Mehmet Ali BirandYalçın KüçükNecmi ve İlkay DemirDoğu Perinçek'in

ABDULLAH ÖCALAN'la yaptıkları röportajlar

Ortadoğu'nunçehresini

değiştireceğiz

ABDULLAH ÖCALANSeçme Röportajlar

Cilt 1

WEŞANÊNSERXWEBÛN

69

Seçme Röportajlar / Cilt 1Ortadoğu'nun çehresini değiştireceğizWeşanên Serxwebûn: 69

Birin ci baskı: Aralık 1994

Hera us ge ber:Agri Ver lagVogel san ger Str. 286D-50825 Köln

İİÇÇİİNNDDEEKKİİLLEERR

Yayınevinin Notu

Türkiye halkıyla eşit ve kardeşçe

yaşamaktan yanayız(M.A. Birand)

Mücadelemiz Ortadoğu halklarına

büyük kurtuluş yolunu açıyor

(Yalçın Küçük)

Türkiye ve Kürdistan'da omuz omuza

devrim, hem de ertelemeksizin

(Necmi ve İlkay Demir)

Kürtlerin dirilişinde bir bahar yaşanıyor(Doğu Perinçek)

7

9

223

251

313

YAYINEVİNİN NOTU

PKK Genel Sekreteri Abdullah ÖCALAN yoldaş ile ilk ve kap-samlı röportajı, Haziran 1988'de gazeteci-yazar M. Ali Birandyaptı. Bunu izleyen yıllarda, 1989, '90 ve 91 ve günümüze kadarbu tür röportajlar çok büyük bir yoğunlukla sürdü. Türkiye'ninsağ ve sol basınının hemen hemen tümü ile birlikte, dünyanınbelli başlı bütün ülkelerinden gazeteciler de Başkan Apo ileröportaj yapabilmek için Mahsum Korkmaz Akademisi'ne gitti-ler. Bazı sınırlamalar ve yasaklamalar olmakla birlikte büyükçoğunlukla yayımlanan röportajlar, yayımlandıkları her yerdeönemli yankılar yarattı ve ilgi gördü. Bu röportajlar, sadeceKürdistan sorununu Türkiye ve dünya kamuoyuna tanıtmaklakalmadı, aynı zamanda onyıllardan beri ilkel milliyetçiliğin bukonuda yaratmış olduğu büyük tahribatların düzeltilmesinde deönemli bir rol oynadı.

Elinizdeki kitap, yukarıda belirtilen yıllarda Türkiye'nin sağve sol basınının Başkan Apo ile yapmış olduğu çok sayıdaröportajların birinci cildidir. Bu ciltte yer alan röportajları bantçözümlemeleri üzerinde düzenleyerek yayına hazırladık. Böyle

7

bir çalışma içinde, doğal olarak bazı cümlelerdeki fazla birkaçkelimeyi çıkardık veya birkaç kelime ekleme yaptık, ancak içe-riğin değişmemesine büyük dikkat gösterdik. Yine birkaç röpor-tajda da bazı soruların ve yanıtların yerini değiştirdik, yani bir-birine yakın olanları peş peşe getirerek ortak bir ara başlıkaltında topladık. Bunlar dışında herhangi bir değişiklik yapıl-mamış ve röportajların orijinalitesi korunmuştur.

Röportaj başlı başına bir yazım türüdür ve de güzel bir türdür.Hele Başkan Apo'nun düşündürücü nükteleri ve çarpıcı benzet-meleri ile çok daha güzel olmaktadır. Bu nedenle, elinizdekikitabı okuyan herkes, sadece Türk-Kürt ilişkilerinin tarihi, Kür-distan'ın durumu, PKK'nin tarihi ve ulusal kurtuluş mücadelesiile gerillanın pratiği, Türkiye'nin durumu ve demokratikleşmesorunu, bu konuda Kürdistan direnişinin oynadığı önemli rol,dünyanın çeşitli alanlarında yaşanan güncel politik olaylar vebenzeri konularda PKK Genel Sekreteri'nin görüşlerini kapsamlıbir biçimde öğrenmekle kalmayacak, bunlarla birlikte kitabı birroman rahatlığı ve çekiciliği içinde okuyabilecektir. Bu inançlakitabı (Türkçe okuyabilen herkese) sunuyoruz.

Weşanên SerxwebûnKasım 1994

8

TÜR Kİ YE HAL KIY LA EŞİT VE KAR DEŞ ÇE YAŞA MAK TAN YANA YIZ (*)

(*) Ga ze te ci Meh met Ali Birand'ın, PKK Ge nel Sek re te ri Ab dul lah ÖCA -LAN yol daş la Ha zi ran 1988'de yap tı ğı bu kap sam lı rö por ta jın bir kıs mı Mil li -yet ga ze te sin de “iş te APO, iş te PKK” baş lı ğı al tın da ya yın lan dı. Rö por ta jınya yı nı ga ze te nin ti ra jı nı bir kaç kat yük selt ti. Da ha de vam eder ken rö por ta jınya yı nı dur du rul du ve ya sak lan dı. M. Ali Bi rand ve ga ze te nin ya zı iş le ri mü dü rühak kın da da va açıl dı ve mah ke me de yar gı la ma ya pıl dı. PKK Ge nel Sek re te riAb dul lah ÖCA LAN yol daş la ya pı lan ilk rö por taj ol ma sı ne de niy le, hem Tür ki -ye ve Kürdistan'da, hem de dün ya ka mu o yun da rö por ta jın çok bü yük yan kı la rıol du. Çe şit li ku ru luş lar ta ra fın dan M. Ali Birand'a ga ze te ci lik ödül le ri ve ril di.Rö por ta jı bant çö züm le me le ri üze rin de re dak te ya pa rak ya yı na ha zır la dık veoku yu cu ya su nu yo ruz.

9

“Biz öyle bir temel açtık ki, kırk tanePKK inşa edecek bir ortam söz konusudur”

Sade�ce�bir�gaze�te�ci�lik�olayı�değil

Ab dul lah ÖCA LAN: Eğer so run lar tar tı şı lır sa, bel ki ba zı so nuç -la ra ula şı la bi lir. Ke sin lik le bu bir ih ti yaç tır.

Meh met Ali Bİ RAND: Siz bu na ina nı yor su nuz ya ni.- Bu kö tü bir yak la şım de ğil as lın da. En kö tü sü dil siz le rin, sa ğır -

la rın bir bir le ri ne kar şı yap tık la rı dır. Hiç an la maz lar, gör mez ler, amavu ru şur lar. Şim di bu nu kal dır mak ge re ki yor. Zi ra bu il kel bir yak la -şım dır.

- Bir de en son, ya ni ta ma men za man la ma açı sın dan öğ ren -mek is ti yo rum; biz den son ra bir baş ka gru bun gel me du ru mu -nu sor mak is ti yo rum.

- Her hal de ola bi lir.- Bu nun za man la ma sı nı siz ne şe kil de ya pı yor su nuz?- Şim di sa nı rım şöy le ol sa da ha isa bet li ola cak: On la rı bi raz da ha

doğ ru ayar la mak mı ge re ke bi lir? Si zin ga ze te niz ben ce de ğer len dir -me de bi raz ön cü lük ede bi lir.

- Eğer Milliyet'in bir par ça tu tar lı lı ğı var sa, de ğer len dir meko nu sun da gü ven ce ve re bi lir. Ya ni o ka da rı nı ya par. Ama,“ikin ci gru bu ben he men üç gün son ra ka bul ede ce ğim” der se -niz, o za man biz zor lan mış olu ruz. Hal bu ki ben is ti yo rum ki...Açık ça sı, şim di ayın 13 'ünde Baş ba kan Atina'ya gi di yor.

- Evet, o amaç la...- Ayın 13, 14, 15 'inde ba sın sa de ce Yunanistan'a ba ka cak.- Evet.- Ben is ti yo rum ki, ayın 15 'inden son ra biz dev re ye gi re lim.- Ta bii ta bii.- Ya ni, şim di o za man di ğer grup ayın 15 'inden son ra ge lir se,

bu nu ben ger çek leş ti re bi li rim. Eğer siz di ğer gru bu da “ben he -men ayın 13 'ünde ala ca ğım” der se niz, o za man Özal'ın o gü rül -tü sün den, Pa pand reu ile gö rüş me sin den...

- Şim di he men ka mu o yu na yan sıt mak ge rek mez sa nı yo rum. - Ha yır, iş te bek let mek is ti yo rum. Ama şim di Mil li yet de bu -

nu ken di si de ğer len dir mek is ter. Ya ni bir Nokta'da, birCumhuriyet'te çı kar sa, o za man ga ze te ler re ka bet ya par. Za -

10

man is ter ki, ben bu nu...- Şu nu sağ la ya lım: Ya ni di ye lim siz ce on gün mü ge re kir bu na?- Evet, siz on gün son ra ka bul et se niz...- On la ra o te mel de yak la şı rız, ko şul la rı mız öy le ola bi lir. - O za man olur. - Ta bii.- O za man biz dev re ye Özal'ın dö nü şün den son ra gi re riz. O

za ma na ka dar ha zır la nı rız. - Onu bi raz da tar tış mak ge re kir. Ya ni Mil li yet bu nu na sıl yan sıt -

ma lı? Ben ce bi raz da ha böy le ol gun yan sıt ma sı ge re kir. Çün küönem li po li tik et ki le ri de ola bi lir.

- Ben şöy le dü şü nü yo rum...- Milliyet'in bu du rum dan ka zanç lı so nuç al ma sı nı, ken di çiz gi si

ge re ği so nuç al ma sı nı da is ti yo rum.- Ben şöy le dü şü nü yo rum; ya ni yak la şım şek li, ve riş şek li

şöy le ola cak: “İş te Ab dul lah Öca lan: Şim di onu din le yin!”- Ko nu şu yor ve ya...- Ya ni...- “Ab dul lah Öca lan ko nu şu yor” ola bi lir. - Ya ni ko nuş tu, ko nu şu yor, gö rüş le ri ni açık la dı. An la ta bi li -

yor mu yum? Ya ni onun içi ne yo rum mo rum bi le kat mak is te -mi yo rum. Ken dim yap mak is te mi yo rum. Ha yır, sö zü si ze bı rak -mak is ti yo rum.

- Şim di ben kap sam lı ko nu şa ca ğım. İna nı yo rum ki, Tür ki ye hal kıiçin de bil gi al mak is te yen çok in san var. On la ra say gı lı ola ca ğız.Ya yın lar ken bu nu göz önün de tut mak ge re kir di yo rum. Me se le birga ze te ci lik ola yı nı ba şa rıy la ye ri ne ge tir mek de ğil. Çok can lı po li tikbir du rum ya şa nı yor. Bu na ara cı olu yor su nuz. Bu na say gı du yun.Bu na say gı lı ol mak zo run da yız. Bu dü şün ce ler tar tı şı lır, eleş ti ri lir.Şim di biz de Tür ki ye hal kı nın şu nu bil me si ni is ti yo ruz: Bi zim birca na var, kı lı cı al mış bi ri ol ma dı ğı mı zı bil me si ni is ti yo ruz.

- Za ten onu so ra ca ğım si ze. Ya ni di ye ce ğim ki si ze, bir ta kımey lem le ri niz de biz zat ço cuk ölü yor, ba zı...

- On dan da öte ye şu nu di ye ce ğim Tür ki ye hal kı nın ken di si ne:Tür ki ye hal kı, Tür ki ye ül ke si ger çek ten bi zim onur suz du ru ma gir -

11

me di ği mi zi de gö re cek. Ya ni bi lin di ği gi bi “va tan ha in le ri”, bil memşöy le böy le di ye lan se et ti ler... Tür ki ye üze rin de böy le bi ze gö reçir kin ce ola bi le cek bir şey ol du mu ben den ön ce bu em per ya list biryak la şım dır di yor lar anın da red de di yor lar. Tür ki ye aley hin de şöy lebir bağ lı lık, bir ajan lık iliş ki sin den söz edi yor lar. Yok biz de öy le birya pı. Ya ni onu an la ta ca ğım.

- Bu ba kım dan, ya ni o za man is ter se niz şöy le di ye lim: Bizayın 15 'inde ve ya 16 'sında dev re ye gi re ce ğiz. 15 'inde ge zi bi ti -yor çün kü. Ayın 16 'sında gi re ce ğiz. Eğer siz ikin ci gru bu 25 -'inden iti ba ren...

- Dev re ye ge çi rir sek...- Tek rar dev re ye ge çi rir se niz...- Ola bi lir. - O za man iş im ka nı çı kar.- Ola bi lir ola bi lir. Bu Tür ki ye ba sı nı için iyi dir. Ya ban cı ba sın

için o ka dar so run de ğil.Coş kun Aral (Fo to mu ha bi ri): Ya ban cı ba sın da şöy le bir şey

ola bi lir: Bi li yor su nuz, o al dat ma ca ha ber ler var. Te le viz yon danABC mi ge le cek; Hür ri yet ABC'den fo toğ ra fı alıp “İş te Apo” di yegös te re bi lir.

- Ya ni şu ara da çar pıl ma sın.- Yok yok, san mam. On dan ön ce ol sun.- Onun için di yo rum ki, eğer siz 25 'inden iti ba ren ya ban cı ve

Türk, di ğer le ri ni...- Ola bi lir. - Alır sa nız eğer...- Bu ko nu da bir sa kın ca ol maz.- Çün kü ben, bu ra dan ala ca ğım sö ze gö re ha re ket ede rim.- Şim di bu, sa nı rım bi raz uzun sü rer.- Ya ni bu bir gün lük bir şey ol ma ya cak mı di yor su nuz?- Ha liy le, bu bir sü re ci baş la tı yor.- Bu, bir haf ta bil mem ne sü re cek olur sa, 15 gün fa lan... - Ta bii, çok yo ğun ola cak. - Ya ni ikin ci gru ba si zin ve re ce ği niz bil gi ler, ora dan ge le cek

olan tep ki le re tep ki niz ola cak tır. An la ta bi li yor mu yum?

12

- Şim di bu do ğal dır. Siz bu işe di ğer le rin den da ha an lam lı, da haer ken baş la dı nız. On la rın da bu na say gı lı ol ma sı nı is te ye ce ğiz sa nı -rım. Ya ni ko nuş ma dık, ta nı mı yo rum. Ben bi raz da on lar için bu du -ru mu de ğer len dir dim de, sa nı rım ka bul eder ler. Er te le me de ol maz -sa, bu ra da bant ko nuş ma la rı eli miz de ka lır. Biz 25 'inden son ra tes -lim ede riz. Ya ni bel li bir sü re koy mak ge rek mez, ben onu siz denön ce dü şün düm. Ya ni bu sü re yi Mil li yet...

- Ba kın şu nu ya pa cak lar, si ze söy le ye yim: Biz baş la dık tanson ra han gi ga ze te dev re ye gi rer se... Ben ken dim onu bi li yo -rum.

- Bi li yo rum.- Onun için di yo rum ki ben, biz şu nu te miz bi ti re lim. An la ta -

bi li yor mu yum? - Doğ ru ta bii, bi ti ril me si ge re kir. Ben yi ne onu doğ ru bu lu yo rum.- On dan son ra gir sin ler, is te dik le ri gi bi yap sın lar.- An la mı bo zu lur ya ni.- Si zin bir res mi niz çık sın; fi kir le ri niz, ça ba la rı nız, ka mu o yu -

na çık sın. Ka mu o yu onu bi raz...- Hat ta di ğer le ri ni ben bu nun de va mı ha li ne ge ti re bi li rim.- Ben onu di yo rum. Tep ki le rin ço ğu bi linç li...- Ben bu nu bir sü reç ola rak ele ala ca ğım. Bir der gi ye ile te ce ği -

miz hu sus lar la bu fark lı ola cak. Şim di kök lü bir plat form aça ca ğız.Da ha son ra di ğer le ri ne ba zı iş ler dü şe cek. Bu da ha liy le nor mal kar -şı la nır. Çün kü on la rın da ka mu oy la rı var dır. Ya rar lı ola cak ya ni.Da ha ge niş bir tar tış ma ya da yol aça bi lir. Ben onu dü şün düm.

- Ya ni si zin için de o şe kil dey se, ben bü tün prog ra mı mı onagö re ayar la rım.

- Böy le ge liş me si için sa nı rım ba şa rı rız. - Çün kü vi ze ko nu sun da ise hiç uza tı la cak bir du rum de ğil

sa nı yo rum. - Ta bii ta bii. - 16 'sına ka dar ka la bi lir. Ya ni o za ma na uy gun dur. - Şim di 15 'inden 25 'ine ka dar on lar an cak gö re vi ni gör müş olur. - 25 'ine ka dar...- Uy gun dur..

13

- Şim di ben şu nu dü şü nü yo rum: Ko nuş ma da siz öy le bir gö -rüş or ta ya atar sı nız ki (ne ile ri sü re ce ği ni zi bil mi yo rum) onubiz Baş ba kan la de vam da et ti ri riz. Me se la Baş ba kan ona öy lees nek bir tep ki ve re bi lir ki, an la ta bi li yor mu yum?

- Öy le ge liş me ler olur ki, ge nel kur may lık tan tut... Ya ni si ze be -lir li bir şey ya ra ta cak.

- Kar ga şa ya sok ma ya lım. Ya ni her ka fa dan bir ses çı kart ma -ya lım. Bi ti rip gö tü re lim. On dan son ra di ğer le ri is te di ği gi bi çık -sın ya ni.

- Uy gun. Ben de öy le dü şü nü yor dum. Ya ni si zin ki ro lü nü oy na -dık tan son ra. Ha liy le bu gi ri şi min de özü bu dur. Ya ni şim di ye ka darka bul et me dik. As lın da Tür ki ye so lu da da hil, uzun sü re dir yö nel -me dim, on lar la da 5-6 yıl dan be ri tar tış ma ih ti ya cı duy ma dım. Yi neöy le çok sa yı da ga ze te ci ka bul ede me dik. De di ğim gi bi, si zin ki ninga ze te ci lik ola yı nı aşan bir du ru mu var dır. Ke sin lik le bu ko nu daçok an lam sız bir kör ve sa ğır lar di ya lo ğu var. Şim di bu ra da siz birgi ri şim yap tı nız, biz de bu na ce vap ver mek zo run da yız. Hü kü metüze rin de et ki ya ra ta cak. Bu ka çı nıl maz dır.

- Si zin çı ka cak olan gö rün tü nü ze gö re de ğer len di ri le cek tir.Ya ni iki tür lü gö rün tü çı ka bi lir. Bir, bu nu ters ten alır sı nız; iş tene ka dar sert, ne ka dar gad dar, bil mem ne di ye çı ka rır sı nız. Birde, “ya hu kar de şim, ge lin or ta da şöy le bir so run var, bu nu ar tıkko nu şa rak hal le de lim” şek lin de çı kar. Be nim is te di ğim bu or ta -ya çık sın. Biz ko nu şa lım, di ya lo ğu tar tış ma ya aça lım. Çün küonun ara sı na her gi ren bir çen gel ata cak.

- Evet, ta mam.- Ya ni be nim gö rü şüm, ama siz...- An lı yo rum. Ya ni on la rın yak la şı mı çok çok şu ola bi lir sa nı yo -

rum: Bi raz dü zelt me ola bi le cek, on lar sa bu çar pık lı ğı ge liş tir mekis te ye cek ler. İkin ci bir şans ve ri riz. Bir Ter cü man ga ze te si kar şıpro pa gan da yap mak is te ye cek. Biz Tercüman'ı if las et ti re bi lir, da hasert ta vır da ko ya bi li riz. Ya ni o tav rı nı de ğiş tir mez se, şim di ye ka darol du ğu gi bi il gi gös te ril mez. Ya ni bu nu dü şü nü yo rum. Böy le biriliş ki yi an lam lı bir bi çim de yan sıt ma yı ba sit bir ga ze te ci lik ola yıola rak dü şün me mek ge re kir. Siz de bu nu böy le ele al ma lı sı nız.

14

- Ben de öy le gö rü yo rum.C.A.. Ben de öy le gö rü yo rum.- Ya ni gel me min ne de ni, şim di onu söy lü yor dum, ya nıl dım.

Ya ni bir ara onu ko nuş tum. Ne re ye gi di yo ruz, ki me gi di yo ruz,ne ya pı yo ruz? Dün ka rım la ko nuş tum. “Ya hu be ni ço cu ğum labı ra kıp ne re ye gi di yor sun, bi li yor mu sun?” di yor. De dim ki, gü -ve ni yo rum. “Gü ve ne rek çok kim se ne re le re git ti, yok ol du” de -di. Cid di söy lü yo rum.

- Ka dın şim di te laş için de dir. - Ca nım, te laş için de, o apay rı bir hu sus. Ya ni şim di ben böy -

le his set me sem, bu gü ve ni duy ma sam, ha ni gi dip de ha ya tı mıLüb nan dağ la rın da... gi bi ge çir me ye ni ye tim yok ya ni.

- Ar ka daş lar bir özel li ği mi mi kas tet miş ler? O çok da ha il ginç.Ora da Şırnak'ta ol muş her hal de. Öy le de ğil mi? Çok tu haf!..

- So ru tar zı nı is ter se niz si ze şöy le bir an la ta yım. Ya ni ne re -den ge le ce ğim, ne re ye ka dar izah ya pa ca ğım di ye. İs ter mi si nizonu?

- İçe ri ğe gir me den ön ce, yi ne Milliyet'in yan sıt ma bi çi mi önem li.Baş lan gıç ta “Bir rö por taj var” di ye ha ber ve re bi lir.

- Siz ko nu şun.- Ta mam. Da ha son ra se ri ha lin de bu de vam ede cek. - Se ri ha lin de de ğil, siz ko nu şa cak sı nız. Ya ni be nim ama cım...- So ru la rı nız ola cak ama...- Ta bii, ara da so ru la rım ola cak bi raz. - Ta bii so ru lar an lam lı olur. - Ga yet ta bii.- Fo toğ raf lar ola cak bi raz.- Fo toğ raf lar ola cak.- Milliyet'in gü cü bu ko nu da ne ka dar kal dı ra bi lir?- Val la hi söy le ye yim: Mil li yet bu nu bir haf ta de vam et tir mek

is ter. Sür dü rür.- Bir haf ta uy gun, de ğil mi?- Ya ni şim di ye ka dar da yap ma mış tır. Ama bu ko nu da ya par.

Çün kü ba sit bir ko nu de ğil.- Ben de onu söy le ye ce ğim. Ba sit ele al mak is ter se...

15

- Ha yır ha yır.- Böy le bir şe yi böy le ha fif, çok ba sit...- Ben o za man ora da kal mam, çı ka rım.- An lam sız olur ya ni.- Ben kal mam ya ni. O ba na da ha ka ret tir.- De dim ya, Was hing ton Post üç de fa ri ca et ti. Dev re ye gi ren ler

de var dı ve his set tir di de, şöy le an lam lı olur di ye. Şim di Tür ki ye libir ga ze te ci ile bu iş le ri böy le ge liş tir me nin be nim açım dan da da hadoğ ru bir an la mı var.

- Şık tır.- Da ha doğ ru dur. So run la rı çö züm kay na ğın da ele al mak ge re kir. - Çok ba sit. Was hing ton Post'tan Türk ga ze te le ri nin ak ta rıp

yaz ma la rı baş ka...- Bi zim için de pek uy gun yön tem ol maz. - Ve bir tek şu nu is te rim: Eğer siz bir ha ber gön de rip bit tik -

ten son ra “iyiy di, kö tüy dü” di ye ek sik lik le ri be lir tir se niz mem -nun olu rum.

- Ta bii. Kı sa bir de ğer len dir me iyi ola bi lir. Yol la rız.- Bir de ga ze te niz de... Şim di iç iş le yiş ten bah se di yo rum. Si zin

ga ze te niz de yaz dı ğı tak tir de bu söy le şi yi pro pa gan da ha li nesok ma sın. İş te “As lan Mil li yet, as lan M. Ali Bi rand...”

- Yok yok.- “Bi zim gö rüş le ri mi zi yan sı tı yor”, fa lan fi lan... ha le sok ma -

sın.- Yok.- O za man o Tercüman'ın fa lan ağ zın dan...- Bi li yor su nuz, si zi de çok sert eleş ti ri yor lar bi zim ki ler her hal de.- Ben onu söy le ye cek tim. Ya ni ne re dey se...- Ben bir şey de mi yo rum. Ken di le ri ya zı yor lar. Ya ni yaz sın...- Ha yır... Ha ni keş ke de dim, ken dim de bu ka dar güç gör sem.

Ya ni öy le de yan sı ta bi li riz, bil mi yo rum bu bi raz... Ben si zin bir -ta kım gi ri şim le ri ni zi eleş tir dim, eleş ti ri rim...

- Sert eleş ti ri le ri niz var dır. Ya ni o ay rı, fa kat aşı rı eleş ti ri ler devar.

- Ta bii.

16

- Bu si zin tu tu mu nuz. Ya ni bu ko nu da...- Kar şı lık lı bu uy gar tar tış ma yı eğer or ta ya biz ko ya ma ya -

cak sak...- Şim di ken dim çok ka ba in san lar la ta nış mı şım. Siz ba na gö re bi -

raz an la yış lı sı nız. Ye di yıl kör taş la ko nuş ma sı nı bil dim, çok sab rımvar. Bu ko nu da ken di me gü ve ni yo rum ya ni.

- Ga li ba be ni kö tü nün en iyi si ola rak gö rü yor su nuz.- Bil mi yo rum, faz la bir şey de me ye ce ğim de. Yal nız Tür ki ye hal -

kı na bir şey ler ilet mek is ti yo rum. Ya ni şim di hü kü met, ge nel kur -may ne ka dar an lar, be nim umu rum da de ğil. Bu ka dar bü yük acı larya şan mış tır, iş ken ce ler gö rül müş tür. Bü tün bun lar ger çek ten bir sa -dizm ola rak, bil mem bir te rör, bir ki şi nin yap tı ğı te rör çıl gın lı ğı de -ğil. Çün kü ken di ya şa mı mı aça ca ğım bi raz. Hiç et ki si yok tur. Na sılolur? Ken dim da hi bu ka dar bir ha re ke tin so rum lu lu ğu na gi ri yo -rum. Bu ha re ket bu ka dar şey ler ya pı yor. Be nim du ru mum la bü yükbir çe liş ki ol du ğu nu or ta ya ko ya ca ğım. Ama ne den le ri var. Ya niböy le bir ha re ke tin ge liş me si nin böy le bir özel lik le iliş ki si var dır.Şim di Mil li yet bu bi çim de de yan sı ta bi lir. Ama yan lış olur, onuson ra dan da söy le riz. Ya ni an la mı nı ve re bil me li.

- Ben ce böy le...- Bu ko nu da Milliyet'in bir çiz gi si nin ol du ğu nu gör mek is ti yor

in san ve bi raz da bir çiz gi yi ge liş tir mek is ti yor. - Ya ni Al tan Öymen'in yo rum la rı nı, baş ya zı la rı nı za man za -

man oku yor su nuz. - Ben Altan'ı ta nı rım bi raz. Al tan, Mamak'ta bi raz kal mış tı. Uça -

ğı ka çır mış tı.- O si zi ta nı yor mu?- Ta nı yor du bi raz. Ko nu şu yor duk.- “O be nim te rö rist ar ka da şım dır” di yor. “Ben uça ğı ka çır -

ma sam...” - Be ra ber dik uzun bir sü re. Çok sem pa tik bir adam dı o za man.- Al tan, sağ du yu su na çok gü ven di ğim bir in san dır. Ve yak la -

şı mı fark lı de ğil dir Altan'ın. Ha ni böy le so run yok tur, sa de ceşey dir, fa lan fi lan...

- O doğ ru. Di ğer yan dan Ör san Öy men bu işe ön ce el at tı. Ger -

17

çek ten böy le bir gö rüş me nin ge li şi min de onun yak la şım la rı nın daet ki si var. Onu be lirt mek is ti yo rum. Ör san, ga ze te ya zar la rı nın için -de ger çek ten çap lı dır, ya ni onu bi raz gör mek müm kün. Çok de ğer libir in san, söy lü yo rum ben açık ça. Onun “Bir İh ti lal Da ha Var” ki ta -bı nı oku dum. Ger çek ten ya ni ger çek le re do ku na bi li yor.

- Siz be nim ki tap la rı oku du nuz mu?- Oku dum. “Em ret Ko mu ta nım”ı oku dum, onu özel lik le. Ar ka -

daş lar da oku yor. Bu ra da bol bol ya rar lan ma la rı nı söy lü yo rum.- İlk de fa “12 Ey lül” ki ta bım da baş la dım.- Evet, onu da oku dum. - Kürt so ru nu di ye bi raz söz et miş tik. - Far ket tir miş ti niz.- On dan son ra Evren'den ha ber gel di: “Onun la gö rüş mek is -

ti yo rum.” Köş ke git tim. “Ki ta bı nı zı oku dum” de di. “Yal nız bu -ra da Kürt so ru nun dan bah se di yor su nuz, an cak Kürt yok tur”de di.

- (Gü lü yor.)- “Sa yın pa şam” de dim, “o dev le tin po li ti ka sı, ya ni si zin po li -

ti ka nız. Ben ce var. Bu ko nu da ben ya zı yo rum, ya ni dev let yaz -mı yor.” Bir şey de me di, ya ni kar şı çık ma dı. Da ha doğ ru su, uy -gun bu lup...

- Acı mı gel di sa na? Ya ni yak la şım lar dan siz de zor lan mış sı nız.Zor dur. Bir bi ze ba kı yor su nuz, bir ora ya ba kı yor su nuz.

- Ta bii bir yer de...- İki şey ara sın da bir den ge. - Şim di söy le ye yim. Bu rö por taj, ya ni bu nu be nim yap mış ol -

mam, ba na tam böy le bir ip cam baz lı ğı nı oy na tı yor.- Si zi bu ko nu da ra hat lat mak is te ğim var. Bi li yo rum, zor la nı yor -

su nuz. - Me se la bir ta kım du rum lar var ki, “şim di lik yaz ma ya yım”

di yo rum. Ya ni şu ara da bun la rın üs tü ne çok düş tük, bi raz bek -le ye ce ğim. Ha ni zor lan ma var. Var, çün kü bir de Türkiye'deotur muş kor kunç bir imaj var. Si zin da ha iyi bil di ği niz gi bi, dış -lan mış bir par ti var. Onu sal la mak, onu şey yap mak, o ka dar...

- Evet bi li yo rum. Si ze şu nu söy le mek da ha ön ce den ak lı ma gel -

18

di: Bir den ge tut tur mak, dev let bir şey ler his set tir mek is ti yor bi ze.Bu ba riz. Biz de bu ko nu da pa yı mı za dü şe ni ya pa rız. Kör bir man -tık yok tur. Ve bir şey ler his set ti ril mek is te ni yor sa, bu na ica bet gös -ter mek ge re ki yor. Bu nu da be lirt tim. Mil li yet için de de di ğim gi bi.Siz Ör san Öy men gi bi si niz. Ör san de di ğim gi bi, ya ni ica bet edil me -si ge re ken bir ki şi lik tir. Ve san mı yo rum böy le ba sit he sap la ma lar laso run la ra yak laş sın. Ke sin lik le ya ni, dü şün ce le ri ni, ina nış la rı nı an -la mak için ya zı yor du. Hat ta ben, ola na ğım ol say dı il kin onun la ko -nuş ma yı dü şü nü yor dum. Açık lık la be lir te yim, ona üzül düm. ya nionun ol ma yı şı na epey üzül düm. Ha tır lı yo rum, 24 Tem muz idi... Ya -ni bir yer de o anı yı ta ze le miş olu yo ruz. Milliyet'in yi ne bir bü tünola rak ge liş tir mek is te di ği çiz gi nin bi raz far kın day dık.

- Söy le ye yim. Mil li yet du yar lı dır bu ko nu da.- Ta bii, bi ze gö re yan lış. Eleş ti ri si, tüm et kin li ği var. Fa kat bir

çiz gi ola yı nı gör me mek müm kün de ğil. Ora da ben ce ica bet et mekge re ki yor. Ya ni en azın dan tar tı şan ka lem ler bi raz fark lı. Cid di yealın ma sı ge re ken şey ler var.

- Ya ni bir Müm taz var ki...- Var, bi li yo rum. Var dır ya ni...- Te o man var.- Te o man, o di ğer le ri de. Eko no mi üze ri ne ya zan lar var. Bil mem

o di ğer le ri var. Bu nok ta da biz bir ham le yap mak, ba sı na bir bil giver mek is ti yo ruz. Onu ge liş tir mek, bu ko nu da bi zim de bir şey leryap mak gö re vi miz dir. Ne ka dar ba şa rı lı olur, o ay rı bir me se le.

- Tek rar söy le ye bi li rim. Bu de ne me den, “keş ke yap ma say -dım” di ye çık ma ya ca ğız. Ya ni ben ken di üs tü me dü şen ta ra fın -dan söy lü yo rum ta bii. An la ta bi li yor mu yum? Ya ni ga ze te deyan sı ma sı açı sın dan.

- Evet.- Ya ni şu ka da rı nı söy le ye yim: Bu ga ze te bir şey yap maz.

Ama biz baş ka bir ga ze te nin “iş te ka til” fi lan gi bi yak la şı mı nı...- Şim di bu na bir şey kat mak is ti yo rum. Ben de dim ya, bun lar

gün lük ola rak bir şey dol du rur. Yal nız bu ra ya de ğil, Sovyetler'dentu tun şe ye ka dar böy le tah lil ler yap mış tır. Ben de söy le dim: Buyak la şım lar la hiç bir şey hal le di le mez. Öz de böy le de ğil. Ya ni bun -

19

la rın ço ğu doğ ru de ğil. Ha len ya zı yor lar, be nim na sıl te rö rist ol du -ğu mu, böy le na sıl vu rul du ğu mu, şöy le ol du ğu mu, böy le ol du ğu -mu... As lın da dev let de bir çok şe yin far kı na va rı yor... Ga ze te le rinyaz dık la rı ger çek ten büyük ya lan lar la do lu...

- Bu bi raz da...- Çok bü yük. Ne ya ni?- Et ra fı nı zın da bi raz et ki si var. Ve ya hut da et ra fı nız da ol du -

ğu nu sa nan ve ya söy le yen in san la rın da bü yük et ki si var. - Ya lan lar çok. Ney se bu ko nu da üst len mem yok. Ya ni bu ra da

den ge siz bir şey çık mış. Ben den zi ya de or ta ma faz la bir şey ka zan -dır maz. Şim di or ta ma bir ye ni lik ge tir mek is ti yor su nuz. Bi raz da hase vi ye tut tu rul mak is te ni li yor. Bu önem li, yap mak ge re kir.

- Ya ni in san lar bu nu oku duk tan son ra de sin ler ki, ya hu buada mın bir me sa jı var, bir şey di yor bu. Ya ni o çık sın is ti yo rum.

- So la gö re yap mak is te dik, ya ni bu ko nu da bi zim sol grup lar laepey tar tış ma la rı mız var dı. Es ki den be ri, taa 1970 'lerden be ri. BenMa hir Çayan'ların gün le rin den be ri bi li yo rum. Çok tar tış tık. Hat tabu gi bi so run la rı ilk de fa ağız la rı na alan lar on lar dı. Ben da ha ağ zı -ma al ma mış tım. Bu in san la rın hak kı nı da ve re ce ğiz. Fa kat “iş tebaş la rı na ge len ler” di yo rum. Do ku na ca ğım, o ko nu la ra da do ku na -ca ğız. Doğ ru dur ya ni, du rum si zi de il gi len di ren, bi zi de il gi len di -ren bir aşa ma ya gir miş tir. Du yar lı ol ma lı yız. Türk- Kürt iliş ki le rin debu bi çim bi raz de ğiş me li. Si zin ki iyi; kü çük bir gi ri şim var. Ne ka -dar so nuç ve re bi lir si niz, gü cü nüz ne dir? Ve ya bu ko nu da et kin li ği -niz ne ka dar rol oy na ya bi lir? Fa kat de ğer ver mek ge re ki yor. Biz si -zin le ko nu şur ken bu nu söy le ye ce ğiz. As lın da şu nu da he men ar ka -sın dan söy le ye yim: Bu nu sol'la ge liş tir mek is te di ği miz de mok ra simü ca de le si nin bir par ça sı ola rak gö rü yo ruz. Yi ne çok teh li ke li, yan -lış, son de re ce şo ven an la yış la ra da bir ce vap ge tir mek is ti yo ruz.On la rın o kör yak la şım la rı nı da bi raz cık an la yı şa da vet et mek is ti -yo ruz.

Bu ra da şöy le di ye bi lir: PKK çiz gi si ni bil me miş, öy le böl me-par -ça la ma, böy le düş man ca... De ğil, hiç bun lar la ala ka sı yok as lın da.Me se le im pa ra tor luk lar pe şin de koş mak de ğil se, me se le ger çek tenden ge li bir ya şam kur mak sa, as lın da ya pı la cak çok şey var. Adam

20

eğer im pa ra tor luk hül ya sın da ise, bu olum suz luk lar, bu ça tış ma larde vam ede cek. Ama ger çek ten onur lu bir halk, ulus ya ra tıl mak is te -ni yor sa, en az ken di si ne la yık gör dük le ri nin yüz de yir mi be şi ni di -ğer bir halk ke si mi ne la yık gör me dü şün ce sin dey se, yi ne bir lik teya pı la cak şey ler çok tur. Ve biz bu ko nu da çok açı ğız. Bi zi bu ka dargad dar, aman sız, bil mem ka ba güç ten baş ka bir şey an la ma yan di yeilan et mek ye ri ne, çok sı nır lı bir kim li ği ni ifa de et me, adı nı be lir le -me di ye lim; ya ni dün ya da ka pi ta list ül ke sin de de, sos ya list ül ke sin -de de ta nı na nın ya nın da de ve de ku lak ola bi le cek ba zı gi ri şim le reaçık ol duk la rı nı be lir tir ler se, biz bu nu ge liş ti re bi li riz. Ama yi ne şu -nu da söy le ye yim: Oyu na gel me ye bi zim hiç ni ye ti miz yok. Benkırk yıl bu ra da ka lı rım, bir şey ler ya pa rım. Çün kü bu ko nu da çokka rar lı yım. Ya ni ben de ken di mi ki şi lik ola rak ha zır lar ken, ba sittak tik le rin kur ba nı ol ma mak için tüm gü cü mü ha zır la mı şım as lın da.Bu ra da ki ya şan tım bu nu ka nıt lar. Bu ra da bu çok de rin olur.Türkiye'de de, ya ni bu son iliş ki ler için de din len di. Bu ko nu da du -yar lı yım. Ve oyu na gel me ye cek ka dar ken di mi yet kin leş tir mi şim.Ama in sa ni is te mi miz de var. Di ye lim bir or tak ya şa ma çok is te -mim var. Ya ni bir Kürt le bir Türk ten da ha iyi ya şa ma sı nı be ce re bi -le cek ka dar si ya si, sos yal, kül tü rel bi ri kim var. Biz bu nu, di ğerulus lar la, di ğer halk lar la faz la çe liş me den bu ra da hal le de ce ğiz.Çün kü bin yıl lık iliş ki ler var ve baş ka ça re si yok. Şim di böy le olun -ca da, ar tık bu ça ba bir ga ze te ci lik ola yı nı aşı yor. Bu çok açık. Du -yar lı ol mak, de di ğim gi bi ken di yurt se ver li ği mi zin bir ge re ği dir.Ke sin öy le an la şıl ma lı dır. Yok PKK bil mem avu kat lık yap tı, avu ka -tı ol du!.. Dün ya da bir halk avu kat sız da ye şe rir. Avu kat la ra da faz laih ti yaç yok tur. Ko nuş tu ra cak bir şe yi var sa ko nuş tu rur. Bu ra da bü -tün in san la ra söy lü yo rum: Ya şa mak is ti yor su nuz... Ya şa mak çokgü zel... Ama böy le olum suz ya şa mak boş ya şa mak tır!..

Tarih�boyun�ca�Kürt-Türk�iliş�ki�le�ri

- İlk ola rak siz den, ta rih sel açı dan bir ola ya bak ma nı zı is te -ye ce ğim. On dan son ra, siz han gi dö nem den iti ba ren dev re ye gi -ri yor su nuz? Ne den gir di niz? Na sıl gir di niz? Kim, han gi güç si zi

21

it ti? On dan son ra, o ta rih sel bö lüm bit tik ten son ra, ak tü el dö -ne me gi re ce ğiz. Ya ni gün lük ya şan tı nız da o olay la rın ne de ni neka dar... Son ra ki bö lüm de de di ğer grup ve ül ke ler le iliş ki le ri -niz. Sov yet ler Birliği'ni na sıl gö rü yor su nuz? Amerika'nın ro lü?Ortadoğu'da Su ri ye ile iliş ki le ri niz? Ta la ba ni, Bar za ni ile iliş ki -le ri niz? Ve ta bii bir de ki şi sel, ya ni siz ler le il gi li so ru lar var.Kim si niz? Ken di ni zi na sıl an la ta bi lir si niz? Ba na an la tın. Bun -lar, şöy le böy le 60'a ya kın so ru la rım dır. De di ğim gi bi, ben herşe yi so ra ca ğım, siz çok ra hat lık la “ben bu na ce vap ver mek is te -mi yo rum” de yin, onu ge çe lim.

- Ta ri he iliş kin, Tür ki ye ta ri hi ne iliş kin so ru ola cak mı?- Ha yır. Türkiye'deki Kürt çü lük akı mı na, Kürt çü lük so ru nu -

na iliş kin ola rak... - Ve ya bu nu şöy le be lir le mek da ha doğ ru ol maz mı? Ta rih bo -

yun ca Türk- Kürt iliş ki le ri hak kın da ön ce ne di ye bi lir si niz, bi çi min -de ol maz mı?

- Ha yır. O da olur du. An cak o çok so yut olur, çok ha va da ka -lır.

- Yal nız özen le bir gi riş ge re ki yor sa nı yo rum. - Olur. Ya ni ben şu nu şey ya pı yo rum. Siz bu gün ge ri ye bak tı -

ğı nız za man, Os man lı lar ile Kürt ler ara sın da ki iliş ki ler ney miş?İs tik lal sa va şın da Kürt ler ne rol oy na mış? Ne den oy na mış? On -dan son ra ayak lan ma lar ne den ol muş? Son ra ki o ses siz lik, bü -yük bas kı dö ne mi ve si ze ge le ce ğiz.

- Doğ ru bir yön tem, böy le yap ma lı yız. Ben gi ri şi şöy le yap madü şün ce sin de yim: Kürt so ru nu...

- Baş la ya lım mı? Re sim çe ki mi ne, dı şar da... - Baş lar ken, böy le bir gö rüş me ve har ca dı ğı nız ça ba lar için te -

şek kür le ri mi be lirt mek is te rim. Ve böy le du yar lı bir so ru nun ta kip -çi si ol ma nı zı say gıy la kar şı lı yo ruz. Çün kü son de re ce ken di ni da ya -tan bir so run du ru mu na gel miş tir. İs ter PKK'nin be lir le yi ci et ki si al -tın da or ta ya çık tı di ye lim, is ter se bu nun al tın da ya tan de rin bir ta ri -hi ne den ler zin ci ri var dır di ye lim. Bun lar bir leş miş, gü nü mü ze doğ -ru bu so run Türkiye'nin gün de mi ne ken di ni da yat mış ve git tik çe deçö züm için ağır lı ğı nı ar tı ra rak sür dür mek te dir. Türkiye'nin bir çok

22

so ru nu var dır. Bu so run la rın hep si de bir bi ri ne bağ lı dır. Bu gün ente mel so run la rın ba şın da de mok ra si so ru nu tar tı şıl mak ta dır. Böy lebir so ru nun var lı ğı na ke sin ina nı yo ruz ve bu so ru nun da bi ze gö reen önem li bir par ça sı Kürt so ru nu olu yor.

Bu so run şim di ye ka dar Tür ki ye ka mu o yu na açıl dı ğın da, ge nel -lik le hep art ni yet ara nır, hep ba zı ya ban cı el le rin iç du ru mu ka rış -tır mak için ço mak sok tuk la rı bir so run ola rak an la tıl mak is te nir.“Dış kö ken li dir, tek mil le tiz, böl mek-par ça la mak is ti yor lar, onuniçin icat edil miş tir, oyu na gel me ye lim” de ni lir. Ta bii bu te mel de bü -tün dev let yö ne ti mi ve ka mu o yu da ken di ni ko şul lan dır mış tır. Ken -dim, bu po li ti ka yı çok ya kın dan ta nı rım. Hat ta bu po li ti ka nın uzunsü re et ki si al tın da ya şa dık, ona kar şı mü ca de le ye ka rar ver mek vegi de rek bu ka ra rı da ha ra di kal leş ti re rek uy gu la yıp uy gu la ma manok ta sın da epey dü şün mek gi bi, bu ko nu da bir bi ri ki min sa hi bi ol -ma ya ça ba gös ter dik. Ya ni ba ğım sız lık il ke si ni kav ra ma ya ve uy gu -la ma ya, de mok ra si yi bu te mel de al gı la ma ya ça lış tık. Bu kav ram la -rın ar ka sı na düş tük. Pra tik le ri na sıl ve biz ler ne ler yap ma lı yız? Ha -ni o 1970 'lerde, bi li yor su nuz çok ya kı cı bir tar tış ma var dı: “Ba ğım -sız Tür ki ye, de mok ra tik Tür ki ye” tar tış ma la rı. Bu kav ram la rın ençok yük sel til di ği bir aşa ma da bu po li ti ka ya gir dik di ye bi li rim. Vebu gi riş te ulu sal so run ya gö rü lü yor du, ya gö rül mü yor du. Var dı oza man, iş te Irak Kürdistan'ında bir ayak lan ma, bir ha re ket ge li şi -yor du.

- O za man doğ ru dan doğ ru ya o dö ne me gi riş...- Gi riş ya pı yo rum. O yön lü be ğe ne cek si niz.- Ha, par don.- Et ki le ni yor duk ama, duy gu sal bir et kiy di. Öy le si ya si, bil mem

ide o lo jik bir et ki de ğil di. Asıl et ki yi, di ye bi li riz ki Türkiye'nin oson de re ce tar tış ma lı or ta mın da ya şa dık. Tür ki ye li genç ler, ay dın laren çok bu ke li me le ri di le ge ti ri yor, uğ ru na kav ga lar ya pı yor lar dı. Vebiz de, böy le si ne bir aşa ma da bu or tam içi ne gir dik. İş te üni ver si teor ta mı dır, Si ya sal Bil gi ler Fakültesi'dir, bun lar si ya set öğ re ti yor.Bun la rın en be lir gin ders le rin den ba zı la rı, eko no mi po li tik tir, si ya -sal ta rih tir, ta bii ka pi ta lizm ve sos ya liz min in ce len me si dir. Ve bir desı ca ğı sı ca ğı na bir mü ca de le var dı. Bü tün bun lar, bu so run üze rin de

23

dur ma mı za yol aç tı. Bir yan da gel di ği miz kö ken, Kürt hal kı nın enyok sul ve Kürt çe yi ha len ko nu şan bir ai le or ta mı, bu ka dar çağ dı ğıtop lum, ai le ko şul la rın dan gel me, di ğer yan da bu ka dar so run la rıntar tı şıl dı ğı bir or tam var dı. Bun lar bü yük çe liş ki ler dir. Biz bu çe liş -ki le ri bi lin ce çı kar ma ya ça lış tık ça, do ğal ola rak so ru na gi re cek tik.Ta mı ta mı na ge liş me ler böy le baş la mış tır.

Bi zim di ğer le rin den far kı mız şu: Türkiye'nin o di ğer sol güç le rive özel lik le Dev rim ci Genç lik (Dev- Genç), on dan do ğan THKP-C,THKO, TİK KO ben ze ri ku ru luş lar var dı; biz on la rı eleş tir dik. Va -tan se ver lik ve de mok ra si uğ ru na sa vaş mak yö nün de id di a la rı var dı.Fa kat Tür ki ye ger çek le ri ni tam kav ra ya ma ma ve için de bu lun duk la -rı el ve riş siz ko şul lar, ger çek ten bü yük kah ra man lık ör nek le ri ol ma -la rı na rağ men, ezil me le ri ne yol aç tı. Da ha son ra ge liş ti ri len grup lar,yi ne bu me se le le ri çok dil le ri ne do la dı lar, ama faz la bir çö züm le yi ciöğe kat ma dan 12 Eylül'e ya ka lan dı lar. Da ha cid di bir mü ca de le yegir me den, as lın da ba na gö re da ha 12 Eylül'den ön ce, iç ye ter siz lik -ler so nu cu ken di da ğıl ma la rı nı, tü ken me le ri ni ha zır la mış lar dır. Budu rum da 12 Ey lül, as lın da ken di li ğin den bir sü re ce son dar be yivur muş olu yor.

Bi zim du rum öy le de ğil di. Biz il ke le rin pe şi ne düş tük. Bu nuTür ki ye or ta mı na uy gu la ma gü cü müz ol ma yın ca ve ya bu nu baş kagüç ler da ha faz la ya pı yor du ru mu nu gö rün ce, git tik çe Kürdistan'ayö nel me ye ça lış tık. Bu nu uzun uzun an la tı rız. 1975 'lerden iti ba renye ni bir or ga ni zas yo na yö nel dik, 1980 'lerde ha re ke ti miz yük sel di.Za ten or du nun da bu na ce va bı as ke ri yö ne ti me geç me ha zır lık la rıy -dı. O gün ler, bi zim için çok sı kı şık gün ler di. Bu işe de vam et mek vede vam edi le cek se na sıl et me miz ge rek ti ği ne da ir de rin en di şe ler lebir lik te, ama yi ne de bir il ke yi ko nuş tur mak ve bu nun ge rek le ri nisür dür mek ge re ki yor du. Bu iki lem ara sın da biz, ar tık Türkiye'de taşçat la sa bir kaç ay ayak ta ka la bi lir dik. Bu nun için, ne fes alın mak is -te ni yor sa bir yurt dı şı pra ti ği ne ih ti yaç var dı. Bu ken di si ni da yat tıve Or ta do ğu ala nı na çık tık.

Çe liş ki le rin en çok yo ğun laş tı ğı Or ta do ğu ala nın da ki pra tik dekap sam lı an la tı la bi lir. Bu ra da po li ti ka ger çek ten çok acı ma sız ya pı -lır. Her ke si, her gü cü, an la yı şı, po li tik öl çü ye vu ra rak tar tar lar ve

24

ona gö re de ğer ve rir ler. Ve bu, ke sin lik le ken di po li ti ka la rı nın ge -rek le ri dir. Şim di biz bu nu bu ra da ya şa dık. Ama ya şar ken, şu nu dasöy le ye yim: Tüm gü cü müz le ken di çiz gi mi zin, po li ti ka mı zın ge rek -le ri ni iş le me ye ve iğ ne ucu ka dar yer bu lur sak ya rar lan ma ya ça lış -tık. Ve ke sin lik le, ne baş ka la rı nın ken di salt çı kar la rı için kul lan -mak, (ki bu nu is te yen ler çok tu) ve ne de bi zim bu na he men evet de -me miz bi çi min de ol du. Ama çok önem li bir po li tik are na ol du ğuiçin, her kes so nuç al mak is ter ve iyi ça ba har ca yan, sa bır lı-ol gundav ra nan, po li ti ka da ge liş mek is te yen ler bi raz so nuç ala bi lir di. Bu -nu yap tık ve en azın dan ör gü tü ge liş tir me im ka nı el de et tik. Şu nuda söy le ye yim: Bu, öy le Türkiye'nin aley hi ne şey tan ca plan lar ge -liş tir mek is te yen le rin bir yak la şı mı de ğil dir ke sin lik le. Evet,Türkiye'den bu te mel de ta viz ko par mak is te yen ler ola bi lir. Ama bizda ha çok ça ba har ca yıp güç ol duk ça, ken di le ri nin de ya rar la na bi le -cek le ri ni gö re rek bir ya şa ma im ka nı ver miş ler dir. Ay rı ca biz bu ra daşe hit ver dik. Ya ni ta ma men ken di eme ği miz le bir ya şa ma im ka nıel de et miş olu yo ruz. Ta bii biz bu nu, par ti yi ge liş tir me de kul lan dık.Bil di ği niz gi bi, bu gün doğ ru ve önem li bir so ru nu gün ışı ğı na çı kar -dık. Bu na gel mek is ti yo rum.

So run ön ce ka bul edil mek is ten mi yor du. Siz ler ta ra fın dan da,uzun sü re bu bi çim de san mı yo rum kav ran sın ve ya üze ri ne gi dil mege re ği du yul sun. Da ha çok ye ni dö nem de, mü ca de le mi zin bu gün le -re doğ ru ge liş me siy le, 3-4 yıl dır dik kat çek miş tir. En azın dan ba zıso nuç lar or ta ya çık mış tır. Doğ ru dur, ben de o inanç ta yım ki, so runson de re ce po li tik bir so run ha li ne gel di. Tür ki ye ka mu o yun da da,so ru nun sa de ce Türkiye'nin bü tün lü ğü nü dü şü ren, sa de ce dış güç le -rin bir da yat ma sı ol du ğu na git tik çe da ha az in san ina nı yor. Ve ger -çe ğin o ol ma dı ğı, en üst dü zey de ki yet ki li ler de da hil ol mak üze re,git tik çe da ha çok an la şı lı yor. Ta ma men öz gü cü ne da ya nan in san la -rın bir ha re ke ti ol du ğu bi li ni yor. Bu gün or du nun, biz zat ge ne ral leriçin ya yın la dı ğı ki tap lar var. 2000'e Doğ ru ve ben ze ri ya yın lar bu nuiş li yor. On lar, ne ka dar acı ma sız ko şul lar da ha re ket et ti ği mi zi iyi bi -lir ler. Bu na rağ men so run or ta ya çık mış tır. So ru nun ka bul edil me yebaş lan ma sı, bi zim için olum lu, doğ ru bir adım dır. Biz, şim di ye ka -dar, he men za fe re ula şı rız di ye bir şey söy le me dik. Ba zı la rı bu ha -

25

yal de, bu bek len ti de ola bi lir. Türkiye'de de mok ra tik or ta mı ze hir eden, hat ta Türkiye'nin tu tar -

lı bir ba ğım sız lık po li ti ka sı nı da an la şıl maz kı lan ve bi la kis git tik çeda ha faz la an ti de mok ra tik ve dış po li ti ka da ta viz ler ve ren te mel ne -den ler den bi ri ni de bu so run oluş tu ru yor. De ni le bi lir ki Tür ki ye,Os man lı İmparatorluğu'nun da son dö nem le ri da hil ol mak üze re,ke sin ti siz bir öl çü ge liş tir di. Bu ko nu da çe şit li dış güç le re da ya na -rak oluş tu ru lan den ge yi, Kürdistan'daki ayak lan ma la rı, is yan la rı ez -dir mek te kul lan mak is te miş tir. İn gi liz ler le iliş ki le rin de bu çok ba -riz dir. Bi rin ci Dün ya Sa va şı son ra sı kur tu luş sa va şın da Fran sız lar lailiş ki le rin de bu çok ba riz dir. Yi ne 1925'de Sov yet ler le gir di ği o an -laş ma var dır, bu da çok ba riz dir. NA TO ile iliş ki de böy le dir. Gü nü -mü ze doğ ru gel di ği miz de du yu lan en di şe, hep dı şar dan güç ara mak,ya ni ba ğım sız lı ğı nı bi tir mek pa ha sı na da ol sa bu so ru nu im hay latas fi ye et mek. Bu bir ger çek tir. Bu nu bi raz aça ca ğız, aç ma ge re ği nidu yu yo ruz.

Bu ra da şu an la şı la cak tır: “Kö kü dı şa rı da” ne dir, ne de ğil dir?Türkiye'nin ba ğım sız lı ğı ne dir, ne de ğil dir? Bu so ru na mut la kaaçık lık ge tir me miz ge re ki yor. Ger çek ler ney se or ta ya çık sın ve ka -mu o yu ona gö re ka rar ver sin. Ya ni Tür ki ye hal kı na say gı lı ol makge re kir. Biz du ru mu mu zu or ta ya ko ya rız, bu id di a la rın sa hip le ri dedu rum la rı nı or ta ya ko yar ve halk ka rar ve rir. Biz bun dan ya na yız.“Halk lar na sıl ya şa mak is ti yor lar sa öy le ya şa sın lar” ka ra rıy la ger -çek le rin or ta ya çık ma sı te me lin de olur sa, biz her şe yi ya pa rız. De -mek is te di ğim, bi zim di re niş fa a li yet le ri miz so ru nu gün dem leş ti ri -yor. Siz le rin de bu nu iç ten lik le ka bul ede rek yö nel me niz, ken di ga -ze te niz de bu nu iş le me niz bi ze an lam lı ge lir. Çok ka ba ve sığ bir in -kar cı yak la şı mın Türkiye'nin de çı ka rı na ol ma dı ğı nı vur gu la ma nızye rin de dir. Yi ne bi ze yö ne lik doğ ru ya ya kın ba zı be lir le me ler ol ma -sı na rağ men, bi ze gö re epey sub jek tif yak la şım la rın da ol du ğu nube lirt mek ge re ki yor.

Bi zim le bu gö rüş me is te mi ni zi doğ ru lar icap et tir di. Eğer doğ ru -lar ko nu şul mak is te ni yor sa, bi zim de el den ge le ni yap ma mız ge re -kir. Kal dı ki, da ha ön ce de de di ğim gi bi, say gı duy du ğu muzÖrsan'ın bu ko nu da gi ri şim le ri var dır. Bu nun de vam et ti ril me si an -

26

la mın da da bu na ica bet et tik. Mil li yet ga ze te si Türkiye'nin de mok -ra tik leş me mü ca de le si ne bir so luk al dır mak is ti yor. Bu ko nu da birüs lup, bir ne fes al dır ma gi ri şi mi ni gör mek is ti yo ruz ve bu ça ba la rıgö rü yo ruz. Bu na ica bet et mek de ye rin de dir. Bu ne den le biz bu gö -rüş me yi ger çek leş tir dik. Bu gö rüş me le ri ilk de fa siz ler le ya pı yo ruz.Bir ta raf tan bi ze çok şo ven ce yak la şı lı yor ve çok bü yük yan lış lık la -ra gi ri li yor. Bu bi zim açı mız dan da önem li ve ger çe ği mi zi bi razdoğ ru ta nıt ma ya ih ti yaç var. PKK ger çek ten sa de ce şid de ti ne ka darsür dür mek is ti yor? Ha ni şöy le bir dü şün ce var: “ Kürt me se le si ay rı,PKK ay rı” di ye. Aca ba bu ne ka dar böy le dir? Ta bii bu ko nu daABD'nin bir gö rü şü, Sovyetler'in bir gö rü şü, Ortadoğu'da çe şit ligüç le rin gö rüş le ri var dır; bun lar ne dir? Bu na da açık lık ge tir me ge -re ği var dır. Tür ki ye, ba na öy le ge li yor ki, bu so run la rı bi raz tar tış -mak is ti yor. Bu tar tış ma is te ğin de, res mi ve ya gay ri res mi odak larne ka dar cid di dir? Ona da bir bak mak ge re ke cek tir. Yi neKürdistan'la il gi li çe şit li güç ler, yer li güç ler var ve uzun sü re dir sa -va şan lar da var dır. Ba na gö re, son de re ce çap sız ki şi lik ler de sözko nu su dur. Bun lar da çok şey ler ya zı yor lar, söy lü yor lar. Hat ta ba nagö re, ba zı la rı ken di le ri ni çok ucuz sa tı yor lar. Bu du rum la ra da açık -lık ge tir mek ge re ki yor. Siz de, bü tün bun la rın et ki si al tın da ba zı so -ru la rı so rup ben zer so nuç la ra ulaş mak is ti yor su nuz. Ye rin de dir. Bizde bu nu id rak et tik, di yo rum.

Şim di ye ka dar ger çek ten böy le dü şün dük, ya ni pra tik te yak laş maya rar lı dır di ye dü şün dük. Kürt- Türk iliş ki le ri doğ ru bir dü ze ne, enazın dan tar tış ma dü ze ni ne ka vuş tu rul ma lı dır. Me se le yi sa de ce “ay -rı lık çı lık-bö lü cü lük” di ye rek he men bü tü nüy le red det mek doğ ru de -ğil dir. “Art ni yet li ler, Türkiye'yi böl mek is ti yor lar, baş ka hiç bir şey -le ri yok tur” bi çi min de ki yak la şım la ra bir son ver mek ge re kir. Buka dar iş ken ce ye bu nun için da ya nıl maz. Bu ka dar kan dö kü lü yor,bu nun için ya pıl maz. Ya ni bun lar kö tü ni yet le ri mi zin ese ri de ğil dir.Za ten kö tü ni yet le ri olan in san lar faz la ayak ta du ra maz lar. Şim dibun la ra da açık lık ge tir mek is ti yo ruz. Ya ni bi zi de bi raz an la makge re ki yor. Du rum la rın teh li ke li ol du ğu nu be lir te bi li rim. Bir da habel ki bu tip gö rüş me ler ger çek leş me ye bi lir. Ama yi ne de halk la rı -mı za me saj lar ilet me ge re ği var. Bu na say gı lı ol mak ge re kir. Bu ko -

27

nu da ki bek len ti ler, bü tün bun lar bi zi böy le bir gö rüş me ye ge tir di.Umut edi yo rum ki, bu gö rüş me ler sa de ce sı ra dan bir ga ze te ci lik gö -re vi nin ye ri ne ge ti ril me si ola rak an la şıl maz. Ga ze te nin cid di birsos yal, hat ta si ya sal ve kül tü rel ih ti ya cı ye ri ne ge tir di ği ni iyi bi li yo -ruz. İs ti yo ruz ki, bu da bir hiz met ol sun. Baş ka tür lü an la şıl ma ma lı -dır. Ya ni biz bu ko nu da hiç bir ön yar gı, ba sit bir yak la şım için de ol -ma ya ca ğız. Bu na yö ne lik ola rak, siz le rin de ve ga ze te ni zin de bubi çim de dav ra na ca ğı na da ir umu du mu zu be lirt mek is te riz.

Bi rin ci so ru nu za ce vap ver mek is ter sem...- İs ter se niz, eğer siz da ha uy gun gö rü yor sa nız, doğ ru dan

doğ ru ya si zin dö ne mi niz den gi re bi li riz. Ya ni çok ge ri de ki ta ri hibı ra kıp si zin dö ne mi ni ze...

- Bu na da ha son ra mı gir sek ?- Ön ce ta ri hi ya pa lım di yor su nuz.- Kı sa bir ta ri hi gi riş ya par sak du rum da ha iyi an la şı lır.- Ta mam olur. Os man lı dö ne min den iti ba ren.- Çün kü, PKK'nin olu şu mun da ta rih sel yak la şı mın çok bü yük et -

ki si var dır. Biz zat ben bu nun için de yim. Eğer doğ ru bir ta rih sel an -la yı şa ulaş ma say dık, böy le si ne bir pra tik so nu ca da ula şa maz dık.Bu açı dan, inan cım bu ol du ğu gi bi, bü tün in ce le me-araş tır ma vedo la yı sıy la ha re ke tin so rum lu lu ğu nu ka bul et me de bu bi çim de ol -muş tur. Ta rih de mek, bu ha re ke tin so rum lu lu ğu na kat lan mak de -mek tir. Do la yı sıy la, ta rih ten ko puk bir PKK de ğer len dir me si ni benger çek çi bul mu yo rum. Biz zat ken dim ya şa dım, hem de bi rin ci de -re ce de. Çok yo ğun bir bi çim de so rum lu lu ğu nu kal dır dı ğım bir ha re -ke tin da yan dı ğı te mel le ri açık la mak zo run da yım.

Baş lan gıç tan iti ba ren ta ri he da ya na rak bu so ru na gir me ni ye timvar dı. Sü reç için de ta rih bi lin ci ge liş tik çe, ta ri he da ha doğ ru yak laş -ma im ka nı el de et tik çe (ki, Türkiye'de bu zor dur), Türkiye'de bu gündoğ ru bir ta rih an la yı şı tar tış ma sı da baş la tıl mış tır. Bu iyi dir, doğ ru -dur. Res mi ta rih an la yı şı dı şın da ob jek tif bir ta rih an la yı şı na ulaş -mak ye rin de bir ça ba dır. Bi zim ki de bu ça ba la rın bir kıs mı ola rakde ğer len di ril me li dir. Biz bu nu çok tan ger çek leş tir me ye ça lı şı yor -duk. Çün kü res mi ta rih an la yı şı için de bi ze hiç bir yer yok tur.

Kürt- Türk iliş ki le ri ta rih te bir ger çek tir. Ve bu, sos yal ve kül tü rel

28

dü zey den tu ta lım önem li si ya sal dö ne meç ler ka dar çok önem li veken di ni du yu ran bir iliş ki ol muş tur. Kürt- Türk iliş ki si siz de çok sı -nır lı dır. Ta ri hi bil gi le ri me gö re ben bu nu söy le ye bi li rim. Ör ne ğin,ilk Türk boy la rı Ortadoğu'ya doğ ru gel di ğin de, Bü yük Sel çuk lu İm -pa ra tor lu ğu bi çi min de İran'da ken di ku ru lu şu nu ger çek leş ti rir. O za -man “Kür dis tan” de ni li yor, bu te ri mi ay nen Sel çuk lu Sul ta nı (tah -min edi yo rum Me lik Şah'tır ve ya o dö nem de ki bir sul tan dır) kul la -nı yor. Kür dis tan eya le ti ni ka bul edi yor ve ona sta tü ta nı yor.Ortadoğu'ya gi riş te Kürt ler le na sıl iyi ge çin me si ge rek ti ği ni açık çasöy ler, bu na dik kat çe ker. Kürt ler le iliş ki ler den de ya rar la na rak Ab -ba si Sul tan lı ğı nın içi ne gi rer ve son ra zap te der. Kürdistan'da ça tış -ma la rı da olur. Fa kat en azın dan on la rın sta tü sü ne (ki, ge liş miş birbey lik sta tü sü dür) say gı lı ol ma, uz laş ma çok cid di bir ger çek tir. Da -ha son ra bu nu Ya vuz de ne ye cek tir, M.Ke mal de ne ye cek tir. Bu nunan la şıl ma sı bü yük önem ta şı mak ta dır. O dö nem de Kürt bey lik le riy -le uz laş ma du ru mu, İran mir lik le riy le olan dan da ha iler de bir uz laş -ma du ru mu dur. Bun da çe şit li et ken ler rol oy nar. Ko ca man, ge liş mişdü zey de olan bir Kürt top lum sal sis te mi ni, bey li ği ni kar şı sı na ala -rak Anadolu'ya açı lım son de re ce zor dur. Her hal de bu ol gu nun uz -laş ma üze rin de ki et ki si bü yük tür. Ve iliş ki le rin, sü rek li şid det de ğilde, böy le uz laş ma ya nı ağır ba sar. Bu te mel de sa nı rım halk la rın dabel li bir yo ğun laş ma sı var dır. Özel lik le o za man Kürt le rin da hagüç lü olan kül tür ya pı sı için de Türk boy la rı nın eri me si söz ko nu su -dur. Bu gün bi le bu nun ka lın tı la rı var dır.

Böy le bir gi riş ya pı la bi lir. Kürt- Türk iliş ki le rin de ta rih te böy lebir ilk te mas söz ko nu su dur. Çok kı sa ca de ğer len di rir sek, ger çek tenbir bir le riy le hem ça tı şı yor lar, hem uz la şı yor lar. Ba zı bey lik ler biz -zat Türk ler ta ra fın dan ku ru lu yor. O bil di ği niz gi bi, Ar tu ko ğul la rı,bil mem çe şit li...

- Ama ra hat bir iliş ki var.- Ta bii. As lın da o an lam da var. Ya ni o iliş ki ler bu gün da hi iyi in -

ce le nir se, ger çek ten bu gün kün den da ha po li tik ge li şen iliş ki ler olu -yor. Bir bir le ri ni an la ma ya ça lı şır ken de, uz la şır ken de, hoş gö rü veçı kar la rı gör me var. Me se la, Anadolu'da so nuç al mak is ti yor lar. Bu -nun için Kürt ler le açık iliş ki le re ih ti yaç var ve bu nu ya pı yor lar.

29

- Ni te kim Türk...- Ta bii, onu söy le ye ce ğiz. Ve bun lar mut la ka iyi bi lin me si ge re -

ken ger çek ler dir. En azın dan Türk lü ğün ge li şi mi ne kan ver miş tir.Ama res mi ta ri hin in kar cı yak la şım la rı ver me miş tir.

Türk- Kürt iliş ki le rin de ki açık lık, esas iti ba riy le Türkiye'nin deda ha faz la ba ğım sız lı ğa ulaş ma so ru nu dur. Onu ko ya ca ğım. Bu iliş -ki dö ne min de bi lin di ği gi bi kül tür ler ka rı şı yor ve as lın da or tak birya şa ma var. Kürt bey lik le ri de var, Türk bey lik le ri de olu şu yor. Ba -zı la rı ge niş li yor, di ğer le ri da ra lı yor. So nu na ka dar düş man ca biryak la şım dır da de me ye ce ğiz. De dim ya, me se la İran iç le rin de bel kisert çe dir, Ana do lu iç le rin de bi raz da ha sert çe dir, ama Kürdistan'dabi raz da ha yu mu şak ça dır. Ya ni mev cut po li tik sta tü ko yu mu şak tır.

Da ha son ra Türk ler, Ma laz girt sa va şıy la Anadolu'ya gi riş yap -mak is ter ler. Ta rih, o za man Alparslan'ın or du sun da, Kürt aşi retbey lik le rin den der len miş 20 bi ne ya kın Kürt sa vaş çı sı nın bu lun du -ğun dan bah se der. Be nim sı nır lı in ce le mem var dır. Sa nı rım or du nunönem li bir ye kü nü dür bu ve ba şın da da yi ne Kürt bey le ri var dır. Ta -bii o za man “or tak İs la mi inanç” de ni lir. Ama bun lar, Bi zansİmparatorluğu'ndan çı kar la rı sar sı lan ke sim ler dir. İs la mi yet bun daide o lo jik bir et ki ya par. Ama özün de böy le çı kar lar da var ve bu nuniçin sa va şı yor lar. Şu nu de mek is ti yo rum: O gü nün sa vaş çı lı ğın daKürt le rin ro lü nün kü çüm sen me me si ge re kir. Bi zans or du su nun ye -nil gi sin de ve Türk le rin Anadolu'ya gi ri şin de bu böy le dir. Çok iyibi lir si niz ki, Türk ler özel lik le Erzurum'da, bu gün kü Azerbaycan'dası kış mış du rum da dır lar. Ge lir ler, ora da yo ğun la şır lar... Ana do lu iç -le ri ne yö ne liş te böy le si ne bir du rum ol muş tur. Ege men sı nıf lar açı -sın dan bu böy le, onu söy le ye yim. Ta rih, bu nun böy le ol du ğu nu or -ta ya ko yu yor.

Bil di ği niz gi bi, da ha son ra Ana do lu Sel çuk lu İm pa ra tor lu ğu ge li -şir. İliş ki ler o ka dar faz la ge liş miş de ğil dir. Bu te mel de Kürt le rin,da ha çok iç bey lik le ri ni güç len dir me, ge liş tir me du rum la rı söz ko -nu su dur. Bu na geç me den ön ce şu nu da be lir te yim: Bü yük Sel çuk lu -lar dö ne min de Kürt le rin güç lü bir si ya sal ku ru lu şu var: Yak la şık sı -nır la rı Urfa'dan Van'a ka dar uza nan Mer va ni Kürt Dev le ti. Yüz yılya şa ya bil miş bir dev let tir bu. Ve ora da Kürt kül tü rü nün ya zı lı bel -

30

ge le ri ve ger çek ten güç lü şa ir le ri or ta ya çık mış tır. Bu nun bel ge le riçok net tir. De mek is te di ğim, “o za man Kürt ler çok ge riy di” an la yış -la rı doğ ru de ğil dir. Kürt le rin sos yal, si ya sal or ga ni zas yon la rı hiç deTürk le rin du ru mun dan az de ğil di, ge ri de ğil di.

Os man lı la rın do ğu şu nu bi li yor su nuz, uzun sü re ba tı da ki fe tih ler -le uğ ra şır lar. Yavuz'la bir lik te do ğu ya bir yö nel me olur, bu nu da bi -li yor su nuz. Ora da da ra kip bir im pa ra tor luk do ğar. Şim di o dö nem -de çok il ginç olan du rum şu dur: İran Sa fe vi Dev le ti doğ du ğun da,16. yüz yı lın baş la rın da Kürt Bey lik le ri bir dal ga lan ma ha lin de dir ler.Şe ref xan biz zat o dö ne mi ya şa mış tır ve iş li yor. Ha ni o 23 Kürt be -yi nin İran sa ra yın da çe şit li bo yun eğ di ril me le ri ve ya uz laş ma la rı...As lın da bir si ya sal bir lik te lik de var dır, ama ki min ön der li ğin de, ki -min le hin de, ki min aley hin de? İş te böy le bir du rum ya şa nı yor, hemde yo ğun ca. Bu du rum bi raz da gü nü mü ze ben zer, mev cut İran-Türk iliş ki le ri ni anım sa tan şey ler var dır. İş te o dö nem de Yavuz'unyö ne ti min de Os man lı Dev le ti bi raz ge li şi yor. Ay nı za man da Şiamez he bi de Anadolu'da çok yay gın bir mis yo ner fa a li ye ti için de dir.Taa Antalya'ya ka dar, özel lik le Türk men ler ara sın da ge niş bir pro -pa gan da fa a li ye ti var. Ger çek ten Os man lı Devleti'nin Sün ni mez -hep li yük se li şin de cid di bir teh li ke var, bu na dik kat et mek ge re ki -yor. Türk men leş me nin Ale vi leş me, Şi a laş ma te me lin de ge liş me si,as lın da bü yük bir sı nıf kav ga sı dır da. İm pa ra tor luk yük se lir ve için -de önem li bir aris tok rat ke sim olu şur ken, Türk men ler aşi ret üye li -ğin den dü şer ler. Bu düş me, çok şid det li bir ça tış ma dır ve çağ rı yıya pan İran'dır. İş te onun da mez he bi, do ğu şu bel li dir. Kal dı kiİran'daki im pa ra tor lu ğun ku ru cu la rı da Anadolu'dan gi di yor. Bu,bü yük bir al tüst oluş tur.

De mek is te di ğim, Kürt bey lik le ri nin, İran'ın var lı ğın da böy le birha re ket len me yi ya şa ma la rı, hi ma ye yi ara ma ve ken di bir lik le ri nioturt ma gi bi bir ara yış la rı söz ko nu su dur. Anadolu'da da Türk men -le rin bü yük bir ha re ke ti var dır. Ya vuz bu nu bü yük bir teh li ke ola rakgö rür. Bi li yor su nuz, Ku yu cu Mu rat Pa şa, kırk bin ta ne si ni ku yu la radol du rur, ce set har ma nı gi bi kel le ler den har man ya par. De mek is te -di ğim, bu cid di bir çe liş ki dir ve im pa ra tor lu ğun do ğu da ne fes al ma -sı bu çe liş ki le rin du ru mu na bağ lı dır. Bu ih ti yaç la Kür dis tan üze rin -

31

de ça lı şı lır. Kürdistan'daki bey lik le rin ço ğu Sünni'dir. O dö ne me aitha len eli miz de ta ri hi bir çok bel ge var. Bit lis Emirliği'nin hi ma ye -sin de ye tiş miş İd ris-i Bit li si, o za man ki Os man lı sul tan la rı na epeybil gi ve rir, da vet eder. Böy le bir bir lik ara yı şı var dır. “İş te çe liş ki le -ri miz böy le dir, Kürt bey le ri ka za nı la bi lir” der. Ya vuz, im za lı be yazka ğıt gön de rir, bu nun bel ge si ni bi li yor su nuz. “ Kürt bey lik le ri” di yeNaz mi Sevgen'in bir ki ta bı var dı, o bel ge le ri ol du ğu gi bi ki ta ba al -mış, in ce le ne bi lir. Ya vuz, im za lı boş ka ğıt gön de ri yor, “ne ya zar sanbu na yaz” di yor. Yi ne çe şit li he di ye ler ve al tın gön de ri yor. Bun la rıit ti fak ge liş ti re bil mek için ya pı yor. Bu ko nu da uzun bir sü re ça lı şı -yor ve sa nı rım önem li bir ke si mi nin des te ği ni alı yor. Ve bu it ti fak labir lik te, bil di ği niz gi bi, o Çaldıran'daki sa va şı ka za nır. Bu ra da Kürtemir lik le ri nin ro lü çok be lir gin dir. Sa vaş, bir an lam da on la rın gü cüüze rin de yü rü tü lür.

Sa vaş son ra sın da bir sta tü ko kur mak is te di ğin de şu nu söy ler (yi -ne o bel ge ler de çok açık ola rak var dır): “He pi niz bir bey ler be yi se -çin, onun la mu ha tap ola lım.” Ya ni bi zim ki le rin bu ko nu mun dan da -ha faz la bir Kür dis tan sta tü sü is ti yor. Bir ne vi fe de ral bir dev let is ti -yor. Hat ta bir bi ri ne çok denk ge len iki si ya sal gü cün it ti fa kı nı is ti -yor. Gü ney de Arap sa ha sı na, do ğu da İran'a kar şı böy le bir Kürt or -ga ni zas yo nu is ti yor. On lar sa, “biz ara mız da ge çi ne me yiz, Kürt lerken di ara la rın da bir baş se çe mez ler” di yor lar. Ay nen böy le dir.

- Var ama, Kürt le rin o du ru mu da var.- Re a li te bu, ya ni ger çek lik bu dur. “Siz bi ze bey ler be yi ta yin

ede cek si niz” di yor lar. Bun lar ay nen o bel ge ler de var dır. İlk de fa or -da bir bey ler be yi ta yin edi lir. Sa nı rım bey ler be yi İs ken der bey dir.Çok tu haf, o köy de ha len Re cai İs ken de roğ lu var dır. “PKK ile dev -let di ya log için de ol ma lı” di yor du. Se çim ler den ön ce öy le bir şeysöy lü yor du. Ben o kö yü gör düm, o köy de ta pu la ma yap tım... İs ken -der bey, ilk de fa bir bey ler be yi ola rak ta yin edi li yor. De di ğim gi bi,Yavuz'un ilk bey ler bey li ği böy le or ta ya çı kar. Eğer Kürt ler bir li ği nikar şı la sa lar, as lın da or ta ya iki dost dev let çı ka bi le cek. O za man buka dar se vi ye ya kın lı ğı söz ko nu su dur.

Ta ri hi bi lir si niz, im pa ra tor luk baş lan gıç ta bu uz laş ma ya bağ lı -dır. Ya ni özel lik le çe liş ki le ri de vam et tik çe, bu na bağ lı dır ve bun -

32

dan epey ya rar da gö rür. O ge niş is ti la lar için, Anadolu'da ol sun,onun la bi ti şik olan Kürdistan'da ol sun, böy le si ne bir uyu ma ih ti -yaç var dır. İm pa ra tor lu ğun, do ğu da ol sun ba tı da ol sun, ra hat la ma -sın da bu uz laş ma nın pa yı bü yük tür. Bi raz o za man ki çer çe ve le ride ğer len di re lim. Açık ki bu isa bet li dir: Bu uz laş may la, do ğu daİran sal dı rı sı dur du rul muş tur, pro pa gan da sı nın önü ne ge çil miş tir.Hal bu ki da ha Çal dı ran sa va şın dan ön ce, Mar din bi le İran'ın ha ki -mi ye ti al tın da dır, hat ta Urfa'ya ka dar ge li yor. Bu uz laş ma ile bu -gün kü sı nır la ra ka dar çe ki li yor. Di ğer yan dan gü ne ye gi der ken;yi ne ta rih ya zar, Mar din ova sın da Kürt bey lik le ri nin ki mi si nin beşbin, ki mi si nin on bin kuv ve ti var dır. Gü ne ye doğ ru gi diş te sa vaş -lar on lar la ka za nı lır. De mek is te di ğim, bu uz laş ma, im pa ra tor lu -ğun do ğu da ve gü ney de mu az zam ken di ni ayak ta tut ma ve güç lüol ma so nu cu nu ve ri yor ki, ha liy le sü re cek. Ge rek li bir uz laş ma ol -du ğu için sü re cek tir. Taa 19. yüz yı la ka dar sü rü yor ve bu yüz yı lage lin di ğin de ta bii ki çok da ra lı yor.

Bu da ral ma nın ne den le ri bi li nir... İm pa ra tor luk Ba tı kar şı sın daçok zor lan dı mı, bir çok top ra ğı kay bet ti mi, da ha faz la ver gi ve as -ke re ih ti yaç olur. Bu ne de mek tir? El de tu tu lan alan lar dan da ha çokver gi, da ha çok as ker al mak ve bun la rın dü ze ni ni sağ la mak tır. Do -la yı sıy la bu ar tık ta rih sel uz laş ma nın bo zul ma sı dır. Bu, II.Mahmut'ta çok ge li şim gös te rir. II. Mahmut'un Os man lı İm pa ra tor -lu ğu için de ki ye ri ni bi li yor su nuz; bir res to ras yon işi ne gir mek is ter,onun için mer ke zi oto ri te ye çok önem ve rir, dev le ti mer ke zi leş tir -mek is ter. Ver gi, pa ra, as ker, es ki den bey le rin ira de siy le ge lir di. On -lar ne ka dar ver diy se. II. Mah mut bun la rı bi rey le re ka dar in dir ge -mek is ter. “Ben as ker ala ca ğım, ben ver gi top la ya ca ğım” di yor. Ya -ni ye ni bir as ke ri ku ru luş ku ru yor. Bu, bil di ği miz is yan la ra yol açar.İs yan lar as lın da taa 1800 'lerden iti ba ren yay gın baş lar ve 1880 'lereka dar de vam eder. O za man ki is yan la rı bi lir si niz, çap lı is yan lar dır.Ve her on yıl da bir tek rar la nı yor. 1808 ve 1815'de, yi ne 1836, 46 ve56'da, böy le dev re vi dir. En bü yük is yan lar dan Ubeydullah'ın is ya nıvar dır ki, Os man lı-Rus sa va şı dö ne mi ne denk ge lir. Rus la rın da oko nu da il gi si var dır. Onu böy le bir Bul gar de ne yi mi gi bi, o za manar dar da sağ la mak is ter ler. Sa nı yo rum o za man İn gi liz le rin, hat ta

33

İran'ın des te ğiy le bu is yan bas tı rı lır. Ab dül ha mit bu nun üze ri ne ge -lir ve ye ni bir po li ti ka ya yö ne lir.

Abdülhamit'in du ru mu bi li ni yor, o za man çe şit li den ge he sap la -rıy la im pa ra tor lu ğu kur tar mak is ter (ve bu kıs men gü nü müz de debi raz da ha ile ri olan bir yak la şım olu yor). Ab dül ha mit di yor ki, anı -la rı in ce le nir se gö rü lür, “Bun la rı eze rek, ken di mi ze düş man ya pa -rak ya rar lı bir so nuç el de ede me yiz.” Bu te mel de ken di ne ya kın ba -zı müt te fik ler se çi yor. İş te Ar na vut la rı, Arap la rı, di ğer müs lü man la -rı ve sa nı yo rum Kürt le ri de bu te mel de ele alır ve on la ra yük sek birpa ye bi çer. Özel lik le Kürt bey lik le ri ne, emir lik le ri ne ye ni den canve rir. 19. yüz yıl da ezil miş ler ya, bun la rı te la fi eder; olum lu bir so -nuç da el de eder. Fa kat şu nu da söy le mek ge re ki yor: Bu gün kü köyko ru cu lu ğun da Abdülhamit'ten bi raz ör nek al mış lar, di yo ruz. Amao ka dar de ğil. Ab dül ha mit Kürt bey lik le ri ne bir şey ler ve rir ken, on -la rın ger çek ten bin ler ce ki şi lik alay la rı var dır. 36 bin ki şi lik “Ha mi -di ye Kürt Alay la rı” var. Ta bii Kürt ler üze rin de dil bas kı sı, kül türbas kı sı söz ko nu su de ğil dir. Hat ta bun lar İstanbul'da ga ze te bi le çı -ka rır lar, bu so run de ğil dir. O dö nem de bu tip ser best lik de var dır.Ama yi ne de ken di si nin le hi ne bir uz laş ma dır. İm pa ra tor lu ğu bi razayak ta tu tar, ha ni o Yavuz'un dö ne min de ki ne ben zer bir bi çim de.Özel lik le Er me ni ulu sal ha re ke ti ne kar şı so nuç alır. Yi ne biz zatKürt ler de ge li şe bi le cek bir ulu sal ha re ke ti de böy le ce tam pon la mış,ege men li ği al tın da gü düm le miş, sap tır mış olur. De mek is te di ğim,bu il ginç bir po li ti ka dır. Ve o po li ti ka dan cum hu ri yet eki bi de epeyya rar lan mış tır. Bu nu da an la ta ca ğız.

Bu po li ti ka yak la şık 1920 'lere ka dar ge lir. Eğer Kürt ler de o za -man di ğer Bal kan mil let le ri gi bi tam bir ayak lan ma du ru mu na geç -se ler di, ger çek ten Türk le rin ve ya en azın dan sul tan la rın du ru muepey güç le şe cek ti. Şu nu da söy le ye yim; o dö nem de yi ne da ha teh li -ke ler var dı. Ya ni bir yan dan si yo nizm-Ya hu di ler Filistin'e ye ni denyer leş mek is ter. Balkanlar'da za ten ka zan kay nı yor. Arap lar baş kal -dı rı sü re cin de. İran'ın du ru mu za ten bel li. Ya ni Kürt le ri de ken di netam düş man yap sa, as lın da cid di bir teh li ke olur. Bu ra da de mek is -te di ğim, Kürt le re gös te ri len yak la şım ta rih sel bir ih ti yaç tır ve İm pa -ra tor lu ğun o ha liy le ayak ta kal ma sın da önem li rol oy nar. Bü tün

34

Türk ön der le ri ve ya ön cü le ri, id dia sa hip le ri için di ye lim, bu nun de -rin bi lin cin de ha re ket et me duy gu su var. Me se la, kri tik dö nem ler deönem li sul tan lar (de dim ya bir Al pars lan, bir Ya vuz, bir Ab dül ha mitgi bi) bu nun de rin bi lin cin de ha re ket eder ler. Bu ra da Türk mil le ti ninvar lı ğı nı da ara mak ge re ki yor, gi de rek o var lı ğı bi le teh dit ede bi le -cek teh li ke le ri gö rür ler. Ve bu na gö re Kürt le re bir rol, bir sta tü ta -nır lar. Bu ta ri hin bel ge le rin de de var dır. En azın dan ta ri hi doğ ru in -ce le mek için bun la rı be lir ti yo rum. Ben zer bir yak la şım M.Kemal'de de bi raz ge li şir. Bu ko nu da Abdülhamit'e po li ti ka da birçap biç mek ge re kir. Şu an lam da: Ya ni o bü tün des po tiz mi ne ve bü -tün ta viz le ri ne rağ men, zor du rum da ne le ri, han gi ger çek le ri te melal mak ve ne ler ver mek ge rek ti ği an la mın da. Ta bii ben bu nu söy lü -yo rum. Ya ni Kürt ulu sal ha re ke ti nin olum lu ge liş me si ni ön le mekaçı sın dan tu ta lım...

- Ama bi linç li bir po li ti ka.- Ya ni kör bir po li ti ka de ğil. Bi raz dü şün ce, bi raz dü şün me var. Şim di İt ti hat ve Te rak ki ci li ğe bir-iki nok ta da de ği ne yim. İt ti hat

ve Terakki'nin du ru mun da Ba tı et ki le ri bi li nir, hat ta ma son luk et ki -sin den bah se di lir. Sığ bir mil li yet çi li ği içer di ği ni söy le mek müm -kün dür. Çok dar il ke le ri var dır ve ne pa ha sı na olur sa ol sun im pa ra -tor lu ğun ayak ta kal ma sı nı ön gö rür. Dik kat ede lim, bu, şu an daTC'nin de po li ti ka sı na te mel de et ki de bu lu nan bir yak la şım olu yor:Bir lik ol sun da na sıl olur sa ol sun, ne yin kay be dil me si pa ha sı naolur sa ol sun. Özel lik le bu ra da an ti-de mok ra tiz mi gör mek açı sın danbu na de ğin mek ge re kir. O za man akıl la rı na şu ge li yor: İm pa ra tor lu -ğu kur tar mak için, ya ni bir lik-bü tün lü ğü ko ru mak için sul ta nı mıde vir mek ge re ki yor? O hal de de vi re lim. Şu gü ce ba ğım lı ol mak mıge re ki yor? Ta ma men, so nu na ka dar Al man la ra bağ la na lım. Şim dibu ra da bir il ke siz lik var. Bir olay ya rat mak is ti yor lar, ama hiç bir il -ke ta nı ma yan bir po li ti ka oluş tu ru yor lar. “İm ha mı et mek ge re ki -yor? Kat li am mı ge re ki yor? Ya pa lım” di yor lar. Bu, as lın da ge liş me -miş bir bur ju va mil li yet çi li ği dir. Ve ger çek ten TC'yi de çok ya kın -dan et ki le miş bir ge liş me dir. M. Kemal'in İt ti hat ve Terakki'ye yö -ne lik şi ka yet le ri, eleş ti ri le ri var. Bu bi li nir. İçin de yer al ma sı na rağ -men, bir çok yö nüy le ger çek çi bul maz, özel lik le tu ra niz me, hat ta

35

sul tan lık la iliş ki le ri ne bi le kar şı dır. Bu an lam da İt ti hat ve Te rak kiiçin de da ha ile ri bir uç nok ta yı ya şa dı ğı da söy le nir. Ama cı lız dır.Bun da da faz la bir so run yok.

He men M. Kemal'in çı kı şı na bir-iki ke li mey le de ğin mek is te rim.Bu ko nu da as lın da çok şey söy le dik. Bu ra da ger çek ten Türk ulu salkur tu luş ha re ke ti nin ye ri ni de biz be lir li yo ruz. Türk ulu sal kur tu luşha re ke ti ne 1920 'lerde us ta ca yak laş mış tır. Baş lan gıç ta öy le çok ra -di kal, çok prog ram lı-plan lı bir gi ri şi mi yok tur. Hat ta bu ko nu da birör güt tas la ğı bi le yok tur. Vahdettin'den mü fet tiş lik iz ni ni alın ca yaka dar bir pa şa dır. Sa de ce bir gö rev li ola rak do ğu ya gi di yor. Gi diş tecum hu ri yet, ba ğım sız lık ül kü sü var, ama ör gü tü ve prog ra mı yok -tur. Sa de ce, “ eğer ge niş yet ki ler le bir gö rev alır sam” di yor, “bu ta -sa rı la rı mı ha ya ta ge çi re bi li rim.” Bu nu, şu nun için be lir ti yo rum:Türkiye'de, san ki M. Ke mal baş tan iti ba ren bü yük bir cum hu ri yet çipar ti kur muş, bu par ti nin teş ki la tı nı adım adım tak tik ler le cum hu ri -ye ti oluş tur muş gi bi bir du rum var dır. Bu bir ya nıl gı dır. Ya ni bu de -mek de ğil dir ki, M. Kemal'in ça pı nı kü çült mek is ti yo ruz. Ha yır,ger çe ği ifa de edi yo ruz.

M. Ke mal böy le bir çı kış tır iş te. O ba ğım lı lık po li ti ka sı nınVahdettin'in eli ni bağ la dı ğı nı, iş ga li ön le ye me ye ce ği ni bi li yor. İş -gal le bir lik te, Türk lük da hil, pek bir şe yin ayak ta ka la ma ya ca ğı nıda bi li yor. Bu açık. Ve za ma nın çok kri tik ol du ğu nu da gö rü yor.Çün kü o za man ga lip dev let ler ta ma men iş gal sü re ci ni baş la tı yor lar.Ve iş gal, adım adım Anadolu'nun iç le ri ne ka dar ge li yor, de ğil mi?Bu da çok açık. Çı kı şın dan dört gün son ra İz mir, kı sa bir sü re son rada İs tan bul iş gal edi li yor. İtal yan lar Antalya'da, Fran sız lar An tep-Ma raş- Urfa'da bu lu nu yor lar. Karadeniz'e za ten İn gi liz su bay la rı in -miş. Sa de ce do ğu da Bol şe vik ler Çar lı ğı aş mış, bu ra da ufak bir ko ri -dor açıl mış tır. Ama ora da da yi ne mil li yet çi lik var, Gürcistan'da,Ermenistan'da. Bun lar da Türkiye'yi, Ekim Dev ri mi ile ara la rı na birdu var ör mek le teh dit edi yor lar. Ka zım Ka ra be kir ora da bir şey le riayak ta tut mak is ti yor. M. Kemal'in ken di si nin ha re ket sa ha sı çokdar, zor be la Samsun'a, ora dan Amasya'ya gi di yor. Ken di ni do ğu yaade ta idam teh li ke si al tın da atı yor. O za man do ğu da, ken di böl ge selhu kuk la rı nı ko ru mak için ba zı ye rel teş ki lat lar var dır. İş te bu ko şul -

36

lar da işe baş lı yor ve ye ni bir şe ye gir mek is ti yor. Fa kat çok kö tü veçok teh li ke li bir du rum la kar şı kar şı ya dır.

Bu du rum da Türk ulu su nun kur tu lu şu için ça re ler dü şü nü yor, de -ğil mi? Her hal de bu ça re ler de de en ger çek çi si ne ulaş mak du ru -mun da dır. İş te bu gün bi le ula şı la ma yan bir Türk-Sov yet iliş ki si var.Ne ka dar dar kap sam lı olur sa ol sun, ona ulaş mış tır. Ve ben ce, en azonun ka dar önem li olan di ğer bir iliş ki si de, Kürt ler le Türk le rin iliş -ki le ri nin mut la ka olum lu yön de hal le dil me si ne iliş kin gös ter di ğidu yar lı lık tır. Dik kat edi lir se, “biz Kürt ve Türk mil le ti” der; yi ne“iki mil le ti yut mak is te yen em per ya liz me kar şı bir lik te ha re ket et -mek ten baş ka ça re yok tur” der. Bun la rı çok net söy ler. Yi ne bir çokKürt şey hi nin eli ni öper. Bir lik için ilk adım olan Er zu rumKongresi'nin ço ğun lu ğu yi ne Kürt aşi ret re i si, se yit le ri, şeyh le ri,bey le rin den olu şu yor. Dik kat ede lim, bu Türk kur tu luş sa va şı nınbaş lan gı cı dır. De ni le bi lir ki, Tür ki ye bu an la yış ve bu uy gu la may lagüç len di. Yi ne böy le si bir baş lan gıç la Türk mil li yet çi li ği ken di nipa laz lan dır dı ve her şe ye ha kim ol du. Da ha son ra za ten sı nır ta nı -maz bir şo ve nizm le her şe yi yut tu.

Ama bu ra da önem li bir şey var. Bu ge liş me han gi te mel de ol du?M. Ke mal, o za man bu iliş ki ye ni ye ol maz sa ol maz ka bi lin de de ğerbi çi yor? Çün kü, o za man dan Kürt le ri in kar et se so nuç ala maz dı.1920 'lerde yüz de yüz Kürt le rin in ka rın dan, hat ta her tür lü im ha dandem vu ran bir po li ti kay la işe baş la say dı, o ala na bi le gi re mez di.Dik kat ede lim, gi re me ye ce ği gi bi, Elazığ'da is yan ha lin de bir AliGa lip ola yı var dır. Ya nın da Bin ba şı No el, ha re ket ör güt lü yor lar,hem de Kürt le ri öne çı ka ra rak. Vahdettin'in de des te ği var. Şim ditam bu en kri tik an da M. Ke mal için gün ler de ğil, sa at ler bi le çokönem li dir. Çün kü, Sivas'a git ti ğin de bi le her an önü nü ke sip onu ya -ka la mak is ter ler. Biz zat Ali Ga lip, ken di at lı la rıy la bu nu yap mak is -ter. Ya ka lan ma sı an me se le si dir. İş te öy le si ne kri tik bir an da ba zıKürt ile ri ge len le ri nin des te ği ni alır. Şim di bu des tek ol ma say dı,tam bir Kürt düş man lı ğı ol say dı ve du ru mu iyi de ğer len di ren is yan -cı bir ön der çık say dı ne olur du? Türkiye'nin kur tu lu şu hi ka ye olur -du. Bu bir ger çek tir.

Şim di 1923 'den son ra Kürt düş man lı ğı nın da ol du ğu ay rı bir me -

37

se le dir. M. Ke mal, mut la ka 1919-20'yi ya şa mak zo run da kal mış tırve ora yı ya şa mış tır. Ora yı ya şa ma dan za ten ne Ana do lu ve Ru me liMü da fa-i Hu kuk Cemiyeti'ne ula şır, ne TBMM'ye ula şır, ne de buba şa rı ya, za fer le re ula şır dı. Şim di Tür ki ye, san ki bun lar hiç yok muşgi bi, ger çek ta ri hi in kar edi yor. Ben şu nu söy le ye ce ğim: Bu ta ri hibiz yaz ma dık ve biz bu ger çe ği in kar da et me dik. Fa kat, in kar eden -le re bu nun ağır so nuç la rı nı gös te re bi li riz. Me se le şu: Zor gün deyal va rı rım, ri ca ede rim, bir şey ler ya pa rız; iş te ko lay gün olun ca daşöy le asa rız, ke se riz, yok ede riz! Böy le ya pıl mış tır. Şim di biz, iş tebu ko nu da çok bi linç li ola ca ğız. Böy le dost luk, böy le kar deş lik ol -maz. Halk lar, her za man ap tal ye ri ne ko nul ma yı ka bul et mez ler.

De di ğim gi bi, yıl la rı in kar et me mek ge re kir. Türk lük ta ri hin dekri tik bir nok ta dır 1919-20-21 yıl la rı. Bu yıl lar da Kürt le rin Türk ler -le sağ lık lı iliş ki le ri için, baş ta M. Ke mal ol mak üze re bü yük dik katvar dır. Bu, ke sin lik le ca na lı cı bir yak la şım dır. Ba şa rıl ma ma sı ha lin -de, hal kın ken di si çok bü yük teh li key le kar şı kar şı ya dır. Da ha ön ce -ki kri tik ve önem li ta ri hi dö ne meç le ri de be lirt tim. Ta rih, 11. yüz yı -lın ba şın da böy le bir dö nem den bah se der ve bu dö nem böy le bir uz -laş ma ya gö tür dü der, bu nu ya zar, is pat lar. 15. yüz yı lın son la rın dave 16. yüz yı lın baş la rın da Türk lü ğün yi ne böy le kri tik bir dö ne mivar dır. Yi ne ay nen ta ri he mal ol muş bel ge ler de bu dö ne min iliş ki le -ri ni or ta ya çı kar mak ve gör mek müm kün dür. İm pa ra tor lu ğun veTürk lü ğün ka der yıl la rı olan 19. yüz yı lın so nu ve 20. yüz yı lın baş -lan gı cın da ben zer bir kri tik dö nem var dır. Bu ra da da Kürt ler le iliş kiyi ne çok önem li bir rol oy nar. Beş yü zer yıl aray la üç önem li dö -nem den bah se di yo rum. Hep sin de de, Türk lü ğün Anadolu'ya yer le -şi mi, da ha son ra Anadolu'da ka lı mı ve so nun da yok ol mak tan kur -tu lu şu için bu iliş ki çok be lir le yi ci bir rol oy na mış tır. So nuç ola raksöy le ye ce ğim bu dur.

Bir so ru nuz da sa nı yo rum da ha son ra ki ka ran lık dö nem den bah -se di yor su nuz.

- Evet. Siz ce, Ata türk ile on dan son ra ne den köp rü ler atı lı -yor?

- Doğ ru. Köp rü ler atıl dı ğı gi bi, “dü şe ce ğin ka dar da düş, bo ğul”de nil miş tir. Bu ko nu da hiç bir dö nem, hiç bir in sa ni öl çü ta nı ma dan

38

bu na sıl olur? Za ten şim di bu nun ce re me si ni çe ki yor, ağır so nuç la -rı nı ya şı yo ruz. Bu ko nu da çe şit li et ken ler var, on la ra da te mas et -mek ge re kir. M. Kemal'in, ger çek ten bir bur ju va ön de ri ol du ğu nu,bir bur ju va ulus çu ol du ğu nu be lirt mek ge re ki yor. Ken di ne gö reakıl lı bir bur ju va ulus çu su dur. Ke sin lik le Türk ulu su nun kur tu lu -şun dan ya na dır. Bun da da, ger çek ten va at çi, şu gü ce bu gü ce sa rı la -rak de ğil de, Türk ulu su nu ya nı na alır. De ne bi lir ki, Ata türk, en ge -liş miş ol du ğu ka dar, ay nı za man da en ger çek çi Türk mil li yet çi si dir.Di ğer le ri nin o tu ran cı lı ğı nı faz la cid di ye al ma mak ge re kir. Türk lükiçin, Ana do lu Türk lü ğü için ya pı la bi le ce ğin aza mi si ni ya pa bil mişbi ri si. Bu ko nu da son de re ce de rin, hem duy gu sal ve hem de böy leilik le ri ne ka dar ken di ni bu iş le re ve ren bi ri si. Za ten böy le yap maz saTC'yi do ğur ta maz. Bun dan çı kan so nuç şu...

- Ken di ni zi çok ben ze ti yor mu su nuz? Baş ka yön le riy le? - Şim di çok tu haf tır, za man za man kar şı laş tır ma ya pı yo rum.

Kar şı laş tır ma yı ya par ken, en çok ça tış tı ğı mız bu adam la ba zı ben -zer lik ler çı kı yor. Şu an lam da: Kri tik an lar da, zor nok ta lar da po li -ti ka na sıl ya pı lır, ger çek le rin bi lin ci ne na sıl ula şı lır an la mın daepey ben zer lik olu yor. Bir ulu sal bir lik için, me se la ha ta yap ma -mak ve ör güt ar ka daş lı ğı açı sın dan çok du yar lı ya şa mak ge re ki -yor. Atatürk'ün o za man da me se la te le fon-telg raf iş le vi ne ya pış -ma sı var dır. Bir lik için şu ge ne ral le re yol la dı ğı mek tup lar var dır.O ko nu da ki az mi gör mek, hem de ken di ni tam ver me ola yı nı gör -mek ge re ki yor. Yi ne bu ko nu da ra di ka liz mi gör mek ge re ki yor.Şim di bun la rı duy ma mak el de de ğil.

- Ders al dı ğı nız olay lar ol du mu?- De dim ya, Ata türk kur tu luş çu lu ğu biz de böy le ken di ni za man

za man dü şün dürt tü rü yor. Ha ni ge ne ral ler var dır, çok Ata türk çü ge -çi nir ler, oy sa Ata türk ki şi li ği ni kav ra ma da faz la güç lü de ğil ler.

- Siz, me se la ken di ni zi?- Atatürk'ü an lı yo rum. Her za man söy lü yo rum, ya ni ben, bir

ulu sun kur tu lu şu için ken di mi, öy le faz la id di a lı de me ye yim de,bü yük lük has ta lı ğın da gör mü yo rum. Ke sin lik le söy lü yo rum, bun -dan ra hat sız lık du yu yo rum. Bu iş te bi ri si böy le bi raz ehil ol say dıda ben ona hiz met et sey dim. Ger çek ten ra hat sız olu yo rum. Ba zı -

39

la rı nın böy le oto ri te ye ih ti yaç la rı ola bi lir. Bun dan çok zevk alırda. Ben ger çek ten ra hat sız olu yo rum. Bi le mi yo rum, Ata türk ra -hat sız ol muş mu, ol ma mış mı? Fa kat bü tün ko şul lar bu iş le ri zor -lu yor. Ger çek ten güç lü bir oto ri te de gö tür me yi zo run lu bir ih ti yaçha li ne ge ti ri yor. Şim di or ta ya şu so ru çı kar: Ya ni bir ki şi de oto ri teola yı na sıl or ta ya çı kar? Bir bir lik ola yı na sıl ge liş mek zo run da -dır? Bu ko nu da iş te bir Sta lin ör ne ğin den bah set mek ge re kir. Ba -zı la rı bi zi öy le de kar şı laş tı rır lar. Sta lin ki şi li ği ne dir? Na sıl oluş -muş tur? Bu na da bel ki bi raz de ği ni riz.

- Bu du rum olu yor mu? Me se la, “bak Ata türk de be nim şuyap tı ğı mı yap mış” di ye...

- Ken di ulu sal kur tu lu şun da hay li ben zer lik ler var.- Ken di niz de, “bak ben böy le yap mış tım, o da böy le yap mış”

gi bi dü şün ce ler za man za man olu yor mu?- Ba zı çağ rı şım lar ge li yor, ba zı çağ rı şım lar olu yor, is te me sem de

ge li yor. Öy le öy kün dü ğüm ke sin de ğil de, an lı yo rum ya ni, Ata türkger çek li ği ne dir, bir ulus için ne an lam ifa de eder?

- Bu si zin için ders mi?- Ta bii. Bir li der, bir si ya si olay ola rak ne dir? Ger çek çi bir olay -

dır şüp he siz. Sa nı yo rum po li ti ka da bi raz da ha yo ğun laş ma şu so nu -ca gö tü rü yor: O, o ko şul lar da doğ muş; bir de ade ta, ha ni der ler ya,san ki bu ra da te ker rür edi yor ve ya ba zı ko şul lar çok önem li ben zer -lik le re yol açı yor lar. Bu, ta ri hin bir çok ola yın da gö rü lü yor.

- Ay nı ko şul lar, ay nı tu tum la rı da ge ti ri yor mu?- Çı ka ra bi li yor. Ba zı böy le ki şi lik le ri, hat ta on la rın dav ra nış la rı -

nı, ka rak te ri ni bi le ben zeş ti ri yor. - Ta bii, onu ba zen his se di yor su nuz ga li ba.- Çağ rı şım lar ge li yor sık sık. Ta bii bu ra da epey fark lı lık la rı mız

var dır, onu da be lirt mek is ti yo rum. İde o lo jik fark lı lık tan tu ta lım daulu sal bi çim ve özel lik le re ka dar. Bu an lam da di yo rum, biz ade taöy le si ne bir kur tu luş çu luk ola yı nı bu ko şul lar da, ya ni da ha de ği şikbir muh te va da da ol sa, çok ben zer lik yön le ri ni de çı ka rı yo ruz. As -lın da bu gün Ata türk çü ge çi nen çok ki şi ta ra fın dan bu ger çek çi yön -le riy le Ata türk kav ran sa, o za man da ha faz la re form ge liş tir mek,da ha faz la ger çek çi ol mak ve ba zı so nuç la ra ulaş mak müm kün dür.

40

- Şu nu öğ ren mek is ti yo rum: Me se la za man za man “bu dö -nem de Atatürk'ü da ha iyi an lı yo rum” di ye bi li yor mu su nuz?

- Bir po li tik olay, bir mil li yet çi lik ön de ri ola rak ta bii çok da ha iyian lı yo rum. Ya ni bu ko nu da be nim Atatürk'e eleş ti ri le rim, sa de ce birhal ka kar şı yü rüt tü ğü po li ti ka dır.

- Ama Türk mil li yet çi si ola rak?- Ta bii ta bii. Say gı du yul ma sı ge re kir. Ne de mek? Ken di ulu sal

kur tu lu şu için bü yük bir de ğer. Tu tar lı dır, du yar lı dır, özel lik le tu -tum la rın da ba ğım sız lık çı dır ve ger çek ten Türk ulu su nun ba ğım sız -lı ğı için ça ba sı var, o önem li dir. Ya ni çı kar ol sun di ye, he men şu nayas la na yım bu na yas la na yım du ru mu yok. Ken di öl çü le ri için deölür. Türk ger çek li ğin de en çok Ata türk çü ge çi nen le rin ne ka darAta türk çü ol duk la rı nı iyi bir ame li yat ma sa sı na ya tır mak ge re kir.

- Pe ki, yol lar ni ye ay rıl dı?- Ge li şen sığ ka pi ta liz min bu ra da ro lü nü gör mek ge re kir. Ya ni

da ha son ra ki sü reç te ge li şen ka pi ta lizm, onun üze ri ne ge liş, o sı nıfka rak te ri var ya... Ha ni bu gün di yo ruz, iş te Sovyetler'de şöy le bü -rok ra tik ya pı ge liş ti, bu ya pı sa de ce çe ki len zor luk la rın ürü nü nü alı -yor, iş te sa vaş gör me miş bir ne sil, şu, bu... As lın da böy le tü re di ler,çok ye tiş ti. Bu gün öy le ka ba tüc car lar, ser ma ye dar lar çık tı ki, bun -lar mi de sin den baş ka bir şe yi dü şü ne mez ler. Bun la rın mil li yet çi li ği -nin, Ata türk mil li yet çi li ğiy le faz la ala ka sı ol ma ya ca ğı nı da be lirt -mek ge re ki yor. Bu an lam da, ger çek ten Türk ulu su nun çı kar la rı nın1920 'lerdeki ka dar dü şü nül me di ği bir ger çek tir. Şim di M. Kemal'ebu an lam da da olum suz di ye me yiz. O ko şul lar da ge liş ti ril me si ge -re ken mil li yet çi li ğin ulu sal kur tu lu şa ne ler ve re bi le ce ği bel li dir. Vebu tü müy le olum suz dur de ni le mez. Ya ni bi ze kö tü lük yap tı di ye,biz de onu il le kö tü gös ter mek du ru mun da de ği liz. Güç lü bir te me lide yok, Türkiye'de ola nak la rı çok kıt tır. O an da doğ ru bir sis temter ci hi ne ka dar ya pıl dı? On dan ön ce şu so ru nun hal le dil me si ge re -ki yor as lın da: Türk lü ğün ayak ta tu tul ma sın da zo run lu eko no mik vesi ya si ku rum laş ma ge re ki yor. Ata türk as lın da tü müy le bu nu yap -mış tır. “Re form lar” de ni len şey ne dir? Sos yal alan da bu nu ku rum -laş tır mak, si ya si üst ya pı yı, ya ni dev le tin ça tı sı nı tam kur mak is te -miş tir. Tüm gü cü nü bu na ve ri yor. Dik kat edi lir se, par ti ler ol muş-ol -

41

ma mış bir ya na, var lık için bir si ya si ça tı ge re ki yor. O za man tümgü cü nü ona ve ri yor. Onun eko no mik ya pı sı için bir ser ma ye ge re ki -yor. Bu ko nu da da cid di dir; ya ni “ben de şöy le bir ka pi ta list ola -yım” de mek ten zi ya de, bir alt ya pı kur mak is ti yor. Bu olum lu dur vebun da da sa mi mi dir. Ve “her ke se bu ka dar ola nak ve re yim” di ye cekdu ru mu da yok tur, da ha son ra ki ik ti dar lar da or ta ya çık tı ğı gi bi.Bun lar ya nın da, di ğer kül tü rel alan da, dış po li ti ka da adım lar atı yor.

- Kürt ler le ça tış ma sı ne den olu yor? Ya ni o Dersim'lere, ba zıyer le re ge li yor.

- Ya ni öl çü yü ne den ka çı rı yor? As lın da Kürt le ri ta nı ma yan bi ri side ğil dir. Ben ce, iki önem li şey den bah set mek ge re kir. Kürt ger çe ği -nin söz cü le ri çok za yıf ve ger çek ten çok fe o dal dir ler. Fe o dal le rinmil li yet çi lik le ri çok cı lız. Şim di o mil li yet çi li ğin ge liş me si du ru -mun da, bü yük ih ti mal le, ha ni o za man ki Mu sul me se le sin den ötü rü,mev cut İn gi liz var lı ğı nın he men el at ma şan sı da ha yük sek, de ğilmi? Bu da ta ri hi bir ger çek tir. Şim di o ön der lik te ge li şe cek bir baş -kal dı rı... O za man ki Kürt is yan la rı ger çek ten yü zey sel dir, de rin li ğiyok tur; fa kat ben de mi yo rum il le böy le olur, ama ola sı dır, der hal elata bi lir ler. Kal dı ki, Sovyetler'in de, Stalin'in de po li ti ka sı nı be lir le -yen bu dur. O 1925 ant laş ma sı nın ya pıl ma sın da ki te mel et ken bu dur.“ Kürt ha re ke ti ge liş se İn gi liz ler bir da ya nak bu lur” di yor. Bu na da -ya na rak, M. Kemal'in o za man ki var lı ğı nı, cum hu ri ye tin o za man kidu ru mu nu, o ha liy le Sov yet ler için da ha ya rar lı gö rü yor. Ve her hal -de bu, o dö nem de en azın dan Ekim Devrimi'nin so nuç la rı nı ör güt le -me de, ku rum laş tır ma da önem li dir. M. Ke mal için de ay nen buönem ge çer li dir. O za man ar tık Kürt lük kal kar, za ten o za man kisos yal ge liş me açı sın dan baş ka bir olu şum da bek le ne mez. Şim dibu en di şe ba riz dir. O za man, “İn gi liz ler za ten Türkiye'yi yık mak is -ti yor lar dı” der, beş yıl son ra ise “Cum hu ri ye ti bi ti rip par ça la mak is -ti yor lar dı” der. Bu her hal de on da çok güç lü. Bu da üze ri ne sert git -me dü şün ce si ni do ğu rur. Ve onun gö zün de, as lın da Kürt lük ta ma -men bir İn gi liz oyu nu dur ve ke sin lik le cum hu ri ye ti bi ti rir. “Ne deol sa Sul tan Vah det tin de öy le yap mak is te di” der. Ali Ga lip do la yı -sıy la za ten “bel ge le ri ya ka la dım” di yor. Bu, onun aşı rı gö rü şü dür.Ve o za man için ko şul la rı var dır. Çün kü mil li yet çi lik di ye me ye ce ği -

42

miz bu ça ba lar, da ha çok ken di ma hal li oto ri te le ri ni kur ma is te mi -dir. Os man lı İm pa ra tor lu ğu için de ki muh ta ri yet (oto no mi) du ru -mun dan da ha ge ri dir ler. Ya ni, bu an lam da im pa ra tor luk çağ rı şı mıge ri dir. Eğer bun lar ile ri bir bur ju va mil li yet çi li ği ol sa, iliş ki ler şüp -he siz da ha den ge li ge li şir. Ör ne ğin, o za man par la men to da 25'e ya -kın me bus var ve faz la en gel le me yok. Sa nı rım 1924'teDiyarbakır'da bir Kürt Kong re si ya pıl dı, fa kat çok cı lız, çok za yıf.M. Ke mal gi bi, si ya si ve hat ta as ke ri te me li ni ha zır la yan bir Kürtku ru lu şu yok tu. Bu da çok önem li rol oy nu yor. M. Ke mal bu za yıf -lı ğı da tes pit eder. Dik kat edi lir se, bir yan dan o teh li ke ve bir yan -dan o za yıf lık var ve ken di sin de de şid det li bir mil li yet çi lik var dır.Sa nı rım böy le si ge liş me ler bu tip mil li yet çi lik le rin do ğal so nu cu -dur: “Bi raz da ha üze ri ne git sem, ben bu me se le yi hal le de rim” dü -şün ce si. Ay nı za man da ken di si için “böy le ka pat ma yı da ha uy gunbu lu rum” so nu cu na gö tü rür.

Baş lan gıç ta Kürt ger çek li ği ni gör me, ona de ğer biç me var. Fa katkar şı sın da tu tar lı bir Kürt gü cü gör me yin ce, Kürt ha re ke ti nin o za -man ki çı kı şın dan da ta ma men cum hu ri ye tin ve Türk lü ğün mah vı nıgör dü ğün den, bu ha re ket le rin üze ri ne ta ma men ez me te me lin de git -me si ge re ki yor.

- Bir yer de bel ki siz, bu ayak lan ma la rın te me lin de şu nun-bu -nun par ma ğı nın ol ma sı nı da ka bul edi yor su nuz.

- Ha yır. Par mak la rı ka bul et mek ten zi ya de, o za man ki sos yal, sı -nıf sal ko şul lar da bu çı kış la rın sı nıf sal ya nı as lın da önem li bir ağır -lık oluş tu ru yor. Din sel ide o lo jik ağır lık lı ve ge niş fe o dal ka rak ter liba zı im kan lar ke sin lik le alı na cak. Bu nu gö rü yor. Bu on lar da bir is -yan is te ği ge liş ti ri yor.

- Ön ce çı kar ge li yor ya ni?- Çı kar! Ke sin öy le.- Mil li yet çi lik son ra dan ge li yor?- Ta bii ta bii. Kürt lük son ra dan bir ek le me dir, öy le tu tar lı bir Kürt

prog ra mı yok tur. Bu çı kar teh li ke ye gi rin ce, Kürt lük ak la ge li yorbi raz. Fa kat çok geç! Eğer Kürt lük te tu tar lı ol sa lar dı, bu nu 1920 -'lerde ni ye ge liş tir me di ler? O za man kar şı ta raf ol duk ça za yıf tı. Tu -tar lı bir prog ram la rı ol say dı, bel ki gü zel bir fe de ral ça tı al tın da bir

43

dev let ola yı na gi de bi lir ler di. O za man çı kar la rı kim ler ta ra fın danteh dit edi li yor? Rum lar, Er me ni ler... Ve bu çı kar bir li ği 1920 'dekidu ru mu ya ra tı yor. Da ha son ra cum hu ri ye tin ken di si bir teh li ke ola -rak or ta ya çı kın ca, bu se fer cum hu ri ye te kar şı çı kı yor lar. Fa kat çokgeç, çok an lam sız ve çok he sap sız!

- Ya ni bir yer de fe o dal ya pı, ora lar da ken di ege men li ği ni, hiçde ğil se muh ta ri yet çı kar la rı nı ko ru ma yı ön gö rü yor. Ar ka danmil li yet çi lik çok da ha kü çük bir rol oy nu yor bir yer de.

- Mil li yet çi lik sı nır lı dır. Şöy le bir oran la ma ya pa bi li riz: M.Kemal'in mil li yet çi li ği ne ka dar ra di kal, çok bo yut lu, çok güç lü birpo li tik ve as ke ri mer ke zi leş mey le iç içe ge li şi yor sa, Kürt ler de ki deo ka dar cı lız, po li ti ka dan ve he le he le as ke ri güç ten yok sun dur.

- Bir şey so ra ca ğım: Bu si zin ide o lo jik bir yo ru mu nuz mu,yok sa “ben bu nu in ce le dim, in san lar la ko nuş tum, de ğer len dir -dim” şek lin de mi söy lü yor su nuz?

- Yok yok, faz la ide o lo jik de ğil dir. Gü nün ta rih sel...- Eli niz de ve ri ler mi, kont rol mu var?- Bu ko nu da çok oku dum. Bel ge le ri in ce le me den bu gö rüş le re

ulaş mak im kan sız dır. Bu ko nu lar da çok sı kı ele dim. Me se la, eğer“Kür dis tan Eya le ti” sö zü nü Sel çuk lu sul ta nın dan duy ma sam, bel kibu işe bu ka dar sı kı gi ri şe mez dim. Ya vuz Sul tan Selim'in Kürt ger -çe ği kar şı sın da ki o son de re ce uz laş ma cı ve son de re ce bü yük ka buleden du ru mu nu gör me sem, bu ko nu la ra bu ka dar de ğin mez dim. Yi -ne da ha son ra ki dö nem de öy le dir. 19. yüz yıl is yan la rı nın bü yük lü -ğü or ta da dır. De dim ya, en son M. Kemal'in zor dö nem ler de ki yak -la şı mı nı gör me sem, so ru na bu ka dar güç lü yak la şa maz dım. Bun da,ta ri hin doğ ru in ce len me si nin pa yı çok bü yük tür.

- Ya ni o ba kım dan söy le di ği niz çok mü him. Ya ni bir yer de,ger çek Kürt mil li yet çi li ği nin 1900 'lerde...

- Evet, ba zı la rı ora dan baş lat mak is ter ler. De ğil, doğ ru de ğil. - Ne re den baş la tı yor su nuz?- Ke sin doğ ru de ğil dir. 19. yüz yıl son la rı ile 20. yüz yıl baş lan gı -

cın da ki Kürt mil li yet çi li ği ni be lir te yim. Ha mi di ye Alay la rı der len -miş, aşi ret mek tep le ri ku rul muş tur. Bun la rın, ger çek ten öz den çokyok sun ba zı kül tü rel ça ba la rı ol muş tur. Kürt mil li yet çi li ği ni özel lik -

44

le o yıl la ra da yan dır mak is te yen ler var dır. Söy le ye yim, ha len bu nunsev da sın da olan ba zı grup çuk lar var. San ki Türk bur ju va zi si veKürt ege me ni Kürt hal kı için çok bü yük iş ler yap mış gi bi, san kiTürk bur ju va zi si nin ta ri hi al tın say fa lar la ya zıl ma sı ge re ken bir ta -rih miş gi bi, bu ger çek le ri zor lu yor lar. Ke sin lik le ina nı yo rum ki, buko nu da Kürt ege men dü ze ni son de re ce iş bir lik çi dir, son de re ce or -ta çağ ya pı lı dır. Ve hat ta öy le ki, or ta ça ğın o gör kem li bey lik, emir -lik dü zen le rin den bi le çok ge ri de dir ler. Ve çok dar çı kar la rın için debu lu nu yor lar. M. Ke mal ha re ke ti ne yak la şım da da bu dar ba kış ke -sin var dır. An la ta ca ğım, da ha son ra ki cum hu ri ye tin ge li şi min de dede mok ra si nin ge liş me yi şi, Türk hal kı nın da de mok ra si is te mi...

- Me se la, Der sim ola yı ol sun, di ğer ayak lan ma lar da ol sun,bu ra lar da mil li yet çi lik par ma ğı ol du ğu ile ri sü rü lü yor.

- Şim di ben, on la rı yi ne ob jek tif ola rak de ğer len di ri rim; bir hal -kın var lı ğı nı ko ru ma sı ça ba la rı, bir mil li ye tin, bir kül tü rün di ren menok ta sı de rim. Hat ta bir aşi re tin ken di iç ör güt lü lü ğü nü ko ru ma sı -nın bi le, bir mil li ye tin ayak ta kal ma sın da et ki si var dır.

- Do lay lı ola rak var dır.- Do lay lı ola rak ta bii. 19. yüz yıl is yan la rın da da bun la rı sap ta -

mak müm kün dür. Ama bur ju va mil li yet çi li ği ve bu nu po li ti ka yadök me, ör gü te dök me, akıl lı bir sa va şım la bu nu yü rüt me Kürt ger -çe ğin de za yıf tır. Hat ta de di ği niz gi bi bu, son ra dan ya pıl mak is te nenbir ek le me dir.

- O za man ni ye bu ka dar fe o dal bir ya pı, bu ka dar bü yükayak lan ma la rı ya ra tı yor?

