรกฎาคม- กนยายน,2546), หนา 88-139 Barmé,Scott Woman, Man, Bangkok: Love, Sex, and Popular culture in Thailand Lanham: Rowman & Littlefield, 2002 Batson, Benjamin A. (compiled and edited). Siam’s political future : documents from the end of

the absolute monarchy. New York : Department of Asian Studies Cornell University, 1974 Chaiyan Rajchagool.The Rise and fall of the Thai absolute monarchy : foundations of the

modern Thai state from feudalism to peripheral capitalism. Bangkok : White Lotus, 1994. Copeland, Matthew. “Contested Nationalism and the 1932 Overthrow of the Absolute Monarchy in Siam” Ph.D. Dissertation, Australian National University, 1993 Hewison, Kevin. Bankers and bureaucrats : capital and the role of the state in Thailand.

New Haven, Conn. : Yale University Southeast Asia Studies, Yale Center for International and Area Studies, 1989. Kullada Kesboonchoo Mead. The Rise and decline of Thai absolutism.London ; New York : Routledge Curzon, 2004 Landon, Kenneth P. Siam in transition : a brief survey of cultural trends in the five years

since the revolution of 1932. New York : Greenwood Press, 1939 Nakharin Mektrairat. “A Cultural Explanation of the 1932 Political Change in Siam : Power of Narration and National Identity in Thai Politics” Ph.D Thesis Submitted to the Graduate School of Asia -Pacific Studies, Waseda University , 2004. Riggs, Fred W.Thailand: The Modernization of a Bureaucratic Polity. Honolulu, Hawaii: East- West Center Press, 1966. Suehiro, Akira. Capital Accumulation in Thailand 1855-1985 .Tokyo: Centre for East Asian Cultural Studies, 1989.

Sungsidh Piriyarangsan. Thai bureaucratic capitalism, 1932-1960. Bangkok : Social Research Institute, Chulalongkorn University, 1983. Suthy Prasartset. State Capitalism in the Development Process, Thailand 1932-1959. Tokyo : Institute of Developing Economies, 1979 Thawatt Mokarapong. History of the Thai revolution : a study in political behavior. Bangkok : Watana Panich, 1972