- Sa nı yo rum, da ha çok de di ği niz bi çim de. Ya ni o iç oto no mi ola -yı önem li dir. İş te Irak'taki Bar za ni ön der li ği çok güç lü bir mil li yet çimiy di? Ha yır. Bar za ni, te pe den tır na ğa ka dar aşi ret de ğer le ri ve din -sel mo tif ler al tın da bü yü müş bi ri si dir ve bur ju va de ğer le ri ta nı ma -mış tır. Fa kat bü yük bir is ya nı ya şa ya bi li yor. Kim di ye bi lir ora da ka -pi ta lizm bu ka dar ge liş miş? Ha yır. Bar za ni aşi ret le rin de ka pi ta lizmşim di bi le çok za yıf tır. Bu ney le izah edi lir? Kürt ler de aşi ret çi likola yı önem li dir. Aşi ret, bir ör güt, bir ya şam bi çi mi dir. Par ça lan makis ten di ğin de ke sin di re nir.

- Ya ni ay nı aşi ret ai le si...

45

- Ta bii di re nir. Bir aşi re ti ör güt le mek için, biz bi le bu gün çok uğ -ra şı yo ruz. Söy le ye yim, cum hu ri yet ten da ha faz la biz bun lar la uğ ra -şı yo ruz ma a le sef. Cum hu ri yet hü kü me ti bu gün (o der gi yi ge tir sey -dik var dı) iş te o Jir ki aşi re ti ni ayak ta tu tu yor. Zi ra el li yıl uğ raş tı,da ğı ta ma dı. Şim di ya şat mak zo run da. Bu gün biz, tüm gü cü müz lebu aşi ret bir lik le ri ni da ğıt ma ya ça lı şı yo ruz. Fa kat de mek is te di ğim,çok zor dur.

- Ya ni cum hu ri ye tin ba şa çı ka ma dı ğı bir du rum la...- Uz laş tı, uz la şı yor. İl ginç tir ya ni. Jir ki aşi ret re i siy le TC ve ya

ko lor du na sıl iliş ki ler ge liş tir miş?- Son gün ler de ga ze te ler de bir ta kım böy le ha ber ler var dı. - İl ginç ge liş me ler var.- Şim di an la dı ğım ka da rıy la, Ata türk açı sın dan bak tı ğı mız

za man, bir yer de “ta mam, be ra ber bir mü ca de le yi yap tık, is -tik la li ka zan dık, ama bun dan da ha faz la sı nı da ben ver mem”mi var?

- Şo ven bir mil li yet çi li ğe kay ma var. Bir ke re, Kürt ger çe ği ni veen azın dan o za man ki çı kar la rı nı, bur ju va mil li yet çi li ği ka dar sa -vun ma, ör güt le me yok tur. Çok za yıf tır. M. Ke mal ise bu ra da tak tik -çi dir. Ön ce iyi kul la nır. Eğer Kürt ler bi raz da ha ör güt lü ol sa, ke sin -lik le bir uz laş ma yı yeğ le mek du ru mun da. Ya ni bu mil li yet çi li ğinken di ni sa vu na ca ğı nı bil se böy le olur. M. Ke mal, za ten baş tan “bizKürt le rin ve Türk le rin or tak kur tu lu şu di yo ruz” di ye bu nu ka bul et -miş. Bu ra da Kürt le rin ken di iç ör güt lü lü ğü ol sa, ken di ni mü da faede cek dü ze yi ol sa, M. Kemal'in bu uz laş ma yı ka bul et me si ve hemde gü nü mü ze ka dar ge liş me si ka çı nıl maz dı. Ama özel lik le ta lih siz -lik ol muş tur. As lın da 1924'e ka dar iliş ki ler, da ha son ra ki kat li am la -ra va ra cak bo yut lar da ol mu yor. Özel lik le İn gi liz le rin, Gü neyKürdistan'daki pet rol me se le sin den ötü rü o za man or ta ya çı kar dık -la rı du rum var. Ve Kürt le rin çı kar la rı na ger çek ten bi raz el atı yorGüney'de el atı yor ve bu adım adım ge li yor. Şim di bu, M. Ke maliçin bü yük en di şe dir. Bi li yor su nuz, M. Kemal'in İn gi liz kor ku suçok çok bü yük tür. Şim di ki Türk ön der le ri için da ha çok Sov yet kor -ku su bü yük tür ve o kor ku yü zün den po li ti ka oluş tu ru yor lar. İş te bukor ku nun çok teh li ke li bir öğe si de ne dir? “Bu Kürt ayak lan ma sı

46

İn gi liz ler le tam bir lik ya par sa” der ve bun dan kor kar. Za ten Vah det -tin kar şı sın da ölüm-ka lım sa va şı ver miş, de ğil mi? Ba tı da o ayak -lan ma lar var, Vah det tin ve ya bil mem o An za vur, şu bu.. Da ha sı ca ğısı ca ğı na onun et ki si ni ya şı yor. Do ğu da da şim di böy le bir du ru mugö rü yor. Onun için, bir an lam da ikin ci bir kur tu luş sa va şı ve ri yor.Yi ne “İn gi liz ler var” di yor. Bir de Kürt le ri bi raz ta nı yor. “Bun larbir le şir se” di yor, “bu iş bi ter.” Bu, onu acı ma sız kı lı yor. Sa nı yo rumbi raz böy le.

- Pe ki bu bö lün me de İn gi liz le rin, Kürt le ri iyi ce böl me ça ba sı,he sa bı siz ce var mı?

- Şim di sa nı rım za ten Gü ney Kürdistan'ı böl me de bu tak tik çokaçık tır. Eğer o za man ki Mi sak-ı Mil li sı nır la rı ge çer li ol sa, İn gi liz le -rin çı kar la rı bü yük dar be yi yor. Bi li yor su nuz, İn gi liz ler Güney'ialır lar ve ora da da Kürt le re bi raz özerk lik ta nır lar. Za ten Kürt mil li -yet çi li ği nin ge li şi mi de kay na ğı nı İn gi liz le rin bu yak la şı mın dan alır.Bu ne den le epey ge liş me ler olur. İn gi liz ler bu yak la şı mı Türkiye'yekar şı bir koz ola rak kul la nır lar. Bu ra sı önem li dir. Ya ni teh li ke ninucu nu gös te ri yor ve di yor ki, “Sen Mu sul- Kerkük'e yak la şır san, bende Kürt le ri aya ğa kal dı rı rım.” M. Kemal'i bu po li ti kay la dur du ru -yor lar. Mi sak-ı Milli'nin o par ça sı bu te mel de gi di yor. Bu önem li dir.Ön ce böy le de ğil di ve bu ra da ba ya ğı bir Türk-İn gi liz uz laş ma sı var -dır. Bi li yor su nuz, 1926 'daki uz laş ma bu te mel de dir. “Sen” di yor İn -gi liz le re, “Tür ki ye Kürt le ri ne do kun ma ya cak sın, ben de sa na pet rolde ğe ri olan Mu sul- Kerkük'ü ve ri rim.” Bu çok önem li dir. Gü nü mü zeka dar et ki li ola cak bir du rum dur.

- As lın da bir yer de o za man da Kürt le rin ken di iç le rin de bö -lün me le ri hep de vam edi yor. Çün kü, ha la şim di de, Irak Kür düİran Kür dü nün ken di işi ne ka rış ma sı nı is te mez. İran- Irak Kür -dü de Türk Kür dü nün ken di işi ne ka rış ma sı nı is te mez. Öy le de -ğil mi? Ha la o ta rih ten bu gü ne ka dar gel mi yor mu?

- O et ki ler var. Ya ni bü tün bun lar dan şu so nu ca va rı yo ruz: Ge nelbir Kürt bir lik ru hu ge liş me miş tir. Bu nun bir çok ne de ni var dır. Enbaş ta da aşi ret ol gu su ge lir. Gü ney me se le si de öy le çık mış tır. Me -se la, Gü ney Kürt le ri üze rin de yo ğun laş tı rı lan po li ti ka yı bi raz İn gi -liz le rin et ki le riy le izah ede ce ğiz. Da ha son ra İn gi liz le rin oy na dı ğı

47

oyun lar dan bah set mek ge re ki yor. Ade ta kul lan ma var; işi ne gel dimi kul lan, işi ne gel me di mi ez dir. Irak dev le ti nin olu şu mun da bu nusöy le mek müm kün dür.

Ya ni M. Ke mal, ni ye Kürt le rin üze ri ne böy le son ra dan git ti?De di ğim gi bi, iki ne de ni var: Bi rin ci si, baş lan gıç ta ken di si za yıf tı,o ne den le Kürt le ri ka bul et mek zo run day dı. O dö nem önem li kri -tik an dı ve bu nu ge rek tir di. Son ra sa va şı ka zan dı, bi raz güç len dive kar şı sın da ki Kürt ler iyi ni yet le ri nin kur ba nı ol du lar. İkin ci si,Kürt ler çok za yıf tır, cid di bir or ga ni zas yon la rı yok tur. Ya ni bir it -ti fa ka, bir uz laş ma ya otu ru yor lar; ama son de re ce iyi ni yet li, iş te“müs lü man lı ğı kur ta ra ca ğız”, “iki kar deş mil let” bi çi min de birede bi yat la yak la şı lı yor ve bu na ina nı yor lar. Bir uz laş ma ör güt le riyok, po li ti ka la rı hiç yok tur. Ya ni çok za yıf tır lar. M. Ke mal ileKürt ler ara sın da ba zı iliş ki ler ol muş, ama teh li ke ler or ta dan kal -kın ca bu iliş ki tas fi ye ol muş tur. Bu ra dan şu so nu ca va ra bi li riz:Şim di tar tış ma da ha ger çek çi kı lı na bi lir. Bu ko nu da il ke siz biryak la şım var dır. Teh li ke ler çok ol du ğun da, önem li bir aşa ma daso run ka bul edi li yor, ama bun lar aşı lın ca da ha son ra ka bul edil mi -yor. Ger çek çi tu tum, bu nu doğ ru bir ya pı ya ka vuş tur mak tır. Ben -ce, da ha önem li olan son ra sı olu yor. Bi li yor su nuz, on dan son ra birin kar ve üze ri ni be ton la ma po li ti ka sı ge liş ti.

- Şim di ar tık di ğer dö ne me doğ ru yak la şı yo ruz. Ya ni İnö nüdö ne mi ne. Za ten ona sağ lam laş tır ma dö ne mi de di niz.

- Sta bi li ze et me, be ton laş tır ma...- Be ton laş tır ma. On dan son ra DP dö ne mi ge li yor. Ora dan iti -

ba ren ya vaş ya vaş is ter se niz ar tık gün cel le şen dö ne me gi re lim.Si zin dev re ye gi ri şi niz ön ce si dö ne mi na sıl gör dü nüz? Bir an la -tı nız. On dan son ra, siz na sıl gel di niz?

- Bi li yor su nuz, bu dö nem de Kürt me se le sin de ki bu po li ti ka nın,Türkiye'nin si ya sal ge liş me si üze rin de de çok et ki si ol muş tur. “Tak -rir-i Sü kun Ka nu nu” var dır. Bu na da ya nı la rak, 1925 'lerde Kürt teh -li ke si ba ha ne edi le rek, TKP'den Te rak ki per ver Cum hu ri yetFırkası'na ka dar hep si, he men or ta dan kal dı rı lır, de ğil mi? Baş lan -gıç ta cum hu ri yet bi raz da ha ılım lı dır. Fa kat is yan la bir lik te sert le şir.Bir yan dan TKP, di ğer yan dan öbür par ti ler tas fi ye edi lir. “Tam bir

48

dik ta tör lü ğe gi di lir” di ye ya zar Me te Tun cay. Bu ko nu da epey ça lış -ma lar ya pı yor, dik ka te de ğer ça lış ma la rı var. Di ğer ba zı Türk ya zar -la rı da bu dö ne me hay li il ginç yak laş ma ya ça lı şı yor lar. Cum hu ri ye -tin tek par ti dö ne mi ni, “tek par ti fa şiz me ne ka dar yak laş tı, an ti-de -mok ra tizm ne den li ge liş ti” bi çi min de yo rum la ma ya ça lı şı yor lar.Yal nız bu ken di için de tar tı şı lır ken, ben ce işin Kürt bo yu tu önem lioran da az ko nu lu yor. Ama dik kat edin, Tak rir-i Sü kun, Kürt is yan -la rı ne de niy le da ya tı lı yor, de ğil mi? Bu ra da da bi raz ya ra tı cı dü şün -me si ni bil mek ge re ki yor. Eğer bir ka nun bir teh li ke ye kar şı açık çada ya tıl mış sa ve o da zin cir le me ola rak bir yı ğın so nu cu do ğur muş sa(on yıl son ra o teh li ke or ta dan kalk mış ol sa da, o ka nu nun uy gu lan -ma sı bir yı ğın olu şu ma yol aç mış tır), san ki baş lan gıç ta ki olay yok -muş gi bi ta ri hi yo rum la mak, son de re ce ha ta lı bir yo rum la ma dır. VeTürkiye'de de ya pı lan bu dur. Şim di bu tek par ti ye git me ve gi de rekdes po tizm de ni len olay, açık ça bu Kürt teh li ke si kar şı sın da baş la dı.Do la yı sıy la çok par ti li lik ge li şe me di, de mok ra si ge li şe me di. Ne -den? Kürt so ru nu zor la bas tı rıl dı ğı için, de ğil mi? Bağ lan tı lar bu ka -dar net tir. Ta bii bu me se le nin üze ri be ton laş tı rıl dık ça, di ğer so run la -rın üze ri de be ton laş tı rı lı yor.

As lın da Kürt so ru nu nun 1925 'ten iti ba ren de mok ra tik yol la de ğilde şid det te me lin de çö zü mü, cum hu ri ye tin da ha son ra ki olu şu muüze rin de çok bü yük bir et ki ya rat mış tır. Ve et ki si de da ha çok dik ta -tör lü ğe doğ ru gi der. M. Kemal'in baş lan gıç ta par ti ler den ya na ol du -ğu ve da ha ılım lı, da ha de mok ra tik Ba tı ti pi bir cum hu ri yet oluş tur -mak is te di ği bi li nir. Ama Kürt me se le si nin böy le or ta ya çı kı şı veonun üze ri ne gi di şi, ar dın dan peş pe şe di ğer po li ti ka la rı ge ti ri yor veölü mü ne ka dar sü rü yor. Da ha son ra ki ler de bu nu dev ra lı yor. Bu ra daİnönü'yü, Atatürk'ün iyi bir uy gu la yı cı sı ola rak gör mek ge re ki yor.Bu bi li ni yor, ta mam. Ama onun bir Ata türk uy gu la yı cı sı ol du ğu naöy le faz la pa ha biç me mek ge re kir. De mok rat Par ti dö ne mi ni ise,ben ce bi raz da ha de ği şik gör mek müm kün dür. Da ha DP'nin çı kı şın -dan ön ce bas tı rı lan la rın du ru mu açık tır. Ya ni da ha faz la tüc car olan,da ha faz la top rak ağa sı olan lar bas tı rıl mış tır. DP'nin olu şu mu na canve ren du rum bi raz bu dur. Ya ni dev let ka pi ta liz mi adı na çı kar la rıbas tı rı lan, da ha doğ ru su açı lı mı na, güç len me si ne fır sat ve ril me yen

49

bu ke sim ler ile, bir de dev let ka pi ta liz min de bü yü yen ler var dır.Bun la rın da ha son ra ki bir li ği, De mok rat Parti'nin ger çek olu şu mu nuve rir. Ki, bun la ra Kürdistan'daki bey ler de da hil dir.Kürdistan'dakiler de ezil miş tir, önem li dir. Bun lar, da ha son ra yo ğunbir bi çim de DP'ye ak ta rı lır. İş te Men de res, bü yük bir top rak be yi vegi de rek ka pi ta list ola rak or ta ya çı kar. Tüc car lar da böy le. Şim di on -lar, bü rok rat dev let ka pi ta liz mi ni bi raz aşa rak...

- DP dö ne mi, Kürt çü lük akı mı nın can lan ma sı na kay nak mı -dır?

- O 49 'lar ola yı var dır. Sa nı yo rum 49 'lar ola yı nı bi raz bu dö ne mebağ la mak müm kün dür. DP, İnönü'nün tek şef olu şu nu bi raz he defal ma sı ne de niy le, baş lan gıç ta de mok rat, li be ral ge çi nir. Bu or tam daKürdistan'da bi raz can lan ma olu yor as lın da; o ege men bey ler bi razne fes alı yor, ege men top rak sa hip le ri bi raz pa laz la nı yor. Bu ra da kiçok cı lız bir mil li yet çi lik tir. Bu da bi raz Gü neyKürdistan'dakilerden et ki len me dir.

- Ama bun lar o ka dar cı lız sa, o za man dev let güç le ri ni ye buka dar üs tü ne va rı yor, de ğil mi? Cı lız bir mil li yet çi lik akı mı ise,ni ye bu ka dar üs tü ne gi di yor lar? Yok sa yan lış mı yo rum lu yor -lar? Ya ni yan lış mı an lı yor lar?

- Bir po li ti ka nın de va mı ola rak de ğer len dir mek ge re ki yor. Ger -çek ten o bas kı, şid det te me lin de ki po li ti ka, ben ce bu ko nu da bağ -naz ca uy gu la nı yor. Türkiye'nin bu şo ve niz mi uy gu la yı şı açık tır,bağ naz ca üze ri ne gi di yor lar.

- Siz ce, eğer o bas kı po li ti ka sı ol ma say dı, mil li yet çi lik ha re ke -ti da ha da mı ge ci kir di? Ya ni o po li ti ka, bir yer de mil li yet çi likha re ke ti ni hız lan dır ma nın bir par ça sı mı ol du? Me se la...

- Bu dö nem için bu na he men ce vap ver mek ben ce bi raz zor. Ya -ni sert bas kı po li ti ka sı, aca ba so ru nu olum su zun dan tam hal let timi, yok sa da ha teh li ke li bir mal ze me si ni mi oluş tur du? İkin ci si desöy le ne bi lir. Kıs men so ru nu bas tır dı, fa kat da ha teh li ke li pat la maiçin de mal ze me bi rik tir di. Ya ni bu çok açık tır. Doğ ru dur, iş te si zin“dev let ni ye bu ka dar kor ku yor” de me niz bu ra da an la mı nı bu lur.Bu an lam da da yer siz dir. Ya ni me se le yi önem li oran da tas fi ye et -miş, önem li oran da za ten ko lu nu-ka na dı nı kır mış; ama bir şey da ha

50

yap mış, onu da çok iyi bi li yor. Za ten bu, TC'nin bu ko nu da ki enbü yük han di kap la rın dan bi ri si dir. Tas fi ye bi raz ol muş, so run olum -su zun dan hal le dil miş; ama öy le yı kı cı mal ze me, öy le tah rik edi le -bi le cek ze min var ki, kork ma ma sı iş ten bi le de ğil dir. Bu bi zim ha -re ket te de or ta ya çık tı, ona bi raz dan ge le ce ğim. Şim di bu ra da kor -ku su nun ba şı na gel me teh li ke si çok faz la dır. Ya ni şu nun de rin bi -lin cin de dir: “Ben yı kı cı lık yap mı şım, pa ram par ça et mi şim, eğer oze min bu lu şur ve ör güt le nir se bü yük bir is yan dır.” Bü tün ge ne ral -le rin o za man ki yap tık la rı nı in ce le ye lim. 27 Mayıs'ta bi le bu ko nu -da çok ür kek tir ler. Ama ür kek lik le ri şu an lam da yer siz: As lın da osöz cü ler bu nu baş la ta cak kı vam da de ğil ler. Ben, bu tip ay dın la rı,ki şi lik le ri çok iyi ta nı yo rum. Ya ni ne fes al mak ta bi le son de re cezor luk çe ken ya pı da dır lar, ufak bir dar bey le tas fi ye ola bi lir ler. Ni -te kim olan da odur. Fa kat şu an lam da doğ ru: Eğer bi raz ze min, im -kan, şu bu bul sa teh li ke tam dır.

- Pe ki, 1960 ha re ka tı?- 1960 ha re ka tı na ge li yo rum. Kim le rin pa laz lan dı ğı nı ve na sıl ol -

du ğu nu be lirt tik. Ya ni tüc car lar, top rak ağa la rı yük sel di, de ğil mi?Yi ne iri bir ser ma ye ke si mi de yük se li yor du. Bu, bi raz da es ki ya pı -ya bir dar be idi. Ya ni dev le tin te mel bü rok ra si si oluş muş tu, Türk çü -lü ğü ya yan bü rok rat or ta ke sim di. CHP önem li oran da bir or ta ke -sim ön cü sü dür, or ta ke si min de gü cü var, Ata türk dö ne min de ki gi bibir ko nu mu var dır. Bun lar, İnö nü dö ne min de en güç lü dev re le rin -den bi ri ni ya şar lar. DP ise, ke sin lik le or ta ke si min aley hi ne yük sel -mek te dir. 27 Mayıs'ın, bu an lam da, or ta ke si me önem li oran da can-kan ver mek is te di ği tar tı şıl maz dır. Onun sı nır lı de mok ra tiz mi ke sin -lik le or ta sı nıf ka rak ter li dir. Ya ni 27 Ma yıs ana ya sa sı, or ta sı nı fıngör dü ğü za ra rı te la fi et mek is ti yor. O sı nı fın şah sın da ken di ge le ce -ği ni ko şul lan dır mak ve ko ru mak is ti yor. Bu ne ka dar dev rim ci dir,de mok ra tik bir ana ya sa yı ne ka dar do ğu rur? Bel li ki çok sı nır lı dır.Ni te kim çok kı sa so luk lu ola ca ğı da 1965 'den iti ba ren bel li olu yor.

- Bu ra da ki Kürt po li ti ka sı da, bir yer de Atatürk'ün Kürt po -li ti ka sı nın, İnönü'nün de vam et tir di ği po li ti ka nın ge ne de va mımı olu yor?

- Ta bii. Ke sin bir ye ni lik yok.

51

- Pe ki, 27 Ma yıs ana ya sa sı et ki yap ma dı mı?- Et ki yap tı ta bii. - O ne yap tı?- Et ki si do lay lı dır. Ve ta rih te, di rekt et ki ka dar, en az do lay lı et ki -

ler de ge liş me le re yol açar. 27 Mayıs'ın, bir an lam da, di ğer 12 Martve 12 Ey lül re jim le ri ile ay nı ka ba ko nul ma sı pek isa bet li de ğil dir.27 Ma yıs ana ya sa sı da ha de mok ra tik bir so luk al ma ya im kan ve ri -yor. Ya ni Türkiye'nin çok bağ naz, çok dar ya pı sı nı bi raz aç ma yaim kan ve ri yor. O za man ki tar tış ma lar bi raz da ha sos ya liz me, de -mok ra tiz me gö tü re bi li yor. Bu ko nu da tar tış ma lar var, yal nız ba nagö re sığ tar tış ma lar dır. 27 Mayıs'ı sa de ce dik ta tör lük di ye ele al ma -mak ge re kir. Bi raz cık, M. Ke mal ha re ke ti 1920 'lerde na sıl ki...

- Dik ta tör lük de ğil dir, di yor su nuz. - Şu nu di ye ce ğim: Her ik ti dar bir dik ta tör lük tür, ama na sıl? De -

mok ra tik dik ta tör lük ler den tu ta lım fa şist dik ta tör lük le re ka darvar dır. Ya ni 1920 'lerde na sıl ki bi raz ulu sal kur tu luş çu luk, an ti-em per ya list lik söz ko nu su ise, 27 Mayıs'ta da de mok ra tizm, sı nır lıda ol sa söz ko nu su dur. Ya ni bu ka dar iş ken ce ci olan 12 Ey lül ileara sın da fark var. 12 Ey lül iş ken ce ci, bas kı cı, her şe yi ta ma menbü yük ser ma ye le hi ne hal let mek is ti yor. Ya ni ne re den ba kı lır saba kıl sın, ara la rın da fark var dır. DP'ye du yu lan ra hat sız lık, sa de ceMenderes'in ki şi li ği ne kar şı du yu lan bir ra hat sız lık de ğil dir. Or take si min çı kar la rı bu nu ön gö rü yor ve 27 Ma yıs Mil li Bir lik Ko mi -te si için de ki in san la rın ba ya ğı sı nıf sal bir ra hat sız lı ğı dır. Ve bu da,her hal de da ha bü yük ser ma ye sı nı fı de ğil, da ha kü çük çap lı or tası nı fın bi le şi mi dir.

Dev�rim�ci�genç�lik�önder�le�ri�kat�le�di�lin�cegöre�vin�bize�düş�tü�ğü�nü�gör�düm

- Siz ilk ola rak ne za man dü şün me ye baş la dı nız?- Bu yıl la rı mı di yor su nuz?- Han gi dö nem den iti ba ren böy le bir ge liş me var or ta da?

“Ni çin ben bu işin için de de ği lim” di ye dü şün me ye baş la dı nızmı? Ve o sı ra da ki sah ne ney di?

52

- Şim di du rum ta ma men şöy le: Ben, 1966-67-68'de Ankara'dames le ki bir okul da oku yo rum. Ve göz le ri min önün de ilk öğ ren ci kı -pır da ma la rı, ha kim le rin yü rü yü şü ol du... ce na ze si ne ben biz zat ta -nık ol dum. Ce na ze yi dü şün mek bü yük bir olay as lın da. Bü rok ra si -nin iyi bir göv de gös te ri si dir. Fa kat edil gen.

- Ne de mek tir?- Pa sif.- Ben “edil gen” ke li me si ni ilk de fa du yu yo rum.- Edil gen. Ya ni et kin ve onun zıd dı edil gen dir.- Etkin'i bi li yo rum da...- Edil gen. Ney se, ol du. Türkçe'yi iyi bi li yo rum ya ni...- Bel li olu yor za ten.- Za ten si zin baş ta ki ler, “bun lar biz den da ha iyi Türk çe ko nu şu -

yor lar, Türkçe'yi bu ka dar iyi ko nu şan biz de yok” di yor lar. Me se lede ğil, ko nu dil ola yı de ğil dir. Şim di bi zim çı kı şın az ön ce sin de kior ta ma ge le lim. Ben ce bu ra sı bi raz da ha önem li dir. Türkiye'de1965 'lerden son ra ki ge liş me ler il ginç tir, de ğil mi? 27 Ma yıs ha re ke -ti nin kont ro lü or du nun elin den çık mış tır, ama tam ola rak di ğe ri nineli ne de ulaş ma mış tır. Ya ni AP'nin eli ne kont rol tam geç miş de ğil -dir. Önem li olu şum la rı bün ye sin de ba rın dı ran bir bi le şim olu yor,1965'e doğ ru hep si iç içe ya şı yor. Ce mal Gürsel'in ölü mün den son raAP yük sel mek is ti yor. Fa kat yük se len di ğer bir şey de ra di kal genç -lik ha re ke ti dir. Bir yan dan TİP, bir yan dan dev rim ci genç lik ha re ke -ti Tür ki ye ta ri hin de önem li bir aşa ma yı teş kil edi yor. Bun lar, bel kide ira de le ri dı şın da önem li şey ler le, dev let le oy nu yor lar dı di ye lim.İde o lo jik dü zey de de res mi ide o lo jiy le. O ka dar bi linç li de de ğil ler,onu da söy le ye yim. Fa kat bol bol tar tı şı yor lar. Bu, dev le ti faz la gözönü ne ge tir me den ya pı lan bir tar tış ma dır. TİP'in TKP'den et ki len -me si ve dev le te çok sağ dan yak laş ma sı bir ger çek tir. Ama yi ne deo, “fır sat tan ya rar la na yım” di ye, ken di ne gö re bir sos ya lizm an la yı -şı nın ça ba sı na gi ri şir. Dev rim ci genç lik ha re ke ti ise, ger çek ten dev -rim ci dir. Şu an lam da: Dev let le ba ğı yok tur, genç tir ve ger çek tensos ya liz me gi der ken ih ti lal için ve ih ti lal ci bir ide o lo ji ola rak gi di -yor. Or ta da art ni yet fa lan ara ma mak ge re kir.

- Han gi grup la rı da ha çok bu ko num da ni te len di re bi lir si niz?

53

- Ta ma men Dev- Genç. Bi li yor su nuz, baş lan gıç ta tek fi kir fe de -ras yo nu ola rak var dır. Şüp he siz bu nun için de ba zı ki şi ler et ki li ol -muş tur. Ama o ruh dev rim ci dir. Türkiye'de ge li şen bir dev rim ciruh tur. Bi li yor su nuz, bu ko nu da önem li genç lik ön der le ri var dır:Ma hir Ça yan, De niz Gez miş ön der li ği. Bel ki ni ce lik iti ba riy le veuzun va de li sa va şım açı sın dan çok bü yük bir ha re ket ger çek leş tir -miş de ğil ler dir. Ama, bir sos ya lizm adı na aya ğa kal kış la rı, bir de kı -sa ömür le ri için de ey lem li lik ka li te le ri bü yük tür. Can la rı nı or ta yako ya cak ka dar ey lem ci dir ler, hem de dev le te ka fa tu ta cak ka dar!Bü yük ta lih siz lik le ri bi li yor su nuz. Dev let tü müy le du ru ma ha kim,sı nı fı ör güt le me yok, ör güt di ye bir olu şum yok. Bir avuç dev rim ci,Türkiye'nin ba ğım sız lı ğı na ve bu nun ke sin sos ya lizm le müm künola ca ğı na inan mış. So nu na ka dar sos ya liz me inanç la rı var. Buinanç la rı ve ha yat la rı nı or ta ya koy ma la rı ke sin dir.

- O dö nem de siz han gi okul da sı nız? - O za man ben, da ha ön ce bah set ti ğim okul da yım. Çok pa sif bir

du ru mu ya şı yo rum. Hat ta di ye bi li rim ki, o za man be nim... - Kaç ya şın da var dı nız o za man?- 20'de yok tum. Ama ha tır lı yo rum, di ğer yan dan da Mal te pe Ca -

mi sin de na maz kıl ma ya gi di yor dum. Ya ni Ankara'nın ver di ği çe liş kior ta mın da bi raz mu ha fa za kar mı di ye yim? Üs te lik Kürt lük de var...

- Ai le niz kö yün...- Ta bii, onu son ra an la tı rım. O or ta mı gü zel ver me ye ça lı şı rım.

Me se la, et ra fı mız da ki köy le rin üçü Türk, üçü Kürt. Böy le...- Siz o dö nem de bu olup bi ten le ri mi sey re di yor su nuz?- Onu açık la ya ca ğım. Var, öy le bir se yir var. Ama ke sin sı kın tı lar

da var. Fe o dal de ğer yar gı la rı da son de re ce var. Ka pi ta lizm le deAnkara'da iliş ki du ru mu ya şa nı yor, onun da et ki le ri var. On lar ay rıbir du rum as lın da. Şim di, genç li ğin bu ye ni çı kı şı nı bi raz il ginç bu -lu yo rum. Ya ni, “bun lar da ne re den çı kı yor, asıl dü zen-ku rum apay -rı, bun lar ney le uğ ra şı yor lar, bun la rın mes le ği ne dir” bi çi min de.Hat ta o ha kim le rin yü rü yü şü ne ilk ta nık ol du ğum da çok pa sif bak -tım. Öy le gu rur lu yü rü yüş le ri, öy le ku rum laş mış bir iş le mi gö rün cebi raz öy kün düm, ama çok cı lız bir öy kün me. Ya ni “güç lü so nuç ge -ti re cek bir yü rü yüş tür” dü şün ce si yok. Ar tık bi linç siz de ol sa du rum

54

buy du. An lam sız olu yor du ya ni, o za man ki du ru mum la gi dip din li -yor dum. Me se la, bu din ci ler var dı ha tır la rım, o Ne cip Fa zılKısakürek'in kon fe rans la rı na gi der dim ve ba ya ğı duy gu sal yön denet ki si ni ya şar dım.

- He ye can olu yor muy du siz de?A. Ö: He ye can var dı. Dil, Ta rih ve Coğ raf ya Fakültesi'nde ve

ben zer yer ler de ve ri yor du. Hat ta çok il gi le nir dim. De dim ya, Mal te -pe Camisi'nde ba zen na ma za git ti ği mi ha tır la rım.

- Ne za man ol muş bun lar?- Bun lar 1966-67-68 'dir.- Ne za man dö nüş me ye baş la dı? Ya ni... - Onu an la ta ca ğım. Fa kat di ğer so ru at la tıl dı.- Ha yır, ya ni Dev- Genç'in or ta mı na yö ne lik. - O sü reç be lirt ti ğim gi bi dir. Öy le kök lü bir ka rar yok. Tam ter si -

ne bur ju va fel se fe not la rıy la il gi le ni yo rum. Me se la, zor ol ma sı narağ men, o tip ki tap la rı oku rum. Kant, Berc son, bu tip ya zar la rın ki -tap la rı nı ba ya ğı da okur dum. Ne ka dar et ki len dim bi le mi yo rum.As lın da din ile bu fel se fe yer de ğiş tir mek is ti yor du bi raz. Dev rim cigenç lik ha re ke tiy le, sos ya lizm le il gi len me yö ne li mi yok, bun larfaz la umut ver mi yor di ye bi li rim. Ya ni Tür ki ye sı nır la rı için de ka lanbir in sa nın po li tik dü şün ce at mos fe ri ne ola cak? Çok ezik, çok si likbir du rum var. Şu da var ki, de rin bir buh ran ya şa dı ğı mı be lirt me li -yim. İde o lo jik, özel lik le fel se fi bir buh ran.

- Kim lik ara ma mı? - Ha yır, ide o lo jik-fel se fi...- Ta mam.- Kim lik ara ma da var, fa kat bu ka dar güç lü de ğil. Kürt lük ara yı -

şı var, ama faz la güç lü de ğil.- Bu ara da Kürt ha re ket le ri ne alem de?- Irak'ta Bar za ni ha re ke ti nin se si ge li yor. Ör ne ğin, sa nı rım

Hürriyet'te ba zı rö por taj lar da çı kı yor du, o za man onu iyi oku dum,ha tır la rım.

- Si zi he ye can lan dı rı yor muy du? İl gi len di ri yor muy du?- İl gi le ni yor dum. Ama da ha çok ide o lo jik-fel se fik bu na lım du ru -

mu var dı.

55

- Ne za man bu dön me ye baş la dı? Ya ni ey le me doğ ru. Da hacid di otu rup, ko nu şup...

- Ta bii, öy le bir ta kım genç ler ge lir di. Böy le Do ğu si ga ra sı içen,par ka lı genç ler var dı. Bi ri ya kın hem şe ri niz olu yor sa...

- Do ğu si ga ra sı nı iç mek bir şe yin işa re ti miy di?- Ta bii. Bir ne vi pro le ter si ga ra sı di yor lar dı. Bit lis si ga ra sı, o za -

man “pro le ter si ga ra sı” di ye iş le ni yor du. - Ama o so lun işa re tiy di, Kürt ler le iliş ki si yok tu. - Ta bii yok tu, so lun işa re tiy di. Hem şe ri ler di, ge li yor lar dı. On la -

rın o ha va sı ho şu ma gi di yor du. Ha tır lı yo rum, o za man bir de faSiyasal'a git tim. “Du var la rı kir let miş ler” di yor dum, “bu slo gan lar la,ya zı lar la.” Hat ta bir şey da ha gör düm. O dö nem de bu Ece vit ve ya -nın da da Rah şan Ece vit var dı. Sa nı yo rum TÖS'ün Kayseri'de birtop lan tı sı var dı. O top lan tı sa bo te mi edil di?! Onu ta mam la ya ma dı -lar, ta mam la mak için Ankara'ya gel di ler. Ankara'da o top lan tı Si ya -sal Bil gi ler Fakültesi'nde ya pıl dı. O za man da ha Siyasal'la iliş kimyok tu. O top lan tı 1969'da ol muş tu. Biz de git tik. Dev rim ci genç lik,o za man bu Ecevit'i epey bas tı rı yor du, ko nuş tur mu yor lar dı onu.Hır pa la mış lar dı da. Ha la ha tır la rım, o an fi den çık tı ğın da genç ler yi -ne üze ri ne gi di yor lar dı. Rah şan Ece vit, çan ta sı nı sa ğa-so la sa vu ra -rak Ecevit'e yol aç mak is ti yor du. On la rın böy le bir anı sı da var, ha -tır la rım. Özet ler sek: Dev- Genç'in çı kış dö ne min den 1970'e ka dar,da ha çok Kürt lük so ru nuy la il gim var, ama böy le bir söz cü sü ol madu ru mu yok tu.

- O ara da öy le pek Kürt ha re ke ti de yok, de ğil mi?- Yok de ni le bi lir. “Do ğu Mi ting le ri” ya pı lı yor du, bir-iki si ne git -

tim. Fa kat iş te Do ğu Mi ting le ri se yir ci si de ol muş tum, ama öy le birmi li tan gi bi ka tıl ma yok tu.

- Pe ki, o si ze ne ve ri yor du? O Do ğu Mi ting le ri içi niz de birşey le ri ha re ket len dir mi yor muy du? Mil li yet çi ya nı nı zı et ki li yormuy du? Yok sa, ha ni cı lız bir gö rün tü mü ya ra tı yor du?

- Et ki si var dı, fa kat yi ne çok cı lız dı. Ta bii Dev- Genç'inki ka dar.Arap lar da et ki le mek is te di o za man, ha len dik ka ti mi çe ker. On danson ra ben me mur luk yap tım.

- Şim di, on dan son ra han gi yıl da oku lu bi tir di niz?

56

- 1969'da bi tir dim.- 1969'da bi tir di niz...- 1969-70'de Diyarbakır'da ka dast ro me mur lu ğu yap tım. Bu

önem li bir yer dir. - Ni ye?- Ka dast ro me mur lu ğun da top rak öl çü-bi çim iş le riy le uğ ra şı yor -

dum. Me mur luk yap tım. Me mur luk ta ne ler gör dük, ne ler gör me dik!Ya ni 1967'de, 1968'de mi li tan lı ğa ka rar ver me yok tu. Ama dik katede lim, o za man De niz Gez miş, Ma hir Çayan'lar ih ti lal ci ör güt kur -ma nın gün le ri ni ya şı yor lar. Biz ise, o za man bir kü çük me mur lu ğuya pa bi le cek ira de de yiz. Ama et ki len me var dır. Kürt lük yan kı sı, iş teIrak Kürt le ri...

- Art ma ya mı baş la dı?- Ha yır, sa de ce o dö nem de de ğil dir, da ha ön ce de var dır. Ya ni il -

ko kul dan be ri bir çe liş ki yi ya şa rız. Türk ve Kürt köy le ri var dır, bir -bi ri ne ya kın dır. Kim lik ara yı şı var dır: Kürt mü ola ca ğız, Türk müola ca ğız? Bu, taa il ko kul dan ge li yor. Yal nız bun lar öy le me mur ol -ma is te ği min önü ne ge çe cek de ğil dir, okul oku ma is te ği önü ne ge -çe cek de ğil dir. Ba sit is tek ler as lın da. Sık sık ha tır la dı ğım bir anımvar. Sos ya lizm le il gi li bir ki tap eli me geç miş ti, Sos ya liz min Al fa be -si...

- Şim di bun la ra gir me den ön ce si zin ai le kö ke ni ni ze in me mizla zım. Ya ni bu ra da ele al mak ye rin de olur. Çün kü, bü tün bun -lar son ra ki ya şan tı nı zı et ki ler mut la ka.

- El bet te, çok sı kı et ki si var. Bu nu, bu ra da bir ya zım da da epeygüç lü koy dum. Bu bö lü mü de si ze ay nen ve re bi li rim. Za ten or ta yako ya ca ğı mı koy dum. Şim di Türkiye'nin 1970 'ler or ta mı na bi raz da -ha de ğin me ye ge rek var mı?

- Ta bii. Gi ri yo ruz bi raz da ha. Şim di Diyarbakır'daki ka dast -ro me mur lu ğu dö ne mi ne ver di bir ke re?

- O za man ilk de fa...- Çar pı cı mı?- Çar pı cı nok ta sı şu: Me mur luk ta köy lü le rin ya şan tı sı na da ha ya -

kı nen eğil dik ve bir de top ra ğın den ge siz da ğı lı mı söz ko nu su. Oden ge siz da ğı lı mın ya nın da rüş vet çi lik de var dı. Biz zat biz de alet

57

ol duk bi raz. Onu ya kı nen gör düm. De rin et ki ler ya rat tı. - Hak sız lı ğa bir tep ki mi?- Hak sız lık la bir lik te, genç lik te ki o çok olum lu sı cak lık var, yü ce

duy gu lar var. Öte yan dan, rüş vet ve böy le den ge siz çı kar iliş ki le ribun la rı kir let ti. Bu kir li lik as lın da bi raz ezik lik ya rat tı. Yi neDiyarbakır'ın öz gün bir ha va sı var dı, böy le çok öz gün bir ya şam di -ye bi li rim. Fa kat pa ra da ka zan dık bi raz. Ben bu nu, yük sek oku lagit mek için kul lan dım.

- Rüş vet le mi ka zan dı nız?- Ha yır, me mur luk ta bi rik tir dik. Bir de, ta bii öy le bir he di ye sis -

te mi var dı. Bir ye ri ta pu la dın mı, köy lü ler pa ra yı top lu yor; bir top -la ma ba ya ğı ye kun tu tu yor. Rüş vet ten zi ya de böy le pa ra top la yıpge ti ri yor lar. Da ha doğ ru su biz den ön ce ki ler onu sağ la mış tı.

- Çark dön me ye baş lı yor. - Böy le çark var. Baş lan gıç ta ka bul et me dim, iti raz et tim, et ki sin -

den sa ba ha ka dar uyu ya ma dım. Son ra “bu bir he di ye dir, usül den dir,her kes bu nu ya par, da ha faz la sı nı ya par” de di ler. Hep si ba na gü lü -yor du o za man: Ne ka dar saf duy gu la rın sa hi bi, rüş vet gi bi bir şe yekar şı ne ka dar saf! Ken di le ri de çok vur dum duy maz dav ra nı yor lar -dı. Biz de, is te me ye is te me ye ka bul et tik. Fa kat son ra onu dö nüş tür -düm, “bu nu yük se ko ku la dö nüş tü re ce ğiz” de dim. Bir ne vi ilk fon -du, böy le bir dü şün cem var dı. “Fon ola rak kul la nır sam bu ha ramol maz” de dim. Bir yıl öy le geç ti, pa ra bi rik ti. O za ma nın pa ra sıy la10 bin li ra gi bi bir pa ra bi rik tir di ği mi ha tır lı yo rum. Me mur lu ğunböy le bi raz gü ven ver me ya nı da var dı. Bir gü ven ver me si söz ko -nu su. Bir de Kürdistan'dı, Di yar ba kır... Ora da in san lar la il gi len me -de bi raz da ha ya kın iliş ki le re gi rer dik.

- Ama da ha mil li yet çi lik oluş muş de ğil.- Ben de bun lar bi raz ni ce lik sel bi ri kim gi bi dir. Ya ni fır la ma, pat -

la ma gi bi ha va lar yok tur. Dik kat le iz li yo rum as lın da in san la rı, iliş -ki le ri. Ama o za man da ha çok li se yi dı şar dan bi tir me ye ve dip lo maal ma ya ha zır la nı yo rum. Ken di mi, li se yi dı şar dan bi ti re cek ve fa kül -te ye pu an ala bi le cek du ru ma ge tir mi şim. Böy le bir du rum da var.İstanbul'a git tim on dan son ra, 1970'de İstanbul'daydım. İstanbul'da,hem de Bakırköy'de bir yıl me mur luk yap tım. Ba kır köy, bi li yor su -

58

nuz, da ha de ği şik bir semt tir. Ora da da kal dım.- Ka dast ro da mı?- Evet, ka dast ro me mu ru. Yal nız ora da da tüm gü cü mü bi raz

pa ra ka zan mak, en azın dan es ki pa ra la rı mı kay bet me mek için kul -la nı yor ve ders ha ne ye gi di yor dum. Bu se fer hu ku ka kay dol muş -tum. O za man, “hu kuk” di yor dum, “ama ca tam hiz met et mez,Siyasal'a git sek da ha iyi dir.” Siyasal'da san ki si ya set ya pı la cak mışgi bi bir iz le nim de var dı. 1970 böy le geç ti. Söy le ye yim, o za manye ni ha re ket ler, İstanbul'da genç lik ha re ke ti ge li şi yor du. Ben o za -man ba zı top lan tı la ra git tim. Ma hir Çayan'ların da ka tıl dı ğı top -lan tı la ra git tik ve epey et ki len dik. İlk ora da, Mahir'in ko nuş ma sışu an lam da et ki li ol muş tur: “Mil li me se le” de di, “ Türkiye'de çokcid di dir.” Özel lik le, o za man ulu sal so run da da ha ge ri olan ba zıan la yış la rı eleş ti ri yor du. “Re viz yo nizm ha kim dir” di yor du, “buko nu da opor tü nist lik ya pı lı yor.”

- Kürt ko nu sun da.- Evet. “ Kürt me se le si var dır, ken di ka de ri ni ta yin hak kı na...” de -

di. Za ten ko nuş ma sı nı da, “bu me se le ile ri de da ha ay rın tı lı ele alı -na cak tır” di ye rek bi tir di. Fa kat çok bas tı ra rak ba zı la rı na kar şı bu nuima edi yor du. Ya ni sol da bir iler le me nok ta sı ola rak mil li so ru nu iş -le me yi ön gö rü yor du. O ge nel de ki iler le me ve ya o za man ki...

- Ama da ha ra di kal leş me si ne...- Çayan'ın, tüm gü cüy le or ta ya koy ma ya ça lış tı ğı nı söy le ye bi li -

rim. Ya ni ke sin lik le sa vu nu yor. So ru na ra di kal, dev rim ci bir yak la -şı mın bü tün işa ret le ri ni ve ri yor.

- Dik kat edi yo rum, ay nı dö nem ler de ki di ğer Kürt akım lar -dan hiç söz et mi yor su nuz.

- On dan bah se de ce ğim. DDKO var dı. İstanbul'da ben DDKO'yada git tim. Ya ni o dö nem de bir yan dan Dev- Genç'in bu top lan tı la rı nagi der ken, ay nı za man da DDKO'ya da git tim, üye ol dum. Ya ni iki -sin den de tam il gi mi zi kes mi yo ruz.

- Pe ki na sıl dı DDKO? Ya ni siz de na sıl bir iz le nim bı rak tı?- DDKO, yü rüt tük le ri Kürt çü lük ba na an lam sız gel di. - Ne gi bi?- Bir de fa sı nıf ni te li ği açık tı. Ya ni o ko şul lar da ora da ege men sı -

59

nıf ka rak ter li öğe le rin ha ki mi ye ti ke sin di. Ve bir de ben, o za man,Kürt me se le si ni biz zat is mi ni ve re rek bi raz koy ma ya ça lış tım. O za -man se ne 1970'di. Her kes kuş kuy la bak tı. İyi ha tır lı yo rum, ben de -dim, pey gam be rin gü ya bir bed du a sı var mış, “bun lar dev let ku rar saşöy le teh li ke li olur” di ye; İs la mi yet le Kürt le rin ka fa sı na bun lar kö tüka zıl mış, doğ ru de ğil dir, de dim. Ora da ba zı ör nek ler de ver dim.Ken di ka der le ri ni ta yin hak kı böy le doğ ru ele alın ma lı de dim. O za -man hep si, “do ğu so ru nu, yol, fab ri ka, okul so ru nu dur” di yor du.Öz gür lük ola yı nı ele al mı yor lar dı. Ben söy le yin ce, hep si kuş ku lubak tı. Ya ni on la ra gö re, za ma nı de ğil di, kuş ku lu bir şey ola bi lir di...

- Ara nız da ki fark; siz ola ya ba ğım sız lık, öz gür lük ola rak ba -kı yor du nuz, bir sı nıf te me li ola rak.

- Çiz gi ola yı, sı nıf te me li var, ke sin. O za man fe o dal top lum üze -ri ne ya zı oku yo ruz, te mel ders ki ta bı var. Hat ta ora da se mi ner ver -di ği mi ha tır lı yo rum. Yal nız o za man ki ön der lik ler ke sin lik le ra hat -sız dı. Hat ta bi ri si ağa ço cu ğuy du. O za man ki DDKO baş ka nı ra hat -sız dı. “Böy le bir ku ru luş, böy le si ne bir ide al için ba na hem ye ter sizve hem de son de re ce la u ba li ge li yor” di yor dum. Ve ger çek tenKürt çü lük ola yı nı çı kar yö nü ne çok tan dö nüş tür müş ler di. Her hal dear ka sın da o za man çe şit li güç ler var dı. Me se la KDP el at mış, TİP elat mış tı. Böy le ce çe şit li güç le rin bir le gal ku ru mu olu yor lar. Tu tar lıde ğil ler, hep si ken di çı kar la rı pe şin de. Böy le sa mi mi yak la şan birdev rim ci genç lik ola yı yok.

- Ta ma men on la rın yap tık la rı iş te bi raz kül tür, bi raz...- Ke sin. Kül tü rel özerk lik, ha li ha zır da bu bi çim de yü rü tül mek

is te ni yor. So ru na il ke li, kök lü yak la şı mın do zu çok sı nır lı. De dimya, adı nı bi le koy mak is te mi yor lar. Bir de he men çı kar la ra sap ma -la rı müm kün. Dev rim ci genç lik ha re ke ti ne kar şı da dü rüst de ğil -ler. Adı nı ha len ha tır lı yo rum; o za man ilk ban ka soy gun la rı mı di -ye lim, şid det ey lem le ri ge liş ti ğin de, bun lar da böy le bi raz il kel biryak la şım var dı. Bir bir le ri ne gir di ler. “Biz ya rar la nı rız” tü rün denbir tu tum...

- On lar da di yor lar ki, “gel di, o ka dar bi zim il gi miz ol ma yansöz ler et ti ki, son ra yal nız kal dı ve bir da ha da gel me di.”

- Be nim için mi söy lü yor lar?

60

- Evet.- Yal nız lık ola bi lir. Böy le tek ha re ket et ti ği mi söy le ye bi lir ler.

Ora da hiç bir ta raf ta rım ol ma dı, ben hep tek tim.- On la rı ken di ya nı nı za çek me yi dü şün me di niz de, ken di niz

bir baş ka ha re ket...- O önem li! O za man ke sin lik le ki şi çek me ni ye tim yok tu. O za -

man an la yış da yat ma ve bu ko nu da il ke li yak laş ma du ru mum güç -lüy dü di ye bi li rim. Çün kü, fe o dal top lu mu ra di kal bir bi çim de or ta -ya koy dum. Ke za ulu sal so ru nu da ay nı ra di kal lik le or ta ya koy dum.On la rın hep si bun dan ra hat sız ol du. Sı nıf te me lin den ra hat sız ol du -lar. So ru nu ken di adıy la koy mak tan ra hat sız ol du lar. Do la yı sıy laara mız bir tür lü ba rı şık ol ma dı. Ya ni bi zim bir bi ri miz den ra hat sız lı -ğı mız, ilk ora da ve o za man baş la dı; iyi ha tır lı yo rum.

- Ora da ha tı rı nız da ka lan çar pı cı bir anı nız var mı?- Me se la baş ka nı var dı, Meh met Hüs nü adın da; sa nı rım Ur fa lıy -

dı. Avu kat ol muş tu, son ra aşi ret kav ga sın da öl dü rül dü, Urfa'da ye -ğe niy le be ra ber... Baş kan dı gü ya. Ben hep “bu ör güt len me ye ter siz,ge liş ti re ce ğiz” di yor dum. İki de bir ba na, “ne is ti yor sun, öne ri ge tir,şu nu ge tir, bu nu ge tir” di yor du. Ben se, “bu ye ter siz” di yor dum. Ya -ni o za man as lın da bir ön der lik le ça tış ma du ru mun da yız. Ken di an -la yış la rıy la folk lor oyun la rı oy nar lar dı; o Di yar ba kır, Bit lis yur duvar dı, iz ler dik. Ya ni o za man on la rın fa zi le ti oy du.

- On dan son ra üni ver si te, Si ya sal Bil gi ler...- Öy le. Ya ni Mahir'lerin so ru nu ra di kal ko yu şun dan ce sa ret al ma

var. DDKO'dakiler Kürt tür ler, ama bun lar la sı nıf an la yı şı mız çe liş -ki li. Dev- Genç de o za man me se le ye tü müy le il gi gös ter mi yor. Za -ten da ha ay rış ma mış. Ma hir Çayan'la bir kaç adam, ar tık ken di le ri negö re ye ri-gö ğü tit re te cek ler. Öy le kal dı; ya ni o yıl, 1970 öy le geç ti.Ben fa kül te de ğiş ti re ce ğim, im ti ha na gir mi şim, o yıl ders ha ne de yimza ten. Yal nız sü rek li ki tap oku yo rum, o za man ki der gi le ri de oku -yo rum. Bu İş çi-Köy lü ve Ay dın lık der gi le ri var dı, on la rı da oku du -ğu mu zu be lirt me li yiz. O za man lar me se le yi, şim di ol du ğu gi bi or ta -ya koy maz lar dı. “ Kürt hal kı” gi bi söz ler eder ler di. O za ma na gö rebir or ta ya ko yuş tur bu da.

- Son ra üni ver si te mi ge li yor?

61

- Şim di Ankara'ya ge le ce ğiz za ten.- Kaç se ne si olu yor?- 1970-71. Şim di Ankara'daki gün le re baş la ma dan ön ce... Çün kü,

12 Mart son ra sı apay rı bir dö nem yi ne. - 12 Mart'ta ne ol du? Si ze bir şey ol ma dı mı?- Yok. O dö nem il ginç tir. 12 Mart, genç lik ön der li ği ni tas fi ye

eder ken, ba na sa de ce ucu do kun du di ye bi li rim. Bu önem li dir. Ya nieğer 6 ay son ra gel se, ke sin biz de gi de ce ğiz. Çün kü, ben de ki bi ri -kim bü yü müş. Mut la ka ön der lik se vi ye sin de o ye ni ku ru lan ör güt le -re ka tı la ca ğım ve en azın dan yıl lar ca zin dan pra ti ği ke sin bi zi gö tü -re cek. 6 ay geç kal sa bu ke sin ola cak. As lın da bi ri kim yo ğun laş mış,ka tıl maz sak er de ği liz, mert de ği liz. O nok ta ya ge lin miş. Ama ta ri -hin cil ve si iş te. Ya ni bi raz da ha bek le se ler di ye lim, bi zi de o ala bo raiçin de hal le de bi lir ler.

- 12 Eylül'de?- Ha yır, 12 Mart'ta. İş te böy le olu yor.- Er ken gel di si zin için. - Evet, er ken. Di yor lar ki, fa şizm er ken do ğum yap tı. Ya ni er ken

gel me si, bi zi aşı rı ka tıl mak ta ön le di. Ka tı lış sı ra dan dı. Biz 12Mart'tan son ra ka tıl dık. Bi raz da içe ri de yat tık.

- Mamak'ta?- Bun dan bah se de ce ğim. Fa kat ba sit bir gös te riy di. 12 Mart'a

kar şı da ilk de fa biz Siyasal'da gös te ri yap tık. Bu ye ni bir dö nem di.Şim di bu na gir me den ön ce, 1970 'ler dö ne mi ni, Dev- Genç ve

DDKO pra ti ği ni özet ler sek: De di ğim gi bi, Dev- Genç ha re ke ti, birdev rim ci genç lik ha re ke ti dir. Dün ya ge ne lin de ki 1968 genç lik ha re -ke tin den et ki len miş tir. Sos ya lizm den et ki len miş tir. 27 Ma yıs onage re ken si ya sal ze mi ni ver miş tir. Ve ön der le ri var dır, bi raz ör güt -len miş tir. Bu bir olay dır as lın da; içi ne gi ren le re he ye can ve re cek,inanç ve re cek bir du rum da dır. Ta bii Tür ki ye ta ri hi nin önem li birbö lü mü olu yor ve et ki le ri bi zim üze ri miz de de ke sin var dır.

Kürt lük yö nü ne ge lir sek; ara sı ra Gü ney Kürdistan'daki mü ca de -le nin ses le ri ge li yor. “Kürt ler is yan ha lin de, Kürt ler şöy le di ren di,şu ra yı şöy le zap tet ti ler...”; bu tip ha ber ler ge li yor. O za man dek la -ras yon var dı, on la rın da o Mart Dek la ras yo nu var dı. “Ka bul et ti ler,

62

et me di ler” bi çi min de ha ber ler ge li yor. Fa kat et ki si sı nır lı. Yi neDDKO ku rul muş. DDKO'ya ka tıl dım, İstanbul'daki kong re sin dekalk tım bir de uzun ko nuş ma yap tım. Hem de gü zel bir el bi se gi ye -rek. Ben ko nuş mak tan da çok çe kin me dim. Bu ko nuş ma da me se le -yi koy ma ya ça lış tım. Keş ke o za man ki ko nuş ma şim di eli miz de ol -say dı. Kong re ya pı lı yor, kim se faz la ko nuş ma ola na ğı da bu la mı -yor. Fa kat biz ko nuş ma yı yap tık. O za man ben, sa nı rım asıl üye deol muş olu yo rum. De mek ki, hem o giz li ör güt le rin için de, hem deDDKO ör gü tün de be nim du ru mum hız la ile ri ye doğ ru ka yı yor.Ama tam iler le me den 12 Mart gel di. Bir yan dan kit le uyan mış, dev -rim ci genç lik, sos ya lizm dü şün ce si; di ğer yan dan Kürt lük ve bu nubir de sı nıf te me lin de ele al mak için bir yı ğın so run bi rik miş! Bü tünbun la ra ce vap için, ben Siyasal'ı ter cih edi yo rum as lın da. Dik katedi lir se, Si ya sal bir yer de çö züm olu yor. Ama ger çek te Si ya sal böy -le dert le re de va de ğil. Çün kü, Si ya sal Bil gi ler Fakültesi'nin ço ğu bi -zi suç lu san dal ye si ne otur tu yor. Ama öy le bir du rum yok, bu bir ge -le nek ol du ar tık. Şüp he siz ora da ki öğ re ti min, öğ re tim kad ro la rı nınet ki si de üze ri miz de var dır.

Şim di “ Siyasal'daki gün le ri niz de ken di ni zi na sıl gö rü yor su -nuz?” di ye so ru yor su nuz. Bu du ru mu bi zim ar ka daş la ra da bu ra daan lat tım. Öy le der li-top lu ve ka bi li yet ola rak bir ça ba yok da, iyita kip çi lik var. Ya ni bir ola yın ar ka sı na düş me var. Bu yıl lar da ge -çen bir anı mı da ha si ze an la ta yım. Bir özel li ğim de şu dur: Ben denmem nun ol ma yan hiç bir öğ ret men yok tur. Ke sin böy le. Bu çokönem li dir. İs tis na sız, öy le sağ-sol ay rı mı da yap ma mak ge re kir.Ka dast ro oku lun day ken o za man kom po zis yon ya zı la rı ya zar dım.İl ko kul da da öy le ko rur lar dı ki, hay ret! Bu öğ ret men le rin bi zi ko -ru ma sı, da ha son ra ki ge liş me açı sın dan çok önem li bir olay olu -yor. İl ko kul öğ ret men le rim den tu ta lım di ğer le ri ne ka dar, hep si öy -le. O Ay dın Yal çın var dı, on dan da 10 nu ma ra yı al dı ğı mı tah minedi yo rum. Ya ni öy le za yıf bir öğ ren ci de ğil dim. Ke sin çok iyi öl -çü ler çer çe ve sin de yak la şır dım.

- Çok mu iyi öğ ren ciy di niz?- Ke sin.- Çok iyi öğ ren ciy di niz, de ğil mi?

63

- Çok say gı top la yan bir ko nu mum var dı, üni ver si te nin bi ti mi neka dar. Ör nek ola rak söy lü yo rum, bir ede bi yat öğ ret me ni miz var dı,Harp Okulu'nda da bir sü re ders ve ri yor du bu öğ ret men, bin ba şıy dı.Bi ze kom po zis yon ya zı la rı ve ri yor du, ya zı yor duk. Ge li yor du, bi ziokul da öve öve bi ti re mi yor du. “Afe rin ço cuk lar” di yor du. İs menbe lir ti yor du; “şu öğ ren ci nin ya zı sın da ki de rin li ği” di yor du, “benaçık la ma ya ça lı şa ca ğım.” Ar tık ne ke ra met var dıy sa ya zı lar da! Be nita le be le rin gö zün de böy le bir ilah du ru mu na ge ti ri yor du. “Çok de -ğer li, ben ce bim de ta şı yo rum, bu nu ga ze te le re oku yo rum” di yor du.

- Kim di?- Bin ba şıy dı. Da ha son ra kan ser den ve fat et ti. Harp Okulu'nda da

öğ ret men di. De ğer li bir ho cay dı. Hat ta bir im la kı la vu zu da var dı. - Kı la vuz mu?- Evet, im la kı la vu zu var dı. De ğer li bir öğ ret men di. As lın da be ni

çok se vi yor du, müt hiş! Hat ta o za man sır tım da kan top lan ma sı var -dı. Dok tor iğ ne ile te da vi, aka punk tur yön te mi uy gu la ya cak tı. Gi dipbe ni biz zat ta nış tır dı. Bu, öy le bir olay dı. Yaz dı ğım ya zı lar da öy leher han gi bir si ya sal yön ol ma ya bi lir di ama, çok şey ler var dı, o de -ğer bi çi yor du.

- Şu ana ka dar söy le dik le ri niz den şöy le bir fi kir çı ka rı yo -rum: Ya ni siz bu işe, bu ey le me bir Kürt mil li yet çi si ola rak gir -mi yor su nuz. Siz bu na bir...

- De ğil, de ğil. Onu an la ta ca ğım, ör nek le ri var. Onu si ze da ha an -la ta ca ğım. Na sıl kes kin bir sı nıf bi lin ciy le gir di ği mi zi ve ne ler lekar şı laş tı ğı mı zı an la ta ca ğım.

- Şim di SBF'deyiz.- Bu yıl lar, de mek is te di ğim...- Han gi yıl lar olu yor? 1971-74 mü olu yor?- Ha yır, ben 1970 'lerin çok kı sa bir pa no ra ma sı nı çiz mek is ti yo -

rum. 1970 'ler as lın da Tür ki ye için kont rol den çık mış yıl lar dır, de ğilmi? 1970 'lerde ide o lo jik ola rak res mi ide o lo ji kı rıl mış; bu önem li!Ya ni bu du rum 27 Mayıs'ta yok tu. Şim di bu kı rıl ma, bi zim or ta yaçı kı şı mız açı sın dan çok cid di bir or tam dır. Eğer fe o dal ide o lo ji ve yares mi ide o lo ji du ru ma ta ma men ha kim ol say dı, bi zim çı kı şı mız çokzor olur du. Bir bi ri kim var, fa kat baş kal dır ma ola yı çok zor du.

64

1970 'lerin böy le si ne önem li bir özel li ğin den bah set mek ge re kir.Genç lik ha re ke ti, en azın dan bu res mi ide o lo jik ya pı yı kır dı. İkiyön den kır dı: Hem sı nıf iti ba rı ile kır dı, ya ni ha kim dev let ide o lo ji sian la mın da kır dı, hem de fe o dal ide o lo ji açı sın dan kır dı. Biz bun dafır sat bu la rak ne fes al dık. Bu or tam da, ay nı za man da her han gi birsı nıf kont ro lü tam sağ la na ma mış tır. Ke sin bir di ren me ve kar şı-di -ren me du ru mu var dır. Ya ni sı nıf la rın bir bi ri ni al te de me me si ve ka -rar sız bir dö ne min or ta da ol ma sı, yi ne çı kı şı mız için önem li bir or -tam dır. 12 Mart dö ne mi he nüz gel me miş tir. Biz ya vaş ça ge çi yo ruz.12 Mart gel di ğin de ha fif bir dal ve ri yor ve onun ucu bi ze ade ta de -ği ve ri yor. Bu da bi zim çı kı şı mı zı kır ma ya yet mi yor. Bu bi çim de di -le ge ti re bi li riz. Fa kat bin bir tür lü so run var. Di re ni şin ön der le ri kat -le dil miş tir. Ki, biz bun lar dan et ki len dik ve bun lar dan çok umut luy -duk. Ar tık çok önem li bir özel lik tir: O za man “bu iş ba şa düş tü” gi -bi bir duy gu içi ne gir dim. Gö re vin bi ze düş tü ğü nü gör düm. Ya ni te -mel genç lik ön der le ri git ti ği ne gö re, o Kürt ağa ço cuk la rı nın bu iş tefaz la bi ze yar ol ma ya cak la rı açık tı. Uzun sü re on lar la bir lik te böy leya şa ya maz dık. On lar hep ge ri de ka la cak lar, ar dım da ka la cak lar, birde bu işe çok ben cil çı kar lar la gi re cek ler...

O za man bu işe ile ri dü zey de ka tıl ma duy gu la rı nın gü cüy le mi dirne dir, Si ya sal Bilgiler'de biz, ilk bir-iki gös te ri yap tık, bi raz slo ganat tık, ama hiç bir yer de halk tan ses yok! Se ne 1972, ba har la bir lik tese si miz du var la rı çın la tı yor ve ben ya bi rin ci sı ra da yım, ya da ikin cisı ra da yım. So rum lu olan ko nu mun day dım ve okul da ba ya ğı et ki mizvar. Ya ni es ki ön der ler git miş, ye ri ne ye ni le ri çı kı yor. Bu, 1972'deönem li dir. İş te di yo rum ya, biz öy le kri tik bir an da du ru ma mü da -ha le et miş olu yo ruz. Ta bii he men yö re mi zi sar dı lar gös te ri son ra sı;ha tır lı yo rum 7 Nisan'dı. Bi zi Ma mak ce za e vi ne al dı lar. Ce za e vin de7 aya ya kın kal dık. Sa nı rım 7 yıl ce za ve rir ler di. Ger çek te ise 7 yıl -lık bir ce za du ru mu yok tu, ha fif bir du rum du. Bi le mi yo rum ama,eğer 7 ve ril sey di... ger çi yi ne 1974'te çı kı la bi lir di. Ama o za man neolur, ne ol maz dı? Bir en gel le me de ola bi lir di. Fa kat 7 ay son ra çık -tık. O 7 ay için de, me se la De niz le rin idam edi li şi ni gör dük, iş te Al -tan Öy men, Sa dun Aren de ora day dı, TİP ve Do ğu Perinçek'leringru bu da ora day dı, TSİP ve on la rın ön de ri de ora day dı, Dev-

65

Genç'in ön der le ri de ora day dı. He men he men hep si ora da top lan -mış lar dı. 7 ay bir lik te kal dık. Ora sı sa nı yo rum, bi raz da ha bi zi si ya -sal mü ca de le ye it me de bir okul...

- Na sıl bir okul ol du? Mü ca de le açı sın dan mı?- Çok sa yı da in san la ta nış tık, tar tış ma la rı nı gör dük, çe liş ki le ri ni

gör dük. Bir de bu işe da ha cid di sa rıl ma yö nün de ke sin lik le şu der siver di: Bir da ha içe ri gir me mek üze re ken di mi do na ta cak tım. İçe rigir mek çok sa kın ca lı dır, ge liş ti ri le cek bir ör güt bu nu ön le ye bil me li -dir. Ay rı ca ulu sal so run da epey yo ğun laş mam var. Bu me se le ye ar -tık es ki si gi bi de ğil de, ön cü lük dü ze yin de yak laş mak ge re kir.

- Ör güt kur ma ka ra rı nı ora da mı al dı nız?- En azın dan ba ğım sız bir grup. Fa kat ilk çık tı ğım da he men bu nu

de ne me dim, ba zı grup lar la iş bir li ği ara dım. Me se la bu THKP- C'ye,“ge lin” de dim, “bu ör güt zor du rum da dır.” Fa kat faz la umu dumyok tu, onu da be lir te yim. Za ten sa nı yo rum 7 Kasım'da çık tık veale la ce le 15 gün de he men bir bi rin ci sı nı fı geç tik, ders le ri ver dik.Ya ni geç me miz ge re ki yor du. On dan son ra tüm gü cü mü oku ma yaver dim ve kış ile bir lik te ay rı bir grup kur ma dü şün cem ol gun laş tı.Za ten bu yön de ka ra rım var dı. Ha tır lı yo rum, 1973'ün ba ha rın daAn ka ra Çu buk Ba ra jı mıy dı... Ben 5-6 ki şi yi ora ya gö tür düm. Birağa cın al tın da...

- İlk kim le gö rüş tü nüz?- Kim se yok tu, faz la yo ğun la şa nı mız yok tu. Hep si bir ay ya kal -

dı lar ya kal ma dı lar. On la rın ço ğu, kö ken le ri iti ba riy le ya nı mız dakal maz lar dı.

- Si ze ilk adı mı at tı ran de di ği niz, bu muy du? Ya ni ya sol ola -cak sın, ya sağ ola cak sın?

- Mil li yet çi ola cak sın! Ha tır lı yo rum, çün kü sö zü mo na giz li ya pı -yo ruz, ağa cın al tı na gi di yo ruz.

- Çu buk Barajı'nda han gi ağa cın al tı na?- Bil mi yo rum, Ankara'dadır. Her ne ka dar Tuz lu ça yır ma hal le -

sin de de ni li yor sa da, o yan lış. İlk gi ri şi mim, o ba ra jın ya nın da ki birağa cın al tın da dır. Bu ke sin, ya ni baş ka tür lü ol ma sı nın im ka nı yok.Çün kü bir rü ya gi biy di! Fa kat git tik ya ni...

- 6 ki şiy di niz?

66

- Öy le bir grup tuk. Fa kat on la rın da ak lın da yok tur, hiç kim sebu nu ha tır la maz. 1973'ün ba ha rı dır, onu ke sin söy le ye bi li rim.

- Ke sin ta ri hi ni ha tır lı yor su nuz, de ğil mi?- 1973'ün Nisan'ı ola bi lir. Sa de ce dü şün ce yi söy le me du ru mu

var dı. - Ama o, her hal de ilk ka rar top lan tı sı?- Ken di ön der li ğim al tın da. - İlk ka rar top lan tı sı, ken di li der li ği niz de. “Ar ka daş lar, ben

böy le bir şey ku ru yo rum” şek lin de?- Fi kir açık lı yo rum.- Ne de di niz, ha tır lı yor mu su nuz?- On lar da da, ta ma men ne çok can dan ka tıl ma, ne de “ha yır” di ye

red det me ol du. İş te bir grup ol du. - He de fi niz ney di?- Sa nı rım biz bu na bir araş tır ma gru bu di ye bi li riz. - Böy le bir...- Böy le bir fik ri araş tı ra lım.- Öz gür lük?- Ta bii. Grup ola ca ğız. Grup, bir in ce le me-araş tır ma gru bu. Öy le

cid di ey lem he def le ri koy ma mış tık. “So ru nu doğ ru koy mu yor lar.So run bir ül ke me se le si dir. So run bir öz gür lük me se le si dir. Bu iş dean cak ba ğım sız bir grup la sağ la na bi lir.” Böy le di yor duk. Bu nunöne mi şu ra da dır: Ya ni “ne ka dar güç lü ki şi ler ve na sıl sağ lam yak -laş tı lar”dan zi ya de, da ha son ra...

- He ye can lan dı nız mı? - O za man çok çe kin me sey dik, öy le bir yol de ne mez dik. - Ha yır, he ye can lan ma, kö tü an lam da he ye can lan ma de ğil.

İş te “ar tık ben de gi ri yo rum, adı mı mı atı yo rum...”- Var. O tip he ye ca nı ilik le ri mi ze ka dar du yu yo ruz. Hat ta fik re

za rar ge lir di ye, ilk ko nuş tu ğu muz ki şi ler le, tek bir ev de ve hiç kim -se nin ol ma dı ğı, ka pı la rın ka pan dı ğı bir or tam da ve ses siz ce, ku la ğafı sıl da ya rak ko nu şu yo ruz. Öy le bir şe yi dü şün mek böy le cid di elealın ma lıy dı.

- Her hal de onun için ba ra jın ora yı seç ti niz?- Her hal de. Ya ni Ankara'nın için de, in san la ra ya kın bir yer bi le

67

teh li ke li ge le bi lir. Ta bii da ha son ra mil let bu iş le ri çok açık yer ler deyap tı. Fa kat bi zim öy le bir tu tu mu muz yok tu. Ger çek ten çok çe ki ni -yor dum. Hay ret edi yo rum! Ya ni bu ko nu da so run la ra ola ğa nüs tü ür -kek yak la şı yor dum. Ha len de bel li öl çü ler de var. Mil le te bel ki debu ka dar aca yip ce sa ret li şey ler ge le bi lir, ama kor kunç!..

- Evet, si zin “çok ür kek lik” de di ği niz za man in san lar, “ya hukos ko ca Apo'da böy le ür kek lik ne re de olur” fa lan di ye rek ten...

- Mil let bü yük bir ce sa ret ka za nı yor, fa kat şim di gel ba na sor!Böy le en di şe, ih ti yat lı lık... Fa kat di ğer yan dan, doğ ru git ti ği için sü -rek li lik de var. Ya ni fik rin ta kip çi li ği çok sü rek li.

- Ya ni ken di ni zin en güç lü ya nı ola rak onu mu gör dü nüz?Ya ni ih ti yat lı lık ve fik ri ta kip mi?

- He ves le rin ve ya böy le bir mo ral du ru mu nun ya da böy le coş ku -nun kur ba nı ol ma yok. Ama inanç var, fik ri so nu na ka dar gö tür mevar. Me se la baş tan, “bir ide o lo ji ye bağ lı ya şa mak” de dim. Ni ye bu -nu bul dum? Uzun yıl lar sa mi mi ce yak laş ma var, din yet me di mibur ju va fel se fe si, onun pe şin de yü rü me var. Bun lar bir bi rin den kop -ma yan sü reç ler dir. Sos ya liz min ilk al fa be si ni oku du ğu muz da, onakar şı da tam sa mi mi yet var dı. Ke sin lik le sü rek li lik var, öy le rast ge -le yak laş mak yok. Ço ğu nun özel lik le rin de ben onu gö rü yo rum. Me -se la Türkiye'de de mok ra si siz li ği, en değ me de mok rat ge çi nen ler, iş -te Türkiye'nin bu par ti baş kan la rı ba na çok tu tar sız ge li yor. Par ti le rira hat lık la ka pa tı la bi lir, hem de mil yon luk ör güt tür, de ğil mi? Böy le -le ri bir de sos yal-de mok rat ge çi nir! Fa kat kap sam lı bir mü ca de leyü rüt mez. Hay ret eder sin bu na! Bu tip ler, Türkiye'de an ti-de mok ra -tiz min bir ne de ni dir. Baş ta Ece vit, De mi rel... Bun lar ger çek ten dev -le te hü kü met lik et miş, li der ol muş ki şi ler. Bun lar par ti kül tür le ri nesa hip çık sın lar, “par ti miz de mok rat tır, Tür ki ye hal kı na şun la rı şun -la rı ve rir, ön der li ği ni mut la ka ile ri gö tür me li yiz, par ti onu ru muz dur;Tür ki ye hal kı nın vaz ge çil mez de mok ra tik bir par ça sı dır” de se ler,bun da sa mi mi ve ka rar lı ol sa lar, o za man as ke ri re ji min Türkiye'debu ka dar ko lay lık la ba şa ge le bi le ce ği ni siz dü şü nü yor mu su nuz?

- Bir de ğer len dir me yap sa nız: Ece vit, De mi rel, İnö nü..?- Son ra ya pa rız, ya pa ca ğız ve yap ma lı yız da. Ya ni Türkiye'de is -

ter sol da is ter sağ da, bu tip po li ti ka cı lar par ti baş kan la rı da ol sa lar,

68

ben on lar da ör güt le ri nin güç lü bir ta kip çi li ği ni gör mü yo rum. Be nimbu gün PKK'de, bun ca ola nak sız lı ğı ma ve zor luk la ra rağ men, kor -kunç bir ta kip çi li ğim var dır. Ya ni dü şü nü yo rum da, baş ka la rı,inanç la rı böy le olan in san lar bu yer de ol sa lar, ger çek ten ne fes ala -maz lar. Eğer ya şa nan ger çek le ri di le ge tir sem, bu gün kü ler de da hil,ger çek ten hay ret eder si niz. Me se la bi zim ar ka daş la rın çok güç lüyön le ri var, ben den çok güç lü, çok ya man yan la rı var. Par ti le rin bi lece sa ret ede me ye ce ği ka dar güç lü yan la rı var. Ya ni bi zim güç lü ya -pı mız var, bu nu ka bul et mek ge re kir. Ce sa ret le ri, ça ba la rı, kah ra -man lık la rı çok ile ri dü zey de dir. Ama us ta lık ne re de? Bu ke sin ti siz -lik, sü rek li doğ ru ola nı ya ka la ma ya ulaş mak ne re de? İş te bun lar za -yıf! Si zin M. Kemal'inizin o yıl lar da ki du ru muy la bi zim du ru mu -muz kar şı laş tı rı la bi lir. Sü rek li akış kan bir zih ni yet, gün lük tak tik,yö ne ti mi el den bı rak ma mak, cid di bir dev let ada mı ol ma ya gö tü rü -yor. Di ğer le rin de iş te bun lar yok. Ken di le ri ade ta gö rün mez kuv vet -ler ta ra fın dan ida re edi li yor lar. As lın da yö ne ti ci bi le de ğil ler. Ta biiM. Ke mal böy le de ğil. Bi zim du ru mu muz da da yö ne ti ci ola cak sanböy le ola cak sın. Öy le ide o lo jiy le oy na, po li ti kay la oy na, ar ka daş la -rın la oy na, zo ru gör dün mü vaz geç! Şim di bun lar Tür ki ye in sa nın daçok yay gın olan ni te lik ler dir. Ke sin lik le, biz de bu yok.

PKK'nin�olu�şu�mu

- Şim di bi zim ha re ke tin çı kı şı na ge li yo ruz. - 1973 son ra sı 74'e ge li yo ruz ta bii.- 1973'e böy le gir dik. - Evet.- Ve ilk cid di ey le mi miz bu dur as lın da. - On dan son ra on lar dan ay rıl dı nız ve bir da ha bu luş ma dı -

nız?- Ha yır, de vam edi yor. Ben bun la rın pe şi ni bı rak ma dım. So nu na

ka dar ça lı şa bi le ce ği miz, ça lış tı ra bi le ce ği miz ka dar ça lış tır dık. Ve1974'e ka dar 10-15 ki şi den faz la iler let tim gru bu. Şu nu be lirt mekis te rim: Gru bu, ni ce lik ten öte ye bir iler le me gru bu ola rak ge liş tir -dim. Ya ni sa yı pe şin de de ği liz.

69

- Bu gru bun is mi var mıy dı?- Yok, ke sin lik le bir is mi fa lan yok. Ya ni bir ar ka daş gru buy du.

Ama bu gru bun bir id di a sı var. Onu in ce le ye ce ğiz, so nuç lan dı ra ca -ğız, ar tık ne re ye ka dar gi der se be ra ber ola ca ğız. Gö nül lü, öy le birtü zü ğü, prog ra mı yok za ten. 1974'e gel di ği miz de o se çim ol muş,de ğil mi?

- Ece vit gel miş.- Ta bii, o ge nel de bir ze min ya ra tı yor. 12 Mart'ın yü kü nü dev ret -

miş. - Ra hat la ma ya rat tı mı?- De rin, kök lü an lam da de ğil de, da ha faz la iler le mek is ter sen

iler le ye bi lir sin an la mın da. Ya ni bü yük bir açı lım dı, böy le bü yük ne -fes al dır dı bi çi min de de ğil de, yü rü mek is te ye ne tam denk ge li yor.Be nim ba zı fa a li yet le rim var. Bu se çim de onu...

- Ya ni ra hat la ma?- Ra hat lat tı as lın da. On dan ön ce de fa a li yet var. 1973'ün ba ha rıy -

dı, de ğil mi? O za man se çim ler yok tu. Ya ni bel li ki bir ke sin ti siz likola yı var. Ama se çim ler de önü nü bi raz aç mış olu yor. Biz o za manAnkara'da, ar tık dev rim ci genç lik ha re ke ti nin ye ni den ör güt le ni şi nede so yun mu şuz. Onu da söy le ye yim. Böy le bir grup ar ka daş la grupfa a li yet le ri mi zi bir an lam da le ga li te ye de çı ka rı yo ruz di ye bi li riz.An ka ra De mok ra tik Yük sek Öğ re nim Derneği'dir.

- An ka ra Yük sek Öğ re nim Derneği'nde...- O za man ba zı an la yış la ra kar şı ba ya ğı mü ca de le ver dik. Ade ta

Dev- Genç'in bir mi ra sı dır, tek rar ör güt le ye ce ğiz; bu gö re vi gör dük.Der ne ği Ankara'da kur duk. Da ha son ra İstanbul'a ta şı dık ve on danson ra Türkiye'de bir yı ğın der nek ku rul du.

- AD YÖD, İYÖD...- AD YÖD, İYÖD... O za man da İstanbul'a git tim, ora da top lan tı

yap tım. Ko nuş ma lar yap tık...- Ve te me li hep ba ğım sız Kür dis tan...- Ha yır Bu ra da en azın dan bi zim grup de vam edi yor, ama bu

genç lik ör güt len me si. Bu ko nu da Tür ki ye li ler le iliş ki var, or tak yü -rü tü yo ruz. Böy le de mok ra tik bir genç lik der ne ği ni des tek le yen Kürtaz. Yal nız biz ka tı lı yo ruz ve bu ça lış ma bi ze et kin lik sağ lı yor. Me -

70

se la, da ha son ra olu şa cak DDKD kar şı sın da bu ade ta bir al ter na tifolu yor. Ya ni böy le dev rim ci genç lik ha re ke ti için de siv ril mek, bi li -yor su nuz ba zı ola nak lar sağ lar. Bun lar ne dir? Da ha çok ki şi ta nır -sın, ge lir sa na da nı şır lar. Bir de bi zim fi kir ler de ku luç ka da, de ğilmi? İn san lar is mi mi mi bi li yor, her gün 20-30 ki şi ge lip akıl so ru -yor: Ne ya pa lım, iş te ye di ki şi der nek ku ra ca ğız İstanbul'da,Elazığ'da, genç lik için de vs. AD YÖD bi ze bi raz bu nu ver di. Bu ra damil li me se le yi koy duk, onun la yü cel dik bi raz. Git tik çe böy le da haiyi öğe le ri top la dık. Fa kat şu nu söy le ye yim: Bu sü reç te yi ne öy legiz li ör gü te fa lan kay dı mız yok, sa de ce iyi adam la rı mız ço ğa lı yor.Bel ki de ni le bi lir ki, ya ni bu çok giz li ör güt çü lük mü dür? Bi le mem,ama iyi adam lar bi ra ra ya ge li yo ruz, de ği şik ke sim ler için de de iti -ba rı mız ge li şi yor. Tam o sı ra da bu DDKD ku rul du. Baş tan be ri kar -şıy dım, bu nu da söy le ye yim. Şim di on lar da bi ze çok kar şıy dı lar.Ve bu nu siz de bi li yor su nuz. On lar, ya ni DDKD, “biz Kürt ör gü tü -yüz” di ye rek, dü pe düz bi zi AD YÖD için de yal nız bı rak ma ya ça lı şı -yor du. “O Türk ör gü tün de ça lı şı yor, Türk ör gü tüy le ka der bir li ğiyap mış” di yor du. Fa kat biz bun la ra kar şı çık tık, “yok” de dik.

- Ya ni o si zi, Türk ler le bir lik te ol ma nız dan ötü rü mü suç lu -yor du?

- Ke sin. Ya ni mil li yet çi li ği ora da hort lat mak is ti yor lar dı. - On lar da Kürt mil li yet çi li ği ni hort lat mak is ti yor lar dı. - Ke sin, DDKD öy ley di. Kürt ör gü tü ola rak hep si Kürt tü, için de

Türk ler yok tu. Bu du rum için ben, “o tür ba ğım sız lık fik ri, tam ba -ğım sız par ti olu şu mu na gö tür mez” di ye rek kar şı çı kı yor dum. De -dim ya, o za man biz bir in ce le me gru bu yuz. Grup olu şu mu muz alt -tan ge li şi yor. Me se la bi zi, da ha son ra Dev-Yol gi bi ör güt ler ken diüye le ri gi bi gör mek is te di ler. Biz ise ay rı bir ya pı lan ma için de yü rü -mek is ti yo ruz. DDKD de iler le mek ve bi zi kap mak is ti yor. Ya ni bir -lik için ge lin fi lan di yor. Ney se, biz onu da aş tık. Şim di o ko nu dabiz bir mu am ma ha li ne gel dik. “Ya hu bun lar ne dir” di ye Dev-Yol'un ra hat sız lık la rı baş la dı. Di ğer grup la rın da ra hat sız lık la rı var.Yal nız bu yıl lar da, sa nı yo rum 1975 'tir, bi ri si içe ri dü şer ve em ni yet -te bir de ğer len dir me ya pı lır bi zim için. İçe ri dü şen bir DDKD'liyepo lis, “O” di yor, “ halk or du su nu ku ru yor.”

71

- Şim di bir de şu var, bu söy le di ği ni ze ila ve ten. Bu kül türder nek le ri, 1975'te Dikmen'de ilk top lan tı yı yap mış.

- Evet, Dik men, ha tır lı yo rum. - Dikmen'de ilk top lan tı ya pıl mış. Bu top lan tı da, ba ğım sız

Kürt dev le ti kur mak, grup la rın teş ki li ve si lah lı mü ca de le ninbe nim sen me si ka ra rı nı al mış sı nız.

- Ne re de ge çi yor o?- Di yar ba kır mah ke me sin de.- İd di a na me sin de mi?- İfa de ler den al mış lar. Ya ni böy le bir olay var mı, yok mu?- Bah se de yim. O Dik men top lan tı sı var dı.- Ya ni önem li mi? Önem li de ğil se...- Bah se de yim, 1975'te bir kaç anı dan bah se de yim. Der ne ği miz o

ta rih te, 1975'te ka pa na cak. - Ba ğım sız gru bu ka pa tı yor mu su nuz? - Ha yır.- O de va mı mı olu yor?- AD YÖD ka pa tı la cak. Za ten bir haf ta içer de kal dık. Der nek de

ya sak lan dı, bit ti o dö nem de. Ay rı ca o dö nem de, bi li yor su nuzBarzani'nin ye ni li şi var dır ve o gru bu et ki ler.

- Na sıl et ki ler gru bu?- Şöy le et ki li yor: O za man KDP'nin tem sil ci le ri var ve Ankara'da

da ba ya ğı bun la rın so run la rı var dır. Na sıl ki bu gün ba zı la rı tak edi -yor ve siz ler de iliş ki ku ru yor sa nız, o dö nem de de böy le le ri var dır.Sa nı yo rum ye nil gi den bir sü re son ra ba zı la rı ile iliş ki le ri miz ol du.Bi zim çı kı şı mı zı on lar da bi raz far ke di yor du ve ba zı de ğer len dir -me le ri var dı. De mek ki so rum lu dü zey de bir öğey di ve “ne yi ka buledi yor sa nız ge lin” di yor du. Ya ni o da ken di or ga ni zas yo nu nu da yat -mak is ti yor du, ta viz ve ri yor du bi raz. Fa kat son ra bak tı ki biz çokid di a lı yız. Onun üze ri ne şu de ğer len dir me yi yap tı: “Siz Kürdistan'ası nıf mü ca de le si ni sok mak la en bü yük teh li ke nin to hu mu nu atı yor -su nuz. Bir de mok le sin kı lı cı sı nız” vb...

- Bar za ni gru bu nun tem sil ci si...- Evet, KDP'nin tem sil ci si. Ve teh dit de var dı bi raz böy le. Bu bi -

zim ki ta bii kök lü bir ko puş tur. Ay nı za man da, KDP'nin faz la bir sı -

72

nıf te me li bu la ma ya ca ğı nı da ben açık ça söy le dim. Biz o za man dansı nıf te me lin de yak laş mak ta çok ka rar lıy dık. Dik kat edi lir se, böy leba ğım sız bir grup bi çi min de çı kı şı mız, na sıl ki Tür ki ye dev rim ciha re ke tin de ra hat sız lık ya ra tı yor sa, ben zer bi çim de ön ce DDKD'deve ar dın dan KDP'de de böy le ra hat sız lık ya ra tı yor. Bi zim çı kı şı mız -la, her hal de ken di ön der lik le ri nin aşıl ma sı nın ilk teh li ke le ri ni gö rü -yor lar. Biz ADYÖD'ü kur duk, AD YÖD ka pa tıl dı ve son ra AYÖDku rul du. Ama AYÖD, bu se fer bi zi içi ne al ma ma ya ça lış tı. Hat ta oza man AYÖD'ün ku ru cu la rı na (şim di içer de ler) ben açık ta vır koy -dum: “Si zin kur du ğu nuz bu AYÖD'de biz yer al mı yo ruz” de dim.Ya ni açık ta vır koy duk ve iki yan dan ba ğım sız yak la şım güç len di.Böy le ce bi raz da ha güç len dik.

- Bir Barzani'nin ye nil gi si, bir de...- Açık ta bii; o ara da bi zim pra ti ği miz de, ha pis ha ne ve grup pra -

ti ği miz de so nuç ver di. İş te o za man Dik men top lan tı sı gi bi top lan -tı lar ol du.

- Ama o öy le ba ğım sız Kürt dev le ti kur mak, fa lan fi lan de ğil. - 25'e ya kın ar ka daş ka tıl dık. - Ya ni önem li bir top lan tı mı bu?- Şu an lam da önem li dir: Ka rar al dık, Ankara'dan çı ka ca ğız,

Kürdistan'a gi de ce ğiz. Ora da da grup la rı ge niş le te ce ğiz. Ya ni öne -mi şu ra da dır: Üni ver si te yi terk edip, grup la rı oluş tur mak üze reAnkara'dan ay rı lı yo ruz. Gru bun böy le dar bir yü rüt me si ola cak,di yo ruz.

- Tam bir sa ha ya çı kış.- Ke sin lik le! Ankara'dan çı kış la ilk adım atı lı yor. Sa nı yo rum bi -

raz da öne mi şu dur: Ör güt, ya ni grup ka na lıy la bir çı kış olu yor bu.Da ha ön ce de tek gi di yo ruz kö yü mü ze, ama o bir çı kış sa yıl maz.Bu ise ör güt adı na, böy le bir ce sa ret ve ka rar la olu yor.

- Ama şim di lik or ta da ör güt yok, ba ğım sız grup var. - Bu dur.- Ha! O grup gi di yor?- Ta bii. O grup ken di si nin en ge niş top lan tı sı nı ya pı yor o za -

man. 25 ki şi gel dik, böy le bü yük bir top lan tı. 1975 de ğil, sa nı rım1976 'dır.

73

- Öy le mi?- Bi le mi yo rum, 1975 mi, 1976 mı?- Ta ri hi ke sin ak lı nız da...- Ke sin bi le mi yo rum.- 1975 so nu?- Bir ih ti mal ola bi lir. Önem liy di top lan tı da ki bu ka dar ka tı lım.

Şu nu da be lir te yim: O za man DDKD baş ka nı DDKD'den ay rıl mış tı,bi zim gru ba ge li yor du. Biz onu da top lan tı ya ça ğır dık.

- O ge ce?- Şim di o faz la an la mı nı bil mi yor du. Fa kat kur naz dı. Top lan tı nın

o içe ri ği ni gö rün ce, “ben bu iş te yo kum, eğer Türk dev le ti du yar saböy le iş ler le uğ ra şı yor su nuz, si zi üç ay da du man et ti rir” de di.

- Kim de di?- Böy le bi ri siy di. Ön ce DDKD baş ka nıy dı ve o za man is ti fa et -

miş ti. Biz de ki cid di ye ti gö rün ce, “bu iş te yo kum” de di. Ta bii il ginçolan, ken di ne gö re teh li ke li bir gi ri şi mi baş lat tı ğı mı zı da bi li yor.Biz onu cid di ye al ma dık ta bii. Ken di işi mi ze de vam et tik. Ya ni otop lan tı bü yük bir top lan tı dır, 25 ki şi yiz ve dar bir yü rüt me olu şu -yor. Bu yıl da böy le geç ti.

- Son ra Ankara'da Necati'nin evin de ki top lan tı?- O da ha ev vel de ğil, 1976 'nın so nu dur. Şim di 1976 'daki bü yük

eği li mi mi ze ge le ce ğim. Yal nız şu nu da söy le ye yim: 1975'i bi ti rip1976'ya gi rer ken, ha re ke tin ge niş ma ni fes to su ya zı lı ha le gel miş tir.Ben söy le dim, bi zim şe hit dü şen M. Hay ri DUR MUŞ yaz dı. Kı -şın dı. O çok kap sam lı bir yak la şım dı ve ha len oku nu yor. Güç lü biryak la şım dır ve ha re ke tin ide o lo ji si der li top lu ola rak 1975'in son la -rın da ka le me alın mış tır.

- Ne re de alın dı? - Ankara'da.- Ya ni ne re de? Si zin ken di evi niz de mi? - Ta bii evi miz de, ar ka da şın evin de, öğ ren ciy di. Ve o ya zı 68 say -

fa lık bir ya zı dır. - Ona ne si di yor su nuz?- Bü tün gö rüş le ri mi zin der li top lu ko nul ma sı dır ve güç lü bir ko -

yuş tur. Gö rüş le ri mi zi böy le der li top lu ya zı lı ha le ge ti ri yo ruz var dır.

74

Bu, ide o lo jik ol gun laş ma ve si ya si prog ra ma yö nel me atı lı mı nı ya -rat tı. 1976'ya böy le gir dik.

- Ey lem?- Okul lar son de re ce ha re ket li ve biz de Ankara'nın kur du ol mu -

şuz. 5 yıl dır, 6 yıl dır ora da yız. De ği şik yön ler den epey tec rü be var.Kürt ha re ket le ri ni iyi ta nı yo ruz. Ye nil gi, on la rın il kel mil li yet çi li ği -ni za yıf bı rak mış. Yi ne bi zim Ankara'da genç lik ha re ke ti için de birüs tün lü ğü müz var. Ke sin ön der lik ede bi le cek du rum da yız ve bu nunpra ti ği de epey var. Bir kaç ki şiy le çık mı şız ve bel li bir grup ol mu -şuz. Şim di bun lar kü çük ge liş me ler, da ha bü yük olan la rı da var.

C.A: Ha len bir is mi yok mu şu ana ka dar?- Yok yok...- Onun için mi Apo cu lar den di?- As lın da “Ulu sal Kur tu luş Or du su.” Ama 1976'da ilk de fa ba -

zı la rı ba zı ar ka daş lar la kav ga eder ken, bi zim ki le re “Apo cu lar”den di. Me se la bi zim adı mı za ha re ket eden Haki KA RER di ye birar ka daş var dı, şe hit ol du. Bu ar ka daş Siyasal'da HK'lilerle kav gaeder ken ona “Apo cu Ha ki” di yor lar. Hem “Laz”, hem “Apo cu Ha -ki”; böy le di yor lar dı.

- İlk o mu söy le di?- Ha ki, as lın da o grup dö ne min de en fe da kar ar ka daş la rı mız dan -

dır.- Ya ni siz da ha ha re ke te isim ver me den, bir yer de Apo cu luk -

la so nuç lan dı. - Öy le ge liş ti. - Ey le mi ney di?- Ey le mi miz bir ce na ze tö re niy di. Su ruç lu bir genç öl dü rül müş tü

Hacettepe'de. Biz onu al dık, tak si ye koy duk, ba ba sı nı ça ğır dık,Suruç'a ka dar biz gö tür dük. On bi ne ya kın ki şi bi rik ti, bü yük birgös te ri ya pıl mış tı.

- Ço cuk siz den miy di? - De ğil di. Ken di si HK'li ola rak ka bul edi li yor du, ama Kürt tü. Biz

de ce na ze si ne...- As lı Kürt müy dü?- As lı Kürt tü. Za ten bi zim le iliş ki le ri ge li şi yor du. “Siz bun la rı et -

75

ki le miş si niz, ce na ze si ne de biz sa hip le ni riz” de dik.- Ki me di yor su nuz bu nu?- Bu nu di ğer ör güt le re kar şı, HK'ye kar şı, bu tür ör güt le re kar şı...- Kim vur muş tu onu?- Fa şist ler. Ce na ze si ni biz gö tür dük. Bu Ce lal Pay daş da var dı

tak si de, iki miz gö tür dük. Celal'i son ra bil mi yo rum, faz la is tek yok -tu ama..

- Ha tır lı yo rum. Bü yük ce na ze ka çır ma ola yı di yor lar dı.- Biz bu nu gö tür dük. Ce na ze yi Kar şı ya ka me zar lı ğın dan al dık.

Ger çi o za man öy le le him le miş ler di, po lis ve em ni yet bi rim le ri devar dı. Ar ka mız dan uzun sü re ce na ze yi ta kip et ti ler. Ce na ze yi bi zeAnkara'nın dı şın da ver di ler. Ya ni gel di ler, ver di ler, biz de gö tür dük.Böy le ol du. Üç- dört ar ka daş tık ama, so nuç ta bü yük bir ey lem yap -tık. Ya ni böy le...

- İlk ey lem mi?- On bin ki şi lik böy le bir gös te ri. - On bin ki şi si zin ta raf ta rı nız ol ma sı açı sın dan çok faz la.

On lar ya ni ola ya...- Çok tu, ce na ze için gi di li yor du. - Fa kat adı nız ora da mı du yul du?- Ad de ğil de, bü yük bir gös te ri ol du. Adı mız za ten da ha ön ce

epey ce ya yıl mış tı Ur fa yö re sin de. Bir yı ğın slo gan atı lı yor du. Gru -bu mu zun ele man la rı ya vaş ya vaş et ki li olu yor lar dı.

- Ama bu ola yın si zin için bir an la mı, öne mi var her hal de? - An la mı şu: Baş tan so na ka dar ken di ini si ya ti fi miz le ha re ket

et tik. O ka dar ki şi ka tıl dı ve biz de Ankara'dan çık tık. O za manolay lar olu yor du bu bi çim de. Grup bi raz var dı, ge liş miş ti. Gru buniçin de sı nıf yak la şı mı ver me yen ba zı la rı atı lı yor du. Faz la ça tış madu ru mu muz da yok tu. Bı rak tıy sa bı rak tı, bi ri gi der se onu ge li yor -du. Bir de “Pi lot ola yı var” de di niz. O da 1976'da öy le ka tı lır iş te.Da ha doğ ru su...

- Üni ver si te de miy di bu?- Önem li say dı ğım, şu Tür ki ye MİT'inin bi ze yö ne lik fa a li ye ti nin

iç yü zü ne dir?- Ben si ze o ki ta bı ge tir dim, ve re ce ğim. Ya ni ona bir ba kın,

76

bu ra da ki bil gi le re. - Ta bii. Bu Pi lot ha va ast su ba yıy dı. Fa kat Kürt tü, Ağ rı lıy dı. Onu

bi ze öne ren, as lın da ön ce so run çı kar dı. Bil mi yo rum o şim di ne ya -pı yor? Bi zim ki tut tu, bi zi il le bir ya na çek mek is te di; “Bi zim de birga ze te miz çık sın, he men” di ye, içi miz de öy le bir grup çu luk is te mida yat tı di ye bi li riz.

- Ga ze te için mi?- Ha yır, bir ga ze te ay rı, bir ya yın or ga nı ay rı dır. Ya ni ha re ke ti

tem sil edi yor. Bi zim bir özel li ği miz şu dur: Di ğer le ri gi bi, ha re ke ti -mi zi res mi bir ku ru lu şa bağ la ma mış tık. Ya ni göç men gi bi, ge ce kon -du gi bi, bir ora da yız bir bu ra da yız. O ne den le tes pi ti bi raz zor. Şim -di bir der gi ol sa, iz len me si, ta ki bi da ha ko lay la şa cak tı. Bi zim avan -ta jı mız odur. O yıl lar da der nek ku ru yor lar, biz “ol maz” di yo ruz.

- Ya ni der nek kur ma ya kar şı mı?- Ha re ke ti tem sil eden der nek ku ru lu şu nu uy gun bul mu yo ruz.

Her kes der gi çı ka rı yor, biz der gi ye de kar şı yız. Le ga li te o aşa ma dateh li ke li dir. Biz do la şı yo ruz. Bu nok ta da önem li olan fi kir dir. Der -nek yok, il le gal ör güt ge liş ti ri yo ruz. Bi li yor su nuz, 1977'de Na mıkKe mal Ersun'un bir dar be gi ri şi mi var dı, de ğil mi? Bu nok ta çokönem li dir. Sa nı rım Cü neyt Ar ca yü rek yaz mış tı, dev let bi zim içinson ra dan şu nu söy lü yor: “Bu teh li ke ni ye za ma nın da far ke dil me di,yı la nın ba şı kü çük ken ni ye ezil me di?” di yor. Ger çek ten biz o za -man en mü te va zi grup tuk. Ya ni öy le bir der gi ler çı ka rı yor lar dı ki,me se la Öz gür lük Yo lu der gi si, Rız ga ri der gi si, de ğil mi? Sö zü mo naTC'yi du man et ti ren der gi ler di. Biz böy le yap ma dık, sa de ce ko nuş -ma ya de vam et tik. Na sıl bu gün el de si lah ha re ket var sa, o za man daher bi ri miz bir ayak lı ga ze tey dik. An cak bu yön tem gi de rek dik katçek me ye baş la dı, em ni ye tin dik ka ti ni çe ki yor du.

- Şim di 1 Ocak 1977 top lan tı sı na ge le lim. - 1976-77, sü reç ay nı dır.- Ha yır, önem li dö nüm nok ta sı mı?- Ha yır, dö nüm nok ta sı fi lan de ğil di. Ül ke de grup tan her kes ça -

lış mış, ge lip top lan tı ya pı yor. Bu tür top lan tı lar git tik çe sık olu yor.1977 'nin özel li ği şu dur: Sa nı rım 2. Mil li yet çi Cephe'dir, de ğil mi, oza man baş ta olan? Ya ni şid det ola yı bi linç li olu yor. Bu nun ya nın da

77

CHP'nin ge liş me si söz ko nu su dur. Ta bii o za man dar bey le ön len medu ru mu var dır. Na mık Ke mal Ersun'un ça ba la rı var dır. Bu as lın da12 Eylül'ün bir pro va sı, hem de ağır lık lı ola rak Tür keş bi çi mi dir.Ya ni sa nı yo rum Ev ren mo ti fi de ğil de, da ha çok Er sun ben ze ri birön der lik al tın da ge li şe cek ti. Ev ren den ge ci li ğin de Ecevit'in bi raz et -ki si ol muş tur. Dik kat ede lim, 1977'de ge li şe cek dar be de MHP'yimah kum de ğil, ta ma men ik ti da ra ge ti re cek bir se yir var dır. Sa nı yo -rum o za man bun lar bi zim üze ri mi ze ge le rek çı kış ya pa cak lar dı. OM. Ali Ağca'yı bi lir si niz, onun da bun lar la iliş ki sin den bah se di yor -lar dı. Bun la rın kont rge ril la sı nın bir par ça sı olu yor. İş te Ab diİpekçi'nin, Papa'nın vur du rul ma sı, bun lar ya ba na atı la ma ya cak id di -a lar dır. Ve ni te kim İpekçi'nin na sıl kat le dil di ği ni o bi li yor. Da hason ra onu ha pis ten çı kar dı lar, bu ra da cun ta nın çok önem li bir ro lüsöz ko nu su dur. İş te biz, 1977 'deki bu ola yı bo şa çı kar dık. 3 Ha zi randar be ha zır lı ğı tas fi ye edil di, se çim 5 Haziran'a at la tıl dı. Ki tap la rı -mız da bun lar ge niş çe an la tı lı yor. İş te bu adam, tam o za man çok sı -kı bir ta kip için dey di. As lın da suç üs tü ya ka lat mak is ti yor du bi zi.Bir kaç ta ban cay la ve bir de me se la il ginç bir ey lem yap tı ra rak.

- Kim? - Bu pro vo ka tör. Me se la, ne re de ey lem ci bir ar ka daş var sa gi dip

ona di yor du ki, “Ha va iş let me si var, onun mu te me di ni il le so ya -lım.” Bi zim pe şi miz den bir an bi le kop mu yor du. Bir de “em re din,ben her şe yi ya pa rım” di yor du. Ben ih ti yat lıy dım. İl ginç tir, bu türşey ler yap tır ma dım. Yap tır say dık, as lın da o za man bi te cek tik. Çokönem li bir hu sus tur. Sü rek li “abi ye ter ki sen emir ver” di yor du. İş teih ti yat lı lık bu ra da önem ka za nı yor. Ya ni çok teş vik et me si ne ve yolgös ter me si ne rağ men, yi ne de bı rak ma dım. Eğer o soy gun ger çek -leş ti ril sey di, bü yük ih ti mal le ha re ket çok önem li dar be yi ye cek ti.1976-77 için de ha re ke tin tu ka ka edil me si böy le dir. Ya ni gün de enaz iki de fa bu tip ta lep ler ol ma sı na rağ men, biz ka bul et me dik. BuHa zi ran ba şın da ki dar be gi ri şim le ri ne doğ ru bu tip ça ba la rın da hada art ma sı söz ko nu su dur. Eğer o za man ki se çim ler ön len se ve dar -be gi ri şi mi ba şa rıl say dı, sa nı rım ha re ke ti mi ze kar şı sert bir çı kış labu nu ya pa cak lar ve bir sert dar bey le bi zi yık mak is te ye cek ler di.Çün kü o za man biz de de bir ha re ket li lik var dır, bir top lan tı söz ko -

78

nu su dur. İş te top lan tı nın ye ri ni öğ ren me ve sa nı rım bi raz da si lahben ze ri şey ler bu lun dur ma ça ba la rı yo ğun dur.

- Ora da siz si lah fa lan da ha...- Hiç kul lan ma dım za ten, öm rüm de ben hiç kul lan ma dım.- Ha yır, et ra fı nız da ki grup da kul lan ma dı mı?- Ha yır, kul lan mı yor. - Siz ha la da kul lan mı yor mu su nuz?- Yok.- Hiç mi?- Hiç.- Na sıl kul la nı la ca ğı nı bi li yor mu su nuz?- Hiç. Her kes bu ko nu da eği tim gör dü, ben gör me dim. Ke sin lik le

tek kur şun bi le at mış de ği lim.- Hiç kur şun at ma dı nız mı?- Yok, he de fe tek bir kur şun at ma dım. Öy le bir şey yok, ben bun -

dan çok uza ğım. - Me rak lan ma dı nız mı?- Ha yır. Gi re mi yo rum, o im ka nım yok o za man.... De mek is te di -

ğim o za man... - Evet, o za man 1977 yı lı?- 1977 ya zın da, ay nen bu gün, Haziran'ın bu za ma nı, ay nen bu

an da ha re ket tu tuk lan mak is te ni yor du. Dev let far ket miş ti. Yal nızse çim ol du. Se çim den son ra en azın dan bir-iki ay hü kü met ku ru lu -şuy la ge çer, de ğil mi? II. MC dö ne mi ne da ha za man var. Biz o ara -da gü cü mü zü çek tik. Kı sa ca sı, dar be ol say dı biz git miş tik! İş te otop lan tı ya gi der ken Kemal PİR ya ka la nır. Si lah bel de dir, eve gi -der ken ya ka la nır. Bi zim idam al mış bir ar ka da şı mız var dır, o evege lir. Ben de sa bah le yin o eve gi de ce ğim. Git me den ön ce, kim sevar mı, yok mu di ye kont rol et me si için bir ki şi gön der dim. “Abi,evin et ra fı çem ber le sa rıl mış” de di. Ben te sa dü fen git me dim as lın -da, her an o eve gi de bi lir dim. Bir yer de bir işim var dı, o yüz den ak -şam dan git me dim. Pla na gö re, as lın da biz o gün o ev de tu tuk la na -ca ğız! Bir de 3-4 ta ne de kir li si lah o eve kon muş, si lah lar la adamvu rul muş. Şim di o si lah lar la bir lik te ya ka la na ca ğız, otuz yıl ce za sıvar de ğil mi? De di ğim gi bi, Ke mal PİR ha re ke ti mi zin ön der le rin -

79

den dir, yol da gi der ken tra fik nok ta sın da ara ma ya denk ge li yor, se -çim dö ne mi dir ya, ge ce sa at 12'de ya ka la nı yor. Ben sa bah le yin er -ken gi de ce ğim, yal nız bir me se le var, an laş maz lık, onun la uğ ra şı yo -rum ve bu ara da bir ki şi yi eve yol lu yo rum, “git ba ka lım ar ka daş largel miş mi” di ye. İş te bu bi çim de git me dik. Hat ta bu ko nu da bil gi deedin dik. An ka ra, “bu biz den kay nak lan mı yor” di yor, “Bu üst dü -zey de bir bas kın dır.” Ya ni Özel Harp Dairesi'ni kas te di yor.

- Pe ki, ora yı bas tı lar mı?- O evi bas tı lar.- Ya ni siz git me di niz, ama on lar bas tı lar?- Ev ba sıl dı, ar ka daş içe ri alın dı. Üç de si lah ya ka lan dı. - Ya ka la nan han gi si olu yor du?- Mus ta fa Ka ra su ar ka daş ya ka lan dı.- O olay dan mı idam al dı?- Baş ka olay lar da var dı. Fa kat bu olay bi zi en azın dan yir mi yıl

gö tü rür dü. Da ha ön ce bi zi suç la ya cak bir ge rek çe yok tu. De mek is -te di ğim, bir kaç söz lü pro pa gan da mız var dı. Bu nun pe şin de...

- Si lah işe ka rış mış. Ay rı yer de ya ka lan ma...- Evet.- Pe ki, KUK ile mü ca de le o dö nem de mi olu yor?- Ha yır. Şim di 1977'de bu CHP 225'e ya kın oy el de et ti. O za man

önem li bir olay dı, bir hü kü met ol ma de ne me siy di. Yal nız ye ni birMC ku rul du ve sa nı rım ay lar geç ti, bu bi zim için iş le ri bi raz da hası kın tı lı ha le sok tu. An cak bun dan bah set me den ön ce, bi zim içinönem li bir olay da ha ol du: Ha ki KA RER şe hit düş tü. Haki'nin şe hitdüş me siy le...

- Gaziantep'te de ğil mi?- Ta bii... Haki KARER'in şe hit düş tü ğü ta rih 18 Mayıs'tır. 1 Ma -

yıs 1977'de İstanbul'daki mi ting de 37 ki şi şe hit düş tü. Şim di sa nı -rım o kat li am da rol alan lar, o kat li am...

- Kim bun lar?- Ga li ba Ala at tin Ka pan di yor lar dı. İstanbul'da bir gö zük tü ve ar -

dın dan Antep'e ge li yor. Ken di si ne “Kı zıl Yıl dız” adı nı tak mış. Fa -kat KDP için de ye nil gi son ra sı iş te bir ör güt ge li şi...

- Ale vi ler.

80

- Ha yır ha yır. “Beş Par ça cı” de ni yor bun la ra, “Sov yet sos yal em -per ya liz mi” de da hil... Bun lar, bu sah te KDP için den or ta ya çı kanbir grup olu yor. Fa kat ke sin iyi bi li yo ruz ki, bu gru bun olu şu mun daMİT'in par ma ğı var. Bi zim et ra fı mız da olu şan bir grup tur. BizAdana'dayız, on lar da Adana'ya ge li yor. Biz Antep'teyiz, Antep'ege li yor. Elazığ'dayız, bun lar da Elazığ'da. Ve KDP için de bir grup -tur. Sa nı rım on lar, MİT'in iyi ce kont rol al tı na al dı ğı bir grup tur. Ve“sos yal em per ya lizm” te zi ni or ta ya çı ka rı yor.

- Tam isim le ri ney di? Grup isim le ri?- “Ster ka Sor”, “Beş Par ça cı lar” ve ya “Kı zıl Yıl dız.” On lar

Haki'yi tar tış ma ya ça ğı rı yor. Şim di bu adam, biz Ankara'da yük seköğ re nim der ne ği ni ku rar ken de Siyasal'a gel di, böy le as ke ri par kagi yin miş, ça mur için de, “biz ör güt ku ra ca ğız, ben ge ril la cı yım” vs.di yor du. Ay nı adam git ti, Ha ki ar ka da şı ça ğır dı; komp lo ku ru yor vear ka da şı kah ve de vu ru yor.

- Vu rul du ğu ta rih?- 18 Ma yıs 1977. Şim di bu önem li dir. Ha ki, çok ön de ge len bir

ar ka da şım dı. 3 Haziran'da da Ke mal PİR ve di ğer ar ka daş ya ka la nı -yor, biz de te sa dü fen kur tu lu yo ruz. O an eli miz de her han gi bir si lahyok tu. Ge rek si lah ele al ma da, ge rek giz li ör güt kur ma da çok ih ti -yat lı lık, bu ko nu da epey uya nık lık var. Si la hı al ma dım, bir de ör gü -tü kur mak da yok. Gru bu içe ri al sa lar, ke sin lik le ya sa lar açı sın danbir ce za ve re mez ler. Bu nu iyi he sap lı yo rum. Ne den? 12 Mart'tande ne yim var. Fa kat teh li ke de gün be gün ar tı yor du. O za ma nı ha tır -lı yo rum, biz bü yük bir dö ne meç tey dik: Aca ba de vam ede cek mi -yim, et me ye cek mi yim? Teh li ke de ken di ni açık ça gös te ri yor. Ha tır -lı yo rum, o za man eli miz de bir şey yok tu. Son ra adım adım tas fi yeet me işi ge li şi yor du. Sa nı rım böy le bir ka rar la rı da var dı. Ya ni birgün bel ki açı lır dos ya lar. Bi zi en azın dan ha pis te ve di ğer le ri ni debu pro vo ka tif ör güt ler eliy le hal le de cek ler!

- Ya ni MİT'i en faz la o za man mı ya kı nı nız da his set ti niz?- Ke sin. Bü yük bir en di şe içi ne gir dim o za man. Ya ni biz de -

dik, “ar tık hü küm bi çil miş tir, uy gu lan ma saf ha sın da yız.” Bi zimadam (Pi lot) yi ne pe şi miz de, ken di ni bi raz ge ri ye çek ti ama, yi nede vam edi yor. İş te bu ra da ke sin yar gı ya var dık, ka rar al dık: Ar -

81

ka da şı mız şe hit düş tük ten son ra ge ri ye çark ka ra rı de ğil, bir par tiprog ra mı nı ha zır la ma ka ra rı na git tik. Bir yan dan o gru bun pe şi nedüş tük, di ğer yan dan da bir par ti prog ra mı üze rin de ça lış tık. Ha -len PKK'nin prog ra mı odur. Prog ra mı, 1977 'nin Ey lül ayın da, ongün de ha zır la dık.

- Ne re de ha zır la dı nız?- Antep'te ha zır la dık.- Ya ni ba ğım sız araş tır ma gru bun dan ar tık bir par ti ye dö -

nüş me mi ol du?- Yi ne adı yok. - Adı yok mu ha la?- Yi ne adı yok. Or ta da bir prog ram var ve da ğı tı yo ruz. Fa kat par -

ti ol duk di ye bir tar tış ma söz ko nu su de ğil. Yal nız ke sin ge ri yeadım da de ğil, da ha ile ri bir adım ata ca ğız. Düş man öy le bir üze ri -mi ze ge li yor du ki, bi zi bi raz da ha ye ral tı na, bi raz da ha par ti leş me yeit ti. O za man sa nı rım biz tas fi ye edil mek is te ni lir ken, ters bir so nuçdo ğur du. De di ğim gi bi, prog ram ko nul du ve iş ler bi raz da ha hız lan -dı rıl dı. Yal nız on dan ön ce de, Ha ki KA RER şe hit düş me den ön cede be nim iki ay lık bir Kür dis tan tu rum var dı.

- Ne re yi do laş tı nız?- Ağ rı, Kars, Ela zığ, Di yar ba kır ve An tep. Ankara'ya dön dü ğüm -

de ben, “bi zim bu grup yay gın laş tı” di yor dum. Fa kat dev let de bu -nu di yor du. Bu ge zi nin so nun da, “ eğer bi ze bir şey ol maz sa, bi zimgrup epey kök le şir” de dim. Ger çek ten her top lan tı ya kırk-el li ki şika tı lı yor du. O za man bi zim top lan tı la rı mı za top lam 300'e ya kıncoş kun bir ar ka daş kit le si ka tıl dı. Bu ge zi yi, 1977 'nin Mart'ındanMayıs'ına ka dar iki ay lık bir sü reç için de ta mam la dık. Bu top lan tı -la rı mı zın baş lan gı cı nı Mart ayın da Ankara'da yap mış tık.Ankara'daki top lan tı yı Mi mar lar Odası'nda di ğer güç le re de açıkyap tık ve top lan tı ya yü zü aş kın ki şi ka tıl mış tı. Ar dın dan bu top lan -tı la rı mı zı ül ke de ken di içi mi ze yö ne lik ola rak ger çek leş tir dik. Yi nede her kes ka tı la mı yor du, her alan dan tem sil ci ni te li ğin de grup larka tı la bi li yor du. Çün kü top lan tı la rı giz li ya pı yor duk ve ba zen 60,80, 90 ci va rın da ki şi ka tı lı yor du.

- 1977 ar tık si zin grup laş ma dö ne mi niz mi ol du?

82

- Grup laş ma mız zir ve de dir. Ya ni bir grup açı la bi le ce ği ka daraçıl mış ve bir çok ola ya mü da ha le eder ha le gel miş tir.

- Pe ki bü tün bun lar si ze bağ lı mıy dı? Ya ni bun lar si zin ini si -ya ti fi niz, kont ro lü nüz al tın da mıy dı?

- Ta ma men ini si ya ti fi miz al tın day dı. - O za man mı baş la mış tı ata ma lar, grup lar ve böl ge le rin so -

rum lu la rı, yok sa da ha son ra mı ya pıl mış tı?- Ha yır, so rum lu lar var, hep si bi ze bağ lı. - Ya ni o ör güt len me me ka niz ma sı nı siz mi kur muş tu nuz? - Ta ma men gö nül lü bağ lı lık te me lin de dir. Gö nül lü bağ lı lık var -

dır. Di sip lin le yü rü yo ruz ve çok can dan ça lı şı yor lar. Di ye bi li rim ki,cid di bir prob lem de yok tu. Öy le bi zi uğ raş tı ran hiç prob lem yok tu.Ha re ket gö rül me miş bir hız la ya yı lı yor du.

- Ne den? Di ğer le rin de ol ma yıp siz de var olan ve si zi bu ka -dar çe ki ci ya pan ne dir?

- Her hal de şu iki şe yi biz aş tık: Bi ri, Tür ki ye so lu nun ulu salso run kar şı sın da ki çö züm süz lü ğü nü de ğer len dir dik. Di ğe ri ise,bi ze gö re ör güt sel dü zey de DDKO, DDKD gi bi ör güt le rin çoklaç ka, çok ye ter siz, me se le le re kök lü yak laş ma yan ko num la rı nıçok iyi de ğer len dir dik. Grup bi raz in ce le me-araş tır ma yap tı, iyiko nu şan bir grup ha li ne gel di. Öğe le ri de dü rüst tü, öy le ge ri öğe -ler de ğil di. Ço ğu emek çi, yok sul ke sim ler den ge li yor du, ya ni sı -nıf te mel le ri bi raz otur muş tu. Bu da önem li dir. Bi zim ön der li ği -miz, ger çek le ri esas alan ve iş le ri doğ ru ya pan ön der lik tir. Dö ne -min ge ri sin de kal ma ya cak şey le ri de da ya tı yor. Ne den? Mev cutdu rum çok ge ri de on dan mü sa a de et mi yo rum. Ör ne ğin, dö nemiti ba riy le le gal ga ze te ci lik, der nek çi lik had saf ha da dır. Bun la rakar şı ür kek de ği liz ve öy le kök lü bir giz li lik de yap mı yo ruz.Prog ram, tü zük me se le yi ida re et mi yor.

- Bu dö nem de si zin tü zü ğü nüz ilan edil me di mi?- Yok, hiç ol ma dı.- Ni ye?- Bel li bir ih ti yat lı lık, ya ni res mi yet ten ön ce ih ti yat lı ol mak ve

ola yın ken di si ni or ta ya çı kar mak önem li dir. Bu yön tem çok önem li.Ol gu yu or ta ya çı kar mak, sa de ce ad ve re rek bu işi baş lat mak de ğil -

83

dir. Ol gun grup 1977'de önem li bir ge liş me sağ la dı. Be nim o ge zi le -rim den son ra ke sin leş ti.

- En önem li anı nız ne dir? Me se la, “1977'de yap tı ğım şu top -lan tı da, o gün şu ra da söy le di ğim ta ma men doğ ru çık tı” di ye bi -le ce ği niz şey var mı? O top lan tı...

- O top lan tı se ri le ri ta mam lan dı ğın da, çok önem li bir ba şa rı sağ -lan dı ğı na ina nı yor dum. Ama üç gün geç me den Antep'te ar ka da şınvu rul du ğu ha be ri gel di. Ger çek ten dün ya ba şı mı za yı kıl dı. Ne de nişu: Na sıl anı sı nın ge rek le ri ye ri ne ge ti ri le cek? Bir şid det ola yı açıl -dı, kan dö kül dü. Bir ha re ket için kan dö kül me işi cid di dir. Biz de ençok de ğer li ele ma nı yi ti ri yo ruz. İşin içi ne ölüm gi ri yor. Me se la, bir -ço ğu ge ri çe kil di, ço ğu da in ti kam al mak is ti yor du.

- Ha ki KARER'in in ti ka mı mı?- Ta bii. Ba zı la rı in ti kam için ken di mi zi top tan ata ca ğız di yor du.

Onu da ha tır lı yo rum. Antep'ten ce na ze gö tü rü lür ken, sa nı rım ora dabir pro vo kas yon gi ri şi mi var dı. Po lis de sal dı ra cak tı. Çün kü, 1Mayıs'ta da 37 ki şi pro vo kas yon la kat le dil miş ti. O za man da kont -rge ril la nın fa a li yet le ri var dı. Dar be ye ya kın sü reç te ha rıl ha rıl in -san lar vu ru lu yor du, de ğil mi? O za man de mok rat öğ re tim üye le ri,önem li ki şi ler çok vu ru lu yor du. İpekçi'nin vu ru lu şu da bu dur.İpekçi'yi vu ra bi le cek ka dar iş le ri tır man dı ran bu or ga ni zas yon, biz -de de işi baş lat mış tı. Ve bu as lın da (o dar be nin iç yü zü nü biz iyi bil -mi yo ruz) Türkiye'de sa nı yo rum bir çok şe yi gö tür müş tür. Ya ni 12Eylül'ün bir pro va sı dır. Bu ra da Ecevit'in bü tün ma ri fe ti şu dur: Dar -be ye Ev ren öğe si ni, den ge si ni kat mış olu yor. Böy le ce bi raz ge cik ti -ri li yor. Tek ba şı na Er sin gi bi le ri ol sa, dar be nin sey ri de ği şik ge li şirsa nı rım. Ta bii di ğer yan dan Tür keş de dar be çe liş ki si ni ar tı ra cak tı.Bu yüz den o za man gö ze ala maz lar. On dan son ra Ev ren da hil olur.Her ney se, olay önem li dir.

- Bu na dö nüm nok ta sı di ye bi lir mi si niz? Ya ni olay, si zin gi di -şi niz de dö nüm nok ta sı ya rat tı mı?

- Ke sin. Ankara'dan ay rı lı yor dum. Onun üze ri ne ar tık ül ke yedoğ ru yol alı yor duk. Ve ar ka mız da bü yük bir ta ki bin ol du ğu nu bi li -yor duk. Bu olay üze ri ne ne yap tık? Ben o za man şu me sa jı ver dim:Biz oku la de vam ede ce ğiz. Her hal de MİT'in, bi zim hak kı mız da ba -

84

zı önem li ya nıl gı la rı var. Ar tık MİT mi dir, yok sa Özel Harp Da i re simi dir, bi le mi yo rum. Ki o za man ken di iç le rin de de bir çe liş ki le rivar dı. Bu ko nu da be nim var sa yım la rım olu yor du. Faz la et kin de ğil,o dar be yi tam vu ra ma dı lar. Bir önem li ar ka da şı mız vu rul du, iki ta -ne si içe ri alın dı. Be nim için de, ya ge ri ye bir adım at ma, ya da ile ri -ye bir adım at ma ka lı yor. O za man ne ya pa cak sın? Biz o za man birtak ti ğe baş vur duk; ya nılt ma tak ti ği ne baş vur du ğu mu zu söy le ye bi li -rim. Ya ni bir sü re Ankara'da kal ma ya de vam ede ce ğiz. Böy le bir iz -le nim ver dik ve bu iz le nim öy le git miş...

- Hal bu ki kal ma dı nız. - Yok, za ten ni ye tim yok tu. Her hal de o ko nu da ya nıl gı var. - Ya ni her kes ora da ka la ca ğı nı zı zan net ti, ama siz...- Ke sin ka rar da ha de rin den, da ha...- Ankara'dan ne za man tam ay rıl dı nız?- Ar tık 1978'de ay rıl dım. 1977 za ten böy le ge çi yor. Yi ne do la şı -

yor dum, faz la ka pa lı de ğil dim. Her ta raf ta do la şı yor dum. Kök lü ay -rı lış 1978 'dedir.

- Ne za man, han gi ta rih?- Bi li yor su nuz, söy le dim. - Ya ni Mayıs'ta mı?- Evet Mayıs'ta?- Kaç Mayıs'ta?- Ke sin ta rih ve re mem. Fa kat sü rek li dı şa rı day dım, Ankara'nın

dı şın da ka lı yor dum. Fa kat okul da kay dı mız var. O ka yıt ta da şufay da ol du: As ker lik ya pıl ma dı. Ga li ba Ma hir Çayan'lar da öy leyap tı. Kürdistan'a gi ri şi miz de bir köy de Par ti Ku ru luş Toplantısı'nıyap tık.

- 1 Ka sım 1978 de ğil mi?- Ha yır, 27 Ka sım 1978.- 27 Ka sım mı?- Evet.- Şim di o şey mi dir?- Şim di o top lan tı da...- Li ce il çe si de ğil mi?- Evet, ora da bir köy dür, doğ ru.

85

- Fis kö yü mü dür, ne dir adı? - Evet, Fis kö yü di yor lar. - Ne dir asıl adı?- Fis kö yü.- Fis kö yü mü?- Bu bir köy dür. Ben ilk de fa ora ya git tim. Ya ni o top lan tı dan da -

ha bü yük top lan tı la rı biz çok yer de yap tık. Fa kat bu top lan tı nınözel li ği şu dur: Biz, tam ör güt ol ma ya ka rar ver dik. Prog ram tas la ğı -mız ka bul edil di. Bir tü zük mo de li ni de ge liş tir dik. Ku ru luşBildirisi'ni de ka le me al dık. Fa kat ha len ör gü tün is mi yok.

- Ya ni siz bu işi, öy le po lis ro ma nı gi bi, bü yük bir mu am mamı yap tı nız?

- O ka dar de ğil. Ama ilk ge liş me ler bi raz böy le ta kip eder. - Mah sus mu ya pı yor su nuz onu?- Ha yır, do ğal bir ih ti yat lı lık ni te li ğin de dir. Böy le çok et ki li de -

ğil, fa kat dö ne min ko şul la rı na uy gun bir ih ti yat lı lık tır. Ben he sap lı -yor dum, ar ka daş lar ya ka lan sa faz la ce za al ma ma la rı ge re ki yor du.Taş çat la sa, giz li ör güt üye si ol mak tan de ğil de, Kürt çü lük pro pa -gan da sı nı ya pan bi ri si ola rak ce za alır dı. Şim di o dö nem de bu nuher kes der gi ler de açık ya pı yor du. Ya ni bir sa vun ma im ka nı var.Ama ey lem ler de yap mış tık. Ya ni git tik çe ey lem le ri miz ar tı yor du.

- O dö nem de ku ru luş top lan tı nı za kaç ki şi ka tıl dı? İl kin bu -nu aç sa nız, da ha son ra baş ka ko nu ya ge çe ce ğim.

- 25'e ya kın.- Ya ni en ya kın ça lış ma ar ka daş la rı nız, de ğil mi?- Öy le de ni le bi lir. Ya ni yüz de sek se ni ça lış ma ar ka daş la rı mız dı. - Ya ni o Fis kö yü top lan tı sı nın si zin için özel bir öne mi yok

mu? - Her han gi bir top lan tıy dı. Fa kat ka rar laş tı rı lan şey şu dur: Ku ru -

luş Bil di ri si de ya yın la na ca ğı na gö re, par ti ol ma ya son ka ra rı ver -miş tik.

- Ya ni par ti adı mı ora da atıl dı de ni le bi lir mi?- Ta bii. Ar tık par ti ol ma ya ve ila na gi di yo ruz. Ama adı yok tur

ke sin. On dan ön ce, aca ba biz gru bu mu bir leş tir sek, yok sa par ti miol sak di yor duk. Bu iki lem var dı. 1978'in kı şı na doğ ru ar tık Ku ru luş

86

Bil di ri si ka le me alı nı yor du. En çok İş çi Par ti si ol ma eği li mi var dı,ko şul la rı hiç de ha zır ol ma dı ğı hal de.

- Pe ki ne za man tam açık la ma top lan tı sı var dır?- Sa de ce is min ve Ku ru luş Bildirisi'nin ila nı nı ar ka daş lar, da ha

ih ti yat lı ol ma sı açı sın dan bi ze bı rak tı lar. - Onun için her kes bu ta ri hi be lir li yor, bu is mi anım sı yor de -

ğil mi?- Evet, ta bii. Ar ka daş lar, “Ku ru luş Bildirisi'yle bir lik te ör gü tü

ilan ede bi lir si niz” de di ler. - O dö nem de be nim hep anım sa dı ğım şu olu yor du: “Do ğu

Anadolu'da Apo cu lar de ni len ay rı lık çı lar yol la rı ke si yor lar,adam lar dan pa ra alı yor lar, ban ka la rı ba sı yor lar. Hep bir eş kı -ya, hay dut ola rak.” Ya ni ga ze te ler de hep öy le ge çer di.

- Evet, ha tır lı yo rum. “Apo cu lar Doğu'yu ka sıp ka vu ru yor lar” di -ye Hür ri yet baş lık at mış tı.

- Pe ki o dö nem de kay nak el de et mek için bu tip şey ler de ya -pı yor muy du nuz?

- As la. İlk bir kaç kü çük ey lem ol muş tu ama, faz la de ğil.- Şu nu ak lım al mı yor.- Me se la be nim, sa nı rım dev le te o za man dan kal ma 60 bin li ra ya

ya kın bor cum var. 5-6 ar ka da şın da öy le bir du ru mu var dı. İlk baş tade dim ya, baş lar ken 10 bin li ra ya ya kın pa ra bi rik tir miş tim. Da hason ra burs al dım. Di ğer ka tı lan la rın da ben zer du rum la rı var dı. Buko nu da hep ih ti yat lı dav ra nı yor duk. Bu du ru mun, ha re ke ti mi zin ge -liş me sin de ki pa yı bü yük tür.

- Böl ge le rin ça lış ma sis te mi na sıl ola cak, kim ki me kar şı so -rum lu ola cak, bu nu siz mi ör güt lü yor du nuz?

- Ta bii, biz gön de ri yo ruz. - 1976'da mı baş la dı?- Ta bii, 1976'da gön der me ler baş la dı. 1977'de da ha da ge liş ti.

Gön der dik le ri mi zi, 1977'de da ha üst bir top lan tı ya ge tir dik. O top -lan tı ar dın dan be nim Kürdistan'ı tur la mam var. Dev le tin de ke sinha re ke ti tas fi ye et me ça ba la rı var dı. As lın da in san is ter ki bu ko nu -da ko nuş sun, aca ba Türkiye'nin o yet ki li le ri ne di yor?

- Ba na söy le dik le ri niz le, be nim duy duk la rım ara sın da bir çe -

87

liş ki var. Şim di kont rge ril la di yor su nuz. Ta bii ora ya ula şa ma -dım, onu bi le mi yo rum. Fa kat ge rek yö re de ki ler ol sun, ge rekAnkara'dakiler ol sun, hep söy le dik le ri şu: “Biz bu işi o ka daran la ya ma dık. Ya ni biz bu işin cid di ye ti ni 1982-83 'den son ra iyian la ma ya baş la dık.”

- Yet ki li ler mi onu söy lü yor?- Evet. Da ha faz la gü ven lik ör güt le riy le MİT'çiler di yor lar

ki, “biz da ha ön ce den bil mi yor duk.”- Bu ko nu da MİT'i in ce le mek ge re ki yor. Ger çek ten me rak edi yo -

rum. MİT'in iz le me yön tem le ri ni, ha re ke ti miz hak kın da ki ra por la rı -nın na sıl sey ret ti ği ni öğ ren mek is ti yo rum. Fa kat bü yük ya nıl gı lar,ha ta lar için de ol duk la rı nı be lirt mek ge re kir. Ger çi Cü neyt Ar ca yü -rek yaz dı, “1978'e ka dar bu ha re ket hak kın da çok bü yük ya nıl gı laryap tık” di yor du. Da ha son ra ki ya nıl gı la rı da az de ğil dir.

- Ben o za man böl ge de ki as ker ler le ko nu şu yor dum. - Ne di yor lar?- “Biz tam 1985 'den iti ba ren uyan dık. 1985 'den son ra cid di -

ye ti ni gör dük. Bu nun öy le ufak-te fek bir olay ol ma dı ğı ön ce dende bi li ni yor du. Ama bu nun bu ka dar bü yük lü ğü...”

- Aca ba?! San mı yo rum ki, bu ko nu da da ha ön ce giz li mer kez bil -gi le ri ol ma sın.

- Doğ ru. Doğ ru su nu söy le ye yim, ya ni dev le ti min bu ka dardu ru mun far kın da ol ma dı ğı nı san mı yo rum.

- Ne re den bi li yor su nuz?- Ha yır, bil me si ge rek. Ya ni bu bir çı kar me se le si dir. - Ha re ke te çok kulp ta kıl mak is ten di. - Rusya'ya çok şey ya pıl mak is ten di. - Rusya'ya çok bağ lı, öy le mi?- Çok bağ lan mak is ten di. - Ama ala ka sı yok. - Rus ya ile ilk te ma sı nız ne za man ol du?- Rus lar la hiç bir cid di te ma sım ol ma dı.- Ol ma dı mı?- Rus la rın et ki si çok de ği şik tir. - Ona son ra ge le lim.

88

- Rus la rın et ki si çok de ği şik. Ney se, ben di ğer le riy le de ha lenöy le ha re ket edi yo rum. Çok du yar lı yım. Ken dim bir ayak lı ga ze te -yim, et ki le me gü cüm iyi dir. Dev let baş tan be ri, “Dün ya is tih ba ratör güt le ri Türkiye'yi şöy le ka rış tır mak is ter, bu PKK de ol sa ol saböy le bir ör güt tür” di yor. Bu, çok kök lü bir ya nıl gı dır. “KGB böy lebir ör güt tür” di ye ken di ni avu tu yor. Yi ne Ma hir Kaynak'ın Türk so -lu için de ki fa a li yet le ri var. Şim di Türkiye'deki 1970 'ler so lu iyi cetah rip edil miş tir, de ğil mi? İçi ne gir miş ve da ğıt mış tır. Böy le ceonun hak kın da bir ka na at oluş muş tur. PKK ola yı, as lın da dev le tingün de mi ne gel me me si ge re ken bir olay dır. Bir de ğer len dir me ya -par sak, şu nu söy le ye bi li rim: Ge çen gün bir ga ze te de gör düm, birge ne ral söy lü yor du. O si zin söy le di ği ni ze ben zer bir yo rum du. “Bizbu ha re ke tin ger çek bir teh li ke ol du ğu nu şu za man far ket tik” di yor -du. O da si zin ki ne ben zer bir ta rih söy lü yor du. Bir de fa, uzun sü re libü yük bir de ğer len dir me ha ta sı var. Yal nız on lar da mı? Ha yır, bir -çok baş ka güç te de var dır. SSCB'nin bi le na sıl bir de ğer len dir me yesa hip ol du ğu nu ben de me rak edi yo rum. Şim di di ye bi li rim ki, ça lış -ma sti li miz, baş ka la rı nı bir çok ha ta yap ma ya sevk ede cek bir ça lış -ma tar zı dır. Bi zim içi miz de de ba zı la rı, “Biz na sıl PKK'li ol du ğu -mu zu an cak bir kaç yıl son ra far ket tik” di yor lar dı. Şim di bu ola yıda ha da fel se fik an lam da ele al mak müm kün dür. Ta ri hi an lam da birak si yon var or ta da, bir ey lem var.

- Evet, bir de fark lı olan bir yak la şı mı nız var. O yak la şımfar kı ne dir?

- Ke sin lik le, he men he men her kes ten fark lı ça lı şı yo ruz. - Bir ke re, an la dı ğım ka da rıy la tek si niz, her şey si zin kont ro -

lü nüz de. - As lın da ça lı şan lar çok ve çok da iş ya pı yor lar. Bü yük ça ba

sa hip le ri çok. Baş tan be ri öy le dir. Be nim tek li ğim de fark lı dü -zey de olu yor. As lın da bu bir ön der lik bi çi mi dir. Bun da so rum lu -luk duy gu su yük sek, sü rek li ta kip ve sü rek li ça lış ma var. Bir dein san la ra öz lü ka tı la cak la rı sü rek li ve çok do ğal bir oto ri te olu -yor. Hem de ho şu na gi de cek, en ufak bir sı kın tı duy ma ya ca ğı gi -bi, onu coş tu ra cak sın. Ke sin bu ra da de mok ra tik eme ği ça lış tı ra -cak sın. Ve her kes bi raz ken di ni sen de bu la cak. Bu ke sin sağ lan -

89

mış tır. San ki o ko nu şu yor gi bi, sen onun bü tün öz lem le ri nin sa hi -biy miş sin gi bi bir du rum ya ra tı yor.

- Psi ko lo ji yi bi li yor mu su nuz?- Bu yak la şım lar çok şey öğ re ti yor. - Ya ni in san psi ko lo ji si bi lin me di ği tak tir de bu nu yap mak

güç tür. - Bun lar tec rü bey le müm kün olu yor. Me se la, öğ ret men le ri min

me se le si ni si ze aç tım. Bu ko nu ki şi lik bö lü mün de iyi iz le ne bi lir.Ben öğ ret men le ri her za man mes lek le ri nin bi linç li si ve öğ re ti ciadam la rı ola rak gö rü rüm. Bir öğ ret men den na sıl tak dir na me alı nır?Bu ko nu da müt hiş bir be ce rim var. Ye te nek mi olu yor ve ya bu birözel lik tir. Tüm öğ ret men le rin yük sek say gı sı nı top la mak de mek, as -lın da ha yat ta çok za man ba şar mak de mek tir. Ve ha len de be ni ta nı -yan la rın hep si nin say gı sı yük sek tir. İs ter se yüz de yüz sağ cı ol sun.Bu, her hal de bir özel lik tir. Çe liş ki si ol sun, bir li ği ol sun, çok güç lübir du rum dur. Fa kat bi zim Kür dis tan hal kı nı, de di ğim gi bi, ger çek -ten de dü ne ka dar dün ya ka bul et mi yor du. Kür dis tan hal kı nı dün ya -ya ta şır ma da var, de ğil mi? Bu bir ger çek. Pe ki bu na sıl sağ lan dı?Bu önem li bir olay dır. Şim di bun la rın hep si ni izah ede mem, bu nunim ka nı mı var? Bu ko nu da ben yü rü tü yo rum, yü rü tü cü yüm. Çe liş kive ya uyu mu ge liş tir me de so nu na ka dar gi de rim. Ya ni dost luk ta da,düş man lık ta da.

- Böy le bir li der ola bi le ce ği niz ak lı nı za gel miş miy di?- Söy lü yo rum ya, ha len bi le o ön der lik ro lü nü çok zor bir olay

ola rak gö rü yo rum. - Bu gü ne ka dar gel di niz, ge ri dö nü şü nüz de yok.- Şüp he siz ha yır. Ya ni li der le re has, ön der le re has özel li ği bi li -

yor su nuz: Buy ruk ver mek tir, sert ve res mi sı fat lar la in san lar üze rin -de oto ri te kur mak tır. Ben de en az ya şa nan du rum dur bu. As lın da oda tam res mi de ğil.

- Na sıl ya ni?- Çok fark lı bir ön der lik. Ben res mi yet ola yı nı ha la tu ta mı yo -

rum. Bir de fa “dev let ge liş ti re ce ğiz” di yo ruz, o ka dar güç lü si ya -sal iliş ki ler var, ama bu si ya sal iliş ki le re “say gı duy mu yo rum” de -mi yo rum, fa kat be nim se me du ru mum çok zor. Bu ka dar işi ya kın -

90

laş tı rı yo ruz, hem de en ola nak sız ko şul lar da bu ka dar ya kın laş tı rı -yo ruz, mil yon lar üze rin de çok güç lü et ki miz var, fa kat o ka dar dabun dan ka çın ma var. Yal nız şu çok önem li dir: İn san la rın üze rin deet ki ya rat mak is ti yor san, so nu na ka dar ona say gı lı ve so nu na ka -dar onun la be ra ber ola cak sın. Üze ri ne de yü rü mek is ti yor san,onun za yıf lık la rı üze ri ne so nu na ka dar gi de cek sin. TC ola yın daben bir za yıf lık ve hak sız lık gör düm. Bu za yıf lı ğı ken di me ya kış -tır mı yo rum. Ke sin, her ar ka daş ben den bin kat da ha faz la güç lüola bi lir di. Bu ra da tek şey, bu za yıf lı ğın tes bi ti ve ka bul edil me me -siy di. Bu za yıf lı ğın ka bul edil me si, se nin za yıf lı ğı nı ifa de eder.Sen bu ha ta yı yap ma ya cak sın. Ben ce as lın da hep si ne bun la rı ka -bul et tir miş tir, iş bit miş tir, böy le dir, şöy le dir...

Bi zim ki ne “tak tik var” de nil me me si ge re kir. Çok ki şi, bu ra dailk so pa yı gör dü ğün de ka çar dı. Ben mu az zam uyum ya rat tım. Öy -le so nuç alı na ma ya cak sa, böy le al dım. Bu nun için bü yük sa bırgös ter dim. Me se la bu ra da tam do kuz yı lım do la cak. Di ğer le ri niöl dür sen böy le tu ta maz sın. Zor, so run var iş te! Ama ne için? Benbu ra da bir ger çe ği ya şı yo rum. Çok açık söy lü yo rum, şim di bu ra dakad ro or ta ya çı kar mak ko lay bir şey de ğil dir. Hem de TC'ye kar şı.Bu, ge ne ral le rin bi le iyi bil dik le ri bir şey dir. Ba zı la rı ba sit ola rakba ka bi lir ama, kad ro ya rat mak baş lı ba şı na bir me se le dir. İnançver mek, çok bü yük bir güç is ter. Öy le bir şey ki, in sa nı ölüm üze -ri ne gön de ri yor sun. Bu, o ka dar ba sit de ğil dir, çok zor bir olay dır.Ço ğu nuz en ya kın ar ka da şı nı za bi le kı sa sü re li bir iş yap tı ra mı -yor su nuz, de ğil mi? Mut la ka bir iti raz, şu bu or ta ya çı kar mı yormu su nuz? Ama biz, dün ya nın en zor işi ne bu ka dar in sa nı se fer berede bi li yo ruz. Kı sa ca, bun lar iyi de ğer len di ril me li dir de mek is ti yo -rum. Ben ce, bü tü nüy le bu izah lar da tam ol ma ya bi lir. De mek is te -di ğim, yö ne tim ola yı mız bu dur.

- 1978'i öy le ka pa dı nız. KUK ça tış ma la rı 1979'da mı?- O dö nem de ar tık dev le tin yö ne lim le ri ge li şi yor. Sa nı yo rum bu,

TKP'nin kla sik oyun la rın dan bi ri si dir. 1978'in so nu ve 1979'un ba -şın da as lın da Kur tu luş Bil di ri si de oluş tu, ilan edil me yi bir ey le mebağ la ya ca ğız. Ben 20 Nisan'da Diyarbakır'dan ay rıl dım. 1979'da.

- 20 Ni san 1979'da Türkiye'den çık tı nız?

91

- Ha yır, Diyarbakır'dan ay rıl dım. Mardin'e git tim, bir kaç top lan tıyap tım. O za man dev le tin yö ne li mi da ha da art mış tı. Elazığ'da ope -ras yon ya pıl mış tı. Şa hin Dön mez ya ka lan dı. O meş hur ol du, şim didev le tin ada mı dır.

- Öy le mi dir?- O, en bi rin ci, bir no lu iti raf çı dır. - Evet evet, o şey yap mış...- Şim di onun Elazığ'da ya ka lan ma sı var. Bu adam çö zü lü yor. Sa -

nı yo rum bu bir mev zi ope ras yo nu dur. Ela zığ em ni ye ti nin ken di ba -şı na gir di ği bir ya ka la ma dır.

- Evet. Çok mu in san git ti bu ra da?- 20 ki şi ka dar git ti. Bi zim için er ken bir uya rı ol du. Ha tır la dı ğım

ka da rıy la, bu adam Ela zığ po li si ne “Bir adım da onu da ge ti re lim”der. Ela zığ ise, o bi zim yet ki miz de de ğil dir di ye rek ken di için de kiola yı hal le der. Ya ni o za man böy le bir çe liş ki, ge cik me du ru mu davar dır. Ama yi ne de bi zim pe şi miz de dir ler ve yö ne lim iyi ce art mış -tır. Bu or tam da, bir yan dan da KUK'u üze ri mi ze gön der me ça ba la rıar tı yor. KUK ile çe liş ki mi zi so ru yor su nuz. KUK ile çe liş ki, as lın da1977 'den iti ba ren ge li şen bir du rum dur. Ön ce “Ster ka Sor” ile buolay ya pıl dı. “Ster ka Sor” ey le min den son ra “Te ko şin” di ye bir olayor ta ya çı ka rıl mak is ten di. Bi ze gö re o da plan lı dır. Ya ni PKK'ninide o lo ji si ne ta ma men sa hip çı kı yor. Bi zim sa vun duk la rı mı zı her şe -yi ile ay nı sa vu nu yor. Fa kat pra tik bir ön der li ği ve ey le mi yok. Bu oza man çe li şi yor.

- Ya ni ta ma men ki şi sel mi ça tış ma?- De ğil. Ya ni bi raz da şu nu mu yap mak is ti yor lar? Ka rar la rı na

gö re, bi zim ha re ke tin ön de ge len le ri tas fi ye edi le cek. - On lar mı ede cek?- Sa nı yo rum siz de in ce le di niz. Bu du rum lar söz ko nu su dur. Ben

“1977 'den iti ba ren ha re ke ti mi zi tas fi ye plan la rı ha zır lan mış tır” di yebe lirt tim. Di yo rum ki bi zi tas fi ye et me ka rar laş tı rıl mış tır. Şim di bir -kaç yö nel mey le, ha re ke tin ön de ge len kad ro la rı nı vur ma, grup la ra -ra sı ça tış ma lar la vur ma ve ge ri ka la nı nı hap se at ma ka ra rı var dır.

- Şim di KUK, TKP'nin...- Bu nok ta la rı ay dın lı ğa ka vuş tu ra lım. Yal nız o da de ğil dir. Da ha

92

son ra ki tes pit le ri miz şu nu gös te ri yor: De dim ya, bu Ster ka Sor,KDP'ye bağ lı ola rak or ta ya çık tı. İde o lo jik ge liş me miz par ça lan makis te ni yor du. Sa nı yo rum dün ya ça pın da da öy le dir, ön ce bu sos yalem per ya lizm me se le si böy le bir uç nok ta da or ta ya çı kı yor. Son ra daTe ko şin di ye bir grup çık tı. Bu nun fonk si yo nu da şu: Bu nun la, sö -zü mo na Ha re ket iç ten ele ge çi ri le cek, kont rol al tı na alı na cak. Bu dabir adım dır. Bu nun la da çe liş ki le ri miz, ça tış ma la rı mız ol du.

- Ya ni bir yer de grup la ra ra sı...- Grup la ra ra sı de ğil. Ke sin şöy le di yor lar: PKK'nin fi i li-res mi

ön der li ği ne kar şı iç ten ve dış tan da yat ma lar ya pı la cak...- Ken di siy le uğ raş tır ma...- O da var. KUK'un du ru mu şu dur: KUK, KDP'nin es ki il kel mil -

li yet çi li ği ile ye ti ne mi yor, o ide o lo ji ar tık ke sin yet mi yor. Ya ni bi -zim o bü yük aji tas yon-pro pa gan da ça lış ma mız la bü tün gü cü nü kay -bet ti. Biz Mardin'e doğ ru gel di ği miz de ne re dey se Hakkari'ye ka ça -cak tı. O za man, ça re ola rak bi raz ye ni len me ih ti ya cı du yu yor lar.Ama, esas ola rak bi zim ge liş me mi ze kar şı böy le bir ha re ke te gi ri şi -li yor. Son ra duy duk şu nu de miş ler: “Bu grup dur maz sa, si lah la dur -du ra ca ğız.” Bu ko nu da ka rar la rı var, tar tış ma yap mış lar.

- O dö nem de KUK'un ba şı kim di? - Sa nı rım de ği şik adam la rı var dı. Ha len ba zı la rı ya şı yor ve bi ze

gö re ger çek ten dü rüst ol ma yan lar iç le rin de var dır. Baş tan be ri tekbir pra tik adım at ma ma la rı na rağ men, bi zim le düş man lık ta so nu naka dar ka rar lı olan ba zı öğe ler var dır. De mek is te di ğim KUK, bi zimo Kürdistan'daki ge ri öğe le ri mi zin üze ri ne git me de bir şe kil de ği -şik li ği olu yor. Ve ke sin ola rak po lis le ve di ğer ge ri ci ye rel güç le içiçe bir olu şu ma ben zi yor.

- Onu da iş bir lik çi gö rü yor mu su nuz?- İçin de dü rüst un sur lar çok tu. Ama onu yön len dir me de yer li iş -

bir lik çi li ğin ağır et ki si var dır. - Çok cid di dar be vur du mu si ze?- Mardin'de 50'ye ya kın ta raf tar ve öğe mi zi vur du. O za man şöy -

le de ni li yor du: “ PKK'yi ilk de fa KUK zor la dı.” - Han gi ay lar da?- 1977 'den ge lir ve 1979'da da ha da ar tar. Ça tış ma lar 1980'de ol -

93

du. O za man lar bir de it ti fak kur du lar. Bu gün kü “Sol Bir lik”e ben -zer bir it ti fak tı. İs mi de UDG idi. Ay nı ör güt ler o za man da için dey -di ve sa nı yo rum önem li amaç nok ta la rın dan bi ri si de şuy du:1981'de se çim ler ola cak ve bun lar bu bi çim de CHP ile or tak lık ya -pa rak se çi me ka tı la cak lar dı. Ay nen şim di TKP'nin Türkiye'ye dö -nüp se çim le re ka tıl mak is te me si gi bi. Hay dar Kut lu da dö ner kenParis'te “Biz PKK'ye kar şı yız” di ye bir açık la ma yap tı ve Sol Bir likiliş ki si için dey di. O za man da TKP, Kürdistan'da KUK, DDKD veÖY'nu, bi zim ge liş me mi ze kar şı bir ba raj la ma ha re ke ti ola rak bir -leş tir miş ti. Sa nı rım bu na CHP için den de omuz ve ren ler var dı.“PKK tas fi ye edi lir se, se çim ler sağ lık lı ya pı la cak” de ni yor du. Ke -sin böy le bir po li ti ka la rı var dı. Ve bu po li ti ka ile üze ri mi ze şid det lege lin di. Sa nı rım şöy le bir olay dır: Bun la ra, “siz Kürdistan'daPKK'yi tas fi ye edin” de ni li yor. Tıp kı bu gün kü ica zet li ler gi bi.

- Bir yer de si zi yok edip, ye ri ni zi ve gü cü nü zü al mak is ti yor -lar.

- Ga yet ta bii, bi zim po li ti ka üze ri ne oyun oy na mak is ti yor lar.Da ha an la ta ca ğım, kim ler na sıl çek mek is ti yor? Ve gaf let için de ol -ma la rı nı da an la ta ca ğım. Bun lar bü yük bir ça bay la mü ca de le yi ka -zan ma mış tır. Dev rim ci lik yap ma adı al tın da ba zı açık göz ler or ta yaçı kı yor. Kürdistan'daki il kel mil li yet çi li ğin et ki le ri bun la rın üze rin -de ha kim dir. Sa nı rım so nuç ta bun la rın ki mi si ni CHP kul la nı yor, ki -mi si ni de AP kul la nı yor. Me se la, 1978-79'da Ece vit ik ti da rı, PKK'yiönem li ve cid di bir teh li ke ola rak gö rü yor du. Da ha son ra De mi relik ti da rın da bu de vam et ti ril di. Ya ni o za man ki bu ge liş me ler bir bi ri -ne ya kın dan bağ lı dır. Bu du rum ga ze te le re de yan sı mış tır.

- 1978-79'da çok ey le mi niz ol du mu?A.Ö.: Ge liş me var. - Si lah lı ey lem den bah se di yo rum. - Si la hı da var. Kit le gös te ri le ri de çok tur. Ha re ket ke sin po li tik

yük se liş ha lin de dir. Biz 1977'ye ka dar ki dö ne me, ide o lo jik grup dö -ne mi ve grup sal açı dan yük se liş de riz. 1977 'nin so nu grup sal ge liş -me nin zir ve si dir. Dev le tin kar şı lı ğı ise, tep ki, kat let mek ve tu tuk la -mak tır. Ha re ket, 1978-79'da tam ör güt le ne mez, ama po li tik bir atı -lım ya par. Dev le tin bu se fer ki tep ki si Ma raş kat li a mı bi çi min de

94

baş lar ve 12 Ey lül dö ne miy le de vam eder. Türkiye'deki güç ler bi zine ka dar tes pit et ti ler, bi le mi yo ruz. 12 Ey lül re ji min de Kürt çü lü ğünet ki si çok de rin dir. Hat ta Evren'in Sarıkamış'ta ko nuş ma sı var dır.“Ce se di mi ge çer ler, va ta nı böl dürt mem” bi çi min de his te ri ye tu tul -muş tur. Bir ke re ge ne ral ler o za man...

- He men he men hep si ni de siz mi ya pı yor du nuz?- Ta ma men. Ha re ke tin ön der li ği o dö nem de ar tık ke sin leş miş tir.

Özgür�lü�ğü�yaka�la�ma�umudu

- İs ter se niz 1978-79 dö ne mi ni as ke ri ve si ya si yön den bir kezda ha özet le ye lim. On dan son ra dı şa rı çı kış ve bu ra ya ge liş ko -nu la rı na ge le ce ğim.

- 1978-79 yıl la rı, Türkiye'de kla sik cum hu ri yet den ge si nin eko -no mi den si ya se te ka dar önem li oran da bo zul du ğu, her dü zey de de -rin bir bu na lı mın ya şan dı ğı, is ter ik ti dar ve is ter mu ha le fet dü ze yin -de ol sun yü rü tü len mü ca de le le rin so nuç ver me di ği bir dö nem dir.Par ti ler çö züm le yi ci po li ti ka üre te mez du rum da dır lar. Bu tı ka nık lıkpar la men to da da ha da ge liş miş ola rak kar şı mı za çı kar. Ay nı şey solve sağ ör güt ler için de ge çer li dir. Sa ğın, ham le ya pıp ik ti da ra gel megü cü yok. Sol ise da ha za yıf du rum da, ik ti da rı ala bi le cek ör güt lü -lük te ve ye te nek te de ğil. Hat ta ken di si ni bi le ya şa ta cak du rum dade ğil. Bü tün bun lar 1979'a doğ ru bir çö züm süz lü ğün ke sin var ol -du ğu nu gös te ri yor. 12 Ey lül yö ne ti mi nin ko lay ca ba şa gel me si ninne de ni bu dur. Ken di ken di ni tı kat mış bir top lum sal dü zen söz ko nu -su dur. Mev cut olan la rın güç le ri yet mi yor ar tık. Söy le dik le ri her şeyla fa zan lık tan öte so nuç ver mi yor. Eko no mi de böy le dir, po li tik ku -rum la rın içi ne düş tü ğü du rum bu dur. Böy le si bir ge liş me de or du nunro lü ne dir? Or du şöy le bir ko num için de dir: Si vil le rin ve ya mev cutsi ya sal güç le rin yet mez li ği ni gö rü yor, hat ta ken di yö ne tim meş ru i -ye ti nin te mel le ri ni ha zır la mak için o dö nem de üs tü ne dü şe ni tamyap ma ge re ği ni de duy mu yor. Ya ni bir an lam da şöy le bir du rum:Ne ol duk la rı nı an la sın lar, yet mez lik le ri nin ve çö züm süz lük le ri ninal tın da bo ğul sun lar, top lu mun bir kur ta rı cı gü ce olan ge rek si ni miçok da ha iyi açı ğa çık sın. Bu du rum da top lum, as ke rin ne ka dar ge -

95

rek li ve vaz ge çil mez bir güç ol du ğu nu bi lin ce çı kar sın ve bu na şid -det le ih ti yaç duy sun. Or du nun bu an lam da bir bek len ti si var dır. Si -vil ik ti da rın yö ne ti min de, so nu na ka dar ba şar mak ama cıy la ça lış maiş ta hın dan uzak tır. Bu an lam da eleş ti ri ler var ve bun la rın bi raz ger -çek pa yı var dır.

- Me se la?- Demirel'in...- Haa, Demirel'in söy le di ği...- Bu an lam da ger çek pa yı var dır. “Or du” di yor, “si vil yö ne tim al -

tın da, bi zim yö ne ti mi miz al tın da tam ba şa rı al mak için ge re ke niyap ma dı.”

- Siz onu his set ti niz mi? Siz de o dö nem de ey lem ya pan in -san dı nız.

- Ya ni bel ki tam bir komp lo dur, böy le ge liş ti. Bu gi bi le ri tü müy lebo şa çı kar mak için, or du son de re ce plan lı ça lış tı de mek du ru mun -da yız. Za ten or du nun si vil le re iti ma dı kal ma mış tı, ki şi lik le rin dentu ta lım me tod la rı na ka dar. Ger çek ten on la rın ge rek siz li ği ne ina nanbir tu tum için de.

- Ey lem le re kar şı yak la şım la rı da fark lı mıy dı?- O ko nu da o ka dar de ğil, san mı yo rum. Söy le nen ler o ka dar ger -

çek de ğil dir. - Ya ni Demirel'in de di ği o ka dar ger çek de ğil. - Ni te kim 12 Eylül'den son ra da, hat ta şim di de bi zim ey lem an -

la yı şı mız da öy le faz la de ğiş miş bir du rum yok. - Ya ni or du ey lem le re kar şı ay nı du yar lı lı ğı gös te ri yor?- Öy le dir. Şöy le bir şey söy le ne bi lir: Bi zim ha re ke ti miz açı sın -

dan be lir tir sek, bir de fa ha re ke tin ge liş me du ru mu o za man çok sı -nır lı dır. Ya ni or du nun bu gün kü ge liş me le ri da ha o za man dan gör -me si ne im kan yok. Çün kü, ger çek bu bi çim de or ta ya çık mış de ğil -dir. Ya ni şöy le bir var sa yım var: San ki biz tüm gü cü müz le, her şe yi -miz le o za man or ta day dık. Bu ger çek çi de ğil dir, çok bü yük bir sap -tır ma dır.

- Pe ki ay nı dö nem de bir de Kürt grup la rı nı göz den ge çi rirmi yiz? Kim ler var dı or ta da, ne ya pı yor lar dı, siz ne ya pı yor du -nuz?

96

- 1979 'lara doğ ru bi zim ha re ket, ge le nek sel ide o lo jik-po li tikçer çe ve yi za ten kır mış, par ça la mış tır. Or du nun en bü yük tep ki si -nin ba şın da bu var dır. Mev cut ola na bir an lam da 1. cum hu ri yetder sek, or du nun, bü tün alt ve üst ya pı la rıy la onun lağ vı na ka daryö nel me si, bu nu gö ze ala cak ka dar ra di kal ve ya ken di ni yi ti renbir ta vır içi ne gir me si ke sin lik le Kürdistan'da ge li şen ha re ke tinyük se li şi ne duy duk la rı bü yük tep ki den ötü rü dür. Ni te kim o za -man ki or du top lan tı la rın da bu du rum tar tı şıl mış. Ya ni ha re ke tinge liş me si ön le ne me di. Ön le ne me me si, or du yu sı nır sız bir ik ti da ragel me du ru muy la yüz yü ze bı rak tı.

- Pe ki han gi grup lar var?- O za man yi ne or du, ke sin lik le bi zim ha re ke tin du ru mu na ba ka -

rak bu ka rar la rı ge liş ti ri yor. Şim di bu ra da il ginç olan du ru mu dünbi raz aç ma ya ça lış mış tım. 1981'de ge nel se çim ola cak tı. Ken diplan la ma sı na gö re CHP, bu se çim de önem li oran da ço ğun lu ğu ala -bi le cek bir he sap için de. Bu he sap, as lın da bi zim 1978 'deki ge liş -me miz le bir lik te bo zu lu yor. Şim di bi li yor su nuz, Ece vit 1978-79'dabaş ba kan dı. Bu yıl lar da bi zim için çok önem li dir. Sa nı rım Ece vitde, da ha son ra bu ne den le bi raz zor la nır. Bu yıl lar PKK için bir dö -nüm nok ta sı dır. Çün kü 1978, PKK'nin res men ken di ni ila na ha zır -la dı ğı, ge ri adım at ma dı ğı ve kit le sel leş me ye baş la dı ğı bir yıl dır.Bu ne den le, “ PKK'ye göz yum du ğu” bi çi min de CHP'ye kar şı o za -man çok eleş ti ri ler ya pıl dı, özel lik le De mi rel ta ra fın dan ya pıl dı.Bun lar hiç de ger çek çi ol ma yan eleş ti ri ler di. Ya ni Hil van veSiverek'te ya şa nan ge liş me ler ta ma men ba ğım sız bir ge liş me idi.Ge li şen Kürt ha re ke ti ne kar şı, şim di de bir ben ze ri nin ol du ğu nainan dı ğım tak tik bir ça ba nın o za man da ge liş ti ril me si söz ko nu -suy du. CHP için de sol grup ve ya TKP et ki si de nen ke sim ile, adı naUDG de nen güç ler be lir li tez ler le böy le ge niş bir cep he ye git mekis ti yor du. CHP için de sa nı rım bu po li ti ka ya güç ve ren ler var dı.Kürt grup lar dan bu nun içi ne gi ren ler se açık tır. Bu gün iş teAvrupa'da ken di le ri ne TKSP, Sos ya list Par ti, bil mem KOM KARvb. isim ler de ta kı yor lar. O DDKD ve ya Pe şeng. Yi ne KUK. İş tebu grup la rın üçü bir leş ti za ten o za man...

- Ney di adı?

97

- UDG, Ulu sal De mok ra tik Güç bir li ği idi. Böy le bir plat formoluş tur du lar. 1979'da Ankara'da bir, Diyarbakır'da iki top lan tı yap -tık la rı nı duy dum. Bun la ra ba zı mil let ve kil le ri nin de ka tıl dı ğı nı ha -ber al dık. Bi ze kar şı ka rar al dık la rı nı iyi bi li yor duk. Şu nu söy lü yor -lar: “ PKK'nin yük se li şi nin önü ne mut la ka ge çil me li dir. EğerPKK'nin gi di şa tı böy le de vam eder se or du nun mü da ha le si ar tar. Se -çim ler ol maz ve ço ğu mu zun du ru mu teh li ke ye gi rer.” Ken di le ri negö re bir de mok ra tik leş me prog ra mı da koy muş lar ön le ri ne. Şim dibu nun uy gu lan ma sı na, duy duk la rı ür kün tüy le...

- Si lah lı ça tış ma ol du mu?- Ke sin o da var. Ke sin tas fi ye ka ra rı var. 1979 so nun da ve özel -

lik le 1980'de şid det len di ril di. CHP için den bu na ye şil ışık ya kıl ma sıbir ger çek ol du ğu gi bi, Demirel'in de o za man özel lik le böy le birpo li ti ka ya bel bağ la dı ğı açık tı. KUK'u ke sin lik le kar şı la rı na al ma dı -lar. Bu ba sı na da yan sı dı. On la rın da böy le ce lal len me si...

- Ama en vu ru cu KUK ol du, de ğil mi?- KUK'a da ha faz la önem ver di ler. Bu nun bir ne de ni de, Gü ney

Kürdistan'daki du rum la il gi li dir. PKK'nin Mardin'e git me si,Hakkari'ye geç me si, on lar açı sın dan son de re ce ka bul edil mez birdu rum ol du. Şim di bel ki si ze aca yip ge le bi lir ama, me se la IKP'denbir üst dü zey yet ki li si di yor ki, “ KUK'un sal dı rı la rı nın ar ka sın da oza man di rekt ben var dım”. Hat ta “Za man za man Türkiye'ye ge çe -rek biz yön len dir dik” di yor. Bu ki şi nin is te mi de bi li ni yor ve ha lenha yat ta dır. Za ten IKP'nin önem li bir yet ki li si dir de. “Biz si zi Mar -din ve öte si ne bı rak ma ya cak tık, ke sin ka rar lıy dık” di yor. Şim di oza man lar alın mış böy le ka rar lar var. Türk hü kü me ti nin bu na bi razye şil ışık yak ma du ru mu var. Sö zü mo na PKK'nin ge liş me si ni en -gel le ye cek ler, çün kü ken di le ri ne gö re...

- Teh li ke li. - Çok teh li ke li.- Pe ki o sı ra da si zin as ke ri yön den ama cı nız ney di? Kü çük

kü çük grup laş ma lar mı? Stra te ji niz ney di? Ve ne yap tı nız?- 1979'la bir lik te bir as ke ri ör güt len me ye geç me miz ge rek ti ği ni

söy le dim.- Ke sin top lan tı ta ri hi var mı?

98

- Ma yıs ayın da fi lan di ye bi li rim.- Ke sin bir gün yok mu? Ya ni as ke ri gü cün ku rul ma ka ra rı -

nın alın dı ğı top lan tı ta ri hi.- Yok. Ke sin ta rih ver me mek le bir lik te, Ma yıs ayı için de bu ko -

nu da yo ğun gö rüş me le ri miz var dı.- Ka rar ne za man?- Ma yıs ayın da yo ğun gö rüş me ler var ve bu ra da bir li ğin na sıl

oluş ma sı ge rek ti ği ni tar tı şı yo ruz.- As ke ri kuv ve tin mi?- Şüp he siz. Ya ni bir si lah lı bi ri min ge liş ti ril me si ge re ği var dı. Bu

ge ril la ni te li ğin de ge liş me li dir, di yo ruz. Şu he def le re kar şı ol ma lı -dır, di yo ruz. Öz gü lü ne ka dar bir şey ler ge liş tir mek is ti yo ruz. Amaöy le faz la şey de ğil, bi zim ör güt len me mi zin bir ka rak te ri dir bu.Baş lan gıç ta çok mü kem mel tü zük ler le, prog ram lar la işe baş la nanbir eği lim de ğil di. Bu dö nem de böy le bir as ke ri eği lim var dı. Bu -nun öğe le ri da ha çok Siverek'e ata na rak bu as ke ri mü ca de le ge liş ti -ril mek is te ni yor du.

- Bu dö nem de hiç unu ta ma ya ca ğı nız anı nız var mı? 1978 ve -ya 1979'da. Ya ni “hiç unu ta ma ya ca ğım, be nim için çok önem lian şuy du” di ye.

- Me se la, ben Mardin'den Urfa'ya ge çer ken, biz bir tak si ye bin -dik. Önü müz de as ker ler ba ri kat kur muş tu. Be nim le ge len üç ar ka -daş da si lah lı. Yön te mi miz şu: Si la hın üze ri ne eği le lim, eğer bi zidur dur maz sa öy le tak si yi kur ta rı rız. Şim di bu, as lın da son de re cerisk li bir şey. Gö rü yo ruz, as ker yol da ba ri kat kur muş...

- Siz de ge li yor su nuz.- Ta bii, biz de vu rup ge çi yo ruz. Ya ni böy le dua ede lim ki adam

bi zi dur dur mu yor. Öy le geç tik ya ni.- Dur dur ma dı?- Ta bii, dur dur ma dı. Eğer...- O sı ra da her hal de bir as ker sa ğı na ba kı yor du...- Bi le mem ya ni. Öy le bir du rum du. Her ney se geç tik on dan son -

ra. - Tak si şo fö rü kork ma dı mı?- Tak si bi zim yö ne ti mi miz al tın da, şo för bi zim ar ka daş tı. Ya ni

99

böy le der hal...- Ya ka lan ma ya en ya kın o an mı ol du?- Bir an da odur. Ta bii bu nun la bit me di. Tek rar bu se fer

Viranşehir'e gi di yo ruz. Şeh rin or ta sı bi ze kes tir me ge li yor. Bu me -se le, kal dı ğım son iki ay için de olu yor.

- Si ze Viranşehir'e git me na sıl ge li yor?- Ta bii şeh rin or ta sın da her an yol da bir ara ba ka za sı ola bi lir di.

Öy le yi ne geç tik. Ba ha rı böy le Cey lan pı nar-Si ve rek ara sın da ge çir -dim. Ha ni di yor su nuz da, o gün ler hep ak lım da.

- O an lar da mı en ya kın ya ka lan ma du ru mu na gel di niz? Ha -ni ya ka lan ma ya ça lı şıl dı ğı nız bir an var dır. O an lar mıy dı?

- Ha yır, da ha de ği şik şey ler ola bi lir, ona ge le yim. Bu ko nu da ba -zı anı la rı an la ta bi li rim. O ba har bir eve git tik, ha tır lı yo rum. Ve evsa hi bi o iki kar de şin son ra öl dü rül dü ğü nü duy dum. Şim di ba har kır -lan gıç la rı ye ni ge li yor du. Ga li ba bir kır lan gıç tut ma ya ça lış tım. Ga -rip, o za man da ha çok bu as ke ri ey lem ler ak lı ma ge li yor du.

- Na sıl?- Ör ne ğin bir Si ve rek ey lem li li ği ne ora da da ha da yö nel dim. So -

rum lu ar ka da şa, “ha zı rız” di yor dum. Köy ev le ri ne git mi şiz, köy ev -le rin de...

- Kar şı la mış lar si zi, in san lar si zi ta nı maz lar.- Ke sin ta nı mı yor lar, ilk de fa gi di yo rum. Bir-iki top lan tı ya pı yo -

ruz. Bir ba har ha va sı. Ama yi ne ba na gö re kur şun gi bi ha va. - Kır lan gıç ya ka la ma ya ça lı şı yor su nuz?- Ba ya ğı uğ raş tım. “Ya ka la ya ca ğım” di yo rum.- Kaç sa at sür dü?- Evin için de da ki ka lar ca sür dü. Ya rım sa at uğ raş tık.- O muy du, o olay mı?- Ha yır. O sı ra da onun la, bi zim bu as ke ri ör güt len me yi ge liş tir me

denk dü şü yor du. Bir yan dan ba har ve bir de biz ey le me yö ne le ce -ğiz. Böy le yo ğun en di şe ler le, ya ni bir...

- Ma yıs ayı fa lan mı?- Ke sin öy le. Ot lar kalk mış, ba har çok ko ku sa çı yor et ra fa.- Ya ni o kır lan gıç bir yer de siz miy di niz? Ken di ni zi ora da mı

gö rü yor du nuz yok sa?

100

- Ha yır, bir şey ler ya ka la ma ya ça lı şı yor dum. Bu nu din le yin, an -la ta yım. Çok tu haf bir rü ya gör düm. İlk de fa, ger çek ten çok il ginç!Ya ni si ze bu rü ya lar dan bir kaç ta ne si ni an la ta yım. Ta bii kır lan gıç laepey uğ raş tık. Son ra kır lan gı cı tut tuk da. Ve bı rak tık. Şim di di ye -cek si niz, amaç lar la ne iliş ki si var? Bir şe ye sem bo lik ola rak ulaş -mak mı dır, tut mak mı dır? Ar tık tut tuk ve bı rak tık. Bi li yor su nuz,kır lan gı cı tut mak ba ya ğı me se le dir, zor bir uğ raş tır. Ora da uğ raş tıkve tut tuk. Fa kat son ra bı rak tık. Şim di bu gün kü öne min den bah set ti -ğim de, en son rü ya dır. Çok tu haf, ger çek ten uzun sü re dir hiç rü yagör mü yor dum.

Bir ak şam ba kı yo rum, bir kuş var yat tı ğı mız yer de. Se si ge li yor.Kuş uça mı yor. “Ni ye uça mı yor” de dim, git tim... git tim... git tim.Ku şu ol du ğu gi bi ya ka la dım. Kuş sağ lam. Bi li yor su nuz, bir dö nem -de so nuç al ma du rum la rı im kan da hi li ne gi rin ce böy le rü ya lar çokolu yor.

Bir de şu nu an la ta yım: Be nim, o 1980 son ra sı yıl lar da sık ça ya -şa dı ğım bir du rum dan bah se de yim. Ka ya lık la rın al tı na gi ri yo rum.Şim di ge nel de ka ya lık lar da yü rü mek müm kün dür. Ama ger çek tenal tın da bo ğu lu yo rum. Bir de lik gö rü nü yor. Ye ni bir de lik di yor sun,ge çe bi le ce ğin bir de lik. Öy le, fa kat bi raz yü rü yor sun ne fes ke si li -yor. Bo ğu lu yor gi bi olu yor sun, ani den uya nı yor sun ve ka bus tan öy -le kur tu lu yor sun. Şim di o yıl lar da ni ye öy le rü ya lar?...

- Hep öy le rü ya lar mı gör dü nüz?- Ke sin, bir kaç yıl ta ma men böy le rü ya lar. De lik var di yor sun,

bi raz ge çe yim. Fa kat im kan sız. Ve ka bus la fır lı yor sun. Di yor sun,çok şü kür! Yi ne bir gün ta kip ler ge li şi yor. O yıl lar da yi ne kor kunçta kip ler... Kö ye ya kın, hat ta bi zim kö ye ge li yor lar. Ke sin di yo rum,kur tu luş fır sa tı kal ma dı...

- Rü ya nız da?- Evet. Ke sin di yo rum, kal ma dı. Bu nun bü yük ger gin li ği için de

uyan ma olu yor. Haa di yor sun, rü yay mış. Bü yük bir ra hat la ma! On -dan son ra ula şı yor sun. Şim di o yıl lar da bu tip şey ler yay gın. Öy lede ğil şim di ki rü ya lar. De dim ya, ku şun du ru mu. Kuş kaç mı yor vera hat lık la tu ta bi li yor sun. Bu bir çö züm. Ya ni me ca zi an lam da söy -lü yo rum. Çok çe şit li gö rev le re yak la şım da bir çö züm olu yor.

101

- Ya ni 1979'ta ...- Bir o, can lı anı ola rak.- On lar var.- O var. Di ye lim bir şey ler ya ka la ma. Kal dı ki, çok zor bir dö ne -

me gi ri yo ruz. - O za man ge li yo ruz 1979'a ...- “Bir umu dun ifa de si dir” de mek is ti yo rum. Ya ni bir öz gür lü ğü

ya ka la ma umu du. Fa kat çok şey bir umut. Ya ni o dö ne min umu dune ola bi lir?

- Bu ra ya geç ti niz?- Evet. Ya ka lan ma nok ta la rı fa lan de di niz. Urfa'daydım, o kü çük

ko ri dor lar da hep ha re ket et tim. 40 gü ne ya kın öy le ge zi yor dum. Bi -zi öy le faz la ba rın dı ra cak yer de yok tu. Hat ta ba zı ai le ev le rin de ka -lı yor duk. Ar tık ken di ai le le rin den mi çe ki ni yor lar dı, yok sa kor kut -mak için mi, bi ze “dün iki po lis gel di, şu ra da bir ara ba yak tı lar, git -ti ler” di yor lar dı. Şim di bu bir tak tik mi dir, bi zim o eve bir da ha git -me me miz için, bi le mi yo rum. Böy le si ne ne fes ne fe se bir ha re ket li likya şa dık.

- O dö nem ler de köy lü si zi ka bul et mi yor du ya ni.- Kö ye git me dik.- Şe hir de miy di niz?- Son gün le rim Urfa'da ge çi yor.- “Ya ka lan ma nın ya nın dan geç tim” de miş ti niz.- Şim di çık tı ğı mız da yan ya na yü rü yo ruz. Her an önü mü zü iki

po lis ke se bi lir. Ha ber gel miş za ten. Ela zığ em ni ye ti araş tır ma ha lin -de, be nim muh te me len Urfa'da ola bi le ce ği me da ir bil gi alı nı yor, “ -İzin ve ri yor sa nız gi de lim onu da ara ya lım” di yor. Ama Ela zığ em -ni ye ti, “ Ankara'dan yi ne ta kip gel me di, bi zim yet ki miz Elazığ'la il -gi li dir, biz bu ra yı hal let me li yiz” di yor. Bu tip ha ber ler de ge li yor du.

- Pe ki siz do la şır ken, hiç ken di ni zi ka muf le et me ih ti ya cı nıhis set mi yor muy du nuz? Ne bi le yim, şap ka giy mek vb.

- Yok.- Böy le ol du ğu gi bi du ru yor du nuz?- Faz la dı şa rı çık mı yor dum. Ge ce le ri ka ran lık ta ge zer dim. - Ko ru ma nız var mıy dı ya nı nız da?

102

- Sı nır lıy dı o za man lar.- Pe ki şey?..- Az dı, hem de genç ler di. Faz la ko ru ma du ru mu muz yok tu. O za -

man ör güt za yıf tı. Bi zim ör güt, asıl o yıl la ra gel di ğin de çok güçkay bet ti. Yal nız dev le tin ki de ğil, me se la bi ze yö ne lik epey sal dı rı larvar dı di ğer güç ler ta ra fın dan. Bu ko nu da dev let ten ön ce so lun bi zeepey yük len me si söz ko nu su dur. Da ha ön ce bi raz ya rım kal mış tı,bu ra da ta mam la ya lım. Bu UDG de nen bir lik de iş te o za man ha re -ke te geç ti. Vu ru cu güç gö re vi ni de Kür dis tan ulu sal kur tu lu şa kar şıve ri yor lar, onu da an ti pa ran tez be lir te lim. Ger çek ten bu, sis tem li veplan lı bir sal dı rı dır. Da ha son ra 1980'de de de vam et ti ril di. Buönem li so run du sa nı rım. Çün kü De mi rel, “Ece vit bi zi dur du ra mı -yor” di ye biz zat köş ke şi ka yet eder. Ece vit de az de ğil. O za man ba -ya ğı üze ri miz de bir bi lim sel ça lış ma yü rü tü yor du, o za man ki içiş le -ri ba ka nı. Ya ni on la rın bi ze yar dı mı söz ko nu su de ğil. Hat ta o za -man bi zim Hilvan'a sa nı rım bu Cev he ri ge lir. Ya ni Cevheri'yi De -mi rel mi yol lar? Bir ne vi iyi ni yet el çi si gi bi ge lir. Şim di bu tip ça -ba lar va li lik dü ze yin de de var dır.

- Ama yi ne de “ör gü tün en za yıf dö ne mi dir” di yor su nuz. Ya -ni di dik len me dö ne mi, 1978-79...

- Üze ri miz de böy le ça lı şan çok güç var. Za ten biz le rin o za man kidu ru mu nu söy ler sek, son de re ce zor bir an da ol du ğu mu zu be lirt me -li yiz. As lın da 1979'un ba ha rıy la bir lik te ha re ke tin güç len me si var.Ha re ket te mel de ba zı önem li ba şa rı la rı ya şa mış, ama ha len ye ter siz.Şu söy le ne bi lir: Aca ba or du gel me se ve si vil ik ti dar de vam et sey didu rum ne olur du? Bu iş ke sin de vam eder di. Ge ri ye bir tek şey ka lı -yor: Biz dı şa rı çık ma say dık, bu iş ler ön le ne bi lir miy di? Ya ni bi zimen önem li adı mı mız, as lın da dı şa rı çık ma yı ba şar ma mız dır. O za -man da as ke ri yo la gir miş tik ve as lın da doğ ru bir yö ne lim di bu.Ama ge ril la yı o ko şul lar da ger çek leş ti re bi lir miy dik? Şüp he siz çokzor du ve bu işin ön len me si ola sı lı ğı çok da ha faz lay dı. Bir de fa or -du olan ca gü cüy le ge li yor du. Ni te kim da ha son ra za ten bü tün gü cü -nü ha re ke te ge çir di. Evet, bi zi tü müy le tas fi ye ede me di, bi zimgrup lar 1981-82'de de ya şa ma ya de vam et ti ler, fa kat çok cı lız dı.Be nim et kim ne ka dar uzun ömür lü ola bi lir di? Do la yı sıy la çok sı -

103

nır lıy dı sa nı yo rum.- Bu ra ya ge çi şin öne mi da ha iyi an la şı lı yor!- Ta bii, ge çi şin an la mı bü yük. Ben ge çi şi mi, za man za man hic ret

ola rak de ğer len di ri rim. Bi zim pey gam be rin Mekke'de çok sı kış mışdu ru mu var dır. Bi li yor su nuz, he men he men öl dü rül mek du ru mun -day dı. Ya ta ğı na ka dar gi rer ler, de ğil mi? Bir gün ge cik se im ha ola -cak. Bi li yor su nuz, hic ret ola yı ger çek leş ti ril di. Bu te mel de İs la mi -ye ti o kur tar dı. Bir kaç gün ge cik se öl dü rü le cek! Ben, bi zim çı kı şıbu na ben ze ti yo rum. Yi ne Çayan'ların du ru mu var. Çayan'lar, eğer oey lem ye ri ne ha re ke tin uzun va de li çı kar la rı nı dü şün se ler ve dı şa rıaçıl ma yı bir be cer se ler di, ke sin ör güt len me le ri ni yü rü te bi le cek ler di.

- Ya ni bir yer de si zin yap tı ğı nız en önem li...- Bun dan ders çı kar dım. Mahir'lerin bu du ru mu be ni epey et ki le -

miş ti. “Ma hir gi bi ön der ler” di yor dum o za man, “ya şa ma lıy dı”.Biz de duy gu sal bir du rum ya rat mış tı, o ay rı. Evet yi ğit çe bir di ren -me dir, yol da şı nı kur tar mak is ti yor, son de re ce de ğer li bir yak la şım -dır. Ama ha re ket le rin her za man ön de ge len li der le re ih ti ya cı var dır.

- En önem li ku su ru bu olu yor. Ya ni si ze dış şey çı kı yor...- Ke sin ne fes ne fe se, ta ma men da ral dı ğı mı gö rü yor su nuz. Ve

böy le ce bü yük bir açı lım el de edi yo rum.

Her�şeyi�kendi�çalış�ma�mız�la�yarat�tık

- Dı şa rı ne za man çık tı nız?- 1979'un 4 Temmuz'unda yurt dı şı na çık tım. Ya ni yak la şık iki ay

ön ce si ne ka dar yurt dı şı na çık ma dü şün cem yok tu.- Na sıl ka rar al dı nız?- Ka rar al ma da et ki li olan olay lar var. Şu nu far ke di yor duk: Dev -

le tin üze ri mi ze ge liş tar zı çok açık tı. Ma raş olay la rı var ve sı kı yö -ne tim ilan edil miş ti. Biz o za man ki de ğer len dir me miz de, as ke ri yö -ne ti min ge li şe bi le ce ği ne ve cun ta nın ge le bi le ce ği ne dik kat çek miş -tik. Za ten bu nun için par ti ila nı nı yap tık.

- Pe ki, Suriye'ye ge ce geç ti niz, on dan son ra ne ol du?- Bir şey söy le ye yim: Suriye'ye ge çiş, ger çek ten çok zor bir ge -

çiş ti.

104

- Ya pa yal nız mıy dı nız?- Ke sin lik le. Ya ni de sem bir tek ah bap var...- Hiç bir ki şi ta nı mı yor muy du nuz?- Ha yır.- Ne re ye git ti niz?- Bir ye re mi sa fir git tik. Her gün za ten ka çak çı lar Güney'e zi ya -

re te gi di yor lar dı. Ni te kim bi zim ge çe ce ği miz nok ta da ora sıy dı. Buta raf ta ki kö ye bir Su ri ye li ka çak çı gel miş ti. Za ten her gün ha be rimolu yor du. Ak şam bir yer den ge çi li yor du. Biz de geç tik. Fa kat geç ti -ği miz ye re ka ra kol lar çok ya kın dı. O ta rih te be nim böy le bir ge çişya pa ca ğı mı Türkiye'de ne is tih ba rat, ne de baş ka kim se tah mineder. Bi zim içi miz de bi le tah min ede cek olan lar sı nır lı dır.

- Onun için, ge çiş ka ra rı nı çok sı kı mı tut tu nuz? Kaç ki şi yesöy le di niz?

- Bi raz ani, bi raz da bir kaç ar ka daş dı şın da faz la top lan tı me se le -si yap ma dan...

- On dan son ra ne yap tı nız?- Dev let ta ra fın dan 6 ay son ra mı ne far ke dil di! Ben o za man

Suriye'de de ğil, Lübnan'daydım.- Suriye'de kal dı nız mı?- Evet.- Ne ka dar kal dı nız?- Suriye'de be nim, ben ol du ğum bi lin mi yor du. Taa bir-iki yıl

son ra ya ka dar bi lin me di.- Siz Suriye'den he men Lübnan'a geç ti niz.- Ta bii.- Pe ki ilk ki min le ya kın lık kur du nuz?- Şim di bu ra ya ka dar ge çi şim, ta ma men böy le bir va tan daş gi bi

ol du. Öy le faz la bir po li tik iliş kiy le bu ra ya gel me bi çi min de de ğil -di. İş te bi ri si dir, ka çı yor ve ya ba zı dost luk lar pe şin de ko şu yor. İs -mim Ali idi.

- “Ali” di ye ken di ni zi ta nı tı yor su nuz?- Evet.- Fi lis tin li le rin yan la rı na mı git ti niz?- Ta bii, Fi lis tin li le rin yan la rı na gel dim. On lar da za ten o za man

105

bir iliş ki ara yı şı için de dir.- Te mel ka nıt mıy dı bu?- Ha yır. Sa nı yo rum bu güç ler, o ta rih te Tür ki ye li ör güt ler le iliş ki

ara yı şı için dey di ler. Hat ta bu ko nu da bir kaç Kürt le de böy le bir ir ti -bat la rı var dı, bir ne vi iliş ki ge liş tir miş ler di. Bun lar o za man böy lebir ih ti yaç için dey di ler. Biz gel dik ve o or tam da iliş ki yi bul duk.

- İlk ne re de gör dü nüz? Lübnan'da...- Bir de fa gör düm. Fa kat he men şu nu da be lir te yim: Ger çek ten o

iliş ki den, ken di le ri açı sın dan Türkiye'yi uy gun ha le ge tir me de ya -rar lan mak is ti yor lar dı. Türkiye'nin po li ti ka sın dan faz la ra zı de ğil -ler di.

- Ya ni Türkiye'de ey lem yap mak is ti yor lar mıy dı?- Ge le nek sel olan bir ey lem an la yı şı na mı? Ar tık İsrail'e kar şı dü -

zen le riz, ne olur sa ol sun bi çi min de mi? Fa kat şu nu söy le mek is ti yo -rum: Tam bir tak tik iliş ki an la yı şıy la yak laş tı lar. “Şöy le yar dım ya -pa ca ğız, böy le ya pa ca ğız” de di ler, ama pra tik te hiç ol ma dı.

- Pe ki siz, bu ra da ki üni te ni zi ne za man oluş tur du nuz?- Son ra.- Ya ni son ra de di ği niz ne ka dar?- 4-5 ay son ra.- Geç ti ği niz den 4-5 ay son ra?- Evet. İş te ba zı ki şi ler an cak ge le bi lir.- Gel me ye baş la dı lar. A.Ö.: Avrupa'dan da gel di ler. Evet, ba zı la rı nı al dık.- Ya ni siz, 1979'un son ba ha rın da bu ra da ilk üni te ni zi kur ma -

ya baş la dı nız?- Ta bii.- O sı ra da Tür ki ye bö lü mü da ğıl mış mıy dı?- Ha yır, de vam edi yor du. Fa kat bek len me dik çok ba sit ya ka lan -

ma lar ol du. Te sa dü fen. Bu ar ka daş lar dan üçü, da ha son ra ölüm oru -cun da şe hit düş tü ler: M. Hay ri DUR MUŞ, Maz lum DO ĞAN, Ke -mal PİR. Sa nı yo rum çok ba sit ya ka lan dı lar.

- Pe ki bu ra da mı kur du nuz?- Lübnan'da dost lar var dı, on la rın evin de mi sa fir kal dım. Al tı ay

kal dım sa nı rım. Bir yı lı mız böy le geç ti. Şim di o ko şul lar da

106

Lübnan'da böy le şey ler çok tu. İs te yen is te di ği ka dar ge le bi li yor du.Ör güt ler çok faz lay dı. Ama söy le ye yim, o za man söy len di ği gi biTür ki ye aley hin de şöy le-böy le şey yok. Ya ni ses çı kart mak is ti yor -lar. Öy le gö rüş tük. Ta bii “des tek, si lah, şu bu” de di ler.

- O ne za man baş la dı? Ya ni des tek, si lah iliş ki si ne za manbaş la dı?

- Yok ta ma men ken di ça lış ma mız la ve gü cü müz le ge liş tir di ği mizbir olay dı bu. Si ze bel ki ya dır ga tı cı ge le bi lir ama...

- Ta bii. Ku rul muş bir ör gü tün des te ği ol ma dan, in san la rıngi dip ge le bil me si, si la hın gi dip ge le bil me si na sıl olur?

- Bü yük oran da ken di ça ba la rı mız la olu yor du. Ör güt ler biz den,ken di le ri nin eki ol ma mı zı is ti yor lar dı, baş tan be ri bu var dı.

- Siz de ilk baş ta “ evet” de di niz. - Ha yır. - Ya ni on la ra des tek ver di niz...- Ke sin bu gü ne ka dar şu de vam edi yor: Biz bir eko lüz. Bu çok

önem li. Bu ne den le iliş ki ler hep do lay lı kal dı. Bu ko nu da bü tünaçık lı ğıy la be lirt mem ge re kir ki, on la rın iliş ki an la yı şın dan ne dev -let olur, ne ör güt.

- Pe ki ne za man adam la rıy la, ye riy le, şu suy la, bu suy la ça lı şırbir ör güt ha lin de ol ma ya baş la dı nız? 1980'de mi?

- Git tik çe böy le ya vaş ya vaş bir ge liş me nin so nu cu dur. Bir ev ki -ra lat tım, on dan son ra ora ya bir bi rim yer leş tir dim. Ya ni eği tim im -ka nı ya rat tık, bir grup gel di.

- Ya ni o sı ra lar da siz sü rek li Lübnan'da, Bekaa'daydınız?- Ta bii Lübnan'daydım. Da ha çok ora ya git tim. İki yıl son ra bu -

ra ya, Bekaa'ya gel dim. - Bekaa'da kaç yıl kal dı nız?- Bekaa'da iliş ki miz sü rek li de vam et ti. Sa vaş tan son ra bir-iki yıl

ay rıl dım. - Han gi yıl lar dı?- 1983-84. - 1983-84'e ka dar bu ra day dı nız?- Ha yır, ay rıl dık. Yok tuk ve gü cü müz bu ra da çok za yıf la dı. O za -

man biz bu ra da kal ma dık.

107

- Irak'a mı geç ti niz?- Ta bii.- Ne za man Irak'a geç ti niz? Bekaa'dan son ra mı?- 1984'e ka dar he men he men gü cü mü zün yüz de dok sa nı nı ora ya

ak ta dık. - Barzani'nin böl ge si ne mi?- Yal nız Bar za ni de ğil, gü cü mü zün önem li bir bö lü mü nü

Türkiye'ye ak tar dık. O za man, 1983-84'te bi zim gü cü müz ta ma menTürkiye'dedir. O ya rar lı dır. Hep “PKK dı şa rı da dır” fi lan de ni li yor -du. Öy le de ğil. Biz Tür ki ye ile iliş ki mi zi hiç kes me dik as lın da.

- Pe ki o za man Türkiye'de kim ör gü tü yön len di ri yor du?Çün kü, siz bu ra da sı nız.

- Faz la mer ke zi leş me du ru mu yok tu.- Ko mi ni kas yon güç lü mü?- Var, fa kat o ka dar tam bir iç mer ke zi du rum yok tu. Ama ini si -

ya tif kul la nı lı yor du. Grup la rın, ken di ini si ya tif le ri al tın da bir ha re -ket le ri var dı. O da za yıf ol muş tur.

- Mad di ola nak la rı ne re den bu lu yor su nuz? Çün kü ora da birpa ra ge rek li.

- Hal kın des te ği var. - O yö re de ki in san la rın mı?- Ço ğu bu ra nın yer li le ri. Ha re ket öy le dı şa rı dan gel me fi lan de -

ğil. Ço ğu, en azın dan ya rı sı yer li dir. On lar kar şı lı yor. Ke sin bu gü neka dar böy le...

- O za man si zin Türkiye'de bü tün iş le ri ya pan bir baş ka so -rum lu var.

- Bu ol muş tur. Fa kat ba zı böl ge le re çok zor ula şı lı yor. Böl ge lerara sın da faz la ir ti bat yok. Ama yi ne de iliş ki ler var. Tam bir iç ör -güt, mer ke ze da ya lı bir ör güt len me de ğil de, da ğı nık grup la rın ha re -ke ti bi çi min de dir. Za ten böy le bir mer ke zi leş me ol du mu ko layolur.

- Ya ni siz tak ti ği be lir li yor su nuz, on lar uy gu lu yor.- Ta bii, tak tik ön der lik ya pı lı yor.- O za man on lar bu ra ya ge lip siz den tak tik alıp mı gi di yor -

lar? Ya ni ne şe kil de iş li yor?

108

- Mek tup lar la da bu olu yor. Ki tap lar çı ka rıl ma ya baş lan dı. Yi neepey ta li mat çı ka rıl dı.

- Pe ki ne re de ça lış tı nız? Özel lik le ki mi as ke ri tak tik yö nün deye tiş tir di niz? Ken di ni ze öz gü tak tik mi uy gu la dı nız?

- Kim den di yor su nuz?- Kim var dı? Ha ni “Che Guevera'nın tak ti ği ni uy gu la rım”

di yen?- Ha yır, bu yok. Yal nız biz, sa vaş ger çe ği ni çok in ce le dik, ay lar -

ca ve yıl lar ca. Hat ta bu ko nu da ki tap la rı mız var. Bu ko nu da her han -gi bir eko le bağ lan ma du ru mu muz yok.

- Pe ki ama, si zin as ke ri eği ti mi niz ne re de? Ya ni bu bir eği timme se le si dir.

- Ke sin lik le ken di ken di mi ze ya pı yo ruz. “Bir Sov yet ge ne ra lieği tim ve ri yor” der ler. Yok öy le bir şey, ta ma men ya lan.Sovyetler'in Kür dis tan için bir ge ril la inanç la rı bi le yok. Bü yük birya nıl gı bu. Her hal de bir ço ğu bu na inan mış tır.

- Ama o dö nem de si ze her hal de tek nik yar dım lar ya pıl dı.- Ba zı Fi lis tin li ho ca la rın öy le yar dı mı ol du. Ama bu yar dım her -

ke se ya pı lı yor du. Ya ni ken di bir lik le ri ni eği tir ken, Bangladeş'ten tutbil mem şe ye ka dar her kes öğ re ni yor du. Biz de bu tür eği tim le re ka -tıl dı. On la rın ken di ge rek li eği tim dü zen le ri var dı.

- ASA LA ile iliş ki niz ol du mu?- Bir kaç gö rüş me ol du. - Ya ni bir lik te ha re ket et me di niz mi?- Özel lik le o tip ey lem le ri ni gö rün ce bı rak tık son ra, vaz geç tik.- Han gi tip ey lem ler?- O si vil le re yö ne lik ey lem le rin za rar lı ol du ğu nu gör dük. - Han gi dö nem de be ra ber ol du nuz?- Öy le uzun bir be ra ber lik yok. Bir-iki top lan tı ol du. ASA LA, bi -

zim iliş ki ge liş ti re bi le ce ği miz bir ör güt len me de ğil dir as lın da. - Na sıl, güç süz bir ör güt mü siz ce?- Ta bi güç lü bir şey de ğil. Fa kat onun da ğı tıl ma sın da, par ça lan -

ma sın da bir pro vo kas yon dan bah se di le bi lir. - Pro vo kas yon mu?- Ola bi lir. Ya ni bir mü da ha le var. Bu mü da ha le yi kim, na sıl yap tı

109

bi le mi yo rum. On dan son ra çok güç süz düş tü. - Han gi yıl da ol du bu?- 1983-84 de ni le bi lir. - Kim vur du dar be yi? Ken di için de mi?- Ta bii, ken di ken di le ri ne vur du lar. Mer kez le rin de üç- dört adam

şey ol du.- Ya ni Agopyan'ın fi lan ay rıl ma du rum la rı mı?- Her hal de o dö ne me denk dü şü yor du.- Ta bii si zin bir il gi niz ol ma dı?- O za man iliş ki miz bit miş ti.- Pe ki, ilk kong re niz ne za man ol du?- 1981'de kon fe rans var dı.- Ne re de ol du?- Bu ra da.- Bekaa'da?- Evet. Tem muz 1981'de.- O za man mı in san lar Türkiye'den gel di?- Gel miş ti, ço ğu yö re den in san lar gel miş ti. Libya'dan,

Avrupa'dan, her ta raf tan ge li yor lar dı. - Ya ni o za man 1980-81 dö ne mi, si zin bu ra da top lan ma dö ne -

mi ol du.- Top lan mış tık ta bii.- Ya ni bu ra da ar ka daş la rı nız mı ça lış tı?- Top lan ma var, kon fe rans var. Kon fe rans bel ge le ri ya yın lan mış tı

bu ra da. - Ya ni 1980-81 dö ne mi ne, to par lan ma ve or ga ni zas yon dö ne -

mi de ni le bi lir mi?- To par lan ma da cid di bir adım dır 1980-81'de or du nun bas tır ma sı

var dı. Bi zim bu güç le re ulaş mak ve en azın dan ha re ke tin ide o lo ji si -ni tem sil ede cek bir gru bu oluş tur mak için ça ba la rı mız bü yük tü.Epey fa a li yet var, fa kat yi ne de dö nem sı kı şık tır. Bu ra da da çok sı -kı şık, öy le bi ze faz la yar dım cı ol ma du ru mu yok. Şu nu söy le ye yim:Ta ma men ya rar te me lin de bir yak la şım söz ko nu su dur. Biz ça lı şı yo -ruz ve ya şa ma ola nak la rı mı zı ya ra tı yo ruz. Öz güç le ya şa ma de ni lirya, iş te öy le bir ya şa ma dır bu.

110

- Ya ni Fi lis tin li ler le iliş ki le ri niz, “sen şu nu ba na yap, ben desa na bu nu ya pa yım” bi çi min de ol ma dı mı?

- Ha yır. Öy le bir an laş ma te me lin de ol ma dı.- Pe ki Fi lis tin li ler le bir lik te çar pış tı nız mı?- O ko nu da faz la de ğil, sa de ce Gü ney Lüb nan iş gal edil di ğin de

biz ken di mi zi sa vun duk, ta bii on yol da şı mı zı şe hit ver dik. Ya ni kaç -ma dık, di ren dik.

- Şim di 1981-82 dö ne mi ni siz to par lan ma, tek rar ör güt len medö ne mi ola rak?..

- Evet.- 1983'te ne ol du? Ya ni 1983 'ten iti ba ren ha re ket...- Tek rar ül ke ye yö nel mek tir. Bir iler le me dö ne mi dir. - Ya ni tek rar ül ke ye...- Dön mek tir. Grup la rı mız ora da ki iliş ki le re ye ni bir dü zen ver di -

ler. Bil di ği niz gi bi, da ha son ra baş la ma dö ne mi dir.- Ya ni 1983'e ka dar siz bu ra da yer le şi yor su nuz, ör güt len me -

ni zi ku ru yor su nuz. - To par lan ma.- Grup lar bu ra da eği ti me ge li yor. - Evet ge li yor, öy le bir şey ler olu yor.- Ve on dan son ra, on la rı Türkiye'ye ge ri gön der me ye baş lı -

yor su nuz, ha re kat için. - Evet. Ül ke de olan la rı bu lu yo ruz. Ya ni yal nız bu ra da de ğil de,

ül ke de ki ler bu ra dan gi den ler le bir le şi yor lar ve ye ni dö ne mi baş la tı -yor lar.

- Bu ka rar ne za man alın dı? Ye ri, dö ne mi?- Var. Bi zim ilk gel di ği miz dö nem, da ha son ra kon fe rans, kong re...- Han gi ta rih te ol du?- 1981 ve 1982'de.- Ne re de ol du? - Bu ra lar da ol du. - Ora da mı alın dı ka rar?- Eği lim bu dur za ten. Par ti po li ti ka sı göz önü ne ge ti ril di ğin de,

ül ke de mü ca de le yi ge liş tir mek il ke sel bir yak la şım dır, bir çiz gi ola -yı dır.

111

- Pe ki ama, ne za man dan iti ba ren? Çün kü, bu ra da si zin yap -tı ğı nız, doğ ru dan doğ ru ya ge len le ri si ya si ve as ke ri yön den eğit -mek tir, de ğil mi?

- Yal nız o de ğil.- Ve ör güt len me yi kur mak tır. - Bu ra da böy le bir dö ne me ih ti ya cı mız var dı. Ül ke de sağ la ya ma -

dı ğı mız ge liş me yi, bu ra da her yö nüy le ya şa ma mız ge re ki yor du. İn -ce le me, araş tır ma, eği tim, ör güt le me, iliş ki ler sağ la ma, vb... O ro lügör dü ya ni.

- He men her tür lü eği ti mi o za man bu ra da yap mış olu yor su -nuz. Ya ni kim ne re den so rum lu ola cak, ne şe kil de ha re ket ede -cek, na sıl yak la şa cak, tak vi ye mi ola cak vb? Çün kü, kı sa bir te -mas ede rek Türkiye'deki bir in san la bu nu oluş tu ra maz sı nız.

- Bu ra da in sa nı ye ni den şe kil len dir mek ten tu ta lım gö rev len dir -me ye ka dar çok ça ba har can dı. Ya ni uzun sü re li ol ma sı nın da ne de -ni buy du. Ama şim di ta bii bel li bir aşa ma ya gel di. O yıl la rın an la mıodur.

- Ya ni bu 1981-83 böy le geç ti bir yer de?- Önem li bir in ce le me-araş tır ma, çiz gi de de rin leş me ve ar tık ül -

ke de ye ni den güç lü bir ham le ye gi re bil me du ru mu ya ra tıl dı. - Bu kam pa ne za man gel di niz? An la şa rak mı gir di niz? Çün -

kü bu ra sı mer ke zi niz.- Şim di baş ka böy le kamp lar da var dır. Ör ne ğin Ku zey

Lübnan'da. Ço ğu nu ya rı ya rı ya ken di miz ya pı yo ruz. Bir özel lik deşu: On lar bir ya sal du rum ya rat mış lar sa, biz ora yı fi i len bö lüş tü rü -yo ruz. Bi zim bu ra da ken di öz ça ba la rı mız ol maz sa, ken di mi zi ya -şat ma mı zın im ka nı var mı? Fi lis tin li ler bi le bu ra da ken di le ri ni zor laya şa tı yor lar. Des tek, mal ze me, yi ye cek, gi ye cek, bun la rın hep si nibiz to par lı yo ruz.

- Bu ra sı Havatmeh'indi. On lar çık tık tan son ra si ze mi bı rak -tı lar?

- Bir sü re den be ri bu ra da sey yar kamp lar da ka lı yo ruz. Bu ra daola nak lar, çe şit li ör güt ler le yan ya na kal ma im kan la rı var. Bü tün ör -güt ler bi ze açık.

- Ya ni bir yer de Lübnan'ın bu ka rı şık ha li si ze ya ra dı?

112

- Ga yet ta bii. Ka rı şık de me ye lim de, ya ni bu ra da ya şa ma açık birger çek li ğin ürü nü dür.

- Su ri ye ile iliş ki le ri niz ne za man baş la dı?- Su ri ye ile iliş ki den zi ya de, bi zim Irak lı lar ile, ya ni KDP ve Ye -

ki ti (YNK) ile iliş ki le ri miz ol du. Su ri ye ile iliş ki le ri miz böy le do -lay lı bir iliş ki dir.

- İlk ola rak Şam'a ne za man gel di niz?- Si ze tu haf ge le bi lir ama, hiç bir za man res men Su ri ye yet ki li le ri

ile otur ma dık. Şam'ın Kürt ha re ke ti ne iliş kin bu ko nu da bir lis te sivar dır. Ken di si nin iliş ki ka na lı dır. Ya ni şu nu açık ça söy le ye yim:1981'de bu ra ya ba zı ör güt ler den ge len ler ol du. On lar bi raz iliş kikur mak is te di ler, ama faz la be ce re me di ler.

- Su ri ye ile?..- Evet, ol ma dı. Su ri ye bu ko nu da za yıf, ih ti yat lı da. Ken di ne öz -

gü bir po li ti ka sı var. Bi zim Fi lis tin li ler le iliş ki le ri miz, ra hat lık laŞam'a on de fa gi dip gel me de im kan ha zır la dı. On la rın za ten bir sta -tü sü var. Her haf ta bir oto büs Beyrut'tan kal kar Şam'a gi der di. Şim -di bi zim de Fi lis tin kim li ği miz var dır...

- En önem li des tek, bir yer de bu olu yor ya ni. Do la şa bil mekiçin...

- Ta bii, ke sin lik le önem li. Bi zim bu kim lik le ri miz var dı. Bu kim -lik ler le biz hu du ta ka dar da gi der dik. Fi lis tin li le rin ken di le ri de ora -ya gi di yor, bir sü rü Kürt ge ti ri yor lar bu ra ya. Bu sta tü yü el de et miş -ler. Ya ni bir Arap ül ke sin de ken di kim lik le riy le öz gür do laş ma la rıya sal dır. Şim di biz de bu hak kı geç miş te kul lan dık. Za ten baş kayol dan biz ge le mez dik. Ya ni doğ ru dur, önem li bir des tek tir.

- Ta bii, yok sa yol dan çe vi rir ler. - Te mel ek sik li ği miz buy du. Baş tan iti ba ren bu kim lik ola na ğı nı

ya ka la dık ve uzun sü re Su ri ye bu nu bil mi yor du. Böy le bir kaç se nede vam et ti. Şöy le bir du rum: Fi lis tin li ör güt ler le Su ri ye ara sın da gö -rüş me ol du ğun da, iş te “Kürt ler de bu ra da var” de ni li yor du.

- Göz yu ma rız...- Ha yır. “Bu ra da ih ti ya cı mız var on la ra, sa vaş tır, za ten yüz ler ce,

bin ler ce Kürt var” bi çi min de. Şim di biz de o te mel de ge li yo ruz.“Ça lı şı yor lar, di sip lin li dir ler, her han gi bir za rar la rı yok, Arap da va -

113

sı na da ya rar lı dır lar” de ni li yor. - Ya ni Irak'a kar şı çar pış tık la rı için on la rın ya nın da yer alı -

yor lar. - Ha yır. Bu nu Fi lis tin li ler için söy lü yo rum. Fi lis tin li le rin kim lik -

le ri Suriye'de ge çer li dir. Şim di ço ğu nu Su ri ye bil mez. Bu kim lik ler -le her tür lü ül ke den in san lar do la şı yor. Ya ni Suriye'nin, bu iş tenbaş ta faz la ha be ri yok tu.

- Ne za man dan be ri ol du?- Çok son ra dan dır sa nı rım. Irak lı la rın da bu ko nu da bi raz kim lik

ola nak la rı var dır. Biz on dan da ya rar lan dık, ama o ka dar faz la de ğil. - Irak Kürt le ri nin mi?- On la rın cep he le ri var dır. Bu cep he nin bi raz kim lik çı kar ma du -

ru mu var dı. Beş-on ta ne bu kim lik ler den çı kart tık ve ra hat do laş maim ka nı nı ya rat tık. Bi zim bu gi dip gel me le ri mi zin özü bu dur. Yok saSu ri ye...

- Ya ni Su ri ye, bir yer de si ze do kun ma ma yı ken di si nin le hin -de gör dü. Çün kü is te se do ku nur du.

- Ya ni şu ro lü oy nu yor du: Ger çek ten ör güt ler le an laş ma sı var dı.Her hal de on la ra da ha çok de ğer ve ri yor du, bi ze de ğil de. O ör güt -ler le olan an laş ma sı na say gı gös te ri yor.

- Ge nel an lam da mı?- Ge nel an laş ma sı var. Ken di le ri ne kim lik ver me yet ki si ta nın mış

ve Su ri ye bu yet ki ye say gı lı dır. Ya ni bu kim lik le re say gı lı dır. - Pe ki Su ri ye, si ze bir se fer her han gi bir şe kil de uya rı da bu -

lun du mu? Ha ni “şu nu yap ma yın” di ye.- Ol du ta bii. Şu uya rı la rı ol du: Suriye'de ba zı ya sa lar la kar şı laş -

ma du rum la rı ol du ve çok sert ta vır la rı ol du. - Ya ni si zi sı kış tır dı mı?- Var dı. - Ya ni şu nu söy lü yor mu? Me se la, “be nim top ra ğı mın üs tün -

den geç me ye cek sin” fa lan gi bi bir şey söy lü yor muy du?- Çok. O ko nu da ha len ke sin bu tür ta li mat la rı var dır: “Bu alan la -

ra yak laş ma ya cak sı nız” di yor. - Hu du du na sıl ge çe cek si niz? - As lın da faz la geç mi yo ruz. Bu ko nu öy le bi lin di ği gi bi

114

Suriye'nin... - Ya ni Su ri ye hu du du nu kul lan mı yor su nuz. - Çok az. - Ne re yi kul la nı yor su nuz?- Öy le “kamp lar var dır” fa lan de ni li yor. Yok tur. Bu son de re ce

ger çek dı şı dır. Bu ko nu da Su ri ye, Türkiye'ye kar şı çok bü yük bir iyini yet le ha re ket et mek is te miş tir. Ben onu çok iyi bi li yo rum.

- Du yar lı mı dır Türkiye'ye kar şı?- Ke sin du yar lı lı ğı var. Ve sa nı yo rum, bu ko nu da Su ri ye sa mi mi -

dir. Tür ki ye bu na inan mı yor. Şu da doğ ru dur: “Hu du dun du ru mu nuTürk ta ra fın dan kont rol ede mi yor su nuz da, biz bu ka dar İs ra il ileuğ ra şı yo ruz, Lüb nan so ru nu var, bir ta bur as ke ri miz yok, biz na sılkont rol ede ce ğiz” tav rı nın ger çek pa yı var.

- Pe ki ama, bu ra ya ge lir ken ne gör dük? Ya ni kö şe ba şın daada mı var. Siz Suriye'ye gi dip ge li yor su nuz. Suriye'de za manza man otu ru yor su nuz. Ya ni is te se si zi anın da dur du rur, yokede bi lir.

- Ke sin lik le o ör güt ler le özel bir ka ra rı var. De dim ya, po li ti ka -sı...

- He sa bı ne dir siz ce?- Şim di Türkiye'yi ra hat sız et me me an la mın da da yat ma sı ke sin.

Bu ne re de olur? Bel li ki hu dut ta. Me se la, ben ora la ra tek bir se fergit miş de ği lim. Git sem çok da ha faz la so nuç ala bi li riz. Yi ne res miola rak tek bir ar ka da şı mız gi dip ge le mi yor. Gi de bil se çok da ha faz -la ba şa rı lı olur.

- Gi dip ge li ne bi li yor mu?- Sı nır lı dır. Es ki den da ha iyiy di, fa kat ge çen yıl ki an laş ma dan son ra

epey da ral dı. Fa kat şu çok açık: Her gün yüz ler ce Tür ki ye pa sa port lu -su bu ra ya ge li yor. Vi ze ala bi li yor ve en azın dan üç ay ka la bi li yor.

- Ya ni bir yer de Özal'ın ge li şin den son ra bir sı kış ma nız ol dumu? Yok sa ay nı de vam mı et ti?

- Ha yır, sı kış ma mız var dı. Eğer Özal'ın de dik le ri ta ma mıy la ka -bul olun say dı, bu ra da bu lun ma mız müm kün de ğil di. Bu na kar şı bi -zim de ted bir le ri miz var dı. Fa kat bu ra da sa nı rım şu an la yış la ha re -ket edi li yor: Ya ni bi zim bu ra da ol ma mız Or ta do ğu den ge si için her -

115

hal de uy gun dur.- Gi di yor su nuz? - Ta bii ya ni...- Su ri ye si ze te le fon la ko nuş ma im ka nı nı ve ri yor mu?- Bu yok. Bir se fer...- Me se la Bekaa'da ol sa nız, ya ni bir şe hir de?- Ora da yok. Ya ni Suriye'nin bi ze bu nu özel ola rak ver me si söz

ko nu su de ğil. Ama her ke se ve ri yor.- Ya ni on la ra ve rip de, si ze ver me mez lik ede mez mi di yor su -

nuz? - Bi ze öz gü ve aleyh te ka rar çı kar ma kü çük lü ğü ne ni ye git sin?

Her tür lü ör güt var. Hat ta Kürt ör güt le ri de var, on lar da ha ra hat ka -lı yor lar. Hep si de ev len miş ler. Ya ni bi ze de ğil, di ğer le ri ne da ha çokto le rans gös te ri li yor. Ama po li tik du rum ya ra tan bi ziz de, on dan bi -zim ki gö rü nü yor.

- Bir yer de on la rın ge nel po li ti ka la rı na, onun ke siş me nok ta -sı na uyu yor ki ka rar ve ri yor lar. Şim di ya ni si ze göz yu mu yor -lar, bu ka dar za man dır göz yu mu yor lar.

- Bu faz la bir ola nak de ğil. Ör ne ğin bi ze Yunanistan'dan tutİsveç'e ka dar te le fon laş ma, pa sa port la gi diş ge liş ler, bir sü rü böy lefa a li yet im ka nı var. Suriye'ninki de bun dan faz la de ğil dir. Di ye cek -si niz, kri tik tir, Ortadoğu'dur, Kürdistan'a ya kın dır. O açı danSuriye'de ol mak bi zim için önem li, İran'da ol mak çok önem li,Irak'ta da ol mak çok önem li dir. Biz, her kü çük ola nak tan epey ya -rar lan dık. De dim ya, zo ra ki bir iliş ki yi mu az zam bir ge liş me ye dön -dü re bil dik.

- Bir iliş ki niz ol du mu? Ya ni Su ri ye ol sun, di ğer le ri ol sun, üstdü zey bir gö rüş me niz ol du mu?

- Bah set ti ğim çer çe ve de ol muş tur. Su ri ye iki li yü rüt mek is ti yor.Kürt ler söz ko nu su ol du mu Irak ka na lı üze rin de de ni yor lar bu nu.

- Ya ni na sıl? Irak Kürt le ri üze rin de mi?- Res mi an lam da Kürt ler le po li ti ka la rı Irak üze rin de dir.- Irak Kürt le riy le mi? - Evet. Res mi iliş ki yi ne Irak'ın ken di yan daş la rı olan ör güt ler

va sı ta sıy la dır.

116

- Ya ni şim di Talabani'den, bil mem Barzani'den mi ge çer? - Ha yır, on lar dan bi ze böy le geç mez de, var sa on lar la iliş ki için -

de olur su nuz ve ya ol maz sı nız, o du rum var dır. Bir de bi zim gi bi Fi -lis tin li ler va sı ta sıy la ola bi lir. Ama kal ma sta tü müz şu nu geç mez:Ya ni bi lir ler ki PKK'lidirler. Fa kat bir mi sa fir lik sta tü sü nü geç mez.

- Suriye'nin için de iliş ki niz var mı?- Ta bii. Ya ni Almanya'daki Kürt ai le le riy le ol du ğu gi bi. Ve tüm

Kürt ai le le ri dü ze yin de dir.- Su ri ye Kürt le ri si zin için bir te mel olu yor mu?- Ne de mek! Bu, sta tü yü çok sağ lar. Par ti yi önem li oran da tu tar -

lar. - İran ile iliş ki le ri niz na sıl? İran top rak la rı nı da ha mı çok

kul la nı yor su nuz?- Çok sı nır lı bir bi çim de. Özel lik le Ha lep çe kat li a mın dan son ra,

bu ko nu lar da Türkiye'nin po li tik-dip lo ma tik iliş ki le ri aşı rıy dı. Ya niger çek ten bi zim du ru mu mu za ba ka rak ya pı lan po li ti ka de ğil dir. Ha -len Ko zak çı oğ lu da, “dış güç le rin ma şa sı dır”, bil mem “ Türkiye'nineko no mik kal kın ma sı na, GAP pro je si ne düş man ola bi lir” vs. di yor.Bun lar ta ma men düz bir pro pa gan da dır.

- Pe ki Irak ile iliş ki le ri niz na sıl?- Irak ile iliş ki miz yok.- Siz o sa va şa gir mi yor mu su nuz?- Ha yır. - Pe ki, ha zır bu na gir miş ken de vam ede lim. - Türkiye'nin Irak ile ge liş tir di ği o hu dut ta ki tam pon böl ge ye

kar şı yız. - Tür ki ye ga li ba iki ha re kat, üç ha re kat yap tı. Bu sı ra siz

ora da mıy dı nız?- Yok. - Ya ni ha re kat lar da bü yük za yi at ver di niz mi?- Ger çek ten yok.- Ya ni Bar za ni mi za yi at ver di?- Biz üç se fer de de za yi at ver me dik. Hat ta mil let bu nu gör dü o

za man. Her hal de bir kaç hay van te lef ol muş tu. Bu sal dı rı lar da “İki -yüz ki şi lik güç git ti” de nil miş ti de...

117

- Bu ha re ka tı sey ret ti niz mi?- Gör me dim.

TC�komp�loy�la�sonuç�almak�iste�di

- Şim di ye ni bir so ru. Hiç iha ne te uğ ra dı nız mı bu dö nem de? - Çok bü yük du rum lar ol du. İha net ler, bü yük yol daş la rın şe hit

düş me si, bek len me dik çok yer de ar ka daş la rın şe hit ol ma la rı var dı.Yay gın dır.

- Se mir ola yı var. - Evet, ona de ği ne cek mi yiz, bil mi yo rum.- Bu nu H. bey söy le di de. Onu me rak et miş tim.- Yal nız o de ğil. - En bü yük iha net han gi si dir siz ce?- Şim di bu nu bi raz ay rı bir baş lık al tın da ele al mak ge re kir. Biz -

de iha net ler, dö nek lik du ru mu ney di di ye so ru lur sa...- Evet.- Bir de fa Di yar ba kır zin da nın da olup bi te ne bak mak ge re ki yor.

1981 'den iti ba ren şu so nuç alın mak is ten di: Maz lum DO ĞAN, sav -cı ta ra fın dan alı nır, öl çü lür, bi çi lir. Tes lim ol ma sı için sert bir po li ti -ka da ya tı lır. Ta bii o po li ti ka ya kar şı inan cı nı ko ru ya rak ce vap ve rir.Ger çek te önem li bir dev let po li ti ka sı var dı. Ya ni sa de ce “Siz bu iş -ten vaz ge çin” de ğil de, “Siz tü kür dü nüz ve bu nu ya la ya cak sı nız”po li ti ka sı da ya tıl dı. Ya ni böy le bir par ti, böy le bir ide o lo ji tüm denyok edi le cek! Ya ni top tan ne ti ce ye git mek. Bu, bir ıs lah et me oyu nuar tık. Bü tü nüy le ce za ev le ri ne da ya tı lan böy le bir po li ti ka var. Çokvah şi bir po li ti ka dır bu. Na sıl dış ta “bir ulu sal so run yok tur” di yor -sa, içer de de “bu PKK'yi yu ta cak sı nız” di yor.

Şim di bu vah şi yak la şı ma kar şı bir di ren me var. Bu di ren me deMazlum'un son se çe ne ği as lın da o olu yor. 21 Mart'ta ya şa mı na sonve re rek bu nu or ta ya ko yu yor. Bu na “ca nı nı fe da et mek” di ye lim. Oda bu nu ya pı yor. Bu di re niş po li ti ka sı da ha son ra de vam et ti. Ke malPİR ve M. Hay ri DUR MUŞ baş ta ol mak üze re gi de rek yay gın laş tı.

Ama bun dan ön ce de, iş te bu Şa hin Dön mez, Yıl dı rım Mer kit gi -bi isim ler de var. On lar da dev le tin po li ti ka sı ta ra fın dan el de edil -

118

miş. “Ke sin” di yor lar, “biz Tür koğ lu Tür küz. Ke ma lis tiz. PKK ya -pay bir şey dir.” Çok çar pı cı mek tup la rı var dır bun la rın. Ya yın la nı -yor ken di im za la rıy la. “Ha lis muh lis biz ke ma lis tiz” di yor lar. “PKKböl mek, par ça la mak için bi zi kul lan mak is te di. Şöy le dış güç le rinoyu nu dur. Ya ni bil di ği miz bir sö mü rü var dı, bun lar bir grup ola rakge li şi yor lar dı, bu grup bi zi kul lan dı” di yor lar. Bun lar önem li dir.Bu na kar şı, şe hit dü şen ar ka daş la rı mız, sa vun ma yap mak, par ti yi veda va yı sa vun mak is ti yor lar. O za man Esat Ok tay Yıl dı ran di ye biryüz ba şı var dı, özel yet ki ler le do nan mış çok vah şi bir adam. O po li -ti ka yı da yat tı ve bu so nuç la rı do ğur du. Ci na yet ga yet ta bii bun lar.Ör ne ğin Fer hat KUR TAY ve di ğer üç ar ka daş, ken di ni yak ma ola -yı nı ger çek leş ti ri yor lar. İn sa nın ken di ni ya ka bi le cek ha le gel me si!İş te iş ken ce yi bu nok ta ya ge tir miş ler. Çok çok vah şi bir du rum. Bu -na kar şı iş te ken di ni yak ma olay la rı, da ha son ra ölüm oruç la rı veçok sa yı da in san!..

Bu ra da iha net çi le rin du ru mu şuy du: Bun lar, bu bas kı lar al tın dake sin par ti ya pı sı nın top tan ken di ni in kar ede ce ği ni sa nı yor lar.Bun la rın Avrupa'da da bir te mas la rı var. İş te bu, Se mir-Se her gru -bu dur. Bu Se her de nen Yıldırım'ın ba cı sı dır, ha pis ha ne de te le fon -la gö rü şü yor lar, ay rı ca ba ba la rı ara cı lı ğıy la bu iliş ki yi yü rü tü yor -lar. “Ha re ket bit ti, öy le bir şey kal ma dı, siz ora dan biz bu ra dan”di ye ayar la ma ya pı yor lar. Te le fon la bun la rı ko nu şu yor lar. Da hason ra bun lar or ta ya çık tı.

- En çok tah ri bat ya pan han gi siy di si zin için?- Şim di bu cid di bir pro vo kas yon du. - Ya ni en önem li si Se mir ola yı mıy dı?- Bu, 1982 ve 83'te ge li şir. Ve ha pis ha ne ile bağ lan tı ha lin de ge li -

şir. 1982'de ben bu ra da far ke di yo rum: Bir ra hat sız lık var, böy le birta kım du rum lar var. Bun lar ni ye ça lış mı yor lar di ye ben dü şü nü yo -rum. Ben “ül ke ye yö nel me” di yo rum, bun lar gi dip bam baş ka şey -ler le uğ ra şı yor lar, Av ru pa ha ya li ni ge liş ti ri yor lar. Ben bu ra da me zarka dar bir yer aç mak için her şe yi mi or ta ya koy mu şum, on lar mev -cut de ğer le ri sa vur mak la uğ ra şı yor lar. Ama yi ne de di yo rum ki,“hiz met ede lim de il gi le nir ler, genç tir ler, aman sız bir dö ne mi ya şı -yor lar.” Ya ni hep iyi ni yet li yak laş tım. Ama 1982-83'te ül ke ye yö -

119

nel me miz baş la yın ca, bir bak tık ki is yan bay ra ğı çek ti ler. “ -Hakkari'ye git me yin, he pi niz yok olur su nuz, de mok ra tik bir PKKin şa ede ce ğiz” di yor lar. İçe ri de de ay nı şey ya pıl mış! Yal nız ora dabir in celt mey le baş lı yor lar. Ön ce di yor lar, iş te “ PKK'yi sa vun ma ya -lım.” Da ha son ra “Kürt lü ğü sa vun ma ya lım” di yor lar. Böy le bir şe yige liş tir miş ler ve adım adım uy gu la ma ya ça lış mış lar. Dı şar da bun la -rın du ru mu da böy le ol du. Çok zor lan dık ta bii. Zor lan ma şu: En kri -tik an da ar ka dan han çer len mek! Bu na rağ men, bun la ra “et me yin,böy le yap ma yın” de dik, ama söz din le te me dik. Hat ta bi zi da ha çokna sıl tah rik et me ye ça lış tık la rı nı da iyi gör dük...

- En önem li si bu muy du siz ce?- O dö nem için bu dur ta bii. Se mir ola yı ge liş ti ve bi zi zor la dı ta -

bii. Avrupa'ya da ya nı yor, ora da ki de ğer le ri yer le bir edi yor lar. Birde sö zü mo na “de mok ra tik bir PKK” la fı nı at mış lar or ta ya. Onun laala ka la rı yok as lın da. Ya ni bi raz im kan fi lan var, onu da iki gün deye miş bi tir miş ler za ten. Şim di de ğer le re bu ka dar say gı sız ca yak laş -mak bi zi zor du ru ma sok tu.

- Semir'i siz mi öl dürt tü nüz?- Se mir ve Se mir gi bi ler ne re de gö rü lür se vu ru lur. Ba zı ör nek ler

var. Me se la, yol daş la rın bü tün de ğer le ri ni sa tı yor lar, pa ra ve ben ze rişey le ri alı yor lar. İş te bu bah set ti ğim ör güt ler sö zü mo na ara cı olupka çı rı yor lar. Bir ka dın bu lup ve ya pa ra alıp ka çı yor lar. Şim di biz,böy le le ri ne el bet te acı ma ya ca ğız. Hat ta bu ra da ge re kir se ka rar daola cak, ya ni ör gü tü mü zün te mel hü küm le rin den bi ri de bu ola cak.Bu ka dar ken di ne say gı sı nı yi tir miş ve bu ka dar ba sit düş kün lükuğ ru na yol daş la rı nı ar ka dan han çer le miş olan la ra, hal kı mı zın ön -der li ği ke sin lik le acı ma ya cak tır. Ya ni bun la rı sı ra dan her in san ce -za lan dı rır. Çün kü bu yön tem çok kö tü ge liş ti ril mek is ten di. Özel lik -le o de di ğim güç ler, bun la ra pa ra ve pa sa port te min et ti ler. Yir mi yeya kı nı nı bu bi çim de İsveç'e al dı lar. Bi ze çok za rar ve ril di. Bun la rınhe sa bı nı şüp he siz sor duk ve sor ma ya da de vam ede ce ğiz. Bu ko nu -da ke sin ka rar lı yız.

- Hiç idam ce za sı ver di niz mi?- Şim di şöy le: Ben mah ke me kur dum ve ken dim idam et tim an -

la mın da yok.

120

- Ha yır yok. Ya ni...- Öy le şey ler ol du. Bu ko nu da ce za lan dır ma lar ol du. Yal nız bu

tip adam lar de ğil di. TC'nin gön der di ği epey adam...- Gön der di ği?- Ya ni bu MİT, bi raz böy le da ya nık lı bir yı ğın in sa nı eği tip gön -

der miş. On lar kö tü ol du. Biz, on la rın hep si ni tes pit ede bil dik. - İçi niz de si ze en ya kın iha net...- Haa, kri tik ola nı an la ta bi li rim. Böy le le ri ni de gör dük. Ya ni ön -

de ge len ar ka daş la rı tas fi ye et mek için ör güt len miş bu tip ba zıadam lar, bu ko ru yu cu lar için de or ta ya çık tı. Bi zim içi miz de olan la rıböy le tes pit et tik. En kri tik de di ği miz, her hal de 1987 'deydi, adamgel miş, ya ni böy le şey bi ri...

- Ya ni ya kı nı nız da.- Ya kı nı mız da. Hat ta elin de si lah, ko ru yu cu!- Ya ni si zin ko ru yu cu nuz du?- Ta bii, öy le. Ko ru yu cu. Böy le bi ri si, bir bak tık ka yıp. Arı yo ruz

ne re ye git ti? Çok da iyi ta vır lı ola rak ta nı nan bi ri de di ler. Araş tır -dık, bir ka ya nın al tın da bul duk. Si la hı da ya mış ka fa sı na, par ça la -mış. Ya ni in ti har et miş. Son ra araş tır dık, bu adam kim dir di ye. Öy lean la şı lı yor ki, böy le bir sız ma ko ru yu cu nok ta sı na ge çi yor.

- Ni ye in ti har et miş?- Sa nı rım Agit ar ka da şın ola yın da da ro lü var. Onun çev re sin de

ço ğu nun iş bir lik çi ol ma du ru mu var. Araş tır ma la rı mız onu gös te ri -yor ki, ken di si dü rüst de ğil. Is rar la be nim ya nı ma ka dar so kul ma nınhe sa bı için de ve bu nu önem li oran da sağ lı yor. Fa kat böy le si ne birkomp lo yu ger çek leş ti re mi yor. Bir de fa böy le bir şe yi ger çek leş tir -me si, ken di si ve sü la le si için hiç bir umut ışı ğı ver mi yor. Bun da ya -rar gör mü yor. Fa kat hem şim di ye ka dar ke sin yap mış, hem de yap -ma yı amaç lı yor. Böy le ce bir çık maz da ka lı yor. Bü yük ih ti mal le bute mel de ken di ni vur du, çün kü baş ka hiç bir ge rek çe si yok tu.

- Hiç ya kı nı nı za ka dar ge lip si ze ta ban ca çe ken ol du mu?- Yok. Fa kat bu bi çim de baş ka olay lar da gör dük. Me se la, “Ben

gö zet le dim si zi, as lın da dev le te bil gi ve re cek tim” di yen ajan lar daçık tı. Ama, “Si lah eli miz dey di, la kin ce sa ret ede me dik” di yor. Dev -le tin böy le ma ri fet le ri çok tu ya ni.

121

- Ya ni si zin bu ka dar ya kı nı nı za ge lip, son ra bu nu da söy le ye -bi li yor!

- Çö zü lü yor, son ra söy le ye bi li yor.- Bir şe yin den mi şüp he le ni yor su nuz?

- Ta bii. Ba na iti raf et ti. - Böy le kaç ki şi çık tı?- Epey var. - Ya ni on, on beş?...- Var. Ba zı la rı na da ce za la rı nı ver dik, ya ni or du dan ge len le re.

Ay rı ca bir-iki si ni ser best bı rak tık. Da ha son ra bi ri si kaç tı her hal de,bi ri si de ya nı mız da kal dı. Bu as ker di. Onu Avrupa'ya gön der dik,ora da epey an lat tı.

- Ken di ko ru ma nız, bir yer de si zin için çok önem li mi?- Bel li, sü rek li var. Ya ni nö bet çi, şu bu var. - Ko ru ma nı zı ken di niz mi or ga ni ze edi yor su nuz? Yok sa si zin

dı şı nız da mı or ga ni ze edi li yor?- Ken di ola nak la rı mız da hi lin de bir lik te ge li şen bir olay. Yal nız

bu nu il gi li bö lüm de yi ne an lat mak ge re kir. Ya ni bu ko ru yu cu lukiçin de bir sız ma ge liş tir me yön te mi ne bi raz bel bağ lan mış. Biz deçok ra hat sız ol duk. Böy le kö tü bir ce za lan dır ma du ru mu ge liş ti. Ar -ka dan han çer le me du ru mun da bi le, tes pit et ti ği mi zi he men ce za lan -dır mak çok kö tü olu yor.

- Kur şu na diz dir di ği niz ol du mu?- Olu yor ta bii, sa vaş ta olur. Böy le le ri çok çı kı yor.- Ha ni içi niz de şüp he edi len in san lar var mı?- Var, bir tü rü de odur. Ya ni baş ka tü rü de var, za man za man ör -

gü tün çiz gi si ile oy na yan lar var. Bun lar dü rüst ol ma yı kul la nır lar.Fa kat biz on la ra da, “par ti için de de ği şik et ki le ri yay mak is ti yor su -nuz” de dik. Ke sin lik le tas fi ye bi çi min de so nuç ve ri yor. O ko nu datar tış ma la rı mız, mü ca de le miz var. Ama bu ko nu da ba sın, bir kaç de -fa hak kım da vu rul ma ha be ri ni yay dı. Bun lar doğ ru de ğil.

- Hiç silahlı çatışmaya girdiniz mi?- Yok, gir me dim. - Ve ya ya ra lan ma, bi ri nin si ze ateş aç ma sı gi bi bir du ru mu -

nuz ol ma dı mı?

122

- Yok. - Ara fat, “Sü rek li yer de ğiş ti ri yo rum” der di. Si zin böy le bir

du ru mu nuz var mı?- Yer de ği şik li ği çok olur. Bir de dı şa rı çık ma ma du ru mu var. - Na sıl dı şa rı?- Dı şa rı çık ma ma, gün ler ce böy le bir oda da kal ma. Çı kıl dı mı da

za ten ta nı dık si ma lar dı şın da faz la kim se yok. Hep öy le.- Ya ni ta nı ma dı ğı nız, emin ol ma dı ğı nız in san lar et ra fı nı za za -

ten gel mez.- Yok. Hiç bek le til mez de. Bi zim ki Ara fat ka dar ol maz. Na sıl ve

ne re de çı kı la ca ğı, en azın dan bir gü cün de ne ti mi ol ma dan hiç iyi ol -mu yor. Bir de bi zim du ru mu muz na zik, ya ni böy le üze ri mi ze gel -mek is te yen ler hay li çık tı. Ya ni dev le tin bu yön lü gi ri şim le ri ke sin -lik le var. Bir de ğil, onu da ge çer. Çün kü, biz zat bi zim tes pit et tik le -ri miz çok tur. Tim ge li yor üze ri mi ze.

- Hiç ol du mu?- Ta bii. Çok da ya ra rı ol du. - Ya ni bu ra ya tim gel di?- El bet te. Ele man la rı eli mi ze geç ti.- Kaç de fa olu yor?- Çok ya ka la dık. Ya ni bu çok sah te bir po li ti ka. Ona bel bağ la -

mış lar dı. Bi le mi yo rum, o da bi li yor mu? Em ni yet da i re si onun durde ni li yor. Eğer bu onun da i re siy se ve o bu nun so rum lu suy sa, asılonu hız la ba şa rı sız lı ğa al mak ge re kir. İş te böy le bir em ni yet da i re sioluş tur muş. Şim di bir-iki şey de de nen miş di yor lar, ben pek bi le mi -yo rum. Gü ya ASA LA ve PKK ile il gi liy di. Bel ki ASALA'ya birşey ler et ti ler, bi ze yö ne lik de bel ki ül ke için de ya pa bil di ler. Fa katbu ra ya ge len le rin hep si fe ci bir so nuç la kar şı laş tı. Bir yer de bu ra dated bir güç lü.

- Bu gün kü du ru ma ge lir sek, şim di ye ka dar kaç ki şi kay bet ti -niz, kaç ya ra lı ver di niz?

- Bi lan ço ola rak mı?- Evet. - Bir bi lan ço çı kar mak ya rar lı ola bi lir. Par ti mer ke zi de da hil, ta -

raf tar la ra ka dar ka yıp la rı mız...

123

- Üç yüz ci va rı fi lan den miş ti.- Ha yır, beş yü zü aşar.- Aşar! Ya ra lı ne ka dar?- Ya ra lı zor kur ta rı lı yor. Bir kaç ya ra lı di ye lim. Şu nu da söy le ye -

yim: Tes lim ol ma mak için biz de ya ra lı nın en son ya bom bay la yada kur şun la ken di ni öl dür me si önem li dir. Biz de ya ra lı ha yat ta faz lakal mı yor.

- Siz kaç ki şi yi? Onu bil mi yor mu su nuz?- Ben mi?- Ha yır, ki şi ola rak de mi yo rum. - Ör gü tü müz mü?- Evet, PKK ola rak.- Çe şit li ra kam lar ve ri li yor. Di yo rum ya me se la...- Si zin bir ra ka mı nız var dır her hal de.- Yok, ke sin bir ra kam yok. Ama me se la, bu son üç- dört yıl da

her hal de iki bin ki şi var dır. İki bin den az de ğil dir. Ya ni dev le tin ka -yıp la rı ke sin bi ni aşar.

- Bu top la ma ko ru cu lar da da hil mi?- Ha yır. Si vil ler ay rı, as ker ler ay rı. Bu nun içi ne as ker, po lis, tim

gi rer.- Hep si mi iki bin di yor su nuz?- İki bin, ya ni tah min edi yo rum. Da ha ön ce ki de var dı. Bi zim sa -

vaş bi lan ço muz, biz den ve kar şı ta raf tan top lam her hal de beş binola bi lir.

- Top lu beş bin. - Ta raf la rın ka yıp la rı beş bin. Şim di ey lem sa yı la rı da çok, ey lem -

le ri de sa yı ya vur mak ola nak sız. Çün kü, ger çek ten bir sa vaş du ru -mu ya şa nı yor. Di ğer güç ler bir ey lem or ta ya ko yar ken, ona bir olayola rak ba kar lar. “Şu ra yı bas tık, şu ey le mi yap tık” di ye. Biz de isegün lük ola rak ya şam bir ey lem dir. Çün kü her gün köy le re gir mevar. Şim di kırk nok ta dan ha re ket ha li var dır, sık sık ça tış ma lar var -dır. Yal nız Bo tan böl ge sin de bi le tam bir sa vaş du ru mu ya şa nı yor.Ha ki ki bir sa vaş, ger çek ten onu gör dü nüz, dev gi bi adam lar da ğavu ru yor lar. Her hal de bu, sa vaş tan da ha kö tü dür. O mev zi len me,bek le me, in me-çık ma işi ni bir sa vaş tü rü ola rak de ğer len dir mek ge -

124

re ki yor. Ey lem ler bin, beş bin, on bin de sem, bel ki faz la söy le me mişolu rum. Ya ni bi lan ço çok yük sek.

Bizde�silah,�doğru�dev�rim�ci�poli�ti�ka�yı�sür�dür�me�nin�doğal�bir�aracıdır

- Pe ki şim di gü cü nüz ne ka dar dır?- Güç için ke sin bir ra kam be lir le ne mez. Po tan si yel kit ley le olan

dost lu ğu muz hak kın da göz lem le ri niz var dı. Bi raz ger çe ğe ya kıngöz lem ler dir her hal de. O doğ rul tu da ha re ke tin ge liş me si ile ri bo -yut lu dur. Yal nız si zin bu köy lü lü ğü tam tes pit et me niz zor dur. Köy -lü nün iç ten des te ği nin da ha faz la ol ma sı ge re kir. Kent le ri de siz faz -la he sa ba kat ma mış sı nız. Kent ler de ki du rum da ge li şi yor. Genç likke si mi öy le dir. Üni ver si te genç li ği nin du ru mu sa nı rım gi de rek ge li -şe cek tir. Yi ne bu iş siz genç le rin teh li ke li ola bil me du ru mun dan sizde bah se di yor su nuz. Ki öy le dir, on lar ta ma men par ti ye akar lar.

- Ama da ha son ra kop ma du ru mu ola bi lir.- Yal nız ke sin lik le çok cid di bir ara yış baş la tıl mış tır. Me se le yi

biz hal kın gün de mi ne çok cid di ola rak koy duk. Siz ina nı yor mu su -nuz ki bu in san lar öy le ola cak? Her ai le den bir şe hit ve ril di. Herköy de, her kent te, her kö yün ve ken tin ya nı ba şın da ey lem ler ko nul -du. Şim di bir de kü çüm sen me ye cek ta raf tar lar or ta ya çık tı. Bü tünbun la rın da han gi ko şul lar da ya ra tıl dı ğı nı be lirt mek ge re kir. Baş lan -gıç ta du ru mun ne ka dar za yıf ol du ğu nu bil mek ge re ki yor.

- Pe ki, baş lan gıç tan bu ya na çok me sa fe al dı nız mı?- Si ze gö re de ğil mi? Bu ka dar dış iliş ki ye ulaş mak, hem de

ulus la ra ra sı sis te mi kar şı mı za ala rak...Bu nun için de bu gün “kor -ku bü yük tür” di yor su nuz. Dün ya da kor ku la rın aşıl ma sı böy le.Şim di ço ğun luk ta raf sız dır as lın da, za ten önem li olan da bu ya. İç -ten içe des te ğin du ru mun da ke sin bir kay ma var. Bun lar çokönem li ko nu lar dır.

- Ama me se la, köy lü nün hiç de ğil se bir bö lü mü si ze kor ku -sun dan des tek ver mi yor mu?

- Ha yır ha yır, yok. Kor ku et ke ni şu...- Ya ni or du ora da. Ama gi din ce ya rın ak şam on lar ge li yor.

125

- Ha yır, ora da bir ya nıl gı var. Ke sin lik le. Or du nun kor ku su bi razol maz sa, çok bü yük bir des te ğin ola ca ğı nı iyi bi li yo rum. Çün kügeç miş tec rü be de var, çok bü yük bir ka tı lım da ola bi lir. Biz denkor ka rak bi ze yak laş mak tan zi ya de, or du dan kor ka rak bi ze yak laş -ma mak tan bah se di le bi lir. Halk biz den kork maz, ke sin kork maz. Bi -le mem, ba zı böl ge ler de bel ki böy le çar pıt tık la rı bir iş ola bi lir. Fa katke sin eği lim bu de ğil dir. Çok is tis nai bir du rum dur bu.

- O tim le ri niz kor kut mu yor mu? Ya ni tim le ri niz ba zı köy le regi ri yor, “şu nu, şu nu ver mez se niz ca nı nı za oku ruz” di yor.

- Öy le bir ta kım hak sız lık lar ola bi lir, fa kat bun lar be lir le yi ci de -ğil dir. Özel lik le grup la rı eğit ti ği miz de bu du rum ta ma men tas fi yeedi li yor. Biz de zor te me lin de hal ka yak laş mak suç tur. Bu du rumge li şi yor, yak la şım lar epey dü zel ti li yor. Za ten ik na yön te min densa pıl ma sı nı ke sin bir yar gı ko nu su ola rak ele al dık. Bi ze çok za rarver di o zor la ma po li ti ka sı, hat ta ko ru cu lu ğun ge liş me si ne bi le ne -den ol du.

- Ya ni si zin ora da ki ar ka daş la rı nı zı mı kas te di yor su nuz?- Ta bii. Ba zı la rı o tip yön tem le re baş vur muş, on la rın üze ri ne çok

sert git tik. Hat ta o ba zı ey lem le re de iti bar et me dik.- Şim di en önem li ko nu ya ge le ce ğim. Her yer de ve her ke sin

üze rin de dur du ğu nok ta, ne olur sa ol sun ve ne re den ba kar sakba ka lım, bir yer de siz ey lem le ri niz de ka dın, ço cuk...

- Öl dü rü yor su nuz!- Ya ni bir ne vi ci na yet le kar şı kar şı ya ka lı yor su nuz. - Böy le bir şey ol du. Öy le bir ta kım ey lem ler ol du. Baş lan gıç ta

iz le ni mi miz, “bi zim ki ler böy le bir şey yap maz” şek lin dey di. De ğer -len dir me miz de de du rum buy du. Fa kat içi miz den ba zı la rı bu bi çim -de ey lem le re gi riş miş ler, bi raz da köy lü in ti kam cı lı ğı na ben zer biryak la şım la. Ama eleş ti riy le onun da önü ne geç tik. Özel lik le bu, ge -çen se ne Mardin'de olu yor.

- Pı nar cık ola yın dan baş la dı nız.- Da ha ön ce de böy le bir ta kım du rum lar ol du. As lın da biz on la rı

eleş tir dik. Böy le bir ey lem du ru mu nun ge li şe bi le ce ği ne biz bu ra daih ti mal da hi ver me dik. Ta bii böy le bir ey lem li lik or ta ya çık tı, birem ri va ki gi bi.

126

- Bu na kar şı çık tı nız mı?- Ra hat sız lı ğı mı zı be lirt tik ve en son bu du ru ma kar şı ted bir alın dı.- Ne yap tı nız ted bir le ri niz le?- Bu ey lem an la yı şı nın so rum lu lu ğu nu al ma ya ca ğız. Ya ni bun dan

son ra böy le bir olay dan ya pan so rum lu.- Ya ni bun dan son ra böy le bir olay dan, ya pan mı so rum lu

ola cak?- Ola cak. Hem so rum lu ola cak, hem de gö rev den alı na cak. An -

cak bu ted bir le ri mi zi uy gu la ma da he nüz tam ba şa rı ya ulaş tı ra ma -dık.

- Ne den? Ha kim de ğil mi si niz?- Ha ki mi yet ten de ğil, bu bir ile ti şim me se le si dir. Bir mü da ha le -

nin ken di ne gö re ko şul la rı var. İş te ona ulaş ma nın da bir sü re si var -dır.

- Şim di ye ka dar bu ne den le so rum lu tu tu lup ce za lan dı rı lankim se ol ma dı mı? Ve ya hut ta gö re vin den alı nan kim se ol ma dımı?

- Bu tür şey ler olur.- Ol du mu ya ni?- Bu ko nu da mü da ha le ler ol du. Eğer ol ma say dı ve bu ken di ni bir

ey lem an la yı şı ola rak his set tir sey di, çok za rar lı olur du. “Bu ey lembü tün par ti nin ey lem an la yı şı dır, hep böy le ya pa rım, kan göv de yigö tü rür” bi çi min de ki sap lan tı la rı biz ka bul et me dik. Bu bi zim ey -lem bi çi mi miz ola maz. An cak bu po li ti ka yı yi ne de göz önün de bu -lun dur mak ge re kir. Bu po li ti ka ya ge nel in ti kam cı an la yış la yö ne lin -di. Ya ni bun lar bi zi en kri tik yer den vur du lar. Çün kü adam ko ru cu -dur ve bir gru bu im ha et ti ri yor. En can ci ğer ar ka da şı nı, yol gös te re -rek ve ih bar lar ya pa rak yok et ti ri yor. Bu kor kunç bir kin ya ra tı yor.Ya ni şu nu de mek is ti yo rum: Bu nun al tın da ke sin lik le bu ko ru cu lukil le ti var dır. On dan ön ce bu tip olay lar yok tu. Ko ru cu luk sis te mi, buko nu da çok kir li bir sis tem. Sa va şın sey ri ni ta ma men sap tır dı. Ya nibir bi rin den in ti kam al mak! Ve şim di adam, “eviy le bir lik te yok et -me sem ra hat ola mam” di yor. Ya ni sırf ba sit bir ma aş uğ ru na, bil -mem ne uğ ru na bu ka dar de ğer li yol da şı nı kat let ti. As ker ler, “ko ru -cu luk ol ma sa biz hiç bir şey ya pa maz dık” di yor lar. Ta ma men öne

127

sü rül dü ve böy le ya pıl dı. Şim di bu, halk la iliş ki de epey in ti kam cıdu ru mu ge ti ri yor. Dik kat eder se niz, halk da “bun lar af fe dil me me li”di yor, “yok edin” di yor. Şim di TC, bu ko ru cu luk po li ti ka sı nı bu bi -çim de per va sız ca uy gu la mak la, aca ba so nuç la rı nı mı dü şün mü yor?So nuç la rı nı tam he sa ba mı kat ma dı? “Yal nız yol gös ter, on lar da haiyi ta nır lar ve ge re ke ni ya par lar” de mek le ol maz. Bu tür olay la rınte mel ne de ni iş te bu dur. Bu ko ru cu lar önem li oran da emek çi, yok -sul in san lar. Ya ni bir iş bir li ği var, ama yi ne de ai le le ri ne faz la do -kun ma mak ge re kir. Böy le ka dın-ço cuk... doğ ru de ğil.

- Ya ni bu bit miş tir mi di yor su nuz?- Ge liş me me si ge re ki yor. Me se la, bu son Mardin'deki olay la ra bu

bi çim de yak laş tık. - Ce za lan dır dı nız mı?- Ya zı la ra da geç ti. Ha yır. Bu nu ya pan lar, ken di le ri ni za ten

önem li oran da tas fi ye edi yor lar. Çün kü, böy le bir ey lem an la yı şı ki -şi yi faz la ge liş tir mez.

- Bu tip ey lem ler si ze faz la za rar ver di mi? Hal kın gö zün de -ki...

- Halk ta so ru işa ret le ri ya rat tı. Evet, “ha in” de di ler, “af fe dil me -me le ri ge re kir.” Ama bu nun bu ka dar da iler le til me si iyi miy di? Bura hat sız lık var dı.

- Şim di dün ya iliş ki le ri niz de de her hal de ters lik...- Ters lik ya rat tı. PKK'nin sa hip ol du ğu o bü yük di re niş çi li ğe le ke

ge tir di. - Si zi de ra hat sız et ti.- El bet te ra hat sız et ti. Bu iş le ri ben böy le ele al mam. Son ra bu nu

eleş tir dik. Son dö nem de üze ri ne çok sert git tik. Gö rev den al ma larol du. Öy le adam lar var ki, bir çok olum suz lu ğun kay na ğı dır lar. Butip in san lar böy le bir yol tut tur mak is ti yor lar, tut tu ra ma yın ca da da -ha de ği şik so run lar ya rat ma ya baş lı yor lar. Kürdistan'da köy lü in ti -kam cı lı ğı za ten var. Ay rı ca bir bir le ri ni vur mak da çok yay gın. Bu nuya pan lar böy le bir ze min de tah rik edi len ler dir. Yi ne çı kı yor tek tük.Di yor ki, “gi dip şu ko ru cu yu mut la ka vu ra cak sın.” Öte ki de gi di -yor, onu öl dü rür ken di ğer le ri de vu ru lu yor. Gö rev ve ril miş, “mut la -ka ya pa cak sın” di ye. Ko ru cu gi dip evi ne sı ğı nı yor, o da bom ba yı

128

içe ri atı yor. “Bir gö rev dir, mut la ka ye ri ne ge tir me li yim” di ye he -sap lı yor. Ya ni çok kö tü bir sa vaş bi çi mi. Şim di adam la rın evi ni ade -ta ka ra kol ya pan, dev le tin bu ko nu da bü yük bir so rum suz lu ğu var.Çok bü yük bir so rum suz luk. As ker ay rı, o kar şı lık lı ça tı şır. Amako ru cu ai le için de. Hal bu ki on la rı bi le, El Salvador'da ve ben zer le -rin de top lu do laş tı rır lar. Bun lar sa ai le le ri nin için de. Za ten çok ge riin san lar, ne yap tık la rı nı bil mi yor lar. Dev let bun la rı hem sa va şın içi -ne it miş ve ci na yet iş let ti ri yor, hem de “evin de, ço cuk la rı nın için dekal” di yor. Bu, çok per va sız, çok ca ni ya ne bir yak la şım dır.

- An cak bu söy le dik le ri niz bir yer de şu iz le nim le ri ve ri yorba na: Gün lük ope ras yon lar da gü ven li do la şa mı yor, ya ni ora dakont rol cü sü yok. Ge nel...

- Ge nel an la yı şı ver dik. - Bir yer de si zi ra hat sız et mi yor mu? Şu ka dar bin ki şi nin öl -

me siy le so nuç la nan ope ras yon la rın em ri ni ve ri yor su nuz. Si zira hat sız et mi yor mu?

- Yok. Şim di ben, bu ope ras yon da bin ki şi nin üze rin de em ri ver -mi yo rum.

- Ha yır, ya ni “şun la rı şun la rı yap” de mek bir yer de bir ha re -ket...

- Ya zı la rı mı zı oku ma mış sı nız. Oku sa nız da ha iyi an lar sı nız. Ba -na gö re o bir lik le rin asıl ağır gö re vi eği tim ve ör güt le me gö re vi dir.Bu ko nu da ra hat sız lı ğım var. Çok vur ma la rın dan ra hat sız lık duy -mak tan zi ya de, as lın da çok önem li ör güt sel gö rev le ri ger çek leş ti re -bi lir ler. Ger çek ten halk çok uy gun. Bu nu yap ma ma la rı be ni çok ra -hat sız edi yor. Bi zim en çok uğ raş tı ğı mız ko nu bu dur. Ya ni bu si lah lıgrup la rı mız, ey lem ve pro pa gan da öz gür lü ğü nü ya rat mak için dir.Bu nu böy le an la ma nız ge re kir. Böy le bir yak la şı mım var dır. Bir si -lah lı bi rim pro pa gan da ve ör güt le me gö re vi ni ba şar mak için dir. Öy -le sa de ce dar bir ey lem ci li ği ka bul et mi yo rum. Ha yır bu nu aş makiçin çok bü yük ön lem ala ca ğız.

- Ya ni si lah lı ey lem le çok uzun bir me sa fe gi di le me ye ce ği nimi söy lü yor su nuz?

- Tek ba şı na faz la ol maz ta bii. Ne so nuç alı nır? TC'nin si lah la rıçok da ha faz la dır. Mü ca de le nin po li tik ör güt len me ya nı çok bü yük

129

öne me sa hip tir. Ve dik kat edin, böy le bir ön der lik ol maz sa bu ka darkit le iliş ki si ya ra tı la maz. Türkiye'de de öy le si lah lı grup lar çık tı, amaçok kı sa bir sü re de tas fi ye olu yor lar dı, de ğil mi? Ya ni dik kat ede lim,bir si ya sal çiz gi ola yın da ıs rar lı ol mak ge rek. Biz de de bu nu iki gün -de bi tir mek is te yen ler çok tu. Bir si lah lı mü ca de le gru bu nun öm rü taşçat la sa al tı ay olur. Ama iş ler hep doğ ru si ya si ör güt an la yı şı na uy gungi der se, bu iş sü rek li ge li şim kay de der. Şim di si zin, bi zim bu ra da kiça ba la rı mı zın özü nün sa de ce bir si lah lı ey lem ol du ğu nu, bi zim bir si -lah lı ey lem ci ler gru bu ol du ğu mu zu be lirt me niz çok dar bir yak la şım -dır. Bi la kis si ya si eği lim ağır dır, bu na çok bü yük bir de ğer biç mekvar. Hat ta biz si lah lı mü ca de le ye şu fonk si yo nu ver mek is ti yo ruz: Si -lah lı mü ca de le, si ya sal ge liş me yi ko ru ma ya ve kol la ma ya yö ne lik ol -ma lı dır. Ge ril la da ha ka li te li ol ma lı bi ze gö re, ku ral la rı na da ha uy gunbir sa vaş dü ze ni ne geç me li. Bun lar da üze rin de dur du ğu muz, amatam ba şa rı sı na ulaş ma dı ğı mız du rum lar dır.

- Si lah lı ey le mi ni çin kul la nı yor su nuz?- Ge ril la ey le mi si lah lı ey lem dir. Bi li yor su nuz, dev rim ci si ya se ti

ve hat ta ide o lo jik ge liş me yi ko ru ma mız bi le bu na bağ lı. Ör ne ğin,ge çen ler de en de ğer li adam la rı mız vu rul du, hem de kaç yer de. Şim -di bu ra da bi raz da ha pro pa gan da et sek iyi dir. Ama çok za man alır.Türkiye'nin ger çe ğin de ise ya sap tı rı lır, ya da vaz ge çi lir. Si lah doğ -ru dev rim ci po li ti ka yı sür dür me nin, biz de da ha ilk dö nem ler den be -ri do ğal bir ara cı dır.

- Si lah lı ey lem le ri ni zin bun dan son ra ki aşa ma sı ne? Bir çokaçık la ma lar, söz ler ol du, “bun dan son ra kent le ri vu ra ca ğız, tu -ris tik yer le ri vu ra ca ğız, dev let bi na la rı nı vu ra ca ğız...”

- Sa va şın es ki sin den da ha ge ri bir ko nu ma düş me si bek len me me -li. O özel sa vaş yö ne ti mi nin bir id di a sı var, ge çen ler de da ğı tıl mışbil di ri ola rak. An cak biz ger çek çi yiz. Biz de ger çek ten şim di ye ka -dar her yıl, ön ce ki yıl dan da ha ile ri bir aşa ma yı teş kil et ti. 1984 pra -ti ği, 1985 ta ra fın dan aşıl dı. 1985 de 1986'da aşıl dı. Hem ey lem le rinni ce li ği ve hem de ni te li ği açı sın dan 1986 yı lı ke sin 1987 ta ra fın danaşı dı. 1988'de de 1987 aşıl dı. Çün kü çok da ha bü yük ça tış ma lar ol -du, otuz sa at sü ren ça tış ma lar ol du. Hem de yüz ler ce as ke re rağ -men. Bir de en azın dan gün bo yu sü ren ça tış ma lar ol du.

130

- Üç ge ne sı kış mış gi bi bir du ru mu nuz var. Üç ge ne sı kış tı nız. - Ha yır, üç gen de ğil. Bo tan böl ge si bi zim için sa de ce böl ge dir.

Üç gen de di ği niz yer ora sı. An cak ça lış ma lar var di ğer bü tün böl ge -ler de de, si lah lı-si lah sız tem sil ci le ri ne ka vuş muş du rum da lar.

- Ha yır. Çün kü bir ta raf tan şöy le bir man za ra var: Hem böl -ge de sı kış ma, hem de me se la ge ce bir ço ba nın öl dü rül me si. Ya niböy le me ra la ra çok sal dı ran...

- Yok. O bir gö rüş tür. - Doğ ru la ma sı ol ma yan?- Di ye cek si niz ki, ora da bir da ral ma, tı kan ma ol ma ya cak tı; me ra -

la ra sı kış ma, çok sarp yer ler de an cak ba rı na bil me... O yön de bir se -yir ol mak la bir lik te, grup la rın ha re ke ti es ki sin den da ha az de ğil.Botan'daki du ru mu bi raz iz le mek ge re ki yor. Ha re ket ka bi li yet le rike sin lik le es ki sin den da ha faz la. 1985 'teki ha re ket bi çi mi miz bi zimace mi li ği miz den ol du. O za man dev le tin ted bir le ri de az de ğil di,da ha faz lay dı. Bü tün or du ay nı yo ğun luk ta ça lı şı yor du. Şim di benbi li yo rum ki grup lar var ve grup lar da dur mu yor lar. Öy le yük sekdağ lar da da de ğil, ço ğu köy ler den çık mı yor bi le. Biz bun dan ra hat -sı zız, yan lış bir tu tum olu yor. Ya ni grup la rın köy le rin çok ya kı nın daol ma sı, bir çok köy le iliş ki de ol ma sı, köy ler de ha re ke tin et kin li ği ninar tı şı bam baş ka bir olay.

- Ya ni şe hir he de fi niz mi?- Ger çi o tes pit ler ya pı lı yor. Şe hir le re yö ne lik PKK ne yap tı? Bu

ko nu da göz lem le ri niz var mı?- Şe hir de ben gö re mi yo rum. Ya ni şim di si lah lı ey lem le si lah -

sı zı bir bi rin den ayı ra lım. Sem pa ti zan la ele ma nı ayı ra lım.- Bu si lah lı gü cün ol du ğu bir or tam da şe hir ler hep öy le ka la bi lir

mi?- Bi raz güç gö rü yo rum. Şe hir ler de ki du ru mu bir ope ras yon la...- Ha yır ama bi zim si lah lı gü cü müz da ğa yer leş miş du rum da. Sa -

de ce on la rın mü da ha le siy le şe hir de bi ze ka tı lım çok art tı.- Ya ni siz gi re bil di niz mi di yor su nuz?- Gi ril miş tir. Ço ğu şeh re her gün gi ri li yor da, aca ba da ha önem li

şey ler ge li şe mez mi? Bu ko nu da kit le po tan si ye li, psi ko lo ji si na sıl?Şu nu di yo rum: Dev le tin şe hir ler de ki em ni yet ted bir le ri, ön le yi ci

131

gü cü ne ka dar dır? Sa nı rım faz la de ğil dir. Ve kit le miz de o ka dar ba -sit de ğil dir. Bo yun eğ me si ne ka dar ko lay sa, bu işe ka tıl ma sı da oka dar ko lay dır. İki si de çok ko lay. Dev let ge lir, o ha kim dir; sen birbas tı rır sın, sen ha kim olur sun. Bun lar, ba zı ge liş me le rin na sıl ola ca -ğı nı or ta ya çı ka rı yor.

- Ama bir yer de ne olu yor? Me se la grup la rı nız bir ye re mü -da ha le edi yor ve ya vu ru yor, son ra dev let ge lin ce siz çe ki li yor su -nuz. Ya ni bu ne re ye gi de cek? An la ta bi li yor mu yum?

- Ba zı po tan si yel le re ulaş ma mız ge re ki yor.- Ne gi bi?- Ge rek köy ler de ve ge rek se kent ler de po tan si ye le ulaş ma mız ge -

re kir. Biz ger çek ten ör güt len me nin çok ge ri bir aşa ma sın da yız. - Ya ni da ha iyi ör güt le ne me di niz mi?- Yal nız o de ğil. Ge li şen il gi ör güt süz dür. - Ya ni bu şe kil de git tik çe ör güt le ne ce ği ni zi mi söy lü yor su -

nuz?- Ge li şir. - Ya ni ora da ki mev cu di ye ti niz çok kim se nin si ze ka tıl ma sı na

mı yar dım edi yor?- Ör güt len me ye hiz met ede bi lir. Ama sa de ce o de ğil. Ör güt len -

me yi ge liş ti ren bir çok to hum ser pi li yor. Ona bi raz bak mak ge re ki -yor. Kit le de çok bü yük tar tış ma ve il gi ko nu su var, de ğil mi? Onuso nu ca gö tür mek ge re ki yor. Bu, to hum serp me ye ben zi yor. Şim dibu ra da bir ye şil lik yok, fa kat to hum ser pil miş. Bi raz yağ mur, şu buol sa ge li şe cek. Böy le ser pin ti ha lin de bir çok şey var. Ke sin ge liş -me ye dö nü şe cek ser pin ti ler çok.

- Ya ni Türk gü ven lik kuv vet le ri ni ye ne bi le ce ği ni zi, ye ne bil -me yi dü şü nü yor mu su nuz?

- Bu güç ler çer çe ve sin de Türk or du su nu sa de ce as ke ri yol la yen -me ko nu sun da öy le aşı rı id di a lar da bu lun mak ye rin de de ğil dir. Yal -nız bi zim de şu an da Türk or du su nu ye ne ce ğiz di ye bir id di a mız dayok. İki or du kar şı kar şı ya gel di, ya on lar ka za nır, ya da biz ka za nı -rız id di a sı için de de ği liz. Baş tan be ri biz, mü ca de le eden halk ger -çe ği ne ula şa lım de dik. Şim di bu amaç la rı mı za ula şı yo ruz.Kürdistan'da ulu sal so run la il gi le nil di ği, tar tı şıl dı ğı ka dar bir şey

132

dün ya nın bir baş ka ye rin de yok tur as lın da. Bir de ge liş me yi hep “ -Türk or du su nu ye ne cek mi si niz, ye ne me ye cek mi si niz?” bi çi min dekı yas la ma mak ge re kir. Ulu sal so ru nun Tür ki ye or ta mı na so kul ma sıbir or du yu yen mek ten de önem li.

- Ya ni şu nu mu di yor su nuz: Türk or du su nu za ten ye ne me yiz,ama cı mız da o de ğil.

- Ha yır ha yır. Baş lan gıç ta “ Türk or du su nu püs kür te lim, ata lım”de mek, sa de ce bi zim grup la rı mı zın ey le mi ni vur gu lar. Ay rı ca buko nu da her gün ar tan çok sa yı da si ya sal ge liş me var. Bu ge ne li et ki -le di ği gi bi, si lah lı mü ca de le yi de et ki li yor. Si lah lı mü ca de le nin işyap ma ola sı lı ğı yük sek tir ve bu da ha da ge li şir. Ken te ve kö ye gi riş -ler yay gın la şır ve da ha da ge li şir. Eğer Tür ki ye, “İş te or du var, güç -lü dür, bu or du yu kim se ye ne mez. PKK de is te di ği ka dar or du kur -sun, o da ye ne mez” bek len ti si için dey se, bu kök lü bir ya nıl gı dır. Neo ken di ni ra hat lat ma lı, ne de biz il le bu bi çim de so nu ca gi de ce ğizıs ra rın da ol ma lı yız. Ha yır, böy le bek len ti ler yan lış tır. Bi zim si lah lımü ca de le den bek len ti miz de o de ğil dir. Bir de fa o ka dar çok as kervur ma di ye bir dü şün ce miz de yok tur. İs te sek çok vu ra bi li riz. Baş -lan gıç ta böy le bir emir ver miş ol say dık bin ler ce as ker gi der di. Hat -ta ar ka daş la rın, as ker vur ma ma bi çi min de bir ku ral la rı da var dı.Uzun sü re ra hat lık la ta kip edi yor lar dı. Eğer as ker vur mak önem liy -se biz yüz ler ce si ni vu ra bi li riz, di yor lar dı. Baş lan gıç ta öy ley di. Yüz -ler ce vu ra bi lir dik. As lın da as ker pe şin de de ğil dik, pe şin de ol du ğu -muz şey ler da ha de ği şik ti. Ör güt le me yap mak pe şin dey dik. Var saönü müz de ki ge ri ci le ri ve bir de or du bi rim le ri ni yö net tik le ri için su -bay la rı he def alı yor duk. As ke ri, müm kün se ka zan mak da ha iyiy di.

- Ya ni si zin ko nuş ma nız dan şu nu çı ka rı yo rum: Biz si lah lavu ra rak, si lah lı gü cü mü zü gös te re rek ta raf ta rı ar tı ra ca ğız di -yor su nuz.

- Si lah lı pro pa gan da et ki si da hil dir. Kürdistan'da si lah tut ku su nubi li yor su nuz. Ay rı ca bir ge rek sin me dir. O, böy le güç ve et kin liksağ lar. Ge ril la oto ri te kur ma lı dır. Ya ni çok öz gül bir iş le vi var dır.Bu nu ge nel leş ti rir sek, el bet te si lah lı bir gru bun da çok et ki le ri var -dır. Pro pa gan da ya par, iti bar top lar, güç top lar...

- Ya ni bir yer de ama cı nız, si lah lı bir lik ler le in san lar dan ta -

133

raf tar top la mak mı dır?- Önem li bir ge rek çe dir. Bu gün dev let bu nu far ket ti, o da köy lü -

le re “ben de si ze si lah ve re yim” di yor.- Onu so ra ca ğım. Bir ta raf tan da si zin bü yük bas kı nı za rağ -

men, ko ru cu sa yı sı da git tik çe ar tı yor. Ya ni bu si zin için bir ba -şa rı sız lık de ğil mi?

- De ğil. Ko ru cu luk çok teh li ke li bir ge liş me yi 1985'te gös te ri yor -du. Şim di dev let tüm gü cü nü se fer ber et ti, an cak sa yı oni ki bin ki şidi yor lar, de ğil mi? 12 bin de ğil, bir se ne için de bu nun yüz bi ne tır -man dı rıl ma sı is te ni yor du. Eğer dev let bu la bu la an cak bu ka dar ki -şi yi bu la bi li yor sa, ger çek ten mu az zam bir et ki siz lik için de, mu az -zam bir tec rit, mu az zam bir des tek siz or tam için de de mek tir. 12 binki şi ne dir? 12 bin ki şi yi nü fu sa oran lar sak, bu çok cü zi dir. Üs te likço ğu ko ru cu şöy le di yor: “Mec bur ol duk da al dık, alı yo ruz.” Ger -çek ten yüz de yet miş be şi öy le al dı. “Zor lan dık” di yor lar. Ga ze te ler -de çok çık tı. Me se la, Lice'de bü tün ko ru cu lar bir ye re top lan mış larağ lı yor lar, “Zor al tın da al mı şız, ke sin kat kı mız yok tur, aman hayap ma yın, et me yin” di yor lar. Bun lar kar şı sın da gö nül lü olan lar ger -çek ten çok sı nır lı ka lır.

- Si ze yar dım eden çok ko ru cu var mı?- O ka dar abar tıl dı ğı gi bi de ğil. Fa kat bu si lah iyi kul la nı la bi lir.

PKK�bir�halk�hare�ke�ti�olma�sa�yaşa�ma�sı�imkan�sız�dır

- Tam ola rak bil mi yo rum ama, şöy le bir göz lem var: Ge nel deköy lü de, top lum da bir bek le me var, sey ret me var, güç lü nün or -ta ya çık ma sı ve bu te mel de ka rar ver me yak la şı mı var. Hep onagö re dö nüp do la şı yor.

- Evet, o önem li.- Ya ni si zi de des tek le mi yor lar tam ola rak. - Evet, böy le te dir gin bir ba kış var ve o önem li. Bu du ru mun bi le

ya ra tıl ma sı çok önem li. As lın da il gi yük sek, de ğil mi?- Ta bii olay lar da öy le bir ha le gel miş ki, “ne re ye gi di yor” di -

ye her kes me rak lı bir ba kış için de ta bii.

134

- O du rum var ve çok do ğal. Üni ver si te ke si mi na sıl? Üni ver si te -de bü yük bir me rak var, “ne re ye gi di yor, ne olu yor, kim dir, ne ya pı -yor lar” di ye. Siz ler de far ket miş ol ma lı sı nız, dev le tin yet ki li le ri de.Ör ne ğin son ge len ha ber le re gö re, hal kın du ru mun da ge liş me ler le -hi mi ze dön müş du rum da. Ar ka daş la rın ne ka dar abart ma lı bir bi -çim de yaz dık la rı nı bi le mi yo rum ama, “çok iyi” di yor lar. Hep butür den de yim ler kul la nı yor lar. Öy le ina nı yo rum ki, eğer par ti doğ ruotur tu lur sa, o bek len ti yi önem li oran da bü yüt me ih ti ma li miz yük se -le cek tir.

- Kaç yıl da ne ka dar me sa fe al ma yı bek ler di niz? Çün kü sü -rek li böy le yü rü mez, ya ni bir on se ne bu şe kil de sür mez.

- Dev let için de, de ğil mi? Ay nı so ru lar on lar için de ge çer li dir.On lar ne ka dar bu işi sür dü re cek le ri ni bi li yor lar mı? Ya ni bu bi çim -de, el bet te baş ka tür lü sür dü re bi lir ler. Biz da ha çok he de fi tut tu ra -rak, bi raz da ha or du yu so run la kar şı kar şı ya ge tir dik. Me se la kırkbin ki şi bir Ma val da ğı na çı ka rı lı yor. Her se fer de kaç ki şi in ti haredi yor muş, kaç ki şi dö kü lü yor muş! Bun lar gö rü lü yor. Uma rım Ge -nel kur may bun la rı bir gün açık lar. Bir yap rak hı şır tı sı ol du ğu za -man her ta ra fı ta rı yor lar. Er te si gün kal kıp ba kı yor lar ki bir eşek öl -müş, bir inek öl müş. Ya ni böy le bir bir le ri ni bi le vur du lar. Siz onuda bi li yor su nuz. Bun lar doğ ru açık lan sa, ke sin yüz le ri aşar. Ka ran -lık ta “pıt” di ye bir ses çı kı yor, sa ba ha ka dar kur şun lar ek sik ol mu -yor. Şim di kaç tim bir bi riy le ça tış mış, kaç as ker yan lış lık la kaç as -ke ri vur muş! Bun lar ga ze te ler de bi le gö rü lü yor ve her hal de bu çokda ha yay gın dır. Şim di vu ru yor lar dağ la ra, bir lik ler bir bi rin den ko -pu yor. Bi ri si “çat” di ye bir şe yi çak tı mı sa at ler ce ça tış ma de vamedi yor. Eğer biz bu ko nu da bi raz da ha akıl lı ol sak, bir lik le ri ya nıl ta -rak kar şı kar şı ya ge tir me çok ge li şe bi lir. Ger çi ön le ye bi lir ler de,ama bu du rum la rı var. Sa vaş ta bi zim yol al ma mız için çok güç lü biravan taj sağ lı yor.

- En bü yük avan ta jı nız bu mu?- Çok avan taj sağ lı yor. Ya rın gö re cek si niz, da ha de ği şik avan taj -

lar çı ka cak. Ta bii şim di de de ği şik avan taj lar var. İran- Irak sa va şıvar ve baş ka bir çok avan taj var. Hep si ni ne ka dar bil mek is ter di niz,bi le mi yo rum.

135

- Halk tan des tek al maz sa nız bu nu sür dü re bi lir mi si niz?- İm kan sız. PKK bir halk ha re ke ti ol ma sa ya şa ma sı im kan sız dır.

Bu çok önem li dir. Ya ni eğer halk da bi zi yal nız bı rak say dı, ke sin öl -müş tük. Ne de mek ya şa mak? Kar nı mı zı bi le do yu ra maz dık, bı raksi ya set yap ma yı. Siz bu na da hay ret et me me liy di niz. Bu ra da hal kınbü yük des te ği ni far ket mek ge re kir. Çok can dan, çok güç lü bir des -tek tir. Bir de mi li tan ya pı nın di ren me du ru mu gö zö nü ne ge ti ri lir se,bun lar bi ze kırk ta ne dev le tin ya pa ca ğı des tek ten da ha az önem lide ğil dir. Hal kın des te ği çok önem li bir olay dır. Bu güç bi zim içi -miz de da ha iyi gö rü le bi lir. Kür dis tan hal kı nın dı şa kar şı il le gal birdu ru mu var dır. Si zin le ko nuş tu ğun da ke sin için de ki le ri ver mez. Buko nu da ya nıl mı yo rum, çok iyi bi li yo rum. Ya ni ke sin lik le bu ko nu dapo li ti ka ya par.

- Ne bi le yim. Me se la kur ta rıl mış böl ge niz var mı? Dü şü nü yormu su nuz? Aşi ret ler le iliş ki le ri niz ne du rum da dır?

- Şim di ak tü el ge liş me le rin yö nü bu. Evet, 1988'in önem li bir dö -ne meç ol du ğu nu ben de ka bul edi yo rum.

- Bir ke re bu yıl ne ba kım dan önem li bir dö ne meç tir?- Eğer biz tak ti ği mi zi yü rüt me im ka nı bu la maz sak, ta bii kit le nin

o bek len ti si ters te pe bi lir. O du rum da ral ma ya gö tü rür. Bir ke re ha -re ke tin te me li bu bi çim de dir. Bu ko nu da da siz ler, ge liş me le rin ger -çek bo yut la rı nı faz la bil mi yor su nuz. Ya ni ha re ket, es ki ye gö re ge ridüş me me nin ted bir le ri ni al dı. Bu se ne nin ted bir le ri, 1987'ye oran lake sin ge ri düş me ye cek bi çim de dü zen len miş tir.

- Ne ye gö re bu nu kar şı laş tı rı yor su nuz? Ya ni ey lem sa yı sı nagö re mi? Kıs tas ne?

- Ted bir ler var. Bir de fa ha re ke tin bi ri ki mi bu nu müm kün kı lı yor.Ya ni oluş muş des tek ler var. Me se la hiç bir böl ge de sa vaş çı güç tas -fi ye ol ma dı. Ka yıp lar ve ril di, ama tas fi ye ol ma dı. Kit le nin des te ğin -de hiç bir za man azal ma ol ma dı. Kent ler dev re ye gi ri yor. Yurt dı şın -da ki emek çi le rin des te ğin de ge ri le me yok. Kad ro lar da bir yet kin -leş me, çe lik leş me var. Si ya sal iliş ki ler de gi de rek PKK'yi da ha bircid di ye al ma du ru mu var. Çok açık ki bü tün bun lar, du ru mun bi zimiçin ge ri ye git me yi de ğil, çok güç lü ile ri ye açı lım la rı be ra be rin dege ti re cek tir. Dev le tin de ğer len dir me le rin de de bu du rum böy le gö -

136

rü lü yor. Ya ni tü mü ile ar tık tak tik le rin ça tış ma sı na bağ lı. Yal nızdev let bü tün tak tik le ri ni or ta ya koy muş, ya pa ca ğı nı ya pı yor. Ben ceme se le, bi zim ya pıp yap ma ya ca ğı mı za bağ lı dır. As lın da dev let, sa -va şan bir ta raf ola rak elin den ge le ni yap mış tır. Da ha faz la sı ba nason de re ce lüks ve ay nı za man da an lam sız da ge li yor. Di yor ya, buçiz gi nin uy gu la ma gü cü bi raz ken di si ne bağ lı. Ya ni çiz gi nin uy gu -la ma gü cü nü biz ken di miz iler le tir sek sa va şı ge liş ti re bi li riz. O dabi ze bağ lı dır. İna nır mı sı nız, dev le tin en gel le me si ni ben yüz de beşbi le gör mü yo rum. Ke sin lik le böy le ve yüz de dok san beş bi zim du ru -mu mu za bağ lı. Ya ni iç eği tim den tu ta lım tak tik ön der li ğe ha kim ol -ma ya ka dar bi ze bağ lı dır. Do la yı sıy la bir ge ri ye düş me ol ma mak labir lik te, ile ri ye açı lı mı da sa de ce dev le tin ted bir le ri ne bağ la ma makge re kir. Bu nun ye ri ne di ye bi lir si niz ki, par ti niz bu kap sam lı ge liş -me le ri yet kin ce ör gü te ye bi le cek mi? Yurt dı şın da ve için de bu gö -rev le re ha kim ola bi le cek kad ro la rı nız çı ka bi le cek mi? Bu ye te ne ğigös te re bi le cek mi si niz? Bu da çok be lir le yi ci dir. Ve tüm gü cü müz lebu nu sağ la ma ya ça lı şı yo ruz.

- Ya ni siz şu nu be lirt mek is ti yor su nuz: Bu ra da önem li olansi lah lı mü ca de le nin ge liş me si dir, sa yı nın art ma sı fi lan de ğil.

- Sa yı nın art ma sı fi lan be lir le yi ci de ğil dir. Çok sa yı da si la hı, çoksa yı da ada mı bi ra ra ya ge tir mek be lir le yi ci de ğil dir. Sa va şı mın yö -ne ti mi çok önem li dir. Ve bu, sa de ce si lah lı sa va şım da de ğil dir. Sa -va şı mın yö ne ti mi ne tam ulaş tı ğı mız da, bi lin ki ge liş me ler çok da hayo ğun ve çok da ha bü yük bo yut lu olur. Biz sa va şın ge li şi mi ni da haçok bu na bağ lı yo ruz. Sa va şın yö ne ti mi ni sağ la ma al dık mı, dev le tintüm en gel le me le ri ne ve bi zim sa yı mı zın az lı ğı na rağ men, bu iş le riçok ra hat ge liş ti re bi le ce ğiz. Çün kü ne re ye eli ni atar san har man lar -sın bir yı ğın in sa nı.

- Ta bii biz si zi şöy le de ğer len di ri yo ruz: Yap tı ğı nız ey lem le rinet kin li ği, sa yı sı, kul la nı lan si lah ne ka dar? Ka mu o yu onun la de -ğer len di ri yor. Ey lem ol ma dı ğı za man, “PKK ge ri le di” di yor.Top lum da bir yer de onun la de ğer len di ri yor.

- Ta bii. El bet te. - Ya ni kim se si zin par ti üye ni zin ve ya hut da yap tı ğı nız ör güt -

le me nin dü ze yi ni o ka dar bil me di ğin den do la yı...

137

- Öy le. Bir de sa vaş biz de atı lım lı ola rak ge li şe cek. Ya ni bir anböy le ha zır lık lar, bir ara atı lım lı dü zey de ge liş me ler ola cak. Şu anaka dar böy ley di. Bun dan son ra bel ki bi raz da ha is tik rar lı ola bi lir. Şubir ger çek: Eğer adam ör güt ler ve si lah te min eder sen bu iş yü rür,ge li şir. Ama ne ka dar? Şu an da ger çek ten tam kes tir mek zor dur.Ama bu ha re ke tin se si ni her ta ra fa du yu ra bi le cek ve et ki si ni ya ya -bi le cek bir tem sil ci li ği var. Yurt dı şın da da, yurt için de de, hat taTürkiye'de de var. Bi zim için şu an da ha re ke tin 1990 'lara ka dar im -ha sı yok tur. Her alan da bel li ge liş me ler dü ze yin de var lı ğı nı sür dür -me si ka çı nıl maz dır. Biz de prog ra mı mı zı bi raz böy le ge liş tir mi şiz.Bü tün ça ba la rı mız bu hü kü met dö ne mi nin po li ti ka la rı nı kar şı la ma -ya yö ne lik tir. Eğer hü kü met bu ko nu da ki po li ti ka la rı nı de ğiş ti rir se,ba zı ye ni po li tik du rum lar or ta ya çı kar sa, el bet te bi zim de şöy le yada böy le bu iş le ri ye ni den ele al ma ih ti ya cı mız do ğar. Ama ör ne ğinbir Özal hü kü me ti dö ne mi ni kar şı la ya cak ted bir li li ği miz bu gün var.Biz den yüz ki şi yi de vu ra bi lir ler, ama böy le dar be ler le bu yıl ke sin -lik le bu işin önü nü ala maz lar. Hat ta da ha da alev len me ge li şi yor.Son Mardin'deki olay da bi ze onu gös te ri yor. Da ha bir alev len me,bir is yan ha va sı na bü rün me du ru mu var. Ya ni o vu rup da “iş te ge ri -let tik” de me le ri doğ ru de ğil. Kı sa ca iş ler bu ro ta yı aş mış. De di ğimgi bi, ke sin lik le bu ör güt len me ye bağ lı dır. Biz bu et ki le ri ör güt le ye -bi lir sek, o za man ge liş me le rin be lir le yi ci ya nı or ta ya çı kar.Kozakçıoğlu'nun o özel sa va şı ge liş tir me si ben ce lüks tür. Hem deçok kor kunç lüks tür. Ni ye bu na bu ka dar iti bar edi yor, o yön tem le reçok mu gü ve ni yor? On lar bi zim sa va şı mı za denk ge len kar şı ted bir -ler de ğil dir. Ama ken di man tı ğı için de bu nu ya pa bi lir ler. Et kin lik vekur ta rıl mış böl ge me se le le ri ne böy le ce vap ve ri le bi lir. Et kin li ği mizba zı yer ler de ge li şe rek de vam ede cek tir.

- Ya ni kur ta rıl mış böl ge de ğil de, et kin ol du ğu nuz böl ge var. - Şim di dağ da ol ma mız halk üze rin de mu az zam bir iti bar ya ra tı -

yor. Her yer de “bu ra ya gel di ler, bu ra ya da gir di ler” de ni li yor. Bu,bi zim için çok önem li dir. Bu bir ör güt len me ara yı şı ya ra tı yor. Kür -dis tan hal kı için bu du rum çok önem li dir. Me se le ye bi raz böy lebak mak ge re ki yor. Şim di biz, şu an da böl ge kur ta ra ma yız. Dev le tinbu ka dar or du gü cü kar şı sın da...

138

- Bü yük he def mi gös ter miş olur su nuz?- Ta bii. İş te bu Bagok'taki olay bi raz böy le mey da na gel di. San ki

tüm de ne tim ken din dey miş gi bi bir ha vay la ay lar ca o dağ lık alan daaçık ka lı yor lar.

- Nusaybin'deki ya ni. - Evet. Bu bir ha tay dı.- O ör gü tün ha ta sı mı?- Ke sin lik le de ğil. Ora da ki yö ne ti ci nin ha ta sı dır. Par ti nin, dağ lar -

da açık dur ma gi bi bir tak ti ği yok tur. - Ne ka dar? Uzun sü re mi kal mış lar? Ya ni ken di le ri ni he def

mi yap mış lar?- Ta bii, çok açık. Öy le çok açık ki, ken di ni sa vu na cak bir ye ri de

yok tur. Ya ni tak tik ten ke sin bir sap ma dır. - Ce za lan dı rıl dı mı?- Bu nun so rum lu la rı, ken di le ri şe hit düş tü ler.- Ya ni siz bu ra dan ge nel fik ri, ge nel tak ti ği ve ri yor su nuz,

ora da uy gu la nı yor. Aşi ret ler le iliş ki le ri niz na sıl dır? Çün kü ba -zı la rıy la çar pı şı yor su nuz, ba zı la rı ile de iyi iliş ki le ri niz var. Ya niaşi ret le ri ka zan mak is ti yor su nuz.

- Evet. PKK'nin te me lin de aşi ret çi li ğe kar şı olan bir özel li ği varve ke sin lik le aşi ret ör güt len me si ne iti bar et mi yo ruz.

- Ama iş bir li ği yap tık la rı nız da var.- Kürt le rin hep si aşi ret için de dir. Me se la her han gi bi riy le iliş ki ye

ge çe cek sin ve bu nun aşi ret le ba ğı ol ma ya cak, ya ni aşi re te bu laş ma -ya cak sın; bu müm kün de ğil dir. Çün kü her ke sin bir aşi re ti var dır,her kes bir men su bi yet du ru mu için de, bir ta ra fa ka çı nıl maz bir bi -çim de bağ lı dır.

- Ama o za man da “dev let aşi ret ya pı la rı nı ko ru yor” di yesuç lu yor su nuz.

- Ha yır, aşi ret çi lik şu dur: Aşi re tin ba şın da yal nız bir adam esasalı nır. “Aşi ret se nin dir, her şe yi se nin yo lun da ya pa rız” de nir, de ğilmi? Bu önem li dir. Yi ne aşi ret ya pı sı nı da ğıt mak ay rı bir şey dir, me -se la Ta hir ağa gi bi bi ri si ni alıp ko lor du ko mu ta nıy la bir lik teAnkara'ya, Kuşadası'na, bil mem Anamur'a gö tür mek ve onu re et -mek ay rı bir şey dir. Ya ni dev let güç len di ri yor, ama biz da ğı tı yo ruz.

139

Kü çük ai le ler var ve bi ze ka tı lım la rı top tan ol muş. Bu bir aşi ret çiyak la şım de ğil dir. Türk le rin ta ri hin de ki gi bi de ğil. Bi zim, Kürt le ribir aşi ret ola rak ka bul et mek ve on la rı bu te mel de ör güt le mek gi bibir du ru mu muz yok. Böy le de nir se çar pıt ma olur. Bi zim ki pek öy leaşı rı bir şey de ğil dir.

- “Ama aşi ret le ri kul la nı rız” di yor su nuz bir yer de.- Kul lan mak da de ğil. Ama bü tün bu adam lar aşi ret için den ge li -

yor. Ya ni biz de top lum sal bir özel lik tir. Aşi re ti ol ma yan bir adamyok ki! Gel di mi ha liy le sen de aşi re te bu laş mış olu yor sun. Me se laan la tı yor lar, Hakkari'de bir aşi ret ten bir adam al mak için sa vaş yü -rü te cek sin. “Ya he pi miz, ya hiç bi ri miz” di yor lar. Bu çok önem li dir.Ada mı se nin ya nı na gel di mi, aşi ret de ta raf tar olu yor. Dev let debu nu bil di ği için aşi ret adam la rı nı af fe di yor, is ter se ip te ol sun. Çün -kü, bu nun la aşi re ti ka za na ca ğı nı bi li yor. Pe ki Ta hir ağa yı ni ye onur -lan dı rı yor? Bel li ki bu nun için. Ya ni Jir ki aşi re ti ni ka zan mak is ti yor.Ada mın öy le bir özel li ği oluş muş.

- Si zin işi ni zi güç leş ti ri yor mu?- Güç leş tir mez olur mu? TC'nin aşi ret çi li ği ayak ta tut ma sı nın te -

mel ne de ni bu. Aşi ret çok ko lay bir yö ne tim tar zı dır. Ele ba şı la rı nıkont rol et tin mi, bu iş olup bi ter.

- Pe ki siz ora da da bir dev le sa va şı yor su nuz. Siz bir de aşi ret -le ri kar şı nı za alı yor su nuz. O za man bu ra da siz le be ra ber çar pı -şan ço cuk da, sa vaş çı da, mi li tan da o aşi ret ten de ğil mi?

- Bu ko nu da çok bü yük zor luk lar var. Ya ni in san la rın ar ka sın da kiaşi re ti, ai le si çok bü yük tu tu cu luk ya pı yor, “git me” di yor. Bu türen gel le me ler ge ri bir özel lik ten kay nak la nı yor. İn san lar mü ca de le yiter cih et tik le ri hal de ko lay ca ka tı la mı yor lar, ya ni “be nim ca nım-ka -nım dır” di yor lar ve so nu na ka dar et ki sin de ka lı yor lar. Hem böy lebir zor luk var ve hem de dev let olum suz bir bi çim de et ki de bu lu nu -yor. Bun lar da, sa va şı mı zın ne ka dar zor ge liş ti ği ni or ta ya çı ka rır.

- Bir nok ta da ha var. Me se la eği tim di yor su nuz. “Be nim içinsi lah tan da ha önem li si, ide o lo ji si ni an la yıp be nim se ye cek in san -dır” di yor su nuz. Fa kat si zin eli ni ze, ne olur sa ol sun bir yer deca hil bir ham mad de ge li yor.

- Çok!

140

- Ya ni siz, bu ca hil ham mad de ye, da ha a'yı, b'yi bil me yen in -sa na bir de ko mü nist ide o lo ji ve ri yor su nuz, öğ ret me ye kal kı -yor su nuz. Bir de bu so run kar şı nı za çık mı yor mu?

- Çok et ki le ni yor. Onu dün an lat tık. Ya ni şu an da en zo ru in saneği ti mi dir. Onu bi raz ge liş tir mek tir.

- Ba şa ra bi li yor mu su nuz? Ne oran da ba şa ra bi li yor su nuz?- Ör ne ği bu sa bah Şam'dan ge le nin du ru mu dur. Güç lü ve di ren -

gen şey ler çı kı yor.- En bü yük güç lük le ri niz den bi ri mi?- İç eği tim çok önem li dir. Sa va şı mı mı zın çok önem li de za van taj -

la rı ola rak bun la rı gö rüp be lir ti yor su nuz. Dev le tin aşi ret çi li ği kul -lan ma sı, bi zim aşi ret ler den adam al ma mı zı en gel ler. Ha ke za iç bün -ye ye al dı ğı mız da da bu so run lar var dır. Bu çok açık. Fa kat di ğeryan dan da bi li yor su nuz, biz de ge liş miş bur ju va par ti le ri yok. Bi zimdı şı mız da cid di baş ka par ti de yok.

- Pe ki bu ko nu da do ğu lu par la men ter ler ne ya pı yor lar?- Dev let on la rı et ki siz du ru ma ge tir miş. Be le di ye ler, muh tar lar

öy le dir. Şim di bu ra da şu nu da gö re cek si niz: Bi zim için zor luk lar neka dar faz lay sa, ay nı şe kil de ma hal li oto ri te ler ve dev let için de oka dar faz la dır. Hat ta bi zim için avan taj lar da ha faz la dır. Şim di dik -kat ede lim, bir İngiltere'de iş çi par ti li çok net par ti li dir, mu ha fa za -kar net tir, yi ne bir Fransa'da sos ya lis tin par ti li li ği de öy le dir. Biz deise böy le du rum lar yok tur. Çün kü par ti yok tur ve ol ma mış tır. Dev -le te bağ lı lık ise, za ten var mı, yok mu, bel li de ğil dir. Ne bağ lı lı ğı!İliş ki le rin de mu az zam bir yıp ran ma ve çö zül me ola yı var. Ya ni bi -zim gi bi ken di ni to par la mış bir grup fe la ket so nuç alır. Bu da bi zimavan taj lı yö nü müz. Ya ni olum suz luk lar sa de ce bi zim aley hi mi zede ğil dir, dev le tin aley hi ne da ha çok şey var dır. Böy le bir aşi ret ör -güt len me si ni sü rek li can lı tut ma sı ne de mek tir? Gev şek lik de mek -tir. Şim di bi linç li par ti ler kur sa, fo toğ raf lı ön der le ri, köy ör güt len -me le ri ol sa, in san lar ina na rak par ti le ri ne bağ lı ha le ge lir, de ğil mi?Pe ki bu bi zim işi mi zi da ha çok güç leş tir mez mi? Bel li ki güç leş ti rir.Fa kat şim di biz ada mı iki laf la ra hat lık la hi za ya ge ti re bi li yo ruz. Ve -ya bi raz zo ru gör dü mü “ben de se nin le yim” di yor.

- Bu nu ne ye bağ lı yor su nuz?

141

- Bu ya pı ya bi raz iyi dav ra na bil sek tü müy le har man la rız. - Me se la, na sıl iyi dav ra na bi lir se niz?- Si la hın et ki si ni çok iyi kul lan sak, aşi ret le re tat lı dil le gi di lip on -

lar din le nil se, genç le ri he men öy le al mak ye ri ne da ha ka bul edi le bi -lir yol lar bu lun sa, si la hın zo ru da iyi kul la nıl sa, ya ni “gel mez senböy le olur sun” yön te mi de ye rin de kul la nıl sa, çok so nuç alı nır.

- Pe ki bu iş ne re ye va ra cak siz ce? Ya ni hep böy le ça tış ma mısü rüp gi de cek?

- Şim di, ilk baş la dı ğı mız da kar şı mı za çı kan olay şu: “Yak la şır -san ya ka rız.” Bu açık. On dan son ra or ta ya şu du rum çık tı: Ger -çek ten ya kı la cak sam, o za man ya vaz geç me li yim, ya da ya kıl ma -mak için bir şey ler yap ma lı yım. Ya kıl ma mak için, be ni yak makis te yen le ri ben de yak ma lı yım. Ba sit ref leks tir bi li yor su nuz, bu tipşey ler ge li şir.

Şim di çı kı şı mı zın ne de ni, bu si lah lı tu tum de ğil de, baş lan gıç ta kikök lü yak la şım dır as lın da. Çok kök lü ve ta rih sel te me li olan biryak la şım. Şu du rum il ginç: Siz di yor su nuz ki, ge ne ral ler gö rev ba -şın day ken hep si kas ka tı, fa kat emek li olun ca hep si “ya hu adam la rınhak kı nı ye me mek ge re kir” di yor lar. As lın da po li ti ka yı yü rü tür kenhep si bağ naz, fa kat po li ti ka dı şı na çı kın ca bi raz in san laş ma ya baş lı -yor, sı ra dan va tan daş olu yor. Şim di ba kın, bu yak la şı mın ne re sin deger çek lik var, bu nun an la mı ne dir di ye so rul mu yor. Yi ne ay nı ki şi,de ğil mi? Di ye lim as ker lik ten emek li ol du, ama yi ne ay nı ki şi. Birki şi ken din de bu ka dar hak kı gö re bi li yor, ya ni bu ka dar çe liş ki yiya şa ya bi li yor. Ve hep si de bu nu ya şı yor.

Şim di, bel li ki prob lem le ri niz ağır. Ben ce, biz den da ha faz lasiz le rin bu me se ley le uğ raş ma nız ge re kir. Eğer uğ raş maz sa nız, oza man biz ne ya pa rız? Be nim yap mam ge re ken işin öne mi bu ra -da. Her ke sin so ru nu ilik le ri ne ka dar his set me si için me se le ler çı -ka ra ca ğız. Şim di bi raz mas raf yap tı de me ye ce ğim, zi ra bi raz de -ğil. Her ne ka dar yüz mil yar di yor lar sa da, ba na gö re tril yo naulaş tı. PKK'ye kar şı de ğil de, onu do lay lı et ki le me ye kar şı dahar can dı. Şim di bi raz da ha ça pı ge niş let sek, bu da ha da ar tar. Ya -ni bir bi ri ne kö tü lük te sı nır ta nı ma ma tu tu mu bir me tot ola rak ge -li şir se, bu du rum Lüb nan gi bi olur. Vur ha vur! Şim di bu da ha da

142

teh li ke li olur. Kürdistan'da bu iş ler ge liş ti mi çok da ha teh li ke liolur. Çün kü ül ke çok ge niş, in san lar bu ko nu da çok kin dar. Şim dibiz bun la rın kin bi ri ki mi ni si lah lı bir mü ca de le ye dö nüş tü rür sekne olur? Ba zı la rı bu nu im kan sız gö re bi lir, ama bi ze gö re im kan -sız de ğil dir. Biz, çok ba sit ola nak lar dan bu du ru ma va ra bil di ği -mi ze gö re, ke sin bu nu da ya ra ta bi li riz. Ve sa de ce be nim iz le di -ğim bir olay de ğil bu. Şim di mil let bu işe alış tı. Da ha faz la ya pa -bi lir ler, ge liş ti re bi lir ler. Fa kat çok zevk len di ğim bir çö züm yo luda de ğil bu. Ba riz, her gün bu ka dar adam öl dü rü lü yor. Ke sin lik lebun dan ra hat lık duy mak müm kün de ğil. Şu ko nu önem li: Ya nibiz, bu si lah lı sa va şı mı mız da (ki her za man söy lü yo ruz ve bu nuçe şit li aşa ma lar la or ta ya koy mu şuz) “so nu na ka dar her şey buaraç la ka za nı la cak tır” gi bi bir dü şün ce için de de ği liz. Bu işi sü -rek li şu na bağ lı yo ruz: Türkiye'deki ge liş me ler, halk ta ki ge liş me -ler ba kar sın iyi olur, sa va şım den ge du ru mun da dır ve bu iş ler bute mel de çö zü me doğ ru gi der. Ama çok aşı rı bir den ge siz lik olur -sa bu iş de vam eder. Ya ni kas ka tı po li ti ka yı dev let de vam et ti rir -se, biz de sa va şı de vam et ti ri riz. Ve bir kav ga ha lin de bu du rumsü rer gi der.

PKK�çiz�gi�si�halen�tam�uygu�lan�ma�mış�tır

- Şim di ye ni bir so ru. Dö nüp bak tı ğı nız da ha ta lar ne dir? - Ha ta lar var, çö züm yol la rı da var. Biz çiz gi yi ha len tam uy gu la -

ya ma dık, uy gu la ta ma dık. PKK'nin çiz gi si, uy gu la ma sı nı tü müy leba şar mış bir çiz gi de ğil dir. De dim ya, as lın da dev let de bir çok şe yibek ler ol ma sı na rağ men, on la rın oluş ma ma sı nın ne de ni çiz gi nin uy -gu lan ma du ru mu dur. Ben çiz gi yi oluş tu ru yo rum, çiz gi ye te mel güçkay nak la rı nı oluş tu ru yo rum ve yö ne tim esas la rı nı önem li oran dabe lir li yo rum. Bun la rı ve ri yo ruz mi li ta nın eli ne, o ken di ya pı sı nauyar lı yor, ya bir ağa gi bi dav ra nı yor, ya da bir jan dar ma gi bi dav ra -nı yor. Sa vaş şim di bu ra da çok şid det li, eği ti mi mi zin ana ama cı bu -ra da dır. Şu an da iç eği ti mi de ben çok yo ğun laş tır dım. Hat ta da hafaz la sı ge rek li di yo rum. Ba zı la rı bi raz böy le fır sat bu lun ca bu işiçok ile ri bo yut la ra var dı rı yor lar, me se la par ti nin güç len me im kan la -

143

rı nı ba ya ğı böy le ken di ki şi lik le rin de bir ağa gi bi ya şa mak is ti yor -lar. Bir de gö rü yo rum, adam es ki den kö le idi, şim di bir den bi re bin -ler ce in san önün de ha zı rol va zi yet te du ru yor, ta bii adam bu nu gö -rün ce de li olu yor. Ger çek ten kül tür süz se, fe o dal bir de ğer-yar gı sis -te mi ge li şi yor. Ay dın sa, çok ucuz bir bü rok rat olup çı kı yor. Şim dibun lar çok yay gın dır. Son za man lar da tüm gü cü mü zü de bu ko nu la -ra ve ri yo ruz. Çiz gi yi ke sin lik le uy gu la ya bi le cek adam, şu an da be -nim için çok önem li dir. Bun lar sağ lan dı ğın da be nim için me se lehal lol muş tur. Bil mem dev le tin al dı ğı özel sa vaş ted bir le riy miş, kar -şı mız da ki fo sil aşi ret ya pı la rıy mış, bil mem dı şar dan dar bo ğaz lariçi ne ko nul mu şuz, bun la rı son de re ce ta li en gel ler ola rak de ğer len -di ri riz. Asıl en gel...

- O ko nu da ne ka dar ile ri git ti niz? Ya ni var sa da en gel ler neka dar aşıl dı?

- Bel li bir iler le me var. Za ten dı şı mız da ki le re en gel de nil mez. Bi -zim iç en ge li mi zi or ta dan kal dır ma ya ge lin ce, bu ko nu da mu az zambir ay dın lat ma yap tık. Özel lik le son bir yıl için de bu ko nu lar ta ma -men ay dın la tıl mış tır. Ça ba la rım he men he men so nuç lan mak üze re.

- Vak ti niz çok yok, ya ni yıl lar har ca na cak bir du rum yok.Çün kü bek len ti var.

- Doğ ru. Ama iş te bu bir kar ma ola yı, ya ni bir kaç ay yet mi yor.Fa kat şu an da bir çok et ki bir le şi yor ve o ko nu da ve rim li bir du ru mayol açı yor. Mev cut ba zı boş luk la rı gi de re bi le cek şey ler ke sin lik leor ta ya çık tı. En azın dan sa va şı ke sin ti siz sür dü re cek du rum sağ la maalı nı yor. İç te en gel le me ya ra ta bi le cek öğe le rin tas fi ye si ta ma menba şa rıl mış tır.

- Çok in ce bir ip te yü rü dü ğü nü zü his se di yor mu su nuz?- Ta bii. Onu bı rak, ip te mi yim, kı lı cın ucun da mı yım? Onu gö rü -

yo rum. O da ha il ginç bir nok ta dır. Fa kat yü rü yüş ba şa rı lı yor. - Yo rul ma yı his se di yor mu su nuz?- Be nim ruh sal, dü şün me ve ya şa ma du ru mum de ği şik tir. - Ona bi raz son ra ge le lim.- O nok ta yı sağ la mış du rum da yım, di yo rum. - İs ter se niz ge nel de ğer len dir me yi şim di ya pıp bi ti re lim mi?

Yok sa bu nu son ra ya mı bı ra ka lım?

144

- Geç miş ve gün cel du ru ma iliş kin de ğer len dir me yi böy le ce yap -tık. Bun la rı to par la ma yı son ra dan kap sam lı ge liş tir mek ge re ke cek tir.

- Ta bii. Ya ni böy le bir to par la ma da ha iyi ola cak. Şim di birde ğer len dir me da ha yap mak is ti yo rum. Ya ni şim di şöy le bak tı -ğı mız da du rum na sıl dır? Onun için ben, yal nız böl ge de ki du ru -mu, böl ge de ki güç le ri göz den ge çir dim, sü per güç ler de ki den ge -yi göz den ge çir dim...

- Evet.- Türkiye'deki du ru ma, so run la ra bak tık. Onun için ben di -

yor dum ha ni, o kı lı cın üze rin de yü rü mek ve ya ipin üze rin deyü rü mek...

- Çok po li tik bir şey dir. - Za man za man dü şün dü ğü nüz olu yor mu, “ya hu ba şa ra mı -

yo ruz” di ye?- Yok, o duy gu içi ne gir me dim. - Hiç gir me di niz mi?- Ha yır.- Hiç mi?- Ba şa ra ma ma yol la rı na gir me dik. Ya ni cid di bir yıl gın lık ya şa -

ma dık. Du rum da ha de ği şik tir. Bu en gel ler böy le ken di ni da yat tık -ça, bi la kis bir ce lal len me ge li şir. O say dı ğı nız en gel ler, me se la “dış -tan” di yor su nuz, “si zi yal nız lı ğa mah kum eden şey ler var.” Bun la ratep kim, ke sin lik le ken dim de bir bü yük lü ğü, bir yi ğit li ği ser gi le mekolu yor. Sa nı yo rum ayak ta kal ma yı be cer dik. Bi raz bu nu şe ye borç -lu yuz, yok sa tek yön lü ka lır. Bu za yıf lık nok ta la rı, bi raz üze ri ne yü -rü me ye yol açı yor. Özel lik le TC'nin bu ko nu da ki po li ti ka la rı, da hade ği şik yol ve yön tem le re ulaş ma mı zı ya ra tı yor. Şim di son tah lil deger çek ten şu ra ya in dir ge ne bi lir: Ge rek iç ve ge rek se dış en gel ler,ra hat sız lık lar ne ka dar an lam sız bi çim le re bü rü nür se, ki şi de ki bü yü -me de, bü yük mü ca de le de ora dan do ğar, or ta ya çı kar. Ge li şen iş tebun lar dır. Şu son yıl lar da ki mu az zam da yat ma lar, iç ten ve dış tange len en gel le me ler, ben de de çok güç lü bir di ren me ya pı sı ve im ka -nı nı or ta ya çı kar dı. Ben bu nun de vam ede ce ği ni bi li yo rum. Fa katkar şı lık ve re bil dim ve de ve re bi li yo rum.

- Ka ram sar lı ğa hiç düş me di niz mi?

145

- Yok. Kar şı lık ver me ola yı nı ya ra ta bil dik. Öy le bı rak ma ol ma dı.Ha ni şöy le bir şey var dır: San ki hiç öl me ye cek mi şim gi bi ge niş dü -şün me, ya rın öle cek mi şim gi bi bu gü nü kur tar ma. Hiç öl me mek leya rın öl mek duy gu su ta ma men iç içe. Her gün, ya rın her şey bi te -cek miş gi bi ça lı şı yo rum. Bü tün ted bir li li ğim de bu var dır. Ya rın sonola bi lir, fa kat hiç öl me mek du ru mu da var. Zor bir olay ya ni...

Erme�ni�olgu�su�inkar�edi�le�mez

- Er me ni ola yı na na sıl ba kı yor su nuz?- Ço ğun lu ğu dün ya nın çe şit li ül ke le rin de da ğı nık ya şı yor. Ki o

ül ke le rin de so run la rı var dır. ABD'de Er me ni ler var dır, Sov yet lerBirliği'nde Er me nis tan var dır. Bun la rın ara la rın da so run lar var dır.Bir Er me ni ol gu su in kar edi le mez. Bi li yor su nuz, Türkiye'de 1860 -'lardan iti ba ren bir Er me ni ha re ke ti de ge liş ti. Ara lık sız 1920 'lereka dar gel di ve bü yük bir tas fi yey le so nuç lan dı. Bü yük gö çert me ol -du. On lar da, bu yıl lar da ta ma men Batı'ya umut la rı nı bağ la ya rak birçö zü me git mek is te di ler. Ama çö zü me gi de me di ler. Ne den gi de me -di ler? Eğer Balkanlar'da ol sa lar dı gi der ler di. Fa kat do ğu da dır lar.Böy le bir yer de ya şı yor lar...

- Bir yer de ASALA'nın gi ri şim le ri ni iyi kar şı lı yor mu su nuz?- Ora ya gel me ye yim. Bir şey di yo rum: Er me ni le rin bu yıl lar da

ken di ha ta la rı, ya ni son de re ce ha yal ci yak la şım la rı da var dır. Amabir ha re ket tir, Os man lı İmparatorluğu'na kar şı ulu sal bir ha re ket tir.Kat li am la bi ti ri len bir şey ol du. 20. as rın ba şın da ger çek le şen birol gu dur bu.

- As lın da Kürt ler yap tı o kat li a mı. - Ama yön len di ri ci güç kim di? Ki min adı na yap tı lar? Yön len di -

ri ci güç im pa ra tor luk tu, İt ti hat ve Te rak ki yö ne ti miy di. Kürt ler bu -ra da kul la nıl dı. De dim ya, Ha mi di ye Alay la rı iki tür lü iş lev gör dü -ler. Ab dül ha mit ta ra fın dan önem li oran da Er me ni kat li a mın da kul -la nıl dı lar. Bir de Kürt ulu sal ha re ke ti nin doğ ma yı şın da ve ya bas tı rı -lı şın da kul la nıl dı lar. Bu ra da ki amaç, bir taş la bir kaç kuş vur mak tı.De di ğim gi bi, on dan son ra so run zor la tas fi ye edil di. Na sıl ki uzunsü re Kürt le rin ayak lan ma la rı bas tı rı la rak ve üze ri be ton laş tı rı la rak

146

tas fi ye edil diy se (ta bii ken di top rak la rı üze rin de ve ken di köy le rin -de bu ya pıl dı), Er me ni ler de yurt dı şı na sü rül dü ler. Ya ni so run bute mel de “çö züm”len di ve on lar da de ği şik ül ke le re yer leş ti ler. Bu ra -da bir hak sız lı ğın ol du ğu açık tır. O za man uy gu la nan po li ti ka la rıngad dar lı ğı ve halk la rı kır dır ma te me lin de ge liş ti ği açık tır. 1970 -'lerden son ra ge liş ti ri len o ey lem le re ne di yor su nuz di ye so ru lur sa,şu nu söy le riz: Biz, o tip yön tem ler le so nu ca gi dil me si ni çö züm ola -rak gör mü yo uz.

- Han gi yön tem ler le?- O bil di ği miz bi rey sel şid det ey lem le riy le. Ve za ten bi ze de,

PKK'ye de yap tır mak is ti yor lar dı. Ama biz öy le yap ma dık. EğerPKK bi rey sel şid de ti esas al mak is te sey di, o tip ey lem le ri çok ya pa -bi lir di. Ama dik kat edi lir se, şim di ye ka dar böy le bi rey sel şid det ey -lem le ri miz yok tur. Dı şa rı da bi zi “te rö rist tir” di ye dam ga la mak is te -yen le rin ge rek çe si şu dur: “İş te ken di le rin den ay rı lan la rı vu ru yor lar,bil mem ajan pro vo ka tör dür di ye vu ru yor lar.” Biz de her za man şu -nu söy le dik: Or ta da bir nef si sa vun ma du ru mu var dır. Bi zi tas fi yeet mek is te yen le re, ne re de olur sa ol sun (bu do ğu da da olur, ba tı da daolur) bu nu ya pa rız. Fa kat ör ne ğin TC'nin men sup la rı na kar şı, böy lesis tem li ve gi de rek ge li şen bir şid det an la yı şı biz de pek re vaç bul -ma mış tır. Dik kat edi lir se, gü cü müz çok çok bü yük ol du ğu hal de, bubiz de bir eği lim ola rak ge liş mi yor. Ya ni şu nu de mek is ti yo rum: Biz,öy le yurt dı şın da mü ca de le yi son de re ce sa kın ca lı yol la ra ka na li zeede bi le cek gi ri şim le ri ra hat lık la kar şı la mı yo ruz. Bi zim yak la şı mı -mız böy le ol du. Ken di so run la rı mı zı or ta ya çı kar mak için bu yol larfaz la tu tar lı gel mi yor. Ya ni ken di ger çe ği mi zi sa vun ma, o ko nu daba zı çağ rı şım lar yap tır ma hak kı da ola bi lir. Bu ko nu da doğ ru yol -lar la mü ca de le et mek uy gun dur, dost luk ge liş tir mek uy gun dur. Yi neyurt dı şın da in san kar deş çe iliş ki ler için de ola bi lir. Ama di ğer yön -tem le sa de ce şo ve nizm güç le nir.

- Ya ni ASALA'nın gi ri şim le ri ni olum suz kar şı lı yor su nuz?- Mü ca de le ye za rar ve rir. Bu bi çim de Er me ni hal kı nın da önem li

oran da ona yı nı al ma sı zor dur. Ve ger çek ten so nuç ver me yen şey ler -dir. Bu te mel de iliş ki le ri miz...

- Hiç bir iliş ki niz ol ma dı mı?

147

- Ba zı iliş ki le ri miz her kes le ol du, onu be lirt tim za ten. İliş ki le ri -miz sa yı sız güç ler le ol du. İliş ki ler olur, ama bun la rın ne ka dar ge -liş kin ol du ğu ve ne ka dar so nuç al dı ğı önem li dir. Bu iliş ki de so nuçver me yen ve ge liş me yen bir iliş ki dir. Ne de ni de bu an lat tı ğı mızçer çe ve de.

- Bit ti mi ASA LA sö zü?- Bi le mi yo rum.- Pe ki ay nı yer le ri niz de gö zü var Er me ni le rin, ona ne di yor -

su nuz?- Ona da faz la şey bul mak is te mi yo rum. Ör ne ğin, bu ra sı

Türkiye'nin mi dir, Kürdistan'ın mı dır, Ermenistan'ın mı dır? Böy lekav ram lar üze rin de dur mak ba na faz la ger çek çi gel mi yor. Biz, dev -rim ola yıy la uğ ra şı yo ruz. Dev rim ola yı nı, öy le ka rış ka rış top rakme se le si ola rak gör mek, ba na pek ger çek çi gel mi yor. Bu gün de der -ler me se la Kürdistan'ın sı nır la rı ne re den ge çi yor? Şim di şu du rum -da acil li yet ka za nan bir hu sus mu bu? Er me ni ler var sa git sin ler,doğ ru yol da mü ca de le et sin ler. Bi zim saf la rı mız da Er me ni si de,Ara bı da var, çe şit li ulus lar dan ve hem de çok ile ri dü zey de in sanvar. Bir sü rü Türk ar ka daş la rı mız da var. Yi ne PKK'nin do ğu şuönem li oran da Ankara'da, ya ni Türkiye'nin ge li şen sos yal ya pı sın daor ta ya çı kan bir ge liş me dir. Bu bi le, onun sos yal ka rak te ri nin öy ledar ve sa de ce bir top rak par ça sı nı kur tar ma ol ma dı ğı nı gös te rir.Top ra ğı kur tar mak tan zi ya de, biz öz gür top rak par ça sı is ti yo ruz.Öz gür top rak par ça sı de mek, onun üze rin de öz gür ce ya şa mak ve di -li, kül tü rü, eko no mi yi ge liş tir mek de mek tir. Baş ka halk lar la eşit likte me lin de olur sa, bu en iyi si dir. Ya ni var sa Er me ni hal kı ve ken di le -ri ne çe şit li ge rek çe ler bu la rak mü ca de le et me gü cü nü de gös te ri yor -lar sa, biz on la ra mü ca de le im ka nı nı ta nı rız. Türkiye'de, İstanbul'dada var lar. Bun la rın ken di so run la rı nı or ta ya koy ma gü cü nü gös ter -me le ri ge re kir.

- Hiç ko a lis yo na git me di niz mi? Ya ni Er me ni, Kürt ve Kıb -rıs lı Rum ko a lis yo nu hiç bir za man ol ma dı mı?

- Yok. Öy le bir şey ol ma dı. Hep si nin yan ya na gel me si ol ma dı. - Yok, si ya si yön den di yo rum.- Ha yır.

148

- Si ya si plat form lar da da gel me di niz mi?- Ben öy le bir şe ye ta nık ol ma dım. Ken di ön der li ğim al tın da

böy le bir şe ye ta nık ol ma dım. - Yu na nis tan des tek ver di mi si ze?- Ha yır. Sa nı yo rum Yu na nis tan, si zin ga ze te bü ro su na ne ka dar

ver diy se, bi ze onun ka dar da ver me miş tir. Bun dan ke sin emin ola -bi lir si niz.

- Ama ora da na sıl, top lan tı lar yap tı ğı mız da?..- Ama si zin ça lış ma öz gür lü ğü nüz çok da ha faz la. Yu nan yar dı -

mı, Kıb rıs-Rum ke si mi yar dı mı çok abart ma lı.

Aile�miz�zor�be�la�idare�eden�bir�emek�çi�aile�siy�di

- Din dar bir in san mı sı nız? Allah'a ina nır mı sı nız?- Şim di, Al lah, din dar lık, ma ter ya lizm, bun lar kav ram lar dır.

Açım lan ma ya ih ti ya cı var bu kav ram la rın. Tür ki ye ne ka dar is lam?Türkiye'nn is lam lı ğı nı an lat tım bi raz.

- Me se la na maz kı lı yor mu su nuz?- Yok.- Genç li ği niz de na maz kı lan bir in san sı nız ama?- Az çok il ko kul sı ra la rın da, o dö nem de var. Ya ni her Kür dis tan

köy lü sün de di ni duy gu lar, ilk dü şün sel- inanç sü re ci ola rak ge liş ti ri -lir. Her top lum da “bi raz iyi ço cuk ol ma” de nen böy le bir sü reç var.Be nim de böy le bir dö ne mim var. Di ni bi linç, o za man bir inanç tır,çev re de ken di ne ha kim ol ma ya, in san ol ma ya bir ör nek teş kil et ti ğiiçin dir.

- Bu gün tan rı ya ina nı yor mu su nuz siz?- Şim di bu na ger çek çi ce vap ve ri yo rum. Tan rı dan da öte ye, me -

se le le rin te mel kav ram la rı na iliş kin açık lık var sa, bu uy gu la ma an -la şıl mış olur. Şim di ben, bi lim sel fel se fe ye ulaş mış bi ri yim. Bil gi le -rin so nuç la rı nı der le me an la mın da bir bi linç fel se fe si var dır. Onabağ lı yım. Ya ni ona ina nı rım.

- Na sıl bir ai le den gel di niz? Ço cuk lu ğu nu zun bir ke si ti ni kı -sa ca an la tır mı sı nız? Ya ni han gi çev re den gel di ği ni zi vb.

- Ai le nin en önem li özel li ği, son de re ce oto ri te si nin kı rıl mış ol -

149

ma sı, bü yük ve an lam sız çe liş ki le rin var ol ma sıy dı. Siz şim di ba zenrö por taj ya pı yor su nuz, ne an la tı yor lar? Ga ze te ye man şet...

- Haa, onu so ra cak tım. - Bi ri si da ha bah set ti de. Ger çek ten ba na sor ma lı sı nız. Ken di mi

bil dim bi le li ai le için de kav ga, şid det li hu zur suz luk var. Bu önem li.Ai le de ka tı ba ba oto ri te si faz la ge liş me im ka nı nı bu la ma dı. An ne -min kav ga cı lı ğı, oto ri te ta nı ma ma du ru mu faz lay dı ve ba ba mı ge ri -le ti yor du. Si lik bir du ru ma ge tir miş ti. Ya ni o da di ra yet gös te re mi -yor du. Sa nı yo rum ki, bu çe liş ki ler den et ki len me ve ya rar lan ma şe -yim bi raz ora dan ge li yor. İki si bir bi ri ni den ge le me ye ça lı şı yor du vehat ta kıs men bir den ge un su ru ola rak bi ze yak laş ma du rum la rı var -dı. Ya ni üçün cü bir kuv vet ola rak...

- Si zi yan la rı na mı al mak is ti yor lar dı?- Ya ni hak ver dir me. Bu na yö ne lik be nim bir yak la şı mım var dı.

Za man za man ba ba mın di ra yet siz li ğin den, ana mın da or ta ma denkgel me yen ve ai le re i si ni bi le yer le bir eden, ba ğı rıp ça ğı ran, onu hi -çe sa yan tu tu mun dan hoş lan mı yor dum. Ve sa nı yo rum ora da çokböy le çö zül müş bir ai le yi...

- Kaç kar deş si niz? Ne re de doğ muş lar?- Ye di kar de şiz. Ur fa-Hal fe ti, Ömer li kö yü.- Bu gün an ne ni zin de meç le ri ni na sıl kar şı lı yor su nuz?- On lar tu tar sız dır. San mı yo rum öy le de meç ler ver sin. O şey le ri

öy le kim ya pı yor sa ar tık. Za ten ai le tam o za man dan be ri...- Ne za man ter ket ti niz? Ya ni ne za man dan be ri gör mü yor su -

nuz?- Za ten il ko ku lu oku du ğum köy, Türk çe ko nu şu lan ve es ki Er me -

ni le rin kal dı ğı yer di. Fa kat Er me ni ler gö çer til miş, kal ma mış, son ra -dan is lam laş mış ve Türk leş miş ler. Beş yıl o köy de oku dum. Hergün bir sa at git, bir sa at gel. Tam beş yıl böy le. De dim ya, ora da 3-4Türk, 3-4 de Kürt kö yü var. Er ken den bir kim lik so ru nu çık tı.

- Ne za man çık tı?- İl ko kul dan iti ba ren. Türk kö yü di yo rum, Türk çe ko nu şu yor lar.

Biz de de Kürt çe ko nu şu lu yor. Ai le ye o za man dan be ri, “biz ne yiz,Kürt ne dir, Türk ne dir?” di ye so ru yo ruz. Türk di li var, okul da Türk -çe oku yor ve öğ re ni yo ruz. Fa kat Kürt ler kim dir? Bu so ru yu uzun

150

za man dan be ri dü şü nü yo rum. Yi ne o yıl lar da bi le öğ ret men ler, ke -sin sen ka za nır sın, di yor lar dı. Ha len bel ki ha yat ta dır, be nim bir ho -cam var dı, Ço rum luy du. Ha la is mi ez be rim de.

- Meh met Mey dan taş.- Evet. Şim di emek li dir. Son ra dan duy du ğu ma gö re, “iyi yap ma -

dı” bi çi min de bir şey ler söy le miş. Ama.- Kar deş le ri niz hiç si zin gi bi ha re ket et ti ler mi? Yok sa...- Bir kar de şim ha re ke tin saf la rın da dır. İs mi Os man. Di ğer le ri...

bi ri tam bir köy lü dür, bir za val lı dır...- Ba ba nız ne iş ya pı yor du?- Çift çiy di.- Ya ni na sıl bir ai ley di niz? Or ta hal li, fa kir...- Şu nu söy le ye yim: Me se la ben or ta o kul sı ra la rın day ken bir kaç

yıl Adana'da ır gat lık yap tık, pa muk top la dık. Ama tar la la rı mız davar dı. Ken di tar la la rın da ça lı şan, zor be la ida re eden bir emek çi ai le.

- Ba ba nız ne za man ve fat et ti?- 1976'da.- Or ta o ku lu ne re de oku du nuz?- Nizip'te.- Li se yi?- Ankara'da.- Ne za man dan be ri ai le ni zi gör me di niz?- Kök lü ay rı lı şım, Nizip'e gi di şim le olu yor. Ya ni 13 ya şın dan

son ra. - Tam do ğum ta ri hi niz ne dir?- Bir dü zelt me var dır. 1947 'den 1949'a yap tı rıl mış. Nü fus ta ön ce

1947 ya zı lı dır, son ra 1949. Sa nı yo rum, okul için ya pıl mış bu. - Ke sin gü nü ne dir?- Li se ye kay dol mak için tas hih ge re ki yor du. Yaş kü çült tük. Ke -

sin do ğum ta ri him 1948 ola bi lir. - Öy le, ya ni bil mi yor su nuz ke sin ta ri hi?- 1947-48-49...- Hiç unut ma dı ğı nız ço cuk luk anı nız var mı?- Me se la kav ga cı lık. Köy ye rin de kav ga var. Kav ga da ana ta ra fı -

mız bi zi ke sin şe ye iti yor du. Ya ni “kim si ze to kat vur muş sa, sen de

151

mut la ka in ti ka mı nı ala cak sın. Al maz san ek mek yok.”- ...- Ke sin, hep he sap alı nı yor du. Ke sin hep öy le. Bi ze zor gel me si -

ne rağ men, öy le yap maz san id dia et me ye cek sin.- Kav ga cı mıy dı nız?- De ğil dim. Fa kat o bas kı da var dı. “Sen faz la ai le nin na mu su nu

dü şün mü yor sun, da yak yi yor sun, kar şı lık ver mi yor sun” di yor lar dı.Sü rek li böy le bir şey ya ra tı yor lar dı: “Böy le ev lat ol maz.” Ke sin be -ni köy ye rin de kav ga ya ha zır la ma ola yı var dı. “Na mu su nu kur ta ra -cak sın, düş man la rı mız var, bü yür sen ke sin on la rı çe vi re cek sin” de -ni yor du. Ben de bu, baş tan be ri bü yük bir en di şe ya rat tı. Şim di be ni,mut la ka in ti kam al ma ya ha zır lı yor lar dı. Ben, “na sıl ya pa ca ğım” di -yor dum. Çe kin gen ola rak bir kav ga ya gi ri yor dum, teh li ke li, ka fa-göz kı rı lı yor du. Ha la ha tır lı yo rum, ba zen na sıl taş ye di ği mi. “Da habü yük kav ga la ra ben na sıl gi re ce ğim?” Da ha ço cuk ken...

- Hiç si lah at ma dı nız mı? Ta şı ma dı nız mı?- Yok.- Hiç ta şı ma dı nız mı?- Yok.- Ne dir, siz ce si lah kö tü bir şey mi?- Si la ha bu ka dar de ğer ver me dim. Bu si lah la iş le rin hal le di le ce -

ği ne baş tan be ri faz la inan ma dım. - Ha la ina na mı yor mu su nuz?- De dim ya, ken dim eli mi faz la bu laş tır ma mı şım. Bir tek nik ola -

rak...- Kul la nı yor su nuz. - Bir tek nik tir, ba zı iş ler için baş vu ru la bi lir. Onu te mel çö züm le -

yi ci gör mek ay rı dır. Der ler ya, Kürt ler si la ha sev da lı dır, böy le ta -par lar, şöy le ta par lar, hat ta her şey le ri si lah tır. Ya ni bu tip kav ram larvar dır. Ta bii bun lar be nim dü şün ce me uy mu yor. Be nim ço cuk keneği li mim, da ha çok yü ce inanç tay dı. Me se la, is lam lık na sıl doğ du?Hz. Ali na sıl cenk et ti? O za man Kuran'ın ayet le ri ni epey ce ez ber le -dim. 33. su re ye ka dar ez ber le di ği mi ha tır lı yo rum.

- Ha la ha tır lı yor mu su nuz?- Hiç bir ta ne si ni ha tır la mı yo rum, unut tum. Gi de rek böy le bu din

152

ko nu sun da ge liş tik. Yü cel me ola yı na gir dik. Ha tır lı yo rum bir anı -mı: Köy ima mı der di, “Sen bu hız la de vam eder sen bu işe, uçar sın.”Ha la ha tı rım da dır.

- Uç muş sa yı lır sı nız, ama baş ka ta raf tan.- Baş ka bir bi çim de. İl ginç! De dim ya, öğ ret men le rin be nim üze -

rim de ki et ki si çok tu. İsa bet li mi, an lam lı mı? O söz ha la ak lım da.Bir işe ya pı şır ken tam ya pı şır sın.

- Şim di si ze ba kı yo rum da, or ta ya çı kan gö rün tü, fa na tik birKürt çü ol ma dı ğı nız dır. Ço cuk lu ğu nuz da ol sun, okul da ol sun.

- Yok, ala ka sı yok.- Ya ni...- Ben, fa na tik ol mak şu ra da kal sın, Kürt le rin Kürt ol du ğu ka dar

Kürt ka bul edil me si nin ge re ği ne ina nı yor dum. Bir de ha ki kat ola rakde ğer ve ri yo rum. Ke sin lik le Kürt lü ğe bir üs tün lük, ken di ne sev da -lan ma yok tur. Ya ni Kürt ler Kürt ol du ğu ka dar bir ger çek tir. Şu nu dasöy le ye bi li rim: Ya ni bir ger çe ğe say gı lı olun du ğu ka dar bu na dasay gı lı olun ma lı dır. Bir de fa ger çe ğe say gı ol ma lı dır. Kürt ler de birger çek ol du ğu na gö re, ona da say gı lı olun ma lı dır. Sı nı rı bu dur.Bun da ha ki ka te bağ lı ol ma du ru mu çok. Bi zim o za man ki en bü yükara yış la rı mız dan bi ri de, ha ki kat aş kı di ye ge liş ti ri len kav ram lar dı.Ha ki kat aş kı! İş te dö ne min en gü zi de ol gu la rı ney se, o ha ki kat tır. Oza man top lum için de en yü ce olay din di. Son ra oku ma ola yı çık tı.Yük sel me nin mer di ven le riy di, biz de git tik oku la. Bir öğ ret menvar dı, ba sit bir öğ ret men, ta nı yor du bi zi. Bi zi evi ne, hat ta ken dikah val tı sı na da vet edi yor du. Bi raz yu mur ta, yo ğurt gö tü rü yor duk.Ha len ha tır lı yo rum, ona si til le bir kaç de fa yo ğurt gö tür düm. Ta biiöğ ret men mem nun olu yor du. Ha len de ta nır ve bu anı sıy la bi lir. Ya -ni adım ya yıl dı ğı için de ğil de, bu anı ne de niy le unut maz.

- Or ta ve li se dö ne min de ve ya her han gi bir dö nem de bu gün -kü ko nu mu nu za ge le bi le ce ği ni zi hiç dü şün dü nüz mü?

- Çok ga rip bir ta kım şey le rin or ta ya çık tı ğı nı ha tır lı yo rum. Ken dioyun ar ka daş la rı ma öy le rol ler da ğı tı yor dum. Me se la bu rol de, ko -mu tan la rı ve ben ze ri şey le riy le bir Türk as ker lik sis te mi var ya,onun se nar yo su nu bi raz ge liş ti ri yor dum. Sen ha va kuv vet le rin de sin,sen bil mem ka ra kuv vet le rin de sin, iş te böy le şey ler...

153

- Ge nel kur may baş ka nı mı ol du nuz?- Bil mi yo rum, öy le bir ay rım yap tık. - Han gi yaş lar da?- Çok genç. İl ko kul dö nem le rin de.- Ya ni bir li der lik ye ri niz mi var dı?- Böy le bir rol da ğıt ma yo lu na git mi şiz. Fa kat il ko kul çağ la rı, sa -

nı yo rum o ka dar ile ri bir şey de ğil. Yal nız son ra dan bu ge liş ti, or ta -o kul dan son ra bu as ker lik aş kı ge liş ti. As ke ri li se ye git mek şid det libir tut ku ha li ne gel di.

- Ni ye gi de me di niz?- Te mel ter ci him ona doğ ru yö nel di. İş te bu yaş me se le si çık tı.

Hat ta tas hih ol du ğu için ka bul edil me di. Bi raz da ha kü çük ol say -dım, git me ih ti ma lim var dı. Ve çok öf ke duy dum, ni ye ya şım tut -mu yor di ye. Şim di on da ba zı şey le ri gö rü yor dum. As ker ba na çe ki -ci gel di. Şid det li bir is tek ti bu. İş te onun ye ri ne, da ha son raTürkiye'nin bü yük kent is te ği ol du. Bü yük kent çe ki ciy di, mes lekoku lu nun an la mı nı bi le mi yor dum o za man. Ora ya gi diş te An ka raol ma pa yı her hal de rol oy na dı.

- Ya ni her şe yi An ka ra de ğiş tir di.- Ya ni o oku lu ter cih et mem de Ankara'nın pa yı var. Oku lun

Ankara'da ol ma sı nın pa yı var. Önem li ta bii. Ya ni An ka ra ger çe ğiy leta nış ma mız çok önem liy di. Bir anım var yi ne. Öğ ret men ler den birta ne siy le ilk de fa oto büs te kar şı laş ma mız ol du. O da Ankara'ya gi -di yor, hem de ilk de fa...

- İs ter se niz ko nu yu bi raz çe şit len di re lim. Siz ev li mi si niz?- Bu so ru yu böy le sor mak de ğil de, bu mev cut du ru mu na sıl de -

ğer len di ri yor su nuz di ye so ru la bi lir. Çün kü ba sın da ya zı lı yor, bil -mem kav ga edi li yor vs. di ye. Be nim bu de ne yi mim de, ev li mi sinde ğil mi sin den zi ya de bir olay ya şan dı. Bu ola yın için de ke sin si ya -sal ve sı nıf sal ol gu la rın et ki le ri var.

- Ha yır, si zin ağ zı nı zı ara ma gi bi fi lan de ğil. Ya şa mı nı zınaçık lık ka zan ma sı için sor dum.

- Ya ni ben, bir ba yan la iliş ki du ru mun da, ke sin lik le onun tüm birdün ya sı var dır di ye dü şü nü rüm. Onun bu dün ya sıy la ve ya bek len ti -le riy le ken di dün yam ara sın da bir yı ğın şey or ta ya çı kar. Ya ni böy le

154

iliş ki ler için de güç lü er kek ol mak ere ği çı kar. Ha ni der ler ya, hergüç lü er ke ğin ar ka sın da na sıl böy le ka dın var dır. Ben hep ter si nidü şü nü rüm. Bu ba na bir za yıf lı ğı ha tır la tır. Böy le er ke ği er kek ola -rak ka bul et mem.

- Ya ni öy le bir ka dın ih ti ya cı nız yok. - Şim di bir ka dı na da ya nan bir er kek ola yı nı ben ken di me ya kış -

tır mam. Bu ra da ka dı nın da er ke ğin de düş kün lü ğü nü gö rü yo rum.Bun da da mu az zam bir eşit siz lik, se vi ye siz lik gö rü yo rum. Ka dınni ye ar ka dan bir er ke ği yö net sin de ken di si ön de ol ma sın? Ni ye hepar ka da ona hiz met çi lik ya pı yor? Bu nu faz la iti bar lı gö re mem. Birer kek ni ye bu nu ka bul edi yor, böy le düş kün ce bir iliş ki ye da ya na -rak ken di si ni yük selt mek is ti yor? Onun için iliş ki ler de say gın lı ğave eşit li ğe ulaş mak is ti yo ruz. Bü yük bir prob lem ta bii. Bu ko nu daya tam ula şı rız, ya ula şa ma yız. Fa kat böy le bir du rum var. Yi ne deör gü te epey ka dın çe ki yo ruz. Epey il gi ko nu su olu yor, var epey ce.Kürdistan'da hiç kim se nin ba şa ra ma dı ğı ka dar ka dın da çe ki yo ruz.

Bi li yor su nuz, bu te mel de ta rih te sul tan lık, ha ne dan lık ku rul muş -tur. Pey gam be rin on bir ta ne eşi, bir o ka dar da ca ri ye si var dır. Şim -di önem li dir bu. Bir ik ti da ra gel me ola yı, ka dın ko nu sun da sı nır sızbir gü ce yol açı yor. Hat ta sa nı yo rum o Mer va ni Kürt Devleti'nde biremir var dır, 365 ta ne ka rı sı var. Şim di bun lar, bir ik ti dar ola yı nınüst ten ve ya güç ten kay nak la nan bas kı cı bir olu şu mu dur. Bun lar çö -züm de ğil dir. Güç sa hi bi ol muş tur, ar dın dan bu nu böy le ke sin leş tir -miş tir. Ba tı bu ko nu da da ha de ği şik bir yer de dir. O da da ha de ği şikbir bi çim de...

- Evet ama ne olur sa ol sun yi ne de...- Ama bak, ka dın hak la rı so ru nu, bil mem şu bu de ni li yor, de ğil

mi? Ha len can lı bir so run bu. So ru nun mev cu di ye ti iş te böy le dir.Be nim ya şa mım da cid di bir prob lem ol du.

- Ço cu ğu nuz var mı?- Yok. Ben bu tip şey ler içi ne gir me dim. Ya ni bu ne den le öy le

du rum lar içi ne gir me yi de ge rek li gör me dim.- Ha yır, ya ni bir ço cuk sa hi bi ol mak o ka dar kö tü bir şey de -

ğil.- De ğil dir. “Kö tü dür” de mi yo rum. Me se la siz ço cuk di yor su nuz

155

da, be nim ak lı ma şu gel di: Ar ka daş la ra hep, bi zim top lu luk ta en bü -yük adam ve en bü yük ev lat lar ola bi lir, di yo rum. Bir şey da ha di yo -rum. Ben si zin ço cuk ye tiş tir me ni zi hor gör mü yo rum, ke sin böy lebir şe yim yok, fa kat ken di si bir ço cuk du ru mun da olan bir hal kı bü -yüt mek ger çek ten da ha cid di, da ha ger çek çi ve da ha bü yük bir şeyolur.

- Ya ni siz, ço cuk gi bi gör dü nüz bu hal kı...- Ba na in san lar had din den faz la ço cuk gi bi ge li yor. Ço cuk la rın

ço cuk do ğur ma sı da bi raz ba na ba sit ge li yor. Ya ni de dim ya, sa hi cidü zey de ço cuk bü yüt mek bi raz bü yük me se le. Fa kat biz de ki ba sitge li yor.

- Genç li ği niz de de hep böy le miy di niz?- Ke sin lik le o za man da hep böy ley dim. Me se la o za man ana ma

söy le di ğim bir söz var dı. Da ha on ya şım da ya var dım ya yok tum.İki de bir şöy le di yor du: “Biz se ni bü yüt tük, se ni şöy le bes le dik” vs.Ya ni o te mel de kont rol kur mak is ti yor du, ana lık hak la rın dan demvu ra rak. Ha la ha tır lı yo rum, o za man ana ma şu nu de dim: “Bak ta vu -ğu gö rü yor mu sun, civ ci vi ön ce ge li yor, ta vuk la va bo yu ka rış tı rı -yor, ona su içi ri yor, ta ne ye di ri yor.” Şu nun için söy lü yo rum: Ya nibu ko nu da da o za man dan tep kim var dı. Ba na “üze rin de hak kım,hu ku kum, ege men li ğim var” ola yı nı da yat mak is ti yor du. Bun danhoş lan mı yor dum. “Fi lan ke sin yi ğit oğ lu, fi lan ke sin ha yır lı oğ lu”laf la rı da ho şu ma git mi yor du. Çün kü o za man her kes bu tip şey lersöy lü yor du ve bun lar ba na hep ba sit gel di. Bu tür şey ler den sı kı lı -yo rum ve kaç mak is ti yo rum. Ama ay nı za man da da di yo rum ki, bu -ra da iyi bir ev lat ol ma ya da ça lı şı yo ruz.

- Ha yır, be nim üs tün de dur du ğum nok ta, ha ni in san de di ği -niz za man ka dın bir un sur dur, ya ni bu nu bir lik te ya pa maz sa...

- Bi li yo rum. Bu tür şey le ri bi li yo rum ben. Siz, Türk Harp Oku -lun da da özel lik le o sü re cin na sıl ya şan dı ğı na ki ta bı nız da yer ver -miş si niz. “Em ret Ko mu ta nım”da, de ğil mi?

- Evet.- Ka dın on la rın ya şa mın da ba ya ğı önem li bir olay olu yor. Siz

ora da çö zü me da ha tam ola rak gi de bi lir di niz. On la rın ka dın an la -yış la rı, ka dın ara yış la rı üze ri ne...

156

- Pe ki bu nun dı şın da, me se la çi çek sev gi niz var mı? Kuş sev -gi niz var mı? Ho bi niz var mı? Me se la boş za ma nı nız da çi çekye tiş ti rir mi si niz? Ne dir bu şey le ri niz?

- Ho bi de ğil de, o kuş...- Tut kun lu ğu nuz mu var?- Ta bii, me se la ba zı kuş la rı...- Kuş tu tar mıy dı nız?- Kü çük ken en iyi kuş tu tan ben dim.- Sak la yıp ye tiş tir mek için?- Ha yır ha yır, dağ da tu zak lar ku rar dık.- Haa, vu ru yor du nuz.- Eti ni yer dik. Ben o za man epey tu zak kur dum ve çok gü zel ce -

bi mi dol du ru yor dum. - Ben da ha çok o sev gi den...- Sev gi den da ha çok, o gü ver cin ler var dı, epey gü ver cin bes le -

mek is ti yor duk. Hat ta bu ko nu da çok da kin dar dık. Gü ver cin ha yır lıol ma dı ğı za man on lar la bi le epey kav ga eder bir du ru mum var dı.Gü ver cin le kav ga edi lir mi? Me se la ben et tim.

- Ya ni za ten si zin ken di ken di niz le olan kav ga nız, da ha son ragü ver cin ler le de vam edi yor.

- Gü ver cin le kav gam var dı. Sa nı rım bi zim gü ver cin gi dip baş kabir evin gü ver ci niy le eş leş ti mi ne yap tı, iyi ha tır la ya mı yo rum. Git -tim onu tut tum, yol dum, ka nat la rı nı çı rıl çıp lak yap tım. Gü ver ci ninha ta sı nı bi le af fet me dim.

- Çok po zi tif bir in san sı nız. Si ze ait olan şe yin siz de kal ma sı nıda ha iyi gö rü yor su nuz, pay laş mak is te mi yor su nuz.

- Ha yır, ba na gö re gü ver cin ora da iyi ha re ket et me di.- Her iyi ha re ket et me ye ni yo lu yor mu su nuz?- Ha yır. Ama öy le yap tım, öy le bir ko la yı var dı. Bir de kö pe ği -

miz var dı. O za man ev de he pi miz de ğer ve rir, iyi bes ler dik. Birbak tım ki, baş ka sı nın ba ğım lı lı ğı için de dir. Hay ret et tim. Bu kö pekgi dip be ni al dat tı di ye. Ya ni bir şey ler alır, yer içer, on dan son rafırt!.. Bu ise be nim en il let ol du ğum şey. Ha len ha tı rım da, bak tımkom şu mun evi ne git ti, öy le bir giz len dim, “ya hu bu na bu ka darbak tık, o ka dar de ğer ver dik, fa kat ken di si bu il gi mi zi o ka dar kö tü -

157

ye kul lan dı” di ye dü şü nü yor dum. Ta bii ka pı dan çı kar ken iyi birvur dum. Bu ko nu da söy le mek is te di ğim şey bu dur.

- Vu ru lur mu?- Taş vu rur dum, sa da kat siz lik ya pın ca. Ha len ha tı rım da, bu nu be -

lir te bi li rim.- Sa da kat siz li ğe ge le mi yor su nuz?- Ha yır, ge le mi yo rum. Çok zor la nı yo rum. - Bu ko nu da hoş gö rü nüz yok.- Yok. Sa da kat siz bi ri ol du mu, bit miş de mek tir.

Dev�let�affet�se�de�biz�affet�me�yiz

- Şim di bir baş ka ko nu ya ge çe lim. Siz bu ra dan hiç çık tı nızmı? Ya ni 1979 'dan bu ya na böl ge den ay rıl dı nız mı?

- Yer de ği şik li ği ya pıl dı. - Ya ni ül ke de ği şik li ği ya par mı sı nız? Ha ni Su ri ye, Lüb nan,

İran, Irak'tan bah set ti niz. Ben bu nu böl ge ola rak ele alı yo rum.Bu nun dı şın da ne bi le yim Libya'ya git ti niz mi? Bir Avrupa'yaçık tı nız mı?

- Ta bii ta bii.- Avrupa'ya çık tı nız mı?- Az, faz la de ğil. Onu da is te dim, ama iş te de di ğim gi bi ol ma dı.

Şu nu da be lir te bi li rim: Doğu'ya da Batı'ya da gi de bi lir dim. Bu du -rum da faz la en gel yok tu. Ama de di ğim gi bi ol mu yor, do lay lı yol daba na ters ge li yor. Hat ta böy le im kan da ta nı ya bi lir ler: Git, faz la seset mi yo ruz.

- Hiç Avrupa'ya çık ma dı nız mı?- Es ki den bir de ne mem ol du.- Almanya'ya mı git ti niz?- O yer le re, ba zen iki ta ra fa, di ğer le ri ne de. İş te böy le bir dir sek

te ma sı yap tık. Fa kat...- Bir şey ler ya par lar di ye hiç kork tu nuz mu?- Ger çek ten çe kin dim, hay ret! Hat ta du ru mum kri tik ti, böy le bir

ya ka lan ma du ru mu bi le çı ka bi lir di.- Ne pa sa por tuy la git ti niz?

158

- Tür ki ye pa sa por tu.- Tür ki ye pa sa por tu?- Bir skan dal olur di ye ba ya ğı çe ki ni yor dum.- Ken di adı nız la mı git ti niz?- Yok.- Sah te pa sa port la mı git ti niz?- Sah te de ğil de, bi ri si nin ye ri ne ben kul la nı yor dum.- Şey ol du mu? Ha ni bir po lis güm rü ğün den ve ya hut şey den

ge çer ken...- Yok, ol ma dı.- Kı sa mı kal dı nız?- Evet, çok kı sa kal dım. Bir...- Bir kong re ye git ti niz di ye bi li yo rum. Ya ni kong re de ğil de,

bir top lan tı.- Faz la ol ma dı. De di ğim gi bi, böy le ge niş ol ma dı. Yal nız is te sem

git me im kan la rım var. Hem Do ğu ül ke le ri ne, hem de Ba tı ül ke le ri -ne git me du ru mu için bir en gel yok.

- Ha yır, Batı'da in san ra hat sız ola bi lir de ğil mi? Ba tı ül ke le -ri ne çı kış ta ra hat sız ola bi lir.

- Ba tı is ter. Ör ne ğin bir Fran sa, bu ko nu da uy gun bi le gö rü le bi -lir di.

- En uy gun siz ce Fran sa mı, yok sa İs veç fa lan mı?- Yok, İs veç bu iş le rin üze ri ne gi de me di, epey ucuz po li ti ka yap -

mak is te di. Gi di le bi lir, bir Fran sa, Avus tur ya, Al man ya...- Ya ni bir sa kın ca sı yok sa. Me rak et ti ğim için so ru yo rum.- Yok.- Ha ki ka ten Al man ya mıy dı?- Evet. Al man ya po li si bir şey di yor mu?- Hiç bil mi yo rum. Ya ni bu nu bil mi yo rum, her han gi bir şe kil -

de bi ri si böy le ol du mu? Me ra kım dan bir şey ler so ru yo rum.- Öy le. Ar tık na sıl ol muş sa du rum böy le dir.- Ha yır, çün kü o zor muş.- Risk li.- Ya ni şöy le dü şü nü yo rum da, çık tı ğı nız za man epey bir risk

al ma du ru mu ol mu yor mu?

159

- Öy le. Fa kat at lat tık.- Ya ka la na bi lir miy di niz?- Do na nım sız dım, ola bi lir di. - Tek ba şı nı za mı git ti niz?- He men he men.- Han gi yıl dı?- Ta rih şöy le dur sun. Git tim ama, çe kin dim yal nız. Fa kat çe kin -

di ği miz ba şı mı za gel me di. - Kaç gün kal dı nız?- Az kal dım.- Ya ni bir haf ta fi lan mı?- Sı nır lı, ya ni az bir za man kal dım. Ta bii şu nu bi li yor su nuz: Ya ni

Ber lin üze rin den do ğu-ba tı ge çiş le ri öy le çok ra hat ya pı lı yor, de ğilmi?

- Hak lı sın.- Ya ni sık sık ora dan ora ya geç! Bu şey ler o ka dar zor de ğil dir. - Türkiye'ye hiç git ti niz mi?- Sen ce git miş ola bi lir mi yim?- Ya ni im ka nı nız var. - Fa kat Türkiye'de be nim ro lü mü oy na ya bi le cek çok mü da ha le

im ka nı var. İs te di ğim gi bi biz zat ted bi ri mi alı yo rum. Be nim ak ti vi -te mi tem sil ede bi le cek mü da ha le ler çok tur.

- Ama hiç git me di niz?- Yok.- Şey için bu nu söy lü yor su nuz. Ya ni bil di ği ni zi söy le mek is -

tem yor su nuz.- Yok yok, ben öy le ucuz şey yap mak is te mem.- Ya ni git me dim di yor su nuz?- Evet.- Çün kü, za man za man Türkiye'ye gel di ği ni ze da ir söy len ti -

ler çık tı. - Evet, öy le di yor lar dı. Ba zı böy le şey ler dü şü nü le bi li yor, he li -

kop ter le ve ya baş ka şey ler le git miş ola bi lir dik. Ba zı güç ler böy letah min edi yor du. Bu adam kay bol du, aca ba ne re de? Öy le tah min ler,bek len ti ler var dı. Fa kat söy le dik le ri ger çek de ğil di.

160

- Git mek is ter mi si niz?- Na sıl?- Ya ni Türkiye'ye?- Çok giz li yol lar dan gi di le bi lir di de, her hal de Hay dar Kut lu gi bi

ol maz dı. Siz ce na sıl bir gi diş ol ma lıy dı? Ha va in dir me ha re ke ti mi?Ger çek ten onun üs tü ne, “bu an lam da yüz yı lı mı zın en bü yük da va -sı” de di ler. Yüz yı lı mı zın da va sı de ğil de, o in dir me ha re ke ti, her -hal de yüz yı lı mı zın en il ginç ha re ke ti ola bi lir. Bir ko mü nist par tisek re te ri nin böy le bir em ri va kiy le iniş yap ma sı ör ne ği var mı dır?

- Ya ni Türkiye'ye o şe kil de ba zı şey le ri ka bul et ti re me ye cek -le ri ni bil me le ri ge re kir di.

- Pe ki ni ye bu se vi ye siz lik ya pıl dı? Ben bun la rı si ze so ra ca ğım.Kar şın da ki ik ti dar na sıl dır? Ya ni bu nu bil mek ge re kir. As lın da çokbü yük kor ku ya rat tı, onun bu işi ne çok öf kem var dı.

- Ne den bu işe kız dı nız?- Bir çok şey le, de ğer le oy na ma var. Çok ha ya sız, onur suz, se vi -

ye siz bir du rum var. Bir de, bı rak ko mü niz mi, sos ya liz mi, bir ay dınonu ruy la bi le bağ daş ma ya cak bir çok olum suz lu ğu var. Çok say gı -sız. Biz, gi riş ola rak onu de ğer len dir dik.

- Siz TKP'ye çok tep ki gös te ri yor su nuz, ni ye? TKP za ma nın -da si ze des tek ver me di mi?

- Yok. Baş tan iti ba ren çok şid det li bir çe kiş me var dı.- Ni ye?- Bi zim sos ya list blok de ğer len dir me miz ve di re niş tar zı mız

onun la çok fark lı dır.- Ni ye? An la yı şı nız dan mı ile ri ge li yor?- Biz açık ça söy le dik: Alt mış yıl lık TKP pren si bi ni çok so rum lu

tu ta rız.- Onu ne re den so rum lu gö rü yor su nuz?- He men he men tü müy le TC'nin şe kil len me sin den so rum lu tu ta -

rız. De mok ra si nin...- İş bir lik çi ola rak mı gö rü yor su nuz?- Yal nız o de ğil. Yal nız TC'nin iş bir lik çi li ği bi çi min de de ğil. Yi -

ne yal nız dış güç le rin so rum lu su bir gü ruh de ğil. O, çok so rum suzbir gü ruh tur.

161

- Ha ni bir ta raf tan da siz ko mü nist ide o lo ji yi be nim se miş birin san sı nız?

- Bu nun TKP'yle ne ala ka sı var?- Ben, iş te bu nu şey yap ma ya ça lı şı yo rum. Ya ni on lar da bir

TKP, ya ni or da...- Bir de fa TKP, 1970 'lerin di re niş çi le ri ne bir sal dı rı dır. O yıl lar -

da ki ge liş me ye kar şı son de re ce sal dır gan dır ve kü für de eder. Bi -zim de o genç le rin di re ni şi ne bü yük say gı mız var. Bi zim için herbi ri si bi rer kah ra man an la mı na ge len bu de ğer le ri, kal kıp da “go şist,pro vo ka tör” gi bi ke li me ler le ni te len dir me le ri, on la rı baş tan an la ma -mı za yol aç mış tır.

- Aca ba ne den böy le söy lü yor lar? Ken di he ge mon ya la rın datut mak için mi?

- Bu çok ba riz dir.- Ken di le ri ön plan da...- As lın da on la rın yap tı ğı, bir ey le mi ge liş tir mek ve ona yi ğit çe

ön der lik et mek de ğil, var olan bir di re niş oda ğı na ön ce sız mak, son -ra da ele ge çir mek tir. Da ha son ra da ba sit amaç la rı uğ ru na har ca -mak tır. Bu ko nu da da ha çok şey ler söy le ne bi lir, da ha sert mü ca de -le ler söz ko nu su ola bi lir. TKP'ye da ya lı he sap lar kaç de fa bi zi if laset tir di. TKP tes lim ol ma ya gi der ken, “Biz PKK'ye kar şı yız” di yeres men de meç ve ri yor. Şim di kar şı ol sun. Bu nun la sö zü mo naTC'ye, bil mem şu ra ya bu ra ya şi rin gö zü ke cek. Ona gö re, bi zimüze ri miz de her tür lü oyu nu oy na mak iyi bir po li ti ka cı lık tır. Evetoy na sın! Bu ko nu da çok va him şey ler var. Bu sa ha ya uzak ol ma la -rı na rağ men, yi ne de bir sü rü olum suz luk la rı var dır. Hak lı ola rakben ile ri de bu ko nu la rı da ha da aça ca ğım. Şim di bi raz aç tık. Ya niör gü tü bö lüp par ça la ma ya ka dar her şe yi ya pı yor, hem de en ufa cıkbir say gı duy ma dan. Şim di bir adam bu nun la ne ka za nır? Be nimhar ca dı ğım emek, bu gün Kür dis tan hal kı nın, mil yon la rın dost lu -ğuy la so nuç la nır, de ğil mi? Ya ni in san lar se vi yor lar ve her şey le ri nive ri yor lar. O ise, bu na hiç me te lik ka dar bi le de ğer biç me den, hertür lü sal dı rı ve da ğıt ma yet ki si ni ken din de gö rü yor. Pe ki biz bu nunkar şı sın da ne ya pa ca ğız? “So lun tek tem sil ci si be nim, ben gi dip pa -zar lı ğa otu ra ca ğım; iş te ben bu nun te ke li ne sa hip ol du ğum için hak -

162

lı yım, ben ica zet al mı şım” di yor. Şim di bun lar ne re den çı kı yor? Ya -ni sa na bu ica ze ti kim ver miş? Ni çin ver miş?

- Şim di siz şu söy le dik le ri niz le, bir yer de Mos ko va ile olaniliş ki le ri ni zi de ay nı ke fe ye koy ma du ru mu na dü şü yor su nuz.

- Za ten te mel de bu yüz den dir, bi li yo rum. Ama o iliş ki ler de bizçok il ke li dav ran dık ve bun da ka rar lı yız.

- Mos ko va si zi des tek le me di mi? Moskova'ya kar şı çok sertde meç le ri niz ol du.

- Evet, ra hat sız et ti on la rı. - Ni çin?- Ko lay ko lay ka bul ede me ye ce ği miz ba zı olay lar var. - Me se la?- Ha re ke ti et ki siz du ru ma ge tir me ça ba la rı var dı.- Moskova'nın mı?- Ya ni di rekt ol ma sa da, en azın dan ora da sert bir ta vır ko ya ma -

dı ğı için, en azın dan olum suz luk la rı ön le me de üze ri ne dü şe ni yap -ma dı ğı için so rum lu gö rü yo ruz.

- Mos ko va si ze des tek ver mi yor mu?- Ha yır.- Hiç mi?- Des te ği, böl ge üze rin de ki et kin li ği dir. Ör ne ğin bu ra yı da ken di

tek ni ğiy le sa vu nur. Ama bu sa vun ma na sıl dır? Kar şı lık lı an laş ma larte me lin de dir. Bu ra da ki des te ği bir tek bu dur.

- Siz ne yi kas te di yor su nuz?- Ya ni ob jek tif ko nu mun dan bah se di yo rum. Na sıl ki Türk ulu sal

kur tu luş sa va şı on la rın o za man ki ko nu mun dan ob jek tif ola rak fay -da lan dı, Sov yet et ki si o za man Türk ulu sal kur tu luş sa va şı na birşey ler ver di. Bu, en azın dan o gün kü ko şul lar da bir den gey di veTür ki ye onu de ğer len dir di. Bu ra da ki de ben zer dir, an cak ta bii o ka -dar güç lü de ğil dir.

- Ya ni Sov yet ler Bir li ği si ze bir tek mad di ve ma ne vi des tekver me di mi?

- Yok, al ma dık. O ko nu da her hal de CIA'nın çok yan lış he sa bıvar. “PKK bu sa va şı na sıl yü rü tü yor” di yor, de ğil mi?

- Evet. PKK'nin bu sa va şı na sıl yü rüt tü ğü nü dü şü nen in san

163

hep ona yo rum lu yor. Bir yer de be lir li bir des tek al ma sı ge re ki -yor ki mü ca de le yi gö tü re bil sin. Fa kat siz di yor su nuz ki, me se lahiç bir Sov yet yet ki li siy le bir te ma sı mız ol ma dı.

- Fi lis tin li le rin ara sın day ken ba zı adam la rı, zi ya ret ci le ri ge li yor -du, o ka dar. Ke sin lik le böy le Sovyetler'in PKK ile, “biz gel dik si zedes tek ol ma ya, si ze böy le yar dım cı ol ma ya” bi ci min de bir iliş ki siol ma dı.

- Te ma sı nız da hi ol ma dı mı?- Çok si lik bir te mas, ya ni böy le do lay lı yol lar dan bir te mas. Ter -

cih et me dim, git me dim.- Me se la kong re de, ben de ora day dım. Kır kın cı yıl dö nüm

kong re sin de siz den bir tem sil ci yok tu.- Öy le. Yok tu ta bii. Ya ni git me dik.- Pe ki, ne yi niz on lar dan ay rı lı yor?- Her hal de tem sil ci miz var dı. O za man 16 Kasım'da git miş ler di,

de ğil mi? Te nez zül bi le et me dik.- Pe ki, bu Sov yet ler Birliği'nden ne re den ay rı lı yor su nuz?- Bü yük oran da bu TKP me se le sin den kay nak la nı yor. Ta bii TKP

de ken di ba şı na or ta ya çık mış bir olay de ğil dir. Biz, TKP'nin böy leTürkiye'ye gi dip tes lim ol ma sı nı öy le ye ni lir bir ha re ket ola rak gö -re mi yo ruz. Onun için de her tür lü ken di ba şı na buy ruk uz laş ma, tes -lim ol ma, sı nır sız düş kün lük var dır. Biz, o tu tu ma kar şı ile ri de he -sap so ra ca ğız. Dev let af fet se de, an laş sa da, biz af fet me yiz.

- Ya ni siz di yor su nuz ki, bir yer de ben Kür düm, son ra ko mü -nis tim. Son ra si zin o po li ti ka nız da?..

- Şim di ön ce Kürt son ra ko mü nist lik ten de öte ye, bi zim ki da hamü te va zi öl çü ler dir. Bi zim ko mü nist ve ya Kürt olup ol ma dı ğı mızde ğil, en azın dan ge nel hat lar da doğ ru bir eme ği miz, te mel de doğ rubir ça lış ma mız var. Biz doğ ru bir mü ca de le yü rüt tük. Hak lı ve tümgü cü müz le ken di mi zi ver di ği miz bir ça ba mız var. Ön ce bu ça ba yasay gı gös ter mek ge re kir.

- Sov yet ler bu say gı yı gös ter mi yor mu?- Yok. Biz onu gör me dik ve ya far ket me dik.- Kır gın lı ğı nız da ha çok bun dan mıy dı?- Da ha faz la sı da var. De di ğim gi bi, TKP'de eğer du yar lı lık ol say -

164

dı, bu ka dar se vi ye siz üze ri mi ze gel mez di. Bu ka dar in sa nın eme ği nibir çır pı da bo şa çı kar ta cak ma nev ra la ra gi riş mez di. Bir de utan ma -dan ha len şu nu söy lü yor: “Bil mem Apo ne re de, na sıl ya şı yor, mi li -tan lar da dağ da bil mem na sıl ya şı yor lar.” Şim di böy le “sa hip siz mi -li tan lar” ede bi ya tı var. Bun lar çok çir kin ka ra la ma lar dır. Ya ni bu bi -zim mi li tan la rı mız ger çek ten çok do ğal in san lar dır. Sa vaş çı la rı mı zınken di le ri de bi lir ki, be nim le on la rın ara sın da bir fark yok tur. Mi li -tan lar, be nim ken di le rin den kırk kat da ha faz la zor lan dı ğı mı iyi bi lir -ler. Ve bü tün ar ka daş la rı mız da, halk da bu nu bi lir. TKP ise, bu ka -dar ucuz de ğer len dir me le ri bir de baş ka sı na yap tı rı yor; KUK'a,Pêşeng'e yap tı rı yor. Her bi ri sin den bir uşak ör gü tü oluş tur muş. Şim -di ken di si di rekt sal dır mı yor. Ya ni bu me se le yi faz la aç mak is te mi -yo rum, ama ica zet ver miş olan la ra, “sal dı rın” di yor. Ya ni ben çok iyibi li yo rum ki, on la rın ağa ba ba lı ğı nı TKP ya pı yor. Bir Pêşeng'in ba -şın da dır ay nı sı. O Pêşeng bu çir kin işin içi ne şöy le gi ri yor (tes pit et -mi şiz) taa bu ra dan Avrupa'ya ka dar af yon ti ca re tiy le uğ ra şı yor.

- Siz hiç af yon şe yi...- As la. Bir tek gram bi le yok. Bi zim için bu, in san lı ğın yüz ka ra -

sı dır. Bu ko nu da bi ze kar şı çok şid det li bir ta ar ruz var. Hal bu ki on -lar bu nu son de re ce meş ru bir ka zanç kay na ğı ola rak gö rü yor lar.Hem de Kürt ha re ke ti için!

- Ya ni bu nu, Moskova'nın des tek le di ği bu grup lar ya pı yor di -yor su nuz.

- TKP.- TKP'nin des tek le di ği.- Pêşeng, KUK... Ge çen gün KUK sek re te ri ya ka lan mış tı, ga ze -

te ler de ya yın lan dı. Mus ta fa di ye bi ri, İtalya'da 80 ki lo uyuş tu ru cuy -la ya ka lan mış. Ha ke za bü tün mer kez bu işin için de, ya ka lan mış lar.Sö zü mo na on lar da ken di ni...

- Ki bu ra sı af yon tra fi ği nin mer ke zi.- Bu ra da Pêşeng var. Biz gör dük, hu dut ta İran'a, Van'a adam la rı nı

yer leş tir miş ler. Ta ma mıy la bir es rar şe be ke si ku rul muş ve bu Kürt -çü lük adı na ya pı lı yor. Var sa bir ör güt, sa nı rım için de önem li oran daTürk po lis le ri de var, on la rı da epey do yu ru yor lar. Ger çek ten böy lebir ti ca ret me ka niz ma sı nı taa Lübnan'a ka dar kur muş lar. Biz bun la rı

165

göz le ri miz le gör dük. KUK, Pêşeng vb. hep si ya pı yor. Şim di gel desay gı gös ter! Kürt ha re ke ti adı na ya pı lan bu iş le re ben na sıl say gıgös te ri rim? Çün kü göz le rim le gör düm. Di ğer yan dan sa, bi zim buka dar genç in san lar, ger çek ten kor kunç bir fe da kar lık la, aç kar nı nave ölü mü ne di re nir ken, sen bir de on la ra sal dır! Hem de böy le tat lıbir kâr pa yı olan ve sö zü mo na kral gi bi bir ya şam ge liş ti rir ken!Şim di bu nun he sa bı bel li ki çok ağır olur. Ya ni ben tu tar sam on la rı,öl mez sem, “siz bu işi na sıl yap tı nız?” di ye ce ğim.

- Pe ki ama bir şey yok.- Hiç önem li de ğil.- Su ri ye, İran, Irak yok. Pe ki bu de ğir me nin su yu ne re den

ge li yor?- Ne re den geliyor'u var mı? Biz ge çen se ne Almanya'da yal nız

bir kam pan ya dü zen le dik; bi li yor su nuz her hal de ar ka daş lar ilan et -ti ler, iki mil yon DM'ye ya kın pa ra top la dı lar. Bir kıs mı nı da Al man -lar ya ka la mış tı de ğil mi? Ya ni şim di ye ka dar “bu bir hır sız lık tır” di -ye duy du nuz mu? Ve ya iş te bir PKK'li şöy le gay rı meş ru ya ka lan dıdi ye? Hak kı mız da öy le bir da va yok tur. Bu ra da bir kam pan ya dü -zen le nir, bir ge ce olur, bir ba kar sın mil yon lar ca li ra lık ba ğış ya pıl -mış. Bu ra da ki, Libya'daki Kürt ler ger çek ten çok...

- Pe ki, o za man si la hı nı zı siz ken di niz sa tın alı yor su nuz.- Ta bii.- Pe ki bu si lah ko lay bu lu nu yor mu?- Na sıl ya ni?- Ya ni pa ra yı ya tır dı ğı nız da her yer de var mı dır?- Türkiye'de de var dır. - Türkiye'de var!- Ta bii var. Ni ye bil mi yor mu su nuz?- Ha yır. Ya ni dev let des te ği ol ma dan bu ka dar ko lay ve bol si -

lah bu lu na bi li yor mu?- Ne de mek? 1979 'lardaki tüc car la rı ha tır lı yo rum, epey si lah sa -

tın alı yor dum. - Ne men şe i li olu yor bun lar? Ge nel lik le Ba tı mı, Do ğu mu?- Ne olur sa ol sun, hiç far ket mez.- Hiç fark et mez mi?

166

- Bu gün ti ca ret de çok. Bu Irak hu du dun da si lah ti ca re ti güç lü -dür. Bu hu dut ti ca re tin de bi la kis TC'nin par ma ğı var. Şim di o ka nal -dan epey gü zel bir ti ca ret ya pı yor lar. San ki bu nu ka ra kol lar bil mi -yor lar mı? Bu nu siz bil mi yor mu su nuz?

- İs te di ği niz za man bir ba zu ka, bir ha van to pu sa tın ala bi li -yor mu su nuz?

- Yok, bil mi yo rum. Fa kat on lar da bu lu na bi lir. He le o İran- Iraksa ha sın da her an çok da ha bu lu na bi lir.

Kar�deş�lik�ve�daya�nış�ma�ya�evet,�boyu�n�eğ�dir�me�kabul�edil�mez

- Bar za ni ve Ta la ba ni ile iliş ki le ri niz ön ce çok so ğuk tu. Şim dibir bir leş me mi ol du?

- Barzani'yle o ha va var.- Ha yır ha yır, par don. Talabani'yle bir an laş ma yap tı nız. Fa -

kat on la ra da ha pek bir sı cak ba kış yok ga li ba.- Bu bi raz ka rı şık gel di.- Di ğer ör güt ler le iliş ki le ri bi ti re lim. Çün kü baş ka ko nu la ra

gi rer sek bu na tek rar ge ri dö ne me yiz.- Da ha ön ce de dos ta ne iliş ki ler var dı. 1980 'lerde de dos ta ne bir

yak la şım ol du, fa kat faz la sür dü rül me di. Onun ge liş tir mek is te di ğibir şey ler var dı ve bu ne den le za ten iliş ki kur ma im ka nı da kalk tı.Tek rar yurt dı şı na çık ma im ka nı na ula şın ca ve ken di an la yı şıy la ha -re ke ti tek rar di ren me du ru mu na ge ti rin ce iliş ki ler yu mu şa dı.

- On lar da ne gö rü yor du nuz?- An la tı rım on la rı. Irak Kürtleri'nin mü ca de le si ne çok eleş ti ri miz

ol ma sı na rağ men, yi ne de iliş ki le ri ge liş tir mek is te riz. İliş ki ler deolur, ya ni iliş ki ler şu ve ya bu dü zey de olur. Öy le bi ze üs, si lah ver -sin ler di ye bir der di miz de yok tur.

- Ya ni şöy le ben ba kı yo rum da bu iliş ki le re, aca ba siz on lar labir lik te mü ca de le ede cek mi si niz? Ya ni iliş ki tü rü ne ola cak?Yok sa her kes ken di iş le riy le mi meş gul ola cak?

- Öy le ol ma sı ge re ki yor.- Her kes ken di iş le riy le meş gul ola cak?

167

- Ya ni dos ta ne bir iliş ki olur. Öy le bir le şik bir ol gu bu aşa ma dazor olur. Fa kat bir bir le ri ne za rar ver me me, bir bir le ri ne say gı te me -lin de, yi ne bir bir le ri ni des tek le me te me lin de...

- Bir ara da ba rış için de ya şa mak.- Öz gür ça lış mak. İş te bu an la yış la ra uyu lur.- Bir ara Bar za ni ile epey ya kın laş ma nız var dı. On dan son ra

bir den bi re bir ko puş ol du.- Tür ki ye dev re ye gir di. Kür dis tan Press miy di ney di, on lar açık

gö rüş tü. Ki min le gö rüş tü?- Ta la ba ni için mi?- Yal nız Ta la ba ni için de ğil. Siz de miş si niz ki, ba zı Kürt çev re le ri

hü kü met le gö rüş me ve ya kın laş ma is te ğin de ler.- Evet.- O da di yor, “açık la sa hip le ri ni, kim dir bun lar?”- Bu nu gör me dim. Şim di ilk de fa du yu yo rum.- O han gi sa yıy dı, oku ma dı nız mı?- Ha yır. Ba na söy le di ler bu nu, da ha çok Türkiye'deki...- Man şet de at mış lar. Ya ni o id dia edi yor ki, böy le gö rüş me ler

yok. Hal bu ki var. Gö rüş me le rin ol du ğu nu de ği şik de ği şik an la tır lar.Emin kay nak lar dan bi li yo rum.

- Ya ni si zin Barzani'den uzak laş ma nız, Tür ki ye ile te ma sı ne -de niy le mi ol du?

- Ta bii. Bi raz bi zim üze ri mi ze he sap ya pıl dı.- Ya ni si zin ar ka nız dan mı Bar za ni iliş ki kur ma ya kalk tı?- Bi zim le iliş ki nin bo zul ma sı bu te mel de baş la dı. San ki siz onu

bil mi yor mu su nuz? Bi zim ye rel aşi ret ler le bir uz laş ma la rı var dı.Ge le nek sel dir o da. Biz bu an laş ma ya kar şı yız. Kar şı çı kı şı mız, ha -re ke te al ter na tif ola rak ge liş ti ril me si ne de niy le dir.

- Kur tu la yım siz den ya ni...- Ha re ket ge li şi yor ve çı kar la rı epey bo zu lu yor. Onu gö rü yor lar.

Bir de sa nı rım ora da ken di kont rol le ri ne da ha çok önem ve ri yor lar.- Ya ni si zi kont rol le ri ne mi al mak is te di ler?- O ta ma men var dı. Böy le “önü ne ge çe lim, hal le de lim, üs tün den

el ata lım” bi çi min de.- On la rın ön cü le ri çok şey dir...

168

- Bo tan Kürt le ri ön ce Irak cep he si ne hiz met et ti ler. On la rın şöy lebir tak tik le ri var: “Biz İran, Tür ki ye ve Su ri ye ile iliş ki ler ku ra ca -ğız; siz sa de ce bu nu onay la ya cak sı nız, ta bii Türkiye'ye kar şı da mü -ca de le et me ye cek si niz.” Biz bun la rı ka bul et me dik.

- Me sut ile hiç kar şı laş tı nız mı? Ya ni si ya si ola rak tar tış tı nızmı hiç?

- Yok. O za man, ya ni 1985'de bu ka dar faz la şey ler yok tu.- Han gi yıl lar da ya kın laş ma var dı? Ne za man kop tu?- 1982 'lerde baş la dı, 1985'de kop tu.- Kop tu. Ta la ba ni ile o ka dar ya kın laş ma ol ma dı mı?- Ol du. Onun la da 1980 'lerde ol du.- O da mı 1985 'lerde kop tu?- Yok. De dim ya, Irak ile gö rüş me le re gi rin ce do ğal ola rak kop -

tu. O tec rit du ru mu nu ya şa dı.- Ya ni siz da ha çok Barzani'yle iş bir li ği mi yap tı nız?- Pra tik iş ler da ha çok o sa ha da ya pı lı yor du.- O za man gi riş-çı kış la rı nız da on la rın böl ge sin de olu yor du.- Ta bii, on la rın böl ge sin de olu yor du.- Bar za ni si zi dur dur ma ya kalk tı mı?- Çok sert ta vır lar da var dı.- Ara nız da ça tış ma ol du mu?- Sı nır lı. Fa kat bir ya ka lat ma ol du.- On lar mı ya ka lat tı?- Bir kaç se fer. Sa nı rım bir kaç ya ra lı yı da Türkiye'ye tes lim et miş

ola bi lir ler. Bu nu ya ken di si is te di ya da bu ko nu da Türkiye'nin ho -şu na git me ça ba la rı var dı. Türkiye'ye kar şı dü rüst dav ran dık la rı nırad yo la rın da pro pa gan da et ti ler. Epey il ti fat yağ dı. Tür ki ye ile hep siiyi ge çin mek is ti yor du. Ba sı na da epey yan sı dı bu.

- An la dı ğım ka da rıy la Ta la ba ni ve Bar za ni, “Biz bir lik te ön -ce bu ra yı, ya ni Irak- İran'daki Kürt le rin so run la rı nı hal le de lim,on dan son ra Türkiye'yi hal le de lim” di yor lar. Siz di yor su nuz,“Biz ön ce Türkiye'yi hal le de lim, on dan son ra bu ra yı hal le de -lim.”

- Te mel de bi zim gö rü şü müz şu: Coğ raf ya, nü fus ve sos yal ge liş -me açı sın dan Tür ki ye Kürtleri'nin mü ca de le si on la ra bağ lı kı lı na -

169

maz. Da ya nış ma içi ne gir mek is ti yor lar sa bu yur sun lar. Her tür lükar deş lik ve da ya nış ma ya evet, ama böy le dur dur ma, bo yun eğ dir -me ka bul edil mez.

Sos�ya�liz�mi�yara�tı�cı�uygu�lu�yo�ruz

- Ba na po li ti ka nı zı el cüm le an la ta bi lir mi si niz? Ya ni siz, ta -ma men ba ğım sız, bağ lan tı sız bir ha re ket ola rak kal mak mı is ti -yor su nuz?

- Çok iyi bir du rum ta bii.- İde o lo ji niz ko mü nist ide o lo ji ye otur tul muş, ba ğım sız bir

akım mı ol mak is ti yor su nuz?- Bir de fa Sovyetler'de ger çek le şen re el sos ya liz me eleş ti ri le ri -

miz var dı. Za ten sos yal de mok rat la ra da açık tav rı mız var dı. Sos ya -liz mi ya ra tı cı uy gu la ma ya ça lı şı yo ruz.

- Siz, ye ni bir sos ya lizm mi ya rat ma ya ça lı şı yor su nuz?- Ya ni şu nu söy le ye bi li riz: Bi li yor su nuz, bu sos ya liz min bir te o -

ri si var dır, de ğil mi? O te o ri yi al ve ül ke ne uy gu la! Baş tan be ri du -ru mu muz bu dur.

- Ya ni ger çek, su ka tıl ma mış sos ya liz mi uy gu la sın her kes di -yor su nuz.

- O ko nu da öze ni miz var.- Ya ni Lenin'in ol du ğu gi bi il ke le ri ni...- Le nin na sıl sos ya liz min il ke le ri ni Rus ya ko şul la rı na uy gu la dıy -

sa, bi zim de bu nu ken di ko şul la rı mı za adap te et me hak kı mız var.Ve kim se bu ko nu da em po ze yap ma ma lı dır. Ya ni şu bi ze doğ ru gel -mi yor: Şim di ba zı güç ler, par ti ler, dev let ler bu ra da bir ekip ha zır la -ya cak lar, on dan son ra yü rü, ça lış! Bu, bi ze, son de re ce düş kün ce,onur kı rı cı bir yak la şım ola rak ge lir.

- Sov yet ler Birliği'ni, ken di gö rü şü nü ze gö re ne re de, han gipo li ti ka lar da eleş ti ri yor su nuz?

- Bu haf ta bu ko nu da kap sam lı bir ya zı lı de ğer len dir me çı ka cak.Çok yön lü eleş ti ri le ri miz var.

- Me se la en ana bir-iki mad de si ni açık la ya bi lir mi si niz?- Kap sam lı eleş ti ri le ri miz var. Po li ti ka lar dan tu ta lım ül ke de oluş -

170

tu ru lan Sov yet in sa nı nın şe kil len me si ne ka dar eleş ti ri le ri miz var.- Ken di ni zi bu yel pa ze de ne re ye ko yu yor su nuz?- Ya ni “ye ni bir sos ya lizm ya ra tı yo ruz” di ye bir id di a mız yok. Biz

sos ya liz mi her za man şöy le ta rif edi yo ruz: Sos ya lizm, top lu mun de ği -şi mi nin en bi lim sel ifa de si dir, di yo ruz. Ya ni fi zik bi li mi, me se la mad -de ye şöy le uy gu la nır, şu so nuç alı nır. Bu bir bi lim dir. Bi ze gö re sos ya -lizm de top lum sal bir bi lim dir. Ve top lu mun dev rim le de ğiş ti ril me sin -de en bi lim sel ifa de olu yor. Bu, emek çi sı nıf la rın çı kar la rı nı esas alanbir çö züm le me dir. Bu te mel de ezi len ulus la rın kur tu lu şu na yö nel mişbir öğ re ti dir, ide o lo ji dir. Biz sos ya liz mi “ Çin'e bağ lı sos ya lizm,Sovyetler'e bağ lı sos ya lizm, Arnavutluk'a bağ lı sos ya lizm” bi çi min deele al mı yo ruz. Bu ör nek le re say gı lı yız. Ya ni Ar na vut lar bir şey ler yap -mış lar, Sov yet ler bir şey ler yap mış lar, Çin li ler bir şey ler yap mış lar.Bun lar iyi dir, yal nız sos ya liz min hep si bun lar de ğil dir. Ger çek le şensos ya lizm den bi rer par ça dır bun lar.

- Siz Kürt sos ya liz mi ni mi?..- Ha yır. Kav ram ola rak Kürt sos ya liz mi ve ya Çin sos ya liz min -

den zi ya de, sos ya list öğ re ti nin ül ke le re uy gu lan ma dü zey le ri sözko nu su dur. Çün kü, Sovyetler'in de çok olum lu kav ram la rı var. Çin -li ler bu te mel de ül ke le ri ni ba ğım sız yap mış lar ve mo dern leş ti ri yor -lar. Ar na vut lar son de re ce mu ha fa za kar bir sos ya lizm tü rü nü or ta yaçı kar mış lar. Bun la rı eleş tir dik, ama eleş ti ri le ri miz de say gı lı da ol -duk. Şim di bu baş ka dır, bir dev le te öy kü ne rek onun emi rer li ği neoy na mak baş ka dır. Bu ra da be nim faz la “ Kürt il ke si” di ye bir il kemyok tur. Bu ra da be lir le yi ci olan, ger çek ten sos ya liz min il ke le ri nindoğ ru uy gu lan ma sın da ki has sa si yet tir.

- Ya ni ar tık Sovyetler'i be lir le yi ci gör mü yor su nuz.- Sovyetler'in, do la yı sıy la Ekim Devrimi'nin so nuç la rı nı o 70.

yıl dö nü mü ya zı mız da biz koy duk. Bu uzun bir ko nu. Onu dev rim cigö rüp gör me mek ten zi ya de, Sovyetler'in bu gün kü du rum una iliş -kin kök lü de ğer len dir me ler ya pı yo rum. Ekim Devrimi'nin ba şı nane ler gel di? Onun mi ra sı tam ko ru nu yor mu? Bun la rı tar tış mak ge -re ki yor. Bi li yor su nuz, bu tar tış ma Sovyetler'in için de de var dır.Hem de çok şid det li her hal de.

- Sovyetler'in du ru mu or ta da. O za man siz yal nız bir in san

171

mı sı nız?- Bü tün bun lar yal nız ol du ğu mu zu or ta ya çı kar mı yor.- Ya ni ken di ni zi yal nız mı his se di yor su nuz?- Şöy le bir zen gin lik var...- Et ra fı nız da ki in san lar dan söz et mi yo rum. Ya ni ab dest siz,

na maz sız...- Ha yır ha yır, çok iyi kav rı yo rum. Din ler na sıl or ta ya çı kı yor?

Fel se fe ekol le ri na sıl or ta ya çı kı yor? Sos ya lizm na sıl or ta ya çı kı -yor? Ve bun lar la in san lar ne ler ya pı yor lar? Şu nu di ye lim, bu tipide o lo ji le rin bağ naz ta raf tar la rı var, de ğil mi? İş te şöy le ka tı din -dar lar var, de ğil mi? İş te Ba tı fel se fe si nin ge rek le ri ne gö re şöy lebir li be ra liz mi ya şa yan lar var dır, bil mem mu ha fa za kar lı ğı ya şa -yan lar var dır, de ğil mi? O fel se fe nin ah lak la rı nı da çok yo ğun ya -şar lar, de ğil mi? Ben zer bi çim de Sovyetler'in de ken di le ri ne hasbir ya şam la rı var, de ğil mi? Şim di bu da do ğal dır ya ni. Kal kıp dasos ya lizm den çok tan kop tu lar de mek doğ ru de ğil, ama in san lı ğınbu te mel öğ re ti si ni on la ra in dir ge mek de iyi de ğil dir. On lar da bupra ti ği ya şı yor lar. Ba zı ül ke le re yön ve ri yor lar. Ki mi si çok sığ ya -şı yor, ki mi si da ha so luk lu ya şı yor. Şim di çok sığ ya şan dı,Sovyetler'deki du rum bu dur.

- Avrupa'ya na sıl ba kı yor su nuz?- Sovyetler'in du ru mu na gir dik, bi raz da ha aça lım. Sovyetler'deki

bu gün kü Gor ba çov çı kı şı, ger çek ten te mel le ri olan bir çı kış tır. Ya nisa de ce bir ci la de ğil dir. Ba na gö re de böy le bir çı kış ge liş me liy di.1980 'lere doğ ru ge lin di ğin de bü yük bir tı kan ma nın ol du ğu nu ka bulet mek ge re ki yor. Ben faz la in ce le me dim, gör me dim. Ama o za manki mi si, “Sov yet ler şöy le em per ya list tir, ka pi ta liz me ge ri dö nüş şuka dar ya pıl dı” di yor du. Bun la ra da faz la iti bar et me dik. Sos ya listbir ki şi lik, sos ya list bir in san, bir ör güt len me nin bun lar dan fark lıge liş me si ge re kir. Bu nu da ken di de ne yi mi miz den or ta ya çı kar dık.İş te bu ka dar çok ge liş miş ler, ile ri bir aşa ma yı ya şı yor lar, ama bu narağ men sos ya liz min esin ru hu, eşit lik çi li ği, öz gür lük çü lü ğü ne re de?Bun la ra had din den faz la Sov yet çi mi di ye lim? Ya ni ken di dev let çı -kar la rı nın müt hiş sa vu nu cu su dur lar. Ya ni bir ABD'den da ha faz ladev let çı kar la rı nı öne alı yor lar.

172

- Ya ni Gorbaçov'un yak la şı mı nı siz na sıl de ğer len di ri yor su -nuz?

- Ora ya ge le ce ğim. Ya ni o dö nem ler de Sov yet ler çok me sa fe yiaş mış, ama kim ler le me sa fe yi aş mış? Bir de fa çe şit li halk ve ulus -lar la ara la rın da ki do nuk iliş ki ler bü yü yor. Yi ne ken di için de de öy lede ğil mi? Tem bel lik, hat ta ay yaş lık ge liş miş, do nuk bir top lum or ta -ya çık mış de ğil mi? Çık mış tır ve ger çek ten bu var dır. Git tik çe, sırfSovyetler'in dış po li ti ka sın da bir pü rüz ol ma sın di ye, bir çok doğ rudev rim ci de ğe ri ra hat lık la gör mez lik ten ge le bi li yor, hat ta on la rakar şı ta vır al ma ya ka dar yö ne le bi li yor. Bü tün bun la rın adı na da, sonde re ce akıl lı, öl çül müş, bi çil miş po li ti ka de ni yor. Ta bii bun lar inan -cı epey sar sar. Şim di Gor ba çov çık tı, iş te “tem bel lik, do nuk luk var,de mok ra si ve açık lık yok tur, bü tün bun la rı ala şa ğı et mek ge re kir”di yor. Ora dan ta ri he uza nı yor, “ta ri hi miz de bü yük hak sız lık lar var -dır, bun la rı da or ta ya çı ka ra ca ğız” di yor.

- Ka bul edi yor mu su nuz bü tün bu söy le dik le ri ni, ta rih sel te -mel de da hil?

- Ta bii, Sov yet ta ri hi ke sin lik le açıl ma lı dır. Ba na ka lır sa, sa de ceBrej nev ve Sta lin dö nem le ri de de ğil, baş tan be ri ol du ğu gi bi açıl -ma lı dır. Hat ta açıl ma dan da öte ye, adım adım ge li şen Sov yet de ne -yi mi ku sur la rıy la ve se vap la rıy la or ta ya ko nul ma lı dır. Bu na ke sinbir ih ti yaç var dır ve Gor ba çov da böy le bir ih ti yaç ne de niy le bu nusöy lü yor. Top lum da ki o tem bel lik, ay yaş lık, il gi siz lik, ah lak sız lık,hat ta rüş vet çi lik vs. bü tün bun lar çok teh li ke li has ta lık lar dır ve Sov -yet top lu mun da bun lar ge liş miş tir. Hat ta da ha faz la sı da söy le ne bi -lir. Şim di bun lar or ta day ken, Sov yet de ne yi min de ki has ta lık la rıgör me mek müm kün de ğil dir. Oku muş su nuz dur ya yın la rı mız dan,ben ce te mel de şu ha ta ya pıl mış tır: Troçki'nin “tek ül ke de sos ya lizmge liş ti ri le mez” te zi nin eleş ti ri si çok tep ki sel ve abart ma lı dır. Tek ül -ke de sos ya lizm hiç ku ru la maz, ge liş ti ri le mez te zi ni biz de doğ rubul ma dık. Ama Sovyetler'de bu te ze kar şı tek ül ke de sos ya liz mi ku -ra ca ğız di ye ya pı lan lar çok ile ri ye, en son Amerika'ya kar şı son de -re ce il ke siz bir yak la şı mın içi ne it me ye ka dar gö tü rül dü. Bu nu in -kar ede mez ler ve bu zo run lu dur di ye mez ler. Şim di di yor lar ki, iş te“nük le er teh li ke den ötü rü in san lı ğı top tan dü şün dü ğü müz için ya pı -

173

yo ruz”. Fa kat iş o ka dar ba sit de ğil. Te mel de bir ha ta var, sos ya -lizm den bir sap ma var dır. Baş lan gıç ta Lenin'de bu, as lın da tak tikamaç lı bir şey di.

- Siz ce Sov yet ler Birliği'nin en esas lı dö ne mi han gi dö nem di?Ya ni il ke le ri ba kı mın dan?

- Öy le şey söy le mi yo rum, be nim yak la şı mım şu: Le nin bir dev ri -mi ge liş tir mek is ti yor du ger çek ten. Son de re ce eşit lik çi, ulus la rınken di ka der le ri ni ta yin hak kın dan tu ta lım emek çi le rin emek le ri ninso nuç la rı nı eşit çe bö lüş me le ri ne ka dar tu tar lıy dı. Bu ko nu da öy lefaz la Rus çı ka rı na bat mış bir du rum yok tu. Bu ko nu da en ter nas yo -na list ti.

- Stalin'i na sıl de ğer len di ri yor su nuz?- Lenin'i bi raz iyi an la mak ge re kir. Lenin'i tam an la ma dan, ne

Stalin'i ve ne de bu gün kü du ru mu tam kav ra mak müm kün olur. Ya -ni bun la rın Le nin adı na baş vur ma la rı ve ya le ni nizm den söz et me le -ri, eğer salt la fa zan lık de ğil se, o za man cid di bir ta kım yö ne lim leriçi ne gir me le ri ge re kir. Hem de çok cid di yö ne lim ler. Lenin'in tak -tik iliş ki dü ze yin de ele al dı ğı bir çok şe yi bun lar son de re ce bas maka lıp çı uy gu la dı, bu iliş ki ler uza tıl dı ve bu da çok teh li ke li so nuç la -ra gö tür dü... Ör ne ğin Le nin ölü mü ne ka dar, Troçki'yi son de re ce et -ki li gö rev ler için de tut ma yı be cer miş tir. Bu bir üs lup tur. Sta lin bu nutam ba şa ra ma dı. Lenin'in di ğer bir çok gru ba kar şı da ha es nek birpo li ti ka sı var dı. Ve bu nu bi le rek uy gu lu yor du. De mok ra si bu an -lam da var dı.

- Sta lin dö ne min de?- Lenin'in yi ne ulus la ra ba kış açı sı, sı nıf la ra ba kış açı sı epey ge -

niş ti. Tam de ğil bu ko nu da Sta lin. O ne yap tı? Ba zı la rı “Sta lin le ni -niz me ters düş müş tür” der ler. Sta lin as lın da Lenin'in mi ra sı nı tamkes kin bir po li tik dik ta tör lük mü di ye lim, yok sa po li tik mer ke zi leş -me mi di ye lim, bu bi çim de ko ru mak is te di. Ama Lenin'de tak tikiliş ki dü ze yin de olan bir çok şey, böy le “tek mer kez lik” adı al tın dasür dü rül dü. Bu da ne olur? İş te ya böy le olur, ya da çok teh li ke li birsap ma ha lin de de vam eder. Le nin, can lı lı ğı ve es nek li ği ile, so mutdu rum la ra gö re he men her me se le ye el at ma sı nı bi lir. Ve her me se -le de son de re ce il ke li dir, böy le ha re ket eder. Ha ni çok di yo ruz ya,

174

bu an lam da Stalin'deki ka ba lık şun dan dı: Böy le ki şi lik ola rak buka dar gad dar lık tan öte ye, her so mut du ru ma uy gun, id di a lı, so nu naka dar de mok ra si yi gö zet le ye bi le cek es nek lik te, kıv rak lık ta bir ze kade ğil dir. Ya ni Sta lin şüp he siz bi raz da ralt mış tır; ha re ket li bir dev -rim ci de ğil de, can lı lı ğın dan çok şey yi tir miş tir.

- Ya ni asıl sap ma bu ra sın da mı dır?- Ama Stalin'in olum lu lu ğu; le ni niz min mi ra sı nı kul la nıp ra hat -

lat mış tır. O doğ rul tu yu ör güt le miş tir. Dev let te ku rum laş tır mış, dev -let bi na sı nı kur muş, eko no mi de bu nu yap mış tır. Çok aşı rı lık lar, bil -mem ka ba lık lar da de nil se, o doğ rul tu yu te sis et miş tir. Şim di buLenin'in is te di ği gi bi miy di? Le nin sağ ol say dı, aca ba bu nu ol du ğugi bi ka bul eder miy di? Şüp he siz ki çok ça tı şır dı. Ya ni bel ki de böy -le ol maz dı. Bu an lam da Stalin'in özel lik le ri or ta ya çı kı yor.

To par lar sak, şim di Sta lin ger çek te ta rih te na sıl bir ro lün sa hi bi -dir? Bu nu be lir le mek, de ğer len dir mek ge re kir. “Gad dar dı”, bil mem“şöy le kan dö kü cüy dü” de mek du ru mu izah et mez. Sta lin, o dö -nem de Ekim Devrimi'nden so nuç ya rat tı. Yi ne em per ya liz min de -rin lik le rin den dün ya da bir ge dik açıl mış tır. Ulus la rın uya nış ça ğıbaş la mış tır. Bü tün gü cüy le bu dö ne min bir uy gu la ma sı nı ba şar mış -tır. Bu bir dö ne meç tir, bir aşa ma dır. Bu nun ka pi ta lizm üze rin dekök lü bir et ki si olur. Sos ya lizm ta ri hin de kök lü bir ye ri var dır. Ama“bu ta ma men sos ya lizm dir, dört dört lük sos ya lizm dir, ebe di ye te ka -dar böy le onun şe yi git me li dir” tar zın da ki yak la şım, çok ya nıl gı lıbir yak la şım dır. Fa kat önem li bir aşa ma yı ke sin ko şul lan dır mış tır.Şim di bu nu söy le mek aşı rı bir Sta lin ci ol mak an la mı na gel mez.Çün kü bu aşa ma yı in kar ede rek doğ ru bir so nu ca va rı la maz.

Şim di Türk kur tu luş sa va şı nın ger çek leş me sin de bi le, bu nun Sta -lin pra ti ğiy le, Stalin'in Rusya'da ger çek leş tir di ği sos ya lizm le iliş ki -si ni iyi bil mek ge re ki yor. He men şu nu da söy le ye yim; ba na gö rebu ra da da çok bü yük ha ta lar var dır. Türk kur tu luş sa va şın dan tu ta -lım III. Enternasyonal'e ve Çin dev ri mi ne kar şı ya nıl gı lı yak la şım -la rı na ka dar epey dog ma tik yak la şım la rı var dır. Özel lik le “tek ül ke -de sos ya liz mi ger çek leş ti re ce ğim” adı al tın da, gi de rek dün ya da kidev rim ci ge liş me le ri dar açı dan ele al ma var dır. Bu nun en baş ta ge -len ör ne ği Çin dev ri mi dir; ona kar şı il gi siz lik ten tu ta lım bir yı ğın

175

ben zer tu tum söz ko nu su dur. Evet, ken di açı sın dan bel ki hak lı, tümgü cüy le Hit ler ge li yor ve bu na kar şı “mut la ka bu ra yı ko ru ma lı yız”di yor. Şim di bi zim için de sık sık böy le şey ler söy le ni yor; “ka tı, or -to doks mark sist, sta li nist”, bil mem ne. Her ney se, bi zim de ğer len -dir me miz böy le dir. Biz ha len Sov yet sos ya liz mi nin ku rul ma sın daStalin'in pa yı çok bü yük, di yo ruz. Dev le tin oluş ma sın dan tu ta lımSov yet in sa nı nın ge li şi mi ne ka dar. Bu ra da bir aşa ma kav ran mış, biret ki de bu lu nul muş tur. Bi ze gö re, Kruş çev ve Brejnev'denGorbaçov'a ka dar hep si, Stalin'in ko şul lan dır dı ğı bu ya pı yı ol gun -laş tır dı lar. Ol gun laş tır ma der ken, çok iyi ya pı yor lar an la mın da söy -le mi yo rum. Ya ni ge li şe bi le ce ği ka dar ge liş tir di ler, hat ta bu po li ti ka -yı son sı nı rı na ka dar var dır dı lar. Pe ki bu an lam da dev rim bit ti mi?Ha yır, bun dan bu so nuç çık maz. Ya ni Sov yet sos ya liz mi ni ge liş ti re -bi le cek le ri ye re ka dar ge tir di ler. Bir ne vi yol tü ken me de me ye ce -ğim de, as lın da bir aşa ma ta mam lan dı.

Şim di bu ra da ye ni bir mü da ha le ge re ki yor. Sa nı yo rumGorbaçov'un da id di a sı bu dur. O ko nu yu bi raz gör müş her hal de.Ama ba na gö re çok yü zey sel. Çün kü, ger çek ten ikin ci bir atı lımyap tı ra cak bir dev rim ci li ğin, hiç de ğil se pra tik te da ha kök lü biral tüst olu şu ger çek leş tir me si ge re ki yor. Ör ne ğin Sov yet ta ri hi ninir de len me si, sa de ce ba zı çev re le ri tat min et mek için de ğil de, çokda ha kök lü ya pıl ma lı dır. Stalin'i, Buharin'i, Troçki'yi bu bi çim detar tış ma ya sok mak, eğer son de re ce gün cel ba zı tat min le ri sağ la -ma ya yö ne lik se, bu çok çap sız olur. Bil mem iş te sırf o elin de kizir ve le ri kur tar mak, on la ra bi raz iler le me kay det tir mek için se, buçok olum suz bir yak la şım dır. İş te içer de ki ma hal li mu ha le fe te bi -raz söz hak kı ta nı ma, bil mem se ya hat hür ri ye ti, gös te ri ve ba sınöz gür lü ğü vb. bun lar ABD'nin ba zı eleş ti ri le ri ve ya onun la zir ve -le ri kur tar ma için se, o za man bu, hiç de bi zim um du ğu muz gi bikök lü ele alış de ğil dir. Ama öy le de ğil de kök lü dür de ni li yor sa, oza man ne ka dar kök lü dür?

- Bu bi lin mez.- Her hal de öy le. Ama ina nı yo rum ki, böy le bir şe ye ih ti ya cı var

Sovyetler'in. Ya ni dev rim ci bir atı lı ma. Bir de fa bu nun için ger çek -ten bir çok şe yi gö ze al ma la rı ge re ki yor. Ulu sal so run dan tu ta lım de -

176

mok ra si ye ka dar, dev le tin ye ni den ya pı lan ma sın dan tu ta lım eko no -mi ye ka dar. En önem li si Sov yet in sa nı nı ye ni den na sıl şe kil len di re -cek ler? Sa nat ka rın gö re vi, kül tü rün gö re vi ne ola cak? Di ye cek si niz,bu so ru la rın üze rin de du ru yor lar, siz da ha or ta ça ğı aş ma mış sı nız,bu eleş ti ri ler çok an lam sız ol mu yor mu, ken di gö zü nüz de ki şe yigör mü yor su nuz ama Sovyetler'de bu ka dar ku su ru bu lu yor su nuz!Fa kat bu sos ya lizm an la yı şın da ıs rar eder sen, o za man iş te bun la rısöy le ti yor. Ya ni ben bun la rı söy le mek ten pek zevk de al mam. Yi ne“ Sovyetler'i eleş tir dik, ara mız bo zu lur” di ye bir en di şe miz de yok.Ne ucuz öğüt çü lük, ne de ucuz di re ti ci lik du ru mun da de ği liz. Biz desos ya list öğ re ti nin ya rat tı ğı et ki...

- Ha yır, çün kü bir yan dan Sov yet ler si zin yap tı ğı nız tip te kiha re ket ler den ar tık çe kin me ye baş la dı. Ya ni eli niz de ki...

- Eli ni-aya ğı nı ni ye çe ki yor? Ni ye böy le ya pı yor? Bu ra da biz deneli ni çe ken, sos ya lizm den de eli ni çe ker. İd di a mız bu. Ya ni biz deöy le “Sov yet ler gel sin, bi ze böy le abi lik yap sın, hi ma ye ci lik yap -sın” ha va sı yok tur. Biz, sos ya lizm de bu nun ol ma ma sı ge rek ti ği neina nı yo ruz. Ya ni ta mam, Sov yet in sa nı ge liş miş, say gım var bu nada. Şim di biz kim, on lar kim! Bu an lam da doğ ru, ge liş me se vi ye le riçok fark lı. Fa kat be nim sos ya lizm an la yı şı ma gö re de, bu ka darfark lı ol ma ma sı ge re ki yor.

- Ama bir yer de Sovyetler'in ge ri çe ki li mi ni his se di yor su nuz,de ğil mi?

- Bü zül me, da ral ma var.- Ra hat sız edi yor mu si zi ha re ket açı sın dan? Ya ni sos ya lizm

açı sın dan ola nı bir ta ra fa bı ra kır sak.- Ta bii ki, bi zim sos ya list sis tem için de bir ha re ket yük selt me is -

te ği miz le bu du ru mu kar şı laş tır dı ğı mız da ha yal kı rık lı ğı ya rat ma -ma sı müm kün de ğil dir. Fa kat sos ya lizm an la yı şı nı sa vun ma da, hemde ce sa ret le sa vun ma da o ka dar faz la cid di güç du ru ma düş müş de -ği liz. Bi raz zor lan dık ta bii, ne den böy le olu yor di ye. Bu bü zül me -nin, da ral ma nın ya şan ma ma sı ge re ki yor du. Şim di ken di le ri araş tı rı -yor lar sa nı yo rum. Her hal de epey de ka fa yo ru yor lar. Çok cid di,hak sız şey ler var çün kü.

- Bir yer de, den ge le rin çok da ha faz la gö zet len di ği bir ül ke

177

du ru mun da Sov yet ler.- Ba na çok şey ge li yor. - Tür ki ye ile ara sı nı boz ma mak için...- Kor kunç. Ya ni bu nun ne Marks ile ne de Le nin ile hiç bir iliş ki si

yok tur. Evet, kö tü olan du ru mu kur tar mak için Le nin bi raz ta viz ve -rir, bil mem ba zı den ge le ri ko rur. Ama bu gün du rum fark lı dır. Şim diSov yet ler dev gi bi bir güç ha li ne gel me miş mi? Gel miş, de ğil mi?Türkiye'nin bil mem han gi hü kü me ti nin bi raz cık ra hat sız ol ma ma sıiçin o ka dar in ce ele yip sı kı do ku mak!.. Ya ni le ni niz min ulus la rınken di ka der le ri ni ta yin hak kı il ke si var, de ğil mi? Siz bir adam danbah set ti niz...

- Yok, o de ğil, baş ka bi ri.- Kürt le rin yok ol ma sın dan ya na de ğil. Bir de fa, Lenin'in, ulus la -

rın ken di ka der le ri ni ta yin hak kı il ke sin den ne an la şı lır? Ya ni si ze,“bi zim tu tu mu muz il ke sel dir, dev le ti mi zin te me lin de ya tan bir il ke -dir” der se, ne olur ki?

- Bu di yor, “bi zim il ke miz baş ka la rı nın iç iş le yi şi ne ka rış ma -mak tır.”

- İl ke bu mu dur? Pe ki ulus la rın ken di ka der le ri ni ta yin hak kı, pe -ki en ter nas yo na lizm ne dir? Bir de inan mı yo rum ben bu na. Siz “ül -ke nin iç iş le ri ne ka rış ma ma hak kı” di yor su nuz ama, pe ki TKP'ninma ri fet le ri ne dir?

- O za man, işi ne gel me di ği ne ka rış mı yor de mek is ti yor su -nuz?

- Ga yet ta bii. TKP'yi bir alet ola rak kul lan mak is ti yor, onun la ba -zı so nuç lar al mak is ti yor. Ala ma dı mı “iç iş le ri ne ka rış ma yız” di -yor. Ya ni bu ko nu da “Tür ki ye ile çok dü rüst iliş ki ler gö tü rü yor ve yaTür ki ye için müt hiş kö tü dür” de mi yo rum. Türk ler var lı ğı nı önem lioran da Sov yet iliş ki le ri ne borç lu dur, fa kat “iç iş le ri ne ka rış mı yo -rum” gö rü şü doğ ru de ğil dir. Sovyetler'in çı kar la rı na denk düş me yenbir ör güt ge liş ti ril mek is ten di ğin de he men bir bas tır ma var. Bi le mi -yo rum bu ne bi çim bir yön tem dir.

- Ya ni bir yer de siz, Sov yet ler Birliği'nin il ke le ri ni çiğ ne mepa ha sı na den ge le ri da ha...

- Ta bii, ke sin po li tik çı ka rı öne al ma...

178

- Ya ni Türkiye'yi ter cih edi yor, si zi ter cih et mi yor.- Yal nız bi zi de ğil. Ya ni bu ko nu da hiç kim se yi. Ama iyi ki öy le

ol du.- Ni ye?- Çok önem li dir ta bii. Ni ye si var mı? Böy le ol ma say dı, akın tı ya

kü rek sal la say dık, o za man biz mah vo lur duk. Be nim en isa bet li ko -num la rım dan bi ri si de bu ol du. Ken di mi kap tır say dım o ha va ya...

- Ya ni han gi ha va ya?- Ey lem di ye bir şey kal maz dı or ta da.- Ya ni Rusya'nın pi yo nu ol say dım mı de mek is ti yor su nuz?- Sa de ce Rus ve ya Sovyet'in de me ye lim. Bu bir an la yış tır.- Baş ka bir ül ke nin?- Her ne ise. Bu bir an la yış tır, ge nel bir an la yış tır.- Ha re ket siz ha le ge ti ri yor.- Ha re ket ler, dev let ler o dü ze ye ge li yor. Şim di “ben dü ze lir sem

sı ra sa na ge lir” di yor. İş te biz, bu “sı ra ge lir”den ön ce ken di ko nu -mu muz da ba ğım sız kal dık. Bu du rum çok önem li dir. Şim di Sov yet -ler de bu nu tak tir ede cek tir.

- Ba ğım sız mı kal dı nız, yal nız mı kal dı nız?- Şim di yal nız lık du ru mu şu: Sos ya lizm an la yı şın da biz üst te kal -

dık. Bu ke sin. Sos ya lizm ve do la yı sıy la ulu sal kur tu luş pra ti ği ni ge -liş tir me de üst te kal dı ğı mız bir ger çek tir.

- Bu gün için üst te kal dı nız, ama ay nı za man da da yal nız sı nız.- Ha ni şöy le di ye cek si niz: Ba zı la rı hep böy le güç lü po li tik mer -

kez le re ve hat ta ya şam tarz la rı na da ya na rak ne fes ala bi li yor. Be nimböy le bir du ru mum yok. Bu an lam da yal nız ola bi li rim.

- Abi is te mi yor su nuz?- Yok. Abi ci lik, da yı cı lık tu tu mun dan ra hat sı zım. - Bu na rağ men de ka za na bi le ce ği niz den emin si niz?- Bu o ka dar önem li de ğil. Ben ka za nı rım. Çün kü bi li yor su nuz,

eğer ka zan ma di ye bir me se le den bah se di le cek se, bi zim id di a mızçok umut ve ri ci dir. Bu ra da önem li bir il ke nin ga le be çal ma sı ge re -kir. Biz bu nu Sovyetler'e de bi raz ka bul et ti rir sek, ken di mi zi mut lugö rü rüz. Bü yük lük bu ra da dır. Ya ni bi zi mah ve der, asar lar mı, onucan la rı bi lir, ne ya par sa yap sın lar. Ama biz bir il ke yi da ya ta ca ğız.

179

Du rum böy le. Ya ni bi zim için söy le nen “ Sovyetler'in ya rat ma sı” bi -çi min de ki söz ler ke sin lik le doğ ru de ğil.

Batı'nın�ilgi�si��Kürdistan'daki�geliş�me�le�re�bağlı

- Avrupa'ya na sıl ba kı yor su nuz, na sıl de ğer len di ri yor su nuz?Av ru pa Parlamentosu'nda, Av ru pa Konseyi'nde bir şey ler çı kı -yor, ka rar lar çı kı yor...

- Doğ ru, Ba tı üze rin de pek dur ma dık. Yal nız Ame ri ka lı lar da var.On la rı da Batı'nın re el ka pi ta list le ri ola rak mı de ğer len di re lim? Ya -ni Sov yet ler na sıl sos ya liz min re el sos ya list le riy se, tah min edi yo -rum on lar da çok re el ka pi ta list tir ler. Ger çek ten Ba tı na sıl? Her hal -de on lar da bir aşa ma da, ya ni dün ya ta ri hin de bir aşa ma da lar. Şim dibu aşa ma yı ke sin in kar et me mek ge rek; ama bu na, öy le in san lı ğınson çiz gi si, in san lık adı na ya pıl ma sı ge re ken her şe yin ya pıl mış ol -ma sı di ye de yak laş ma mak ge rek. Ha ni bu ko nu da bir şey ler söy lerbi zim İs la mi yet. Bi li yor su nuz, her uy gar lık bi raz da böy le söy ler.Ba tı uy gar lı ğı nın da böy le id di a la rı var dır. Şim di Ba tı in sa nı nı öl -dür sen, ken di si ni aşan bir sis te mi zor ka bul eder. Bu ko nu da çokbağ naz dır as lın da. Bu nu şu an lam da söy lü yo rum: Ya ni Ba tı in sa nımü sa ma ha kar de ğil dir, “çok teh li ke li yön le ri var dır”dan zi ya de, birİs lam mü mi ni ka dar Ba tı in sa nı da ken di uy gar lı ğı nın son söz ol du -ğu na emin dir. Bu de ğer yar gı la rın dan zor şüp he eder.

Bi zim açı mız dan çı ka rıl ma sı ge re ken di ğer bir so nuç da şu: Biz,ger çek ten bu uy gar lı ğın için de ta ma men eri ye cek mi yiz? Ha ni ke -ma list ha re ket çağ daş laş mak tan bah se der ve çağ daş laş ma da Ba tı lı -laş ma di ye ge çer. As lın da bu ko nu lar da ha kap sam lı ele alı na bi lir.Türk ler İs lam uy gar lı ğı na gi rer ken, o uy gar lı ğın salt as ke ri ya yıl -ma cı özel li ği ni ge liş ti rir, kül tü rel ve eko no mik alan da ki ge liş me yehiç önem ver mez ler. Ör ne ğin, Anadolu'nun ne du ru ma ge ti ril di ğibi li ni yor. Ya ni as ke ri fe tih çi ka rak te ri yü zün den, Anadolu'daki Türkhal kı, Türk men hal kı ilik le ri ne ka dar bo şal tıl dı ve Ana do lu bir ha -ra be ye dö nüş tü rül dü. Şu nu de mek is ti yo rum: Uy gar lık lar kar şı sın daTürk kim li ği, özel li ği böy le dir ve bu du rum Türk hal kı na, onunAnadolu'daki yo ğun laş ma sı na, kül tür de ve eko no mi de faz la bir şey

180

ver me miş tir. Bi la kis çok şey yi ti ril miş tir. - Pe ki si ze?- Bu ka pi ta liz me öy kün mek tir. 1800 'lerden iti ba ren Ba tı uy gar lı -

ğı na kar şı ke sin böy le bir öy kün me ge li şi yor. Şim di de AT ka pı sın -dan gir mek is te ni yor, de ğil mi? Bu ko nu yu ki tap ta yaz dı nız sa nı yo -rum, çok iyi bi li yor su nuz. Şim di bu ka pı açı la cak mı? Türk ler buka pı dan tam an la mıy la gir dik ten son ra or ta ya ne çı ka cak? Na sıl birTürk kim li ği, Türk ti pi olu şa cak? Be ce re bi le cek ler mi bu işi? Herşey den ön ce bu na ina nı yor lar mı? Ve ne ka dar ha zır lık lı lar? Yok saişi bir tak tik ola rak mı ele alı yor lar? Eğer böy ley se, o za man bu çokko mik bir yak la şım de ğil mi dir? Ade ta bir si ya si he def ola rak “ -AT'ye gi re ce ğiz” di yor lar; böy le de me le ri ne rağ men, ger çek ten buişe ina nı yor lar mı? Av ru pa kim li ği ne bu ka dar ha zır lar mı? Ba nagö re, as lın da çok ha zır lık sız ve çok inanç sız lar. Ama bu nun şam pi -yon lu ğu nu da ya pı yor lar.

Bu çok önem li bir ko nu dur. Bu yol da Türk lü ğün ve ya res mi sü -rük le yi ci ön der li ğin di ye lim, Ba tı lı laş ma kav ga sın da du ru mu kri -tik tir. O ba sit çı kar la rı nın bir ta ne si ni de bu ra da ko nuş tur mak is ti -yor lar. Kim bi lir ka fa la rın da ne var? Her hal de “ne ka dar mal sa ta -rız, kar şı lı ğın da ne ka dar kâr ya pa rız” di ye dü şü nü yor lar ve bu nufaz la aş mış bir yak la şım da de ğil ler. Hü kü met baş ka nı nın du ru muda de di ğim gi bi dir; bir yan dan Türk-i is lam sen te zi, di ğer yan danBa tı uy gar lı ğı na öy kün me; bu du rum çok bü yük bir çe liş ki ve sa -mi mi yet siz lik tir. Bir de Türk ler ger çek ten ka rar lı mı dır lar? Ba naka lır sa, Türk ler ha len bu sis tem den ya rar lan ma ya ça lı şı yor lar. Na -sıl ki İs lam uy gar lı ğın dan ya rar lan mak la bir kaç yüz yıl ida re et ti -ler se, ka pi ta li zim den de öy le ya rar lan ma ya ça lı şı yor lar. Ama dik -kat ede lim, ka pi ta lizm öy le ken di sin den faz la ya rar lan dı ra cak birsis tem de ğil dir. Ka pi ta lizm uya nık tır, he sap lı dır, de ğil mi? Çokhe sap lı dır. Şim di Türk ler ka pi ta liz mi kul la na bi lir mi? Siz ler ençok tar tış ma yı bu ra da ge liş tir me li si niz. Bi zim için se sis tem kim likso ru nu nu or ta ya koy ma lı.

Şim di as ke ri bir en teg ras yo na gir di ler. Bil mem “ NATO'nun bu ka -dar si lah lı bü yük gü cü yüz” di yor lar. Pe ki bu nun kıy me ti har bi ye si ne -dir? NATO'nun bu ka dar ya kın müt te fi ki ol ma sı, NA TO ide al le ri ni bu

181

ka dar ko ru ma sı ger çek ten Türk hal kı na ne ve ri yor? Ben şu an lam dasöy le mi yo rum: He men bu na “bar bar, vah şi” di ye lim. Böy le bir an la -yı şım yok. Fa kat, ger çek ten bu an lam lı bir tu tum ol muş mu dur? Hat -ta NATO'nun ide al le ri pay la şı lı yor mu? Al man ya sa vun ma ba kan lı ğı -nın bi zim bu me se le le re iliş kin bir de me ci de var, de ğil mi? “ -NATO'nun ide al le ri ne gö re” di yor, “Türk ler mil li çı kar da, Kürt me se -le sin de bi raz da ha dik kat li ol ma lı.” Ya ni bir ben ze tim bu. Şim di siz,“Ba tı için gö rü şü nüz ne dir?” di yor su nuz. Türkiye'nin Batı'ya yak la şı -mı hay li prob lem li bir yak la şım dır. Öy le ta nı ma, kav ra ma ve an laş -ma ya tam is tek li ol du ğu na da ben o ka dar emin de ği lim.

- Ta mam ama, bir ta raf tan da siz, Batı'nın bir Kürt po li ti ka sıol du ğu na ina nı yor mu su nuz? Var mı böy le bir po li ti ka?Amerika'nın, Avrupa'nın var mı?

- Şim di biz de min de dik ki, Sovyetler'in de aca ba Kürt po li ti ka sıne dir? Bu na ce vap ver me ye ça lış tık. Sov yet ler bü zü lü yor, da ra lı yor,“ aman bu ko nu da za rar gör me ye yim” di ye, böy le çok çı kar cı birdev let po li ti ka sı na yö ne li yor de dik, de ğil mi? Ger çek tenSovyetler'in Kürt po li ti ka sı ne dir? Ben, şim di ye ka dar adı na la yıkbir dev rim ci po li ti ka gör me dim, ama gör mek is te rim. Bel ki on la rınbu ko nu da önem li, il ginç yak la şım la rı var dır, ama ben bil mi yo rum,“ca hil li ği me” ba ğış la sın lar! Bu nu açık ça böy le be lirt me li yim. Eğerbur da aşı rı bir de ğer len dir me ha ta sı var sa, bu nu be nim bi linç siz li ği -me ba ğış la sın lar! Bu nu açık ça böy le be lirt me li yim. Eğer bu ra daaşı rı bir de ğer len dir me ha ta sı var sa, bu nu be nim “bi linç siz li ği me”ba ğış la sın lar. Be nim gör dü ğüm, TKP'nin ba zı pra tik iliş ki le ri ol duKUK'la, Pêşeng'le; ben bun la rı gör düm. Bun lar da sü rek li ve ıs rar laah lak sız iş ler le uğ ra şı yor lar ve be nim sos ya list an la yı şım da da ke -sin bun la ra yer yok tur.

- Di ğer le ri?- Şim di Ba tı için söy le ye yim: Bi li yor su nuz Ba tı, tan zi mat tan gü -

nü mü ze ka dar Türkiye'de bir sel ya rat mış: Türk ler de Batı'ya bir öy -kün me is te mi var. Bu güç lü dür ve Türk in sa nı nı önem li oran da et ki -le miş tir. He le son za man lar da bu da ha da yo ğun la şı yor. Ama kar şı -lı ğın da da çok bu na lım lar, prob lem ler ge ti ri yor. Şim di Batı'nın Türkşe yi ni kul lan ma sı epey ge liş miş. Özel lik le Al man lar bu işi da ha da

182

ge liş tir mek is ti yor lar. Türk eme ği ne göz dik me ve onu çok kö tü ko -şul lar da kul lan ma ko nu sun da her hal de da ha il ginç plan la rı var. Za -ten is te dik le ri o ko nu ma da ge tir di ler. Özal dö ne mi, bu ko nu da azbir ba ğım lı lık ya rat ma dı. Ama Batı'nın bu nok ta da Kürt so ru nu nayak la şı mı nı iyi kav ra mak ge re ki yor...

- Ne dir o?- Türkiye'yi bi raz çek ti ve Türkiye'yi çe ker ken de Kürt prob le -

min den çe kin di ği ni tes pit et ti.- Ya ni siz, bir yer de şu nu mu de mek is ti yor su nuz: Ba tı Av ru -

pa ve Ame ri ka, Türkiye'yi kul lan mak için mi Kürt po li ti ka sıvar mış gi bi ha re ket edi yor?

- Kürt so ru nu na yak la şı mın da, bir de fa Türkiye'yi sı nır sız des tek -le me nin ken di ni zor du ru ma dü şü re bi le ce ği ni his se di yor, di ğer yan -dan Türkiye'yi eh li leş tir me nin bir ara cı ola rak gör me yi yeğ li yor.Türkiye'nin ken di si ne yak la şı mı nın il ke siz li ği ni çok açık ola rak gö -rü yor. Ona gö re, bu, ken di uy gar lık sis te mi için de as la ol ma ma sıge re ken bir du rum dur. Çün kü, çok tör pü len miş ve böy le çok gö zü -ka ra bir po li ti ka dır. Ama Türkiye'nin bun dan duy du ğu kor kuy laken di si ne ne ka dar sa rıl dı ğı nı da çok iyi an lı yor. Kul la nı yor mu oza man? Bü yük ih ti mal le bu me se le yi kul la na cak. Bu me se le ye elat mış tır, hem de Sovyetler'den da ha faz la el at mış tır.

- Siz ce Sov yet ler ona da ha faz la mı yak la şı yor?- İni si ya ti fi da ha güç lü. Ke sin ini si ya ti fi var. Sovyetler'in ini si ya -

ti fi da ha çok Irak Kürt le ri üze rin de idi. On la rın bu po li ti ka sı “ Irakmer kez dir” an la yı şın dan kay nak la nı yor. Ya ni Irak Kürt le ri ni de et -ki le ye rek, on la rı Ortadoğu'daki çı kar la rın da kul lan mak is ti yor du.Ba tı da sa nı yo rum bi raz ona yö nel di; Sovyetler'in elin den bu nu al -mak is ti yor. Bi ze gö re, ba zı güç ler bu ko nu da da ha tem kin li dav ra -nı yor lar.

- Ya ni böl ge de ba ğım sız bir Kürt dev le ti ku rul ma ya ka dar gi -der mi bu po li ti ka?

- Şim di şöy le ifa de et mek ge re ke cek: Batı'nın ra hat sız lık la rıy labağ lan tı lı dır bu. Şim di bun la rın hep si nin em per ya list emel le ri birya na, be lirt mek ge re kir ki, as lın da Batı'nın kök lü de mok ra si ge le -nek le ri var. Ama bun la rın pa yı çok mu ağır dır di ye cek si niz? Yok,

183

bun lar sa de ce he sa ba ka tı lı yor. Asıl ola yın al tın da ya tan et ken şu -dur: Ya ni bir yan dan Türkiye'yi eh li leş tir mek, ken di si ne bağ la makis te mi var dır.

- Ye şil ışık yak ma ya ka dar gi der mi?- Çı kar sı nı rı bu nu bu bi çim de be lir le me ye cek.- Siz ce çı kar sı nı rı ne re de?- Ba na gö re, faz la il gi yi ge liş tir me ye cek tir.- Ya ni sı nır lı bir des tek le mi gö tü re cek tir?- İl gi si sı nır lı ka la cak tır. Ve bi raz bu, Kürdistan'daki ge liş me le re

bağ lı dır. Bi zim gi bi ra di kal bir ge liş me, onu epey il gi siz bir du ru maso ka cak tır. Çün kü bi zim sis te mi mi ze gö re, Batı'nın ken di si ni çokyön den dü zelt me si ge re ki yor. Me se la, Irak Kürt güç le ri gi bi ba lık -la ma sı na biz iliş ki le re dal ma ya ca ğız. Bi li yor su nuz, Avrupa'da dabun lar çok şey et ti ler, uzun sü re bi zi öy le gö zet le me ye ça lış tı lar.“Yay gın tu tar sak bu nu iyi olur, çün kü her gün böy le fa a li yet le rivar.” An cak bi zim so rum lu lu ğu muz al tın da ge li şen ha re ke tin, böy lekont rol al tı na alın ma sı zor dur. Onun için ta vır al dı lar; İs veç, Al -man ya, bil mem di ğer le ri ta vır al dı lar.

- Ama bir ta raf tan da Av ru pa Konseyi'nde, Av ru paParlamentosu'nda ka rar lar çı kar tı yor lar. Bu si ze bir şey ver mi -yor mu?

- Bi raz şey ifa de edi yor. Ya ni öy le öz gün, öy le faz la inan ma dık -la rı bir du ru mun sa vun ma sı dır. Türkiye'ye kar şı, iş te “bi raz hi za yagel, öl çü le ri mi zi dik ka te al, bi zi öy le faz la he sa ba kat ma maz lık et -me” bi çi min de ifa de edi le bi le cek bir an la yış la bu me se le yi can lı tu -ta cak lar ya ni.

- Ya ni siz ümi di ni zi ora ya da bağ la mış de ğil si niz.- Öy le.- Pe ki o yok, Ame ri ka yok, Rus ya yok...- Yal nız bu ko nu da Ame ri ka po li tik ola rak da ha ger çek çi dir. Onu

da söy le ye yim. Av ru pa bi raz da ha faz la de mok rat tip ge çi nir,Amerika'ya hak ta nı maz.

- Ya ni bir gün he sap çı kar sa ya par mı?- Ya pa bi lir. Ya ni ba kar, Türk lük-Kürt lük şe yin de den ge...- O mu den ge, yok sa ge nel böl ge den ge si mi?

184

- Böl ge den ge si ne de ba kar. Ba kar ki Kürt lük fak tö rü önem ka za -nı yor, o za man ke sin lik le iliş ki le ri ni en az Türk ler ka dar Kürt ler lede ge liş tir mek gi bi...

- Ya ni bir yer de siz şu na ge li yor su nuz: Eğer biz ha re ke ti miz -de çok ile ri ye gi der sek, o za man on la rı ar ka mız da sü rük le rizmi de mek is ti yor su nuz? Ka rar la rı nı et ki le riz mi de mek is ti yor -su nuz?

- Ame ri ka ger çek çi.- Rusya'dan ger çek çi mi?- Ken di po li ti ka sın da da ha atıl gan, da ha di na mik. Bu tip du rum -

la ra gi re bi lir...

Ortadoğu'da�bir�halk�lar�fe�de�ras�yo�nu�ne�den�ol�ma�sın?

- Bü tün dün ya den ge le ri ne ba kıp ile ri ye doğ ru bir pro jek si -yon ya par sa nız, ba ğım sız bir Kürt dev le ti gö rü yor mu su nuz?

- Ba ğım sız bir Kürt dev le ti ola yın dan zi ya de, da ha önem li du -rum lar ya rat mak ge re ki yor. Ör ne ğin bir çok la rı, “bir dev let ol sun da,na sıl olur sa ol sun” der ler. Bu du rum, dev le ti, bir aşi ret bir li ğin denda ha kö tü, da ha de ğer siz gör mek de ğil mi dir? Şim di Ortadoğu'daya ra tıl ma sı ge re ken çok da ha önem li şey ler var dır. Na sıl bir de mok -ra si, na sıl ye ni bir in san iliş ki si, na sıl ye ni si ya si iliş ki ler ya ra tıl ma -lı dır? Bu aşa ma da bun lar, bir dev let kur ma ola yın dan da ha faz la bi -zi tat min edi yor. Ya ni in san lar ara sın da sağ lık lı iliş ki ler ge liş tir mekde, en azın dan bir dev let iliş ki si ka dar önem li dir; onun ka dar birhiz met, bü yük ça ba, ka rak ter, tu tum is te yen bir so run dur. Şim di bu -nun la uğ ra şı yo ruz. Ba zı la rı bir dev let ola yı nı çok faz la gö rü yor.Ama Or ta do ğu ger çe ği için de fe de ra tif bir ya pı or ta ya çı kar sa bu naşaş ma mak ge re ki yor. Bel ki de hız la gün de me ge le bi lir bu.Ortadoğu'nun çe liş ki ler dü ğü mü son de re ce ka rar sız bir du rum da -dır. Sa nı yo rum dik kat et miş si niz dir, bu iki bü yük çe liş ki nin so nuç -la rı önem ta şı yor.

- Ya ni şim di si zin ide a li niz, si zin ama cı nız ba ğım sız bir Kürtdev le ti kur mak mı dır?

185

- Ba ğım sız lık is te mi miz, sa de ce tek bir dev let ol gu su nu içer mez.Ba ğım sız bir dev let, onu içer mek le bir lik te, ay nı za man da son de re -ce fe de ra tif bir çö zü me de, ya ni böy le iliş ki le re de gö tü re bi lir.

- Siz gi re bi lir mi si niz?- Kar şı ta raf ta ki halk lar da ben zer eği lim ler ge li şir se, şüp he siz bu

tür çö züm ler ger çek le şe bi lir. Ör ne ğin, bir Türk hal kın da da ha de -mok ra tik, da ha ba ğım sız ve ken di ik ti da rı nın ol du ğu bir du rum ge -li şir se, bu fe de ra tif şe kil len me le re yol açar. Bu çok açık bir du rum,bu nu tes pit et mek o ka dar zor de ğil. Avrupa'da bi le bun lar ola bi lir.

- Ta mam ama, bu gün bir mü ca de le sı ra sın da da hi bir İranve ya Irak Kür düy le bir Türk Kür dü nün bir le şe me di ği, an la şa -ma dı ğı bir or tam da böy le ge niş bir fe de ras yo nu dü şün mek...

- Ha yır ha yır, da ha ko la yı var. Ör ne ğin, Irak'taki Kürt ler Irak'labu nu da ha ko lay ya pa bi lir ler. İran'dakiler de İran'la bu nu da ha ko -lay ya pa bi lir ler.

- Her kes ken di...- O da ha ko lay ger çek le şe bi lir. Ama bu, el bet te Kürt ler ara sın da

da ha yay gın iliş ki le re yol açar. Şim di da ha da faz la ola bi lir. Di ye -lim bir halk ve ya de mok ra si akı mı ge li şir ve bu, ör ne ğin bir Av ru pabir li ği ni göz önü ne ge ti rir, bir Sov yet fe de ras yo nu nu, birYugoslavya'yı, bir İsviçre'yi göz önü ne ge ti rir. Arap Bir li ği, Af ri kaBir li ği fi lan var dır. Ni ye Ortadoğu'da böy le bir şey ge liş me sin, de -ğil mi? O ka dar bir bi ri ne ya kın ve iç içe geç miş olan halk la rın ulu -sal ve top lum sal ge liş me le ri ne en uy gun araç, böy le fe de ra tif bir si -ya sal sis tem ola bi lir. Kal dı ki, bu mev cut sı nır la rın olu şu mun da pekde halk la rın çı kar la rı, hat ta ulu sal ba ğım sız lık çı kar la rı bi le faz lagöz önü ne ge ti ril me miş tir. Bu ko nu da ta ri he bak mak ge re kir. Türk -ler sü rek li “İş te Kürt ler bu ra da fe de ra tif bir dev let ku rar lar sa be nimso num ge lir” di yor lar, de ğil mi? Son bi çim de or ta ya ne çı kı yor? İş tesü rek li bir an ti- Kürt po li ti ka sı var, de ğil mi? Bu nun için, di ğer dev -let le re sü rek li “bir le şe lim, bir lik te hal le de lim bu işi” di yor. Sü rek lipe şin de koş tu ğu bir po li ti ka dır bu. Şim di bu po li ti ka da ufa cık birde lik or ta ya çı kı yor, “vah vah, ge lin bir le şe lim yi ye lim bu nu” di -yor lar. Bel li ki bu nun ah lak adı na sa vu nu la cak faz la bir yö nü yok -tur. Ni ye ya ni, ufa cık bir fe de ra tif ya pı, hat ta bir oto no mi ka za nı lır -

186

sa, bu nu ken din için teh li ke li gö rü yor sun?Siz bi lir si niz, Tür ki ye ile o iliş ki ler de be nim des te ği mi ara ma ya

ka dar da hi gi di yor lar. Şim di Tür ki ye ne is ti yor pe ki? Bel ki de on larpet rol üze rin de Türkiye'ye da ha faz la hak ta nı mış lar, bel ki de o sö -zü ver miş ler. On lar böy le şe ye yat kın dır lar, fa kat Tür ki ye ha la ni yebağ naz lık edi yor? Ya ni bu ra da son de re ce bağ naz, kör ce bir yak la -şım var. Ben şu nu dü şü nü yo rum: Tür ki ye di yor ki, “be nim suç la rımbü yük as lın da, ben çok sert bir po li ti ka uy gu la dım. Kürt le rin ağ zıaçıl mış, be nim iş le di ğim suç la rı mı, gü nah la rı mı gö rür ler se, bun larvah şi dir, be ni mah ve der ler.” Bu yak la şı mın ken di sin de faz la po li tikçö züm le yi ci lik yok tur. Bir gün bun lar açık ça gö rü lür. Kal dı ki be -nim üze rin de en çok dur du ğum nok ta şu: Gü ney li Kürt ler ol ma danda, hat ta on la ra rağ men de, biz ya nı ba şı mız da ki mil yon la rın gö zü nübiz zat aç tık, di re ni şi ge liş tir dik. Siz bel ki iyi bi lir si niz, bun lar la de -ne mek is te di ler, gö rüş me ler yap tı lar, ama ba şa ra ma dı lar. Özal'ın birko nuş ma sın da şöy le bir sö zü var dı: “Ya hu bun lar bi ze söz ver di ler,ön le ye cek ler di; de mek ki bir şey ya pa ma dı lar, güç le ri yet me di,yok sa adam lar is yan ha lin de dir” di yor du. Şim di biz şu nu ka nıt la -dık: On la rın ora da is te di ği oto no mi çı kar için dir. Yok sa ya nı ba şın -da ki mil yon lar ca in sa nın ya şa dı ğı ha re ket li li ğe böy le yak laş maz lar.

Türk�hal�kı�bu�kör�po�li�ti�ka�la�ra�se�yir�ci�kal�ma�ma�lı�dır

- Siz Türkiye'den ne is ti yor su nuz?- Şim di Tür ki ye ne bı ra kı yor ki, bi zim is tek le rin sı nı rı na yak la -

şıl sın. Ya ni Tür ki ye bu ko nu da na sıl? Bi lir si niz, Türkiye'den bir şeyis te mek çok ce sa ret li ol ma yı ge rek ti ri yor. Bir şey ler is te ye lim mi?İs te mek odur iş te, o ya pı lan şey ler dir. Onun için de coş ku var, duy guvar, öz gür lük var, her şey var. Bu bir sem bol dür ay nı za man da.Şim di tek tük ki şi ler bu nu an la mı yor mu sen ce? Di ye lim elit ke si mibun la rı ne ka dar an lı yor? Eğer ha la an la ma mış sa, an lat mak için birşey ler yap mak ge re kir. Bir de fa in san la rı ne ha le ge tir miş ler? Hiç birşey ver me den bu ka dar in sa nı par la men to ya alır lar, şu ka dar in sa nıme mur lu ğa alır lar, şu ka da rı nı as ke re alır lar. Bun la ra her şe yi da ya -

187

tır lar, kor ku tur lar. Bi lir si niz, hep si ni kor ku luk ha li ne ge tir miş ler.“Şey” der gi si biz ler için der ki, “Sen Kürt mü sün, de ğil mi sin?” Ya -ni biz ne yap mı şız? Kürt ol mak bu ka dar eğ le ni lir bir şey de ğil dir.“Bir Türk dün ya ya be del dir, ne mut lu Tür küm di ye ne” gi bi tu tum -la ra biz ula şa ma yız, ama Kürt ol duk di ye de la net le ne cek bir du -rum da de ği liz. Ni ye la net le ne lim? Bu do ğal ya pı mız dır; ni ye la net -li, gü nah ki! Kor ku la cak bir olay ha li ne ge tir mek is ti yor su nuz. As -lın da öy le de ol muş. Şim di bi raz do ğa ka nun la rı na, ge li şi mi ne ba kı -lır sa, bu nun ne su çu var? Ta bii de nil di ği gi bi, bir de zor la ve hertür lü bas kıy la da ön le ye me miş si niz. İn san bu ra da bi raz dü şü nür.

Şim di bu in san lar gör dü ğü nüz ko num lar da dır. Do laş mış sı nız,hep si en kaz ha lin de, dört bin yıl ön ce si ni ya şı yor lar. Ne ola cak buin san la ra? Ne ya pa cak sı nız? Ger çek ten bu in san la rın ara sın da na sılbir ya şam ge liş ti re cek si niz. So rum lu lu ğu muz var. Bı ra ka lım dev -rim ci li ği, şu nu bu nu, bir ay dın ola rak so rum lu lu ğu muz var. Bu in -san la rı öl dü re cek mi si niz, ya şa ta cak mı sı nız? Sa nı yo rum “ya şı yor -lar” de mek için bin şa hit is ter. Şim di jan dar ma ge lir, “ ulan kı ro”der, vu rur... Hay di di sip li ne ol du, kork tu di ye lim, eş kı ya lı ğı da ter -ket ti. Ama ya pı öy le ki, her gün kırk ta ne si de ği şik yer den çı kar; in -san la rı hay dut lu ğa, eş kı ya lı ğa, kor ku lu ğa, ger çek ten düş kün lü ğünala sı na dü şür mek için ne la zım sa onu ve ri yor. Şim di bu bü yük birbe la. As lın da si zin içi niz de ba zı akıl lı lar ge li şe bi lir di. Bu adam lardi ye bi lir ler di ki, “ger çek ten bi zim yüz yıl lar dan be ri ya pa ma dı ğı mızbir çö zü me git mek is ti yor lar, bun la ra bi raz ku lak ver mek ge re kir.”Ha ni, bir in san ola rak bu nu is te yen var mı? Ora da ki in san la rı, iliş -ki le ri ge ti rin ma sa nın ba şı na! So rum lu luk var, bi li yor su nuz. Ba tıAvrupa'da, Belçika'da çok ka lı yor su nuz, ora da Fla man lar var dır,Va lon lar var dır, ba sit bir eşit siz lik ol du mu ik ti dar lar dü şü yor. Bel kitam de ğil, ya ni...

- Biz de adı yok. Di ğer yan dan si zin bu söy le dik le ri niz le or ta -da ki yak la şım ve ya hut bi li nen şey çe li şir. Ya ni siz ler, da ha çokTürkiye'den top rak par ça sı alıp ken di dev le ti ni ora da kur ma yaça lı şan sı nız.

- Yok, o de ğil. Be nim ön der lik et ti ğim ey le mi bu ka dar sığ ele al -mak, tam o köy lü ka fa la rı nın işi dir. Bir den bi re par ça la dık ve bu nun

188

üze ri ne he men bir dev let kur duk; bir de fa yak la şım bu ka dar sığ, buka dar ha yal ci ola maz. Ya ni bi zim yüz de dok san do kuz do kun du ğu -muz baş ka şey ler or ta da var. Şim di sa nı yor lar ki, “bir dev le ti miz ol -sun da, na sıl olur sa ol sun” di yo ruz. Ken di le ri bi raz öy le ol du ya, bi -zi de öy le sa nı yor lar. Türkiye'de öy le bir ge le nek var, bi raz M.Kemal'in dev let de ne yi min de bu var. “ Türk dev le ti ol sun da, na sılolur sa ol sun” ima jı güç lü dür. O dö nem de Türk nü fu su bir teh li keiçin de, dev let onu ko ru ya cak tek or gan ola rak gö rü lü yor, bu nun içindev let çi lik müt hiş tir, “dev le tin ol sun da, na sıl olur sa ol sun” de nir.Ben bu nu bil mi yor de ği lim. Dev le ti ko ru mak mil li ye ti de ğiş ti rir,kül tü rü nü de ğiş ti rir. Ya ni dev let önem li bir olay dır. Fa kat yi ne dedev let her şey de mek de ğil dir. Bir de, “bir dev let ol sun da, na sılolur sa ol sun” be nim ide a lim de ğil dir. Dev le tin bi çi mi önem li dir,muh te va sı çok da ha önem li dir. Şim di bun lar önem li, siz bu so run la -rı gün dem leş tir me li si niz. Bu so run lar dü şün ce ye yol açar, dü şün mede ba zı çö züm le re gös ter ge dir.

Bun lar çok önem li so run lar dır. 15 mil yo nu aş kın in san var or ta -da. Ben bu in san la rın du ru mun dan ger çek ten uta nı yo rum. Çün kübun lar doğ ru dü rüst bir sö mür ge re ji mi al tı na bi le alın mış de ğil ler.O Kozakçıoğlu'nun uy gu la ma la rı nı bel ki gör dü nüz. Ne ka dar si zimem nun et ti, bi le mi yo rum ya ni. Ba kın po lis ka fa sı ger çek ten neso nuç lar al mak is ti yor? Şim di bir ta kım ted bir ler alı yor lar. İş te si -lah la rı çek miş ler, de ğil mi? Şöy le di yor lar: “İn sa na vu ru yo ruz,değ di mi ya pı şı yor, için de pat lı yor.” Ta mam, bun la rı söy le ve alala bi le ce ğin ka dar! Ve bü tün gü cü nü bu na ver! Pe ki ne ola cak bu?Ya ni bur ju va an lam da bir sa vaş yü rü tül se bi le bu ka dar çağ dı şı lı ğadü şül mez.

- An lı yo rum as lın da...- Ya ni za yıf sı nız bu ko nu da, ne yap mak is ti yor su nuz? Ba kın, biz

zor du rum da yız. Her kes bi zim her an bit ti ği mi zi, bit mek üze re ol -du ğu mu zu sa nır. Ter si ne ben bu ko nu da siz le rin du ru mu nu zun çokza yıf ol du ğu nu gö rü yo rum ve üz gü nüm. Du ru mu nuz öy le.

- Ne za man siz?..- O öy le. Siz, ke sin lik le şu nun ter si ni id dia ede mez si niz: Ken di -

si ne say gı sı nı yi tir me miş bir Türk yö ne ti ci si, hiç bir za man bu du -

189

rum la if ti har ede mez. Ve öy le PKK'nin “te rö rist li ği ne, ay rım cı lı ğı -na” bel bağ la ya rak da key fi ni ra hat ça ta maz. Biz sa de ce ger çek so -run la rı göz le ri nin önü ne koy duk. Da ha iler de yü rek le ri ne de ba tı ra -ca ğız. Pe ki ne ola bi lir? O ki şi lik le rin bi raz ken di si du yar lı ola mazmıy dı? Bi raz bu so run la ra il gi du ya maz mıy dı? Ya ni 15 mil yon in -sa nı ne re de ve na sıl ke se cek ler, asa cak lar? Hep si ni ne re ye ko ya cak -lar? Bu çağ da bu zor. Ama at mış lar bu in san la rı or ta lı ğa. Di yar ba kırdo lu, yı ğın la. Ger çek ten dol dur san bir pa ta tes çu va lı gi bi. Hiç birye te nek le ri var mı dır bun la rın? İle ti şim güç le ri, ya ra tış güç le ri don -du rul muş tur. Ne için? Ba şı nı kal dır ma sın, is tem ler de bu lun ma sın,di lin den ve kim li ğin den bi le bah set me ye cek ka dar kor kak ha le gel -sin di ye. Pe ki biz bu in san lar la ne ya pa ca ğız? As ke re ge lir, sa de ceemi re ri olur. Evet, bu in san Türkiye'yi kal kın dı ran ve ya bu in sanza ten bu top rak la rın çi le si ne kat la nan...

- Bu in san la rın kim li ği ne ka vuş ma sı, bu in san la rın tümolum lu bir du ru ma gel me si, si zin için ka zan mak an la mı na mıge lir? Ya ni ka zan mak ne dir si zin için?

- El bet te, in san lar ya şa dı ğı top rak lar üze rin de en coş ku lu bir bi -çim de mad di ve ma ne vi alan da ya şam la rı nı ger çek ten ka za nır lar sa,bi zim için dev rim de bu dur, dev let de bu dur, in san lık da bu dur.

- Ya ni o za man “ben mü ca de le yi ka zan dım” mı de mek tir?- El bet te odur. Ya ni bu ra da yal nız bir Kürt...- Top rak de ğil ya ni?- Şim di de di ğim gi bi, top rak so ru nu şu an lam da ifa de edi lir: Bu in -

san la ra ken di ka der le ri ni öz gür ce ta yin sa ha sı ge rek li. On dan ön ce de,bu nun için bü yük in san fak tö rü nün bi lin ci nin ve yü re ği nin ayak lan dı -rıl ma sı ge re kir. Ve bun lar için de “il le de Türk ler den ay rı la ca ğız” gi bibir dü şün cey le yo la çı kıl mı yor. Dik kat edi lir se, bi zim baş tan be ri so ru -nu or ta ya ko yu şu muz da, ke sin bir ay rı ca lık ola yı ile bu işe gi ri şil me -miş tir. Ha yır. Ya zı la rı mız de ğer len di ri lir se, içe rik ola rak yüz de dok sa -nı aş kın sos yal iliş ki ler de, eko no mik iliş ki ler de, si ya sal iliş ki ler de bircan lı lık, bir iv me ka zan mak, bu te mel de fe o da liz mi aş mak, Türk ulu suile iliş ki ler de bir eşit li ğe ulaş mak var, de ğil mi? Bun lar da ha çok ha -kim de ğil mi dir? Ya ni siz bu so nu ca va ra bi lir di niz. Ger çek ten Türkya zar la rı ni ye bu so nu ca yak laş mı yor lar? Dün ya yı in ce li yor lar, kü çük

190

halk la rın pra tik le ri ni in ce li yor lar; pe ki bu ka dar ta rih sel ve ya kı nen se -ni il gi len di ren bir olay var, bu nu da in ce le! Bu nu da in ce le mek ge re -kir. Hiç bir şey ya pa mı yor sa nız, par ti ku ra mı yor sa nız, mü ca de le ede -mi yor sa nız, en azın dan in ce le me ce sa re ti ni gös te re cek si niz. Şim diben, sırf bu nun için ey le mi yüz kat da ha ge liş tir me yi dü şü nü yo rum.Ya ni as ker so pa sıy la bu işin hal le di le me ye ce ği ni be lirt me li yim. Çün kübu, çok cid di bir ah la ki me se le dir. Bu çok önem li.

Ço ğu şöy le sa nır: “ PKK'nin dü şün cey le, fi kir le iliş ki si yok, yal -nız si lah lı bi çim de te rör ya par.” Te le viz yon ve ba sın da ve ri len gö -rün tü de bu. Ha yır, bu nun ger çek le ala ka sı yok. Bi zim gün lük ola -rak bu ra da oluş tur mak is te di ği miz iliş ki ler bi le, çok fark lı du rum la -rın ol du ğu nu or ta ya ko yar. So ru nu or ta ya çı kar ma gü cü nü gös ter di -ği miz için, as lın da bü yük mem nu ni yet du yul ma sı ge re kir di. Bir de -fa de rin bir kor ku dan kur tu lur sun. Ne dir bu, “ya hu bun lar bir günbaş kal dı rır sa” kor ku su. Şim di oy na yan lar da ha çok ola cak. Var za -ten kö tü oy na yan lar. Zor dö nem de kö tü oy na mak, da ha da kö tü dür.Olum lu yak la şım lar önem li ve iyi dir. Ne dir bun lar? Baş ka la rı nınfaz la mü da ha le et me di ği, ken di öz gür bi lin ciy le in sa nın so ru na sa -hip çık tı ğı ve işe faz la so pa la rı, si lah la rı koş tur ma dı ğı bir çö zü mece sa ret et mek tir. Söy le ye yim, “bu nu dev let bü yük le ri yap ma lı” de -mi yo rum. Ha yır, on lar dan faz la bir şey bek le me ye ce ğiz. Biz, bu iş -le ri halk la, halk lar la ya pı yo ruz. Ama di ye cek si niz halk tır, onun de -mok ra si kül tü rü ne hal de? Ken di ka de ri ni seç me de, Türk hal kı da,bel ki biz den da ha çok şart lan dı rıl mış bir du ru mu ya şı yor.

- Bir yer de özet le mek ge re kir se, şöy le bir gö rün tü çı kı yor or -ta ya. Ya nı lı yor mu yum bil mem. Ya ni di yor su nuz ki, “be nim he -de fim, ka zan mak tan an la dı ğım şey, Türkiye'den bir bö lüm top -ra ğı alıp, ora da dev let ku rup, onun da ba şı na geç mek fa lan de -ğil. Ben, yap tı ğım bu mü ca de le de, Kürt hal kı nın te mel hak la rı -nın ve ril me si, on la ra in san gi bi mu a me le edil me si, be lir li dü zey -de her ke sin hak kı olan hak kı nı...” O mu?

- Dik kat eder se niz, ba ğım sız lık ola yı nı çok kap sam lı ele al dık.- Evet.- Bir sos ya liz min ba ğım sız lık an la yı şı, bir Ba tı sis te mi için de ki

ba ğım sız lık yak la şı mı var. Bü tün bun la ra ye rin de de ğer biç tik. Bun -

191

la rı top tan in kar da et me dik. Yi ne Ortadoğu'daki iliş ki ler de, ba ğım -sız lık ko nu sun da ki has sa si ye ti koy duk. Siz bu na “çok bü yük yal nız -lık” de di niz, de ğil mi? Ben öy le dar ele al mam. Ba zı de ğer le rinken di miz de epey in ce le me si ni esas al dık. Bu, zen gin lik ve güç len -me yi ya ra tı yor. Bir tep ki dir. Tür ki ye ile iliş ki ler de olup ol ma dı ğı -mız ko nu su nu da bü tün açık lı ğıy la be lir ti yo rum. Ya ni so nun da or ta -ya ne çı kar? Gö rü nü şe ba kı lır sa, or ta da yal nız böy le bir top rak par -ça sı ve ora da da böy le bir oto ri te; bu, bel ki bi raz ha yal ola bi lir vebiz ger çe ği bu bi çim de ka za na ma yız. Türk ler de, mev cut yön tem le -riy le böy le bir kor ku dan ken di le ri ni kur ta ra maz lar. Şim di ta raf la rındu rum la rı çok cid di. Kürt le rin ken di ko num la rı ele alı nıp in ce len di -ğin de, bel li ki ko num la rı çok cid di. Sa hip siz lik le rin den öte ye, çokkö tü bir du rum da bı ra kıl mış lar. On lar da ar tık bu na ra zı edil miş lerve ya onay ver miş ler, meş ru gör müş ler de me ye ce ğim, ama o ko nu -ma ge ti ril miş ler dir. Türk ler de bu so run kar şı sın da o ka dar çağ dı şıbir ko num da ken di le ri ni tu tu yor lar ki, “me se le yi hal le de lim” adı al -tın da as lın da her tür lü teh li ke li yak la şı mı ta şı yor lar. Bu ko nu da neyap mı yor lar ki! Di yo rum ya, ne Ber lin Du va rı öy le dir, ne de ÇinSed di öy le dir. Hiç kim se nin bun dan ha be ri bi le yok. Ger çek ten öy lede ğil mi? Çin Sed di ilk çağ da ya pıl mış tır, Ber lin Du va rı, sos ya lizmile ka pi ta lizm ara sın da ya pıl mış tır. PKK var lı ğı na kar şı pe ki bun larkaç ki lo met re uzat mış lar? Ço ok, alt mış ki lo met re yi ge çi yor. Tel ler -den bah se di yor su nuz, çok il ginç şey ler. Bir sur ara ya çe ki li yor, öy leki bu ra dan şu ra ya ka dar ge niş ve 30 km'lik bir set. Şim di bu daTürkiye'ninki olu yor. Söy le ye yim, o tel le ri geç me yön te mi de bu -lun du. Fa kat yal nız o mu? Hen dek ler var, baş ka tel ler var, on danson ra da Al man kö pek le ri hep ha zır. Ve bir ku le de de pu su ya yat -mış as ker ler var. Ma ji na hat tı mı dır ne dir, bir de öy le hat oluş tur -muş lar. Ya ni ay da-yıl da iki-üç ki şi ya ge çer, ya geç mez. Şim di bu -nun ik ti sa di po li ti kay la ne ala ka sı var. Bu bü yük ha yal, kim bi lir kaçmil ya ra mal ol muş tur. Ge çen se ne, yal nız bu na 60 mil yar ayır mış.“Üç dört adam” için bu ka dar mas raf, ne kor kunç! Ha len 800 ki lo -met re yi böy le ka pa ta cak lar. Bu se fer Irak sı nı rı na sı ra ge le cek. Ora -nın hep si de dağ, ora yı na sıl ya pa cak lar? Bu yön tem le ri aş mak ko -lay, fa kat Türkiye'nin bu ya tı rım la rı nı kav ra mak çok zor. Yal nız

192

bun lar da de ğil, ha pis ha ne ler dö şe ni yor... Yük selt de yük selt! Mil -yar lar ca ya tı rım ya pı lı yor. Yi ne yal nız bun lar da de ğil. De dim ya,zırh lı araç lar da var, 1700 ta ne da ha ala cak lar mış. Bun la rın hep si,PKK ha re ke ti ni tas fi ye et mek için. Şu nu söy le ye yim: Biz öy le birte mel aç tık ki, kırk ta ne PKK in şa ede cek bir or tam söz ko nu su dur.On la rın bu po li ti ka la rı bit mez, bi zim de ey lem le ri miz bit mez.

Şim di bun lar çı kış yo lu de ğil, ger çek ten de ğil. Türk hal kı, ay dın -lar, her tür lü de mok rat lar, eğer bu işi bi raz da ha de ği şik yol lar la dü -şün mek is ti yor lar sa, o za man bu kör po li ti ka la ra bu ka dar se yir ci kal -ma ma lı dır lar. Bi li yor su nuz, en son bir de pa ra lı as ker lik çı kar mış lar.Bu nun la da gü ya ye ni bir or du oluş tu ra cak lar. Ya ni Türk or du sun dapa ra lı as ker lik baş la dı ar tık. Bu kü çük bir bir lik le baş lar ve son ra de -vam eder. Bi li yor su nuz, özel ko lor du nun taz mi na tı ar tı rıl dı, ma a şı ar -tı rıl dı ve bir de bu or du ku rul du. Bu du rum or du da da ke sin ra hat sız -lık ya ra ta cak, halk ta da ya ra ta cak, za ten ya ra tı yor da. Ko ru cu lu ğu ya -rat tı ve tüm mil le ti böl dü. Ben ce bü tün bu po li ti ka lar da ha çok teş hiredil me li dir. Bu ko nu da çar pı cı ol mak ge rek, bun la ra do kun mak ge re -kir. Hiç ol maz sa mil let ba zı ger çek le ri gör me li. Ya tı rım la rın bü yükbir kıs mı bun la ra ya pı lı yor, bu pa ra la rın hep si böy le gi di yor.

- Evet ama, bir yer de çı kış yo lu ne dir? Si zin si lah lı ey le mi ni zisür dür me ni zin an la mı ne dir? Da ha ne ka dar gi der?

- Bu yal nız ba şı na bi ze bağ lı de ğil dir. Be nim için, “şöy le vu rul -du, böy le yap tı” tü rün den şey ler söy le ni yor. Ama gö rü yor su nuz ki,sağ la mım ve çok gen cim. Sa nı yo rum siz de bu nu baş ta söy le di niz.Bu genç lik, bu ma ra ton son su za ka dar da sür se bun da ke sin lik le va -rım an la mın da dır. Ken di so rum lu lu ğum al tın da de vam ede cek tir bu.Bu nu ke sin lik le ba şa ra bi le cek gü cüm var. Ne ka yıp lar, ne dö nek lik,ne de çok kör ce bir zor ba lık bu nu dur du ra bi lir. Çok sı nır lı ola nak -lar dan ne le rin ya ra tıl dı ğı bu nun açık ka nı tı dır. Tek bir so pa mı zın ol -ma dı ğı bir du rum dan bu gün ne re ye gel dik? Bu, bir çok şe yi açık lar.Ama yi ne de söy le ye yim; bu ma ra ton da bu yön te me ta pı yo rum, bu -nu so nu na ka dar kul la na ca ğım de mi yo rum. So run la rın çö zü lüş du -ru mu na gö re, özel lik le po li ti ka nın gü cü ne ina na rak, po li ti ka nın yü -cel ti ci, bir çok so ru nun çö zü mün de esas alın ma sı ge re ken bir me todol du ğu nu bi le rek ha re ket et me li yiz. Yok sa özel lik le Türkiye'de çok -

193

ça ya pıl dı ğı gi bi, “po li ti ka cı mı dır, at bir kö şe ye, beş pa ra et mez”de nir se, o za man hiç bir ye re va rı la maz. Ben ke sin lik le bu gö rüş tede ği lim. Sağ lam po li ti ka cı lar or ta ya çık ma lı, po li ti ka nın bir yü ce -lik sa na tı ol du ğu ka bul edil me li, so run la ra ger çek ten po li tik yak la -şıl ma lı dır. Eğer böy le yak la şı lır sa, biz de ke sin lik le bu na kar şı lıkve ri riz. Ve bu, iyi bir so nuç la nış, çö züm le niş ola bi lir.

- Kar şı ta raf tan ne bek li yor su nuz? Ne yap ma sı nı bek li yor su -nuz me se la?

- Kar şı ta raf bü yük bir hak sız lık ko nu mun da dır. Ta rih ten gü nü -mü ze ka dar bir mi ra sı dev ral dı ve onu gü nü müz de de, pek inan ma sada sür dür mek is ti yor. Ta rih bir hü küm biç miş: Yut, için de erit! An -cak bu taş, bu se fer pek yu tu la ca ğa ben ze mi yor. Bu lok ma, mi de yibu se fer par ça la ya bi lir. Onun için, bas kı, im ha ve erit me po li ti ka sın -dan vaz geç me li dir. Bu nun ye ri ne, da ha uy gar bir tar tış ma ya ve yi neda ha çö züm le yi ci bir po li tik mü ca de le ye im kan ta nı ma lı dır. Amauy du ruk, bi çim ci, iki de bir or du so pa sı nı kal dır sın ve her ke si po li tiksah ne den ka çırt sın tü rün den po li ti ka cı lık ol ma ma lı dır. Za ten biz debu oyu na gel me ye ce ğiz. Ger çek ten po li ti ka dan çö züm bek le yen vebu na ina nan ön der ler, par ti ler or ta ya çı kar sa ve on lar bu te mel de enazın dan çö züm le ri tar tış mak is ter ler se, biz de bu na bü yük bir mem -nu ni yet le kar şı lık ve ri riz. Şid det ola yı nı he men dur du ra bi li riz. Ka babas kı ve iş ken ce dur du rul sun, o za man bi zim en ufa cık bir zor yö ne -li mi miz gö rül me ye cek tir. Bu nun için de ge rek li adı mı at ma sı ge re -ken ler biz de ği liz. Biz çok zo run lu bir sa vun ma da yız. Sal dı ran di ğerta raf tır, do la yı sıy la çö züm de on lar dan gel mek du ru mun da dır.

Bağım�sız�lık�ve�özgür�lük�müca�de�le�mi�zi�hal�kı�mı�zın�gücüy�le�geliş�tir�dik

- Son so ru: PKK kim den des tek alı yor? Yok sa tek ba şı na mı dır?- PKK, ger çek ten Kür dis tan ger çe ği nin ve hal kı nın yal nız lı ğı -

nın yan sı ma sı nı ya şı yor. Söy le nil di ği gi bi dı şa rı dan des tek al made ğil, is ter ka pi ta list sis tem den ve is ter se sos ya list sis tem den ol -sun bir tec ri ti ya şı yor. Kür dis tan ger çek li ği bu. Kim Kür dis tanger çe ği ne ulaş mak is ti yor sa, po li tik çı kar la rı anın da za rar gö rü yor.

194

Kür dis tan hal kı açı sın dan yal nız lık bu dur. Bir yer de bir ki şi öl dü -rül se, o he men ha ber ko nu su olur. Fa kat Kürdistan'da kim ya sal si -lah lar la bir kat li am olur, o hiç du yul maz bi le. Bu bü yük bir eşit -siz lik tir, iki li öl çü dür.

Dış des te ğin du ru mu nu da ha ön ce açık ça be lirt tik. Sırf çı kar la rısar sıl ma sın di ye du ru ma ka rış mı yor lar. Oy sa bu si lah la rın böy lekul la nıl ma sı nı, en azın dan güç le ri ni kul la na rak en gel le ye bi lir ler di.Bun dan bi le çe ki ni yor lar. Bu, Kürdistan'ın ne ka dar yal nız ol du ğu -nu gös ter mek te dir. Bi zim na sıl ya şa dı ğı mı zı ise biz zat gör dü nüz.Biz, bü yük ça ba mız la ve de ger çek ten tüm dü rüst lü ğü müz le ken di -mi zi bu ra da ya şa tı yo ruz. Ta ma men hal kı mı zın, yurt dı şı emek çi le ri -nin çok açık olan ba ğış la rıy la, mad di ve ma ne vi yar dım la rıy la ya şa -dık. Ta ma men böy le dir. Düş man tü müy le tec ri ti ve bi tir me yi da ya -tır, dost lar ise ken di çı kar la rın dan faz la ta viz ver mez ler. Biz de, buçı kar la rın bi zim öz çı kar la rı mı za denk ol ma dı ğı nı gör dük. Do la yı -sıy la ba ğım sız lık ve öz gür lük mü ca de le mi zi te mel de hal kı mı zın gü -cü ne da ya lı ola rak öz gür ce ge liş tir dik. Ve bu ko nu da sağ lam bir de -mok ra si gü cü nü or ta ya çı kar dık.

Mü ca de le mi zin or ta ya çı kar dı ğı halk ger çek li ği miz, or ta çağ ka -lın tı la rın dan önem li oran da ken di ni arın dır mış tır. Ve yi neTürkiye'de özel lik le sı nır ta nı ma yan bir bas kı ve sö mü rü or ta mı nakar şı da di ki len bir ko nu ma ge ti ril miş tir. Bi zim Tür ki ye hal kı na ya -pa bi le ce ği miz en bü yük iyi lik tir bu. Ken di si nin de ben zer ko nu magel me si nin, halk la rı mız ara sın da eşit ve öz gür kar deş lik iliş ki le ri negö tü re ce ği ne ina nı yo ruz. Sü rek li bu inan cı mu ha fa za et tik. “ Yurt dı -şın da ba zı güç le rin pi yo nu” saf sa ta sı, ke sin lik le ken di si böy le olan -la rın id di a sı dır. Tür ki ye hal kı nı sev me ve ona de ğer ver me biz de biril ke dir. Kö kü dı şa rı da olan, dı şa rı nın pa ra sıy la si lah alan ve bu nuhalk la ra kar şı kul la nan ve ken di le ri ne de “şöy le böy le Türk çü yüz”di yen ler den de ği liz. Biz, on lar dan kırk kat da ha faz la Tür ki ye hal kı -na ya kı nız. Hal ka bü yük sev gi miz ve say gı mız var dır. Mü ca de le mizeşit ve öz gür bir bir li ği ya rat mak için dir.

- Çok te şek kür ede rim. - Biz, ba ğım sız lık eği li mi nin güç lü ol ma sı nı is te riz. Bu nu çok

so mut bir ör nek le de izah ede bi li rim. As lın da bi zim hem ken di -

195

mi zi da ha ra hat ya şat ma mız, hem de bü yük güç le re da ya na raksır tı mı zı böy le sağ la ma al ma mız müm kün dü. Mü ca de le mi zin bi -raz ge liş me siy le bir lik te ABD'nin bi le ge liş tir di ği bir Kürt po li ti -ka sı var dır. Ve bu dı şiş le ri ba ka nı nın ra po ru na ka dar yan sı mış tır.Bi ze de do lay lı ola rak bir çağ rı dır bu. Ve hat ta do lay lı da de ğil,di rekt bir te mas du ru mu na...

- Göz kırp ma ola bi lir mi?- Açık tır o. Hat ta da ha so mut gi ri şim ler de var dır. Ben ken dim

bu na ön ce lik ver me dim.- Ame ri ka lı lar te mas et ti ler mi? Me se la si zin ar ka daş lar dan

ay rıl ma nız...- İs te miş ler dir. Ya ni çe şit li ad lar, ün van lar al tın da bu na il gi gös -

te ril miş tir. Ben bu ko nu da da iyi ve ya kö tü de mi yo rum. İn san hak -la rı açı sın dan bu ka dar suç var. Bu ko nu da biz, bun la rı öy le dü rüst -çe bir yak la şım ola rak de ğer len di re cek du rum da de ği liz. Ne den?Çün kü, mev cut hü kü met le ri bu ka dar il ke siz des tek le me, her tür lübas kı ve sö mü rü ye so nu na ka dar ar ka ver me du ru mu var. As lın dabu ko nu da da ha zor du rum da kal ma mak için, bu yan lış po li ti ka yada ha çok alet ol ma mak için, ken di si ni bi raz da ha suç suz du ru mage tir mek için bir gi ri şim dir bu. Ve ta bii biz de, bu na yük sek bir de -ğer bi çip iti bar gös ter me dik. Ba zı Kürt çev re ler bu na gi re bi lir ve gi -rer ler de. Ama biz, bu ko nu da da il ke li dav ran dık. ABD'nin böy leucuz yak la şım la rı nı, iş te “iyi bir ge liş me dir, bil mem şöy le dir” tü -rün den ele al ma dık. Biz zat ken dim böy le yim, ya ni bu ko nu da say -gı lı bi le ol ma dık. Bu nu açık ça be lirt me li yiz. Di ğer hu sus lar da daböy le ör nek ler ver mek müm kün. Ya ni iş te “ Türkiye'yi bö lüp par ça -la ma he sap la rı, bil mem ASA LA ile, Türk düş man la rıy la iş bir li ği”,vs... Ke sin lik le yok. Çok ku ru bir if ti ra bun lar.

- Ya ni şim di Türkiye'nin an la dı ğı iş bir li ği ile si zin an la dı ğı nıziş bir li ği ara sın da fark var an la şı lan. Ya ni siz iş bir li ği ni, bir lik teope ras yon yap mak, bir lik te ha re ket et mek di ye gö rü yor su nuz.Tür ki ye ise, en ufak bir te ma sı da hi bir iş bir li ği ola rak gö rü yor.Ya ni ora dan da...

- Bu an lam da da hi, ya ni böy le Türkiye'nin dü şün dü ğü tarz da da -hi bir iş bir li ği yok tur. Ama biz, doğ ru bil di ği miz iliş ki le re ya nı tı,

196

baş ta Tür ki ye ol mak üze re her yer den bu lu ruz. Bu ra da da bir il kesöz ko nu su dur, ba sit po li tik he sap lar söz ko nu su de ğil dir. Bu ba sitpo li tik he sap la rı da ha çok Tür ki ye dü şü nü yor. Bu nun la da ra ki bi nitec ri te ve im ha ya yö ne li yor. Bu po li ti ka sın da ken di si kay bet miş tir.Ta viz ve re ve re Türkiye'yi ne du ru ma ge tir di ği açık tır. Sa de ce ra ki -bi ni tec rit et mek için ta viz ler po li ti ka sı na bel bağ la ma nın, on da sı -nır ta nı ma ma nın Türkiye'nin ba ğım sız lı ğıy la, hal kı nın öz gür lü ğüy leala ka sı yok tur. Bu önem li dir. Bu nun an la mı iyi kav ra tıl ma lı dır de -rim. Evet, bu ko nu da ger çek ten kö tü bir dı şar da lık du ru mu,Türkiye'deki yö ne tim için çok ger çek çi dir. Mu az zam boş va ka lar,as ke ri har ca ma lar, bil mem po li tik şey ler... Hep sı nır ta nı ma dan dagi di yor. Ya ni hem de Do ğu-Ba tı ay rı mı de me den. Bu nu, ken di si,Türkiye'yi zor du ru ma dü şü re cek, ile ri de öden me si pa ha lı ya pat la -ya cak bir yı ğın ba ğım lı lık iliş ki le ri içi ne gi re rek ya pı yor. Şim di biztam ter si ko num da yız, bu ra da ola sı ba ğım sız lık eği li mi ni güç len dir -mek için ger çek ten iyi bir ko num da yız. Ba ğım sız lık açı sın dan böy -le ol du ğu gi bi, de mok ra tik bir ge liş me nin de çok sağ lam bir bi çim -le yi ci si ol du ğu mu zu söy lü yo ruz.

İnsan�lık�aile�si�nin�şeref�li�bir�üyesi�ola�bil�mek�için�bumüca�de�le�yi�sür�dü�re�ce�ğiz

- Ak lı ma baş ka bir şey gel mi yor.- Ak lı ma bir-iki nok ta da ha ge li yor da. Ger çi o te le viz yon ko nuş -

ma sın da söy le dim. O ço luk-ço cuk, ka dın...- Onu ye te rin ce ele al dık.- Onun da ce va bı nı ver me ye ça lış tım.- Ve ril di o.- Ke sin lik le onu iyi koy mak ge re kir. Bu po li ti ka iyi bir müj de -

dir. Ya ni biz den de ba zı la rı bü yük in ti kam cı lık tav rı na gi rer ler sebu doğ ru de ğil dir. Ön le me li yiz biz. Ama bu ka dar mu az zam as ke -ri gü cü var, tek nik gü cü var, bun la rı ye ter li gör me yip de bu ca hil -le ri pa ray la ve zor ba lık la, hem de ço luk-ço cu ğu en bü yük teh li ke -nin içi ne ata rak üze ri mi ze sür me nin in saf la, vic dan la ve ah lak labağ da şır hiç bir ya nı yok tur. Bu ko nu da ke sin lik le dik kat li ol ma lı -

197

dır. Bu du rum, sa va şın bi raz uy gar ca ge liş me si ni de en gel li yor.Tür ki ye bu na da muh taç ol ma mak du ru mun day dı. Böy le bir po li -ti ka in ti kam cı eği lim le ri ge liş ti rir. Ya rın yüz ler ce sür tüş me ye gö -tü rür. Bun la rın ço cuk la rı bü yü ye cek, yi ne mi li tan la rın ar dıl la rı bü -yü ye cek ve bun lar kan da va sı na dö nü şe cek tir. Bu po li ti ka dan el-etek çek mek ge re ki yor. Ve sa nı yo rum ki, or du için çok ya rar lı biryön tem dir de de ni le mez. Çün kü, mü ca de le miz ön le ne mez se, bu -nun ters te pen bir si lah ol ma ih ti ma li bü yük tür. Özel lik le mü ca de -le nin uy gar ge liş me si ni çok güç leş ti ri yor. Bu ko nu da da bi zim gi -bi özen gös ter mek ge re ki yor. Halk bu ko nu da çok yan lış şart lan dı -rı lı yor. Bu ko nu da biz, ke sin lik le so rum lu lu ğu ka bul et mi yo ruz.Ger çek ten bi zim üze ri mi ze on bin ki şi ge lir, beş ta ne ge ril la mızkü çük bir sı ğı nak ta her tür lü pat la yı cı, ya kı cı ve im ha edi ci ile pa -ram par ça olur lar, ama biz yi ne de di ren me si ni bi li riz. Bu du rum dada, de di ğim gi bi, so rum lu luk bi ze ait de ğil dir.

- Şim di epey üs tün de dur duk. Fa kat çok özel bir to par la mada ha yap mak ta ya rar var. Be nim an la dı ğım ka da rıy la sizTürkiye'ye şu me sa jı ver di niz: “Ar ka daş, sen eğer Kürt so ru -nu na yak la şı mı nı de ğiş tir me di ğin sü re ce...

- Evet öy le.- “Biz den da ha faz la şey ler bek le me yin.”- Şim di ha yır.- Bir da ki ka, bu ke li me le ri mah sus ko yu yo rum. Çün kü ha ni

si ze di ye ce ğim ki, bu nu tek rar edin ki ben bu nu ala yım. Çün küsiz da ha ön ce yap tı ğı nız da çok uzun an lat tı nız.

- Evet.- O za man ora ya ge le ne ka dar mil let so ra cak. Ya ni di ye cek:

Bir; Kürt so ru nu nu ta nı, Kürt so ru nu na eğil. İki; Türk hal kısen de be ni an la ma ya ça lış!

- Evet.- On dan son ra, üç; da ha faz la olay da ola cak, kent le re de gi -

re ce ğim ve ya gir me ye ce ğim.- Evet.- Ya ni bu nu böy le bir, iki, üç di ye çok net ola rak alt al ta ko -

yar sa nız, o za man si zin ko nuş ma nı zın üs tü nü ka zı ma dan çok

198

da ha ra hat çı ka rı rız. Ya ni şim di ye ka dar söy le dik le ri ni zin biröze ti ni yap mış olu yor su nuz de mek is ti yo rum.

- Açık tır. Eğer bu po li ti ka da ıs rar edi lir se...- Ya ni Kürt so ru nu nu ta nı ma mak ta.- Şüp he siz iki yön lü. Ya ni bir yan dan, iş te yö ne tim za yıf tır, bi raz

da ha sı kış tı rır sak dün ya dan tec rit ede riz; di ğer yan dan, dağ da sı kış -mış lar dır, he men im ha ede riz. Şim di ye ka dar bu po li ti ka ya bel bağ -lan mış tır. Çok bü yük mas raf lar, çok bü yük ka yıp lar, ah la ki yön dentu ta lım si ya si at mos fe re ka dar or ta mı ze hir le yen mu az zam tah ri bat -lar ya şan mış tır. Bu nun için tril yon luk mas raf lar ya pıl mış tır. Ka mu -o yu bu nu bi raz bil mek du ru mun da dır. Yö ne tim de bil mek du ru -mun da dır. Eğer bu po li ti ka da ıs rar eder se...

- Açık lık ge tir mek için so ru yo rum, ku su ra bak ma yın. Ya nibu po li ti ka der ken, ge nel Kürt so ru nu na yak la şı mın da de mekis ti yor su nuz, de ğil mi?

- El bet te. Ge nel de in kar po li ti ka sı var dır. - Onu bı rak ma sı ge re kir di yor su nuz.- Ta ma men hiç cid di ye al ma ma, “böy le bir olay as lın da uy dur -

ma dır, dış kö ken li dir” ve ya da ha doğ ru su ken di si nin de inan ma dı ğı“güç süz dür ler” de me tar zın da ki kla sik in kar ve im ha po li ti ka sı nade vam edi lir se...

- Ve ay rı ca siz di yor su nuz ki, bu in san la ra in san mu a me le siya pıl sın. Eşit mu a me le ya pıl mak...

- Ke sin şu na ina nı yo rum: Be nim bu işin bu ka dar bü yük ta kip çi -li ği ni yap ma mın ne de ni bu ra da dır. Ya ni baş ka yer de ke sin aran ma -ma lı dır. Bir ta raf mil yon lar ca in sa nı böy le in kar edi yor sa ve ufakbir kim li ği ni be lir le me du ru mu na geç ti ğin de bi le aman sız bir tarz daüze ri ne git me yet ki si ni ken din de gö rü yor sa, ben bu ra da ne de mok -ra si var dır de rim, ne de in san hak la rı var dır de rim. Ve bu ra da il kem,bat sam bi le mut la ka ken di mi sa vun ma du ru mu na ko ya rım. Du rumbun dan iba ret tir.

- Ya ni şu nu söy le di ği miz tak tir de doğ ru ola cak mı si zin için?Tür ki ye Kürt so ru nu na bu gü ne ka dar ki yak la şı mı nı de ğiş tir -me di ği ve bu in san la ra in san mu a me le si ve eşit mu a me le yap -ma dı ğı tak di re de bi zim ey lem le ri miz ar ta cak.

199

- Et kin olur.- Ya ni böy le çok net olur sa eğer...- Biz so run la rı şid det le çöz mek ten ya na de ği liz. Ama kar şı mız -

da ki nin, hiç bir hak kı ol ma dı ğı hal de, so mut ger çe ğe is mi ni ver me yibi le ka bul et me yen tav rı sür dük çe, böy le olan bir po li ti ka da ıs rar et -tik çe ve bu nu en kör bir şid det po li ti ka sıy la tam za fe re gö tür mek is -te dik çe, bu mü ca de le de vam ede cek tir. Ve en az onun şid de ti ka darbiz de ken di mi zi ko ru mak du ru mun da ola ca ğız. Ulu sal kim li ği mi zitop tan im ha et tir me mek ve si ya sal ge liş me mi zi sağ la mak için bu nuya pa ca ğız. Ger çek ten in san lık ai le si nin ara sı na bi raz şe ref li bir üyeola rak ka tıl mak ve en çok da Tür ki ye hal kı nın kar şı sın da eğer kar -deş bir halk ola rak gö rül mek is te ni yor sak o sı fa ta ulaş mak için bumü ca de le yi sür dü re ce ğiz.

- Çün kü çok kim se de şöy le bir kay gı var dı: Özel lik le ba zı ey -lem ler de ka dın la rın, ço cuk la rın öl dü rül me si...

- Söy le dik.- Söy le nil di. Aca ba PKK bir te rö rist ör güt mü dür?- Ke sin lik le ha yır. Bu so ru nun ken di si nin da hi ka bul edil me me si

ge rek ti ği ni söy lü yo rum. Kürdistan'daki bü yük kat li am lar, hem deço luk-ço cuk kat li am la rı, Tür ki ye Cumhuriyeti'nin ve da ha ön ce deOs man lı İmparatorluğu'nun çe şit li dö nem le rin de ger çek leş ti ril miş -tir. Çok çe şit li halk lar üze rin de soy kı rı ma va ran uy gu la ma la ra gi dil -miş tir. Biz, tüm Türkiye'yi, Tür ki ye hal kı nı bun dan so rum lu tut ma -yız, ama so rum lu la rı da var. Da ha dü ne ka dar bu sür dü, en sonDersim'de uy gu lan dı, ha len ma ğa ra lar ka dın-ço cuk ce set le ri nin ke -mik le riy le do lu dur. Bel li ki bun la rı biz yap ma dık. Ay rı ca hiç bir ge -liş me im ka nı bu hal ka ve ril mi yor. Ör ne ğin bir sağ lık so ru nu ne de -niy le her gün yüz ler ce ço cu ğun ölü mün den biz re ji mi so rum lu tu ta -rız. Dil siz dir; ne ken di di li ni ve ne de Türkçe'yi, hiç bi ri ni ko nu şa -mı yor. Dil siz bir in san da öl müş de mek tir. Açık ki bun dan re ji miso rum lu tu ta rız. Dü şün ce siz dir, fi kir üre te mi yor; on dan re ji mi so -rum lu tu ta rız. Bi zim için bun lar da ölüm dür, kat li am dır.

Son dö nem ler de mey da na ge len ba zı olay lar dan da biz ra hat sızol duk. PKK'nin so rum lu lu ğun da bu tip du rum lar na sıl olur? Ba nage len bil gi le re gö re, da ha çok or du bir lik le ri nin ka dın la rı ve ço -

200

cuk la rı ken di le ri ne si per ede rek, on lar ta ra fın dan ko ru cu di ye gö -rev len di ri len le rin ken di le ri ni ço cuk lar içi ne giz le ye rek ve ade taon la rı bir ko ru yu cu kal kan ya pa rak yü rüt mek is te dik le ri bir sal dı rıor ta mın da bu ka yıp lar ol du. Ger çek ten bu bi zim bir ey lem an la yı -şı mız de ğil dir ve öy le ka bul edil me me li dir. Ger çek ten bu na üzül -dük. Bu nun ol ma ma sı için ge re ken bü tün ted bir le ri al ma da ve öze -ni gös ter me de gü cü mü zü kul la na ca ğız. Bu olay la rın ger çek ten biz -den de ğil, bu say dı ğım güç le rin bu ko nu mun dan kay nak lan dı ğı nıda açık ça be lirt mek is ti yo rum. Or ta ya bir ko ru cu po li ti ka çı ka rıl dı.Şu nu vic dan la ra ses len dir mek is ti yo rum: Bu işe ko ca man or du bir -lik le ri, en ge liş miş ko man do bir lik le ri, jan dar ma lar, özel tim lerkoş tu rul du ve hep si de beş ki şi lik bir bi ri mi miz üze ri ne on bin le reva ran bir sa yı da gel di; bu ka dar acı ma sız ve bu ka dar den ge siz birgüç ha len yet mi yor da, fa kir fu ka ra yı pa ra kar şı lı ğın da ve kor ku ta -rak par ti nin üze ri ne at ma da vic dan la rı hiç sız la mı yor mu? So rum -lu lu ğun ken di le rin de ol du ğu nu bil mi yor lar mı? Beş ki şi mi zi her -han gi bir yer de sı kış tı ra bi lir ler ve or du gü cü bu na ye ter li dir. Buçok açık tır. Üs tün öl dü rü cü tek nik le ri var dır ve bun lar ye ter li dir.Ko ru cu lar ge rek siz. Ko ru cu lar la bir hal kı bir bi ri ne kır dır ma amaç -la nı yor ve bu çok kö tü bir po li ti ka dır. Her şey den ön ce bu po li ti ka -yı oluş tu ran lar, ken di le ri ni bu po li ti ka dan çek me li dir ler. O za manço cuk la rın ve ka dın la rın ölü mü de du rur, sa va şın ger çek ten an lam -sız bir bi çim de sür me si de du rur. Bu nun ye ri ne yi ne sa vaş de vameder ama, hiç ol maz sa uy gar ca de vam eder.

- Mü ca de le ni zin kı sa va de de bi te ce ği ne mi ina nı yor su nuz,yok sa bu bir ma ra ton mu?

- Mü ca de le miz baş tan bu gü ne ka dar ger çek ten bir ma ra ton dur.Ve bu ma ra ton ko şu su sa de ce PKK'nin yü rü yü şün den 15-20 yıl...

- Ma ra ton di yor su nuz. Pe ki hiç bit me ola sı lı ğı yok mu? Ve yane tür du rum lar bu na yol aça bi lir?

- Şüp he siz bu po li ti ka yı sür dü rür se, du rum böy le olur. Bu naşu nu da ek le mek ge re kir: Eğer zor dö nem de hal kı oya la rız di yehe sap ya pı lır sa, biz ar tık bu oyu na da gel me yiz. Ör ne ğin ben,1920 'lerden bah set tim, da ha ön ce ki ba zı önem li dö ne meç le ri debe lirt tim. O dö nem ler de as lın da son de re ce ılım lı ve uz la şır bir

201

ha va da yak la şı lı yor. Ya ni “da ha son ra re jim otu rup güç le nin ce vear tık Kürt le re ih ti yaç kal ma yın ca on la rın üze ri ne her tür lü im hay -la gi der bi ti ri rim” po li ti ka sı uy gu la nı yor. İş te bu iliş ki le ri bo ğu -yor. En son TC'nin ku ru lu şun da da bu or ta ya çık tı. En kri tik an dadi yor ki, “iyi dir ler, dost tur lar.” Hat ta alan alan do la şıp eli ni bi leöpü yor. Ama ken di ni re jim du ru mu na ge ti rir ge tir mez ko yu birbas tır ma, im ha ve ar dın dan in kar baş lı yor. Bu nu çok iyi bi li yo -rum. Bi zim ha re ke tin çı kı şı nın ta rih sel te me li bu dur. Şim di buçok ucuz bir po li ti ka dır. Ya ni as lın da Kürt ta ra fı nın kal leş çe biryak la şı mı ve art ni ye ti de yok tur. Tam ter si ne kar şı sın da ki ne aşı rıgü ven me ve böy le ken di ni her tür lü do na nım dan yok sun bı rak mavar dır. Ki bu bi raz da ap tal lı ğı nı gös te rir. As lın da çağ daş iliş ki -ler de bu nun böy le ol ma ma sı ge re ki yor du. Bu, sı nıf sal özel lik le rige re ği, ge ri lik le ri ge re ği böy ley di. Şim di biz bun dan ders çı kar -dık. Tür ki ye şim di ye ka dar bu nu uy gu la mış tır; ama eğer bun danson ra bu kla sik po li ti ka yı bi ze de uy gu la ya bi le ce ği ne ve bu nun latam so nuç ala bi le ce ği ne ina nı yor sa, ger çek ten bir gaf let için de -dir, ger çek ten pa ha lı ya öde ye bi le ce ği bir ko nu ma ken di ni ge tir -miş tir, de rim. Biz bu nun için ted bir le ri al mı şız. Ya ni ta rih te sü -rek li içi ne dü şü len o za yıf du ru mu ön le mek için, yi ne po li tikoyun la ra ve komp lo la ra uğ ra ma mak için, ted bir ola rak ke sin lik lesağ lam bir ör güt len me yi bu ra ya oturt ma yı seç mi şiz. Ör gü tü mü züo ha le ge ti re ce ğiz. Bu, be nim fi zik sel var lı ğım la bağ lı bir olay dade ğil dir. İde o lo jik ve po li tik ön der lik, ge li şen ön der lik ola yı bu -nun ga ran ti si dir. Ve bir ki şi gi der, kırk ki şi ra hat lık la ge le cek du -rum da dır. Gö rü yor su nuz, beş ki şi gi di yor, el li ki şi ge li yor. De -mek is te di ğim, bu nun ga ran ti si sağ lan mış tır. Bu bir ter cih ve ken -di ni yet kin leş tir me ola yı dır. Ben bu na bir çö züm le me di yo rum.

Şim di ye ka dar biz, bu po li ti ka nın çı kar yol ol ma dı ğı nı gös ter -mek için ba zı şid det ey lem le ri ne gir dik. Ve bun lar ge liş miş şid detey lem le ri de de ğil dir. Bu şid det ey lem le ri ni biz, sı fır dan bu nok ta -ya ge tir dik. Türkiye'nin dış ta ve iç te içi ne düş tü ğü du rum bel li dirve öde di ği fa tu ra çok ağır dır, ger çek ten çok ağır dır. Şim di biz, buey lem le ri bir uya rı ola rak de ğer len dir me li yiz. Faz la de ğil, şöy le biruya rı: Ken di ko nu mu nu göz den ge çir! Yü rü dü ğün yol ke sin lik le

202

doğ ru de ğil dir, çık maz yol dur. Kör zor, mut lu bir çö zü me gö tür -mez, sü rek li or ta lı ğı ze hir ler, kar ga şa yı ve çe liş ki le ri ar tı rır ve in sa -nı kü çül tür. Şim di ki du rum bi le bu nu çok iyi or ta ya çı kar mış tır. Bune den le biz di yo ruz ki, ey lem le ri miz bir uya rıy dı, bu du ru mun an -la şıl ma sı için bir is pat ara cıy dı. Şim di hü kü met, yö ne tim, ge nelola rak böy le “ka vim, halk” bi çi min de ki be lir le me ler le ben ce ba zıso run la rı zi hi ne çı kar mış tır. Bu nu, ufa cık da ol sa ile ri bir adım ola -rak gör mek ge re kir. Ama çok ye ter siz dir, ta ri hi bir ko nu mu göz denge çir me ve ger çek ten kök lü si ya sal çö züm le ri ağ za al ma açı sın danye ter siz dir. O hal de ne ya pıl ma lı dır? Bir de fa, kök lü bir kav ra yışve bu nun için de bir tar tış ma ya gi re bil me ce sa re ti ni gös ter me li dir.Dev le tin bir yı ğın po li ti ka cı sı var, as ke ri var, si vi li var, bun lar daçok önem li olan bu ta rih sel ve gün cel ol gu yu gö re bil me li dir ler.On dan da öte ye, bir tar tış ma için ken di le ri ni ce sa ret li ve hoş gö rü lükıl ma lı dır lar. Da ha son ra da, eğer güç le ri ve ken di le ri ne gü ven le rivar sa, so ru nun po li tik çö zü mü ne ken di le ri ni ha zır ha le ge tir me li -dir ler. Bu nun için de ör güt len me öz gür lü ğü ne ve si ya sal mü ca de leyön tem le ri ne ya sak koy ma mak ge re kir. Bu te mel de iliş ki le rin or ta -ya çık tı ğı nı gö rür sem...

- Ate şi ke ser mi si niz?- Şüp he siz ate şi ke se riz. Bu ih ti ma lin güç lü bir bi çim de ge liş ti ği -

ni gör dü ğü müz de biz ate şi ke se riz. Bu te mel de gö rüş me le re yö ne li -ne bi lir.

- Ak si hal de?- Ak si hal de, çok açık tır ki dev rim ci şid de ti biz ge liş ti re ce ğiz.- Şe hir le re de gi re cek mi si niz? He de fi niz şe hir ler mi dir?- En gin tec rü bem var, şim di ye ka dar pra ti ğe da ya na rak açık ça

be lir te yim. Ben ola yım ya da ol ma ya yım, al mış ol du ğum ted bir -ler, bu iş le ri, şim di ye ka dar ki or ta ya çı kan bi çim le rin den kap samve ni ce lik ola rak çok ile ri gö tür me ye uy gun dur. Ben, yö ne le ce ğimdi yo rum.

- Ya ni şe hir le re yö ne le cek si niz?- Yal nız şe hir le re de ğil, her ye re. Za ten adım atıl mış tır ve da ha

kap sam lı ha le ge tir me nin ted bir le ri alı nı yor. Güç lü bir uy gu la ma -nın ge liş me ih ti ma li yük sek tir, di yo rum. Evet, yi ne kan dö kü le -

203

cek tir. Biz den de kar şı ta raf tan da da ha faz la kan dö kü le cek tir.Bu na da bi raz ken di mi zi ha zır ha le ge tir mi şiz. Şim di tam bu nok -ta da siz ler çık tı nız. Ben, bu an lam da kar şı lık sız bı ra kıl ma ma sıge rek ti ği ni dü şün düm. Bir so rum lu luk tur bu. Bun lar, bi zim açı -mız dan bu nun ge rek le ri ni de ye ri ne ge tir mek olu yor. Bir de, faz laumut lu ol ma dı ğı mı da söy le ye yim. Çün kü, kar şı ta ra fın yö ne lim -le ri çok gad dar ca dır, çok kör ce dir. Ama böy le si ne bir ta ri hi aşa -ma da biz yi ne de böy le bir me saj su na lım ve so rum lu luk biz denkalk sın. As lın da bu te mel de bir gö rüş me yi ben de dü şü nü yor -dum. Uma rım ki, al dı ğı nız me sa jı en iyi bir bi çim de yan sıt ma yaça lı şır sı nız. Şu nu söy le ye yim ve bu ko nu da tek yan lı ola rak dasöy le mi yo rum: Sa va şın ge liş me sey ri var dır, ge liş me ih ti ma li bü -yü yor. Ken tin de kır sal alan la rın da tah min ede me ye ce ği miz du -rum la rın içi ne gir me ola sı lı ğı ar tı yor. Bel ki biz tam kont rol ede -me yiz. Me se la, bu ba zı ey lem le ri tam kont rol ede me dik. Böy lekont rol dı şı ey le min çık ma sı ola sı dır, ama tüm gü cü müz le sa va şıkont rol dı şı na çı kar ma ma ya ça lı şa ca ğız. Ör ne ğin sa vaş esir le ri nindu ru mu. Biz de iyi mu a me le ede lim, on lar da iyi mu a me le et sin -ler. Var, biz de de esir ler var. Ay rı ca her gün yüz ler ce ki şi yi esirde ala bi li riz. Bu ra da bi le bu tip in san lar var. Ge li yor lar, biz deya ka lı yo ruz. En azın dan...

- Ne ya pı yor su nuz, bı ra kı yor mu su nuz on la rı?- Ba zen ıs lah edip bı ra kı yo ruz. Çok açık düş man lık için de olan

ba zı la rı nı ter bi ye ve ıs lah et me ye ça lı şı yo ruz. Ya ni bu ra da bi le cid disa vaş ol du ğu söy le ne bi lir.

- Kaç ki şi lik sa vaş esir le ri niz var?- Bi raz var dır.- Ya ni kaç ki şi lik?- Bir grup var.- Bir grup as ker mi, po lis mi?- As ker de var, po lis de var. Ül ke de de var.- Bun la rı de ğiş tir mek...- Ta bii de ğiş tir mek ola bi lir. Bu in san la ra faz la acı ver me mek ge -

re kir. Bi zim de sa vaş esir le ri miz var dır.- Ya ni şu nu söy le ye bi lir mi si niz: “Be nim elim de bir grup as -

204

ker ve po lis var dır. Ben bun la rı şu ka dar in san la de ğiş ti ri rim.”- Ta bii ha zı rız. Bu ko nu da gö rüş me ler olur sa, biz bu na ha zı rız.

Çün kü o in san la ra acı ver me mek ge re kir. Kar şı lık lı ola rak bu ko nu -da bir...

- Ra kam ver mek is te mi yor su nuz?- Beş, on, yir mi. Ya ni önem li de ğil. Böy le bir yön tem uy gun olur.

Ya ni acı, iş ken ce, öl dür me, ben ce uy gun ol maz. Bu du ru ma kar şıta raf ya na şır sa, en azın dan bu uy gar bir bi çim dir. Esir olur, biz ya -nı mız da tu ta rız öy le ka lır, on lar tu tar yan la rın da ka lır.

- Bu esir le re iş ken ce ya pı yor mu su nuz?- İş ken ce de ğil de, ke sin söy le me si ge re ken şey ler ol du mu, bu

ko nu da be nim ra hat sız ol ma ma rağ men, sa nı rım ba zen zor la ma dabu lu nu yor lar. Ama eli miz den gel di ğin ce bu nu ön le me ye ça lı şı yo -ruz. Me se la ge len le re şu nu açık ça söy lü yo ruz: Bil dik le ri ni zi söy le -yin, si zi eği tip bı ra ka ca ğız. Sa nı rım ba zı la rın da he men iti raf ve bil -dik le ri ni söy le me ge li şi yor. Fa kat komp lo cu tav rı nı sür dü rür se ar -ka daş lar üze ri ne gi di yor lar. Ama ço ğun luk la bi zim yön tem le ri mizger çek ten uy gar ca. Me se la, PKK'nin bu ko nu da ki yak la şım la rı iler -de gö rü le bi lir. Bu ko nu da ba zı as ker le ri bı rak tık. Or du çev re le ri bu -nu her hal de iyi bi lir ler. Bi ri si ni, ger çek ten uçak bi le ti de da hil ol -mak üze re...

- Adı ne dir?- Or han Ka ya. Sam sun lu bir genç.- Ne za man, han gi yıl da?- Ge çen yıl gön de ril miş ti.- Er miy di?- Evet, er idi. Ya ni bir bi rim ola rak gön de ri li yor lar.- Tim ola rak gön de ri li yor lar?- Evet. Biz ya ka la dık. Ger çek ten so rul ma lı bun lar. Avrupa'ya git -

ti, ai le si ne ve ak ra ba la rı na gi de cek. “Biz den öz gür sün” de dik. Sam -sun lu bir Türk gen ciy di. Ya ni ha zır la nıp gel miş ti, eğer fır sat düş sebu işi ger çek leş ti re cek. Ama ger çek le ri mi zi gör dü ve sa mi mi iti rafet ti. Biz de dü rüst lü ğü ne inan dık. Ama TC'de böy le yok, bi zim birüye mi zi ya ka la yın ca üze ri ne kor kunç bir şe kil de gi di yor. Söy le ye -yim ya ni, bu ra da in sa ni yön te mi göz önü ne ge tir mek la zım. Biz,

205

öy le onu faz la tut ma dık ve zor la ma dık. - Siz de ya pı yor su nuz, bi raz mec bur olun ca.- Ha yır.- De ğil mi? Ya ni tu tuk la dı ğı nız in sa nı, bir ta kım bil gi le ri öğ -

re ne bil mek için, siz de üs tü ne...- Adam komp lo kur ma ya ge li yor. Bu ke sin. İşa ret le ri güç lü. Ken -

di si de “ben böy le yim” di yor. O za man “me ka niz ma sı nı an lat” di -yo ruz. Bu ra da is te nen ger çek ten çok açık tır. Ya ni çok ağır suç iş le -ye ni bi zim mut la ka ce za lan dır ma mız ge re kir ama, da ha çok şu nuya pı yo ruz: Bil dik le ri ni söy ler ve yap tık la rı nın doğ ru ol ma dı ğı nı gö -rür se bı ra kı yo ruz. Za ten biz bun la rı öy le ce za lan dır ma, uzun sü retu tuk lu tut ma is te min de de ği liz. Bu po li ti ka yı ge liş tir mek te ya rarvar dır sa nı yo rum. Çün kü ile ri de da ha da ço ğa la bi lir. Yüz ler ce su ba -yı tu tuk la ya lım, kay ma kam, yö ne ti ci tu ta lım po li ti ka sı nı biz, di ğerpo li ti ka lar gi bi ge liş tir mek is te mi yo ruz.

Yi ne şid det olay la rı di yor su nuz. Eğer is te sek, epey sa bo taj large liş ti ri le bi lir. Eğer bun lar gün dem leş ti ri lir se epey yı kım la ra yolaça bi lir. Ya ni eğer kar şı ta ra fın im ha tu tu mu ke sin le şir se, o za -man ken di mi zi sa vun mak için biz de yap ma dı ğı mız ey lem le ri ya -pa bi li riz. İş te bu ra lar da gö rü lü yor; bir ye re, bir loj ma na, bir bi na -ya pat la yı cı ko yar sın, çok yı kım olur. Ta bii çok da ha vah şi yön -tem ler dir bun lar. Me se la bir bay ram ye rin de kit le nin or ta sın da birro ke ti pat la tır sa nız, yüz ki şi de, beş yüz ki şi de gi der. Böy le ga zi -no lar var dır, bil mem bah çe ler var dır. Ya ni tüm bun lar müm kün -dür. Ama, şim di biz bun la ra yö nel mi yo ruz. Yi ne dı şa rı da gü cü -müz çok. Bü tün dı şiş le ri men sup la rı na kar şı in ti har ey lem le ri dü -zen le ne bi lir. Hat ta ön de ge len yet ki li le re su i kast ler ya pı la bi lir.Ya ni tüm bun lar müm kün dür, ama biz şim di ye ka dar bun la ra iti -bar et me dik. Sa vaş po li ti ka mı zı, as ke ri po li ti ka mı zı uy gar ku ral -lar için de gö tür mek is ti yo ruz. Bu bir ger çek tir. Me se la bu ra lar dage liş ti ri len bi çim de ke sin lik le gö tür mek is te mi yo ruz. Yi ne dı şa rı -da Türk el çi lik le ri ne, bil mem per so ne li ne yö nel mek is te mi yo ruz.Uy gar ni te lik te bun la rın faz la so run çö züm le me ka bi li ye ti yok tur.Yal nız şu du rum var: Biz, sı nır ta nı maz bir te rö rün ve komp lo nunsü rek li he de fi du ru mu na ge ti ri li yo ruz. Me se la ko ru cu luk ya sa sı,

206

bi raz sı nır ta nı ma yan bir te rör ola yı dır. On da tu tar lı lık yok. Ya niada mın eli ne ver miş bir tü fe ği ve koy muş ço lu ğu nun-ço cu ğu nunor ta sı na. İş te böy le ol maz. Ya ni kim olur sa ol sun, me se la pa ra lıas ker ol sun, al onu bu ra dan ve baş ka yer de sa vaş tır. Ama bun la ra“kö yü ko ru” di yor. Pe ki sen or du gü cün le ko ru ya mı yor sun ve ya odu ru mu gö ze ala mı yor sun da, üs te lik zır hın ve her şe yin var, onana sıl bir tü fek le bir kö yü ko rut mak is ti yor sun? Bu du rum sa vaşku ral la rı na ay kı rı. İş te bu ku ral sız lık tu tu mu dev let ta ra fın dangün dem leş ti ril miş tir. Ben ce, sa vaş ta de nen me me si ge re ken bu tipku ral lar or ta dan kal dı rı lır sa, sa vaş da ha uy gar ve an lam lı olur.

- Şim di en son bir so ru da ha so ru yo rum: Son za man lar da kibir ta kım ça tış ma lar da gü ven lik kuv vet le ri si ze ba ya ğı bir za yi -at ver di, de ğil mi? Bu si zi ra hat sız et ti mi?

- Şöy le bir ra hat sız lık var: Bu na yol açan ne den le rin ba şın da ke -sin lik le yö ne tim ye ter siz li ği yat mak ta dır. Bi zim çiz gi nin ge rek le riye ri ne ge ti ril di ğin de bu tür ka yıp la rın ve ril me me si ge rek ti ği ni bizuy gu la ma la rı mız la da çok iyi bi li yo ruz. Şu nu açık ça be lir te yim:Biz, şim di ye ka dar ka yıp la rı mı zın ne den le ri nin yüz de dok san be şi niiç ne den le re bağ lı yo ruz.

- Ken di ne den le ri ni ze?- Ke sin lik le. Dev le tin bi linç li ola rak, iş te bil mem tec rit et me,

nok ta ope ras yo nu, bil mem is tih ba rat, tek nik üs tün lük vs. bu tipne den ler le sağ la dı ğı avan taj la rın, ka yıp la rı mız da ki et ki si çok sı -nır lı dır.

- Ama ne olur sa ol sun, ini si ya tif bu yıl bir den bi re gü ven likkuv vet le ri ne kay mış gö rü nü yor.

- Me se la Mar din böl ge sin de biz bir çok du ru ma mü da ha le et tik.Böy le yö ne tim den kay nak la nan du ru ma ya ni. Ben çok iyi bi li yo rumki, bu ka yıp lar ön le ne bi lir di. Şim di ora da en azın dan bi raz ge liş meol du. Be lirt ti ği niz ini si ya tif du ru mu, bi zim ki le rin ini si ya tif siz li ğin -den kay nak lan dı. Adam öy le bir yer de ay lar ca el li ki şi tu tar sa veher gün de kö ye iner se, ya ni omuz da si lah ço ban dan da ha be ter birtav ra gi rer se, ta bii bu tür so nuç lar or ta ya çı kar. Bir de ora da ki du -rum söy len di ği gi bi de ğil dir. Bi la kis or du bir lik le ri çok bü yük birba şa rı sız lı ğı ya şa dı lar. Ger çek ten 225 ci va rın da ka yıp la rı nın ol du -

207

ğu nu söy lü yor lar. Üç he li kop te rin en ka zı yer de dir. Ora ya ga ze te ciso kul ma dı. El bet te bu çok an lam lı. Ya ni or du çok bü yük bir ka yıpver di. De di ğim gi bi, bi zim ki nin du ru mu da öy le dir. Biz, o tür du -rum la rı ber ta raf et me ye ça lı şı yo ruz. Bu tür ka yıp lar da ha da çı ka bi -lir. Fa kat şu an da sa va şın en önem li olan nok ta la ra ka dar ge liş ti ril -me si nin ted bir le ri alın mış tır.

- Şim di ta ma men as ke ri yön den bak tı ğı mız da, si zi çok ra hat -sız eden, sı kış tı ran şey he li kop ter ler mi, yok sa tel siz le rin dev re -ye gir me si mi? Çün kü o den ge yi siz da ha iyi di le ge ti rir si niz.

- Evet.- Her hal de den ge yi de ğiş tir di he li kop ter le rin kul la nıl ma sı. - He li kop ter le rin in dir di ği bir lik le rin faz la so nuç ala ma dı ğı nı da

söy le me li yiz. Özel lik le yük sek dağ lık alan lar da he li kop ter le rin faz -la so nuç ala ma dı ğı bel li. Ova lık ke sim de de, özel lik le giz li lik ih laledil me di ğin de yi ne faz la ka yıp yok. He li kop te rin bir de za van taj ya -rat tı ğın dan bah se di le bi lir. O ko nu da bi raz ted bir al dık.

- Çün kü es ki den, me se la siz bir ye re sal dı rı yap tı ğı nız za mançok geç ge li yor du. Şim di çok da ha ça buk ge li yor.

- Şim di bu ra da bir hız lan ma var.- Ha ber leş me ga li ba et ki yap ma ya baş la dı.- Hız lan ma var, faz la de ğil. Dev le tin al dı ğı is tih ba rat ted bi ri

faz la et ki li de ğil de, bi zim ki le rin çok ale nen ça lış ma sı du ru muvar ger çek ten.

- Ya ni siz ken di ha ta nız dan do la yı mı bu ka dar?..- Ke sin öy le. Bir ör nek ve re yim, son Mardin'deki ka yıp la rı mı zı

söy le ye yim: Şim di di yor ki, bir kö ye yi ye cek için gi re lim. Gi de -cek le ri yer düz ve ya kın bir yer. Pe ki, yi ye cek için böy le bir ye reye di ki şi ne di ye git sin? İş te bu nu böy le ko mu tan ya pı yor. Ya niah bap-ça vuş la rı var dır, ta raf tar lar var dır, “gi der bi raz soh bet ede -riz, bir de yi ye cek te min ede riz, sa bah le yin top la nıp çı ka rız” di -yor. Ye di ki şi pal dır-kül dür o kö ye öy le gi rer se, bu çok va him birha ta dır. Ba na gö re, böy le bir şey için bir ki şi gön de ri lir, hat ta birkur ye gön de ri lir. Şim di bu ba riz bir ha ta dır. Bi zim bu adam la rı mızken di sı ğı nak la rın dan, üs le rin den böy le çık ma sa lar, yi ye cek vesoh bet çi li ği böy le hal let me se ler, as lın da bu iş ler çok çok ge li şe -

208

cek. Ya ni bun lar çok va him bir ha ta dır ve bu ha ta lar yay gın ca iş -len miş tir. Soh bet çi lik ten vaz geç mi yor lar, ah bap-ça vuş luk tan vaz -geç mi yor lar. Si lah omu zun da ho şu na gi di yor, “bir kı yak da ya pa -rım köy de” di yor. Ba yı lı yor lar ona. Bir de ken di si da ha dün si likbir şah si yet ti, şim di si lah omu zun da ve her kes kar şı sın da ha zı ro lage çi yor. Bu na ba yı lı yor, iki gün böy le ya şa mak onu “dev rim yap -tık” gi bi bir re ha ve te, ken di ni kay bet me ye gö tü rü yor. İş te bun la rıön le me ye ça lı şı yo ruz. Şim di du rum bu.

- As lın da ba zen de, me se la hat ta sık sık kar şı la şı lı yor; PKKele man la rı za ma nın da kö ye gi rip köy lü ye da yak da ata bi li yor -lar, on la rı zor la ya bi li yor lar, on la rı güç du ru ma so ka bi li yor lar.Bu da po li ti ka nın bir tü rü olu yor...

- Ha yır. Bi zim köy le re gi riş yön te mi miz de bu nun ol ma ma sı ge -re kir. Bu ra da, kit le po li ti ka mı zın cid di bir ih la li var dır. Ba zı la rı nınağa va ri yön tem le re baş vur du ğu nu de ği şik de fa lar be lirt tik. Bu açık -la ma lar ga ze te de ge niş çe ya yın lan mış tır. Bu nun üze ri ne şid det le gi -di yo ruz, ağa lı ğı par ti için de tü ret me ye ce ğiz di yo ruz. Sert ce za lan -dır ma la ra ka dar da gi de ce ğiz. Ya ni mer ke zi bir yı ğın öge yi bu te -mel de at tık.

- Kaç ki şi böy le ce za lan dır dı nız?- Bir de fa, geç miş mer kez de du ru mu böy le olan la rın bir kıs mı nı,

“bu gö re ve la yık de ğil si niz” di ye rek bir ta ra fa bı rak tık. On la rı böy -le gö rev ler için de tut ma ya ca ğı mı zı, bu tu tum la rı nı ter ket me dik çeke sin bu ko nu da ini si ya tif ta nı ma ya ca ğı mı zı söy le dik ve gö re vi ye -ni öğe ler le omuz la dık.

- Gi di şi niz den mem nun mu su nuz?- Ha yır. Par ti nin yük sek po li ti ka la rı tam ye ri ne ge ti ril mi yor. Ben

özel lik le bu nu da vur gu la mak is ti yo rum. Eğer kit le ye du rum kav ra -tıl mak is te nir se, par ti nin kit le po li ti ka sı nın bir çok yer de uy gu lan dı -ğı gi bi ol ma dı ğı nı be lirt mek ge re kir. Kit le le rin par ti ye de rin den birinan cı ol du ğu na ke sin ina nı yo rum. Ben ken dim de çok do laş tım.Fa kat ba zı uy gu la yı cı la rın, kit le yi biz den ka çırt mak için ne la zım saonu yap tık la rı nı da iyi bi li yo rum. Hat ta ba zı la rı, bu nu ka sıt lı ol ma -ya ka dar gö tü rü yor. Ta bii ki bu nu dev le tin yet ki li le ri de kış kır tı yor,da ha da kö rük lü yor. Hat ta hal ka zul me den bir lik ler oluş tu ru yor lar

209

ve PKK'nin kı ya fe ti ne gi ri yor lar. Bu ko nu da da bir çok şey ya pıl -mış tır. Bi li yor su nuz, ör nek var dır, “biz Apo cu yuz” di yor lar ve hertür lü bas kı yı, iş ken ce yi, ah lak sız lı ğı ya pı yor lar. Kim yap tı? Apo cu -lar! Bu yön tem çok de nen di. Geç miş te di ğer si ya set ler de bu nu yap -tı lar. Bir bu. İkin ci si ise, bi zim içi miz de ki ba zı ye ter siz ler de böy ledav ran dı. Ve kit le po li ti ka mız bun dan epey za rar gör dü. Yok sa kit -le le rin par ti ye gü ve ni çok bü yük tür.

- Pe ki bir şey yap ma yı dü şü nü yor mu su nuz? Me se la bir kaçki şi yi de ğiş tir mek, ke sin böy le bir çiz gi çi zip bu ko nu da baş kabir...

- Bun lar bi ri kim le re bağ lı dır. Şim di is tis nai bir de ği şik li ğe gi di li -yor ve geç miş te de çok gi dil di. Me se la, bi zim da ha ön ce ki ül ke içipra tik yö ne ti min bu ko nu da ke sin ha ta la rı or ta ya çık tı ve he men he -men hep si gö rev den alın dı. Par ti için de sek ter, bas tır ma cı yön te miesas alan lar or ta ya çık tı. Ken di ni çok ucuz ca da yat ma, ege men kıl -ma olay la rı gö rül dü. Ke sin lik le bu ra da fe o dal-aris tok ra tik bir da yat -ma var dı. Ve bu yay gın laş tı rıl mak da is ten di. Ta bii bu ko nu da ted -bir ler al dık. Biz bu na “III. Kong re Sü re ci” di yo ruz. Bun da epeyme sa fe al dık, bel li bir dü zen le me var dır ve gi de rek ta ba na doğ ru dayay gın la şı yor. He nüz tam ba şa rı ya git me mek le bir lik te, bu ko nu daumut lu yuz. Ya ni ürün le ri ni iyi ve re cek tir. Par ti çiz gi si ni uy gu la ma -nın ge rek ey lem ler de dü zel til me si, ge rek se kit le ye yak la şım da da hager çek çi, ya ni hal kın be nim se ye ce ği yön tem le rin ege men kı lın ma sıola sı dır. Bu ko nu da özel lik le kit le le rin du yar lı ol ma sı nı ve bi zimger çek yak la şı mı mı zın böy le ol du ğu nu bil me si ni is te rim. Di ğer solgüç ler açı sın dan da böy le, on la ra da da ha po li tik ve ol gun yak la -şım lar söz ko nu su dur. Türkiye'nin di ğer grup la rı ek sik kal dı, bu nuvur gu la mak is ti yo rum. Çok es ki den hep si mu ar rız la rı mız idi ve budu rum çok an lam sız bir yer de ge liş miş ti. Biz on la rı da...

- Ya ni şim di siz, sol güç le re bir me saj mı ilet mek is ti yor su -nuz?

- Ta bii, ona özen gös ter dim. Grup lar şu ve ya bu dü zey degüç lü ol sun lar, ne du rum da olur lar sa ol sun lar, on lar la di ya logis ti yo ruz. Biz de ğer le re sa hip çı kı yo ruz. O es ki kı sır çe kiş meve tar tış ma la rı ve rim siz bu lu yo ruz. Biz on dan ol duk ça uzak laş -

210

tık. Po li tik ola rak iliş ki le ri se vi ye li kur ma ya ger çek ten ha zı rız.De min halk için be lir le me ler ya par ken, bun la rı da halk tan say -dım. Halk için çö züm le re ha zı rız ve uy gu la ma ya pa bi li riz de di -ği miz de, içi ne bu ke sim ler de gi ri yor. Özel lik le var olan bugrup la rın ve en azın dan siz le rin de da ha sol bir bir lik kur ma daça ba la rı nız ola bi lir. Me se la so lun yak la şım la rı na gö re da ha uy -gar bir tar tış ma ve bir iliş ki dü ze ni ku rul ma dı, di yor su nuz. Enazın dan sol, bu ko nu da ken di si ni bi raz ol gun laş tı ra bi lir di. Buko nu da biz ha zı rız ve eli miz den ge len yar dı mı ya pa rız. O ba sitgrup he sap la rın dan, tek ke ve mez hep ça tış ma la rın dan uzak du -rul ma lı dır. Ge niş ve yo ğun so run la rı, bu na lım la rı ya şı yor lar.Bun dan çı kış yo lu, yi ne uy gar iliş ki ler de dir, ye ni len miş iliş ki -ler de dir. Par ti mi zin bu nu güç lü bir bi çim de yap tı ğı na inan ma lıve gü ven me li ler; onu bir de mok ra si gü cü ola rak gör me li ve dedoğ ru kav ra ma ya ve güç le ri ye ti yor sa iliş ki ge liş tir me ye özengös ter me li ler.

Bu ko nu da her han gi bir ay rım da yok. Da ha ön ce TKP'nin ge -liş tar zı na bi raz dik kat çek tim. Ben bun da za man sız ve yer siz birtes li mi yet gör dü ğüm için bu tes pi ti koy dum. Ger çek ten baş tanbe ri bu po li ti ka da ıs rar edil di ği için Türkiye'nin dev rim ci de mok -ra si mü ca de le si nin ye te rin ce ge li şe me di ği inan cın da yım. He sap -çı lık var dır bu ra da. Ba sit tak tik oyun lar la bir çok gü cü ken di ağı -na dü şür me du ru mu var dır. Hat ta za man za man bu ra da, en baş vu -rul ma ma sı ge re ken yön tem le re de baş vu rul muş tur. Bun la rı beniyi bi li yo rum ve bun la ra kar şı yım. Bu yön tem ler terk edi lir se, bizTKP'ye de olum lu adım lar la yak la şı rız. Bi ze kar şı bi raz say gı lıol ma lıy dı. En azın dan mü ca de le mi ze, iş te “ba şı ay rı dır göv de siay rı dır, in san lar dağ da yal nız kal mış” şek lin de bak ma ma lıy dı.Bun la rın hep si if ti ra. “İş te bi raz da ha sı kış tı rır sak, bil mem Par tiÖnderliği'ni bi raz da ha tec rit eder sek bun lar bi ter, mi ra sı da bi zeka lır” di ye dü şü nür ve bir de o uy du ruk grup la rı üze ri mi ze sü rer -se, bu dev le tin po li ti ka sı nın ta ken di si dir. Eğer bu po li ti ka danvaz ge çer se, iliş ki ler nor mal le şe bi lir. Vaz geç mez se, de di ğim gi bi,ken di le ri mah ke me ler de ak lan sa lar bi le, bi zim na za rı mız da ak -lan maz lar.

211

Tür�ki�ye�hal�kıy�la�bir�lik�te,�eşit�ve�kar�deş�çe�yaşa�mak�tan�yana�yız

- So nuç ola rak ge nel bir de ğer len dir me yap tı ğı nız tak tir de,bun lar ne re de bi te cek, na sıl so nuç la na cak?

- Biz, bu so nuç bö lü mü nü şöy le ya pa lım: Siz bir ça ba nın sa hi biola rak bu ra ya gel di niz. Şim di bun lar ka mu o yu na da yan sı ya cak veke sin lik le mil yo na ya kın in sa nın il gi si ni çe ke cek. Ve ken di niz di -yor su nuz ki, doğ ru yan sıt ma yı ba şa ra ca ğız. O za man sö zü nü zün eriol ma lı sı nız. Bu önem li dir. Bir ki şi sö zü ne dik kat et me yen bi ri siy se,o ge liş me miş bir in san de mek tir. Ge liş me yen o in san için de ar tıkbir yar gı ge li şir: O adam sö zü nün eri de ğil dir. Böy le bir yar gı nınko nu su ol ma mak ge re kir. O za man bu cid di bir iş olu yor, mil yon la -ra bu ka dar gö rü şü ak tar mak çok önem li olu yor. Ben ce önem li dir.Hat ta di yor su nuz, “aca ba ba zı po li tik çö züm le me le re yak la şım largös te ri le mez mi?” Bu da ha da önem li. Me se la, şöy le şöy le di yeken di dü şün ce le ri ni zi söy lü yor su nuz, ga ze te de ya zı yor su nuz ve ta -bii ki eleş ti ri yor su nuz. “Ba zı ey lem ler şöy le ka mu o yu nun vic da nı nısız la tı yor, iş te dev le tin de bu ko nu da top lu an lam sız bir po li ti ka sıvar” di yor su nuz. Ba ya ğı sı kın tı la rı nı zı or ta ya ko yu yor su nuz. Buyal nız si zin de ğil, ge niş bir ke si min dü şün ce si olu yor. O za man benbu na bir kar şı lık ta bu lu na maz mı yım, be nim için çağ rı ne ol ma lı di -ye de dü şün mek ge re kir. Şim di bu tip zah met le re kat la nıl dı ğı na gö -re, bu nun için iyi bir baş lan gıç ya pıl mış tır. So nu ca da gö tür mek ge -re kir. Ya ni “ben iyi bir ga za te ci lik ola yı nı ba şar dım, ga ze tem içinbir ti raj ve çev re içe ri sin de bi raz et kin lik ya rat tım, kul la na ca ğım ka -dar da kul lan dım” de nil me me li dir. Bu, vic da nen in sa nı faz la mem -nun et mez. Ka pi ta list kâr man tı ğı na vu rur sak bel ki kıs men ra hat la -ta bi lir, ama bir ya zar ola rak bir mis yo nun sa hi bi ol mak is te yen leriçin çok ye ter siz bir olay dır. Ar tık o se çim si ze bağ lı dır.

Ben, bü yük bir sab rın ve ger çek ten çok bü yük bir eme ğin so nuç -la rı nı si ze ak ta rır ken, ger çek le ri çok ya lın an lat tım. Bel ki de hiç birmü ca de le ar ka da şı mı za aç ma dı ğım ko nu la rı da aç tım. Siz söy le di -niz, ben aç tım ve çe kin me den en iyi ce vap la rı ver me ye ça lış tım.

212

Ben ce çok cid di bir du rum bu. Bi li yor su nuz, çe ki ne rek ve kor ka rakda bu nu yap ma dım. Bu ra da ri ca ve min net gi bi bir du rum da yok -tur. Kal dı ki, siz zah met edip gel di niz, be nim le gö rüş me yi siz is te -di niz. Ya ni ya kın da po li tik za fer le ri gör me du ru mun da de ği lim. Öy -le faz la sı kın tı la rım da yok tur. Ke li me ler le kon for mas yon bir çer çe -ve de ih lal et mi yo ruz. Ama di yor su nuz ki, “po li tik bir çö zü mü bi razda ha gün dem leş tir mek te ya rar var dır.” İş te bu ça ba da, bu nun içinbir tar tış ma im ka nı nı sağ la ya bi lir. İyi dir böy le ol ma sı. Ta bii so nuç taor ta ya çı kan lar be nim il ke le rim le ne ka dar çe li şi yor sa ona ba ka rız,ge re ken dü zelt me yi son ra ya pa rız.

- Ama siz di yor su nuz ki, “kim ne ya par sa yap sın ben bu yol -da de vam ede rim. TC'nin söy le dik le ri onun bi le ce ği iş tir. Be nimbir çiz gim var, be nim bir ide o lo jim var” di yor su nuz?

- Bu ra da bir açık la ma ya pı yo ruz. Şim di ye ka dar çok çar pıt ma larve had din den faz la yan lış de ğer len dir me ler söz ko nu su ol du. Bi -zim ki de bir açık la ma dır. Biz, Tür ki ye ka mu o yu na say gı lı ol du ğu -mu zu gös ter mek zo run da yız. Türkiye'yi yö ne ten le re de ne ol du ğu -mu zu gös ter mek açı sın dan, za man iti ba riy le uy gun dur. Ba zı ola sıge liş me le re, da ha bel ki ba zı sağ lık lı çö züm le re ulaş ma du ru mun daolan lar için, yi ne bu açık la ma la rı ya pı yo ruz. Ya ni bu nu he men birgün de bi ti re lim de mi yo ruz, sa de ce mu az zam bir ça ba nın ürü nü nüböy le açık lı yo ruz. Cid di bir so run dur. Siz de önem li gö rü yor su nuz.Di yor su nuz, halk ta da, yö ne tim ay gı tın da da ben zer ara yış lar, is tek -ler var. Şim di ta mam, ce vap ver me miz ge re ki yor ve iş te bun lar bi -zim ger çe ği miz olu yor. Ger çek ten tam bir po li tik ra por gi bi ge liş -me yi...

- Bir şey bek le mi yor su nuz, bir şey is te mi yor su nuz?- Bir po li tik ra por.- Ken di ni zi açık la dı nız.- Ka mu o yu na bir ra por, bü tün açık lı ğıy la bir ra por. Bi li yor su nuz,

bir ra po run özel li ği bu dur. Ger çek ten ne ka dar ola bi lir se onun bü -tün öğe le ri var dır. Bü tün ulus la ra ra sı ka mu o yu için, böl ge için var;Tür ki ye için za ten ağır lık lı ola rak açık lık var. Şim di her ra po run birso nu cu olur. Dik kat li iz le yen ler as lın da çok so nuç çı ka ra bi lir ler.Ama il le bir so nuç da biz ya pa bi lir mi yiz der se niz, bu nu bi le mi yo -

213

rum; is ter se niz ya pa rım, is te mez se niz yap mam. Ya ni şu nu söy le ye -ce ğim: Bah set ti ği niz ka mu o yu var, bil mem çok çe şit li dev let ku -rum la rın da ça lı şan lar var (biz bu na sö mür ge ci dev let, fa şist dev letde riz, ama bağ naz ca bu nu be lirt mi yo rum ve bun la rı bir ta ra fa bı rak -mı yo rum), ya ni bu ra lar da çok çe şit li in san lar var, eğer on lar biz denbir so nuç ve bir çö züm bek li yor sa ve bu na ta ham mül le ri var sa veyi ne siz de uy gun olur di yor sa nız, ben ba zı so nuç lar söy le ye bi li rim.

- Ya ni ne is ti yor su nuz, ne bek li yor su nuz?- Şim di me se le yi kök lü koy duk. Siz de di niz, kur mak is te di ği niz

dün ya ina nı lır gi bi de ğil. Ve ya fi na le koş mak için çok şey söy le di -niz. Şim di çok pra tik bir-iki şe yi söy le mek ge re kir. As lın da dün ya -nın de rin li ği ni ver me ye ça lış tım. Ne ka dar da çok açı lım gös ter dik!

- Pra tik şe ye ge çe lim. - Şim di çok pra tik bir kaç şe yi de söy le ye yim. Her şey den ön ce,

Tür ki ye hal kı, ka dı nı-er ke ği, yaş lı sı-gen ci, yö ne ti le ni-yö ne te ni iti -ba riy le, bi raz bu an la tım lar çer çe ve sin de bir ol gu yu ob jek tif ola -rak dü şü ne bil me li dir. Şim di dü şün me li, de ğil mi? Biz dü şün me li -ler der ken bir suç iş li yor mu yuz Tür ki ye ya sa la rı na gö re? Bu ol -gu yu dü şün sün ler, bu bir suç teş kil et mez. Ya ni he men ta vır koy -sun lar ve hak kı mı zı ol du ğu gi bi tes lim et sin ler, de mi yo rum. Amadü şün me, oku ma, din ler de bi le baş vu ru lan bir olay dır. İs la mi yet“oku” di ye baş lar. Şim di bu ka dar oku ma nın ge liş ti ği ve in sa nınbu ka dar iler le di ği bir çağ da, bu bü yük dü şün ce yi oku ma lı dır lar.Siz de söy lü yor su nuz, kar şı sı nız ama, kar şı ol du ğu nuz şey hak kın -da bil gi niz yok. Şim di en azın dan bu bil gi var or ta da. Bu na rağ -men adam, “ha yır, öğ ren mek is te mi yo rum” der se, biz de ona “senbe ni bir ke li me de ka ra la mak is ti yor sun ama, be nim ne ol du ğu mubil mi yor sun, be nim ne ol du ğu mu bil me den ka ra la man da se ninya lan cı ol du ğu nu, kap ka ra bi ri si ol du ğu nu gös te rir” de riz. Ben,sırf bu ko nu da ken di pa yı ma dü şen açık lı ğı ye ri ne ge tir mek için,sır bi le ola bi le cek bir çok şe yi açık la dım. Bu nu dü rüst lük le yap -tım, hem de öy le ki şi sel en di şe le ri, hat ta ör güt en di şe le ri ni bir ta -ra fa bı ra ka rak. Ni çin? Var sa onun dü şün me gü cü, bi raz ka fa sı nızor la sın. Ben yi ne de mi yo rum, bi zim hak kı mı zı, hu ku ku mu zuşöy le ver sin ler di ye. Ama Tür ki ye in sa nı, hiç ol maz sa da ha az

214

kav ga lı, ol gun, ba rış çıl, bi raz da ha yü cel miş bir Tür ki ye in sa nıiçin dü şün sün. Ha yat pa ha lı lı ğı al tın da inim inim in le yen ben de -ği lim. Kı ya met ka dar ah la ki çö kün tü den tu ta lım si ya sal bu na lı maka dar, bü tün bun la rın so rum lu su ben de ği lim, bu kö tü lük le rin mu -ci di PKK de ğil dir. Her ne ka dar ka mu o yun da bir şey tan yu ma ğıya ra tıl mak is te ni yor sa da, “en bü yük ha in”, “en bü yük kö tü”, “enbü yük bil mem ne” de ni yor sa da, ke sin lik le bun lar if ti ra dır. Za tenbu nun için ger çek le ri ala bil di ği ne açık ça or ta ya koy dum. Bu türağız lar dan tu ta lım ola sı sem pa ti du yan ke sim le re ka dar hep si ningün de mi ne bu ge niş po li tik ra po ru sun duk. Ben öy le ucuz ta raf tar -lık is te mem. Fa kat ucuz düş man lık da ba na çok ba sit ge li yor. Siz -ler de sık sık bu ko nu da sa mi mi ye ti ni zi or ta ya ko yu yor su nuz vebiz bu ça ba lar la bi raz yü cel miş olu yo ruz. Bu nu de mek le as lın daçok iyi bir hiz met yap tı nız di ye si ze öv gü diz mi yo rum, ama yan -lış lık lar la do lu su nuz, siz bil mem ne adı na bun la rı yap mak is ti yor -su nuz ve öy le de ğer siz bir şey si niz de de mi yo rum. Ben ce bir ida -met gös te ril miş tir so ru na, ben de ona bir kar şı lık ta bu lu nu yo rum.

- Mü sa a de eder mi si niz?- Bu yu run.- Ya ni bi tir di niz se, ben bir şey ek le mek is ti yo rum.- Fa kat Tür ki ye hal kın dan...- Evet.- Bir-iki şey da ha söy le ye ce ğim. Ta bii bü yük acı lar da ya şan dı.

Böy le çok bü yük çıl gın lık lar na sıl ol du di ye lim. Taa par ti le re ka darona ce vap ver me ye ça lış tık. İna nın bi zim ko şul la rı mız da, ko lay ya -şam şu ra da kal sın, çok az in sa nın ce sa ret ede bi le ce ği bir du rum ya -şan dı. Var sa ku ru bir vic dan dan bah set mi yo rum, ke sin lik le “ba naacı yın” gi bi bir şey de mi yo rum. Be nim is te ğim, Tür ki ye in sa nı nınken di ni bü yüt me si ve çe liş ki le ri ne doğ ru yak laş ma sı dır. Bu nun içinvic da nı nı bi raz ça lış tı ra bil me li ve bi raz yü rek bü yük lü ğü nü gös te re -bil me li dir. “ Türk yur du nun bö lü nüp par ça lan ma sı, Türk mil le ti ninbö lü nüp par ça lan ma sı” gi bi söz ler, her za man ba na ba sit bir olayola rak gel miş tir. He men iki de bir bu nu öne sü rü yor lar. Ger çek eğerkalp le rin çö zü mü ise, ger çek eğer halk la rın çı kar la rı nın ge re ği ise,ger çek eğer bü tün bun la rın bel li bir eşit lik te me lin de dü zen len me si

215

ise, o za man ger çek bir lik is te yen ke sin lik le bi ziz. Bu da öy le çokza yıf ol du ğu muz için ve ya şu nun bu nun için de ğil dir. Bir li ğin bun -dan baş ka ta nı mı ne fel se fe de, ne po li ti ka da var dır. Biz de ke sin lik -le baş ka ta nı mı ka bul et me yiz.

Bu “bö le cek ler, bil mem şey ede cek ler, kö kü dı şar da” söz le riçok söy len di ve ha len de söy le ni yor. Şu nu çok açık ça be lir te yimki, hiç bir akım bi zim ka dar ül ke de ki hal kın çı kar la rı nı ya şa ma dı.Me se le eğer fi zik sel ola rak bir lik te ya şa mak de ğil de kök lü ve ha -ya ti çı kar la rı ya şa mak ise, bu yurt se ver lik ve de mok ra si dir, bu nubi zim ka dar ya şa ya nı tah min et mi yo rum. Çok en der dir bi zim bukav ram la ra hak kı nı ver mek için ya şa dı ğı mız ya şan tı yı ya şa yan.Bu kav ram la rın aley hi ne, bun la ra en ufa cık bir za rar da ol sa ve re -cek du ru ma yö nel mek ne de mek? Tam ter si ne, bun la ra ala bil di ği -ne yü ce li ği ve re cek çok şey ya pıl mış tır. Bu nun tak dir edil me si ni,kav ran ma sı nı bek li yo ruz.

Biz, Tür ki ye hal kıy la bir lik te na sıl ya şa mak is ti yo ruz? Şim di ta -bii eşit ve kar deş çe ya şa mak tan ya na yız. Fa kat şu nu dü şü ne lim:Aca ba Tür ki ye hal kı ken di tem sil ci le ri, ken di re yi ile bir kar deş likis ti yor mu? Şu nu açık söy lü yo rum: Ya ni “be nim şöy le ezik bü zükde ol sa, za yıf da ol sa, dil siz de ol sa bir kar de şim var dır” di yor mu?De mi yor sa, o za man ne ola cak? “Yok, du rum öy le de ğil dir” di yor -sa, o za man “Do ğu ola yı ge ri lik tir, sür gün ye ri dir” di yen kim?“Mah ru mi yet böl ge si dir” di yen, öcü gi bi ba kan, kor kan ve bu nuhep du yan kim? De mek ki bir şey var. Böy le çok ge nel ola rak söy -le di ği, böy le çok de ğer ver me di ği bir şey var. Eğer “kar de şim dir”di ye cek se, o za man biz bu kar de şi bi raz ken di ni sa vu nur, bi raz “bende va rım” der ha le ge ti re lim. Ya ni “ben de va rım, be nim de o ai leiçin de bir ta kım hak la rım var” de di ğin de, o za man kız gın lık ve öf keol ma ma lı dır. Ger çek ten var iş te, bin ler ce yıl dır ya şa mış, ça lış mış,ha len de kör-to pal yü rü mek is te yen bi ri si. O za man bu na say gı gös -te ril me li dir. Tür ki ye hal kı bu na say gı lı ol ma lı dır. Eğer kar de şi ne birde ğer ve ri yor sa, en azın dan onun kim li ği ne, adı na say gı lı ol ma lı,ya ni adı nı bi le ken di si ne ver me ye cek ka dar hor gör me me li dir. Eğer“ Türk” di yor sa, iş te bir Tür ke ya ra şır gi bi ba kıl ma dı ğı nı her kes gö -rü yor. Ya ni bu ra da ki iki yüz lü lük kal dı rıl ma lı dır. Şu nu da söy le ye -

216

yim, o sah te Türk lük te o ri le ri, sa de ce Türk lü ğü bu lan dı rı yor, Türk -lü ğün iti ba rı nı dü şü rü yor.

Biz, Tür ki ye hal kı nın da yü ce lik le ri ol du ğu na ina nı rız. Ger çek tenbiz et le tır nak gi bi yiz. “Türk ler iş gal ci dir, is ti la cı dır” der ken, bu ra -da bi zim kas tet ti ği miz güç ler, sı nıf lar bel li dir. On la rın şo ven ce yak -la şım la rı nı koy mu şuz. Fa kat Türk hal kı nın ger çek ten ta rih ten gü nü -mü ze ka dar de ğer le ri var dır. Bu de ğer le riy le bi le kay naş mak bi zimra hat ya şa ma mız de mek tir. Açık be lir te yim, be nim için bi le bu de -ğer ler için de da ha ra hat ya şa ma im ka nı ola bi lir, di yo rum. Ve bu,dün ya da da faz la yok tur. Me se la, iş te şu sos ya list ül ke de, bil memşu Ba tı ül ke sin de, hat ta şu Or ta do ğu ül ke sin de ra hat lık var de mi yo -rum. Onu da söy ler ken, bü yük sa bır la ve tek ba şı na ya şa ma kud re -tin de yim. Ama ora da da ha ra hat ya şa ma im ka nı var. Ta bii bü tünbun lar şu so nu ca gö tü rü yor: Tür ki ye hal kı, ken di du ru mu nu kök tenbir yok la ma lı dır. Her ne ka dar ken di ege men le ri ta ra fın dan son de -re ce ko şul lan dı rıl mış bir du ru mu ya şı yor sa da, iş te kar de şi nin biruyan ma du ru mu ger çek le şi yor ve he sap sor ma ya kal kı yor. Yan lışmı vu ru yor? Az mı vu ru yor? Bun lar o ka dar önem li de ğil dir.Önem li olan bir is yan du ru mu na yö nel me si dir. Da ha faz la kav ga vekan dö kül me si is ten mi yor sa, bu ge rek li dir. Ger çek ten Türk hal kıka dar bu halk da bu top rak lar için kan dök müş tür, ter dök müş tür.Ben onu be lirt tim ve bu nu da gör mek du ru mun da. Do la yı sıy la, da -ha faz la kan dö kül me den ve adil bir bi çim de so nuç lan ma sı nı is ti -yor sa, iş te böy le bir bü yük lük komp lek si ne tu tul ma dan ve “ amanşöy le bö lü nü rüm, par ça la nı rım” de me den, ken di ni uy gar ca bir tar -tış ma ya ve so run la rı uy gar ca koy ma ya ha zır lan ma lı dır. Türk hal kı,bu ko nu da ger çek ten ken di ni göz den ge çir mek du ru mun da dır. Bizçok mec bur ol du ğu muz ve yal var dı ğı mız için de ğil, ken di si açı sın -dan da ha esen lik li ve da ha sağ lık lı bir ya şam için bu nu yap ma lı dır.Bu na bi raz da mec bur dur. Bu nu yap maz sa, en çok ken di ev lat la rı nıbu ra da top ra ğa ve re cek tir. Şim di bir kaç yüz ve ya bin ki şi ver di, ya -rın çok da ha faz la sa yı da ve re cek tir. Ben bu nu ger çek ten is te mi yo -rum ve ger çek ten o in san la ra acı yo rum. Bel ki biz den da ha faz la sa -yı da gi der, o me se le de ğil; ama bu ra da bir tek Ana do lu ço cu ğu nungit me si ne bi le ger çek ten acı nı lır. Biz ne di ye o fu ka ra yı vur duk!

217

Ama bu nu ön le ye cek yol da hal kın ken di si nin elin de dir.Türkiye'nin res mi plat for mu na geç me den ön ce, biz Tür ki ye hal -

kı na şu nu söy le ye lim: Hal le de me ye ce ği miz hiç bir me se le mi zin ol -ma dı ğı na ina nı yo rum. Hal kın ik ti da rın dan tu ta lım hal kın par la men -to su nu, hal kın yö ne ti mi ni, hal kın yar gı sı nı, hal kın em ni ye ti ni pay -laş ma ko nu su na ka dar hep sin de öz gür bir tar tış ma ya so nu na ka darva rız. Bi raz da ha faz la Türk hal kı nın da ol sa, bi zim ki ih mal edil mişve ge ri kal mış bir kar deş de ol sa, en azın dan onun da bi raz ken di negel di ği bir or tam ka bul edil me li dir.

Res mi güç le re ge lin ce, biz sü rek li ta rih ten alıp gü nü mü ze ka darge ti ri yo ruz so run la rı. Bu ra da ye ni den ba zı ki şi ler için, “tüm şey le -rin kay na ğı bu adam lar dır, bun lar la so nu na ka dar şöy le çar pı şa rakhal le de riz ve ya şöy le uz la şı rız” de me ye ce ğim. Böy le bir fik rimyok tur. Açık olan, Tür ki ye si ya sal sis te mi nin ken di ni göz den ge çir -me si ge rek ti ği dir. Res mi si ya sal sis te mi han gi ba kan, baş ba kan, bil -mem dev let baş ka nı ta ra fın dan tem sil edi lir se edil sin, bu gün ken di -le ri için çok açık olan böy le bir so run kar şı sın da Türkiye'nin yö ne ti -mi bu nu yap ma lı dır. Biz den çok eleş ti ri alı yor lar ve çok acı ma sız caüze ri mi ze gel me du rum la rı var dır. Kav ra na ma mış du rum şu dur:İdam ka rar la rın dan tu ta lım im ha ya ka dar her şe yi ör güt len di re rekve bu nu git tik çe da ha güç lü bir tek nik te me le bü rün dü re rek so nu naka dar sür dür mek is ti yor lar, ama ben bu po li ti ka ya kar şı di re ne ce -ğim. Bu nun de rin bir hak sız lık tan kay nak lan dı ğı nı, po li tik bir çö -züm ol ma dı ğı nı, ter si ne po li ti ka sız lık ol du ğu nu, ka ba bir zor danbaş ka bir olay ol ma dı ğı nı iyi bil di ğim için, ben de zo ra yük le ni yo -rum. Du ru mu koy dum; be nim gi bi ger çek ten çok za yıf, ola nak sız,ür kek bir ki şi nin so rum lu lu ğun da ki bir or ga ni zas yon la bi le ne le rinya pı la bi le ce ği or ta ya ko nul du. Şim di bu nu ba zı la rı da ha faz la ge liş -ti re bi lir ve hem de çok fark lı ola rak. Ben bu nun hay ra nı de ği lim.Ya ni şu nu de mek is ti yo rum: Kör kü tük bir zor da çı kış ara yan la rınkar şı sı na, meş ru ve so nuç alı cı zor çı kar. O hal de, her şe yi bu zor lahal let me an la yı şı, “asa rız, ke se riz, ko nuş tur ma yız, ke se riz di li ni”tar zın da ki po li ti ka göz den ge çi ri lir se, o za man bi raz buz lar çö zül -me ye baş lar. Bu gün Kürt hal kı da Türk hal kı da, ken di res mi po li tiktem sil ci le rin de bu nu gör mek is ter. Bu nu gör me dik çe, kuş ku suz gü -

218

ven siz lik ar tar. Bu ko nu da çok po li tik ça ba lar var, eğer bu ça ba la rabir an lam ve ril mek is te ni yor sa o za man bu en te mel so run la ra bi razba kıl ma sı sağ lan ma lı dır.

Şun lar da açık: PKK şim di ölüm den de kork ma ya ca ğı nı ka nıt -la mış tır. Şu an da mu az zam bir fe da i lik du ru mu ger çek leş ti. Ölümbir yer de kur tu luş du ru mu na gel di. Bu gün bu nu biz par ti için yap -tık, ya rın bü tün halk için ya pa ca ğız. Ölüm bir kur tu luş tur; ben bunok ta yı ya ra ta bil dim. Ama şu an lam da ölüm bir kur tu luş de ğil dir:Da ha gü zel bir ya şam im ka nı var sa, o za man ölüm ke sin lik le doğ -ru de ğil dir. Pe ki da ha gü zel bir ya şa mı kim ler ze hir et miş tir? Da -ha doğ ru bir ya şa mın önü nü kor kunç teh dit ler le ve yön tem ler le tı -ka yan, yak laş ma mı zı bi le ön le yen kim ler dir? Ya ni ken di top ra ğı -nın, ken di ta ri hi nin, ken di kül tü rü nün ya nı na bi le yak laş ma yan birya şa ma, kim se ya şam dır de mez. Ken di kim li ği ni bi le söy le ye me -ye cek ka dar in san lık tan çık mış bi ri si nin ya şam dan bah set me si ke -sin lik le müm kün de ğil dir. Bi ze da ya tı lan iş te bu dur. Ya ni şim dibir ke çi ye “sen ko yun sun, ko yun ola cak sın” de nil se, ken di ger -çek li ği için de ke çi bu nu ka bul et mez. Bi ze de da ya tı lan bu dur. Buan lam sız po li ti ka da ıs rar, bü yük bir teh li ke ye yol aça cak tır. Şim dide bi raz aç mış tır, ile ri de da ha faz la aça bi lir. Yi ne be nim bu ko nu -da gös ter mek is te di ğim şey, çok bü yük bir şid de ti ge liş tir mek de -ğil de, özel lik le şid de tin çı kış yo lu ol ma dı ğı nı ka nıt la mak tır. Eğerbu nu ka nıt la mış sak, Tür ki ye ka mu o yu için ger çek ten bu bir hiz -met tir. Bu şid det ve çar pış ma or ta mı, iyi bir or tam de ğil dir. Eğerbu ko nu da “or du mu za gü ven me ye lim, bil mem eli miz de şöy le si -lah lar var, ama bu na faz la gü ven me ye lim, ken di mi zi da ha po li tikçö züm le re alış tı ra lım” di yor lar sa, bi zim ça ba mız bir hiz met tir. Veböy le kav ra nıl ma sı nı da is te rim. Yok eğer “eze riz, bi raz da ha üze -ri ne gi de riz, bit me li dir” de ni li yor sa, bu ra da ar tık ben so rum lu de -ği lim; bun dan son ra do ğa cak yüz ler ce ve bin ler ce ki şi nin ölü mün -den ben so rum lu de ği lim. Po li ti ka mı el bet te yü rü te ce ğim. Eğerçö züm de ni yor sa, bu te mel de kim ken din de so rum lu luk gö rü yor sabu yur sun. Ya ni par ti ler, ik ti dar da olan lar, ol ma yan lar var. Yi ne buko nu da si vil ay gıt, as ke ri ay gıt var dır; so run la rın çö zü mün de kimken di ni güç mer ke zi, çö züm oda ğı ola rak gö rü yor sa, sö zü müz

219

şüp he siz on la ra dır. Bu, öy le he men bir po li tik öne ri de ğil dir. Birde fa so run lar üze rin de dü şün me ce sa re ti ni gös ter me li ler. Adammu az zam oku muş, aka de mi ler den geç miş, ulus la ra ra sı okul lar daepey ders al mış ama, ken di ger çe ği ne bak mak tan kor ku yor; bu nunhiç de bir yi ğit lik ol ma dı ğı nı söy le me li yim.

- Yok sa bu iş sü re cek mi dir?- Sü rer. Ya ni ben, bun dan son ra tüm gün le ri mi bu nun ola ğa nüs -

tü lü ğü ne har ca ya ca ğım. Haa, ki mi si ne gö re, “ya hu bu iş bu nun labaş la dı, bu nun la bi ter.” Bu bü yük bir ya nıl gı dır. Baş tan be ri ben,ya rın öle cek mi şim gi bi bu işin ted bi ri ni al mı şım. Di ren me ola nak -la rı ar tı rıl mış tır. Çe liş ki ler açı ğa çı ka rıl mış ve çö züm yol la rı dagös te ril miş tir. Çö züm tı kan mak is ten di ğin de, çe liş ki ler zor la hal -le di le cek tir. Po li tik çö zü me ulaş mak zor la en gel len di ğin de dev -rim ci zor ge li şe cek tir. Ni te kim ge liş me ler bi raz bu nu gös ter di. Da -ha aşı rı ge li şip ge liş me me si bi ze bağ lı de ğil dir; çün kü, biz ön cezo ra baş vu ran de ği liz. Çün kü, biz ön ce dev let de ği liz, ön ce si lahelin de olan biz de ği liz, bil mem ön ce ör güt lü olan biz de ği liz.Kürt le ri ör güt süz ve za yıf ya ka la mak, gü nü gel di ğin de on la rı ucuzkul lan mak ve gü nü gel di ğin de de yer le bir et mek, in sa ni bir po li ti -ka de ğil dir. Yi ne kur naz ca ve ma hi ra ne bir po li ti ka cı lık da de ğil -dir. Ben, bu nun de rin et ki si al tın da po li ti ka oluş tu ru yo rum. Bu za -yıf lı ğı gi de re bi li riz. Fa kat gi de rir ken “Türk lü ğün de ca nı na oku -ruz” gi bi bir der dim yok tur. Böy le si bir te mel de çö züm le ri can lıtut mak tan ya na ol du ğu mu be lir ti yo rum.

Bu ko nu da çe şit li par ti ler, ki şi ler, çev re ler, Türkiye'nin de mok ra -tik ge liş me si ni ve yi ne ba ğım sız lı ğı nı is te yen bü tün güç ler, li be ra -lin den tu ta lım sos ya lis ti ne ka dar, as ke ri gö rev li sin den tu ta lım sı ra -dan bir bek çi si ne, me mu ru na ka dar hep si, eğer bu te mel de dü şün -me ye ve çö zü me ken di le ri me yil liy se, sa nı rım biz ler de de ge li şe cekolan eği lim bu dur. Ama ih ti yat lı yak la şa ca ğız, bir da ha oyu na gel -me mek için biz de so nu na ka dar ted bir le ri mi zi ala ca ğız. Çö zü meken di le ri ni ya kın gö ren par ti ler, de mok ra tik ku ru luş lar biz den ke -sin lik le des tek bu lur. On la rın im kan la rı da ha faz la dır, on la rın yön -tem ge liş tir me ve araç sağ la ma im kan la rı da ha ge niş tir. Bu adım la rıat ma ya ce sa ret et me li dir ler. Biz, gün lük ola rak ne fes bi le ala ma ya -

220

cak ko şul lar da mü ca de le edi yo ruz. Ya ni il le “bu PKK aca ba baş kaşey ler dü şü ne mez mi?” de ni yor. İş te dü şü ne ce ği mi zi böy le ce or ta yakoy muş olu yo rum.

Bu gö rüş le ri mi zi, baş ta Tür ki ye ol mak üze re, Kür dis tan ve dün -ya ka mu o yu na ilet mek için gös ter miş ol du ğu nuz ça ba ya tek rar te -şek kür edi yo rum. Böy le bir rö por taj da ge niş bir açık la ma yap madu ru mu ilk de fa siz ler le or ta ya çık mış tır. Ya pı lan lar, bi zim de bu naönem ver di ği mi zi gös te ri yor. Uma rız ki, siz ler de bun dan doğ ru bil -di ği niz bir doğ rul tu da aza mi so nuç lar çı ka rır sı nız. Say gı la rım la!..

- Mü sa a de eder se niz, bu son bö lü me baş lar ken be lirt ti ği nizşey ler hak kın da kı sa ca bir kaç şey söy le mek is ti yo rum. Ben bu -ra ya si zi din le me ye gel dim, ben bu ra ya si zi sem pa tik gös ter me -ye ve ya hut da si zi des tek le me ye gel me dim.

- Evet, ga yet ta bii.- Bü tün bu rö por taj bo yun ca siz ken di gö rüş le ri ni zi be lirt ti -

niz. On la rın için de be nim ka tıl ma dı ğım bir çok gö rüş var. Amaben bu ra da si zin le tar tış ma ya gel me dim. Ben bu ra da si zi din le -me ye gel dim. Çün kü PKK'ci de ği lim, hat ta PKK'nin bir çok ey -lem le ri ni tas vip et mi yo rum. Si zin şe yi ni ze rağ men, ben Türk lü -ğüm den if ti har edi yo rum.

- Ga yet ta bii.- Türkiye'nin top rak la rı nın bö lün me me si ni is ti yo rum. Fa kat

tek bir şe ye ina nı yo rum. Kar şın da ki in san düş man da ol sa, onuta nı mak la zım, ta nı mak la zım ki o in sa nı doğ ru dü rüst de ğer -len di re bi le lim. Şim di bun dan do la yı, bu ra da ki bu çok uzun rö -por taj için bir nok ta da si ze şu gü ven ce yi ve re bi li rim: Hiç bir şe -kil de çar pı tıl ma ya cak. İki nok ta ya dik kat ede ce ğim. Ba şın da daonun üs tün de dur duk. Bu nun bir bö lü mü nü ga ze te de, bir bö lü -mü nü de ya za ca ğım ki tap ta de ğer len di re ce ğim için, is ter is te -mez bir kı salt ma yö nü ola cak tır. Ar tık si zin gö rüş le ri ni zi bil di -ğim için, ha ni kı sal tır ken si zin gö rüş le ri ni zin çar pık, ta ma menbam baş ka bir şe kil de çı ka cak du ru ma sok ma ma ko nu sun daben gü ven ce ve ri yo rum. Bu, be nim bir mes lek na mu sum dur.Ay nı şe kil de bir de şu nu söy lü yo rum: Türkiye'nin de ya sa la rıvar dır, bu ga ze te de çı ka cak olan bir şey bu ya sa la ra rağ men ve -

221

ya hut da on la ra kar şı ol maz.- Sa nı yo rum pek çe liş ki li bir şey yok. - Ben de bü yük bir şey gör me dim. Ama bu nu şim di bu şe kil -

de çok net ola rak, ilk ba şın da ol du ğu gi bi so nun da da söy le di -ğim za man ben de gö nül ra hat lı ğı ile ça lı şa ca ğım. Gös ter di ği nizaçık lı ğa te şek kür ede rim. Ger çek ten çok ko nu ya gir dik,Sovyetler'inden Amerika'sına, Amerika'sından en özel nok ta la -ra ka dar. Ama de di ğim gi bi be nim ga ze te ci lik an la yı şım, ke sin -lik le gö rüş le riy le hem fi kir ol ma sam bi le, ba na gö rüş le ri ni ver -miş olan in sa nın o gö rüş le ri ni çar pıt ma mak tır. Be nim ve re ce -ğim en bü yük gü ven cem de bu dur.

- Be nim de is te ye ce ğim bu dur.- Çık tık tan son ra siz di ye cek si niz ki...- Ben fark ede rim onu. Si zi ölç me yi göz den ge çi re ce ği me inan -

ma lı sı nız. - Her hal de fark eder si niz. Çün kü bü tün gö rüş ler si zin gö rüş -

le ri niz dir, onun için ya ni.. Çok te şek kür ler Baş kan!..

222

MÜCA DE LE MİZ ORTA DO ĞU HALK LA RI NA BÜYÜK KUR TU LUŞ

YOLU NU AÇI YOR (*)

(*)Toplumsal Kur tu luş Der gi si yaza rı Dr. Yal çın Küçük, bu röpor ta jı 1989yılın da yaptı. Der gi de iki bölüm halin de yayın lan dı. Röpor ta jı, kaset ten çöze -rek yayı na hazır la dık.

223

“Halkların aleyhine olabilecek çabalarave politikalara asla yer vermeyeceğiz.”

Yal çın KÜÇÜK: Baş ka nım, yaz dık la rı nız dan ve yayın la rı nız -dan geçen yaz olduk ça kay gı lı görü nü yor du nuz. Şimdi iserahat la mış ve güven li gör düm. Doğru mu? Kay gı la rı nı zı veneden le ri ni göre bil di niz mi?

Ab dul lah ÖCA LAN: Bu so ru ya ce vap ve rir ken; da ha çok sonbir yıl lık ge liş me le ri göz önü ne ge ti re rek de ğer len dir mek ge re ki yor.Ger çek ten ge çen yıl par ti miz res men ku ru lu şu nun 10. yı lı nı, 15Ağus tos Atılımı'nın 4. yıl dö nü mü nü ya şa mak tay dı. Düş ma nın buyıl için önü ne koy du ğu önem li bir sal dı rı prog ra mı söz ko nu suy du.Yi ne Ola ğa nüs tü Hal uy gu la ma sı nın 1987 'deki ila nıy la bir lik te,1988 yı lın da ken di ni ta ma men ba şa rı ya gö tür me yı lı ola rak de ğer -len dir di. Bu nun için tüm gü cü nü or ta ya koy mak, yal nızKürdistan'da özel sa va şa de ğil, da ha çok dış ta it ti fak la rı olanNATO'ya da ya na rak, özel lik le Almanya'yı ha re ke te ge çi re rekAvrupa'daki par ti var lı ğı mı za dar be vu rup te rö rist ilan et tir mek vehas sas olan Av ru pa ka mu o yu nun gö zün den dü şür mek is te di. Bu nunya nı sı ra sos ya list sis te min ge liş tir mek is te di ği po li ti kay la bir lik te,özel lik le TKP'yi Türkiye'ye çe ke rek an ti- PKK'ci bir ko num da tu -tup, bu nun la ha zır lı ğı nı ge liş ti re rek bu yı lı da böy le çok yön lü birdip lo ma tik-po li tik ta ar ruz yı lı ola rak de ğer len dir me ye ça lış tı. İç tede se çim le ri bir yıl er ke ne alıp Ev ren- Özal kli ği nin var lı ğı nı sür dür -mek, özel lik le 1988'le bu de ne yim li kli ğin ik ti da rı nı de vam et tir -mek, on lar için çok önem liy di.

Re jim için çok önem li olan bu yıl da özel sa va şı tüm yön le riy lege liş tir mek, ta bii bu ara da yi ne kom şu ül ke ler le, ör ne ğinYunanistan'la Da vos ru hu bi çi min de bir yu mu şa ma ya git mek, di ğerkom şu ül ke ler le de sı nır-gü ven lik an laş ma la rı nı ge liş tir mek te me -lin de 1987'de ve da ha çok da 1988'de ken di ne gö re aza mi so nu cual mak için önü ne koy du ğu he def ler var dı. En önem li si de düş manyi ne par ti miz için de bir pro vo kas yo nu ha re ke te ge çir miş ti. Bu pro -vo kas yo nun bir ucu SHP'nin için de iş bir lik çi ajan çev re le re da ya -nır ken, di ğer bir ucu Av ru pa is tih ba rat ör güt le ri ne da ya nı yor du. Yi -ne sah te ba zı sol grup lar la te mas ta ola cak bir bi çim de PKK'yi tas fi -ye et me, bu ko nu da ABD'nin söy le di ği “ Kürt me se le si ne evet,PKK'ye ha yır”, PKK için de de “ PKK'ye evet, APO'ya ha yır” bi çi -

224

min de bir yük len me ile bu yı lı ken di si için za fer yı lı ha li ne ge tir -mek is ti yor du.

Kı sa ca sı izah edi le cek olur sa; özel sa vaş yö ne ti mi nin pla nı buy -du. Bu nu 1988'in son la rı na doğ ru tam ba şa rı ya gö tür mek is ti yor du.Biz, bu nu ön ce den gö rü yor duk. Bu tip iç ve dış po li ti ka la rın na sılge liş ti ril di ği ni ya kı nen ya şı yor duk. Do la yı sıy la biz de ken di mi zegö re ted bir le ri mi zi ge liş ti ri yor duk. Ge çen yıl ki rö por taj lar sı ra sın -da, ba zı la rı, san ki TC bu yıl tam so nuç ala bi le cek miş gi bi bir ka nıifa de et tik le rin de, biz bi la kis mü ca de le miz da ha da de rin lik ka za na -cak tır, de dik. Çok sı nır lı ola nak lar la bu gü ne gel me si ni bi len ler, bu -gün den son ra da da ha güç lü ge liş me le ri ya ra ta bi le cek ler dir, bi çi -min de bir ce vap ver dik.

Bu te mel de ça lış ma la rı mı zı de rin leş tir dik. Özel lik le 1988 yı lıkı ya sı ya bir mü ca de le yı lı ol du. Ke sin lik le üs tün lük düş man danya na de ğil di. Ba zı ka yıp la rı mız ol mak la bir lik te, ol duk ça önem litec rü be ler ve ka za nım lar söz ko nu su ol du. 1989'un baş lan gı cın daniti ba ren bu da ha da de rin leş ti ril di. Es ki dö nem ler le kı yas lan ma ya -cak bi çim de par ti için de bir net leş me, güç len me ve bir çok mev zi -ye da ha sağ lam yer leş me ger çek leş ti. Öy le ki, 1989'un baş lan gı -cın dan iti ba ren bu da ha da de rin leş ti ril di. 1989 ba har atı lı mı ileger çek leş ti ri len ey lem ler par ti ta ri hi miz de şim di ye ka dar yap tı ğı -mız ey lem le rin bü tü nü nün kap sa mın dan da ha faz lay dı. Yi ne şim -di ye ka dar ki ey lem ler de ver di ği miz ka yıp la rı göz önü ne ge tir di ği -miz de, bu dö nem de ki kay bı mız çok az dır. Ay rı ca güç len me, bü yü -me an la mın da bu bir kaç ay da ge çen üç- dört yıl dan da ha faz la birka tı lım ol du. İçin de bu lun du ğu muz şu dö nem de bü tün bun lar da -ha da ge li şe rek tüm hı zıy la sü rü yor.

1989'un ikin ci ya rı sı na gi rer ken, par ti miz ger çek ten ol duk ça yet -kin bir ko num da dır. Si lah lı sa va şım cep he sin de ve şe hir fa a li yet le -rin de ge liş me var dır. Hiç bir mev zi den ge ri çe kil me di ği miz gi bimev zi le rin de rin li ği ne, ge niş li ği ne da ha da pe kiş ti ril me si söz ko nu -su dur. Yi ne par ti içi ya pı nın ol duk ça net leş me si, bu ko nu da ba şa rı -ya gi dil me si, da ya tı lan tüm pro vo ka tif ça ba ve an la yış la rın bo şa çı -ka rıl ma sı söz ko nu su dur. Par ti miz her yö nüy le ya şa dı ğı bir di ren -me, hat ta di ren me den de öte ye bir sal dı rı ya geç me gü cü ne ulaş mış -

225

tır. Bü tün bu hu sus lar, bi zim ne den da ha ra hat-ba sit an la mıy la de ğilve da ha ön ce de ol du ğu gi bi ken di mi ze gü ven me de, (ama ted bir liol ma an la mın da gü ven me de) ge rek li dik kat ve du yar lı lı ğı hiç bir za -man el den bı rak ma ya rak, dün ol du ğu gi bi, bu gün de önem li ge liş -me le rin ya ra tı cı la rı ol du ğu mu za; ken di miz den de emin bir bi çim deha re ket et ti ği mi ze açık lık ka zan dır mak ta dır.

- Ge çen iki yı lı si zin ha re ke ti ni zi ve dost la rı nı zı top ye künmağ lup et me yı lı sa ya bi li yor mu su nuz?

- Düş ma nı mı zın böy le si ne bir yö ne li mi var dır. Bir ön ce ki so ru -nun ce va bın da da be lirt ti ği miz gi bi, amaç bu ol mak la bir lik te, bizbu nu ter si ne çe vir dik ve bu yı lı par ti mi zin en çok güç len me; bü yükdi ren me, bü yük tec rü be ka zan ma ve ge le ce ği bir çok yö nüy le da hada güç lü bir tarz da ha zır la ma bi çi min de bir yıl ola rak ka pat tık. Ka -yıp la rı mız var, ama ka za nım la rı mı zı göz önü ne ge tir di ği miz de, buyı la, ke sin lik le par ti ta ri hi mi zin en güç lü di ren me yı lı di ye bi li riz.Bu yı lın sağ lam de ğer len di ril me si, par ti mi zin ile ri git me de ih ti yaçduy du ğu bü tün ders le ri or ta ya çı kar mak ta dır. Do la yı sıy la özel sa va -şın bu yıl da bü yük dar be yi yip ama cı na ulaş mak tan çok uzak kal dı -ğı ve sa va şın gi di şa tı nın da ha çok da le hi mi ze ge liş ti ği or ta da dır.

- APO ar ka da şım, ben hep dış mü ca de le nin ay nı za man dabir iç mü ca de le ol du ğu nu ya zı yo rum. Siz de na sıl olu yor? Budö nem de bir iç mü ca de le ya şa dı nız mı?

- Çok zor dur; par ti içi mü ca de le nin par ti dı şı mü ca de le ile, ül keiçi mü ca de le nin ül ke dı şı mü ca de le ile çok sı kı sı kı ya bağ lan tı sıvar dır. Ve biz bu nu, ken di pra ti ği miz de yo ğun bir şe kil de his set -tik. Bu iki mü ca de le ara sın da ki iliş ki ler son de re ce so mut tur. Bi zeAvrupa'dan da ya tı lan bir pro vo kas yo nun düş man la bağ lan tı sı nıtes pit et mek te hiç zor lan ma dık. Sis te min is tih ba rat ör güt le ri ileiliş ki si ni tes pit et mek te zor lan ma dık. Ama ay nı za man da par tiiçin de da yat mak is te dik le ri un sur la rın za yıf lık la rı nı tes pit et mek tede zor lan ma dık. Par ti için de ufak bir boz gun cu ça ba nın na sıl ucu -nun ta TC'ye, em per ya list met ro pol le re da yan dı ğı nı gör dük. Ne -re dey se sis tem le rin bir bir le riy le yü rü te bi lir bir mü ca de le nin birben ze ri ni de biz ya şa dık. Ya ni sis tem le rin bir bir le ri nin içi ne ka darver dik le ri mü ca de le as lın da bü tün cep he ler de sa vaş ma nın bir so -

226

nu cu dur. Bu sa de ce bir ajan fa a li ye ti ve ya bir ay rın tı da de ğil dir.İçiş le ri ne ka rış ma ma sö zü ay nı za man da bu an lam da sah te birsöz dür. Ay nı şey ken di pra ti ği miz için de ge çer li dir. Yü rüt tü ğü -müz sı nıf sal mü ca de le ulu sal mü ca de le dir. Ulu sal mü ca de le mizen ter nas yo na list mü ca de le dir. Düş man açı sın dan par ti için de kiboz gun cu luk pro vo kas yon dur. Pro vo kas yon düş man la ve o da sis -tem le il gi li dir. Ara la rı na faz la me sa fe koy ma nın an la mı yok tur.Mü ca de le dev let ler dü ze yin de ol du ğu ka dar, cid di sa va şım için deolan ör güt ler de de, he le he le bu ör güt ler uzun va de li sa vaş mış lar,bu ko nu da di ren gen li ği ni ka nıt la mış lar sa, bu ra da iç te ve ri len mü -ca de le ile dış ta ve ri le nin bü tün lü ğü açık tır. Olum lu ge liş me le rinbu ni te li ğe açık ol du ğu ka dar, olum suz ya na, düş ma nın hiz me tin -de olan ça ba la ra bir o ka dar açık tır. Ay nı şe kil de dev rim ci-yurt se -ver mü ca de le nin en ter nas yo na liz mi de bir o ka dar açık tır.

- Ya yın la rı nız dan ve bu ra da ki soh bet le ri niz den an la şı lan dışdün ya yı ve söz uy gun sa dış dün ya nı zı ti tiz lik le iz li yor su nuz.Dost la rı nı zı ve düş man la rı nı zı iyi ta nı mak için mi?

- Bu sa de ce dost düş man kav ra mı na açık lık ge tir mek için de ğil -dir. Her te o rik fa a li yet te mev cut pra tik ge liş me ler le bağ lan tı ora -nın da doğ ru ya, ha ki ka te yak la şım ger çe ği ne bağ lı dır. Gü nü müz dedost ve düş man ol ma sı ge re ken güç le ri de ğer len di rir ken, da ha çokte o rik ve ide o lo jik yak la şım la rı mı zı de rin leş tir me ye özen gös te ri -yo ruz. Dış dün ya ile il gi len me he men bir mev zi sağ la mak için de -ğil dir. Bu sa bır lı lı ğı, ol gun lu ğu biz ken di miz de ya rat tık. Düş ma -nın da yat ma sın dan, dost la rın olum lu ve ya ye ter siz yak la şım la rın -dan ür ke rek ve ya he ye ca na ka pı la rak kök lü inanç la rı mız dan, ca -na lı cı pra tik adım dan ta viz ver me miz söz ko nu su ol ma mış tır. Buko nu da çok dik kat li dav ra nı yo ruz. Dost, düş man de ğer len dir me le -ri mi zi da ha çok ide o lo jik doğ rul tu mu zu güç len dir me, yi ne po li tikhat tı mı zı da ha de tay lan dır ma çer çe ve sin de an lat ma ya ça lı şı yo ruz.Özel lik le bu de ğer len dir me ler den da ha faz la öz gü cü mü ze gü ven -mek ge rek ti ği so nu cu nu çı ka rı yo ruz. Ör ne ğin dost la rı mız da da hafaz la da yan ma gü ve ni var sa, bu da yan ma yı faz la ca ile ri ye gö tür -me mek ve bel bağ la yan an la yış lar var sa on lar dan uzak dur mak bi -çi min de so nuç çı kar dık. Me se la Türk sö mür ge ci li ği çok vah şi dir.

227

Em per ya liz min ise “iş te an la yış lı ola bi lir” bi çi min de ki sah te iki le -mi nin ge çer siz li ği ni ka nıt la dık.

Av ru pa de mok ra si si de bi zim için en azın dan Türk de mok ra si sika dar sa kat tır, iş ken ce ci dir ve do la yı sıy la bel bağ lan ma ma sı bü yükönem ta şır. Bu an lam da bel bağ la ma sa de ce sağ tas fi ye ci tu tum la rade ğil, gi de rek ki şi nin ki şi lik siz leş me si ne ve iha ne te düş me si ne ka -dar yol aça bi lir. Yurt dı şı pra ti ğin de, biz bu na ya kın dan ta nık ol duk.Ama şu nu da gör dük ki, düş ma nı da ha so mut ve bü tün yön le riy legör mek bir ger çek ken, ay nı za man da dost la rı da da ha so mut gör -mek, dost lu ğun ne ol du ğu nu an la mak hem çok de ğer li bir olay vehem de ko lay bel bağ lan ma ma sı ge re ken bir du rum dur. Dost luk la -rın çok zor in şa edi le bi le ce ği, ama ko lay yı kı la bi le ce ği ve do la yı -sıy la dost luk lar ko nu sun da çok has sas ol mak ge rek ti ği dü şün ce sibiz de na sıl oluş muş tur? Bu an lam da Türkiye'de say gı de ğer dost luk -la rın ge liş me di ği ni be lirt me li yiz. “Dost luk” adı al tın da bir bi ri nikan dır ma, ah bap-ça vuş luk ve ba sit çı kar lar söz ko nu su ol du mu he -men dost luk lar dan vaz geç me an la yı şı ege men dir. Bu nun çok teh li -ke li bir dost luk an la yı şı ol du ğu nu be lir te lim. Der ler; “bir kah ve ninkırk yıl ha tı rı var sa, ku ru lan sı ra dan bir dost lu ğun da böy le kırk yılha tı rı ol ma lı dır.” Dost luk lar ku ru lur ve çok de ğer ver mek ge re kir.Ko lay ko lay vaz geç me mek, ba sit çı kar lar söz ko nu su ol du ğun da le -ke dü şür me mek ge re kir. Dost düş man kav ram la rı na yak la şım la rı -mız da, çı kar dı ğı mız en önem li so nuç lar bu dur.

- Baş ka nım, he nüz ay rın tı la rı nı çö ze me di ği miz an cakWashington'un bir “ Kürt po li ti ka sı” ol du ğu an la şı lı yor. Siz bu -nu na sıl gö rü yor su nuz?

- Washington'un ol duk ça sin si bir bi çim de, hiç de ulus la rın ken dika der le ri ni ta yin hak kı il ke si ne sı ra dan bir say gı sı ol ma yan po li ti -ka sı nı, Kürt me se le sin de de ge liş tir mek is te di ği ni be lir te yim. Bupo li ti kay la uya nan bir dev olan Kür dis tan hal kı nın dev ri mi ne kar şıçok sin si yak laş mak ta dır. Bu dev rim da ha ilk adım la rı nı atar ken,ona tu zak lar ha zır la mak ta dır. Hat ta bu ko nu da de ni le bi lir ki, Türkbur ju va zi si nin o sığ bey ni ni ça lış tır ma dı ğı et ka fa sı kar şı sın da, CIAve Was hing ton, onun Kür dis tan dev ri mi kar şı sın da kar şı la şa ca ğıbü yük zor luk la rı gö rü yor. Ade ta onun adı na onun çı ka rı nı dü şü nü -

228

yor. Washington'un Türk bur ju va zi sin den da ha akıl lı bir bi çim deböy le si ne bir po li ti ka ya sa rıl ma sı nın ne de ni, Kür dis tan dev ri mi ninçok güç lü bir mev cu di ye ti ne inan ma sı dır. Dar bir sa ha da ge li şen birFi lis tin dev ri min den duy du ğu kor ku yu, gör dü ğü za rar la rı göz önü -ne ge tir di ği miz de, Kür dis tan dev ri mi onun ba şı na dün ya yı yı ka cak,böl ge yi al tüst ede bi le cek tir.

Evet, bun la rı çok iyi gör dü ğü için, PKK ön der li ğin de çok sı nır lıda ol sa or ta ya çı kan Kür dis tan dev rim ger çe ğin den ürk tü ğün den,bu, onu bü tü nüy le bir Kürt po li ti ka sı nın be lir len me si ge re ği ne zor -la dı. Son CIA ra po ru na iliş kin bir bö lüm, ga ze te ler de 28 Ha zi ran1989 ta ri hin de ya yın lan dı. CIA bu ra po run da “PKK” di yor, “dün ya -nın en teh li ke li te rör ör gü tü dür.” Siz bu nu “PKK şu an da dün ya nınen teh li ke li dev rim ör gü tü dür” di ye an la yı nız. Bun dan çı kan so nuçşu dur: Was hing ton, PKK'nin ge liş tir mek is te di ği Kür dis tan dev rimsi ya se ti ne kar şı teh li ke li bir kar şı-dev rim ci po li ti ka oluş tur ma ça ba -sı için de dir. Bu nun en öz lü ifa de si dı şiş le ri ba kan lı ğı nın de ğer len -dir me le rin de de yan sı tıl dı ğı gi bi dir; “ Kürt me se le si ne evet, PKK'yeha yır.” As lın da “ Kürt me se le si ne evet” de me si bir sah te kar lık taniba ret tir. PKK'yi ön le me nin bir adı mı ola rak Kürt me se le si ne sa rı lı -yor. Bu nun için Serxwebûn'un 90. sa yı sın da in ce le di ği miz gi bi, em -per ya liz me bağ lı bir iş bir lik çi gü ruh oluş tur mak is ti yor. Ve bu ko -nu da ba zı ça ba la rı var dır. Mol la Barzani'nin ABD'ye git ti ği yol dangü nü müz de Me sut Barzani'nin git me si, Güney'deki Kürt ha re ke ti nitas fi ye si sü re ci ne çe ke rek bün ye si ne çek me si, o mül te ci kamp la rı nıbir ma ket, çö züm oda ğı ola rak gös ter me si ve bu nun için Tür ki ye ilebir lik te ha re ket ede rek uzun va de li ça ba la ra gir me si söz ko nu su dur.Yi ne Al man em per ya liz mi ne be lir gin bir rol yük len miş tir. İş tePKK'yi ez me de bel li baş lı po li ti ka la rı nın özel lik le ri bun lar dır.

Tür ki ye bur ju va zi si nin Genelkurmay'da ha zır la ya rak par ti mi zeyö ne lik çe şit li da yat ma la rı var dır. Bu ra da ba zı adım lar ata bi lir lerde. Fa kat bü tün bun lar, ge li şen dev ri mi mi ze kar şı sı nıf te me li sonde re ce ba ğım lı ve son de re ce ulu sal in kar cı bir ko num da olan iş bir -lik çi Kürt çev re ye da yan mak, ona ta ze kan ver mek ve bun la rı daesas ta dev ri me, gü nü müz de de PKK'ye kar şı kul lan mak için dir.Dev rim teh li ke si ge liş tik çe bu po li ti ka la rı net leş mek te ve su yü zü ne

229

vur mak ta dır. Müm kün se bu nu tıp kı Fi lis tin me se le sin de ol du ğu gi bida ya ta rak gö rüş me ler yo luy la so ru nu hal let mek is te ye cek ler dir. Da -ha da açık la na cak olur sa, Ortadoğu'da ge li şe cek Kür dis tan dev ri mi -ne kar şı da ha şim di den Mos ko va ile iş bir li ği ne yö ne le rek, bir Af ga -nis tan ve Filistin'de gö rül dü ğü gi bi, bir lik te dev rim da ha alev len me -den so ru nu so ğut ma yı ve bir iki kı rın tı ile sı nır lan dır ma yı amaç la -mak ta dır lar. Bu na “kül tü rel özerk lik” di yor lar. Bu nun sı nı rı ve neol du ğu bel li de ğil dir. Ama en azın dan ört bas et me ge rek çe si ola rakda sö zü mo na bu na la yık mış gi bi ile ri sü re bi lir ler. Türk bur ju va zi sibu nu böy le ka bul et mek is te me ye cek tir. An cak çok bü yük bir zor la -ma ile kar şı laş tı ğın da ka bul ede bi lir; o da, dev ri me kar şı eğer ya rar -lı bir nes ne ise bu na ya na şa bi le cek tir. İş te Washington'un Kür dis tandev ri mi ne kar şı içi ne gir mek is te di ği son po li tik yö ne lim le ri ni kı sa -ca böy le özet le ye bi li riz.

- Sov yet dış po li ti ka sı nın te mel il ke si “iç iş le re ka rış ma ma”pren si bi dir. Bu nu za man za man di ğer uca ka dar gö tü re bi li yor -lar. An cak World, Mark sist, Reviwi'de sos ya list le rin il gi siz li ği nieleş ti ren “oku yu cu mek tup la rı” çık ma ya baş la dı. Ay rı caSovyetler'de bu yıl ko nuy la il gi li il ginç ki tap lar ya yın la nı yor.Bir il gi nin baş lan gı cı nı sa ya bi lir mi si niz?

- Ke sin lik le evet. Na sıl ki, ABD ye ni bir Kürt po li ti ka sı na ısın -ma ya ça lı şı yor sa, Sov yet ler de ken di is tem le ri ni ve da ha ön ce kiKürt me se le si ne yak la şım la rı nı göz önü ne ge ti re rek kı pır dan ma yabaş lı yor. Da ha ön ce ki Sov yet- Türk po li ti ka sı nın özün de, Kürt me -se le si ni bir ta rih me se le si, bir et nik me se le ve da ha çok da et nikme se le yi in ce le me-araş tır ma yat mak ta dır. Ta bii bu tu tum da; Kürtta ri hi, Kürt di li, Kürt et ni ği ni araş tır ma, eğer Kürt ler (Gü neyKürdistan'da gö rül dü ğü gi bi) bir ha re ket du ru mu na gel miş ler se bu -ra da çı kar la rı ge re ği ken di ne ba ğım lı olan ve ya ken di si nin çı ka rı nael ve ren dev let ler le iliş ki de kul lan ma bi çi min de bir po li tik du rumser gi len miş tir. Bu po li ti ka nın gü nü müz de özel lik le PKK ön der li ğin -de ge li şen ulu sal kur tu luş mü ca de le miz kar şı sın da yet mez li ğe düş -tü ğü an la şıl mak ta dır. PKK'nin ön der lik et ti ği ulu sal kur tu luş mü ca -de le si, bu kla sik yak la şı ma ya şam hak kı ver mi yor. Bu nu ade ta teş -hir edi yor ve halk nez din de iti ba rı nı ol duk ça da ralt mış bu lu nu yor.

230

Sov yet le rin bu nu gör me me si müm kün de ğil dir. Bu ye ter siz li ği gö -rü yor lar ve yu mu şak bir bi çim de Kürt me se le si ne ye ni yak la şım large liş tir mek is ti yor lar. Bah set ti ği niz o ya yın la nan mek tup lar ol sun,ye ni ye ni çı kar mak ta ol duk la rı ki tap lar da ol sun so ru na gös te ri lenyak la şım, kı sa ca sı bü tü nüy le ye nil gi nin ka nı tı dır. Ve eğer Kür dis tança pın da dev rim ci mü ca de le hız la nır sa, bir yan dan ABD ile bu me -se le yi gö rüş ma sa sı na ge tir mek, di ğer yan dan böl ge güç le ri ile (ör -ne ğin Bul ga ris tan Türk le ri me se le sin de ol du ğu gi bi) bu nu me se leya pa bi lir ler, yi ne Türkiye'de da ha ön ce or tak yü rüt tük le ri iliş ki le -rin de bu me se le yi de gün de me ge tir me du ru mu söz ko nu su dur. Öy -le an la şı lı yor ki, da ha çok bi zim mü ca de le mi zin yol aç tı ğı dev ri minOr ta do ğu den ge le ri ni et ki le me si bi raz göz lem le ne bil mek te, önem liba zı si ya si so nuç la rı or ta ya çı ka ra bi le ce ği an la şıl mak ta ve da haşim di den bu na yö ne lik ted bir li lik an la mın da in ce le me-araş tır ma la rıyo ğun laş tır mak ta dır lar. Ki tap lar çı ka rı yor lar, ba zı son daj la rı ger -çek leş ti ri yor lar. Sovyetler'in Kürt me se le si ne yö ne lik ye ni po li tikyö ne li mi ni böy le de ğer len di re bi li riz.

- Kürt ha re ke ti, Türkiye'nin do ğu sun da uzun yıl lar ge ri kal -dı. Ke ma lizm, onun ra di kal leş me si ni ön le di. Şim di ise İran veIrak Kürdistan'ındaki ha re ket le ri çok ge ri de bı rak mış gö rü nü -yor. Bu eşit siz ge liş me den bir teh li ke çı ka rı yor mu su nuz?

- Ha yır, teh li ke den zi ya de olum lu ta ri hi bir ge liş me nin baş lan gı cıola rak de ğer len di ri yo ruz. Irak ve İran'da Kürt ha re ket le ri nin bi li nenta ri hi, sos yal, coğ ra fi ya pı la rı ne de niy le za ten faz la ge liş me gös te re -me ye cek le ri bi zim ta ra fı mız dan da ha ön ce çe şit li de ğer len dir me ler -de iyi ce vur gu lan mış tır. Biz bun la rın böy le si ne bir ye nil gi ye dü şe -cek le ri ni ta 1975 'lerde gö rüp de ğer len di re bi li yor duk. On la rın ide o -lo jik-po li tik yak la şım la rı nın, sa vaş bi çim le ri nin, mü ca de le tarz la rı -nın so nuç ya ra ta ma ya ca ğı nı, er-geç tas fi ye ol mak tan ken di le ri nikur ta ra ma ya ca ğı nı bi li yor duk. Do la yı sıy la bir ge ri le me içi ne gir me -le ri ni ya dır ga ma mak ge rek ti ği ni, bu nun ya nın da mü ca de le mi zinyük se liş gös te re ce ği ni o za man ki de ğer len dir me ler de çok açık birbi çim de be lirt tik. Ma ni fes to muz (Kür dis tan Dev ri mi nin Yo lu) ye ni -den oku nur sa ta 1970 'lerin ikin ci ya rı sın da ne ka dar isa bet li yak la -şıl dı ğı nı gör mek müm kün dür. Ke ma liz min sert bir dar bey le kla sik

231

aşi ret çi-fe o dal Kürt ön der lik le ri ni ez di ği ni ve on la rın şah sın da Kürtme se le si ni me za ra göm dü ğü nü id dia et ti ği ni bi li yo ruz. Ama bi zimide o lo jik-po li tik ola rak sos yal da ya nak la rı ve de coğ ra fik ze mi niisa bet li se çi şi miz le ke ma liz min po li ti ka sı nı yer le bir ede ce ği mi zi,onu iş le mez kı la bi le ce ği mi zi, onu ül ke de, böl ge de ve dün ya da adımata maz du ru ma ge ti re bi le ce ği mi zi çok iyi bi li yor duk. Za ten bu günsı nır lı da ol sa bu ge liş me le ri gö rü yo ruz.

Biz ge liş me le rin he nüz baş lan gı cın da ol du ğu nu söy lü yo ruz.Aman sız ko şul lar da 12 Ey lül fa şiz mi gi bi bir re ji me kar şı böy le si nebir di ren me yi ge liş ti ren ha re ke ti mi zin, bun dan son ra özel lik le ken -di ni bi raz da ha yet kin leş tir me siy le, mev zi le ri ni bi raz da ha pe kiş tir -me siy le bü yük atı lım ya pa ca ğı na inan mak ge re ki yor. İnan mak içinçok de ğer le rin ol du ğu nu söy le mem ge re ki yor. İna nı yo ruz ki, ya kınbir sü reç için de da ha şim di den bir çok alan da gö rül dü ğü gi bi yurtdı şın da ve di ğer par ça lar da PKK'nin ide o lo jik-po li tik ön der li ği ke -sin za fer ka zan mış tır. Yi ne baş ta Bo tan böl ge si ol mak üze re, stra te -jik-dağ lık alan lar da si lah lı mü ca de le ke sin otur mak ta ve ge li şimgös ter mek te dir. Yi ne kit le nin cep he sel ha re ket len me si ge li şim sü re -ci içi ne gir miş tir. Bü tün bun lar, bü tün par ça lar da Kürt hal kı nın bü -yük bir ulu sal bir li ğe doğ ru ve ay nı za man da or tak bir doğ rul tu daaya ğa kalk tı ğı nı da gös ter mek te dir. Do la yı sıy la bi zim bu ge liş me -den en di şe duy ma mız şu ra da kal sın, ta ri hi bir dev rim ci dö ne min,yal nız Kür dis tan hal kı için de ğil, bü tün Or ta do ğu için bir umut ışı ğıola rak duy mak, bü yük en ter nas yo na list de ğe ri olan böy le si ne birdev ri me kar şı da ha ger çek çi dü şün mek, bu na kar şı da ha dost ça dav -ran ma sı nı bil mek bü yük önem ta şır.

- Şu nu sor mak is ti yo rum: Ke mal Pa şa ve ke ma list ha re ketbaş lar ken, da ha ra di kal ve sos ya list ha re ket le ri te miz le me ge -re ği ni duy du. Çer kez Ethem'i ve güç le ri ni tas fi ye et ti. Si ziniçin bir ben zer lik (bi çim sel olan, ama özü tam ter si) çı ka rı la -bi lir mi?

- Bi lin di ği gi bi ke ma lizm, komp lo cu-pro vo kas yon lar la, yön tem -ler le be lir ti len güç le ri tas fi ye et ti. PKK ise, dü ze nin ve ya sö mür ge ci -li ğin sız ma sı olan güç ve an la yış la ra kar şı bi lim sel sı nıf mü ca de le si niesas ala rak, ya ni le ni niz min, “tas fi ye ci li ğin tas fi ye si” ku ra lı nı iş let ti.

232

Mus ta fa Kemal'in tas fi ye et ti ği güç ler o dö ne min da ha ile ri yeaçık, da ha de mok rat ve ko mü nist olan güç le riy di. Esas ola rak bun -la rı ez di. Bi zim ha re ke ti miz de, par ti nin bü tün ide o lo jik-po li tik, ör -güt sel ge liş me si ne mu sal lat olan ve onu ge liş tir me mek için bü tünboz gun cu ça ba la rı ser gi le yen çok teh li ke li fe o dal, kü çük-bur ju vakar ma sı an la yış lar da ya tıl dı. Di ye bi li riz ki, doğ du ğu gün den bu gü -ne ka dar par ti miz uzun sü re bun lar la mü ca de le et ti. Dı şı mız da kigrup la rın da ay nı sı nıf te me li ne da yan dık la rı nı, iğ diş ol duk la rı nı,bı ra ka lım dev rim ci ey le mi, ke ma liz me yö nel me an la mın da bi le ba -sit bir di ren me yi ge liş tir me du ru mun da ol ma dık la rı nı çok iyi bi li yo -ruz. Par ti miz dış ta bun la ra kar şı özel lik le de ide o lo jik-po li tik mü ca -de le si ni sür dü rüp so nuç lan dır dı ğın da, ben zer bir ge liş me nin par tiiçin de de ken di si ni hort lat mak is te di ği ni söy le me li yiz. Bun lar la dakı ya sı ya bir mü ca de le söz ko nu su ol du. İde o lo jik grup aşa ma sın dapo li tik leş me ve as ke ri mü ca de le nin ge liş me dö nem le rin de bü tünbun lar or ta ya çık tı. Bu un sur lar fır sat bul duk la rın da ar ka dan han -çer le mek ten tu ta lım her tür lü ka ra sev da bağ lı lı ğı na ka dar çe şit liyön tem le ri de ne ye rek par ti mi zin öz lü ge liş me si ni boz mak, fren le -mek ve en gel le mek is te di ler. Bu ko nu da ve ri len mü ca de le ta rih selbir an la ma sa hip tir. Dış ta il kel mil li yet çi li ğin, sah te kü çük-bur ju va,re for mist mil li yet çi li ğin ye nil me siy le na sıl ki mo dern ra di kal ulu salkur tu luş çu lu ğa im kan ha zır lan mış sa, iç te de uzan tı la rı nın, özel lik lebu et ki le ri (bun lar TC ke ma list et ki le ri dir, or ta çağ ka lın tı la rı dır) ta -şı yan la rın şu ve ya bu bi çim de et ki siz du ru ma ge ti ril me le riy le pro le -ter sı nıf ön der li ği, dev rim ci ra di kal ulu sal kur tu luş çu luk bü yük biriv me ka zan mış tır. Bu an lam da bu nun son de re ce bü yük öne mi ile ri -de da ha iyi an la şı la cak tır.

Bir ge liş me nin sağ lan dı ğı ger çe ği var dır. İle ri de da ha kap sam lıde ğer len dir me ler söz ko nu su ol du ğun da, bu nu Tür ki ye dev ri mi ne,böl ge dev ri mi ne yan sı ma la rı nın ola ca ğı nı be lir te bi li riz.

- Öca lan kar de şim, dış dün ya so ru su na dön mek zo run da yız.Was hing ton, TC ve di ğer Kürt ha re ket le ri ara sın da an ti-PKKbir ek sen oluş var mı? Oluş tu ru la bi lir mi?

- Bu so ru ya da ön ce ki so ru lar da par ça lı da ol sa kar şı lık ver me yeça lış tık. Çok so mut tur; Washington'un “ Kürt me se le si ne evet,

233

PKK'ye ha yır” der ken, yi ne pro vo kas yon da “ PKK'ye evet, APO'yaha yır” di yor. Bun la rın hep si ni bir leş ti rir sek; ABD, iş bir lik çi Kürtön der le ri ni Washington'a ça ğır dı. NA TO Ge nel Sek re te ri Wör ner,"Kül tü rel özerk li ğe evet, PKK'nin da yat tı ğı ulu sal kur tu lu şa ha yır"yak la şı mı nı or ta ya koy du. Bun la rın hep si biz zat de meç le ri ile ba sı -na yan sı mış ger çek ler dir. Yi ne pro vo kas yo nun biz zat ya yın la dı ğıya zı da var dır. Ay rı ca di ğer Kürt grup la rı nın da ay nı bi çim dePKK'ye sal dı rı la rı var dır. İn san hak la rı nı "kül tü rel hak lar" bi çi min -de for mü le et tik le ri ni hep bir lik te Avrupa'da na sıl ge liş tir mek is te -dik le ri ni in san çıp lak bir göz le gö re bi lir. Bü tün bun lar bir leş ti ril di -ğin de, PKK te mel de ulu sal kur tu luş çu mü ca de le yi ge liş ti rir ken, ay -nı za man da sos ya liz mi amaç la yan bir ha re ket ol du ğu bi lin mek te dir.Bu an lam da da Washington'un ken di ne gö re, PKK'ye "en teh li ke live bi rin ci sı ra da te rör ör gü tü" de me sin de de ifa de si ni bul du ğu gi bi,PKK ger çe ği ne, onun dev ri mi ne kar şı al çak ça bir ko a lis yon için deol duk la rı bir ger çek tir. Ve ri ler bu ko nu da son de re ce so mut tur.

- Ya zı la rı nız ve bu ra da ki ko nuş ma la rı nız ha re ke ti ni zi enazın dan yok sul köy lü lü ğe ve gi de rek iş çi ve emek çi le re da yan -dır ma ya baş la dı ğı nı zı gös te ri yor. Bu ye ni düş man lar ka zan makde ğil mi?

-Şüp he siz sı nıf te me li mi zi iş çi le re, yok sul köy lü lü ğe ve ay dıngenç li ğe da yan dır ma mız düş man la rı mı zın sa yı sı nı ar tı rır. An cak bu,sağ lam bir sı nıf te me li ne da yan dı ğı mız için de tak tik le ri mi ze da habir ge çer li lik ka zan dı rır. Bel ki ba zı çü rük öğe ler tas fi ye ola bi le cek -ler dir. Ama da ha faz la sı nıf te me li ne otur ma mız an la mın da veKürdistan'da sı nıf sal ay rış ma nın çok yo ğun ol du ğu göz önü ne ge ti -ril di ğin de, PKK'nin özel lik le 1986 'dan iti ba ren da ha faz la ide o lo jik,po li tik ve ör güt sel sağ lam lı lı ğa ulaş ma sı, bu nun da sı nıf ze mi ni niyok sul köy lü lük, iş çi ve ay dın genç li ğe da yan dır ma sı çok önem libir be lir le yi ci li ği olan ve ba şa rı ka za nan bir ge liş me dir.

Ba zı la rı ai le bağ la rın dan kur tul ma yı PKK'nin düş man la rı nınart ma sı bi çi min de de ğer len dir miş se de, be lir le yi ci olan hal kın öz -gü cü dür. Ona doğ ru iş ler lik ka zan dı ra rak doğ ru bir te mel de yak -laş ma yı müm kün kıl dı ğı mız için de hal kı mı zın bü yük dost lu ğu nu,top lu lu ğu nu ve bir li ği ni ka zan ma mız söz ko nu su dur. Bu na da ya -

234

na rak söy le ye bi li riz ki, dün ya nın bü tün ge ri ci güç le ri bir leş se de,bu bü yük dev ri mi ön le ye me ye cek ler dir. Yi ne inan cı mız şu dur ki,dün ya nın bü tün ile ri ci in san lı ğı sos ya list ve de mok ra tik güç le rida ha da çok bu sı nıf te me li üze rin de yük se len ha re ke ti mi zi ta nı ya -cak ve des tek le ye cek ler dir.

- An la dı ğım ka da rıy la Tür ki ye li ve ya ban cı ga ze te ci ve ya -zar la rın zi ya re ti sık la şı yor. Sos ya list ül ke ler ne alem de?

- On lar dan da ba zı la rı iliş ki için de ol mak is ter ler. Ki şi sel zi ya ret -ler ve ya ba zı ajans la rın iliş ki le ri söz ko nu su dur. Biz ge nel de ol du ğugi bi bun la ra da faz la iti bar et mi yo ruz. Mü ca de le mi zin şu an da yay -gın bir pro pa gan da ya ih ti ya cı ol du ğu ka nı sın da da de ği liz. Çok sa -yı da ga ze te ci gel mek is ter, te le viz yon ku rum la rı rö por taj yap makis ter, bun la ra faz la önem ver mi yo ruz. Çün kü sa de ce iyi bir pro pa -gan da ile iyi bir imaj ya rat ma ya ih ti ya cı mız ol ma dı ğı gi bi, bu araç -lar la da faz la ge liş me kay de de ce ği miz inan cın da de ği lim. Esas iti -ba riy le pro pa gan da mı zın ey le mi miz ol du ğu, ey le mi mi zin de par ti -mi zin her dü zey de yü rüt tü ğü ça ba sı ol du ğu açık tır. Özel lik le dı şabel bağ la yan di ğer güç le rin yap tı ğı gi bi dış pro pa gan da ya aşı rıönem ver me, kü çük bir ola na ğı aşı rı abart ma biz ce çok an lam sız dır.Bi zim açı mız dan böy le çok ola ğan ol du ğu hal de, bun la ra faz laönem ver mi yo ruz.

An cak ba zı de ğer li dost luk la ra bü yük önem ve ri yo ruz. Ör ne ğinözel lik le ge çen yıl ki rö por ta jın ama cı Tür ki ye hal kı na bir ra por sun -mak tı. Biz ken di mi zi Tür ki ye hal kı na kar şı bi rin cil de re ce de so rum -lu gör dü ğü müz için ona bir ra por ilet me ge re ği ni duy duk. Rö por taj -cı bu na söz ver di ği için bu rö por ta jı kabul ettik. Bun dan baş ka biran lam da bu rö por ta ja evet demedik. Tür ki ye dev ri mi ne eğer çı kışyap tı ra bi le cek sek, böy le si ne bir rö por ta jı biz uy gun gö re bi li yo ruz.Yi ne ör ne ğin bir Al man ka mu o yu na eğer iyi bir me saj ile te bi le cek -sek böy le bir im ka nı sı nır lı ola rak de ğer len di re bi li riz. Bu nun dı şın -da bu yön tem le ri tas vip et mi yo ruz.

Sos ya list ül ke le rin de bu ko nu da bir an la yış için de ol du ğun danbah set mek ge re kir. Bun lar bu ko nu da da ha de ği şik bir iliş ki esp ri siiçin de ol duk la rı için bu iliş ki ler faz la ön pla na çı ka rı la cak du rum dade ğil dir.

235

- Baş kan, po li ti ka bir vur gu sa na tı dır. Po li ti ka, pi ya no nuntuş la rı na vu ru la rak ya pı lı yor. Son za man lar da Tür ki ye dev ri -mi ne vur gu la rı nı zın art tı ğı nı an lı yo rum. Eşit siz ge liş me nin buaşa ma sı si zi zor lu yor mu?

- Ha yır, bu ko nu da eşit siz ge liş me le rin bi zi zor la ma sın dan zi ya -de, Tür ki ye dev ri mi nin zor bir dö nem den geç ti ği ni bil di ği miz içinpi ya no nun tu şu na git tik çe sert vu ru yo ruz.

Tür ki ye dev rim ci le ri bel ki pi ya no sa na tın dan zevk alır lar. De -yim bu an lam da ise da ha gü zel me saj lar yol la mak, sık sık Tür ki -ye li dev rim ci kar deş le ri mi ze ses du yur mak is ti yo ruz. Za yıf lar veçok ha ta yap tı lar. 12 Ey lül fa şiz mi iç te ve dış ta on la rı iş le mez du -ru ma ge tir miş tir. Bu nu ken di pra ti ği miz de çok iyi gö rü yo ruz. Bu -na ha ni zor du rum da olan bir kar de şin da ha da faz la acı çek me me -si için, inanç la rı ile mu az zam di re niş le rin so nuç la rı nın bo şa git -me me si için, mut lak bir çı kış bul ma ya hak kı ol duk la rı için ve bizde bu na inan dı ğı mız için sık sık vur gu la ma ya pı yo ruz. Sık sık na -sıl des tek ve da ya nış ma için de ola bi li yo ruz, di ye dü şü nü yo ruz.Bi ze en kö tü söz le ri söy le sin ler, hak sız eleş ti ri ler de bu lun sun lar,önem li de ğil, es ki den ol du ğu gi bi bun la ra önem ver mi yo ruz. Çün -kü şu na iyi inan dık ve gör dük ki, bun la rı fa şiz me kar şı des tek le -mek ye rin de dir. Bun la rın PKK'ye kar şı ta vır la rı na ba ka rak ta vıral mak ye ri ne, fa şiz min bun la rı tas fi ye et me kte olduğunu göz önü -ne ge ti re rek, em per ya liz min, özel lik le Avrupa'nın bun la rı erit -mekte olduğunu dik ka te ala rak on la ra kar şı en ter nas yo na list gö -rev le ri mi zi ye ri ne ge tir mek is ti yo ruz. Bir dö nem ler Dr. Hik metKıvılcımlı'nın de di ği gi bi ar tık gü nü müz de bü yük kar de şin kü çükkar de şe faz la yar dı mı söz ko nu su de ğil dir. Bü yük faz la yaş lan dıve ya çü rük bı ra kıl dı. Ona kar şı kü çük kar de şin bir bü yü me si sözko nu su dur. Da ha güç lü, da ha kuv vet li ol ma sı söz ko nu su dur. Zordu rum da ki bü yük kar de şi ne kar şı gö re vi ni ye ri ne ge tir mek is ti yor.Sa de ce bu ne den le pi ya no tuş la rı na da ha sık ba sı yor.

- Ta ar ru za yak laş ma dan ön ce Dev- Yol'un si zi çok meş gul et -ti ği ni sa nı yo rum. İki cep he li bir mü ca de le mi, yok sa bir cep he -de iki mü ca de le mi dü şü nü yor du nuz?

- Dev- Yol'un so ru nu bi zim açı mız dan 1982 'lerde önem ta şı yor du.

236

O dö nem de ha len şu ve ya bu bi çim de ba zı di re niş çi öğe le ri var dı.Bun lar ya ka lan ma mış lar dı. Çok ge niş bir kit le te me li de var dı. Bizdi ğer Tür ki ye li dev rim ci güç ler için ol du ğu gi bi baş ta da bun la ra,tu tun mak is te di ği miz mev zi le ri miz de yer ver mek is te dik. İki mev -zi de sa vaş ye ri ne tek mev zi de sa vaş, iki cep he de sa vaş ye ri ne tekcep he de sa vaş için bun lar fa şiz me kar şı di re niş ko mi te le ri, halk sa -va şı vs. di yor lar dı. Ve ör güt süz de ol sa kit le güç le ri söz ko nu suy du.İş te tüm bun la rın he ba olup git me me si için o dö nem de Dev-Yolme se le si ne faz la el at ma ge re ği ni duy duk; bu ha re ke tin tas fi ye ol madu ru mu var dı. Özel lik le Avrupa'da sos yal de mok rat laş ma teh li ke sivar dı. İş te bü tün bun la rı ön le mek için kar şı lık sız ola rak, ya ni “or takbir mü ca de le yü rü te lim, siz de bi ze şu ka dar ya rar lı olur su nuz” en -di şe si için de ol ma dan (ol sa bel ki iyi ola bi lir di) bu ha re ke ti ken diayak la rı üze rin de tut ma ya ça lış tık. Bu ha re ke tin 12 Ey lül fa şiz mi nekar şı tam ye nil me me si için ted bir ler al mak is te dik. Bu ne den le builiş ki ye o dö nem ağır lık ver dik. İş te bu so ru nun esa sı bu dur. Vebun dan baş ka bir an lam çı ka rı la maz.

- 1 Ma yıs 1987 yı lın da ya pı lan 1 Ma yıs top lan tı sı nın açı lış ko -nuş ma sın da ama cı mız “Do ğu Sos ya list Cum hu ri yet ler Bir li ği”ol du ğu nu açık la dım, ya yın lan dı. Bu nu duy du nuz mu?

- Duy ma dım. Te rim ye rin de dir. Biz Kürdistan'da de mok ra tikbaş lan gıç lı, kı sa sü re de sos ya liz me ula şan bir halk cum hu ri ye tin denya na yız. Par ti prog ra mı mız, par ti nin bü tün ide o lo jik-po li tik hat tıbu nu doğ ru la mak ta dır. Ça ba la rı mız, gün lük eği ti mi miz bu te mel de -dir. Do la yı sıy la, Doğu'da (sa nı rım bah se di len Kürdistan'dır) ge li şe -cek bir halk ik ti da rı dır. Baş lan gıç ta, ulu sal kur tu luş çu ve de mok ra -tik tir. Ve gi de rek hız lı bir bi çim de, hem de çok iç içe sos ya list birhalk ik ti da rı na dö nü şe cek tir. Eğer bu an lam da söy le miş se niz, isa -bet li bir de ğer len dir me dir. Ge liş mek te olan da bu dur.

- Dev rim ön ce si Rusya'ya “mil let le rin zin da nı” de ni li yor du.Bu va di ise “halk la rın mo za yi ği” gö rün tü sünü ve ri yor. Halk la -rın mo za yi ğin de, halk la rın ut ku su nu gö rü yo rum. Amaç kar deş -lik ve yük selt mek tir, de ğil mi?

- Şüp he siz biz, bü tün yön le riy le halk lar ara sın da, ege men le rinken di iğ renç çı kar la rı te me lin de boz duk la rı ve taş üs tün de taş bı rak -

237

ma dık la rı ger çek ye ri ne, çok can lı bir mo za yik ge liş tir mek is ti yo -ruz. Bu nun da an cak halk la rın eşit ve öz gür lü ğü ne sı kı sı kı ya bağ lı -lık te me lin de ola ca ğı na ina nı yo ruz.

Bi zim Kür dis tan ulu sal kur tu luş mü ca de le sin de öne fır la ma mızta ma men bu vaz ge çil mez du ru ma bağ lı dır. Mü ca de le miz, Türkhal kı nın da bu mo za yi ğin çok iyi bir ye rin de yer al ma sı nı sağ la ta -cak tır. Ger çek ten halk la rın aley hi ne ola bi le cek ça ba la ra ve po li ti -ka la ra as la yer ver me ye ce ğiz. TC is te se de, biz bu na kar şı du ra -ca ğız. Biz, halk la rın iliş ki le ri nin ger çek ten do ğu şun dan gü nü mü zeka dar esas ol du ğu nu, halk la rın hiç bir za man bir bir le ri ne düş manol ma dık la rı nı, düş man olan la rın on la rın ege men-sö mü rü cü ke sim -le ri ol du ğu nu çok iyi bi li yo ruz. Bu so ru yu bu bi çim de sor ma nında bi zim için ye ni bir özel li ği yok tur. PKK'nin ulu sal kur tu lu şun -da ki en ter nas yo na liz min Sov yet le rin en ter nas yo na liz min den ile ridü zey de ol du ğu nu be lirt me li yim. Hiç bir halk üze rin de bas kı vesö mü rü ye gi riş me miş bir Kürt hal kı nın in san lı ğa bu ko nu da ve re -ce ği çok şey var dır. Do la yı sıy la en öz lü bir en ter nas yo na list ge liş -me PKK ön der li ğin de ki Kür dis tan hal kı nın ulu sal kur tu luş mü ca -de le sin den bek len me li dir. Bu ko nu da Türkiye'de de güç lü bir de -mok ra tik leş me ha va sı nı ala ca ğı ke sin dir.

Türk ta ri hi bi raz in ce le nir se, Türk ege men le ri ile Kürt iş bir lik -çi le ri nin, Kürt hal kı nın bu gün dün ya da ta nın maz du ru ma gel me -sin de ki uğur suz rol le ri çok açık gö rü le cek tir. Yi ne bir çok hal kınta rih ten si lin me sini ve ha len Bul ga ris tan Türk le ri me se le sin de gö -rül dü ğü gi bi, şo ve niz min ol duk ça yük sel me si ni an cak ve an caktu tar lı bir en ter nas yo na lizm le ber ta raf et mek müm kün dür. Bu nuda ha re ke ti miz la yı kıy la ye ri ne ge tir mek te dir. Tür ki ye hal kı daçok emin ol mak du ru mun da dır ve ön cü le ri şu nu çok iyi bil me li -dir ler ki, bi zim yap tı ğı mız, ay rı lık ya rat mak de ğil dir. Ger çek tenhalk la rın bü tün yön le ri ile ken di le ri ne gel me le ri ne iv me ka zan dı -ra cak ve yi ne ken di le ri ne hiz met et me le ri ne yol aça cak ger çek,eşit ve öz gür te mel de ki bir li ği ni ya rat mak tır.

İkin ci bö lüm so ru la rı nı ise bir leş ti re rek top lu ce vap ver mek is -ti yo rum. Çün kü tek tek ele alın ma la rı faz la isa bet li de ğil dir. Par ti -ye akın akın grup la rın gel me sin den bah se di li yor. Genç kız ve er -

238

kek le rin gel di ğin den bah se di li yor. Za man za man bu yo ğun luk daka za nı yor. Ül ke miz de bu sü reç te çok yo ğun dur. Bu ko nu da özel -lik le son dö nem ler de yo ğun laş ma da ha da hız lan mak ta dır. Bu nuözel ve ya ola ğa nüs tü bir du rum ola rak de ğer len dir me mek ge re kir.Par ti mi zin bu aşa ma da güç ka zan dı ğı nı, bir çok alan da güç top la -dı ğı nı be lir te bi li riz.

Baş ka bir so ruda; “di ğer Kürt grup la rın dan hiç bah set me me yive ya önem ver me me yi ye ni ide o lo jik net leş me ye bağ lı ola rak de -ğer len di ri yor mu sun” de ni li yor. Baş lan gıç ta da söy le di ği miz gi bibun la rın faz la var lık la rı söz ko nu su de ğil dir. Abar tı lıydı. Bu abart -ma, bu ba lon sön müş tür. Mü ca de le mi zin ge liş me sin de en gel ol maan la mın da bi le et ki le ri ni yi tir miş du rum da dır lar. Em per ya lizm, ile -ri de bun la ra ta ze kan ver mek, önü mü ze en gel ola rak dik mek is ti yor.Bu nu da biz, öy le cid di bir en gel le yi ci bir du rum ve ya ça ba ola rakgör mü yo ruz. Teş hir ve tec rit le ri, do la yı sıy la ide o lo jik if las la rı çok -tan sağ lan mış tır. Bu ne den le ko nuş ma ve tar tış ma la rı mız da bun la rafaz la yer ver mek is te me dim. Geç miş te çok ça üs tün de dur du ğu muzbu grup la rın du ru mu na ye ni bir açık lık ge ti ril me si ka nı sın da de ği -lim. Çün kü ken di le ri ni o ka dar açık ver miş ler, o ka dar dev ri min te -o ri ve tak ti ği ne ters düş müş ler dir ki, bi zim ye ni şey ler söy le me mi zege rek kal ma mış tır. Ni te kim gü nü müz de na mus lu, dü rüst bir göz bi -raz bak sın, bu du rum la rı nı an la ma ya ye ter.

Bu gö rüş me le rin ön ha zır lık top lan tı la rın da Tür ki ye dev ri min densı kı sı kı ya bah set me min ne de ni, da ha ilk so ru lar da ver di ğim ce -vap ta da açık lan mış tır. Bu Kür dis tan so ru nu nu ikin ci pla na at ma bi -çi min de de ğil dir. Kal dı ki, çok güç ka za nan Kür dis tan ulu sal kur tu -lu şu ile ri bir açı lı ma uğ ra mış, her ba kım dan sağ lam mev zi le re da -yan mış tır. Dev rim ci ha re ke ti mi zin bu top lan tı da sı kı sı kı vur gu lan -ma sı nın gereği yok tur, di yo rum. Çün kü her gün bur ju va ba sı nı bi lebu nu söy lü yor. Çok açık ger çek le ri bu ra da bi raz da ha vur gu la ma -mız faz la isa bet li de ğil dir. Ama bu nun ye ri ne vur gu lan ma sı ge re kennok ta var dır. Türkiye'de ki dev rim ci mü ca de le nin ken di si, şu an daönem li çık maz lar la kar şı kar şı ya dır. Evet doğ ru dur; yük sek he def -ler le, bü yük bir ör güt lü lük le Türkiye'deki dev rim ci mü ca de le ge li -şe cek tir. Söy le di ği miz gi bi, ben de bun dan kuş ku duy mu yo rum.

239

Ama bu gö rüş, he nüz pers pek tif dü ze yin de böy le dir. Pra tik adım la -rın atıl ma sı an la mın da ise ge liş me ler ger çek ten çok sı nır lı dır. Atı lanadım lar çok cı lız dır ve teh li ke ler bü yük tür. “Fa şist po lis dev le ti”de yi mi niz de çok güç len miş tir. Or ta ya çı kar dık ki, so nu, ta ma meniş le mez du ru ma ge tir miş tir.

Evet, id di a sı bü yük olan, pers pek tif le ri yük sek olan, ay nı za man -da bü yük bir ör güt lü lük le yük sel me si ge re ken bir dev ri me ne dengün cel pra tik sağ lam bir iki adım at tı rı la mı yor? Po li sin oluş tur du ğudar bo ğaz dan kur tu lu na mı yor? İş çi sı nı fı nın son ka ba rış la rı bi le buba raj lar kar şı sın da na sıl zor du rum lar da ka lı yor du! Bu çok önem liol du ğu için, biz de özen le da ha çok Tür ki ye dev ri mi üze rin de dur -ma ya ça lış tık. Bu ge rek li dir de. Öze lik le siz sa yın dost la rı mız dabu ra ya gel dik le rin de her hal de say gı nın bir ge re ği ola rak da ha çokböy le ha re ket et mek zo run day dık. Ve isa bet li de ol du.

Mü ca de le ar ka daş la rımız dan bir bö lü mü nün şe hit düş tü ğü nden,bir bö lü mü nün tu tuk lan dı ğı ndan, bir kıs mı nın da yollarının ay rıl dı -ğın dan bah se di yor su nuz, bu te mel de yal nız mı sı nız, di yor su nuz.Yal nız ol ma yı hiç bir za man ki şi ler için dü şün mem. Hal kı mı zın ina -nıl maz öl çü de bi zim le ol du ğu nu her kes bi lir. Bü yük iş ken ce ye, ku -şat ma ya kar şın, dev rim ci sa va şa des tek mil yon la rı aşı yor.

Ar ka daş la rı mın şe hit düş me le ri, on la rın et ki le ri nin tas fi ye ol du -ğu nu gös ter mez. Ter si ne on la rın anı la rı bi zi sü rek li bes le yen bü -yük mü ca de le kay na ğı dır. Bir bö lü mü nün tu tuk lan ma sı, on la rın damü ca de le den kop tu ğu nu gös ter mez. Ol duk ça yet kin bir bi çim demü ca de le le ri ni sür dür mek te dir ler. Bü tün bun lar bi zim yal nız ol -du ğu mu zu de ğil, da ha da güç len di ği mi zi, da ha da bü yük bir bir likiçin de ol du ğu mu zu gös te ri yor. Ye ni len me, ye ni kad ro la rı tak vi yean la mın da es ki dö nem ler le kı yas lan ma ya cak ka dar bir güç len me yiya şı yo ruz.

Fa kat şu söy le ne bi lir; yal nız lık bir hal kın ta ri hi için de ki ko nu muaçı sın dan de ğe rlen di ri le bi lir. Bir halk ön der li ği, hal kın mü ca de le sige rek düş man, ge rekse dost lar ta ra fın dan ne ka dar iyi ta nı nıp so -mut la şır sa o ka dar yal nız lık tan kur tul ma sın dan bah se di le bi lir. Ma -dem ki hal kı mı zın mü ca de le si yük se li yor, ge li şi yor, o za man dost larda bu te mel de ge liş mek zo run da dır. O hal de be nim için her han gi bir

240

yal nız lık tan bah set mek şu ra da kal sın, ilk de fa hal kı mı zın bü yük bir -lik yo lun da ve ile ri ci in san lı ğın ger çek bir kav ra nı şı için de ken di mi -zi bul ma mız söz ko nu su dur.

Di ğer bir so ru da da, ka de me de bir yö ne ti ci kad ro nun var lı ğın danbah se di li yor. Bu doğ ru dur. Biz esas ola rak es ki olan ama şu ve ya budu rum da et ki siz ve mü ca de le ede mez bir du ru ma gel miş bir çokkad ro muz ye ri ne, sa yı ca ve ni te lik çe böy le si ne güç lü or ta ka de mekad ro yu ge liş ti re bil dik. Bu bir ger çek tir.

Bu nun la bağ lan tı lı ola rak ge liş ti ril mek is te ni len “PKK de mekAPO de mek tir” iddiası faz la ger çek çi ve ya dü şü nül dü ğü gi bi de -ğil dir. PKK'de APO ön der li ği, son de re ce yo ğun laş mış ko lek tif birön der lik ola rak de ğer len di ril me li dir. Bir ki şi nin fi zik sel var lı ğı bi -çi min de de de ğer len di ril me me li dir. Bir ku rum ola rak de ğer len di -ril me li dir. APO, bir ki şi nin is min den zi ya de yo ğun laş mış bir halkön der li ği bi çi min de ele alın ma lı dır. Ki şi ola rak bu gün bu sı fa tıtem sil edip et me mem önem li de ğil dir. Tem sil edi yo rum, da ha daede ce ğim. Ama bir ku rum sal ger çe ğin ol du ğu nu da çok iyi bil mekve bu nun üze rin de dü şün mek ge re kir. Yi ne bu ken di si ni ol duk çage liş miş bir kad ro po tan si ye lin de yan sı tı yor. Ba bı nı bir le şen mil -yon lar da ve di re ni şe çok yat kın olan bir halk ger çe ğin de gös te ri -yor. Par ti nin ger çek ide o lo ji ve po li ti ka sın da ken di ni gös te ri yor.Do la yı sıy la yü zey sel ba kıl ma ma lı dır. Da ha çok da bur ju va ca tah -rik çi bir yak la şım olan “PKK de mek APO de mek tir” şek lin de kisığ gö rü şü de ğiş ti re rek bu an la tı lan çer çe ve de doğ ru bir yak la şı mıesas al mak da ha ye rin de ola cak tır.

Son so ru “Par ti ye ye ni ka tı lan lar, ge len ler için de ajan var mı, yokmu, si zi öl dür mek is te mi yor lar mı” bi çi min de. Doğ ru dur ka tı lan la -rın için den ajan lar da çık mak ta dır. Özel lik le te mel le ri özel sa va şınola ğa nüs tü hal yö ne ti mi nin ge liş ti ril me si ile bir lik te da ha sık ça atı -lan, çok ör güt le nen ajan ya pı dan bah set mek ge re ki yor. Biz son dö -nem de bü yük bir ajan şe be ke yi or ta ya çı kart tık. Yüz ler ce say fa lıkiti raf lar eli miz de dir. Ve çok acı dır ki; bu şe be ke Türk so lu nun içi negi rip, onu iş le mez du ru ma ge tir miş tir. Bu nu iti raf la rın da açı ğa vur -muş lar dır. Son ola rak PKK'ye de mu sal lat ol duk la rı nı, PKK'ninbaş ta şe hir ör güt len me le ri ol mak üze re, ta kam pa ka dar uza nıp bu -

241

ra da müm kün se bi zi de sö zü mo na su i kast le öl dür me yi plan la dık la -rı nı, bu müm kün ol maz sa kam pı iş le mez du ru ma ge tir mek is te dik -le ri ni iti raf la rın da gör mek te yiz. Bu ko nu da ki bel ge le ri uy gun birza man da ka mu o yuna açık la ya ca ğız. Bu nu çok önem li bir ge liş meola rak de ğer len di ri yo ruz.

Ba na su i kast, çok tan dü şü nü len ve her dö nem ha re ke te ge çi ril -mek is te nen komp lo dur. Bu ko nu da bir plan de ğil, bir çok pla nın ol -du ğu nu bi li yo rum. Bu nun için çok sa yı da in sa nın yo la çık tı ğı nı bi li -yo ruz. Bun la rın du ru mu nu ak tar mak bir bro şür işi dir. Ama en songe liş ti ri len da ha bü yük bir su i kast şe be ke sin den bah set mek ge re kir.Bu şe be ke nin üç kol dan İs tan bul, Di yar ba kır ve Ankara'da tez gah -lan dı ğı nı be lirt mek ge re kir. Hep si ele ge çi ril miş tir. Bu nun sa de cebi zim ör güt sel iş le ri mi zin da ha sağ lık lı ge liş me si açı sın dan de ğil,özel lik le Tür ki ye dev rim ci ha re ke ti nin önün de bü yük bir en ge linaşıl ma sı na kat kı sun ma an la mın da bir ba şa rı ol du ğu tes lim edil me -li dir. Kar şı-dev rimci re jim her za man fi zi ki bir tas fi ye yi dü şün müşve dü şün mek te dir. Bu na kar şı ve ril me si ge re ken ce vap doğ ru si ya -set için de çok yet kin ör güt len mek tir. Za ma nın da örgüt len mek tir, buko nu da ki şi sel en di şe yi, can te la şı nı duy ma dan tü müy le da ha faz labun la rın üze ri ne ör güt gü cüy le yük len mek esas tır. Biz de bu nu yap -tık ve şim di ye ka dar ba şa rı lı ol du ğu muz çok açık tır.

- Sa yın Baş ka nım, Tür ki ye dev rim ci ha re ke ti nin PKK pra ti -ğin den çı kar ma sı ge re ken te mel ders ler ne ler dir?

- Bu ra da bir çok ders ten bah se di le bi lir. Ama biz, en önem li si nior ta ya koy ma ya ça lı şa ca ğız. PKK pra ti ğin den alın ma sı ge re ken enbel li baş lı ders, onun ke sin ti siz, sü rek li ör güt len me nin han gi ide o lo -jik-po li tik çer çe ve de ge liş ti re bil di ği dir. Türkiye'de hiç kim se nin ge -liş me şan sı ta nı ma dı ğı bir dö nem de ve Türk em ni ye ti nin bi le baş -lan gıç ta far kı na var ma ya bi le ge rek gör me di ği bu ha re ke tin Tür ki yeve Kürdistan'da 1970 'lerin son la rı na doğ ru gös ter di ği açı lım dan öğ -re ni le cek çok şey var dır. Ger çek ten ge rek sos ya liz me ya ra tı cı yak -laş ma ve ge rek se so mut po li tik ger çek le ri hal kın çı kar la rı te me lin dede ğer len dir me; halk adı na dev rim ci bir po li ti ka ya yö nel me, enönem li si de bu nu sa de ce la fa zan lık dü ze yin de bı rak ma yıp özel lik leye ter li bu po li ti ka ya ce vap ve ren bir ör güt len me ye en baş ta yer ver -

242

me; ör güt len me üze ri ne yo ğun dü şün me ve bu nun pra ti ği ni hiçbirza man gö zar dı et me me bi çi min de bir ge liş me PKK'nin 1980 'leredoğ ru var dı ğı dü ze yi izah eder. Yurt dı şın da da ha son ra ge liş ti ri lenpra ti ğin de dı şa bel bağ la ma dı. Tür ki ye sol ha re ke ti nin he men he -men baş lan gı cın dan gü nü mü ze ka dar içi ne düş tü ğü ko kuş muş birmül te ci li ğe tes lim ol ma dı. Bu bi çim de ye ni den bir dö nü şü me yolaçan bir pra ti ği ke sin lik le PKK ger çe ğin de ya şat mak için bü yük ça -ba söz ko nu su dur. Yurt dı şı pra ti ği ni ta ma men mül te ci li ğe kar şıt, sı -cak sa va şım la bağ lan tı lı ola rak ge liş tir di. Ta ma men bu na güç ve renve bu ko nu da ör gü tün ek sik li ği ni, za af la rı nı aş ma ya ça lı şa rak, sı caksa va şım için de mü ca de le den kop ma mak için tüm gü cü nü or ta yakoy du. Bu te mel de çok tu tar lı bir ide o lo jik po li tik ör güt sel mü ca de -le yü rüt tü ve ba şa rı lı ol du. Bu an lam da da cum hu ri yet ta ri hi bo yun -ca yurt için de ve yurt dı şın da ge liş tir di ği ba zı mü ca de le ler den son ravu ru lan dar be ler le mah kum olur, yurt dı şın da ya şa ma ya ça lı şır,mül te ci le şip bir çü rü me yi aşa maz ken, PKK her iki ko nu da da üs tünba şa rı ya ulaş ma gi bi bir ko nu ma sa hip tir.

Biz Türkiyeli çok sa yı da ay dın dev rim ci nin bo yun eğ me yen di -re niş çi li ği ni bu ra da yad sı mı yo ruz. Bu ra da söz ko nu su et mek is te di -ği miz, dü ze ne ke sin ti siz ve gi de rek bir al ter na tif ola bil me ola yı dır.Bu nu göz önü ne ge ti re rek PKK pra ti ği ni izah et me ye ça lı şı yo ruz.Ger çek ten cum hu ri yet yö ne ti mi nin he men he men bü tün dö nem ler -de ge rek sol ha re ke te, ge rek Kürt ha re ke ti ne da yat tı ğı tas fi ye yi ba -şa rıy la so nuç lan dır ma sı söz ko nu suy ken, en son ola rak 12 Ey lül fa -şiz miy le Tür ki ye so lu nu ve PKK dı şın da ki di ğer Kürt grup çuk la rı nıtas fi ye et me de, mül te ci leş tir me de ve çü rüt me de ba şa rı lı olur ken,PKK ko nu sun da ba şa rı sız ol muş tur. Bu nu çok açık ça iti raf et mek te -dir. Gü nü müz de, gel di ği miz nok ta ya ka dar ba riz bir üs tün lü ğü müzvar dır. TC oto ri te si ne kar şı ve hem de yal nız si ya si oto ri te si ne kar şıde ğil, as ke ri ve kül tü rel her ba kım dan bir al ter na tif ko nu mu na ulaş -ma mız söz ko nu su dur. Do la yı sıy la en azın dan bu ge liş me ler, bu bi -çim de so nuç ver dik ten son ra Tür ki ye li dev rim ci le rin, ay dın la rınözen le bu pra tik üze rin de dü şün me ye ken di çı kar la rı için ba zı so -nuç la rı çı kar ma ya ih ti yaç la rı var dır. Unut ma ya lım ki, PKK üze rin -de ken di çı kar la rı, ya ni gün cel pra tik çı kar la rı için bir in ce le me-

243

araş tır ma ko nu su içi ne yö ne len dev let le rin sa yı sı bi le çok tur. PKKüze ri ne yo ğun dü şü nü yor lar. Ol duk ça çı kar la rı na te mel teş kil ede -cek ka dar fa a li yet için de dir ler. En azın dan bu na ben zer bir görevi,Tür ki ye li so rum lu dev rim ci ve ay dın güç le rin ye ri ne ge tir me si ge -re ki yor. Özen le in ce len me li dir. Ken di le ri için hem so mut te o rik vehem de pra tik dü zey de ol duk ça ya ra tı cı ve ge liş me le ri ne hiz metedi ci so nuç la ra va ra bi le cek lerdir. Bu na ina nı yo rum; ala bil di ği neözen gös ter me le ri nin öne mi ne de ği ni yo rum.

- Bir di ğer so ru muz: Tür ki ye dev rim ci güç le ri ile or tak mü -ca de le plat for mu hak kın da öne ri le ri niz ne ler dir?

- Bir ön ce ki so ru ya bağ lı ola rak biz, hiç bir za man Tür ki ye dev -rim ci ha re ke tin den kop mak is te me dik. Ba şın dan bu böy le ol du ğugi bi, şim di de or tak mü ca de ley le dop do lu bir an la yış içe ri sin de yiz.Ya pı lan kap sam lı gö rüş me ler den de or ta ya çık tı ki, ger çek ten halk -lar ara sın da mut la ka ku rul ma sı ge re ken öz gür ve eşit iliş ki le rin birifa de si ola rak, dev rim ci güç ler ara sın da ta ma men ya ra tı cı bir en ter -nas yo na liz me da ya nan or tak mü ca de le nin bü tün so run la rı tar tı şıl -ma lı dır. Bel ki 12 Ey lül fa şiz mi dö ne min de ve hat ta 1970 'ler or ta sın -da, bi ze gö re sos yal-şo ve niz min et ki si yü zün den or tak mü ca de le so -run la rı üze rin de tar tı şıp böy le si it ti fak la rı ge liş tir me dik. Şim di 12Ey lül fa şiz mi nin hız la aşıl dı ğı, halk ha re ke ti nin Türkiye'de de ile ribir yük sel me şan sı na ka vuş tu ğu, Kürdistan'da ise çok sağ lam mü ca -de le mev zi le ri nin mev cut ol du ğu bir dö nem de or tak mü ca de le ola -nak la rı son de re ce faz la dır. Bu çok önem li fır sat, ta rih te ilk de fa ya -ka lan mış tır. TC'nin se çe ne ği or ta ya çık mış tır. Si zin de yi mi niz le ye -ni bir cum hu ri ye tin ve ya halk la rın cum hu ri yet ler bir li ği de di ye bi le -ce ği miz bir ta rih sel ge liş me nin ön ko şul la rın da bu lu nu yo ruz. Do la -yı sıy la bu na hiz met ede cek or tak bir plat for mu ge liş tir me ye bü yüközen gös ter mek ge re kir.

Biz da ha ön ce, özel lik le 12 Ey lül fa şiz mi ne kar şı Bir le şik Di re -niş Cep he si pra ti ği ne ol duk ça yo ğun bir bi çim de eğil mek is te dik.Ama ör güt ler Avrupa'da mül te ci leş mek ten ve gi de rek tas fi ye ol -mak tan ken di le ri ni kur ta ra ma dık la rı için, faz la ba şa rı lı ola ma dı lar.An cak bu na rağ men biz dü şün ce de, si ya set te di re niş cep he si tu tu -mu nu sür dür dük ve en son ba zı dost ör güt ler le bir bir lik plat for -

244

munu ge liş tir me ye ça lış tık. Siz ler le de bu te mel de bir lik tu tum la rıiçin de gö rüş me ler ge liş tir mek is te dik. Bu nun ama cı, ger çek tenhalk la rı mı zın öz gür bir li ği nin ge liş me si ne bu gün den bü yük so rum -lu luk la eğil mek ve bun dan son ra ki mü ca de le le ri nin or tak ve en ve -rim li bir bi çim de ge liş me si ne özen gös ter mek tir. Güç bir lik le ri ni,da ya nış ma la rı nı aza mi se vi ye ye çı ka ra bil mek ve halk la rı mı zı ba -ğım sız, öz gür si ya si se çe nek te me lin de stra te jik bir bi çi me dö nüş tü -re rek sür dür mek önem li dir. Biz şim di ye ka dar üze ri mi ze dü şe niyap tı ğı mı za ina nı yo ruz. Bun dan son ra da ya pa rız. Türkiye'de dev -rim ci güç le rin özel lik le bu te mel de par ti mi zin çağ rı la rı na özen leyak la şım gös ter me le ri ni ve en azın dan ken di le ri nin ge li şim şan sı nıbu şe kil de de ğer len di rip ba zı adım lar at ma la rı nı önem li gö rü yo ruz.

- Ab dul lah ar ka daş, siz ce Türk ay dı nı nın 12 Ey lül kar şı sın -da ki fonk si yo nu ne dir? Dev ri min uf ku na ulaşa bil miş mi dir?Çı kış ta ger çek çi bir ay dın ta nı mı na iliş kin dü şün ce le ri niz...

- Bir bü tün ola rak Türk ay dı nı (ki kö ke ni Os man lı dö ne mi ne deuza tı la bi lir) mev cut res mi oto ri te yi aş ma mış, tam bir dal ka vuk lukko nu mun da dır. Na sıl ay dın ye tiş ti ril di ği, na sıl ka pı ku lu ha li ne ge ti -ril di ği ve da laş ma sıy la ko kuş muş bir bü rok ra si nin Os man lı dö ne -min de na sıl ya şan dı ğı bi li nir. De ğer li bir çok ça lış ma nız da bu nu ib -ret le gö rü yo ruz ve iyi fi kir ler alı yo ruz. Ay nı şe kil de ay dın çö züm le -me le ri ni zin cum hu ri yet dö ne mi ne iliş kin var dı ğı so nuç lar da çokönem li dir. Bu se fer cum hu ri yet te ka pı kul lu ğu söz ko nu su dur. Cum -hu ri ye tin aşıl ma ma sı ve ona ta pın ma sı söz ko nu su dur. Ör ne ğin enih ti lal ci ay dın ol ma sı ge re ken ko mü nist ler den or ta ya çı kan kad roha re ke ti vb. çok sa yı da ay dın ge çi ne nin so nu nu bi li yo ruz. Yi ne ede -bi yat çı sın dan tu ta lım sol cu su na ka dar bun lar bi raz cum hu ri ye tin dı -şı na çık ma ya ça lış tık la rın da na sıl ezil dik le ri ni de bi li yo ruz. Da hason ra yurt dı şın da bi raz zor du rum da kal dık la rın da ba zı af ya sa la -rıy la tek rar ve hem de piş man ola rak na sıl ge lip dü ze ne ka pı kul luket tik le ri bi li ni yor. En son TKP'nin piş man lık te me lin de ge lip ka pı -kul luk et me si söz ko nu su dur. Ev ren- Özal re ji mi ile so nu na ka daruz la şa bi le ce ği ni or ta ya koy du.

Ya ni bir çok ay dı nın bu ko nu da du ru mu nun par lak ol ma dı ğı bi li -ni yor. Siz le rin böy le çı kı şı nı za bü yük say gı mız var dır. Yal çın Ho ca -

245

mız, özel lik le ay dın çö züm le me le riy le önem li ger çek le ri ih ti va et -mek te dir ve ger çek ten bu çı kı şın önem li ipuç la rı nı için de ba rın dır -mak ta dır. Bü tün dü şün ce le ri ne ka tıl ma sak da, ger çek ten doğ ru birdev rim ci dü şün ce nin na sıl ge liş me si ve ta ri he, gün ce le na sıl ba kıl -ma sı ge rek ti ği ne hiz met eder. Bu ko nu da yol gös te ren çok de ğer liça lış ma lar dır. Hat ta biz bun dan ol duk ça ya rar lan ma ya da ça lış tık.Do la yı sıy la siz in yük sek te o rik ve pra tik ça ba la rı nıza de ğer bi çi yo -ruz. Tür ki ye ay dı nı nın bi raz da ha bu ör ne ğe ba ka rak ken di ko nu -mu na çe ki dü zen ver me si önem ta şı yor. Bu nun önem li ide o lo jik-po -li tik doğ rult ma ha re ket le ri ne yol aça bi le ce ği ni de be lirt me li yiz.Doğ ru bir ay dın ha re ke ti, doğ ru ide o lo jik po li tik ha re ket tir. Gi de -rek ör güt sel bir ha re ket tir. Do la yı sıy la tam bu aşa ma da bu tip çı kış -la ra bü yük ih ti yaç var dır. Gös ter miş ol du ğu nuz bu çı kış la rı sa de cete o rik dü zey de sı nır la ma yıp gi de rek bu nu so mut pra ti ğe de dök me -niz da ha da de ğer li dir. Çün kü için de son de re ce önem li ge liş me to -hum la rı nı ba rın dır mak ta dır. Ce sur ca tu tu mun sür dü rül me si ve do ğalide o lo jik-po li tik, ör güt sel so nuç la rı na dö nüş tü rül me si çok önem li -dir. Biz bu ça ba la rı hep say gıy la kar şı la ya ca ğız ve eli miz den ge lendes te ği su na ca ğız.

- De ğer li Baş kan, 12 Ey lül dö ne min de çok ak tü el ha le ge ti ri -lip kul la nıl ma ya ça lı şı lan ai le, ka dın, din vb. sos yal ko nu la rınbir den bi re si ya si alan da ön pla na çı ka rıl ma sı nı na sıl de ğer len -di ri yor su nuz?

- Bu so ru nla rın ta ma men 12 Ey lül fa şiz mi nin mas ke len me sin dekul lan dık la rın dan emi niz. Özel lik le yo ğun bir be yin yı ka ma, ya nipa si fi kas yo nu yo ğun ge liş tir me du ru mu çok açık tır. Ta rih sel ola rakkul la nıl dı ğı gi bi ai le, ka dın ko nu su na da baş vu ru lu yor. Yi ne 12 Ey -lül fa şiz mi bu gün ger çek ten di ni çok kö tü kul la nı yor. Ha ni, ke ma -liz min en te mel il ke siy di! Cum hu ri yet ta ri hi nin en bü yük aşın ma sı -nı ya şa yan bu re ji min, hem de Ata türk çü lük adı na na sıl tah rip et ti -ği ni göz önü ne ge tir di ği miz de, çö kü şe gi den bir dü ze nin her yer deol du ğu gi bi, di nin de en ge ri ci tarz da kul la nıl ma sı na bir kez da habaş vur du ğu nu gö rü yo ruz. Bu te mel de çö kü şü en gel le me nin, halkkit le le ri nin di ni duy gu la rı na en ge ri ci bir tarz da hi tap et me ye da -yan dı ğı nı bi li yor lar. Bun lar özel lik le di ni bu te mel de kul la na rak

246

birçok ta ri ka tı pa ray la bes le di ler. Biz zat MİT'in bu ko nu da ki ra po -run da da gö rül dü ğü gi bi, re ji min fi i li des te ği söz ko nu su dur. Bu ko -nu da ol duk ça çar pık bir du rum var dır. Sö zü mo na re jim la ik li ği sa -vu nu yor. Ama la ik li ğin tas fi ye si için her şey ya pıl mış tır.

Ay rı ca söy le ye lim, biz, ke ma liz min la ik lik an la yı şı nı da tu tar lıbul mu yo ruz. La ik lik son de re ce çar pı tı la rak ajan la rın ta ri kat laş ma sıbi çi min de din le hiç bir il gi si ol ma yan bir gös te ri ye dö nüş tü rül -müştür. Ad nan Ho ca lar, or ta ya çı ka rı lan bir çok uy du ruk ta ri kat,hem si ya set için de ve hem de genç lik için de ta ma men pa si fi kas yo -nu ve çar pıt ma yı ge liş ti ren, bun da önem li rol oy na yan ha re ket lerdu ru mun da dır. Re jim için de bu lun du ğu çü rü me den kur ta rıl ma yaça lı şı lı yor. Bu te mel de din ön pla na çı ka rıl mış tır ve ol duk ça des tek -len miş tir. Re ji min te mel da ya nak la rın dan bi ri si ha li ne bu tarz da ge -ti ril me ye ça lı şıl mış tır. So ru na doğ ru yak laş mak ge re ki yor.

Biz ken di ça pı mız da ge rek di nin do ğu şu na ve ge rek se gü nü müz -de ki ro lü ne iliş kin kap sam lı de ğer len dir me ler le ya pı mı zı ay dın lat -ma ya ça lış tık; hal kı mı zı da ay dın lat ma ya ça lı şı yo ruz. Türkiye'ninde bu na şid det li ih ti ya cı var dır. Bu ko nu da kav ram çar pıt ma sı nagir me den, la ik lik ten tu ta lım di nin te mel özel lik le ri ne ka dar her şe yidoğ ru de ğer len dir me ye ih ti yaç var dır. Hal kın di ni duy gu la rı na say -gı lı olur ken, ge re kir se bu nun an ti-em per ya liz m için kul lanıl masın da( İran pra ti ğin de gö rül dü ğü gi bi) özen gös te ril me si ne ih ti yaç var dır.Ge ri ci li ğin hiz me ti ne ko şul ma ma sı için doğ ru yak la şı ma ih ti yaçvar dır. Bu te mel de gö rev ler ye ri ne ge ti ri lir se, hal kın di re ni şi ne ol -duk ça hiz met ede cek ge liş me le re var mak müm kün ola cak tır.

Ka dın so ru nu na da ben zer bi çim de yak la şıl mış tır. Bu yak la şımai le ku ru mu na su nul ma ya ça lı şıl mış tır. Özel lik le ka dı nın bir me taola rak çir kin ce kul la nıl ma sı na, hem de en “öz gür lük çü yak la şım”adı al tın da yak la şıl ma sı söz ko nu su dur. Nok ta der gi si, bur ju va ga -ze te le ri diğer ben ze ri ya yın lar, çö kü şü hız lan dır ma da bu me se le yiol duk ça kö tü ye kul lan mış lar dır. Her sa yı la rın da kul lan ma ya ça lı şı -yor lar dır. Genç li ğin so ru nu bu ko nu lar için de yo ğun laş tı rı la rak, on -un dev ri me yö nel me si ni en gel le mek te dir ler. Sö zü mo na “ka dın sev -gi si, aş kı” adı al tın da her tür lü çar pık lı ğı, düş kün lü ğü so nu na ka darda ya tı yor lar. Do la yı sıy la 12 Eylül'de ka dı nın ai le için de, top lum

247

için de say gın lı ğın dan bah set mek çok zor dur. On bin ler ce si nin ken -di si ni pa zar la dı ğı göz önü ne ge ti ril di ğin de na sıl bü yük bir ka dın dü -şü rül me si ile kar şı kar şı ya ol du ğu muz iyi an la şı lır. Yi ne sev gi adı naen çir kef tu tum la rın her gün bur ju va ga ze te le ri ne yan sı dı ğı nı da gözönü ne ge ti rir sek, sev gi adı al tın da bu nun da en azın dan din ka darçok teh li ke li bir bi çim de kul la nıl dı ğı ve dü ze ni kur tar ma yı amaç la -dı ğı çok açık tır.

Bu ko nu da bi zim ko nu ya il ke li yak la şı mı mız var dır. Ka dı na say -gı ka dar onun dev rim ci-öz gür ki şi li ği nin ge liş me si nin ancak mü ca -de leyle an cak müm kün ola bi le ce ği ne da ir bü yük ça ba mız söz ko nu -su dur. Bu ko nu da ba zı eleş ti ri ler PKK'ye ya kış tı rıl mak is te ni yor.Bu ko nu da sev gi siz, ai le siz bir pra tik da ya tıl dı ğı dü şü nü lü yor. Bu,çok bü yük bir ya lan dır ve ta rih te sık ça baş vu ru lan bir ya nıl gı dır.PKK ka dar ka dı na say gı gös te ren, doğ ru te mel de bir sev gi yi ge liş -tir me ye yol gös te ren ha re ket gü nü müz de na dir dir. Bu ko nu da ken -di mi ze gü ven di ği mi zi be lirt mek is ti yo rum. Par ti mi zin pra ti ğin denöğ re nil me si ge re ken çok şe yin ol du ğu na ina nı yo rum ve gü nü müz -de en tu tar lı bir yak la şı mın sa hi bi ol du ğu mu zu be lirt me li yim.

- Ab dul lah Öcalan yol daş; yük sek bir ge liş me nin sa hi bi olanPKK'nin Tür ki ye dev rim ci le ri ve hal kı na ilet mek is te di ği birme saj var mı?

- Bü tün bu an la tım lar dan çı kan; bi zim de rin den Tür ki ye dev rim -ci le ri ne ve hal kı na bir say gı mızın; olduğunu, bu say gı nın bir ge re ğiola rak on la ra ken di ger çek li ği mi zi ade ta bir ra por bi çi min de ilet meisteğidir söz ko nu su dur. Biz da ha ön ce de fır sat bul duk ça ben ze riulaş ma yol la rı nı de ne dik. Ey lem le ri miz çok çar pı tı la rak Türk hal kıüze rin de kö tü iz bı rak ma bi çi min de yan sı tıl mış tır. Çok bü yük ya -lan lar söz ko nu su dur. Ha len sö mür ge ci bur ju va ba sı nı PKK'ye kar şıtam bir sa vaş ha lin de dir. Türk ay dı nı, dev rim ci le ri sos yal-şo ve -nizmin et ki si ni ha la ol duk ça ya şı yor lar ve de birçok ge liş me yi gör -mü yor lar. Hat ta bur ju va ba sın da ki an la yış lar la yak laş ma ya ça lı şı -yor lar. PKK'ye böy le yak laş mak ya pıla bi le cek en bü yük, en ha ta lıve en çar pık yak la şım lar dan bi ri si dir. Bu tu tu mun aşıl ma sı çokönem li dir. PKK'nin ger çek ten Tür ki ye hal kı na, onun dev rim ci le ri -nin de mok ra tik ve sos ya list mü ca de le le ri ne bü yük hiz me ti, kat kı sı

248

söz ko nu su dur. Bu nu gör me le ri ge re ki yor. 1984 'ten iti ba ren idam la -rın dur du rul ma sı, Ba rış Der ne ği, bil mem DİSK da va la rı nın dü şü rül -me si, PKK'nin yük selt ti ği atı lım la çok ya kın dan bağ lan tı lı dır. Yi nebu gün re ji min ken di ni “li be ra li ze” et me si, bu atı lım la ya kın danbağ lan tı lı dır. Bun dan son ra de mok ra tik ge liş me nin da ha da hı z lan -dı rıl ma sı, sos ya list ler den da ha da gür ses le rin çık ma sı bu ge liş mey -le ya kın dan bağ lan tı lı dır.

Bü tün bun lar bi zim me sa jı mı zın pra tik te ne an la ma gel di ği ni çokiyi or ta ya ko yu yor. Biz bun dan son ra ger çek ten halk la rı mı zın kur tu -lu şu nun na sıl ge rek ti ği ne bü yük özen gös te re ce ğiz. Türk ve Kürthalk la rı nın ge liş ti re ce ği or tak sa va şın ba ğım sız, eşit ve öz gür te mel -ler de ge liş me si nin Or ta do ğu halk la rı na da çok bü yük bir kur tu luşim ka nı ve re ce ği ni dü şü nü yo ruz. Ve bu nun da dün ya den ge si açı -sın dan, en azın dan bir Fran sız, bir Ekim Dev ri mi ka dar önem li ol -du ğu nu dü şü nü yo ruz. Bun lar bi zim Tür ki ye hal kı na na sıl yük sekbir de ğer biç ti ği mizi, he le he le onun dev rim ci mü ca de le si ne na sılsoy lu bir bi çim de yak laş tı ğı mı zı gös ter mek te dir. Biz tek rar bu de rindü şün ce le rin ve yi ne çok can dan yak la şı mın için de bu lu na rak, herza man bu nu sür dü re ce ği mi zi söy le ye rek, se lam ve say gı la rı mı zıTür ki ye dev rim ci genç li ği ne, ay dın la rı na ve hal kı na su nu yo ruz.

249

250

TURKİYE VE KURDİSTAN'DAOMUZ OMUZA DEV RİM,

HEM DE ERTE LE MEK Sİ ZİN (*)

(*) ‹lkay Demir ve Necmi Demir'in, PKK Genel Sek re te ri Abdul lah ÖCA LAN

yol daş la 1989 tari hin de yap tık la rı bu röpor ta jın bir kısmı daha önce Serxwebûn

gaze te sin de de yayın lan dı. Bant çözüm le me le ri üze rin de redak te yapıp tama mı nı

yayı na hazır la dık ve oku yu cu ya sunu yo ruz.

251

“Bu görüşmeyi Türkiye halkına ve devrimcilerineilham vermek gibi de değerlendirebiliriz.”

Kürdistan'da�olan�lar��Türkiye'den�kopuk�değil�dir

Abdul lah ÖCA LAN: Çok cana lı cı geliş me le rin yaşan dı ğı enanlam lı bir dönem den geçi yo ruz. İna nı yor ve iyi bili yo rum ki, böy -le si bir dönem de arka da şı nız la bir lik te hayli anlam lı bir müca de legeç mi şi ni zi de ala rak ve bunu tem sil ede rek gel me niz bizi mutluetmiş tir. Bu anlam da yeni den eski ye uzan ma, yapıl ma sı gere ken le -rin neden zama nın da yapıl ma dı ğı nı bir kez daha değer len di re bil me,böy le si ne anlam lı bir dönem de bu sefer daha çok doğ ru la ra yak la -şa rak üze ri mi ze düşe ni kar şı lık lı yapa bil me ola na ğı na zemin açanböy le si bir görüş me yerin de dir. Bu sınır lı çer çe ve de de olsa, ile ri degeliş me le re yol aça bi le cek sorum lu bir dav ra nış tır. Bizim buna ica -zet gös ter me miz, siz le rin bu konu da tered düt süz bir yöne lim için debulun ma nız gerek li dir. Bu anlam da bizi mem nun etmiş tir.

Biz arka nız da ne kadar örgüt le yi ci oldu ğu nu göz önüne getir mi -yo ruz. Şim di lik bu mese le de değil dir. Bize daha çok gerek li olanve ger çek ten yapıl ma sı gere ken şey, bir geç miş muha se be sini yapa -bil mek tir. Hemen belir te yim ki, biz bu geç miş ten fazla kopuk deği -liz. Yani Kürdistan'da olup biten ler, Türkiye'de olup biten ler denkopuk değil dir. Bun lar et ve tır nak gibi bir bi ri ne bağ lı dır. Eğer bazıger çek ler fazla net gözü ke mi yor sa, bu siya si miyop luk tan veyasiya si ola rak ifade eder sek şove nizm ve mil li yet çi lik ten kay nak la -na bi lir. Bunca yıl la rı nı böy le si bir müca de le ye veya sos ya liz meveren le rin ger çek ten çok belir gin ola rak kar şı mı za çıkan doğ ru la rakendi dev rim ci çözü mü nü dayat ma ma la rı acı veri yor, acı dır. Bunuböyle daha da sür dür me nin anla mı yok tur.

İşte bun la rı derli toplu görme imka nı nı elde etti ği miz için, gecik -miş de olsa, bir göre vi yeri ne getir me açı sın dan da mem nu ni yetveri ci dir diyo rum. Zor luk la rı mız var. Gönül ister di ki zor anla rı nız -da siz le ri güç len di re bi le lim. Ama ger çek ten bili yor su nuz ki koşul -lar çok sınır lı dır. Doğru dürüst bir kar şı la ma yap ma ya bile imkanyok. Bu yüz den bu görüş me anlam lı dır.

Bili yor su nuz, geç miş ve mev cut faşist dar be le rin geliş tir dik le riuygu la ma lar ve hatta oturt tuk la rı rejim Türkiye'nin ile ri ci insan la rı -

252

nın nefes alış ve ri şi ni bile zor laş tır mak ta dır. Nor mal bir iliş ki ye bilehiç mey dan ver me mek te dir. Dola yı sıy la şah sı nız da dost olma mızgere ken bir çok la rı na, hatta yol daş ça tutum için de olma mız gere ken -le re de aynen bura da yapa bi le ce ği miz tar tış ma yı sun mak yerin de -dir. Yıl lar dır bunun özle mi için de yiz. Bir yerde şah sı nız da onla ra dahitap etme imka nı mız var dır. Özel lik le bah se di len ve bizim de dahaönce den bah set ti ği miz sorun lar üze ri ne dev rim ci bir giri şim baş lat -mak çok yerin de dir. Bağ kur mak ve güç ver mek her an bilin cin deoldu ğu muz bir husus tur, hatta bir an önce düşün ce den çıka rıp pra ti -ğe dök me nin çare le ri ni araş tı rı yo ruz. Bu görüş me bura da vesi le teş -kil edi yor. Umut edi yo rum ki, dev rim ci sol grup lar biraz da bizimbu konu da ki yak la şım la rı mı zı net göre bi le cek ler dir. Dola yı sıy lahangi pozis yon da oldu ğu mu zu somut ola rak değer len di re bi le cek ler -dir. Böy le ce geliş me le rin hız lan dı rıl ma sı na iliş kin kat kı mı zınoynan ma sı, düşün ce de daha somut bir etki le me rolü nü oyna makonu mu na gele bi le cek tir.

Yine daha önce ki röpor taj lar da oldu ğu gibi biz bu görüş me yiTür ki ye hal kı na ve dev rim ci le ri ne bir ilham ver mek gibi de değer -len di ri yo ruz. Yine rapor verme duru mu nu da orta ya koyu yo ruz. Buaçı dan sorum lu lu ğu mu zu yeri ne getir mek isti yo ruz. Hata sı ve seva -bı ile, bu konu da en ufa cık bir endi şe miz de yok tur.

Ulu�sal�sorun�da�halk�la�rın�çıkar�la�rı�na�uygun�çözüm�-le�re�var�ma�yı�esas�aldık

Hemen belir te yim, biz ta 1970 'lerin başın dan iti ba ren, adı zamanzaman söy len se de söy len me se de, vaz ge çil se de vaz ge çil me se de,Türkiye'de yük se len dev rim ci hare ket te bir olgu ola rak dev rim ci birpar ti nin var lı ğı na inan dık. Bu çıkı şın veya bu eği li min özel lik le 12Eylül faşiz mi ne karşı yet kin sava şan somut bir ifa de si ola rak dagörü yo ruz. Bu yük se li şin veya geliş me nin Kür dis tan somu tu nabaşa rıy la uygu lan mış, yan lış lar dan ve hata lar dan olduk ça sıy rıl mışbir geliş me nin ifa de si ola rak değer len di ri yo ruz. Bunun derin bilin ciiçin de yiz. Bu çokça orta ya konul muş tur. Kürt-Türk iliş ki le ri tarih -sel ve gün cel ola rak dün ya da bir bir le ri ni en çok etki le yen iki iliş ki -

253

dir. Geç miş te bu iliş ki bir hal kın inka rı teme lin de yürü tül me ye çalı -şıl mış tır ve dev rim ci le ri ne de bu yan sı mış tır. Biz buna sos yal-şove -nizm dedik. Bunun la müca de le edil me den halk la rın bir li ği ne veyamüca de le bir li ği ne gidi le mez demi şiz. Bugün bu durum daha iyianla şıl mış tır.

Gönül ister di ki, baş tan beri halk la rın ger çe ği ne doğru yak la şıl -sın. Müca de le de ayrı lık la ra ve kay gı la ra fazla düş me den, bir lik le rien özlü biçim de ger çek leş ti re lim ve gerek le ri ni yeri ne geti re lim.Maa le sef bili nen neden ler den dola yı bu dile di ği miz gibi geliş me -miş tir. Ama bu bizi bir inka ra götür me ye cek tir. Karşı taraf biziinkar edi yor diye, sola sos yal-şove nizm ege men dir diye, dar birmil li yet çi li ğe düşüp olduk ça ayrı lık çı nok ta lar da sey ret me me yeözen gös te ri yo ruz. Bila kis kendi somu tu muz da dayat tı ğı mız doğrudev rim ci çözüm le ger çek le ri her gün artan bir şekil de orta ya çıkar -ma ve bunu böyle gös te re bil me ger çe ği ni bu biçim de gün dem leş tir -dik. Dola yı sıy la halk la rın çıka rı na uygun bul du ğu muz çözüm le revara bil me yi esas aldık. Biz bu tutu ma bağlı kal dık ve küçüm sen me -ye cek bir mesa fe katet tik. Gönül ister di ki Türkiye'nin '70'ler dev -rim ci li ği ne hakim olan coş ku lu dire niş çi lik günü müz de de mev cutolsun, sorun la rın üstü ne böyle gide lim.

Bil di ği niz gibi 12 Eylül faşiz mi muaz zam bir pasi fi kas yon geliş -tir di. Bunun etki le ri hala tüm sıcak lı ğı ile yaşa nı yor. Dola yı sıy ladev rim ci saf lar da had saf ha da inanç sız lık, karar sız lık, dağıl mış lıkve son tah lil de ikti dar soru nu na yönel me de ken di ne güven me meşimdi bile hayli etki li dir. Bun lar refor miz min utan maz ca, hattamev cut faşist rejim le işbir li ği ne güve ne rek, daha teh li ke li bir tak ti -ğe yönel mek isti yor lar. Eski si ile kıyas lan ma ya cak bir biçim de veözel lik le günü müz Türkiye'sinde mev cut ulus la ra ra sı tekel le rinolduk ça hiz me tin de ki bir kapi ta liz min ala bo ra etti ği ve tüm değeryar gı la rı nı altüst etti ği bir top lum yara tıl dı. Ger çek ten işsiz lik tentuta lım gelir dağı lı mın da ki müt hiş bozul ma ya, eği tim sorun la rın dansağ lık sorun la rı na ve ahla ki sorun lar dan her türlü çağ dı şı adım la rıngüç kazan ma sı na kadar çok geri bir konu ma düşül dü ğü inkar edi le -mez. Bütün bun lar mev cut orta mı etki li yor. Ama özel lik le biz buböy le dir diye dev rim ci hare ke te sırt çevi re rek onun defor me edil -

254

me si ne izin vere mez dik. Özel lik le PKK somu tu na müt hiş bir yük -len mey le ortam da dev rim ci eği li mi etki li kıl mak iste dik. Her nekadar Türkiye'yi fazla etki le me diy sek de, Kürt hal kı nın yoğun ola -rak yaşa dı ğı alan lar da ve Kürdistan'da, Türkiye'nin batı sı ile kıyas -lan ma ya cak bir yük se li şe yol açıl dı. Anla ta ca ğı mız ger çek ler le gös -te re ce ğiz ki, bir çok kör dü ğü mün çözül me si ne imkan sağ la yan birgeliş me orta ya çıktı.

Bu kısa giriş le yap mak iste di ğim şey, gecik miş ve zama nın dayapıl ma yan görev le re günü müz de bir kez daha, hem de geliş mişobjek tif koşul lar da yük se len bir müca de le nin sun du ğu imkan lardahi lin de değin mek tir. Aslın da siz le rin geli şi ni zin en anlam lıyönü bura sı dır. Dedi ğim gibi şah sı nız da ben zer duru mu yaşa makiste yen çok sayı da dev rim ci kesim le re ile te ce ği miz bu geliş me le -rin sonu cu dur.

Özen le belirt mek iste di ği miz diğer bir husus da ger çek ten bazısiya si sonuç la ra ulaş mak olma lı dır. Durum la rı mız nazik tir veolduk ça yoğun geliş me ler yaşa nı yor. Ger çek ten Kür dis tan bir dev -rim süre ci ne gir miş tir. Bu öyle teo rik, siya si ve prog ram belir le medüze yin de değil; o çok tan aşıl mış tır. Bu yal nız siya sal sava şımdüze yin de de değil, özel lik le dev let oto ri te si nin par ça lan ma sı, hal -kın güç len me si, halk oto ri te si nin geril la öncü lü ğün de güç kazan ma -sı çok yakı cı bir hal almış tır. Yani Tür ki ye solu nun bir zaman larçok lafı nı etti ği, dün ya nın dört bir yanın da yük se len ulu sal kur tu luşve geril la savaş la rı na şiir ler yaz dı ğı ve olduk ça kap sam lı değer len -dir me ler le kar şı lık ver di ği bilin mek te dir. Geril la sava şı nın enanlam lı örnek le rin den biri de Kürdistan'da geliş mek te dir. 1960 'larınson la rın da Küba, Ceza yir ve Vietnam'dan nasıl sonuç çıka rıl dı ğı nıhatır lı yo rum. Biz de, “bun la rın ufak bir örne ği bizim koşul la rı mız -da olsa, Tür ki ye li dev rim ci ler oraya akar; büyük geril la coş ku subin ler ce si ni yaman geril la önder le ri hali ne geti rir” diyor duk. Maa -le sef görü yo ruz ki sus pus lar. Eğer 1970'ler dev rim ci li ği nin o hızı vecoş ku su yaşan say dı, bun lar saf la rı mız da çok yaman sava şır lar dı. Buinanç la ifade edi yo rum. Fakat bili nen neden ler le bu atı lı mın kırıl -ma sı, ezil me si ve tas fi ye edil me siy le, o etki yi aynen yaşa mı yor diyebir suç la ma veya hayal kırık lı ğı için de deği liz. Çünkü bili nen

255

neden ler le bu böy le dir. Ama yine de doğu olan budur derim. Genel de o zaman ki dev rim ci müca de le ye duyu lan inanç ve

yara tı cı mark sizm-leni niz me gös te ri len bağ lı lık yerin dey di. Bukesin lik le mace ra cı lık değil dir. Hata la rı vardı; olduk ça toydu,ama tör dü. Ama kesin ola rak Tür ki ye ve Kür dis tan halk la rı nı ile ri -ye ve yeni ye davet eden umut tu. Biz ondan olduk ça etki len dik vebugü ne kadar tem sil etme ye çalış tık. Eğer yeni den bir giri şim baş -la tı la cak sa ve biraz da baş la yıp hız la na cak sa, geç miş te yeri negetir mek iste yip de gücü nü zün yet me di ği ve dola yı sıy la biziüzün tü ye sevk eden durum la ra hiç olmaz sa bun dan sonra bir kezdaha anlam sız bir biçim de düş me me li si niz. Ger çek ten bütün bek -len ti ve iste mi miz budur.

Bazı kopuş lar dan bah set ti niz. 1960 'ların orta la rın dan iti ba ren vehalka halka günü mü ze kadar devam etti ğin den, bu hal ka lar da çürükyan lar var dır. Tamir etti ril me si gere ken yan lar var dır. Yeni den sağ -lam laş tı rıl ma sı gere ken kısım lar var dır. Biz bun lar la biraz uğraş -mak isti yo ruz. Bun lar çok taze bel le ği miz de ve anı mız da dır.

Bugün siz le rin bir kez daha yeni den der le mek iste di ği niz eği limaslın da 1970 'lerin eği li mi dir. Ben ken di mi onun yaman bir sem pa ti -za nı ola rak görü yo rum. Ger çek ten küçük bir bil di ri si ni ta ücra köy -le re kadar götü rü yor duk. 12 Mart dire niş çi li ği ne yönel ti len sal dı rı -la ra karşı ilk boy ko tu Siya sal Bil gi ler Fakültesi'nde biz ger çek leş tir -dik. Bun dan kıl payı kur tul duk, yani altı-yedi ayda kur tar dık. Fakatgözü mü zün önün de Deniz'lerin idam edil me si, Kızıl de re olayı vedağ la ra çıkan silah lı geril la giri şim le ri nin kat le dil me si olay la rıyaşan dı. Çok umut luy duk. Fakat “kah ra man la rı mız bu işi başa rır -lar” yak la şı mı mı zın yet me di ği ni, bu işin biraz da sağ lam örgüt iste -di ği ni gör dük. Hem de sürek li, kolay kolay kesin ti ye uğra tıl ma yanbir örgüt iste di ği bilin ci ne üste lik şid det li bir biçim de ulaş tık. Bir -kaç kah ra man mili tan etki siz duru ma geti ril di ğin de, ken di mi ze“Yaşa dı ğı mız büyük üzün tü yü nasıl tela fi ede riz?” soru su nu yönelt -tik. Biz, “Böyle olma ma lıy dı, böyle sonuç lan ma ma lıy dı” diyor duk.Başa rı ya yol açmak açı sın dan haklı ve doğru olan buydu.

İşte bizim grup laş ma mız bu tutum la çok yakın dan bağ lan tı lı dır.Bu durum la ra bir kez daha düş me me nin hesa bı dır. Eğer bunu Tür -

256

ki ye için bütü nüy le yapa ma ya cak sak, en az Kür dis tan somu tu içiniyi bir cevap tır biçi min de olmuş tur. Bunun çok somut oldu ğu nuvur gu la mak iste rim. Öyle bir çözüm gücü yara ta lım ki, geç miş te kiyenil gi nin neden le ri ni orta dan kal dı ra lım; yan lış lı ğı belli olan, sınıfteme li olan ve hatta ulus teme li olan konum la rı aşa bi le lim. Çokacık lı da olsa, çözüm le re bu temel de vara lım. Aslın da bu konu dabir seçe nek belki baş tan düşün dü ğü müz seçe nek değil dir. Ama birseçe nek tıka nın ca, artık onun yeri ne ikame duru mun da kal dı ğı mızbir yak la şı mı belir te yim. 1972 'lerden iti ba ren özel lik le o zin danpra ti ği ve dev ri min ezil me si bizi buna itmiş tir. Bunu açık ça belir te -bi li rim.

Kendi�ger�çek�li�ği�ne�ters�düş�mek,�bir�li�ğin�değil�ayrı�lı�ğın�gerek�çe�si�dir

Aynı zaman da, bil di ği niz ve belirt ti ği niz gibi, biz bir kopuş ola -yı nı da yarat ma ya çalış tık. 1975'e doğru gel di ği miz de, sorun la rıolduk ça açık koy mak gere kir diyor duk. Bu da ulu sal soru nu Tür ki -ye ve Tür ki ye dev rim ci ger çe ği için de yerli yeri ne oturt mak tı.Hemen şunu da belir te yim: Bura da ne paha sı na olur sa olsun birKürt ulu sal kur tu luş çu lu ğu nu çıkar mak gibi bir endi şe den ziya de,Tür ki ye dev ri mi nin olmaz sa olmaz kabi lin den bir soru nu na çözümgetir mek için bu soru nu ele alı yor duk. Bu çok önem li aslın da. Tür -ki ye dev ri mi için de bir sonu ca git mek isti yor duk. Ama bir tıkan mayaşa nı yor du; çünkü çok cana lı cı bir sorun gör mez lik ten geli ni yor -du. Böy le lik le sade ce Kürt prob le mi çözüm süz bıra kıl mı yor, Tür ki -ye dev ri mi nin ken di si de çözüm süz bıra kı lı yor du. Tür ki ye sol grup -la rı na çok sayı da Kürt genci akı yor du. Kendi ger çek le ri ne o kadaryaban cı lar dı ki, bun la rın daha sonra başa bela ola cak la rı nı bili yor -dum. Kendi ulus ger çek le ri ne yaban cı ola nın Türkiye'ye pek hay rı -nın olma ya ca ğı daha son ra ki çok yönlü grup laş ma la rın olu şu muy laaçığa çıktı.

Özel lik le Der sim pra ti ği ni göz önüne geti rir sek, bura da bu temel -de bir kat li am ger çek leş ti ve asi mi las yon olduk ça etki li dir. Butemel de kendi ger çek lik le rin den, yani Kür dis tan ger çek li ğin den

257

kopuk lu ğu yaşa mak ta dır. Bun lar birin ci dere ce de düzen den etki le -nen ler dir. Bil di ği niz gibi bun lar bütün grup la ra kadro ve kadroaday la rı ola rak dağıl mış lar dır. Bun lar bölün me nin en çok ve kolay -ca ger çek leş me sin de rol oyna yan kesim ler duru mun day dı lar. Pekineden? Bu önem li dir. Bunu şuna bağ lı yo ruz; Kendi ger çek li ği ne bukadar ters düşen biri, bir li ğin değil ayrı lı ğın gerek çe si ola bi lir.Adam en haya ti ger çek le ri bir tara fa iti yor. Bu mez hep çi lik ve tek -ke ci li ğin olduk ça güçlü bir sos yal teme li ola bi le cek tir. Nite kimbun lar bir ara için de yer aldık la rı o grup laş ma da dahil, bütün grup -laş ma la rın teme lin de var dır lar. Bugün de böy le dir, ama etki si kırıl -mış tır. Özel lik le PKK bu konu da bir yoğun laş ma yı sağ la ya bil miş tir.Türk genç li ği ni çeke bil me anla mın da da bu böy le dir. Fakat halabölün me nin önem li bir nede ni Kürdistan'da sav ru lan böy le si öğe ler -dir. Hatta diye bi li rim ki, faşist MHP de bun la rın bir kıs mı nı kul la -na bil di. Demek iste di ğim şu: Daha o zaman dan beri ulu sal soru nadoğru yak la şıl maz ve ona doğru bir ide o lo jik ve siya sal pers pek tifveril mez se, Tür ki ye dev ri mi kendi ken di ni dina mit le miş ve par ça la -mış olu yor du. Biz buna bak mak isti yor duk. Ama o zaman ki meş hurcevap şuydu. “Dev rim den sonra yapa rız, daha sonra düşü nü rüz.”

Şimdi çok açık ki, sava şa gir me si gere ken bir hal kın dev rim densonra uyan ma sı ve başka elle bunun sağ lan ma sı çok saçma bir olay.

Necmi DEMİR: Yani bugün kü pers pek tif...İlkay DEMİR: Evet.- Ola bi lir.- Yok, onu demi yo rum. Pers pek tif için dev rim bugün den baş lar.- Tabii tabii; dev rim ilk adım dır, ilk söz dür, ilk değiş me ve ilk

uyan ma dır. Dev rim böy le dir. Şimdi diğer her şey böyle olma ya bi lirde, dev rim de bu böy le dir. Sen gel, dev rim adına dev rim için endüşü nü le me ye cek duru mu en başa getir. Hatır lı yo rum, bize “orduduyar sa şöyle yapar, böyle yapar” dedi ler. Sanki ordu yu uyan dır ma -dan dev rim yapı la bi le cek miş gibi. Yani ordu ne kadar teh li ke liişler le uğraş tı ğı nı zı bil me sin! Şimdi bunun elle tutu lur hiç bir yönüyok. Biz bir dev rim yapa ca ğız. Sen bütün def ter le ri açma dan, tari -hin kirli iliş ki le ri ni açığa çıkar ma dan, bütün iliş ki le ri ni teo ri ye veprog ra ma dök me den, gün cel pra tik le, aji tas yon ve pro pa gan da ile

258

ve eylem le halk lar ara sın da ki o zehir le me yi kır ma dan hangi dev -rim den bah se de cek sin? Bazı la rı bu konu da hala bah set ti ğim inkar cıtutum la rı nı sür dü rü yor lar. Bunun hiç bir şeyi kur ta ra ma ya ca ğı çokaçık tır. Ben bazı kişi le re şunu söy le dim: Siz bu tutu mu sür dü rür se -niz, biz bu mese le yi Türk Genel kur may lı ğı ile hal le de riz. Maşal lah,bugün bun lar “PKK ve PKK ile sava şı mı mız” diyor lar. Yarın damüca de le geli şir se, siya sal görüş me le re otu ra lım diye cek ler dir. Neoldu o zaman? Biz bu soru nu böyle mi hal let me liy dik?

Silah�lı�müca�de�le�ye�karşı�olan�sos�yal-şove�nizm�ve�Kürt�mil�li�yet�çi�li�ği,hep dev�ri�min�tas�fi�ye�si�ni�bek�le�di

Şimdi Genel kur may lık iti raf edi yor. Maa le sef bazı refor misttutum lar dan bah se di yor su nuz. Onlar hala bu işi ağız la rı na almaz lar -ken, Türk Genel kur may Baş ka nı geril la sava şın dan bah se di yor du.Yine bu sava şın uzun ve kısa vade li yön le rin den söz edi yor du.“Yeni bir Kürt poli ti ka sı” diyor lar. Bu çok önem li dir. Fakat bizimsol çev re le ri mi zin hala böy le si poli ti ka la rı da yok. Bu çok geri veutanç veri ci bir durum dur. Onu da belir te lim. Maa le sef biz günü -müz de geç miş te ki nok san lık lar dan bah se der ken, hala var lı ğı nı sür -dü ren eski tutum lar var ve bun lar PKK'nin yarat tı ğı durum danrahat sız oldu lar. “PKK bir emri va ki yaptı, özel lik le bazı muar rız la rıolan bir durum yarat tı” diyor lar. Çok tuhaf, sanki suç işle mi şiz.Ger çek ten bizim yük selt ti ği miz bu silah lı sava şı mın ina nıl maz biröykü sü var dır. İnşal lah ile ri de bun lar daha iyi anla şı lır. “Vay be,neden bir kaç günde ezil me di ler?” Kendi bek len ti le ri ger çek leş me di.Yani onlar düş man dan veya sava şı yürü ten karşı taraf tan daha fazlatas fi ye nin bek len ti si için de ler. Sanki o zaman dev rim ci lik adınamese le yi daha iyi hal le de cek ler miş!

Bu konu da Kürt yak la şı mı da, Türk yak la şı mı da var. Şimdi bun -lar olduk ça sefil bir duru mu yaşı yor lar. Düş ma nın özel sava şı nıyürü ten komu tan la rı bile, “Bu savaş öyle bir den kökü kazı na cak birsavaş değil, kimse böyle bir taah hüt te bulu na maz” diyor lar. Bura dada görül dü ğü gibi, düş ma nın bize biç ti ği yaşam süre si ni bazı sol

259

çev re ler biç mek iste mi yor lar. Bun la rın elle tutu lur bir yanı nın olma -dı ğı açık. Kısa ca onu belirt mek isti yo rum. Bu çok sos yal-şoven birtutum dur. Bilir si niz, şove nist tutum düş man lı ğa götü rü yor. Bizimyenil gi mi zi ve tas fi ye edil me mi zi bek le yen ler, yarın yeni den kuv vetolur lar sa kendi savaş la rı nı da böyle yürüt mek ister ler ve bu düş -man lı ğa götü rür. Böyle bir teh li ke var. Fakat bun lar şimdi bir hiç tir -ler. Elle rin de en ufa cık bir kuv vet olma dı ğı halde bunu söy lü yor lar.Yarın kuv vet olsa lar neyi yap maz lar? İşte ulus la rın kendi kade ri niken di le ri nin tayin hakkı ilke si nin inka rı!

İlke yi kabul edi yor muş da, PKK'yi kabul etmi yor muş! Diğermoda bir yak la şım bu. Bili yor su nuz, meş hur dur. Günü müz de ki diğerbir sorun da “Kürt mese le si ne evet, PKK'ye hayır”dır. Bunu ABDDışiş le ri Baka nı da açık ça belirt ti. En son geçen yıl lar dan beri yay -gın laş tı rıl mak iste nen diğer bir anla yış da “ PKK'ye evet, Apo'yahayır” olu yor. Şimdi bunu hangi çev re le rin geliş tir di ği ni bili yo rum.Bunun çok derin sos yal neden le ri var. Bu sınıf sal ve ulu sal temel debazı la rı nın önder lik veya yalın çıkar la rı ile bağ lan tı lı dır. Biz aşi ret çi-feo dal çıkar la rı, ege men ulu sun çıkar la rı nı, hatta Kürt işbir lik çi li ği nialtüst etmi şiz. Elbet te onlar PKK'siz bir Kürt mese le si ni veya önder -lik siz bir PKK'yi ter cih ede cek ler dir. Ama bizim sözü müz, açık kiçıkar la rı teh dit edi len bu kesim ler den ziya de, ken di le ri ni dev rim cisaf lar da sanıp da hala böy le si bir gaf le ti yaşa ya bi len le re dir. Ger çek -ten özel lik le Tür ki ye solun da bu yak la şım var. Bu çok geri, çokanlam sız ve çok hak sız bir yak la şım dır. Bun lar aynı zaman da ile ri -de ki geliş me le rin önün de ki ciddi engel ler dir. Onlar bazı basit ger -çek ler le bunun iza hı nı yapa bi lir ler. Ama bu teh li ke li dir.

Daha önce ki bazı görüş me ler de de belirt tim. Bazı çev re le re, bizbir lik için her şeyi gös te re lim, biz den iste ye bi le ce ği niz bütün feda -kar lı ğın gerek le ri ni yeri ne geti re lim dedim. Ama siz de özel lik legeç miş te düş tü ğü nüz durum la rı biraz yaşa ma ma ya çalı şın. Bili yor -su nuz, geç miş te en kanlı çatış ma la rı mız Aydınlık adı veri len der -gi nin çev re siy le geliş ti. Buna rağ men Sos ya list Parti giri şi mi ne,onun tem sil ci li ği ne ve biz zat Doğu'ya söy le dim ve ken di si desami mi öze leş ti ri si ni yaptı. Bunu söz düze yin de de olsa yaptı.Şunu da belirt tim: Bizim de tas vip etme di ği miz bazı eylem le ri miz

260

oldu. Buna rağ men, tutum la rı nız o kadar gözü kör ve inkar cıy dı ki,bize başka bir yak la şım şansı ver me di niz. Bizim ama tör lü ğü müzde bunun la bir le şin ce, arzu lan ma yan bir durum orta ya çıktı. Hal bu -ki siz olgun du nuz. O zaman bun la rı daha iyi göre bi le cek durum -day dı nız. Dola yı sıy la sorum lu lu ğun aza mi si sizin üze ri niz dey di.Bir daha bu tür durum la ra düş mek iste mi yo ruz. Demok ra si soru -nuy la ilgi li ne yap mak isti yor sa nız, buy run bizim le iste yin. Biz bututu mu mu zu 12 Eylül son ra sın da bütün güç le re söy le dik. “Yeter kisiz dire niş için fır sat tanı yın” dedim. Kürt çev re le ri ne de, Türkçev re le ri ne de ısrar la bunu söy le dik. Bir tek şar tı mız vardı: Bu da “Bizi müca de le den alı koy ma yın, hatta tem sil ci lik isti yor sa nızyapın, bize dire ni şi sür dür me ola na ğı verin” biçi min dey di. Şar tı -mız buydu. Ama buna gir me di ler. Israr la eski tutu ma çek mek iste -di ler. İşte “biz sür dü re mi yo ruz, siz de sür dür me ye cek si niz” man tı -ğı nı taşı dı lar. Özel lik le baş lat mak iste di ği miz o silah lı giri şi mibaşın dan mah kum etme ye çalış tı lar. Yap ma yın, dedik, bu varı mızyoğu muz dur, bu gider se hiç bir şey kal maz.

1972'leri hatır lar sı nız, o dev rim ci le rin ne paha sı na olur sa olsunger çek leş tir dik le ri giri şi min sür dü rül me me si nin altın da bir de buvar dır. Fakat o tutum gös te ril mek duru mun da, ancak örgüt yet mi -yor. O ayrı bir mese le dir. Bura da tutu mun doğru; örgü tü, gücü vekanal la rı yok. Fakat dev rim ci li ğin ölme me si açı sın dan, gere kir se enkah ra man mili tan lar öle bi lir ler. Bizim için de böyle bir şey vardı.Ne kadar umut suz da olsak, ne kadar altın dan çıkı la ma ya cak birdurum da da olsak, Tür ki ye dev ri min de onuru kur tar mak anla mın damut la ka bir giri şi me ihti yaç vardı. Onlar bu giri şi me sal dır dı lar.Bunu çok teh li ke li bul duk. Son dönem ler de “PKK sert tir, şöy le dirböy le dir” deme le ri nin altın da bu var dır. Bunun uzan tı sı ola rak içtenböyle bir çok pro vo kas yon da daya tıl dı. Aslın da son tah lil de zin dandire ni şi ne ve silah lı dire ni şe kar şıy dı lar. Çatış ma bu temel de dir.Başka bir anlam da veri le mez. Bu kesin lik le böy le dir. Öyle başkakılıf lar ara ma sın lar. “ PKK'nin ken din den başka güç tanı ma ma sı,bir li ğe yanaş ma ma sı” gibi iddi a la rın hepsi saf sa ta dır. Yal nız bizbuna hazır lık lıy dık. Başta da belirt ti ğim gibi, ben kendi hesap la rı mı1972 'lerden iti ba ren yap ma ya çalış tım. Çünkü Tür ki ye dev ri mi nin

261

çok ciddi zaaf la rı var. Özel lik le örgüt zaafı sürek li, kesin ti siz büyü -yen bir sorun dur. Bunu PKK ola yın da çok dik ka te aldık. Çünküörgü te Türkiye'deki yak la şım ulu sal soru na çok ciddi ve zaaf lı biryak la şı mı ifade edi yor du. O zaman bunun çok iyi bilin cin dey dik.

Tür ki ye için bir milli demok ra tik dev rim düşü nü lü yor du. Bendaha o zaman dan beri bu teori aslın da bizim için dir, diyor dum.Ama Tür ki ye için durum biraz daha deği şik ti. Ancak ısrar la Kür dis -tan için doğru ola nın Türkiye'ye taşı rıl ma sı ve Kürdistan'ın da çokbasit bir kaç cüm ley le geçiş ti ril me si duru mu mev cut tu. Ben, “bukadar usta var, bun lar ger çe ğe neden bu kadar ters yak la şı yor lar?”diyor dum. Ama bili yor su nuz, kema list dev rim anla yı şı daha fazladışa karşı milli dev rim, içte feo da liz me karşı demok ra si tar zın da dır.Tür ki ye aslın da önem li oran da dev let bağım sız lı ğı na ulaş mış tır.Feo da lizm deni len şey Kürdistan'da geçer li dir. Dola yı sıy la ulu salbas kı nın kat mer li si Kürdistan'da var dır. Bu tezin daha çok bizeuygu la na bi le ce ği ni o zaman far ket tik.

- Peki, bir bütün ola rak Tür ki ye için düşü nül dü ğün de, butezin anla mı ne oldu?

- Aslın da karı şık lı ğa yol açmak tan başka bir anla mı olma dı.Karı şık lı ğın geliş ti ril me sin de bu anla yı şın büyük etki si var dır,bunun altın da da feo da liz min Kürt ger çe ği ile bağ lan tı sı nı düşün -me mek var dır. Bunun da Kürt mese le si ni doğru düşün me mek leolduk ça iliş ki si bulun mak ta dır. Bu çok önem li dir.

- Evet, milli mese le de radi kal tutum ala ma mak, anti-feo dalmüca de le nin arka sı na sığı na rak, bu mese le yi ört bas etme yigeti ri yor.

- Tabii o bir sap tır ma dır ve olduk ça teh li ke li dir. Geçen günkügörüş mem de de bunu belirt tim. Bu nok ta da bizim milli mese le yiorta ya çıkar ma mı zın çok önem li çözüm le yi ci duru mu söz konu su dur.Bizim için o zaman ısrar la “ayrı lık çı lar, hep ayrı örgüt kur mak vesavaş ver mek isti yor lar” deni li yor du, “ortak la şa müca de le ye yak laş -mak iste mi yor lar”; bu doğru değil di. Ama sen Kür dis tan için düşü -nül me si gere ke ni Tür ki ye ger çe ği ne uyar la ma ya çalı şır san veya ora -da ki ger çek için düşü nül me si gere ken teo rik çözüm le me yi Türkiye'yeuygu la ma ya çalı şır san, Kürdistan'ı da inkar ettin mi Tür ki ye ger çe ği -

262

ni karış tı rır sın ve bu karı şık lık daha çok paha lı ya mal olur.

Biz�kesin�ti�siz�bir�örgüt�len�me�yarat�ma�yı�esas�aldık

- Şimdi yayın lan ma ihti ma liy le bir ta kım soru lar sor mak isti -yo rum. Ayrı ca İlkay'ın da bir kaç soru su var. Son dönem ler dedün ya da önem li değiş me ler yaşa nı yor. Bu, kapi ta list-emper ya -list sis te min yeni den güven kazan ma sı dır veya böyle bir güve nikazan mış görü nü yor. Bu konu da yeni atak la ra geçti. Ayrı casos ya list ülke ler de de belli geliş me ler olu yor. Bun lar dün ya nınçev re sin de de belli değiş me le re yol açı yor. Kısa ca bu konu da kidüşün ce le ri ni zi anla tır mısı nız?

- İster se niz bunu size bıra ka lım. 1970 'lerdeki tıka nık lık tan bah set -tim. Biz buna nasıl yöne le ce ğiz ve güç hali ne gele bi li riz? Bunun içinbirin ci si sürek li bir örgüt ve ikin ci si ulu sal sorun da ki çar pık lı ğıngide ril me si gere kir, dedim. Biz bu iki şeyi sağ la ma ya çalış tık. PKKola yı nı düşün mek ve yerli yeri ne oturt mak isti yor sa nız, buna olduk çadik kat ede cek si niz. Ger çek ten PKK'yi başka türlü düşün mek, büyükbir yanıl gı için de olmak demek tir. Birin ci dere ce de sorum lu ola raksöy lü yo rum: Örgüt ihti ya cı nı ilik le ri me kadar duy ma say dım, bugünPKK'deki bu mili tan laş ma ya ula şa maz dım. Yine ulu sal soru nunbüyük çözüm le yi ci gücü ne inan ma say dım, biz bugün bu saha dasava şı bu kadar geliş ti re mez dik. Bugün orta ya çıkan ger çek nedir?Ger çek ten PKK'deki örgüt len me nin geli şi mi ni araş tı rıp ince le yin.Örgüt ola yı nın çözü mün den olduk ça ders çıka ra cak sı nız. Bura daken di niz için yarar la na bi le ce ği niz geliş me ler mev cut tur. Bunun gerekteo rik gerek pra tik geliş me si ni ince le me ye ihti yaç var dır.

Tür ki ye sol hare ket le ri nin örgüt len me sin de, 1970 'lerden günü -mü ze kadar ki geliş me sin de siz ler de bazı durum lar dan bah set ti niz.Kit le sel leş me ye doğru gidil di ğin de teo ri siz leş me, siya sal bilinç tenuzak laş ma, son dere ce ken di li ğin den ve sorum suz bir süreç, mili tantiple siya sal güce ağır lık veren kad ro da kit le den olduk ça kopuk, sondere ce ente lek tü el ve böy le ce teori ve pra tik denil di ğin de kaçan birkonum bir türlü aşı la mı yor, diyor su nuz. Bu olduk ça önem li dir. Bazı

263

örgüt ler de son dere ce lafa zan ve ente lek tü el tip siv ri lir ken, pra tik tenve canlı yaşam dan kopuk tur. Diğer yan dan kit le le rin kuy ru ğu na takı -lır. Ken di si aslın da bir lüm pen, bir ağa gibi dav ra nır. Bizde birazböyle gözü kü yor. Türkiye'de de aşağı yuka rı böy le dir. Bu anlam da dagide rek hal kın başı na bela olur. Siya set ve prog ram bir taraf ta, ken di -si bir taraf ta, sonra da ken di si ni konuş tu rur. Sonuç, her iki durum dada örgüt len me nin tıkan ma sı dır. Bu çok önem li bir sorun dur. Bu sorunTürkiye'de bugün hala geçer li dir. Siz, bu sorun aşıl ma dan, Tür ki yedev ri mi nin ve solun bir li ği ni daya ta maz sı nız. Buna mut la ka birçözüm bula cak sı nız. Genel de teori ve pra ti ğin bir li ği ni, somut ta kit le -ler le bağı olan mili ta nı mut la ka yara ta cak sı nız. Şüp he siz doğru teo rikanla yış ve prog ram gerek li dir, ama yeter li değil dir. Kit le nin siya salbilinç ağı mili tan da somut laş ma dık ça, mesa fe almak zor dur. Biz, biz -den neyi öğre ne bi lir si niz der ken, işte bu soru na bir cevap ver miş olu -yo ruz. Bizim kendi örgüt ola yı mız da yarat tı ğı mız budur. Biz teo rik-pra tik bağı, mili ta nın çizgi doğ rul tu sun da kit le ler le bağ kur ma yı birtara fa bırak ma ma sı ola yı nı ger çek leş tir me ye çalış tık. Bu tam iste di ği -miz gibi olma sa da, belli bir çözü me kavuş muş tur. Par ti nin çiz gi sidoğ rul tu sun da yürü yen ve kit le le rin hiz me tin de olan kadro sınır lı daolsa geliş miş tir. Bu yeni bir olay dır.

Tür ki ye için söy le ye yim: Tür ki ye solu nun tari hi boyun ca, buöyle fazla ger çek le şen bir durum değil dir. Dik kat çeki yo rum, 1970 -'lerin cana lı cı soru nu buydu. Biz bunu ilik le ri mi ze kadar duy duk vebütün gücü müz le kesin ti siz bir örgüt yarat ma yı esas aldık. Amadaha sonra kesin ti siz bir örgü tün çözüm len miş bir kişi li ğe veyamili ta na ihti yaç duy du ğu nu gör dük. Bizde bu konu da ki mili tançözüm le me si bir kaç kitap tuttu. Özel lik le geç miş te dev rim ci mili ta -nın özel lik le ri, günü müz de komu ta nın özel lik le ri oldu. Bunun üze -rin de çok duru yo ruz. Bir de neye mal olur sa olsun, bu mili ta nısürek li doğru dev rim ci çizgi altın da çalış tır mak ve disip li ne etmekolduk ça önem li dir. Biz bunun müca de le si için dey ken, Türkiye'nin odönem de ki bir kaç kah ra ma nı gidin ce, yürek ler acıya gar ko lu yor vearka sı kesi li yor du. O muaz zam çaba lar nere dey se boşa gidi yor du.O temel de sapma üstü ne sapma geli şi yor du.

İşte bu duru ma bir daha düşül mek isten mi yor sa, bu kez en azın -

264

dan bunun garan ti si oluş ma lı dır. İkin ci si, şimdi milli sorun ger çek -ten çözüm gücü ne ula şa bil miş tir. Aslın da milli sorun bir teo riksorun ve bir prog ram soru nu olmak tan çık mış, bir savaş soru nuduru mu na gel miş tir. Bunu yal nız ben söy le mi yo rum, bil di ği niz gibiGenel kur may Baş ka nı da “Savaş geril la sava şı dır” diyor. Yine dahadün Kara Kuv vet le ri Komu ta nı “İç savaş duru mu na doğru sey re di -yo ruz” diyor du. Dola yı sıy la şimdi kal kıp da ulu sal soru nu çok geribir konum da, hatta 1970 'lerin o geri konu mun da gör mek, yeni soru -nu teo rik ola rak hal let me ye çalış mak büyük bir eksik lik tir. Yeni denbu soru nun teo ri si nasıl yapıl ma lı, sorun prog ra ma nasıl yan sı tıl ma -lı olgu sun dan ziya de, bir savaş yaşan dı ğı için, buna karşı nasılsomut tutum alı na ca ğı olgu su önem li dir.

Hemen belir te yim, şimdi bur ju va par ti le ri bile bu konu da gün lükola rak bil di ri ler çıka rı yor lar. Yine Kürdistan'daki geliş me le re iliş kinola rak her gün komis yon üstü ne komis yon atı yor lar. Par ti ler bukonu da sürek li komis yon lar oluş tu ru yor lar. Şimdi Tür ki ye solubunu teo rik soyut la ma lar düze yin den çıka ra maz sa, ne kadar poli tikoldu ğu nu siz düşü nün. Siya set le bağ lan tı sı olma yan çok geri birkonu mu yaşa dı ğı nı zı kabul ede cek si niz. Onun için günü müz de ulu -sal soru na yak la şı mı ger çek çi yap mak gere ki yor. Daha düne kadarbazı la rı nın kabul etme me le ri ne rağ men, biz ulu sal soru nu bir teo riktar tış ma ve hele hele yeni den bir prog ram soru nu olmak tan çıkar mı -şız. Bazı la rı yeni inşa lar dan söz edi yor lar. Var sın o yeni inşa la rıkur sun lar. O yeni inşa lar ancak ya Avrupa'da, ya da şura da veyabura da geçer li ola bi lir. Şu anda Kürdistan'da çok yakı cı bir savaşvar. Benim bunu açma ma da gerek yok. Gün lük bası nı ince le yin, eninkar cı bur ju va bası nı bile her gün man şet ten ve en azın dan birersay fa sı nı bu konu da ki tah lil ve haber le re ayı rı yor.

Tek�ke�leş�me,�örgüt�len�mek�ve�kit�le�sel�leş�mek�ten�kaç�mak�tır

- 15 yıl önce, 20 yıl önce bunun teo rik düzey de tar tı şıl ma sıbelki ger çek çiy di.

- Evet, belki anlam lıy dı, onu kabul edi yo rum. Ama bu, günü müz

265

için ger çek çi değil dir. Bu aşıl ma lı. Çünkü ulu sal sorun çok yakı cıbir sava şım soru nu na dönüş mü şür. 12 Eylül faşiz mi nin aşıl ma sın da,o olduk ça tari hi bir kav şak nok ta sın da dır. Geril la sava şı nın hızlahalk ayak lan ma sı na doğru git me si söz konu su dur. Ve bu çeliş ki le riaçığa çıkar mış tır. Her şey den önce Kürdistan'daki feo da li te yiparam par ça etmiş tir. Onu adeta tas fi ye süre ci ne sok muş tur. Siya salikti dar soru nu nu çok canlı bir olgu hali ne getir miş tir. Yani halk ikti -da rı na nasıl gidi lir? İkili ikti dar ola yı na çok anlam lı çözüm ler getir -miş tir. Şu anda bir çok alan da ikili ikti dar olayı yaşa nı yor. Bir Sov -yet ikti da rı nı düşü nür se niz, Kürdistan'ın bir çok yöre sin de şim di denanlam lı ikili ikti dar olay la rı nın dene me si var dır. Ulu sal ve demok -ra tik bilin cin geliş me si, yani din sel etki nin, ağa lık ve peder şa hi aileetki si nin kırıl ma sı olduk ça iler le miş durum da dır. Çok büyük birdemok ra si dene yi mi var. Maa le sef Türkiye'deki solun bunu gör me -me si, bazı bur ju va muha bir le ri kadar bile buna yer ver me me si, çokdog ma tik ve tek kel ci bir yak la şım la soru na yak laş ma la rın dan, onungöz lü ğü nü bir türlü bir tara fa atma ma la rın dan kay nak la nı yor. Yanibenim dinim diyor, başka bir şey demi yor. Kısa ca sı benim tar zımdiyor, başka bir şey demi yor. Ger çek ten biz daha o yıl lar da ulu salsoru nu çözüm gücü duru mu na getir mek için çok şey ler yapıl ma lı -dır, dedik. Ama daha son ra ki tek ke leş me ve bazı grup laş ma lar odenli sap tı rıl dı ki, bun lar hem örgüt, hem de ulu sal sorun ger çe ği negöz le ri ni yum du lar. Bizim için bu iki olgu yu aman sız bir biçim dedayat mak tan başka bir çözüm kal ma dı.

Bili yor su nuz, tek ke leş me örgüt len mek demek değil dir. Antiparan tez belir te yim ki, bu örgüt len me nin tas fi ye si dir. Aslın da Tür -ki ye solu nun bu kadar tek ke leş me si örgüt len mek ten kaç mak tır.Günü müz söz konu su edil di ğin de bunu biraz aça ca ğız.

- Evet, biraz açma mız da yarar var.- Kesin gerek li dir.- Evet.- Kesin. Dev rim ci pro fes yo nel örgüt len me den kaç mak adına,

“bizim örgüt, bizim grup” denil miş, buna gele nek sel her türlü mez -hep çi, aşi ret çi ve aile ci eği li mi de ekle ye rek, için den çıkıl maz birdurum yarat mış lar dır. Bazı la rı bun dan özel lik le daha fazla sorum lu -

266

luk duy ma lı dır. Diğer yan dan ulu sal soru na çok inkar cı yak la şansağcı basın da bile, bazı köşe yazar la rı bugün çok somut tar tı şı yor -lar. Onlar hala bura ya gel mi yor lar. Bu da fana tik mez hep çi bir yak -la şım dır. Dola yı sıy la bu kalın tı lar la müca de le olma dan, günü müz deörgüt sel bir bir lik veya dev rim ci bir hare ke tin bir li ği söz konu suola bi lir mi? Özel lik le örgüt sel bir li ği sağ la ma da, sizin sorun la rı nızteo rik ve prog ram sal olmak tan ziya de örgüt sel dir.

- Bu nok ta da benim bir sorum ola cak- Evet.- Bili yor su nuz, bir çok dönem ler hep bir lik te yaşa dık. Tür ki -

ye solu nun hemen hemen bütün grup la rı veya büyük bir kısmı,1971 yenil gi sin den sonra (1971 yenil gi si deme ye lim de 1972-73yenil gi sin den sonra) önüne örgüt soru nu nu koydu. Ben o gün le -ri hatır la rım. Hepi mi zin ağzın da “en temel hata mız yete rin ceörgüt len me mek, Bol şe vik tipte bir örgüt len me ye ula şa ma mak,bir çelik çekir dek yara ta ma mak” idi. Kimi le ri bu örgüt le işçisını fı na ulaş mak gerek ti ği ni ve işçi sını fı na yöne lin me di ği ni söy -lü yor lar dı. Bu konu lar da görüş ayrı lık la rı vardı. Ama 1972-73'te yaşa nan yenil gi nin adı örgüt süz lük, mili tan Bol şe vik birörgüt len me yi başa ra ma mak ola rak konu lu yor du. Bu o yıl lar dabütün solun bir leş ti ği bir nok tay dı.

Hatır lar sı nız, aslın da bura da hepi miz başar ma ya gay retettik. Fakat bazı akım lar hariç, bunu başar ma ya özel bir önemver me yen akım lar kit le sel leş ti ler. Bura da Tür ki ye solu nu kas te -di yo rum. Yani örgüt sel başa rı ya ağır lık ver me yen ler kit le sel leş -ti ler. Buna kar şı lık, önem li bir sorun ola rak örgüt sel soru nunüze rin de duran ve bunun için adeta kafa sıy la duvar la ra çarpaçarpa bir yol ara yan grup la rın hiç bi ri kit le sel leş me yi başa ra -ma dı. Orta ya adeta baş bela sı olan, tepe den inme ve kit le denkopuk olan, taba nı üze rin de de bir dik ta tör lük uygu la yan,taba nı dev rim ci dina mik ler den ve kit le ler den kopa ran, amasonuç ta hiç bir işe yara ma dı ğı gibi geliş me le rin de önün de engelolan bir örgüt orta ya çıktı ve en küçük dar be ler de yıkı lan birdurum yaşan dı. Buna kar şı lık, bir taraf tan bu soru na yete rin ceönem ver me yen ve o önemi ver me di ği için bugün ken di si ni eleş -

267

ti ren çeşit li akım lar ise ter si ne çok kit le sel leş ti ler.Şimdi bura da ilginç bir olgu ile karşı kar şı ya oldu ğu muz

kanı sın da yım. Siz Kürdistan'da örgüt soru nu nu başa ra rak, kit -le ler le bir leş me soru nu nu da çöz dü nüz. Tür ki ye solu ise örgütsoru nu na yönel di ği ölçü de kit le ler den koptu, yönel me di ği ölçü -ler de de kit le ler le bir leş ti. Fakat bunun da uzun süre li bir bir -leş me anla mı na gel me di ği orta ya çıktı.

- Bunu kesin ola rak çözüm le mek gere kir, diyor su nuz.- Bu nere den kay nak la nı yor? Bura da bir şey daha ekle ye yim.

İster se niz soru na, acaba bunun la milli dev ri min bir bağ lan tı sıvar mı, diye devam ede yim. Örgüt soru nu nu çöz dük, diyor su -nuz. Milli mese le yi bu iki anah tar nok ta da ele aldık. Acababun lar ara sın da bir orga nik iliş ki var mı ve bizde olma yan,bizim henüz çöze me di ği miz bir olgu mu söz konu su dur?

Kürdistan'da�geril�la�sava�şı�yara�tıl�ma�say�dı,�ulu�sal�soru�na�çözüm�geti�ri�le�mez�di

- Doğ ru dur, bağ lan tı sı var. Örne ği ni açar sak, sanı rım açık lık geti -re bi li rim. Bağ lan tı sı şudur: Örgüt olayı günün aktü el ve acil ola rakçözüm len me si gere ken siya sal prob le miy le bağ lan ma dı mı, kendibaşı na ger çek le şe mez. Örne ğin Par ti zan grubu geril la yı çok geliş tir -mek iste di ve bu konu da olduk ça iddi a lıy dı. Milli-demok ra tik dev -rim, geril la ve halk sava şı konu sun da ken di le ri ni olduk ça güçlü his -se di yor lar dı. Fakat sonu ca gide me di ler. Ne kit le sel leş me yi, ne deçekir dek örgüt len me si ni sağ lık lı geliş ti re bil di ler. Bunun nede ni deher hal de azim eksik li ği ve çaba nok san lı ğı değil dir. Çok yiğit çeçaba lar da söz konu su oldu.

- Yani sorun niyet soru nu değil dir.- Evet, ama bun lar günün acil doğru siya sal prob le mi ne, ulu sal

soru na (ki ken di le ri daha çok Kürdistan'da sava şım veri yor lar dı)doğru yak laş ma dık la rı, tarih sel ve gün cel soru nu doğru belir le ye -me dik le ri için, bütün o çaba la rı bir yerde boşa gitti. Örnek: Biz neyap tık? İşte 1970 'lerdeki o tıka nık lı ğı aşma nın iyi anla şıl ma sı açı -sın dan, PKK dene yi mi hayli ince len me ye değer. Aslın da tarih sel

268

köken le ri olan, gün cel ola rak da en aktü el olma sı gere ken siya salsoru na gerek li ağır lı ğı ver me din mi, içine gire ce ğin her örgütçaba sı dağıl ma ya mah kum dur. Çünkü bu çaba soyut tur, tarih sel li -ğe ve gün cel li ğe cevap ver me mek te dir. Bu yüz den de iste di ğinkadar yaman kad ro la rın olsun, aktü el soru na doğru bağ lan ma dı ğıiçin dağı lı yor. İşte bizim bura da ki en anlam lı çıkı şı mız bu; örgütola yı nı, baş çeliş ki veya aktü el çeliş ki dedi ği miz olgu yu iyi gös -ter dik. Yani üze ri ne git ti ği miz de topar la na cak, bütün kit le yi çeke -bi le cek olanı yaka la dı ğı mız için, tarih sel ger çe ği olan, ama inkaredi len, çok canlı ve somut bir bas kı yı yaşa yan, anti-demok ra tiz misonu na kadar his se den ve sürek li baskı altın da tutu lan halka doğrubir çözüm le git tik. Yani halka, senin cana lı cı soru nun hem milli,hem de demok ra tik tir ve daha çok da Kürt ger çe ğiy le bağ lan tı lı -dır, dedik. Onu açtık ki eylem için de tuta lım. Örgü tün bütün teo -rik, siya sal ve prog ra ma tik çözüm le me si ni bu sorun üze rin de tek -sif ettik.

Dik kat ede lim, ken di mi zi Sov yet görü şü-Çin görü şü ayrış ma la rı -na kap tır ma dık. Şayet kap tır say dık, bu dar lı ğa yol aça cak tı. Bila kishaya ti bir sorun dur, Çin de budur, Sov yet ler de budur. Sen soru nudoğru çözer sen, diğe ri ne de doğru ula şır sın. Yani önce gözün de kimer te ği çıka ra bi lir sen, daha sonra baş ka la rı nın gözün de ki çöpü deçıka ra bi lir sin. Biz bu tutu ma çok sadık kal dık.

Özel lik le teori ve siya sal pro pa gan da geliş tik çe, ardın dan örgüt tebir yoğun laş ma geli şi yor. Bir de şunu ekle dik: Kürdistan'ın sta tü süsömür ge sta tü sü dür. Ora da ki dev rim milli ve demok ra tik yön lü dür.Şu anda ki sos ya list dev ri mi Türkiye'de oldu ğu gibi Kürdistan'dauygu la ya ma yız. Kürdistan'ın koşul la rın da Türkiye'de oldu ğu gibibir sen di kal hare ket, bir işçi sını fı hare ke ti değil de, bel ke mi ği köy -lü lük olan bir hare ket geli şir. Tür ki ye için şid det daha çok bir ayak -lan ma ya götü rür ken, bizde daha çok silah lı, yani geril la sava şı mı nıgerek ti ri yor. Dev rim de asıl belir le yi ci olma mak la bir lik te, coğ raf yabuna uygun dur. Milli ve demok ra tik karak te ri bunu gerek li kılar.Sen köy lü lü ğü sava şa çek me dik çe, ulu sal soru na çözüm geti re mez -sin. İşte buna ısrar lı yak la şım, bütün eği ti me ve bütün örgüt selçaba la rı mı za bu ger çe ği oturt ma mız bizi örgüt yaptı. Dik kat ede lim:

269

Türkiye'de bir çok gru bun yapa ma dı ğı nı biz yap tık.- Şöyle anla şı lı yor: Temel tah li li doğru yap mak, temel yöne li -

mi doğru yaka la mak ve buna bağlı ola rak bir örgüt len me yigeliş tir mek gere kir.

- Vaz ge çil mez bir lik te li ği yarat mak şart.- Yal nız bura da bir ger çek daha var. Silah lı müca de le gele -

ne ği Kürdistan'da hep oldu ğu halde ve gele nek sel bir örgüt lü -lük de oldu ğu halde, siz yine başka bir şey yarat tı nız. Bu tari -hin bir cil ve si dir. Tür ki ye solu milli mese le demok ra tik dev -rim le çözü lür der ken, siz milli mese le yi ön plana ala rak birdemok ra tik dev rim hare ke ti ni baş lat mış oldu nuz. Tür ki yesolu soru na ter sin den bakar dı. Yani milli mese le ye evet, amabu dev rim den sonra çözü le cek, derdi. O zaman biz demok ra -tik dev ri me baş la ya lım.

- Biz tam ter si ni yap tık ve bizim ki daha doğ ru dur. Çözüm geti -re lim. Bizim ki daha doğ ru dur. Milli-demok ra tik dev rim, aslın dasos ya list dev rim den önce olur. En geniş anla mıy la sos ya liz medemok ra tik dev rim le geçi lir. Bilir si niz, bu usta la rın çok iyiçözüm le dik le ri bir husus tur. Türkiye'de ise, tam ter si ne en başaalın ma sı gere ken en sona alı nı yor. Bu büyük gaf let yaşa nı yor.Gaf let ten de öteye, bu teh li ke li dir. Yani atla rın önüne ara ba yıkoyar san, araba yürür mü? Bu tarz da elbet te dev rim olmaz. Uçu -ru ma gider ler. Bunu gör mek gere kir.

Sos�yal-şove�nizm�ilkel�mil�li�yet�çi�li�ğe�hiz�met�etti

Daha da ötesi, biz sade ce bunu orta ya koy ma dık. Bili yor su nuz,Kürdistan'da aşi ret çi-feo dal yapı ya daya lı bir hare ket de vardı. Birde bizim buna karşı müca de le miz var dır. Türkiye'de sol mese le yierte ler ken, yani “biz sos ya list dev ri mi yapar sak, zaten kar de şiz, herşeyi hal le de riz, bir kuş ku nuz mu var?” der ken, görü nüş te iyi niyet -li dir. Ama ger çek le rin dili çok ayrı söy ler. Eğer sen dev rim den önceyapıl ma sı gere ke ni sona aldı rır san, dev ri mi iflas etti rir ve boşaçıka rır sın. Biz Tür ki ye somu tun da bunu yaşar ken, tam ter si neobjek tif ola rak yapı lan neydi? Güney Kürdistan'da ilkel mil li yet çi -

270

lik dedi ği miz bir hare ket var. Yani oldu ğu gibi feo dal-aşi ret çi yapı -ya daya nan, bu yapı nın üst taba ka sı nın önder li ğin de, geril la dadiye me ye ce ğim, milis düze yin de bir silah lı sava şı mı olduk ça iler le -ten bir hare ket, bütün Kürdistan'da Kürt ve Kürt çü lük deni lin ce ilkakla gelen güç duru mun day dı. Daha doğ ru su böyle bir hava nınyara tıl ma sı söz konu suy du. Bunda Tür ki ye solu nun suçu nedir diyesorar sa nız, o da şudur: Milli mese le ye böyle inkar cı yak la şın ca vesos ya list dev rim son ra sı na erte le me has ta lı ğı na düşün ce, millimese le de sanki bu ilkel mil li yet çi le rin mese le siy miş gibi oyunageti ril di. Şimdi bu çok büyük bir teh li ke. Bunun ne kadar olum suzbir etki yarat tı ğı nı anla ta bi li rim. Yine Kürt mese le si, Kürt çü lükmese le si eşit tir, işte bazı ağa la rın, KDP'nin ve Barzani'nin mese le si -dir! Söy le ye yim, bunu ABD isti yor. 1946'dan beri ABD'nin görü şüşu: ABD, Bar za ni tipi başta olmak üzere, bazı etkin aşi ret le ri, işteBitlis'te Kam ran İnan gibi le ri ni, ege men ve en üst aşi ret çi-feo dalöğe le ri ayar la mış, örgüt le miş ve ken di si ne bağ la mış tır. Milli mese -le yi bun la rın emri ne ver miş tir.

- Bun la rı biraz açık lar mısı nız?- Bu poli ti ka 1950 'lerden sonra çok somut laş tı. Ki bunun bel ge le -

ri de mev cut tur.- ...- Hayır, hayır. Tersi, onu çevir me ye çalı şı yo rum. Bu bir iddia. Bu

Tür ki ye solu nun işle di ği diğer bir hatay dı. Aşi ret örgüt len me si nişaha kal dı ran kim dir? Aşi ret gücü nü arka sı na alan, onu örgüt le yenve dışta emper ya liz me bağım lı oto no mi ci dedi ği miz, Kürt çü dedi ği -miz olay nasıl sah ne le ni yor, nasıl güç kaza nı yor? Bunu gör me mekmüm kün mü? Çok açık tır, hele Kürt çü lük odur. Kendi aile le ri nişişir mek ten başka bir şey yap ma yan lar var. Söy le ye yim, bun la rınKürt hal kıy la ala ka sı yok tur. Sözde sos ya list çözü mü milli mese le -ye dayat ma iddi a sın da olan Tür ki ye solu, objek tif ola rak ilkel mil -li yet çi li ği güç len dir mek ten başka bir şey yap mı yor. Mese le ye doğruyak laş mı yor lar. Milli mese le eşit tir Kürt mil li yet çi li ği nin mese le si.Bu bizde ilkel mil li yet çi lik tir. Kaşır sa nız altın dan aşi ret çi-feo dalahlak çıkar. Milli mese le yi Kürt mil li yet çi li ği nin mese le si hali negetir me durum la rı söz konu su dur.

271

Bilir si niz işte, bizde varo lan Kürt grup la rı oraya bağ lı dır. Bunuçok iyi gör me niz gere kir. 1970 'lerden sonra orta ya çıkan Kürt grup -çuk la rı, ilkel feo dal mil li yet çi önder li ğin, GüneyKürdistan'dakilerin bir eki, bir uzan tı sı duru mun da dır lar. Hattaonla rın söz cü sü ve pro pa gan da kolu duru mun da dır lar. Bu yönüy leaşıl ma lı. Bun lar yirmi yıl dır bu pro pa gan da kolu göre vi ni yürü tü -yor lar. Ken di le ri ne bil mem “Özgür lük Yolu”, bugün “Tev ger”diyor lar. Yeki ti vardı, onla rın etki le me si altın da bir pro pa gan dakolu dur lar. Onla rın bütün ele man la rı nın bura dan Avrupa'ya nasıltaşı rıl dı ğı nı bili yo rum. Avrupa'da sözü mo na oto no mi başa rı ya gide -cek ve ondan sonra bura ya daya na rak Türkiye'yi etki le ye cek ler.Ora dan da bazı sonuç la ra ula şa cak lar.

Daha sonra günü müz de bu nasıl ger çek leş ti? Bar za ni ABD'yegitti, ardın dan Tala ba ni gitti. Amaç PKK'siz Kürt mese le si ne çözümgetir mek ti. Neydi o da? Geçen gün biri si söy le di. İddia edi yor lar,“Siz yeni bir Sevr mi geliş tir mek isti yor su nuz?” diye soru yor lar.Ben de yeni Sevr'i geliş ti ren ler, ABD'nin emrin de olan güç ler dir,dedim. İşte, ben ABD'ye git me dim ve bura da yım, sava şın için de -yim. Bar za ni gitti, ardın dan Tala ba ni gitti dedim.

- Evet, ABD ile görü şü yor lar.- ABD'nin bir görü şü Türkiye'ye empo ze etti ği ve Tür ki ye için de

de bazı çev re le rin bun lar için hazır lan dık la rı bilin mek te dir. Bukonu da Avrupa'da hazır lık lar geliş ti ril di. Paris Kürt Kon fe ran sı,Kürt Ens ti tü le ri türün den bazı yeni olu şum lar geliş ti ri li yor. Kül türözerk li ği deni li yor buna. Bun lar elbir li ğiy le kim den neyi kur ta rı -yor lar? Hatta Milli Güven lik Kurulu'ndan çıkan yeni Kürt poli ti ka -sı, kül tür özerk li ği çıkış la rı nedir? Emper ya lizm bu işle ri kim denkur tar ma ya çalı şı yor? Türkiye'de sol geçi nen kimi bur ju va bası nı,(özel lik le Cumhuriyet'te bazı sapık lık lar var, ben ona öyle diye ce -ğim, Uğur Mumcu'nun ve diğer le ri nin öne ri le ri), bizi ABD ile iliş -ki li olmak la suç lu yor lar. Bun la ra “gözü nüz kör olsun” diye cek sin.Yani bütün kre di le ri ni ABD'den alan kim? Aske ri dona nım dan eği -tim yar dı mı na kadar tepe den tır na ğa alan kim? Senin ordun kimedaya na rak yaşı yor? Senin kapi ta liz min kime daya na rak yaşı yorukala, demek lazım. Ki, bu en doğ ru su dur. Kula ğın dan tutup, ger çe -

272

ği gör, diye cek sin.Dedim ya, bun lar Ali Kemal gibi olma sın? Bili yor su nuz, Türk

kur tu luş sava şın da Ali Kemal'lerin tavrı var dır. Bize karşı da böylebir durum ser gi le ni yor, doğru değil mi? Şimdi ABD “ PKK'siz Kürtsoru nu” diyor ve tas fi ye etmek için de Diyarbakır'da MİT ile bir lik -te işken ce yürü tü yor lar. Bunu bili yor su nuz. Bin ler ce ABD aske ri ilebize karşı sava şı mı söz konu su. Yal nız onlar la değil, Avru pa dabun la ra dahil dir. Her gün “şöyle heli kop ter aldık, şöyle zırh lı araçaldık” diyor lar. Bütün bun la rı bir tara fa iti yor lar. PKK Amerika'danyar dım alı yor muş! Şimdi bu olur mu? CIA rapo run da “PKK dün ya -nın bir nolu terör örgü tü dür ve en teh li ke li si dir” deni li yor. Bu soru -nu işle mi yor lar. Yap tık la rı sos yal-şove niz mi şove nizm çıl gın lı ğı navar dır mak ta dır.

Bazı yavan ağız lar da şunu soru yor: Acaba PKK de ABD'dendes tek göre bi lir mi? PKK, ABD'nin canı na oku ya cak. PKK,Kürdistan'da geliş tir di ği dev rim le ABD'nin dayat tı ğı çözüm le rincanı na oku muş tur. Niye bunu gör mü yor lar, anla ya ma dım. ABDbazı Kürt güç le ri ni oraya çeki yor. Bun la rın dayat tı ğı bir “PKKplanı” var: Tas fi ye. Biz de diyo ruz ki, işken ce ler var. Şimdi ger çek -ten sol somut siya sal ger çek le ri gör me di mi çok güç durum la radüşü yor. Evet, sol cu luk adına bu durum lar yaşan dı mı, çok ürkü tü -cü ve kendi ken di ni kah re den duru ma düşü lü yor. Bunu özel lik lebelirt mem, soru nun uç nok ta la ra var ma sı nede niy le dir.

PKK,�ulu�sal�soru�nun�çözü�mün�de�ulu�sal�ger�çek�kadar�sınıf�sal�ger�çe�ği�de�oturt�muş�tur

- Bir bi ri ne bağ lan tı lı ola rak iki soru sor mak isti yo rum. Anla -dı ğım kada rıy la bütün Kür dis tan gene lin de PKK aşi ret teme li -ni aşan modern ilk örgüt len me dir. Aşi ret teme li ni aşan birörgüt len me olma sın dan dola yı, emper ya liz min bun dan dahaçok kork ma sı ara sın da bir bağ lan tı var.

- Ayrı lı ğı çok anlam lı ve ken di si ni olduk ça su yüzü ne vuran birger çek lik tir. Emper ya liz min ger çek ten en eski aşi ret çi-feo dal daya -nak la rı esas aldı ğı bili ni yor. Bunu bıra ka lım, Türkiye'nin geliş tir di -

273

ği milli baskı ve sömür ge ci lik kim le ri esas alı yor? Örnek, Kam ranİnan olayı; bu adam şimdi “Doğu Baka nı”dır. Özerk bir ida re ye dekavuş tu ru lu yor. Gün lük uygu la ma la rı nı göz önüne geti rin. TCgünü müz de ona dayan mak isti yor. En geri ci Evren-Özal kliği onuöne çıka rı yor. Bu adam, son bakan lar kuru lu top lan tı la rın da olsun,yine diğer hükü met top lan tı la rın da olsun, en geri bir sağ tutu muesas almış tır. ANAP için de ki dört görüş ten, hatta muha le fet par ti le -rin de ki en sağ mil li yet çi (siz buna faşist deyin) akı mın tem sil ci li ği -ni yapı yor. Özel lik le PKK'nin yurt dışın da ki kamp lar da bom ba lan -ma sı nı isti yor. Hani libe ral diye geçi nen kanat, örne ğin Dışiş le riBaka nı Mesut Yıl maz, “Bu kadar güç duru ma düşü lür mü?” diyor,“İsra il gibi yapa cak sın.”

Kam ran İnan Kürt işbir lik çi si dir ve Bit lis li dir. En geniş bir ağa-aşi ret önder li ği, onbin ler ce mürit, kısa ca aşi ret bağ la rı olan feo dal -ler dir bun lar. Ama Avrupa'da eği til miş, değil mi? Her kes bili yor ki,bu adam CIA'nin ve hükü me tin böl ge de ki en gözde ada mı dır.PKK'nin oldu ğu yer ler nere si (iki yıl önce oldu ğu gibi) ise, orasıbom ba la na cak! Nedir bu? Bu olay bel ge len di ği için söy lü yo rum.Bu işbir lik çi ağa kesi min hepsi böy le dir. Bun lar aman sız PKK düş -ma nı dır lar. Yani Tür ki ye bur ju va zi si nin bazı libe ral söz cü le rin denbile daha çıl gın dır lar. Bu, Kürdistan'da ulu sal sorun çözü lür ken,bizim milli ger çek kadar sınıf ger çe ği ni de ne kadar oturt tu ğu mu zuçok iyi kanıt lı yor.

Son zaman lar da (15 Ağus tos Atılımı'ndan son ra dır), Özal, işte“Güney Kürdistan'da bazı güç ler bize söz ver di ler. PKK'yi barın dır -ma ya cak la rı nı söy le di ler” diyor du. Bu sade ce barın dırt ma ma dadeğil, hudut tan sökme, onla rı etki le ri nin oldu ğu alana kadar bura -dan sür mek için söz ver me ye kadar gidi yor. Acaba niye yeri ne geti -re me di ler? Niye yeri ne geti re me dik le ri ni çok iyi bili yo rum. Savaş -tık ve söke me di ler de ondan. İlkel mil li yet çi lik, GüneyKürdistan'daki de dahil, son beş yılda Özal hükü me ti ile çok sıkıiliş ki için de dir. Geçen yıl göç men ler olayı baş la dı ğın da bu daha çokorta ya çıktı. Bütün uydu la rı na, pro pa gan da kol la rı na şu direk ti fiver di ler: “Gelin Özal'a şu telg ra fı çeke lim, çok çok teşek kür ede rizdiye lim.” Bu bize kadar da yan sı tıl mak isten di. “Şu anda yap ma nız

274

gere ken iş, Özal'ın demok ra si çaba la rı na yar dım cı olma nız dır”denil di.

Demok ra si bu mu? Bu kadar işken ce ci rejim, Tür ki ye top lu mu -nun tari hin de bile halka karşı en aşırı suç lar işle miş, top lu musömür ge ye ve den ge siz li ğe iten bu reji me demok ra si deni le cek ha!Bizim de bun la ra yar dım cı olma mız düşün ce si... Bunu diyen lerbun la rın söz cü le ri, aşi ret şef le ri dir, en geri ci köh ne miş kesim dir.Şimdi Kam ran İnan onla rı bir kuv vet halin de bir leş tir me ye çalı şı -yor. Özel kolor du ile özel kuv vet ler, bil mem iki özel ordu biçi min -de uygu lan mış tır. Bütün istih ba rat örgüt le ri, bu ağa lar, koru cu lar veşimdi bun lar, aşi ret reis le ri nin hep si nin bir li ği ni ifade edi yor. YaniKürdistan'da yürü tü len sava şın bir li ği ni ifade edi yor. Bun la rın bir -lik te li ği nin ceva bı çok açık tır. PKK'nin gide rek aşi ret çi ve feo dalbağ lar dan sıy rı lan halk kesim le ri ne dayan ma sı nın anti-emper ya list -lik le, milli bas kı ya karşı olmak ve anti-sömür ge ci lik le iliş ki si çoksomut tur. Bu gün lük bası na da yan sı yor. “Ağa la rı tek rar nasıl güç -len dir me li yiz, nasıl oto ri te sahi bi kıl ma lı yız?” Bu hükü me tin tav rı -dır. Hakkari'de aşi ret reis le ri ne nasıl top lan tı üstü ne top lan tı yap tır -dık la rı nı bilir si niz. Bu bası na yan sı mış tır. Bugün heli kop ter le re dol -du rup bun la ra Anka ra-İstan bul tur la rı attı rı yor lar. Bir Tahir Ağa(Tahir Adı ya man) Yalova'da mah kum du. Çok sayı da asker vur muş -tu. Bunu özel ola rak heli kop ter le bütün o turis tik alan lar da dolaş tır -dı lar. Ankara'da misa fir etti ler. TC eşkı ya lar dan medet umdu. Bubir örnek tir. Mese le bir kişi den bah set mek değil dir.

Biz ne yap tık? Ger çek ten yapı biraz ince len di ğin de görü le cek tir:En emek çi, yok sul ve aşi ret etki le rin den sıy rı lan kesim le re ulaş ma -ya çalış tık. Bun lar sınır lıy dı. Fakat kapi ta liz min gide rek geliş me siy -le bir lik te bu daha da açı lı yor. Söy le ye yim, bu güç le rin tas fi ye le ridoğal dır. Halepçe olayı nasıl doğdu? İşte ne geril la sı var, ne de ülkeçapın da ger çek ten bir sava şı geliş tir me duru mu var. İran'a daya nanhudut ta ki bir kasa ba yı belki kur tar dın. Can düş ma nın olan rejim deayak ta kal mak isti yor. Kur tar dım dedi ğin anda elbet te vura cak vebunu elin de ki her türlü yıkı cı silah la yapa cak. Yani buna yol açantutum... Sad dam reji mi hun har dır, faşist tir, her şeyi yapar. Bu doğ -ru dur da. Buna imkan ver me mek de dev rim ci uya nık lı ğın görev le -

275

rin den dir. Hiç de savun ma imka nın olma dı ğı halde, sen bir yerikendi özgü cün le de değil, “çeliş ki ler den yarar la nı yo rum” deyip elegeçi rir ve dış bir güce daya nır san, bu sonu cu ken din hazır lar sın.İşte en azın dan Sad dam kadar, doğru dev rim ci tutu mu gös ter me -yen ler de bu kat li am dan sorum lu dur, dedik. Daha sonra “BütünGüney Kür dis tan boşal tıl dı” dedi ler. Neden boşal tıl dı? Yine aynıhika ye geçer li dir. Dışa daya na rak sekiz yıl yaşa ve adeta sava şangüç ler den biri nin uzan tı sı ol! Bunun üze ri ne “para gel sin, oto ri tegel sin” der sen, büyük bir gaf le tin için de sin ve ateş kes sağ la nır sağ -lan maz yir mi dört saat için de biti ri lir sin.

İşte bun lar şimdi Avrupa'ya tutun ma ya çalı şı yor lar. ABD'yedayan ma ya çalı şı yor lar. Hiç dün ya da gör müş müsü nüz ki, ABD'yedaya nan bir ulu sal kur tu luş hare ke ti ger çek leş sin ve zafe re ulaş sın?İşte biz bun lar la savaş tık. Aman sız geçen altın cı yılı mız da yız.

Daha önce savaş ide o lo jik ti. Hatır la rım, bun la rın Tür ki ye tem sil -ci si 1975'te “Sizin Kürdistan'da bu ide o lo jik (sınıf sal) temel de çıkı -şı nız en teh li ke li bir çıkış tır. Mark sizm-leni nizm le Kürdistan'a giril -mez, bu Kür dis tan için demok le sin kılı cı dır” diyor du. Ben 1975yılın da şunu belirt tim: Sınıf teme li olma yan, mark sizm-leni nizm denkay nak lan ma yan bir çıkış sonuç suz kal ma ya ve ezil me ye mah kum -dur. 1975'ten beri bunun la bu kadar şid det li bir müca de le yürü tü yo -ruz. Bizim sos yal-şove nizm le müca de le dedi ği miz ola yın daha daşid det li si özel lik le son zaman lar da bun la ra kar şı dır. Bize göre ikiside bir bi ri ni bes li yor. Onlar Türkiye'deki demok ra si yi, işte Özal'ınyürüt tü ğü demok ra si yi des tek le yin, diyor lar dı. Maa le sef Avrupa'da“Sol Bir lik” vb. olu şum la ra göre sözü mo na Özal demok ra si yi geliş -ti re cek, hem de komü nist par ti ye izin vere cek, onlar da gidipdemok ra si yi kura cak lar. Siya sal plan da somut ola rak Irak Komü nistPartisi'nin Güney Kürdistan'da için de yer aldı ğı grup la TKP'ninoluş tur du ğu “Sol Bir lik” aynı örgüt sel konum da bir le şi yor lar dı.Çünkü bura da yer alan la rın uzan tı la rı ora day dı. Ora da ki TKP'ninmüt te fi ki IKP'dir. Bun lar PKK'siz, silah lı sava şım sız ve Özal'laanlaş ma teme lin de, sözü mo na Irak Kürtleri'nin mese le si ni hal let mekiste di ler. “Gelin, işgal edin” dedi ler, bunu açık ça yaz dı lar. Diğer le ride işte “izin verin, biz de parti kura ca ğız” dedi ler. Tez buydu.

276

TC şunu dayat tı: PKK'yi tas fi ye etti ği niz oran da size ica zet var!Güney Kürdistan'dakilere “size izin var, ama PKK'yi kırar sa nız”diyor lar dı. Erzak vere cek ler. Biraz ser best hare ket le dolaş ma uğru -na, TKP'ye, “ Avrupa'ya gele bi lir si niz, ama anti- PKK'ci ola cak sı nız”diyor. Bun la ra basın yoluy la çağrı yapıl dı. Beş yıl bu kirli itti fakteme lin de bizim yeri mi ze gele cek ler. Biz bun la rı ile ri de daha fazlaaça ca ğız. Biz bunu arka dan han çer le me ola rak değer len dir dik, çokzara rı nı da gör dük. Sava şı mı mız bir de bu anla yış la ra karşı başa rı yaulaş mış tı. Bu önem li bir başa rı dır. Etki le ri ile ri de daha fazla orta yaçıka cak tır.

PKK,�emek�çi�le�re�daya�nan�modern�bir�ulu�sal�kur�tu�luş�hare�ke�ti�dir

Ger çek ten bunu neye daya na rak yap tık? Sınıf teme li mi zi olduk çanet leş tir me ye çalış tık. Yani belki bazı la rı eski den PKK için de dahafazla aşi ret etki le ri altın da hare ket edi yor lar dı. Feo dal ler ve ortakesim le rin etki le ri ile yaşa mak isti yor lar dı. Biz özel lik le sava şıgeliş tir dik çe, bun la rı aşma yan la rı sınır lan dır dık. Özel lik le 1986'daniti ba ren belki dik ka ti ni zi çek miş tir, PKK'de iç müca de le var deni li -yor du. Dedi ğim gibi feo dal-aris tok ra tik etki le ri, aile ve aşi ret etki le -ri ni aşma yan lar tas fi ye oldu. Bazı la rı gidip tes lim oldu, bazı la rıkaçtı, bazı la rı nı ezdik. Fakat sonuç ta sağ la nan şey önem li bir sınıf -sal teme lin otur tul ma sı dır. İde o lo jik ve poli tik net leş me kadar, hemTür ki ye solu na ve hem de ilkel mil li yet çi li ğe hakim olan siya saletki le ri zayıf lat ma doğ rul tu sun da emek çi sınıf teme li ne daya nı yo -ruz. Bugün biz tama men yok sul köy lü lü ğe daya nı yo ruz. Aydıngenç lik de akı yor. Bu anlam da diyo rum ki, sınıf teme li ger çek tenemek çi le re daya nan, hem siya sal, hem de maddi düzey de aşi ret çi-feo dal etki le ri yok etme yi amaç la yan, onla rı ülke den kaçırt ma ya veezme ye kadar yönel ten, demok ra tik yönü ağır basan bir sorun dur.Ve bunun sava şı mı için de yiz. Kürdistan'da Türk faşist ordu suolduk ça çık maz için de dir ve yürü ye mez bir duru ma gir miş tir. Aynışekil de demok ra tik soru nu da çözüm lü yo ruz. Her gün etki si daral -tıl ma yan bir alan kal ma mış tır. Gün gün, hatta an be an, eski feo dal

277

oto ri te nin, aşi ret oto ri te si nin dağıl ma sı, ikili ikti dar esp ri si teme lin -de de olsa halk oto ri te si nin ger çek leş me si söz konu su dur.

- Kürdistan'ın en modern, en ileri güç le ri ne dayan dı ğı nı zısöy lü yor su nuz.

- Evet, PKK'nin esas anla mı da budur. Bizim, yani PKK'nin baş -tan beri iddi a sı budur. Modern anlam da bir Kürt ulu sal kur tu luş çu -lu ğu nu yarat mak, daha 1970 'lerin döne min de tes pit etti ği miz enönem li husus lar dan biri si dir. Hatta Türkiye'dekinden biraz dahaileri olma lı dır. Kema list önder lik li ulu sal kur tu luş çu luk baş tan beribu eşraf ve ağa la ra daya nır. Anti-emper ya liz mi sınır lı dır, kapi ta listseçe ne ği esas almış tır. Buna karşı dik kat liy dik. Tür ki ye solu bunugör mek iste mi yor. Ama biz bu konu da çok bilinç liy dik. Ben baş tanberi bu feo dal aşırı çıkış la rı müt hiş bir engel ola rak görü yor dum.Dayan ma yı bırak, fır sat düşer se nasıl eze yim diye düşü nü rüm.Anti-emper ya list mese le sin de tar tı şı la cak bir yönü yok tur. Anla mı -yor lar sa kendi yok luk la rı na bak sın lar, eğer göre mi yor lar sa birazsağı solu yok la sın lar. Ger çek ler çok net tir. Modern bir ulu sal kur tu -luş çu luk ger çek leş miş tir. Bu artık teo rik-prog ra ma tik anlam dançıkıp bir sava şım ola yı na indir gen miş tir. Sade ce bir ulu sal kur tu luşsava şı değil, demok ra tik bir sava şım konu mu na da ulaş mış tır. Hemde her gün bir sürü aşi ret çi-feo dal yapı yı silip süpü re rek o nok ta yagel miş tir. Bu konu da örgüt, özel lik le çekir dek tama men net li ğeulaş mış tır. Bu çekir dek sava şı çiz gi den sap ma dan olduk ça götü re bi -le cek kadar dene yi me de sahip tir. Bunu özen le belir te bi li rim. Hemsayı sal ola rak belli bir yet kin li ğe ula şı yor, hem de nite lik sel ola rakyet kin le şi yor.

Özel lik le son zaman lar da bur ju va bası nı da bu olu şu mu çok iyianla ma ya çalı şı yor. Hatta bu ulus la ra ra sı basın için de böy le dir.Tür ki ye solu kendi gecik me li konu mu nu bir de bu sorun kar şı sın daçok açık ola rak orta ya koy mak duru mun da dır.

Benim bu konu da kısa ca söy le ye ce ğim son söz şu: 1970 'lerinbaşın da bir teo rik tar tış ma konu su olan ulu sal sorun, günü müz deçok ileri, sade ce ulu sal-demok ra tik kur tu luş da deme ye ce ğim, PKKönder li ği ve öncü lü ğün de ger çek ten sos ya list bir konu ma geti ril -miş tir. Bu konu da ki net leş me si olduk ça yoğun dur. Özel lik le son

278

bir kaç yılda sos ya list net li ği kesin lik le haki mi yet sağ la mış tır. Haki -mi yet der ken, başka hizip ler var dır demi yo rum. Pro le tar ya dışı etki -ler dedi ği miz aşi ret etki le ri, feo dal etki ler ve hatta kapi ta liz minetki si altın da kalma ora nın da, o etki le re karşı da, bur ju va etki le ri nekarşı da bir net leş me ye doğru gidil miş tir.

Tür ki ye solu nun bir li ği günü müz de bu kadar yakı cı iken, bütünbun lar çok anlam ifade eder. İşte o bah set ti ği niz nasıl dev rim ciörgüt olayı hali ne geli nir, mili tan özel lik le ri ile teo rik ve siya salbilin ci de ihmal etme den, kitle bağı nasıl geliş ti ri lir soru su na iyi bircevap veril mek te dir. Biz günü müz de özel lik le şura ya ağır lık ver -mek isti yo ruz, sanı rım sizin de ceva bı nı ara dı ğı nız yer dir: Tür ki yesolu şu anda ken di ni yeni den bir bir li ğe doğru götü rür ken, kendigün de mi ne yeni den bir lik sorum lu lu ğu nu koyar ken, PKK nasıl roloyna ma lı? PKK mev cut geliş me sin den (ki 1970'ler Türkiyesi'ndenetki len miş tir), bu kez 1990'lı yıl lar döne mi ne girer ken nele ri sun -mak isti yor? Tür ki ye hal kı na mesa jı nedir? Tür ki ye dev rim ci muha -le fe ti nin geli şi mi ne kat kı sı ne ola cak tır? Hem pra tik ola rak bu konuceva bı nı nasıl bula bi lir?

- Ama ondan önce bir sorum var.- Buy run.

İkili�ikti�dar�aşa�ma�sı�na�nasıl�gelin�di?

- Demin çiz di ği niz bu tab lo yu, ikili ikti dar da tem sil etti ği niziki ti da rın nite li ği ni, bugün ger çek leş ti ği ve hedef le di ği niz kada -rıy la ve bu ikti da rın öteki ikti dar dan far kı nı çizer se niz...

- Hangi ikti dar dan? Düzen le mi?- Düze nin ikti da rı, yani ora lar da bugü ne kadar ger çek leş miş

olan ikti dar la şimdi ger çek leş mek te olan ikti dar ara sın da kifark la rı çizer se niz, sanı rım bun lar dışa rı dan görül me yen geliş -me ler dir.

- Bu yeni bir olgu dur. Bunun için fazla açmak iste me dim. İkiliikti dar ola yı nı özel lik le bu yıl somut laş tır ma ya çalı şı yo ruz. Neden?Çünkü dene tim böl ge le ri geli şi yor. Hemen belir te yim; PKK'ningeli şi min de daha önce ki süreç ler den de bah se der sem, bu daha iyi

279

anla şı lır. Biz 1975 'lerde kaba tas lak bir ide o lo jik grup tuk. Daha çokteo riy le uğra şan ve bazı doğ ru la rı pro pa gan da eden bir grup tuk.1975 'lerin son la rı na doğru bunu kit le le re taşır dık. Bu da temel debazı görüş le rin pro pa gan da sı biçi min de oldu. Doğru görüş le ri mizşudur diyor duk ve bunu des tek le yen ler bir PKK taba nı olu yor du.Siya sal aji tas yon la bera ber, 1970 'lerin sonu na doğru sınır lı da olsabazı eylem le re yönel dik. Faşist le re, bazı feo dal güç le re ve bazıpolis le re karşı eylem geliş tir dik. Türkiye'nin de gün de min de olanve 1980'lere kadar ki eylem le ri aslın da biz de yap tık. Hem de gide -rek artan bir oran da.

Bili yor su nuz, sıkı yö ne tim ve daha son ra ki aske ri yöne tim temel -de bizim çıkı şı mı zı ezme yi esas alı yor du. Geçen ler de basın da oku -duk. 12 Eylül plan la nır ken, 1978'de bir top lan tı yapı lı yor; komu tan -lar o top lan tı da Hil van ve Siverek'teki geliş me le ri biz zat ince li yor -lar. Diyar ba kır top lan tı sı olu yor. Demek isti yo rum ki, her ne kadarTür ki ye solu nun bas tı rıl ma sı asıl erek olsa da, biz en çok ezil me yehedef ola bi le cek bir güç konu mun day dık. Bili yor su nuz biz 1978'departi kur duk, 1979'da kuru lu şu nu ilan ettik. Bir de kit le sel le şi yor -duk. Cunta buna bir cevap tı. Dola yı sıy la buna karşı biz yurt dışı naçıkı şı (bu bizim için çok önem li dir ve zama nın da aldı ğı mız bir ted -bir dir) ger çek leş tir dik. Özel lik le benim 1979'da çıkı şım söz konu -su dur. Çok yerin de bir çıkış olma say dı, söy le ye yim, iki üç ay için deDev-Yol veya Dev- Sol'dan daha fazla ezil me miz işten bile değil di.Çünkü çok daha dar dık ve tam kit le sel leş me miş tik. Fazla örgüt len -me de yoktu. Ger çek ten en acı ma sız bir örgüt süz lü ğü yaşı yor duk.İstek ve çaba vardı, fakat sonu ca git mek ten çok uzak tı. Dola yı sıy labu işi devam ettir me nin garan ti si ola rak Orta do ğu ala nı nı seç tik.

Ortadoğu'da 1980-81-82 yıl la rın da örgüt ola yı na ve gele ce ğe iliş -kin çözüm le me ler yap tık ve bir de pra tik eği tim ger çek leş tir dik.Bilir si niz, en önem li bir karar lı lı ğı mız da Avrupa'da mül te ci leş mekve özel lik le dağıl ma yı daha derin li ği ne yaşa mak değil, mut la kaülke ye yöne len bir akım ola bil mek ti. Bu bizim 1980 son ra sın da kien güçlü ve iddi a lı yak la şım la rı mız dan biri si dir. Bazı la rı ger çek tenAvrupa'yı tam da TKP pra ti ğin de görül dü ğü gibi bir daha çık ma ma -ca sı na bir dağıl ma, mül te ci leş me ve tas fi ye alanı ola rak değer len di -

280

rir ken, biz orada ne kadar güç varsa gide rek ülke ye aktar mak içinuğraş tık. Bura da belirt mek gere kir se, yüz ler ce si ni aktar dık. Busade ce niyet değil, aynı zaman da bir uygu la ma yı da ifade eder.

Daha son ra la rı ülke nin en dağ lık alan la rı na çıkı şı baş lat tık.1982'nin son la rın dan iti ba ren bir yıl dan fazla hazır lı ğı mız oldu.Ülke de ki her alanı işle mek için, bil di ği niz 15 Ağus tos Atı lı mıyapıl dı. Görü yor su nuz ki, bu yıl la rı, yeni bir ikti dar ola yın dan bah -set mek şura da kal sın, örgü tün grup ola rak teme li ni atmak biçi min deele aldık. 1980 son ra sın da imha yı önle mek ve bunu sağ la dık tansonra ülke ye yeni den yer le şe bil mek için, bun la rı kaba tas lak 1980 -'lerin orta la rı na doğru sağ la ma ya çalış tık. 1985'te bir kez daha çiz -gi yi tam oturt ma ma ve onun pra tik te ger çek leş me me si duru muorta ya çıktı. Bir yerde Türkiye'de yaşa nan 12 Mart gibi bir durumyaşan dı. Bazı arka daş la rı mız, “Kad ro la rı mız mah vol du, örgütkesin ti ye uğra dı, bir kez daha yurt dışı pra ti ği ni yaşa ya lım” diyor -lar dı. Böyle şey ler geliş ti, inanç sız lık aslın da bir yerde silah lı müca -de le ye ve çiz gi ye kar şı dır. Biz onun üze ri ne de çok yürü dük. 12Mart ve 12 Eylül'deki kesin ti li duru mu 1985'te yaşa ma tutu mu namüsa a de etme ye ce ğiz, dedik. Aynı tec rü be yi bir kez daha bura daayak lan dır dık. Bu kesin ti siz ve pra tik ten kop ma yan örgüt, ne paha -sı na olur sa olsun, dire ni şi sür dü ren örgüt tutu muy du.

Bil di ği niz gibi bu çaba sonuç verdi. 1986 faa li ye tin de bir topar -lan ma ve yeni den bir ham le yi hem de daha ileri bir düzey de baş lat -ma. Bu da 1987'de oldu. Bu tarih te rejim tüm güç le ri ni yine bizimüze ri mi ze yol la dı. Avrupa'daki tutuk lan ma, orada daya tı lan pro vo -kas yon, ardın dan bunun etki le ri bur ju va par ti le ri ne de yan sı mış tı.Aslın da zin dan dire niş le ri de bunun için di. “Terö rist tir ler” diyor lar -dı. Yine SHP bile zin dan dire ni şi ni terö rizm ola rak değer len di ri yor -du. Dağ lar da tama men sonuç almak duru mun day dı lar. 1988'i debizim için bir bitiş yılı ola rak değer len di ri yor lar dı. Fakat bu boşaçıka rıl dı. Bizim de buna kar şı lık sava şı biraz daha boyut lan dır magiri şi mi miz oldu. 1989'da bu temel de güçlü, aynı zaman da hemderin li ği ne ve hem de geniş li ği ne yayı la bil dik. Sonuç ta ülke de kalı -cı ola ca ğı mız, yani hare ke tin sökü le me ye ce ği ve geril la nın otu ra bi -le ce ği orta ya çıkın ca ne soru nu orta ya çıkı yor? İkili ikti dar soru nu

281

orta ya çıkı yor. Dola yı sıy la soru nu bu yıl biraz gün dem leş tir dik.

Kürdistan'da�yeni�insan,�yeni�yaşam

Biz, dev let ten daha fazla oto ri te mi zin oldu ğu alan lar da, halk kit -le le ri ne nasıl bir oto ri te götü re bi le ce ğiz? Bir savaş eko no mi si yaşa -nı yor. Sos yal yaşam tama men savaş koşul la rı na göre belir le ni yor.Eski oto ri te ler, yani dev let oto ri te si ve yerli oto ri te ler param par çaoldu. O zaman bizde orta ya çıkan sorun şudur: Halkı doğru yöne te -bil mek, halk ikti da rı ola bil mek, halk oto ri te si ola bil mek soru nu. Bukonu da bazı anla yış lar la müca de le ettik. Özel lik le kit le le re ağa va ridedi ği miz yak la şım lar la. Yani eski ağa gitti, ama yeri ne yeni ağayıPKK için de yaşa tan tutum lar orta ya çıktı. Bun la rın bazı la rı nı ceza -lan dır mak zorun da da kal dık. Bunu da hemen belir te yim. Şimdibiz de ki sava şı anla mak isti yor sa nız, örgüt için de ki durum la rı anla -mak isti yor sa nız, tama men anla mı budur.

Biz şunu çok açık ça söy le dik: Biz ağa la rın bu yüz yıl lık oto ri te si -ni yık mak ve yeri ne sizin gibi zır zop bazı la rı nın oto ri te si ni oturt -mak için bu sava şı yürüt me dik. Dev rim ci le rin kanı üze rin de yeniağa cık lar türet me ye ce ği mi zi ken di le ri ne belirt tik ve akıl lı olun,dedik. Bu konu da özel lik le sınıf etki le ri, yani büyü me ve yetiş metarzı, ağa lık koşul la rı, aşi ret önder li ği ve hatta aile reis li ği (bu bizdeçok yay gın dır) gibi etki ler altın da olan lar, Nuh der pey gam berdemez kabi lin de ken di le ri ni “Bir gün paşa gibi ola yım da canımçık sın” tutu mu için de tutu yor lar. İşte bura da sınıf sava şı şid det len -di. Bun lar par ti yi bu temel de sos ya list bir parti yeri ne, öncü lük tediğer sınıf ve kat man la rın da etki si nin yaşan dı ğı bir konum da tut -mak iste di ler; geri ye çek mek ve tutu cu kıl mak iste di ler. Bu anlam -da parti için de bir müca de le oldu. Müca de le öyle hizip ler biçi min dedeğil de tutum lar biçi min de ser gi le ni yor. Görev le rin üze ri ne git me -mek, görev le ri ne karşı lakayt kal mak, boşa çıkar mak, kesin lik leçaba har ca ma mak ve alt tan alta boz gun cu ve rahat sız edici tutum la -rı yay gın laş tır mak biçi min de orta ya çık mış tır. Anla şıl ma sı açı sın -dan söy lü yo rum. Yoksa şefi kim dir, vb. böyle bir çıkış bizde yok tur.Ama pro tes to cu luk biçi min de, ama işle re sahip lik etme mek anla -

282

mın da, rahat lık la başa rı la bi le cek görev le ri yeri ne getir me mek biçi -min de olmuş tur. Bun la rın üze ri ne gidil miş tir. Bun lar da sınıf dı şıetki ler dir, şahıs lar da onun tem sil ci le ri dir.

Parti için de taşı rıl dık ça, tabii net leş me içten dışa da yan sı yor. Buyan sı ma da doğru bir halk önder li ği orta ya çıkı yor. Halk ise kendiçıka rı na uygun bul du ğu bu önder lik le re daha fazla sarı lı yor. Dola yı -sıy la hal kın katı lı mı 1989'da biraz daha geliş ti. Biz içe ri de net leş -me yi sağ la dık ça, hal kın çıkar la rı na cevap vere cek örgüt sel çözüm -le me yi net leş tir dik çe, dışa doğru açı lım nasıl olu yor? Kit le sel leş -me... Kadro sos ya list leş ti ği oran da hare ket kit le sel le şe bi li yor. Bukonu da çok sıkı bir bağ lı lık var dır. Fakat ter si ne kadro orta sını fınve ağa lı ğın etki si ni taşı dı ğı oran da hal kın başı na bela olur. Bu çokönem li bir geliş me dir. Biz bu soru nu sade ce teo rik ola rak çözüm le -me dik, pra tik te de bunun başa rı lı çözüm le me si ni yap tık. Dola yı sıy -la günü mü ze doğru gelin di ğin de kit le nin müca de le ye katı lı mı hızkazan mış, eski oto ri te ler aşıl mış, yeri ne özel lik le bu yıl aydın lat ma -ya çalış tı ğı mız ikili ikti dar la rı kurma çaba la rı mız söz konu suolmuş tur.

- Bu ikili yaşam anla mı na mı geli yor? Bir gele nek sel yaşam,bir yeni yaşam tarzı anla mı na mı geli yor?

- Bu anla ma da gel mek le bir lik te, esas iti ba riy le dev let ve işbir -lik çi le ri nin oto ri te ve etki le riy le bizim etki miz yarı şı yor. Elbet tebizim etki miz altı na giren hal kın yaşa mı altüst olu yor. Yep ye nibiçim le re kavu şu yor. Örne ğin geç miş te ağzı nı bile aça ma yan birkadın, bugün elde silah sava şı yor. Dün ağa nın köle si olan köylü,bugün ağaya boyun eğdi ri yor. Bu muaz zam bir altüst oluş tur. Benbiz zat ülke de olma dı ğım için doğ ru dan bu etki le ri gör me dim.Gören ler her hal de daha somut bilir ler. Bu önem li bir sos yal olay dır.Yani sade ce bir milli uya nış değil, bir sos yal uya nış tır.

- Bir tür top lum sal dev rim.- Kesin. Öyle sanı yo rum ki, top lum sal yönü daha ağır basan bir

geliş me dir. Şu anda silah lı müca de le mi zin yay gın oldu ğu yer ler de,aşi ret bilin ci yeri ni kesin lik le siya sal ve gide rek sınıf sal bilin cebıra ka cak tır. Bir de o ağa lık değer le ri yerle bir ola cak tır. Aşi re ti nedaya na rak yaşa mak kesin lik le aşı la cak tır. Bu yakı cı ve aynı zaman -

283

da gün cel bir görev dir. Bu her gün geli şe rek ger çek le şen bir durum -dur. Kişi le re bağlı yaşa ma yeri ne, par ti ye bağlı yaşam esas alı na -cak tır. Bun lar önem li geliş me ler dir ve yeni dir. Yani yeni- modernyaşam der ken, yaşam sizde nasıl geli şe bi lir der ken, ana hat la rıy labun la rı belirt mek müm kün dür. Jan dar ma ve ağa oto ri te si nin silin -me si, bunun yeri ne hal kın kendi oto ri te odak cık la rı nı oluş tur ma sıçok önem li dir. Bunun için çok yay gın top lan tı lar yapı lı yor. Bütünköy lü le rin katıl dı ğı top lan tı lar ger çek le şi yor. O top lan tı lar belli birörgüt lü lü ğü geti ri yor. Hain ler ceza lan dı rı lı yor, ağa lar kaçı yor. Bun -la rın hepsi yeni geliş me ler dir. Tam kurum laş ma yeri ne, kurum laş -ma ihti ya cı nı orta ya çıka ran, artık kendi ken di mi zi yönet me li yiznok ta sı na geti ren bir geliş me nin baş lan gı cı dır.

Bunun için biraz pra ti ğe bak mak gere ke cek tir. Müca de le ninbiraz daha kendi dene tim ala nı nı geniş let me si ne bak mak gere ke -cek tir. Olduk ça yeni dir. Bu teo rik ola rak yak laş ma ya ve daha çokda pra tik te özel lik le doğru bir halk ikti da rı na nasıl gidi lir çaba la rı nabağ lı dır. Bu sorun ken di ni git tik çe daha fazla duyu ra cak tır. Dahaönce sade ce savaş la uğra şan mili tan, bun dan sonra hal kın bu şekil -de kendi özyö ne ti mi ni kur ma sı na ve kendi ken di ni yöne ten duru -mu na gel me si ne nasıl ula şı lır, eko no mi den siya se te kadar her konu -da nasıl yöne te bi lir soru la rıy la karşı kar şı ya ola cak tır. Aslın da bukonu lar üze rin de olduk ça yoğun la şı yo ruz. Bu alan da kad ro mu zusade ce geril la cı lık yapan bir kadro değil de, hal kın bütün sorun la rı -na çözüm geti re bi len, onun hukuk sal, yönet sel, sos yal ve kül tü relsorun la rı na da ağır lık veren bir yak la şım için de tut ma ya çalı şı yo -ruz.

- Aske ri bakış açı sı nı aşan bir kadro...- Evet. Salt aske ri bakış açısı olduk ça teh li ke li bir yak la şım dır.

Salt aske ri bakış açısı, aslın da bir çok olum suz lu ğun da nede ni olu -yor. Hal kın gücü nü bir tara fa bırak ma ya ve halkı sava şa kat ma ma yakadar götü rü yor. Yine ağa lık teh li ke si ni için de barın dı rı yor. Adamşef olun ca, komu tan olun ca ve göre vi ni git tik çe sade ce aske ri yönebağ la yın ca oto ri te kaza nı yor, halka daha sert buy ruk veri yor, altı nadaha sert buy ruk veri yor. Yine yaşa dı ğı yaban cı sınıf etki le ri yüzün -den de ağa lık dedi ği miz biçim le re olduk ça giri yor. Onu aşma nın bir

284

yolu da kit le sel leş mek tir. Yani kitle bağ la rı na önem veren, hal kınbütün sorun la rı na cevap ara yan bir kadro olma lı dır. Özel lik le günü -müz de bu görüş açı sıy la yay gın bir sava şım var dır. Yine yaban cısınıf etki le ri ni daya tı rım ve sonu na kadar götü rü rüm diyen olma sada, bunun alış kan lık la rı söz konu su dur. Alış kan lık la rı nı da pra tik leaşma ya çalı şı yo ruz.

- Önü müz de ki döne min önem li mese le le ri yani...- Şüp he siz. Önü müz de ki yakın dönem de ikili ikti dar olayı biraz

daha geli şe cek tir. - İkili ikti dar iki tür yaşam olmuş.- Evet. Yani dene tim den çık mış, ama ken di si ni yönet mek te de

zor la nan ve zayıf olan bir halk ger çe ği söz konu su dur artık. Şuörne ğe ben ze te bi li riz: Çok ağır bir taşın altın da bir türlü geliş meola na ğı bula ma mış bir bit ki nin, bu ağır lık tan sonra çok cılız vesara ra rak büyü me si dir. Ama tek rar yaşa ma ya ve kök bağ la ma yabaş la dı ğı an geliş me sağ lı yor. Bu dik kat li olun ma sı gere ken birdurum dur. İşte kat li am lar var, bili yor su nuz. O köy ler biraz da buduru mu yaşa yan köy ler dir. Kat le de rek sus tur ma ya çalı şı yor lar.Nazik bir saf ha dan geçi yo ruz. Yakın dönem de daha da geliş kin birhalk erki ne ulaş ma mız söz konu su dur. En önem li si bunu özel lik ledev le tin bağım lı lı ğı altın da ki o mahal li ikti da ra da taşı ra bi li riz.Gele cek seçim ler Kürdistan'da bur ju va par ti le ri nin iste di ği gibigeli şe mez. Anor mal bir kesin ti olmaz sa, Kürdistan'daki o düze ninaday la rı nı boşa çıkar mak imka nı art mış durum da dır. Biz artık onla -rın etki le ri ni Tür ki ye dev ri mi için kul la na ca ğız. Yani Kürdistan'dauya nan ve geli şen halk oto ri te si ni, Tür ki ye hal kı nın çıkar la rıy la,onun güç kazan ma sıy la irti bat lan dı ra ca ğız. Zaten gel di ği miz noktabura sı dır. Bunu nasıl yapa ca ğız?

Biz�en�büyük�bir�lik�hare�ke�ti�yiz

- Bir sorum daha var, örgüt mese le si ile ilgi li. Yani bu tekülke, tek parti mese le si ve gele nek sel der di miz. Şunu sor makisti yo rum: Tür ki ye solu nun önem li mese le le rin den biri budur.Türk solu hala “Milli esasa göre parti kurul maz, sınıf esa sı na

285

göre parti olur, sınıf esa sı na göre parti de bir ülke de bir taneolur” diyor. Kitap lar da buna ben zer şey ler var. Fakat bunakarşı bazı şey ler de var. Bir tek yönü algı lamk la bun lar orta yaçıkı yor. Şimdi bu konu da ne düşü nü yor su nuz? Yani orta da birolgu var, o da Kür dis tan İşçi Partisi'dir.

- Evet, aslın da bu konu da da çözüm var dır. Fakat sorun yine çoksoyut ele alı nı yor. Şu genel ceva bı ver dik: Örgüt halk için dir, örgütemek çi ler sını fı için dir, örgüt onu ikti dar yap mak için dir. Şunubelirt ti ler. Nasıl bir bağım sız lık ve bun dan ne kas te di yor su nuz? İşteayrı dev let mi, bir lik te dev let mi? Daha önce le ri ise bu ayrı örgütmü, bir lik te örgüt mü biçi min dey di. Şunu şöy le dik: Biz sını fı vehalkı güç len dir mek isti yo ruz. Şu anda PKK'nin birin ci göre vi esasiti ba riy le Kür dis tan hal kı nı güç sahi bi kıl mak tır. Siya sal, aske ri,gide rek eko no mik ve sos yal bir güç sahi bi yap mak tır. Bu gücü nünasıl kanıt lar? İçin de sert bir dik ta tör lük biçi min de mi, Tür ki ye ikti -da rı veya Tür ki ye hal kı nın ikti da rıy la mı? Bur ju va ikti da rı olsanasıl kul la nır? Ben, ken di miz buna cevap ver mek yeri ne, şimdihalkı güç len di re lim, ordu su nu geliş tir mek isti yor sak geliş ti re lim,dedim. Kür dis tan hal kı nın ken di ni iç ve dış düş man la rı na karşısavu nan bir ordu su olsun siya sal güç sahi bi yapa lım, cep he si olsun,öncü örgü tü olsun, onun temel yaşam sal çıkar la rın dan taviz ver me -yen cep he si olsun. Başka örgüt ler de buna gire bi lir. Eko no mik ola -rak da, sos yal yön den de etki si ni artı ra lım. Halk gün yü zü ne çık sın,siya sal ter ci hi ni yap sın, biz bun dan kork ma yız.

- Geliş me le ri sonra görü rüz.- Bir lik te de yapar. Eğer çıkar la rı iyi olur sa, karşı taraf çıkar bir -

li ğin de sami mi olur sa, neden bir lik olma sın? Her düzey de de kuru -la bi lir. Fakat sen “eski den oldu ğu gibi senin adını bile yasak la rım”der sen, işte bu bir lik değil, büyük ayrı lık tır. Şimdi bunun bizim solauygu lan ma sı na gele lim. Eğer baş tan halk la rın ger çek li ği ne bağ lı lıkteme lin de örgüt len me geliş ti ril sey di, benim örgüt kurma imka nımolmaz dı. Ne kadar ayrı lık çı olsam da fır sat bula maz dım. Çünkübilin cim buna yet mez di, ola na ğım hiç mi hiç yet mez di. Ama senorta yerde çuva la sığ ma ya cak mız rak gibi hata lar yapar san, çok zorda olsa kendi elin le bana bir fır sa tı veya göre vi dayat mış olur sun.

286

Ayrı örgüt, bir lik te örgüt... Şimdi sen bir lik te örgüt olma fır sa tı ver -me din ki, biz bir lik te örgüt kura lım. Bu çok açık tır. “PKK ayrı lık çıbir örgüt tür” diyor lar. Hayır, sorun o değil. Sorun, senin zama nın dagörev le ri ne doğru sahip çık ma dı ğın için, namus lu hare ket ede rekgücü müz ora nın da büyük bir çözüm süz lü ğe kar şı lık ver mek zorun -da kal dık. Doğ ru su da buydu. Bu ayrı bir örgüt de değil dir. PKKolayı, halk la rın daha büyük çıkar la rı teme lin de bir li ğe git mek tir.İşte dedim ya, bir kör dü ğüm var. Onu çöz mek, başa şa ğı giden duru -mu ayak la rı üze ri ne oturt mak ve kısa ca sı doğru olana üst düzey deula şa bil mek için vaz ge çil mez bir çıkış tır. O zaman onla ra öyle söy -lü yor dum.

Hala büyük bir bir lik çi yim. Biz en büyük bir lik hare ke ti yiz. Amanasıl? Halk la rın gücü nü esas aldık, halk la rın çıkar la rı nı esas aldık.Bu yerli işbir lik çi le ri mi zi tas fi ye ede lim, diyor duk. Müm kün se sizde bu uta nı la sı, Türkiye'yi ala bil di ği ne bağım lı laş tı ran, Türkiye'yiala bil di ği ne çar pık kapi ta liz me mah kum eden, bugün tekel ci lik tenve mali araç lar la halkı soy mak tan başka bir şeyle uğraş ma yan ikti -da rı geri le ten bir halk gücü nü orta ya çıka rın. Biz bir lik mese le si niiyi adım la rız. Doğ ru su buydu. Yani biz bu duru mu yarat tık da, bir -bi ri mi ze mi gir dik? Hayır. Bila kis bu duru ma gide bi len örgüt lerolsay dı, biz çık maz dık. Çok açık tır, ister Kürdistan'da, isterTürkiye'de olsun, kendi hal kı nın mese le le ri ni çöze bi len böyleörgüt ler olsa lar, bun lar her türlü bir li ği yara ta bi lir ler. Bu konu da birsıkın tı nın olma ma sı gere kir di.

Sıkın tı nın olma sı gere ken nokta nere si dir? Size söy le ye yim. Baş -tan beri söy le dim. İşte böyle sorun la ra “ara ba nın önüne atı süre rim”yak la şı mı nı gös te ren zih ni yet ler ve tutum lar var. Soru nu biraz böylekoy mak gere kir. Şimdi biz bu konu da belli bir çözüm gücü ola bil -dik. PKK ola yı nın Tür ki ye solu veya dev rim ci muha le fe ti üze rin de -ki rolü ve etki si ne olma lı dır? Buna cevap ver me ye çalı şı yo rum.Bunu belir tir ken, yine halk lar ger çe ği ne bağ lı yız. Bugün Kür dis tanhalkı açı sın dan PKK bir olay dır, bir olgu dur. Bu olgu nun iyi değer -len di ril me si gere kir. Düş man lık eden de iyi değer len dir me li, dost -luk eden de iyi değer len dir me li dir. Düş man ca sava şım yürü ten le desava şı kural la rı için de yürü te bil me li dir ler, diyo rum. Dost ça yak laş -

287

mak iste yen ler varsa, onlar da dost lu ğun gerek le ri ne olduk ça tutar lıyak la şım gös ter me li dir ler. Hele hele biz den sos ya list daya nış maiste ni yor sa, sos ya list örgüt ler arası iliş ki iste ni yor sa, bu böyle olma -lı dır. Belir te yim, yani bugün Sovyetler'de bile böyle değil mi? Yenicep he ler, yeni sos ya list örgüt ler kuru lu yor. Yugoslavya'da bugünböyle geli şi yor. Yani ger çek le şen sos ya lizm de tam çözüm bula ma -mış, ama yeni çözüm ler için, özel lik le halk la rın ger çek li ği ne veulu sal ger çek li ğe bağlı olan çözüm ler daya tı lı yor. Rusya'da (gere -kir se onu daha fazla aça rız), daha çok büyük Rus ulusu teme lin debiraz da geliş miş bir mer ke zi yet çi li ğe baş kal dı rı var dır. Ve daha1920 'lerde büyük Rus şove niz min den söz edi li yor du. Bugün baş -kal dı rı bir ger çek. Bura da suçlu olan ve sorum lu tutul ma sı gere kenbüyük ulus şove niz mi ne baş kal dı ran değil, ter si ne şove niz min taken di si dir, büyük ulus şove niz mi dir. Halk la rın özgür lük tale biyerin de bir talep tir. Ama işte kapi ta liz min etki si ne giri yor. Bun danbüyük şove nizm sorum lu tutul ma lı dır.

Karar�gücü�tek�örgü�te�indir�ge�nir�ve�halk�dev�re�ye�sokul�maz�sa,sos�ya�list�demok�ra�si�den�söz�edi�le�mez

- Bura da çok önem li bir şey daha var. Bu örgüt len me mese le -sin de Lenin'in 1915 ve 1917 'lerde yaz dı ğı çok önem li şey ler var.Mil li yet le rin örgüt len me sin de yaz dı ğı çok önem li şey ler var.Son ra dan bunda karar kıl mış, Rus büyük şove niz mi nin etki siy -le karar kıl mış veya sek si yon örgüt len me si ni aşan ayrı örgüt -len me ye yönel miş.

- Var tabii. Lenin bu konu da çözüm le yi ci dir, tıka yı cı değil dir,bağım sız örgüt le rin doğ ma sı na karşı değil dir. Ama onla rın doğruilke ler teme lin de doğru iliş ki sin den yana dır. Bu anlam da ayrı partiolmuş, tek parti olmuş, bu önem li değil dir. Sov yet ler Birliği'nde tekparti adı altın da dev gibi bir mer ke zi yet çi lik oluş tu rul du ve bugünsos ya liz min başı na büyük bela dır. Bugün kü durum dan tek partianla yı şı azami ölçü de sorum lu dur. Söy le ye yim, şimdi kopuş baş lı -yor. Büyük Rus ulu su nun etki si işte bu bürok ra tiz mi doğur du;

288

bürok ra tizm de en son bu yoz laş ma yı doğur du. Sonuç günü müz de kidurum dur, sonuç Gorbaçov'dur, glast nost tur. Bunu başta ele almaklazım dır.

Biz ulus la rın ayrı lı ğı ve ortak çıkar la rı görül me sin demi yo ruz,ter si ne. Büyük ulus adına, onun çıkar la rı nı temel alan bir parti,adeta bütün ulus lar adına karar veren ve en ince yaşam la rı na kadarhük me den bir organ: Bu çok teh li ke li dir. Teh li ke li oldu ğu da bugünçok iyi orta ya çıktı. Nefes ala maz bir duru ma getir miş. Sos ya lizmbu muydu? Bila kis, sos ya lizm bunun tam ter siy di. Şimdi bizim deTür ki ye somu tun da eleş tir di ği miz yön bura sı dır. Sen sos ya lizmadına benim kendi adımı söy le me mi bile yasak lar san, ulu sal soru -nun çözü mü nü dev rim son ra sı na atar san, bunu ancak üçka ğıt çı lık laifade ede bi lir sin. Bunu sos ya lizm le ifade ede mez sin. Koca man dev -rim pra ti ği nin başı na bu geldi. Öyle değil mi? Ya Türkiye'deki ilik -le ri ne kadar mil li yet çi li ğe gömül mek? Bu böy le dir, fazla açma nınanla mı yok tur. Aslın da bunu anla mak iste yen ler dürüst olur lar saçok rahat lık la anlar lar.

Bu temel de biz halk la rın ortak çıka rı için ayrı örgüt olmuş, bir -lik te kurul muş, hiç önem li gör mü yo ruz. Biz ayrı örgüt len me yeveya Kür dis tan adına bir örgüt len me ye git me ye mec bur kal dık.Dedim ya, bizim ter ci hi miz baş lan gıç ta bu işle ri ortak bir örgüt -len me için de değiş ti re bil mek ti. Ama o kadar inkar cı yak la şım yal -nız Türkiye'de bize daya tıl ma dı. İlkel mil li yet çi lik de buna daya -na rak Kuzey-Batı Kürdistan'ın bir pro pa gan da kolu oldu. Bizonlar la da şid det li savaş tık. Çoğu Kuzey-Batı Kürdistan'ı GüneyKürdistan'ın bir pro pa gan da kolu gibi örgüt le di. Bu çok teh li ke liy -di. Tür ki ye solu ise inkar etti, sos ya lizm son ra sı na bırak tı ve herikisi bir bi ri ni bes le di. Bunu çok teh li ke li gör düm. Bizim en büyükçıkı şı mız, bu iki geliş me ye ve olum suz lu ğa karşı özgün lü ğü orta -ya çıkar dı. Hal kın nefes alma sı na, kim li ği ne ve gücü ne kavuş ma -sı na yol aça bi le cek bir giri şi mi baş lat tık. Bu giri şim için de Tür ki -ye li bir yığın arka daş da yer aldı. Onlar müca de le le ri nin sonuç la -rı nın bir ço ğu nu bura ya aktar dı lar. Bu konu da enter nas yo na liz meolduk ça ağır lık ver dik. Şimdi bun lar görül mü yor. Tür ki ye soluçok dar ve fana tik bir biçim de tutul mak iste ni yor. “PKK şöyle

289

ayrı lık çı, biz şöyle enter nas yo na lis tiz” deni li yor. Yap ma yın,dedim. Senin enter nas yo na liz min de benim adım bile yok. Dedimya, Lenin'in siya se ti nin başı na bu gel dik ten sonra, sen yarın ikti -dar olur san, kesin lik le Evren-Özal eki bi ni arat ma ya cak sın. Yanibu konu lar da akıl lı sos ya list ler ola ca ğız.

- Sos ya list demor ka si tar tış ma sıy la da bağ lan tı lı dır.- Şüp he siz bağ lan tı lı dır. Sen karar gücü nü bir örgü tün için de yal -

nız bir örgü te indir ger sen, halkı dev re ye sok maz san, hangi sos ya listdemok ra si den bah se de bi lir sin? Bugün Sov yet dene yi min de görül -dü ğü gibi, tek parti nere dey se yığın la rın adını bile değiş ti re cek ti.Komü nist Parti 'nin en büyük eksik li ği bura sı dır. ÜçüncüEnternasyonal'deki en büyük husus bura sı dır. Yani eleş ti ri le cek se,Stalin'i bu konu da eleş ti rin diyo ruz. Tür ki ye solu nun da bu konu dagörü şü böy le dir. Yani mer ke zi leş tik çe halk tan uzak laş ma. Hayır,sos ya lizm hal kın dile kavuş ma sı dır, bilin ce kavuş ma sı dır, özgür cekonuş ma sı dır ve bu öyle yal nız ca dev rim döne mi için de değil dir.Her gün ve yal nız ca ken di si için değil, bütün dünya için var ola cak -tır. Sovyetler'de olan nedir? En çok sözcü, en çok oto ri te, en çokgüç kaza nan aslın da büyük Rus ola yı dır. Gide rek biraz Slav köken -li, biraz da Asya köken li, daha zayıf ben ze ri şey ler... Dün ya ya dabunu taşır mak isti yor lar ki, sonuç çık maz. Lenin bunu belirt miş tir,böyle bir şove nizm var dır. Kesin, bunu enter nas yo na lizm ola rakbelirt mi yo rum. Sovyetler'de ihmal edi len nedir? Bura sı dır. Nere -dey se tek bir kişi bütün dünya sos ya liz mi adına söz sahi bi oldu.

Bizim dene yi mi miz de söy le dim. Lenin üç dört kişi lik bir Avru pagru bu nu bile muha tap kabul edi yor, sonu na kadar sos ya liz mi tar tı şı -yor. Bizim ki ler, işte “bizim poli tik çıkar la rı mı za uygun değil dir”diye koca man ulu sal kur tu luş hare ket le ri ni feda edi yor lar. Bu dasos ya liz me yan lış yak la şım dan kay nak lan mak ta dır. Yani şimdimese le nin özü budur.

Bizim sos ya lizm anla yı şı mız, sos ya list demok ra si anla yı şı mızçok somut tur. Bunu da gör mek gere kir. Ve savaş yürü tü yo ruz.PKK'de ben bu kadar gücü oluş tur dum. Bu gücü bir kad ro mu zuneline ver di ğim de, sen bir ağa ola sın diye ver me dim, diyo rum. Bukonu da çok has sa sız ve olduk ça ilke li hare ket edi yo ruz. Senin göre -

290

vin eline aldı ğın yet ki yi halkı daha fazla örgüt le mek için kul lan -mak, halkı daha fazla söz sahi bi kıl mak, böy le ce ken di ni köprüyapa rak kit le yi öne çıkar mak tır. Türk solu soru nu bunun dışın da elealır sa olmaz. Sen yaban cı sınıf etki le ri ni, yarın ya bur ju va demok ra -si si ni, ya feo dal oto ri te yi ve des pot lu ğu daya tır sın. Biz bu konu dada örgüt için de olduk ça mesa fe alma ya çalı şı yo ruz. Ulu sal soru nagel di ğin de, Tür ki ye solu daha kaba sa ba, yani mız rak çuva la sığ mazcin sin den, en başa alın ma sı gere ken bir göre vi en sona alı yor. Ufakbir iki şey söy lü yor sun, enter nas yo na lizm böyle diyor lar. Bir dedaya tı yor lar. Şimdi buna gülü nür. Enter nas yo na lizm diye bunufazla dayat ma sın lar, konuş ma sın lar, ayıp ola cak.

Enter�nas�yo�na�lizm�halk�la�rın�dev�ri�mi�ni�mah�şe�re�erte�le�mek�değil�dir

- Konuş ma nın son bölü mün de çok önem li şey ler çıktı. Bensora cak tım. Bütün-parça iliş ki si ne değin di niz. Bu da önem li birsorun. İşte büyük şey uğru na küçük şeyin ihma li...

- Kesin lik le. Sov yet dene yi min de ihmal edil miş tir. Büyük parçaadı altın da, bugün Sovyetler'de geli şen olay nedir? Onun için bazıdeğer len dir me le ri miz de çok açık söy le dik. Şimdi sen elli yıl dırküçük halk la rın ulu sal kur tu lu şu na daya na rak geliş mek iste din,çıka rın elver di ğin ce yanın da yer aldın, çıka rın elver me di ğin de“Küçük parça ihmal edi le bi lir” dedin. Yine günü müz de Sov yet lerve oluş tur du ğun yapı nın hatı rı ve çıka rın için, bu sefer ABD ile çokiyi iliş ki le re gir din. Daha dün ABD'ye karşı müca de le en iyi siy di.Bunu sonu na kadar des tek le di. Çünkü o temel de büyü yor du ve buSovyetler'i den ge ye götü re bi li yor du. Şimdi ise çıka rın ABD ileuzlaş mak tır. Bu sefer küçük par ça la rı ve ulu sal kur tu luş müca de le -le ri nin hep si ni ihmal etmek tir. Hatta silah sız lan ma adına, barışadına bun la rı en temel çıkar la rın dan ve kur tu luş dava la rın dan vaz -ge çir me ye kadar gitti. Par ça nın bütü ne tabi olma sı, bütün sek si yon -la rın mer ke zi par ti ye alet olma sı; yal nız sek si yon la rın da değil,diğer ülke le rin komü nist par ti le ri nin de bir pro pa gan da kolu duru -mu na geti ril me si söz konu su dur. Yara tı lan da oydu. Üçün cü Enter -

291

nas yo nal par ti le ri Sovyetler'deki par ti nin pro pa gan da koluy du lar.Daha da kötü sü günü mü ze doğru da dış iliş ki le rin bir pro pa gan dakolu duru mun da lar.

- Büyük dev le tin pro pa gan da kolu.- Pro pa gan da cı sı ve söy le ye yim, ajanı duru mun da dır lar.- Kendi ülke si nin çıkar la rı na göre değil de, o ülke ye...- Ucube TKP olayı... Bu konu da TKP büyük sorum lu dur. Sov yet -

ler adına biri si memur ola rak da çalı şa bi lir. Buna karşı deği lim.Gider orada çalı şır, Avrupa'da çalı şır. Fakat bunun adını şöyle koya -lım: “Ben Sov yet le ri Birliği'nin bir memu ru yum.” Bu şeref li biriştir de ve suç la mı yo rum. Fakat sen Tür ki ye halkı adına, onun dev -ri mi adına, onun komü nist par ti si adına orta ya çıkar san, daha dünBrej nev ne dediy se keli me si keli me si ne onu uygu la ya cak sın. Yinebugün yeni bir şey orta ya çık tı ğın da, aynı şeyi keli me si keli mi si nesöy ler sen, bura da tutar sız lık var demek tir. Sen o zaman Türkiye'deöyle koşul la na cak sın. O zaman, arka daş, bunu da ilke li yap mangere kir, diye cek sin. Gor ba çov iste di veya iste me di diye değil de,ken din zorun lu bir dönüş ola rak değer len di re cek sin. Büyük birhata dan, sap ma dan veya iha net ten vaz ge çe cek sin. Bu sos ya lizm deyok tur, diye cek sin.

Söy le ye yim, biz Sovyetler'e düş man deği liz. Diğer le ri nin yap tı ğıgibi enter nas yo na list kılıf lı demi yo rum. Gorbaçov'un yap tık la rı nınbazı la rı nı olum lu, bazı la rı nı olum suz bulu yo rum. Tar tış ma konu subu değil dir. Bir defa dışa rı dan gel, top ra ğı na kök bağla, bununhaya ti ihti yaç la rı nı gör, buna cevap olma ya çalış! Fakat bu yok. Nevardı? Bizi büyük dev let tanı yın, gelin içi mi ze! Git ti ler de, ne oldu?Hiç bir şey çık ma dı. Dola yı sıy la Tür ki ye solu nun bir li ği ne de doku -nu yo ruz. Böyle bir bir lik geliş ti mi? Yok. TKP'nin o atı lım la rı ilebir lik mi doğdu, ayrı lık mı? Tama men ayrı lık geliş ti. Hala iliş ki le riola bi lir. Bun lar bu iliş ki le ri bize de dayat tı lar. Kırk dev let le iliş ki le -ri miz var. Nere ye götür düy sek, “ TKP'den mek tup getir di niz mi?”diye sor du lar. Alın, dedim, hepsi onla rın olsun, böyle iliş ki le ri deiste mi yo rum. TKP'nin mek tu bu na bağlı iliş ki ler de benim hiç tama -hım yok tur. Çünkü hepsi bir bi ri ne haber ver miş ler. Nere ye gider -sek, “Biz TKP'yi tanı yo ruz” diyor lar. Tanı yın, varı yoğu sizin olsun.

292

O TKP'yi şimdi onla ra hava le edi yo ruz.Biz neyi esas aldık? Biz hal kı mı zı esas aldık ve çok iyi başar dık

da. En sağ lık lı sı da buydu. Bugün iti bar çok yük sek tir. Sözü mo nadünün etki li olan Komü nist Partisi'nin bir tek ele ma nı bile halkiçin de bulu na maz durum da dır, dola şa maz durum da dır. Kırk tanedev let de bun la rı des tek li yor ve bizi de tec rit etmiş ler. Şimdi bumese le le re kısa ca böyle değin mek le yeti ne yim. İle ri de gere kir sedaha da aça rız.

Dedi ği miz gibi enter nas yo na lizm halk la rın kim li ği nin ört basedil me si, halk la rın dev ri mi nin ahi re te erte len me si, mah şe re erte len -me si değil dir. Enter nas yo na lizm, halk la rın çıkar bir li ği ni, hiç birgerek çe ileri sür me den, en anlam lı bir biçim de haya ta kavuş tur mak -tır. Küçük halk, büyük halk ayrı mı yok, küçük parti, büyük partiayrı mı da yok tur. Leni nizm de de bu böy le dir. Hiç kimse leni nizmdaha deği şik tir, deme sin. Diye ne sen sah te kar lık yapı yor sun, derim.Sos ya liz min bazı evren sel ger çek le ri ne bağlı kalın ma sı gere kir.Eşit lik ilke si, her çağa göre eşit lik ilke si dir. Ezen ulus-ezi len ulus,ezen sınıf-ezi len sınıf, ezen cins-ezi len cins adına bazı temel ilke le rivar dır. Parça-bütün adına bir zama nı dik ka te alır. Dik ka te almamdiye cek sin. Alır san ne olur? İşte, ABD ile uzlaş mak tan başka birçıkış yolu bula bi lir mi? Sov yet sos ya liz mi nin kade ri ne düşer sin.Dün ya nın prob lem le ri hal le dil miş olsun san mı yo rum. ABD ile Sov -yet ler dün ya yı nasıl hal le de cek ler? Hiç hal le de mez ler, onu söy le ye -yim. Ne savaş la rı önle ye bi lir ler, ne barı şı ger çek leş ti re bi lir ler, ne dekal kın ma yı sağ la ya bi lir ler. Yine dev rim gün dem de dir, yine sos ya -lizm gün de me gele cek tir. Tas fi ye edi le cek olan lar bu anla yı şa ısrar -la bağlı kala cak lar dır. Bu konu da bir tar tış ma var dır. Sovyetler'in debir tar tış ma bölü mü var dır, dün ya da da var dır. Bence sos ya lizmyara tı cı gücü nü kanıt la ya cak tır.

Sorun�la�rın�bas�tı�rıl�ma�sı�en�kötü�sü�dür

Başta da sor du ğu nuz soru ya şimdi cevap veri le bi lir. Biz bu tar tış -ma yı olum lu bulu yo ruz. Söy le ye yim, Gorbaçov'un çıkı şı gerek liy -di. Fakat bugün daha çok sağa ağır lık veri yor. ABD ile uzlaş ma ya,

293

ona karşı her düzey de olduk ça uslu ve ita at kar olma ya çalı şı yor. Bubir poli ti ka dır. Buna açık ça sağ-uzlaş ma cı bir poli ti ka adını koya -lım. Ama diğer yan dan Sov yet tari hi nin göz den geçi ril me si, iç poli -ti ka nın göz den geçi ril me si tama men gerek li olan husus lar dır.Demok ra si soru nu tama men gerek li dir. Çözüm bulu yor mu? Acabaken di si bu konu da engel midir? Bu onla rın soru nu. Fakat sorun la rınböyle vücut bul ma sı yerin de dir.

- Bir de yeni çıkış la ra da imkan tanı yor, geliş me oldu.- Tanı yor tabii, kesin kes. Yeni çıkış la rın doğa ca ğı na biz de ina nı -

yo ruz. En kötü sü sorun la rı bas tır mak tır. Yine en kötü sü “sorun la rı -mız yok pirûpakız, hiç güna hı mız yok, melek gibi yiz” demek tir.Bili yor su nuz, bu eski TKP'nin poli ti ka sıy dı. Biz, öyle değil dedik,had saf ha da sorun la rı var. Söy le di ği niz gibi değil dir, dedik. Sov yet -ler için biz bunu 1980 'lerde de düşü nü yor duk. Bizim o zaman ki tah -lil le ri miz var dır. Bugün o tah lil ler den faz la sı nı onlar söy lü yor lar.Ama neden o zaman söy le me di ler? Demek iste di ğim bura da dürüst -lük önem li dir, zama nın da sorun la rın bilin cin de olmak önem li dir,tak lit çi yak laş ma mak önem li dir. Bu bizim enter nas yo na list anla yı şı -mız dı. Gene le iliş kin, Tür ki ye somu tu na iliş kin böy le dir.

Yani bugün dedi ğim gibi, biz çok bayıl dı ğı mız için örgüt kur ma -dık. Çok haya ti sorun la ra çözüm bul mak için, bir lik soru nu naçözüm bul mak için, halk la rın doğru iliş ki düze ni ne çıkış bula bil -mek için, Tür ki ye hal kı nın da kur tu lu şu na, güç kazan ma sı na kat kı -da bulun mak ve onun la sağ lık lı bir bir li ğe git mek için örgüt kur duk.Bu çok açık. Bunu başka türlü yorum la mak anlam sız dır. Örgütsoru nu nu başka türlü orta ya koy mak anlam sız dır. Özel lik le bir liktar tış ma la rı na gidi yor su nuz. Eğer biz den görüş almak iste yen lervarsa, bu konu da görüş ler çok somut tur. Hiç sağa sola bük tü rü le me -ye cek kadar net ve doğru görüş ler var dır. (Bir lik iste yen ler) biziöyle bir ayrı lık kuv ve ti ve bir prob lem kay na ğı ola rak değil de,halk la rın demok ra si si ne, demok ra tik bir li ği ne ve yine örgüt ler ara -sın da ki sos ya list iliş ki le re ilk aşkı vere bi le cek bir konum da göre bil -me li dir ler. Bu konu da en ufa cık bir kuş ku la rı olma ma lı. Kuş ku la rıvarsa, nede ni ken di le rin den kay nak la nı yor. Biz kendi üze ri mi zedüşe ni yapı yo ruz. Halk lar ara sın da ki demok ra tik bir li ğe, par ti ler

294

ara sın da ki sos ya list bir lik le re nasıl kar şı lık veri lir? O konu da ken di -mi ze güve ni yo ruz. Sade ce Tür ki ye ile değil, bölge halk la rıy la daolduk ça ken di mi zi veya Kür dis tan ger çe ği ni bul mak isti yo ruz.

Hemen belir te lim, ulus la ra ra sı durum söz konu su oldu ğun da da,konu mu muz böyle eleş ti ri sel dir. Olup bit miş, reel sos ya lizm herşey dir, deme yin. Olduk ça eleş ti ri le cek yön le ri var. Ger çek le şen sos -ya liz min de katı bir inkar cı lı ğı na gidi le mez. Ger çek ten ona da bazıpoli tik zemin ler den ötürü değil, ilke sel konum dan ötürü böyle yak -la şı yo ruz. Yani biz baş tan da söy le dik. Bugün tec rit de olsak, yarınçok etki miz de olsa, tutu mu muz yine bu ola cak tır. Tabii ulus la ra ra sısorun la rın sos ya lizm açı sın dan ele alın ma sı ger çe ği var dır. Dog ma -tik deği liz. Anti-Sov yet çi olma dı ğı mız gibi, onu kabe ola rak görmeduru mun da da deği liz. Bun lar Çin için de, Arna vut luk için degeçer li dir. Orada mükem mel sos ya list lik, bil mem diğe rin de şukadar emper ya list lik türün den değer len dir me ler bence ucuz yak la -şım lar dır. Sınıf etki le ri var, Çin'de de var, orada bura da da var, dev -let olmuş par ti ler de de var, olma mış par ti ler de de var. Sos ya liz mibir ger çek le şen şeyle eşit le mek doğru değil dir.

Yine söy le ye yim, sos ya lizm bir öğre ti dir, insan lı ğın bütün ileriyönü ve tec rü be le ri ni özet le yen, ona gün ce li de katan ve bu anlam -da da emeğe en say gın yeri veren en iyi yön tem, en yüce yeri veren,mut la ka bir bilim ola rak değer len di ri le cek se, top lu mun dönü şü mü -nün en ileri bilim sel ifa de si anla mı na gelir. Bu da her zaman büyükbir tec rü be ye daya nır. Ama aynı zaman da geliş me le re de daya nır.Yeni lik, yeni orta ya çıkan geliş me le ri orta ya koy mak ta dır. Ama birde eski tec rü be var dır, ondan da vaz ge çe mez. Şimdi biz bu temel deyak laş tık ki, sanı rım en doğ ru su nu bula bi le ce ğiz. İlle kafa mı zı şumer ke ze tak mak, bu mer ke ze tak mak diye bir ihti yaç yok. Ben baş -tan beri bunun enter nas yo na lizm oldu ğu na inan mı yo rum.

- Bir dev le tin milli çıkar la rıy la sınır lı bir pers pek tif.- O olur, o anla ma götü rür. Ger çek ten sos ya liz min usta la rı da

böyle değil dir. Onla rın enter nas yo na liz mi, yani ulu sal üstün lü ğüde budur. Bir ulu sun çıkar la rı nı her tara fa dayat mı yor. Türkiye'dede sen hakim ulus ger çe ği ni daya tır san, elbet te bu enter nas yo na -list lik olmaz. Bunu aşa cak sı nız, bunu aşma gücü nü ve cesa re ti ni

295

gös te re cek si niz. Aşmaz sa nız dar ulus çu ola rak kalır sı nız. Bencekendi somu tu nuz da bu ilke nin uygu lan ma sı na büyük yer ver me nizgere kir. Halk lar ara sın da bir lik iste yen ler, önce lik le kendi somu -tun da da buna gere ken kar şı lı ğı ver me li dir ler ki inan dı rı cı olsun -lar. Bu anlam da Tür ki ye solu nun örgüt mese le si ne biraz değin mekisti yo rum.

Reji�min�temel�le�ri�ne�dokun�ma�yan�bur�ju�va�muha�le�fe�te�alet�olun�ma�ma�lı

Ger çek ten daha baş tan söy le dik ki, çok ciddi bir örgüt sel krizyaşa nı yor. Siz de belirt ti niz ki, 1973 'lerde Tür ki ye solun da bu çoktar tı şı lı yor du. Ve önce lik le çözüm bura da yaka lan mak iste ni yor du.Ama bir türlü olma dı. Kit le sel leş tik çe sis tem li lik ve siya sal bilinç -ten, örgüt ve kadro örgü tün den uzak laş ma söz konu su. Ama kadroörgü tü ola yım der ken kit le ler den uzak laş ma nın şüp he siz teo rikyönü de var. Ama en önem li si gün cel somut siya sal görev le re bağ -la na ma mak tır. Bu çok etki li bir yoldu. İşte biz milli hal ka yı yaka la -dık, dedik, demok ra tik hal ka yı yaka la dık, örgü tü buna otur ta rakgeli şe bil dik. Türkiye'nin o döne min de geli şen faşist teh li ke ye, yinemili ta riz me tavır alın ma sı önem liy di. Bugün de önem li dir. Gün celsomut duru mun dayat tı ğı siya sal görev bu anlam da dır. Bunu birdefa mut la ka gör me li si niz. Bu sade ce teo rik ve prog ra ma tik birgörev de değil dir. Günün acil göre vi; yani eylem olma lı amaç.Bugün solu bir li ğe götü rür ken, acil siya sal bir görev var dır. Dahada somut ifade eder sek, evet, ben teo rik ve prog ra ma tik çaba la ragir mek iste mi yo rum. Kıs men o netçe çözüm len miş tir. Günün acilsiya sal göre vi, eylem göre vi nedir? Örne ğin 12 Eylül faşiz mi, veyaEvren-Özal kliği diye lim, belli bir aşa ma dan sonra asıl kit le ler dentec rit edil miş li ğe doğru gidi yor. Her kes bun la rı eleş ti ri yor. Fakatbun lar ikti da rı hala bırak mış değil ler. Diğer yan dan Demi rel veSHP bir muha le fet gücü ola rak, aslın da bu reji min temel le ri ne hiçde dokun ma dan, yani 12 Eylül reji mi nin oluş tur du ğu kurum la rı kar -şı la rı na alma dan, uzla şı cı bir biçim de ken di le ri ni onla rın yeri negeçir mek, bunu uzla şı cı yol dan hal let mek isti yor lar. Bir defa bu

296

anla yı şa alet olma mak gere kir. Bu düzen için çözüm, refor mist tarz -da bir çözüm bile değil dir. Bil mem Özal'ın söy le di ği gibi, 12 EylülAnayasası'nın bazı mad de le ri nin kal dı rıl ma sı demok ra tik bir yak la -şım değil dir. Hele demok ra tik bir çözüm hiç değil dir. Biz yine ger -çe ği gör me li yiz.

Mev cut kapi ta liz min ve Tür ki ye kapi ta liz mi nin özel lik le ri ni defazla açma ya ca ğım. Cum hu ri ye tin bu döne mi de ger çek ten birçürü me döne mi dir. Tür ki ye kapi ta liz mi 1920 'lerde genç ti, çar pık daolsa biraz geliş me istik ra rın day dı. Kema list dik ta tör lük o zaman kikapi ta list geliş me ye eşlik edi yor du. Yani o zaman ki genç bur ju va zi -nin çıkı şı nın adıy dı. 1950 'lerden son ra ki DP-AP dene yi mi birazolgun la şan kapi ta liz min adeta o döne mi nin yöne ti mi dir. Kıs menistik rar la büyü yen bir kapi ta lizm dir. 1970'ler son ra sı kapi ta liz min debir 12 Mart krizi var. 12 Mart dar be si buna lı mı gide rek geli şen odöne me bir tep ki dir. Sol bir çıkış yap mak iste miş tir. Genç tir busavaş ta, çok genç tir, pro le tar ya ezil miş tir, fakat tama men orta dankal dı rı la ma mış tır. 1980'lere doğru Tür ki ye kapi ta liz mi tam bir çık -maz la karşı kar şı ya dır. Evet, sol ken di ni topar la ya ma mış tır, tekörgüt hali ne gele me miş tir veya dev rim ci bir akım ola ma mış tır. Amavar lı ğı nı sür dür me ye çalış mış tır. 12 Eylül çözü mü, tıka nan kapi ta -lizm le yeter siz ve zaaf lı solun, öyle çabuk ça pro vo kas yon lar la dabes le nen bir kamu o yu nun ürü nü dür. Çok kan dökü lü yor. Kit le lerolduk ça tedir gin ve hep bir kur ta rı cı gel sin, diyor. Kapi ta lizm de buişi tıka mış tır, her bakım dan eko no mi yi, poli ti ka yı ve par la men to yusür dü re mez durum da dır. Eski haliy le bile olsa, aslın da sol da çözümgücü değil dir. Hiç umut ver mi yor. Hem parti, hem de cephe anla -mın da bir lik kurul muş değil dir. Bir yan dan ipe sapa gel mez eylem -ler var, bil mem cina yet ler var. Diye lim ki bunu faşist ler daha çokyapı yor. Daha sonra kont rge ril la dev re ye gir miş tir. Bunu da birazönle ye me miş, alet olmak tan ken di ni kur ta ra ma mış tır. Dedi ğim gibikış kır tıl mış ortam da 12 Eylül ardı na kadar açık bir çözüm ola rakkamu o yun da bir taban bul muş tur. Buna karşı dire ne cek örgüt fazlayok. Bur ju va düzen par ti le ri de çok tan tes li mi yet bay ra ğı nı çek me -ye hazır lar. Ordu seçe ne ği tek seçe nek tir 1980 'lerin baş la rın da.Fakat kısa ca ifade edi lir se, bu seçe nek zora ve mili ta riz me daya lı

297

bir seçe nek tir. Yapa ca ğı şey şudur: Kapi ta liz min sorun la rı nı çöze -yim der ken, gelir den ge si ni, orta sınıf lar da dahil, ezi len sınıf laraley hi ne boz mak, ulus la ra ra sı tekel le rin çıkar la rı nı daha fazla Tür -ki ye orta mı na getir mek, özel lik le o mali poli ti ka lar la gelir den ge si -ni boz mak, ser ma ye biri ki mi ni biraz bu biçim de sağ la mak. Bununsiya si üst yapı sı nı da bili yor su nuz. Top lu mu, elbi se deme ye ce ğim,bir zırh giy di re rek nefes ala maz duru ma getir mek. Ana ya sa sı budur,par ti ler yasa sı budur.

Türkiye'de�asıl�güç�kay�na�ğı�Özel�Harp��Dairesi'dir

- Oto ri ter demok ra si.- Evet, oto ri ter demok ra si, oto ri ter aske ri demok ra si diye lim.

Türkiye'nin şu anda ki duru mu bu demok ra si nin sonuç la rı nı yaşı yor.Yal nız yürü ye me di ği orta ya çıkı yor. Kit le le rin bu elbi se altın da, buzırh altın da kal ma ya taham mü lü yok tur. Çünkü orta kesim ler dahil,gelir düzey le ri çok düş müş durum da dır. Yaşan maz bir eko no mik vesos yal geliş me, veya çürü me, düşme söz konu su dur. Çok açık tır,par la men to gös ter me lik tir, bir çözüm gücü değil dir. Prob lem le rikonu şup tar tış ma yeri, yani Özal'ın par la men to su, Demirel'in par la -men to su kadar değil dir. Asıl güç kay na ğı Özel Harp Dairesi'dir. Bugeliş miş tir, top lum da biraz daha açık ça yayıl mış tır. Bu teri tor yaldedik le ri şey uygu la nı yor aslın da. Adını koy ma dı lar, ama uygu la -ma sı tam dır. Bili yor su nuz, bu Kürdistan'da çok özel bir kuv vetduru mu na gel miş tir. Tam ikti dar kuv ve ti budur. Söy le ye yim, öyleşu parti, bu par la men to değil dir, tama men örgüt len di ri len bu ÖzelSavaş Dairesi'dir. “Ola ğa nüs tü idare”, “ola ğa nüs tü vali lik” “Ola ğa -nüs tü”'nün bir de ida re si kurul du, onu da anti paran tez belir te yim.İda re si eksik ti, onu da kur du lar. Kürdistan'da böyle geliş me lerolmuş tur. Ger çek ten eski den MHP'nin yap tık la rı, bugün kont rge ril -la ve koru cu lar vası ta sıy la kurum laş mış tır. Özel Harp Dai re si, ÖzelKolor du veya Özel Ordu ola rak bütün ordu ya yapıl mış tır. Par la -men to nun hükmü yok tur. Ola ğa nüs tü vali li ğin yet ki le ri geçer li dir.Büyük bir büt çe si var dır, büyük bir oto ri te si var dır. Yani huku ki

298

yön den de Tür ki ye ile ayrış ma sı bir savaş duru mu yaşan dı ğı içinkaçı nıl maz dır. Bu durum var dır.

- Dev let için de dev let...- Kesin, yani Kürdistan'a uyar lan mış bir dev let önem li,

Kürdistan'a uyar lan mış bir yöne tim, bir oto ri te önem li.- Bu anlam da sömür ge oldu ğu nu kabul edi yor.- Tabii, kabul edi yor. Bu, Kürdistan'ın ayrı bir ülke oldu ğu nun

iti ra fı dır. Bu kaçı nıl maz bir biçim de bası na olduk ça yan sı mış tır.Ken di le ri bunu iti raf etmi yor lar. O ayrı mese le. Eski den milli mese -le nasıl inkar edi li yor du? Şimdi de var diyor lar, ama adını koy mu -yor lar. Yarın onu da kabul eder ler. Kürt ismi mil yon lar ca defa geçi -yor. Yarın “onlar aslın da öyley di ler, biz adını koy ma dık” diye cek -ler. Sanı rım adı da konu lur, hiç merak etme yin. GAP Tele viz yo nudiyor lar, Kanal GAP, yarın Kanal Kür dis tan deni le cek. Ben şimdisize söy lü yo rum.

- Eski sömür ge ler den fark lı ola rak, eski sömür ge ler de genel -lik le okya nus lar oldu ğu için met ro pol ülke ye az yan sır dı,sömür ge ülke ler de ki bu kara yöne tim ler.

- Evet, renk farkı vardı, deniz farkı vardı. Ama bizim ki sin derenk ler karış mış, biraz da çok iç içe geç miş ler. Bu aslın da ger çe ğikarart mış tır, ger çe ği ört bas etmiş tir. Fakat diğer yan dan da ger çek -ten Tür ki ye koşul la rı na göre deği şik bir ida re dir, deği şik bir yöne -tim dir. Özel savaş la dev rim ci sava şın artık geliş me kay det ti ği biralan dır. Türkiye'de bir lik mese le le ri tar tı şı lır ken, özel lik le gününacil göre vi nedir soru nu tar tı şı lır ken, bu çok iyi görül mek duru mun -da dır. Kürdistan'da ger çek ten bir özel savaş yöne ti mi var dır. Aske -riy le, vali siy le, eko no mi siy le... Eko no mi bütü nüy le bu özel sava şagöre ayar la nı yor. Sos yal etkin lik ler, siya sal etkin lik ler özel savaş laçok bağ lan tı lı dır. Din, kül tür, aşi ret ida re si, bun la rın hemen hemenhepsi özel savaş la bağım lı kal dı lar.

Demek iste di ğim 60-70 yıl dır Türkiye'de inkar edi len Kür dis tanger çe ği, “Doğu nun hiç Batı dan farkı yok tur” slo ga nı bugün çoksomut tur. Gelir dağı lı mıy la, ida re siy le, aske ri ye siy le ve yaşa nansıcak sava şıy la çok somut tur. Fakat Türkiye'den kopuk değil dir,Türkiye'deki geliş me le re şid det le bağ lı dır. Bu anlam da şu bir kez

299

daha doğ ru la nı yor: Kürdistan'da geçer li olan bir özel rejim,Türkiye'de de demok ra si nin yok lu ğu anla mı na gelir. Biz eski denşunu söy lü yor duk: Geri Kür dis tan, Türkiye'de demok ra si nin olma -yı şı nın temel neden le rin den biri si dir. İler le yen bir Kür dis tan, geli -şen bir Kür dis tan, Türkiye'de geli şen halk demok ra si si nin birgüven ce si dir. Bu tez bugün biraz doğ ru la nı yor. Kür dis tan lı en geribir işbi rlik çi bugün Tür ki ye par la men to su nun en sağ kana dın da yeralı yor. Par la men to nun da ne kadar par la men to oldu ğu nu belirt mi -yo rum, ama yine en sağ da dır. Faşiz mi en çok davet eden ler yine bukesim ler dir. Kral dan daha çok kral cı dır lar; hem anti-Kürt tür ler, hemde anti-demok ra tik tir ler. Sonu na kadar da emper ya liz me bağ lı dır lar.Bun lar bugün daha iyi orta ya çık mış tır.

Acil�eylem�prog�ra�mı�teme�lin�de�bir�lik

Bunu şunun için belirt tim: Günün siya sal göre vi çok önem li dir.Bunun bir ucu Kürdistan'daki mev cut geliş me le ri doğru değer len -dir mek tir. Bunu kısa ca Tür ki ye kapi ta liz mi nin duru mu na biraz bağ -la mak iste dim. Bize göre bu kapi ta liz min duru mu ulus la ra ra sı tekel -le re olduk ça bağım lı, mali araç lar la yöne til me özel li ği ne sahiptir.Yani mali poli ti ka lar la tam bir çürü me yi yaşa yan, tama men emek çi -le rin aly hi ne olan, aslın da üret me yen, zorla hal kın elin den alan,hem dışa veren, hem de üste çeken bir konum da dır. Önce kıyı la rıver di ler, şimdi tari hi peş keş çeki yor lar. En son hatı rı sayı lır nekadar işlet me varsa onla rı da özel leş tir mek adı altın da aslın da satı -yor lar. Bun la rın hepsi hal kın aley hi ne dir. Bağım lı lık bu anlam daart mış tır. Özel lik le eko no mik alan da art mış tır. Türkiye'nin gün de -min de her zaman kin den daha fazla ulus la ra ra sı tekel le rin prog ra mı -na, onla rın iç yapı da ki ifa de si olan işte bu AT çözüm le ri ne, ABDçözüm le ri ne karşı çıkmak var dır. Bu, gün cel ola rak böyle yaşan mazhale geti ren, her gün işsiz lik ve açlı ğa kadar giden ve acil ola rakkarşı çıkıl ma sı gere ken bir durum arze di yor. Bu konu da ki görev,Evren-Özal kliği yeri ne Demi rel veya İnönü geç sin değil dir. Özel -lik le acil ola rak onla rın yürüt tü ğü muha le fe te kuy ruk çu luk etmekdoğru değil dir. Bir dev rim ci bir lik olu şa cak sa, buna karşı çık ması

300

önem li dir. Sanı rım TKP şunu geliş tir mek iste di: Sade ce düze ninsınır la rı için de bir muha le fet; bu da refor mizm dir, uzlaş ma dır, hemde en kötü sün den.

Gerek Evren-Özal reji mi, gerekse onun yeri ne ilham edil mekiste nen SHP kul la nıl ma ya çalı şı lır, ama göl ge si altı na giri le mez.İşte SHP için de büyü ye lim, o gel sin de o zaman hare ket li ola lımdemek doğru değil dir, yan lış tır ve çok teh li ke li dir. Kit le le rin muha -le fe ti geli şi yor, Kürdistan'daki sava şım geli şi yor. Biz Türkiye'de debir demok ra tik seçe nek bulur sak, Kürdistan'da ona en büyük des te -ği vere bi li riz. Yani Türkiye'de bir dev rim ci bir lik, dev rim ci-demok -rat hare ket söz konu su olur sa, Kür dis tan bugün o feo dal le rin gücün -den yüz kat daha fazla gücü vere bi lir. Bu anlam da bunu göz ö nü negetir mek gere kir. Türkiye'de hal kın muha le fet duru mu çok açık tır.Kapi ta liz min çürü müş lü ğü ne tepki, reji mi aşmak zorun lu luk tur.Büyük bir dev rim ci sol potan si yel var dır. Bu da olduk ça önem taşır.

Hemen söy le ye yim, belirt ti ği miz gibi 1960'lar son ra sı TİP'tenkopuş ileri bir kopuş tur. 1970 'lerdeki o çıkış olum lu dur. Daha son -ra ki tek keleş me geri bir adım dır. Yani sağ lık lı grup laş ma lar dandeğil dir. Çıkış sız lı ğın, doğru çözüm den yok sun lu ğun, çözüm bula -ma ma nın ver di ği, biraz da işte “benim de bir dük ka nım olsun”kabi lin de geliş me ler di. Hiç kimse, sol bu temel de biraz daha iler le -di, diye mez. Hayır, iler le me di, sol güç kay bet ti, kit le le rin gözün depres tij kay bet ti. 12 Eylül bu temel de rahat ola bil di. Dola yı sıy labütün bu grup lar ara sın da bir bir lik slo ga nı doğ ru dur. İçin de endoğ ru ya yakı nı olur, en güç lü sü olur, ama hep si ni hesa ba kata rakbir bir li ğe git mek doğ ru dur. Şüp he siz kemik leş me var dır, engelolan lar çıka cak tır. Ama yine de bir lik çi tutu mu dayat mak gere kir.

Bu konu da ille yel pa ze çizil mek iste nir se, söy le ye yim: EskiTKP'yi her şey den çok eleş ti ri yo rum. Onla rın devam edi ci le rin dentek şar tı mız ola cak tır. AT'nin veya Türkiye'de somut ifa de si olandüzen par ti le ri nin ica ze tiy le değil, onu aşan temel de bir konumtutu lur sa, onlar da ola bi lir. Günü müz de Sos ya list Parti'ye kadar,bun la rın adına ister parti, ister siya sal hare ket, ister cephe diye lim,böy le si ne geniş bir yel pa ze nin iliş ki le ri ni ayar la yan bir giri şimgere kir. Günü mü zün biri cik doğru tutu mu bu olma lı dır. Mese le yi

301

“teo rik açı dan sen ne söy lü yor sun?”, hatta “prog ra ma tik açı dan senne söy lü yor sun?” yak la şı mın dan ziya de, bun la rın hep si ni gün celyakı cı sorun lar etra fın da bir leş tir mek tar zın da ele almak gere kir.Bah set ti ği miz işte “zin dan lar boşal sın” slo ga nı dır, Kürdistan'dayürü tü len kirli sava şa, mili ta riz me karşı olmak tır. Faşiz min yeni dendaha beter MHP türü geliş me le ri de var, onu dik ka te alan acil biryak la şım dır. Her şey den önce paha lı lık var dır, işsiz lik var dır, başkabir yığın anti-demok ra tik uygu la ma lar var dır. Bun la rın hep si nekarşı çık ma yı esas alan bir acil eylem prog ra mı diye bi li riz. Yani biracil eylem prog ra mı gerek li dir. Bu eylem prog ra mı bir de hemensomut giri şim le re bağ lan ma lı dır. Bu prog ra mı haya ta geçi re cek birörgüt lü lü ğe ilk adım ola rak, bir giri şim grubu olma lı.

Bizim ki akıl kârı değil dir. Senin söy le di ğin doğ ru la rın yüzde70'ini ben de söy lü yo rum. Benim söy le dik le ri mi sen de söy lü yor -sun. O halde yüzde 70 bir lik çi olma lı yız, denil me li. Çünkü hep si ninsöy le di ği, özel lik le acil eylem prog ra mı etra fın da söy le di ği belli,ortak lık yüzde 90'dır. O zaman niçin bir lik kur mu yor su nuz, diye ce -ğiz. Bu temel de bir giri şim baş lat mak gere ki yor. Yara tı cı ve esnekolan, öyle dog ma la ra ve fana tiz me ken di ni fazla kap tır ma yan, Tür -ki ye hal kı nın dev rim ci görev le ri ne sahip çık ma yı ciddi bir karar veciddi bir çaba ola rak ken di le ri ne yedi ren le rin bu konu da ki giri şim -le ri şart tır. Bu giri şim baş la tıl ma lı, diyo rum. Yani şu iflah olmaz, buiflah olmaz türün den küfür leş me le re git me mek gere kir. Çok küfüredi le cek adam da olsa, o küfür son ra ya bırakıl ma lı. Bu işi eylem lehal le de lim. Biz kendi pra tiğ imi zi nasıl yap tık? Doğru pra ti ği dayat,bu ürkü tür. Bah set ti ği niz “şu şuna şöyle diyor, bu buna böyle diyor”yeri ne, bir lik çi tutum üze ri ne gidin. Bu daha olgun ola bi lir. Geçengün bir iki tane si bizim le bir araya gel dik le rin de, hemen eski yihatır la tan sen-ben şeyi ne gir mek iste di ler. Aman ha dedim, bunakar nı mız tok, yap ma ya lım bunu. Yani sen de onu yer le bir ede cekveri le re sahip sin, o da seni yer le bir ede cek veri le re sahip. Çünküpra ti ği bu kadar çok tur. Öyle değil mi?

- Her kes bir şey ler bulur.- Malum, tor ba la rı dolu, çok zen gin.- Olduk ça.

302

- Yani kimin ağzı nı açar san sal dı rır. Bu bir oyun dur, bu bir gaf -lert duru mu dur. Ama onu açma ya lım, diyo rum. Onu sen ken din tor -ba na koy, gün lük ola rak ye, ama bize yeni yiye cek ler gere ki yor.Yeni bir sofra kura lım, hepi mi zin işta hı nı açar. Bence bu tutu mudayat mak gere kir. Yeni lik biraz da bu demek tir. Özün de bir acileylem prog ra mın da hep si ni bir leş ti re cek yön ler faz la dır. Ajan lar veiflah olmaz lar dışın da, bence hepsi gele bi lir. Yani bir acil eylemprog ra mı nı hedef alan bir giri şim olur. Siz ona giri şim komi te siveya hazır lık komi te si deyin, ne ad verir se niz verin, bu bence par ti -yi aşan bir hedef olma lı dır. Bu grup la rın hep si ni ilk etap ta par ti leş -tir mek biraz zor dur. Parti-cephe esp ri si bana göre yine doğ ru dur.Yani ille 1970'ler gibi olsun demi yo ruz. O 1970'ler için öyley di.Fakat günü müz de onu da aşan, kitle boyu tu nu dik ka te alan, kadroboyu tu nu dik ka te alan, diğer grup la rın rea li te si ni dik ka te alan ve birde “Anlı-şanlı benim, siz büyük kar de şi ni zi din le yin” tav rı nı bencebir tara fa bıra kan, hep si ne bura da yer veren ve bu esnek li ği gös te re -bi len bir giri şim grubu olma lı dır.

- Açık lı ğı ve giz li li ği?- Açık olma ya özen gös te ril me li. Fakat her şeyin lega li te si ne

giri le me ye ce ği de çok açık. Ancak ortam açık hare ket etme yeuygun dur, bu durum da deve ku şu gibi başı nı kuma sokup kimse bizigör mü yor hava sın dan kur tul ma lı yız. Mev cut durum bir istik rar sız -lık döne mi dir, her an yeni ezil me ler ola bi lir. Ona karşı da ille ga li te -yi ihmal etme yin. Yani kanal lar var dır, dışa doğru, yeral tı na doğru,dağa doğru kanal lar var dır. Onla rı hesa ba katan, ama açık olmak tanda vaz geç me yen bir yak la şım. Bu konu da açık parti deni li yor. Açıkparti olma ya, baya ğı düze nin lega li te si ni kul la nan bir parti olma ya,bir parti-cephe olma ya cesa ret edil me li dir. Bu önem li. Yani bu giri -şim ikti dar olma ya cesa ret etme li. En azın dan bir ANAP, SHP veDYP kadar, legal düzey de oldu ğu ölçü de, gerek ti ğin de ken di si ni ensert müca de le yön tem le ri ne de hazır tuta bi len bir giri şi me açıkolun ma lı dır. Bili yor su nuz, bazı la rı lega li te adına her şeyi açık çayapı yor lar. Bu sakın ca lı dır, sen ipini ken din hazır lı yor sun. Bazı la rıda “hiç koşul la rı yok tur, lega li te hiç kul la nı la maz” diyor lar. Kös te -bek gibi yeral tın da yaşa mak ve ken di ni gün yü zü nü hiç gör me me ye

303

mah kum etmek de fazla doğru değil dir. Bugün PKK'nin göv de si ninbüyük kesi mi aslın da legal dir. Her kes bili yor ki, PKK'nin mil yon -lar ca taraf ta rı var. Ama kimse yak la şa maz, çünkü ağa eski si gibiyak la şa maz. Çünkü gücü müz ağır dır. Dev let yak la şa maz, çünkü bizde vuru yo ruz. Çok vurur sa halk ayak la nır, yanı mı za gelir. Yani bizde bir den ge yi tut tur mu şuz. Tür ki ye için de bu biraz böyle ola cak.

Örgüt bir yan dan lega li te yi kul la nır ken, diğer yan dan da kökü nüsağ lam zemin le re bas tır ma yı biraz bile cek tir. Yal nız barış çıl yön -tem le ri değil, en sert önlem le ri de gerek ti ğin de gün de min de tuta -cak tır. Şimdi bu yak la şım yürür. Bence bu yak la şı mı özen le açmakgere kir. Bu eski nin de bir göre viy di, ama başa rı la ma yan bir göre -viy di. Bu göre vin yeri ne getiril me si şart tır. Bence taban da ana eği -lim budur. Ken di niz de büyük bir bir lik ara yı şı var dır, diyor su nuz.Dedi ği niz gibi, sos ya list taban da önce örgüt le nin, sonra gelin,diyor. Bu hal kın ve özel lik le işçi sını fı nın da tale bi dir. Aslın da diğergrup la rın taba nı nın duru mu da büyük oran da böy le dir. Yani örgüt -ler de bağım sız laş ma var dır. Bütün bun lar böyle bir örgüt len me ninobjek tif şart la rı nın olgun oldu ğu nu gös te rir. Sıra giri şim gru bu nunusta lı ğı na, esnek li ği ne, atak lı ğı na ve yara tı cı gücü ne geli yor. Onuniçin de bu grup teo ri ye boğul ma sın. Bence ilke ayrı lı ğı dır biçi min demese le le re kafa yı da bulaş tır ma sın. Türkiye'nin prob le mi, Tür ki yesolu nun prob le mi, acil bir eylem prog ra mı etra fın da bir lik çi tutum -la rı öne almak tır. Ayrı lık nok ta la rı nı olduk ça tali plana atmak, sonabırak mak tır. Bunun için bir de yayın orga nı na ihti yaç var dır. Bugiri şi min bir de söz cü lü ğü olma lıdır. Giri şim grubu ken di ni haya tageçi rir ken, yayın orga nıy la haya ta geçir me li dir.

Bilir si niz, günü müz dün ya sın da bu kadar kap sam lı bir giri şimyayın orga nı na kavuş ma yın ca, fazla anlam lı yürü tü le mez. Onuniçin yayın orga nı çok görü şe açık olma lı, legal ola bil me li. Görüşayrı lık la rı oldu diye, her han gi bir şeye asla kapıl ma mak gere kir.Bila kis teş vik etme li yiz. Grup lar bura da ken di le ri ni bir kez dahaorta ya koy sun lar. Ama yeni yi biz daya ta lım. Özel lik le sorum lu dev -rim ci lik yap ma sı nı bilen ler, olduk ça yeni görüş le ri ni orta ya koya -cak lar dır. Böyle yeni görüş ler de az değil dir sanı rım. Bazı arka daş -la rın olduk ça yeni len me le rin den bah se di yo r su nuz. Onlar görüş le ri -

304

ni koy sun lar, doğ ru lar gale be çala cak tır. İde o lo jik ve siya sal bir likde üst düzey de bir kez daha geli şe bi le cek tir. Bunun için panel ler,semi ner ler, kon fe rans lar, hatta kurul tay lar yarar lı dır. Köy lü ler için,işçi ler için, aydın lar için, öğren ci ler için... Eko no mik kap sam lı olur,demok ra tik kap sam lı olur, sos yal kap sam lı olur, kadın la ra yöne likolur, genç li ğe yöne lik olur, esna fa yöne lik olur, bazı teo rik sorun la -ra yöne lik ola bi lir. Hep si ne yöne lik top lan tı lar geliş ti ri le bi lir.Türkiye'de bunun koşul la rı son dere ce faz la dır. Bu konu da giri şim -ler örgüt len sin ve dev re ye sokul sun. Sanı rım mali prob lem ler defazla yok tur.

Bu işler için başka neye ihti yaç var dır? Kadro ihti ya cı yok tur,maddi ihti yaç da yok tur. Geri ye kalan anlam lı bir giri şi mi baş la ta -bil mek tir. Bu anlam da erte le me ci lik doğru değil dir. Erte leme ger -çek ten eski nin bir has ta lı ğı olur ve de her geçen gün aley hi mi ze dir.

PKK,�bütün�maddi�ve�mane�vi�gücüy�leTür�ki�ye�dev�rim�ci�hare�ke�ti�nin�yanın�da�ola�cak�tır

Biz bu konu da rolü mü zü nasıl oyna mak isti yo ruz? Bah set ti ğimbu tutu mu baş tan beri gör mek ve des tek le mek isti yo ruz. PKK bututu mun için de nasıl yer ala cak tır? Des tek le me biçi min de yer ala -cak tır. Bizim buna katı la cak çok sayı da taraf ta rı mız var dır, kad ro la -rı mız da ola bi lir. Ama bunu yapar ken bili riz ki, biz sade ceTürkiye'deki dev rim ci bir li ği, demok ra tik sava şı mı geliş ti ri yo ruz.Yoksa ken di mi zi özgül örgüt yeri ne koyup, PKK en iyi örgüttür vebura da sözü nü etti re cek örgüt tür, demi yo ruz. PKK sade ce bu temel -de doğ ru la ra güç ver mek isti yor. İşte bir lik dedi niz ya, örgüt le rindaya nış ma sı diyor su nuz ya, sos ya list örgüt le rin daya nış ma sı nasılolu yor sa geliş sin, sonu na kadar katı la lım. Hatta tak tik bir li ği nekadar gide lim. Fakat şunu da hemen ekle ye lim ki, sorun lar fark lıoldu ğu ve konum lar fark lı oldu ğu için, örgüt len me farkı süre cek.Ulus la rın fark lı lı ğı var, hele bir hal kın önün de ki aşa ma la rın fark lı lı -ğı var. Bu konu da biraz ger çek çi ola lım ve bunu da olum suz gör me -ye lim, olduk ça olum lu göre lim. Bu temel de des te ği mi zi sonu nakadar sür dü rü rüz. Bu ger çek ler teme lin de eylem le re de katı lı rız,

305

görev de alı rız.Yapa ca ğı mız diğer bir iş, bizim dev rim ci bir lik çaba la rı mız

vardı, onun da bu geliş me ler de etkin bir yeri nin olma sı nı iste riz.Katı lır lar, çoğu Tür ki ye li grup lar dı. Bence bun la rı anlam lı birbiçim de gün dem leş tir mek gere ki yor. Bu anlam da sizin giri şi mi nizolmuş tu; sanı rım yarar lı olmuş tur. Şunu da belir te yim, bu bizim deuzun süre den beri ara yı şın da oldu ğu muz bir geliş me dir. Eğer dahahız lan dır mak isti yor sa nız, biz sade ce katkı suna bi li riz. Yine belir ti -yo rum, bazı ini si ya tif sahi bi dost la rı mız ve yol daş la rı mız, bu konu -da anlam lı bir biçim de süre ce gere ken kar şı lı ğı ver sin ler. Çünkügün ler ger çek ten somut çözüm isti yor.

Türkiye'nin siya si geliş me le ri çok nazik bir dönem den geçi yor.Önü müz de ki bir yıl çok önem li dir. 1990 çok önem li dir. 1990 yılıege men le rin kendi için de ki istik rar sız lı ğı nın en çok geli şe ce ği biryıl ola cak tır, hal kın hoş nut suz lu ğu nun en çok geli şe ce ği bir yıl ola -caktır. Dola yı sıy la dev rim ci le rin hazır lık lı olma la rı nı en çok iste yenbir yıl ola cak tır. O halde durum lar çok acil dir. Halkı örgüt süz bırak -ma mak gere kir. Parti-cephe esp ri siy le Latin Amerika'daki bazıörnek ler den de esin le ne rek veya bun la rın dene yim le ri ni göz ö nü negeti re rek ve Türkiye'nin yakın geç mi şi nin tec rü be le ri ni de göz ö -nün de bulun du ra rak, geniş yel pa ze li bir dev rim ci sol (buna genel dehalk muha le fe ti diye lim) olu şu ma hızla gidil me li dir. Ben bu temel -de çaba har ca yan bütün çev re le re ve seç kin kişi le re ger çek ten başa -rı lar dili yo rum. Onla rın bu tutum la rı nın yanın da ola ca ğı mı bir kezdaha belir ti yo rum. PKK büyük kitle gücüy le, maddi ve mane vibütün gücüy le bunların yanın da ola cak tır. Bizi en ufa cık bir çık maz,bir sorun kay na ğı ola rak gör me sin ler.

Sık sık görüş me imka nı mız olma dı ğı için özen le belir ti yo rum.Bizi bu temel de arka nı za ala rak ve size güç sunan bir konum dagöre rek, kendi görev le ri ni zin üze ri ne gide bil me li si niz. Eğer geliş -ti ri le cek tar tış ma lar varsa ve biz söz konu su edi le cek sek, konu mu -mu zun tamıtamı na böyle olma sı na özen gös te ril me si ni belir ti yo -rum. Ben bu çaba lar da ancak yük sek başa rı lar dile ği mi belir te bi li -rim. Başka görev ler de varsa söy le yin, maddi güç olur, mane vigüç olur, gös te ri riz. Geril la cı olmak iste yen mi var, silah da veri -

306

riz, eği tim iste yen mi var, eği tim de veri riz, para mı gere ki yor, eli -miz den gelir se onu da veri riz. Biz başka ne yapa bi li riz? Diren memi iste ni yor? Gele lim İstanbul'a, bir gru bu muz la dire ne lim. Bizbun la rı kar şı lık sız yapa rız. En ter nas yo na lizm den başka ne anla şı -la bi lir, bil mi yo rum.

- Benim sora ca ğım soru la rın hep si ne cevap veril di. Son birsorum daha var.

- Buy run, sorun.

Türkiye'de�dev�rim�sel�bir�geliş�me�nin�orta�mı�var�dır

- Demin İlkay sor muş tu. Biraz kapa lı geçti. Şimdi sömür geülke ler uzak olduk la rı zaman, kara odak tan uzak kalı yor lar.Ceza yir kur tu luş sava şın da Fransa'nın başı na geldi. Ceza yir,Fransa'ya yakın oldu ğu için, orada ki kara odak Fransa'da dadarbe yap ma ya kalk tı. Türkiye'de çok daha fazla iç içe. Böylebir ihti mal var mı?

- Yani?- Yani bir oda ğın darbe ihti ma li var mı?- Yeni den mi?- Yeni den, yeni bir darbe ihti ma li var mı? Yani bunu şeyle

bağ lan tı lı soru yo rum; biraz da Kürdistan'daki geliş me ler birkara oda ğın oluş ma sı nı hız lan dı rı yor mu?

- Şunu söy le ye bi li rim: Sivil reji min veya mev cut par la men to nunçok zayıf oldu ğu nu bili yo ruz. Özel lik le Kürdistan'da geli şen özelsavaş yöne ti mi dir. En önem li si de bu özel yöne tim gide rek büyükdiz gin le ri eline alı yor. Genel kur may da diz gin le ri ele alı yor. Mese laÖzal'ın çev re si ni bili yor su nuz. Baş da nış ma nı Kemal Yamak, enteh li ke li özel savaş komut anı dır. 12 Eylül faşiz mi ni en gad dar cayürü ten budur. Ben zer kişi ler de oraya gir di ler; gene ral le rin hepsiöyle bir yöne ti min içine gir di ler. Bu çok önem li. Bu ne demek tir?Bir defa böyle bir şey var. Hazır lık la rı müm kün dür, örgüt le ni yor lar.Zaman la ma nasıl ola bi lir? Bun lar darbe yap ma ya karar vere bi lir lermi soru su na cevap ara nır sa, şimdi Özal olayı bence reji min içe ri sin -

307

de en teh li ke li bir konum duru mu na gel miş tir. Bu cum hur baş ka nıolsa daha kötü bir duru ma yol aça cak tır. Onlar için, Özal'ın cum -hur baş ka nı olma sı, dar be nin geliş me sin de bir durak ola bi lir. Özal'ınyapı sı da buna uygun dur. Çev re si ni dar be ci ler le dol dur muş. Bu oLatin Amerika'daki, örne ğin Şili'deki gene ral le rin darbe yapmakonu mu na ben zer sta tü le rin yara tıl ma sı nı andı rı yor. Özal biraz dabu duru mu yaşa ma ya mec bur dur.

Eğer geliş me ler böyle olur sa, darbe teh li ke si nin biraz daha geliş -me sin de bir adım sağ la nır. İster düzen içi, ister düzen dışı muha le -fet olsun, bu duru mu zor la ya cak tır. Bili yor su nuz, daha şim di dençok zor lu yor. İnönü, ikili bir ikti dar dan bah se di yor, dev let iki le şi yordiyor. Bunun anla mı var dır. Çünkü SHP kesin lik le ya biter ya dadiren me konu mu na gel mek duru mun da dır. Demi rel bunu kar şı sın dasilip süpü rür. Demi rel bu ikti dar la uzlaş mak iste mi yor, en azın danşim di lik daha çok çatış ma yı ter cih edi yor. Bu düzen içi bir durum.Bir de düzen dışı hal kın muaz zam bir muha le fe ti geli şi yor. Bumuha le fet kesin lik le daha da geli şe cek ve daha da örgüt le şe cek tir.Dedi ğim gibi bu da mev cut par la men toy la ve de Özal'ın cum hur -baş kan lı ğıy la işin götü rü le me ye ce ği ni gös te ri yor. Bu yönlü geliş -me ler de darbe ola sı lı ğı nı akla geti ri yor. Fakat dar be nin ken di siikti dar da dır, yeni 12 Eylül dar be si ikti dar da dır. Yeni si ne ihti yaç varmı? Bütün o komu tan la rı nı idare için de tutu yor.

Bana sorar sa nız, yeni bir darbe ihti ya cın dan ziya de, orta ya çıkanyeni durum bu dar be ci le ri daha fazla sıkış tı ra cak, daha fazla tec ritede cek. Daha şim di den ordu için de ayrı lık lar geli şi yor. Üruğ-Özalçeliş ki si ni bili yor su nuz. Üruğ-Özal ola yın da Kürdistan'daki başa rı -sız lık lar ken di ni açığa vurdu. Diğer yan dan düzen içi çeliş ki deken di ni açığa vuru yor. Yeni bir darbe yeri ne, o eski dar be ci le rinken di le ri ni biraz biçim deği şik li ği ne uğrat ma la rı müm kün ola bi lirmi? Örne ğin par la men to yu kal dır dık, deme le ri reji min bün ye sin defazla bir deği şik lik yarat ma ya cak. Özal'ı attık, deme leri de fazla birdeği şik lik ifade etme ye cek. Bu anlam da tam bir çık maz dan bah set -mek gere ki yor. Düzen biraz tüken miş tir. Yeni seçe nek ler oluş tu ra bi -lir. Güney Amerika'da gene ral le rin sık sık yer değiş tir me si var ya,biz buna dar be den ziya de gene ral le rin yer değiş tir me si diye bi li riz.

308

Onlar çeşit li müda ha le ler yapar lar, gün lük ola rak müda ha le yürü tü -yor lar. Böyle bir dar be yi hatır la tan durum Özal kli ği ni götü rür. Çokkarşı oldu ğu için değil, Özal deşif re olmuş tur, halk ken di sin den nef -ret edi yor. Eski den Van Thieu gibi şey ler vardı ya, gelip bun la rısüla le si ve hane da nıy la bir lik te atar, yeni le ri gelir. Demirel'i gelir.İnönü'yü de kul lan mak iste ye bi lir. Hem çatış ma hem de böyleanlaş ma lar ola bi lir. Tür ki ye biraz o süreç te dir.

Onun için bence çok köklü ve yep ye ni dar be ler, sol dar be lerfalan düşü nü le mez. Ama ordu da çeliş ki ler arta cak, muha lif unsur lararta cak, o belli. Bunu esas alan bir geliş me olur, demi yo rum. YaniTürkiye'nin o darbe dedi ği ne ben ze yen şey ler her an geli şe bi lir,elkoy ma lar geli şe bi lir. Asıl süreç bence biraz Türkiye'deki duru mabağ lı dır. Hal kın seçe ne ği ni orta ya çıka ra bi le cek ler mi? Bun dansonra biraz o belir le yi ci ola cak tır. Düzen içi par ti ler den de süre cideğişt ire cek şey ler fazla bek le ne mez. Hal kın seçe ne ği dev re ye girerve Kür dis tan 'la bağ lar sağ lam laş tı rı lır sa, bence gene ral le rin yenidar be ler yap ma sın dan ziya de, bun la rın git tik çe daral ma la rı sözkonu su ola bilir. Örne ğin El Salvador'daki gibi, Duar te gitti, dahasağ cı sı yeri ne gele bil di. Bili yor su nuz, Fara bun do Marti'ye kar şıy dı,o daha çok kar şı dır. Orada geril la sava şı dur ma dı. Son bir dene me -le ri de var, o biraz daha geliş ti, biraz daha güç kazan dı. Türkiye'dede biraz buna ben zer olu şum olma lı diyo rum. Solun bir li ği birazgeli şir se, belki Özal gider de gene ral le re biraz daha bağlı biri sigele bi lir. Fakat bu onla rın daha da daral ma sı demek tir, daha databan sız kal ma sı demek tir. Taban şu anda yüzde 20'ye düşü yor sa, ozaman yüzde 10'a düşer. Eğer dev rim ci hare ket ken di si ni birazörgüt le miş se, ikti dar üze rin de ki etki si ve de ikti dar sava şı mı git tik -çe yoğun la şa cak tır sanı rım. Aslında Kür dis tan bunun için daha şim -di den kendi ikili ikti da rı na doğru yol almak ta dır. Dola yı sıy laTürkiye'nin gün de min de bir reform cu lu ğun geliş me sin den ziya de,dev rim sel bir geliş me nin orta mı var dır. Karşı-dev rim zaten örgüt lü -dür. Hani eski den faşizm dev let için de örgüt lü dür diyor lar dı, şimdiger çek ten örgüt lü dür. Artık yal nız için de örgüt lü değil, ken di siböyle örgüt lü dür.

Buna kar şı lık hal kın ken di si örgüt süz dür. Hal kın ken disin de

309

büyük bir boş luk var dır. O boş luk dol du rul du ğu oran da da bun la rınken di si zaten ger çek leş miş tir. Dola yı sıy la biz dev rim ci bir seçe ne ğiimkan sız gör mü yo ruz. Dev rim ci geliş me le rin boyut lu ola bi le ce ği neina nı yo ruz. Dola yı sıy la bu temel de Tür ki ye li dev rim ci le re çok acilgörev ler düşü yor. Yani 1970 'lerdeki ezil me ve 1980 'lerdeki yıl gın lıkbir kader değil dir. Bir iki yenil gi her şeyin biti ril di ği anla mı na gel -mez. Tarih te bir iki yenil gi yi yaşa yıp da üçün cü sün de zafe re gidenbir çok hare ket var dır. İlk yenil gi bir anlam da da kaçı nıl maz dı. Yaniönle ne mez denil mez di, ama...

- 1970 yenil gi si.

Üçün�cü�ham�le�yi�zafer�le�sonuç�lan�dır�mak�eli�miz�de�dir

- 1970, evet, 1980'ler. Mev cut sol göz ö nü ne geti ril di ğin de, buyine bir şey değil. Ama bir kez daha üçün cü bir yenil gi ye düş mek,aptal lık tan da öteye bir hiç olur. Hiç olmak da müm kün değil. Bendev rim ci le rin bir hiç olduk la rı na inan mı yo rum. Dola yı sıy la ilk ikibaşa rı sız dene yim den çıka rı la cak ders ler le yeni den örgüt le ne cek birdev rim ci muha le fet, üçün cü sün de başa rı yı geti re bi lir. Üçün cü sü nüzafer le sonuç lan dır mak eli miz de dir. Bu düşün ce bizde olduk çagüçlü etki bıra kı yor du. Biz plan la rı mı zı biraz da buna göre hazır la -dık. Baş tan beri Tür ki ye üçün cü bir dene yi me doğru gidi yor. Bizşim di den Kürdistan'ı böy le si bir üçün cü dönem de dev ri min yen gi siiçin, başa rı için hazır la ma lı, başa rı için hazır lık yap ma lı yız dedik.PKK bunun için ken di ni olduk ça hazır la ma lı dedik. Tür ki ye er yada geç böyle bir kal kı şın için de ken di ni bula cak tır. Bul du ğu zaman,des tek siz yaka lan ma sın. Bu bilinç bizde çok güç lü dür. Tür ki ye lidev rim ci ler her ne kadar bunu bil me se ler de, biz hazır lık la rı mı zıyet kin yapa lım.

Şimdi özel savaş ida re siy le bütün o aşa ğı lık gene ral le rin sava şı -mı yönet me le ri söz konu su dur. Biz kesin lik le geri le me ye ce ğiz,savaş ta mesa fe ala ca ğız. Yarın darbe olsun veya olma sın, bu böy le -dir. Darbe olsa, bu bizim için daha fazla mesa fe almak anla mı nagelir. Peş pe şe cun ta lar gelse de, onla ra karşı da dev ri mi iler le te bi -

310

le ce ğiz. Yani bu cep he yi sağ lam düşü nün.Kısa ca sı Tür ki ye cep he si de ken di ni ayağa kal dır ma lı dır. Çok

geniş biri kim le ri ne daya na rak bunu yap ma lı dır. Daha fazla ente lek -tü e li var, dire ni şi var, işçi sını fı var, daha fazla bilin ci var. Bir anönce ken di ni örgüt le ye rek ayağa kalk ma lı dır. Tür ki ye li dev rim ci le -rin çok iste dik le ri bir lik te dev ri mi ger çek leş ti re bi li riz. Hep “bir lik tehare ket” demi yor lar mı? O tüm grup lar ve onla rın tem sil ci le ri neses le ni yo rum: Bir lik isti yo ruz, hem de omuz omuza! Ne isti yor sa -nız varız. Bu konu da silah lı ve sen di kal hare ket le ri des tek le ye lim,sokak gös te ri le ri ni des tek le ye lim. Kadro vere lim, maddi des teksuna lım, ne isti yor lar sa onu vere lim. Onun için hiç omuz omuzahare ket isti yo ruz deme sin ler. Omuz omuza hare ket, omuz omuzadev rim, hem de erte le mek sizin! Görü şü müz budur.

Bu çaba la rı nız dan ötürü tek rar hepi ni ze başa rı lar dili yo rum. Birkez daha selam la rı mı ve teşek kür le ri mi ile ti yo rum.

311

312

KÜRT LE RİN DİRİ Lİ ŞİN DEBİR BAHAR YAŞA NI YOR (*)

(*) İki bi ne Doğru der gi si Genel Yayın Yönet me ni Doğu Perinçek'in, PKK

Genel Sek re te ri Abdul lah Öca lan ile 6 Nisan 1991 tari hin de yap tı ğı bu röpor -

taj, Dergi'nin bir kaç sayı sın da peş pe şe yayın lan dı. Röpor ta jı, bant çözüm le -

me le ri üze rin de redak te yapa rak yayı na hazır la dık ve oku yu cu ya sunu yo ruz.

313

“Tarih, unutulan halkın önüne, insanlık adınaçığır açıcı bir görev de koymuştur.”

İki�bi�ne�Doğru�der�gi�si�geliş�me�ye�zemin�hazır�la�dı

Doğu PERİNCEK: Yeni duru mu nasıl görü yor su nuz, nasıl tah liledi yor su nuz? Çeşit li güç le rin duru mu nu, ABD'nin, Tür ki ye hükü -me ti nin, Irak reji mi nin, Kuzey Irak'taki çeşit li Kürt örgüt le ri nin,hare ket le ri nin tavır la rı nı ve sizin poli ti ka la rı nı zı bura da uzun uzunanla ta bi lir si niz. Yani müm kün oldu ğu kadar geniş bir şekil de sonyaşa nan faci a yı, fela ke ti bir tah lil etme ni zi ve poli ti ka nı zı açık la ma -nı zı rica edi yo rum. Abdul lah arka daş, daha detay lı bilgi için ara lar -da bazen soru sora bi lir miyim?

Abdul lah ÖCA LAN: Tabii..- İşi bozar mı?- Yerin de hatır lat ma lar ola bi lir.- Soru sorar sam daha iyi açı lır. Konu şun, ama arada bir

nokta koy du ğu nuz zaman orada bazı soru lar sora yım, konuaçıl sın. Şu bakım dan söy lü yo rum; geçen sefer soru la ra “ekşiayran” dedi niz. Ben, kamu o yu nun merak etti ği soru la rı soru yo -rum size. Yani o soru la rı sora ca ğız ki konu lar açıl sın. Ve onunçok fay da sı olmuş tur. Kuzey Irak çok önem li şimdi. Bu songeliş me ler den baş la ya lım.

- Her şey den önce, son zaman lar da özel lik le bizim le yapı langörüş me ler de daha kap sam lı ve doyu ru cu konuş ma imka nı olma sı -na rağ men, bun lar yan sı tıl mı yor. Bu neden le kamu o yu nun ihti ya cıolan bazı geliş me le ri bu vesi ley le daha iyi duyur ma imka nı nakavuş ma mız, bizi mem nun eder. Öyle anla şı lı yor ki, bun dan sonradaha sıkça kamu o yu na ses len me imka nı nı bula ca ğız.

İki bi ne Doğru Der gi si, gerek övgü ve gerek se sövgü bakı mın danolsun, ken di si ne yönel ti len bir çok yak la şı ma iyi kar şı lık verdi. İyibir gerek çe oldu ve bu temel de bir geliş me ye de zemin hazır la dı.Çok gecik miş de olsa, eski miş bir konu da olsa, bu çaba ya övgüy lebakı yo ruz. Göre vi miz dir; Tür ki ye kamu o yu nu, şimdi olduk ça çokyönlü etki le mek duru mun da oldu ğu muz bu halk yığın la rı nı ger çek -le ri miz konu sun da aydın lat mak göre vi miz dir. Müm kün se doğrututum aldır ma ve hatta bu vesi ley le yap tı ğı mız rapor sunma göre vi -

314

ne bağ lı yız. Siz ler le bu görüş me yi, bu temel de yapı yo ruz. Bu vesi -ley le tek rar teşek kür le ri mi ile ti yo rum.

Güney��Kürdistan'da�yaşa�nan�lar�bir�pro�vo�kas�yo�na�ben�zi�yor

Söze Kuzey Irak'la baş la ma mız, konu nun gün cel li ği kadar, aslın -da Türkiye'nin de bir soru nu olma sın dan ileri gel mek te dir. En azaydın la tı lan, çokça çar pı tı lan, üze rin de çok yan lış görüş ler ilerisürü len bir sorun dur bu.

Kuzey Irak veya Güney Kürdistan'da olup biten ler, yeni birinsan lık dramı hali ne gel miş tir. Hem de dün ya yı nere dey se tek başı -na ilgi len di ren ve son haf ta nın başta gelen soru nu olmuş tur. Durumşu: Görü nüş te çok kısa bir süre içe ri sin de peş peşe ele geçi ri lenşehir ler ve yüzde dok sa nı, dok san be şi dene tim altı na alı nan birKür dis tan par ça sı ve yine aynı hızla peş peşe düşen şehir ler vetama men reji min dene ti mi altı na alı nan Kür dis tan! Şimdi bu nasıloldu? Bunu iyi anla mak gere kir. Çünkü, hem rejim iti ba riy le vehem de muha le fet iti ba riy le Türkiye'de de halen çok çeşit li ve fakatteh li ke li, sonuç ta halka zarar veren hesap la rın konu su olan bumese le ye, bence daha da ağır lık lı yer ver mek gere ki yor. Böyle kısabir görüş mey le yetin me den, uzun müca de le tari hi ve bütün sos yal,siya sal gün cel li ği için de konu nun ele alın ma sı önem taşı yor.

Hemen belir te yim ki, bana göre bura da oyun var dır. Ve halk, birpro vo kas yo nun, görül me miş acı lar la ve sonuç ta 20. yy. son la rın da kien büyük ana top rak la rı boşalt ma ya kadar giden bir teh li ke yi içe renyak la şım la rın aleti duru mun da dır. Biz PKK ola rak, bunun üze rin deçok yönlü dur ma ya çalış tık. Özel lik le Halep çe kat li a mın dan sonraböy le si durum la rın teker rür etme me si için, hatta 1975 'lerdekineben zer bir duru mun doğ ma ma sı için, bilinç li hare ket ettik. Halen deüze rin de duru yo ruz.

Ben, Kör fez krizi son ra sı Irak'ta Saddam'ın olduk ça düşü rül me -ye yakın bir konu ma geti ril me sin den sonra Kürt le rin bu biçim dedev re ye sokul ma sın dan endi şe duy muş tum. Ve bu işi böyle götü -re cek le ri ne fazla inan ma mış tım. Dev rim olu yor diye her kes coş -

315

ku luy ken, ben kuş ku luy dum. Cid di ye ti ne inan ma mış tım bu dev ri -min. Biraz da bili yor dum; sözü mo na dev rim oldu ğu nu iddia eden -le rin ciddi bir hazır lı ğı olma dı ğı nı, halka dayan ma dık la rı nı,ısmar la ma bazı dayat ma la rın aleti olduk la rı nı, bunun da fazlayarar getir me ye ce ği ni bili yor dum. Bu neden le her kes dev rim olducoş ku su na kapı lıp “sen ne bili yor sun” diye üze ri mi ze gel di ğin de,yap ma mız gere ke nin, özel lik le ide o lo jik-siya si yön den geliş me le ridoğru bir rota ya sok mak oldu ğu nu, dev ri me kat kı mı zın daha çokbu yönüy le ola bi le ce ği ni söy lü yor dum. Ve çaba mı zın da bu yönlüolma sı söz konu suy du. Halen de öyle dir. Biz, reji min bu biçim detas fi ye si nin de fazla anlam lı ola ma ya ca ğı nı ve bunun müm kün deola ma ya ca ğı nı far ke di yor duk. Yine Amerika'nın mev cut yöne lim -le ri nin halk yığın la rı mı zı etki le me si ni kuş kuy la kar şı lı yor duk.Onla rın emper ya list niyet le ri ni ve bu arada yine Türkiye'nin yak -la şım la rı nın pek dos ta ne ola ma ya ca ğı nı bili yor duk. Ve fakat, maa -le sef bazı çev re le rin Tür ki ye ile ara dı ğı dost luk, yine keza ABDile, emper ya lizm ile içine gir di ği iliş ki ler hızla bu sonu ca götü rü -yor du. İşte “Sad dam düşü yor, düşe cek, geri de kal ma ya lım” biçi -min de halka da yan lış sin yal ler vere rek, bu işi son bir pro vo kas -yon örne ği ola rak orta ya attı lar.

Şimdi ger çek ten bir geliş mey di bu. Poli ti ka çok hızlı oldu. Irak,bu konu da neden bu tutu ma girdi? Yani bu kadar hızlı kent le ri ter -ket me ye bi lir di rahat lık la. Ani den ter ke dip ani den sal dırd ma sı daacaba pro vo kas yo nun bir par ça sı mıydı? Onu da fazla kes ti re mi yo -ruz. Ve fakat sözü mo na bu önder örgüt le rin böy le si ne dev rim yap tıkdiye ken di le ri ni inan dır ma la rı, tama men onla rın nite lik le rin den ilerigel mek te dir. Halka ver dik le ri sin yal ler yan lış tır. Şunu söy le miş olu -yor lar: Dünya bizim le dir, her şey tamam dır, Sad dam zaten gitti,geri ye yap ma mız gere ken her şeye el koy mak! Halk bu sin yal le rinkur ba nı oldu. Daha sonra, işte “alçak Bush” denil di. Bush ise, “bizhiç bir zaman ayak la nın deme dik” diyor. Fakat bun lar gös te ri yor ki,orta da bir yanıl tma var.

Bana göre, esas sorum lu, bu Irak lı muha lif güç le rin için de bulun -du ğu sorum suz luk tur. Hiçde böy le si ne bir geliş me ye hazır olma dık -la rı halde, örne ğin kent le rin altüst edil me si var dır; doğru dürüst bir

316

koor di nas yon, kitle çalış ma sı ve örgüt le me yok tur. Önem li oran daçapul cu nun orta ya çık ma sı söz konu su dur. Bunun hayır lı bir sonuçgetire me ye ceği açık tır. Kürt tari hin de ki bir çok isyan da mey da nagelen olum suz luk la ra ben zer olay lar bura da da orta ya çık mış tır.Elle ri ne ne geçir miş ler se yağma ve talan etmiş ler, altüst etmiş ler.Bu, reji min eline büyük bir fır sat veri yor. Kendi ara la rın da anlaş mave düzen yok. Bu biçim de nere ye kadar götü re bi lir ler? Nite kimreji min ufak bir yönel me siyle çil yav ru su gibi dağıl mış lar dır. Vemaa le sef bu öncü lük, tek bir ada mıy la bile diren me duru mu nageçe me di. Bu da ken di le ri açı sın dan bir reza let tir. Madem bir haftaiçin de yüzde 95'i kur tar dın, peki niye bir gün savu na mı yor sun? Busoruya kesin lik le cevap veril mel idir.

Bun la rı şunun için söy lü yo rum: Türkiye'de de bazı çev re ler, “işteGüney'de oto no mi veya fede ras yon kuru lu yor” diye kanat lan dı lar,umut lan dı lar, iştah lan dı lar. Bun lar, her zaman böyle geliş me le rinbek le yi ci si oldu lar. Bu temel de bura da ki halkı da aldat ma hesa bı nagir di ler. Bun la ra göre, güya önce bura sı kur ta rı la cak, ondan sonrasıra ken di le ri nin Kuzey'deki başa rı la rı na gele cek. Otuz-kırk yıl dırböyle bey hu de hesap lar peşin de bir çok çev re yi koş tur du lar. Tabiihalkı nasıl kur tar dık la rı nı bir kez daha bu vesi ley le gör dük! Tama -men emper ya liz me duyu lan güven le, ger çek ten yani “olan nedir, nekadar dev rim ci dir” diye üze rin de bile düşün mek si zin Kürt çü lükyapma heve si ne giri yor lar. Biz, her zaman buna kuş kuy la bak tık vealdat mak tan ve aldan mak tan öteye bir sonuç ver me ye ce ği ni gör -dük. Böyle bir dev ri mi hiç cid di ye alma dık. Tabii orta ya çıkan dra -ma tik göçü de, bu tip anla yış la rın, bu sahte mil li yet çi ler mi diye lim,sahte Kürt çü ler mi diye lim, bu tür çev re le rin mari fe ti ola rak görü -yo ruz. Son tah lil de bun lar sorum lu dur diyo ruz. Bu görü şü müz birkez daha doğ ru lan mış tır. Bun lar ya neyle uğraş tık la rı nı bil mi yor, yada çok sorum suz insan lar. Hiç bir hal kın başı na gel me ye cek bugeliş me le ri bun lar nasıl izah ede cek ler? “Ame ri ka şöyle des teksunu yor” diyen le re sor mak gere kir: Bu ne biçim des tek tir, bu nebiçim Kürt çü lük tür? Bun lar hesap ver me li dir.

...Şimdi aldı ğı mız habe re göre, en son aldı ğı mız tel siz haber le ri ne

317

göre, ayak lan ma nın gelişt iril me sin de bu Irak Kür dis ta ni Cephe'ninbir öncü rolü yok. Ken di li ğin den bir hare ket. Bun lar üze ri ne kon -ma ya geli yor lar. Fakat daha sonra, özel lik le bun la rın komp lo cu lu -ğu na ve pro vo kas yo nu na açık lık kazan dır mak için belir ti yo rum,bir kaç top atışı gelin ce baş lı yor lar pro pa gan da ya, “kim ya sal silahgeli yor” diye.

- Han gi si baş lı yor buna?- KDP. Özel lik le KDP baş lı yor pro pa gan da ya, “kim ya sal silah lar

geli yor” diye. Top ate şiy le bir lik te bütün halk ger çek ten böyle birpro pa gan da nın etki siy le kor ku yor. Boşa lı yor bütün kent ler. Ger çek -ten sis tem li dir KDP'nin bu konu da ki ajan faa li yet le ri. Ve Tür ki yebağ lan tı lı dır . Türk kara kol la rı yla iç i çe dir ler. Tama men Türk kara -kol la rı nın dene ti min de yürü tü yor lar.

Yine en son aldı ğı mız diğer bir habe re göre, Türkiye'nin Genel -kur ma ya bağlı sal dı rı sın da da bun la rın etki li rol oyna dık la rı,koman do la rın önüne bun la rın gir dik le ri söy le ni yor. Şu çıkı yororta ya: Daha şim di den, İsrail'in o Güney Lübnan'daki tam pon böl -ge de kul lan dı ğı güç le re ben zer bir kul lan ma yı Türk ordu su bun la -ra daya na rak yapı yor. Daha önce bunu, eski KDP dost la rı nı koru -cu hali ne geti re rek, koru cubaşı yapa rak yürü tü yor du. Şimdi bun -lar daha geniş ola rak emri ne gir miş ler. Bir yan dan halkı ajan laş tır -ma ya çalı şı yor lar, para kar şı lı ğın da veya kara kol komu tan la rıy labir lik te çalı şa rak bunu yapı yor lar; diğer yan dan ope ras yon la ra dabiz zat katı lı yor lar. Son o büyük ope ras yon da, 70 bin asker vekoman do nun katıl dı ğı söy le nen ope ras yon da öncü güç bun lar olu -yor her hal de. Çok alçak ça bir şey dir ve para kar şı lı ğın da bunuyapı yor lar. Özel lik le peş mer ge komu tan lı ğı deni len, aslın dakomu tan falan da olma yan, para lı ağa lar, para lı savaş ağa la rı diye -bi le ce ği miz güçler bunu yapı yor. Bu tip bir geliş me nin ola bi le ce -ği konu sun da kuş ku la rı var arka daş la rın.

Fakat ger çek ten bun lar, bir top atı şıy la bu kadar kaça bil di kle ri negöre, öyle hayat la rı nı orta ya ata rak bizim le sava şa cak durum dadeğil ler. Halk müt hiş nef ret edi yor muş bun lar dan, lanet geti ri yor -muş. Sanı yo rum Türkiye'deki köy koru cu la rı kadar bile etki li ola -maz lar. TC ile bun la rın gir di ği bu stra te jik iliş ki nin de fazla gide ce -

318

ği ni san mı yo rum. Orta da sap gibi kala cak la rı kanı sın da yım.Ama teş hir ve tec rit le ri çok önem li dir. Sahte Kürt çü lük le ri nin

bilin me si önem li dir. Çünkü, Türkiye'de de bun la ra daya nan refor -mist ler var dır ve sözü mo na bun la rın nasıl savaş tık la rı nı ve nasılpeş mer ge olduk la rı nı Kuzey Kürdistan'da anla tan, ona güven duyangeniş çev re ler var dır. Refor mizm, bun la ra daya nı la rak güç len di ril -mek iste ni yor du. Bu yanıl gı ya alet olma mak için özen le bu ger çek -le rin bilin me si ni isti yo rum. Reform cu luk, dayan mak iste dik le ri ninkim oldu ğu nu, Tür ki ye ile nasıl haşır ne şir olduk la rı nı, özel savaş tanasıl piyon rolü oyna dık la rı nı bile rek ken di ni yeni den göz dengeçir me li ve müm kün se buna alet olan lar konum la rı na yeni dençeki dü zen ver me li dir ler. Önem li dir aslın da bu, Türkiye'de en çokçar pık laş tı rı lan konu dur. Avrupa'da da Riz ga rî ben ze ri grup la rın,peş mer ge ede bi ya tıy la bazı dürüst çev re le ri aldat ma çaba la rı natanık olu yo ruz. Bu son geliş me le rin bilin ce çıka rıl ma sıy la bir lik teartık bu “efsa ne” nin de tama men sonu nun gel di ği ni, bun la rın basitbir ajan dan ve hatta Türkiye'deki köy koru cu la rın dan daha kali te sizkoru cu lar olduk la rı nı belirt me li yim.

Bar�za�ni�aile�si�nin�çir�kin�faa�li�yet�le�ri�ni�deşif�re�etmek�gere�ki�yor

Son olay lar konu sun da en çok suç lan ma sı gere ke nin, Sad damreji mi değil, bun lar oldu ğu kanı sın da yım. Halepçe'de de durumböy ley di, 1975 'lerde de durum böy ley di. Madem bir şeyi sonuç lan -dı ra ma ya cak san (iç ve dış koşul lar imkan dahi lin de değil) o zamanhalkı ne diye böyle ateşe atı yor sun? Anla dık, Sad dam şöyle dik ta -tör, böyle bas kı cı; fakat buna zemin sunan da senin çar pık öncü lü -ğün dür, poli ti ka la rın dır, uygu la ma la rın dır. İşte bura yı gör mek gere -ki yor.

Biz, ilkel mil li yet çi li ği ve onun öncü gücü KDP deni len olayıçokça değer len dir me ye çalış tık. Hatta KDP de deme ye lim, onuniçin de bir aile nin, Bar za ni deni len aile nin büyük sorum suz luk için -de ABD ile 40-50 yıl dan beri, Tür ki ye ile 30-40 yıl dan beri geliş tir -di ği teh li ke li, iğrenç ve gizli iliş ki le rin bunda temel rol oyna dı ğı nı

319

bir kez daha belir te lim. Çok teh li ke li ve çok sorum suz iliş ki lergeliş ti ri yor lar. Ve bu iliş ki le rin sonu cun da olan Kürt hal kı na olu yor.Sade ce Güney'deki Kürt hal kı na değil, Kuzey'deki Kürt hal kı na daolu yor. Bu aile nin bu çir kin faa li yet le ri ni deşif re etmek gere ki yor.En önem li konu ola rak ben bunu görü yo rum.

Bun lar son zaman lar da şunu açık ça söy le ye bi li yor lar: “Biz Tür -ki ye ile bu konu lar da 30 yıl dost luk yap tık.” Yani “ajan lık yap tık”diyor lar. “Tür ki ye niye bizi daha fazla des tek le mi yor, ben zer iliş ki -ler geliş tir di ği miz Ame ri ka bizi niye kur tar mı yor” diye yeri ni yor lar.Ne yazık ki, Kürt hal kı nın uyan ma sı zayıf oldu ğu için, güçlü tem -sil ci le ri bugü ne kadar yetiş me di ği için, bu söz le re hak et tik le ri kar şı -lık veri le mi yor. Şimdi bun la ra sor mak gere ki yor: Bu, ne Tür ki yeiliş ki si dir, ne Ame ri ka iliş ki si dir! Sen üç defa dır bu halkı tari hingörül me miş mül te ci yığın la rı na dönüş tü rü yor sun, kat li am la ra uğra -tı yor sun, hiç bir hal kın düş me di ği konum la ra düşü rü yor sun,, pekisen kim sin, ne adına yapı yor sun bun la rı? Kürt lük adına mı? Bununne ala ka sı var Kürt lük le, bağım sız lık la? ABD'ye, Türkiye'ye daya lıbağım sız lık olur mu? Kürt çü lük olur mu? Tür ki ye şim di ye kadarKürt hal kı nın soyu nu kurut mak la uğra şı yor. ABD, çıkar la rı elver di -ği ölçüde halk la ra en büyük dar be yi indir mek ten çekin me yenemper ya liz min öncü gücü dür. Evet, göz le ri mi zin içine baka bakaKürt mese le si ne böyle yol aldı rı yor lar. Bir ehil araç ola rak, emper -ya liz me ve sömür ge ci li ğe hiz met edi yor lar. Orta ya çıkan duru munaltın da, temel de böy le si ne aile sel ve aşi ret sel iğrenç iliş ki le rin var lı -ğı nı gör mek müm kün dür.

Dedi ğim gibi, önce lik le bun la rın bu dram da ki, tra je di de ki payı nıorta ya koy mak, esas nede ni bun la rın bu poli ti ka la rın da, kişi sel veaile sel iğrenç çıkar la rın da ara mak gere kir. Eğer Kürt halkı bir dahabu duru ma düş mek iste mi yor sa, Kuze y'i ve Güne y'i ile önce lik lebunu gör me si gerek ti ği kanı sın da yım. Yine ille Kürt çü lük yap makiste yen ler varsa, onla rın da, Kürt halkı için nasıl bir Kürt çü lük,yurt se ver lik, demok rat lık yapı la ca ğı konu su na doğru yak laş ma la rı -nın tar zı nı, öne mi ni hiç olmaz sa bu aman sız ca olup biten ler densonra değer len dir me le ri gerek ti ği kanı sın da yım. Sad dam reji mi ninve Baas'ın da böy le si ne diz gin siz bir poli ti ka nın içine gir me sin de

320

bun la rın bu sorum suz tutu mu nun önem li rol oyna dı ğı nı hemenbelir te yim. Muha lif ler böyle olur sa, kar şı sın da ki işte böyle dik ta törolur. Sen bu kadar işbir lik çi ve dışa daya lı olur san, o da o kadar acı -ma sız olur. İşte işbir lik çi le re karşı poli ti ka üre ti yo rum der ve sonuç -ta bela senin alet etti ğin hal kın başı na böyle gelir. Esas ola rak suçlu,hal kın başın da ısrar la bu işbir lik çi li ği sür dü ren ler dir ve reji mineline bu temel de muaz zam koz veren ler dir. Halepçe'de de bu böy le -dir. Sen İran adına, Ame ri ka ve Tür ki ye adına geli yor sun, rejim onuçok iyi kul la nı yor ve sonuç ta ger çek ten eşine ender rast la nan birtra je di nin oluş ma sı na yol açı yor. Soru nu bu biçim de doğru koya -lım. Eğer Güney Kürtleri'nin mese le si ni doğru ele almak isti yor -sak, Türkiye'nin bu konu da ki rolü nü iyi anla mak isti yor sak, bencebelirt ti ğim bu ger çek le ri anla mak gere ki yor.

Biz, yine Güney li hal kı mı zın yanın da yız, müca de le si nin doğrubir ide o lo jik ve siya si temel de geliş me si için eli miz den gelen des -te ği sür dü rü yo ruz. Hiçbiri si diren me se de, bizim diren me şia rı mızvar dır. Onla ra, ABD'nin ve Türkiye'nin oyun la rı na gel me den,KDP'nin iğrenç işbir lik çi li ği ne alet olma dan, tes lim de olma dan,kaç ma dan, kendi dağ la rı nı, köy le ri ni ve kent le ri ni ter k et me me le -ri ni ve diren me le ri ni salık veri yo ruz. Sonu na kadar da bu tutu musür dü re ce ğiz.

- Gelip Tür ki ye ve İran sını rı na daya nan yüz bin ler ce fela ke teuğra mış Kürt var. Bun la ra da en son bir mesaj olu yor bu. Bil -mi yo rum, bunu daha da net leş tir mek ister mi si niz? İkin ci si,Tür ki ye ve İran dev let le ri ne karşı, bu kit le nin men fa at le ri açı -sın dan neler söy le ne bi lir? Yani bu insan lar gelip sını ra dayan -mış, Tür ki ye ise sını rı nı kapa lı tutu yor. Bura da belir te ce ği niz?

- Bu konu da bir teh li ke den bah se de yim her şey den önce. Hudu -dun her iki tara fın da tut ma ya çalı şı yor lar bu halk yığın la rı nı. GüneyLübnan'da bir kuşak oluş tu rul muş tu, İsra il tara fın dan. Buna tam ponbölge denil di. Kor ka rım bu tip tam pon böl ge ler bu hudut lar da daoluş tu ru lur. Her iki taraf ta daha şim di den çadır kent ler kuru lu yor,kesin niyet le ri nin ne düzey de oldu ğu nu bil me mek le bir lik te bu var.Zaten geç miş te İran'a giden mül te ci yol la rın da yine Irak KDP'siveya Bar za ni aile si işbir lik çi bir rol üst len miş ti. İran Kürt le ri ne

321

karşı savaş açtı lar ve çok sayı da insan kat let ti ler İran Kürt le rin den.Kor ka rım aynı olayı Kuzey Kürt le ri ne karşı da tek rar lar lar, aynıolum suz rolün içine girer ler. Daha önce de Şemdinli'de,Çukurca'da, Uludere'de geliş tir dik le ri bazı sal dı rı lar vardı bizekarşı. Hatta Tür ki ye kara kol la rıy la iç içe çalış ma la rı vardı. Bu sonzaman lar da adı çok duyu lan Dr. Kemal, Çukurca'da Tür ki ye kara -kol la rı ile iç içe yaşı yor du; 80 kişi lik, 100 kişi lik bir peş mer gegücüy le bir lik te. Ve Türkiye'nin yar dı mıy la Kuzey Irak'a geçti.Genel kur may baş ka nı gibi tabir edi lir. Evet, onun Tür ki ye kara ko luile bir lik te bir yıl dan beri yaşa dı ğı nı bili yo ruz.

Hudut ta Tür ki ye ile bir lik te olduk ça yuva lan ma lar var.Şemdinli'de oldu bu yuva lan ma. Orada Bar za ni aşi ret le ri nin kol la -rı var. Hep si ni koru cu yap tı lar, çok sayı da dev rim ci ve yurt se verkat let ti ler. Bu, özel lik le 1984 15 Ağus tos Atılımı'ndan sonra dahada geliş ti ril di. Kor ka rız, Tür ki ye bun la rı bu sefer daha yay gın kul -la na bi lir, para lı asker ler ola rak. Tam pon bir böl ge yi bun lar danoluş tu ra rak, hem Güney Kürt le ri ne ve hem de Kuzey Kürt le ri nekarşı kul la na bi lir.

Bun lar, 20-30 yıl dır bu temel de giz li den giz li ye iliş ki geliş ti ri -yor lar. O 1970'li yıl la rın başın da Sait Kır mı zı top rak ile Sait Elçi'ninbir bi ri ne vuruş tu rul ma sı, Türk MİT'inin ve ABD'nin “solun tas fi yeedil me si” poli ti ka sı nın bir gere ği ola rak yapıl dı. Böy le ce, 1970 -'lerde İran'da bir çok dev rim ci yi kat let ti ler. Ve Türkiye'de de aynıoyun la rı ser gi le di ler. Özel lik le 1970 'lerde Tür ki ye KDP'sinin tama -men MİT'in bir aleti duru mu na geti ril di ğin den emi nim. Sait le rinöldü rül me sin den sonra yap tı lar bunu. Kendi deyiş le riy le de, sözü -mo na Türkiye'ye büyük hiz met le ri olmuş. Mesut Bar za ni, bu yılınbaş la rın da Was hing ton Post'a bir demeç verdi. “1962'den 1988'ekadar Türkiye'ye büyük hiz met yap tık” diyor. Doğ ru dur, yap mış tırMİT'in kana lıy la. Muh sin Dızai'nin iki sefer MİT'in konut la rın dakoru na rak görüş me le re alın dı ğı bili ni yor. Bu bası na yan sı mış tır. Builiş ki nin aslın da hiç bir zaman kesil me di ği, böy le ce dev rim ci veyurt se ver le re karşı bu örgü tün Türkiye'ye şöyle hiz met etti ği,İran'da şu güce böyle hiz met etti ği açık tır. Ve akıt tık la rı Kürt kanıkar şı lı ğın da bazı çıkar lar elde etti ler; biraz para, yer le şim, köşk vs.

322

İran Şahı'nın zama nın da zaten bu iliş ki ayyu ka çık mış tı. Şah bir gündes te ği ni kesin ce, 1975 iha ne ti mey da na geldi. İran-Irak sava şıdurun ca da yine aynı şey oldu. Şimdi de sözü mo na bun la rı birazhava lan dır dı ve bu durum da da son tra je di mey da na geldi. Bu iştebazı la rı nın çıka rı vardı, bun dan hiç şüp he niz olma sın. Halk buduru ma gelir ken, bazı la rı daha çok para cebe indir di. Bu aile nin,Kanada'da 80 TIR'lık filo la rı var, İran'da bil mem ne tür fab ri ka la rıvar ve tek bir ferdi savaş ta ölme miş tir. Her hal de şimdi Türkiye'denbiraz daha açık yar dım iste ye cek ler. Bu teh li ke var.

Biz, 1980 'lerin başın dan beri bun la rın ne anla ma gel di ği ni somutola rak gör dük. Hatta biz ilk orta ya çık tı ğı mız da, bizi en büyük teh -li ke ola rak değer len di ri yor lar dı. Ve bu teh li ke ye karşı, Türkiye'nindostu ola rak savaş açtı lar. Şimdi bunu daha açık lık la belir te bi li rim.Biz dev rim ci-yurt se ver bir hare ke tiz, hiç bir gerek çey le bize sal dı ra -maz lar dı. Kürt lük adına tabii. Fakat işbir lik çi sınıf çıkar la rı vetama men men fa at teme lin de Türkiye'ye ajan lık la rı nede niy le, bir -çok yurt se ve ri bize karşı teh li ke li konum la ra geti re bi lir ler; bu göçmese le siy le hudut ta oluş tu ru la cak tam pon kent veya güven lik ku şa -ğı biçi min de ki bir geliş me sakın ca lı sonuç lar vere bi lir. Şüphe siz bizhal kı mı zın için de yiz ve buna fır sat ver me ye ce ğiz. Bu güven likkuşa ğı nı, dire niş kuşa ğı na çevi re ce ği miz den emi niz. Türkiye'dekuru lan o kamp lar vardı. O kamp la rı da, onla rın iste di ği gibi rahatbir işbir lik çi yuva sı değil de, bir dire niş yuva sı hali ne geti re ce ğiz.Zaten kamp la rı bir esir yuva sı hali ne getir me le ri, bun dan duy duk la -rı kor ku dan ileri gel mek te dir.

Kısa ca, bu halkı, ABD ve Tür ki ye ile bir lik te, kamp lar da tel ör -gü ler ara sın da tec ri te alıp ve adım adım ajan laş tı rıp Kürt hal kı nınbaşı na bela etmek iste mek te dir ler. Bu aile, 30-40 yıl dır buna soyun -muş tur. Yıl lar dır bu halkı köy ve kent ler den tama men boşalt tı lar,rehi ne bir halk duru mu na getir di ler ve İran Kürt le ri ne karşı kul lan -dı lar. Şimdi de sıra Türkiye'ye, yani Kuzey Kürdistan'daki Kürt le rekarşı kul la nıl ma ya geldi. Şimdi buna cesa ret edi yor lar. Çünkü,bura nın daha çok para geti re ce ği ni bili yor lar. Men fa at artıkAnkara'dadır. Bur ju va la rı nız sanı yo rum bu saye de güç kaza nı yor lar.Ama bun la ra dayan mak Özal'ı da kur ta ra maz ve onun daha hai na ne

323

bir tutum içine gir di ği ni kanıt lar.Bu konu da biz, ide o lo jik-poli tik yön den son de re ce hazır lık lı yız.

Bu iğrenç çıkar güru hu nun, Türkiye'ye daya na rak Kürt hal kı nı kat -let me si ne izin ver me ye ce ğiz. Bu halkı hudut boy la rın da bu biçim dedüşür me le ri ne ve uğur suz amaç la rı na alet etme le ri ne fır sat ver me -ye ce ğiz. Objek tif ola rak lehi mi ze elve riş li bir zemi nin doğ du ğu naina nı yo ruz. Hudut boy la rın da ki halkı tam bir dev rim ci yığın ola yı nadönüştüre ce ğiz. Bize göre, ger çek ten dev ri min infi lak mad de le ri bi -rik ti ril miş tir. Bunu kul lan ma ya çalı şa ca ğız. Dola yı sıy la bu yenigeliş me ler, dire niş le daha ileri bir aşa ma ya dönüş tü rü le cek tir.

Biz, daha önce bu tip büyük göç, baskı ve kat li am olay la rın da,iste di ği miz gibi geliş me le re yol aça mı yor duk. Ama şimdi geril lagüçlü, parti güç lü dür; durum la rı avantaja çevi re cek tarz da hazır lık -lı dır. Dola yı sıy la hemen hemen bütün Kür dis tan par ça la rın da bu tippro vo kas yon la rın konu su olmuş olan Kürt halkı yığın la rı na ula şa -cak ve onla rı doğru poli tik tutum lar içine ala ca ğız; bun la rın hiç birzaman baş vur ma dık la rı geril la ya çeke ce ğiz, uygun örgüt len me vemüca dele yön tem le riy le, uzun süre li ve fakat sonuç alıcı müca de le -ler içine çeke ce ğiz. Bu temel de geliş me le rin daha hızlı ola ca ğı nadair umut lu yuz ve böy le lik le de bu tip pro vo kas yon la ra bir daha fır-sat tanı ma ya ca ğız. Geç de olsa halk la rı mı zı sağ lık lı bir özgür lükmüca de le si doğ rul tu su na çeke ce ği mi zi de bu vesi ley le belir te lim.

Özal,�eski�İran�Şahı'�nın�rolü�ne�giri�yor

- Bu durum da Özal, İran Şahı' nın eski den oyna dı ğı role gir -miş olu yor.

- Tama men ona ben zer bir rol içine giri yor.- Türk hükü me ti nin açı lı mı nı, politi ka sı nı değer len dir me li -

yiz. Son geliş me ler, reform lar, vs.- Evet, iyi hatır lı yor su nuz, İran Şahı' nın ABD ile geliş tir di ği

Kürt poli ti ka sı nın bir ben ze ri ile karşı kar şı ya yız. İran şimdiuygun değil, çünkü ABD ile iliş ki le ri zayıf, Kürt ler hak kın daABD ile ortak bir tavra gire mez. İran İslam Dev ri mi ve İran İslamCum hu ri ye ti buna fır sat ver mi yor. Yani İran üzerin den Kürt le re

324

yöne lik oyun müm kün değil. Suri ye ile hake za bu iş olmaz,Suriye'nin Kürt poli ti ka sı kesin lik le bu tip hesap la ra imkan ver mi -yor. Geri ye nere si kalı yor? Tür ki ye ve Irak. Şimdi Irak ile desavaş halin de dir. Daha önce Irak'la el altın dan iliş ki le ri vardı veKürt poli ti ka sı nı Irak reji mi vası ta sıy la uyar lı yor du. Belki şimdide el altın dan bunu uyar la mak ister, ama fazla güve ne mez. Çünküsavaş halin de dir. Geri ye tek Tür ki ye kalı yor. Zaten son Özal-Bushgörüş me le rin de en başta gelen konu nun bu oldu ğu nu biz zat basın -dan izle ye rek gör dük. Tür ki ye, sanı rım Özal kana lıy la bu roleolduk ça uygun hale geti ril mi şitir.

Yine bu vesi ley le belir te lim ki, 1960 'lardan beri ABD,Türkiye'ye böyle bir rol biç mek isti yor du. Türkiye'nin kema listrejim le ri buna açık değil di ler. Şimdi öyle anla şı lı yor ki, ABD,bölge çapın da ki men fa at le ri ve yine Tür ki ye-İsra il stra te jik bir li ği -nin önemi gere ği, “bir çok böl ge sel men fa at le ri ne kolay lık sağ la ya -ca ğım” diye rek ve tabii bu arada eko no mik yön den de des tek suna -rak, Türkiye'yi böyle bir poli ti ka nın içine çek me ye çalı şı yor. Özalbuna çok yat kın. Aslın da Özal'ın son Kürt poli ti ka la rı da, ABD'ninbu ilgi si çer çe ve sin de değer len di ril me li dir. ABD böl ge ye yöne lir -ken, bunun Kürt süz olma ya ca ğı nı bili yor. Mut la ka Kürt le re bir rolbiç mek gerek ti ği nin far kın da. Yine İsra il bu konu da belli bir yak la -şım için de dir. Sade ce Türkiye'nin kema list inkar cı lık poli ti ka sı biçi -min de bir engel vardı. Bence şimdi bunu yumu şat ma ya çalı şı yor lar.Çok sah te ce de olsa, Kürt prob le mi ni Türkiye'ye kabul ettir mekisti yor lar. Özel lik le o son savaş için de ve bek len me dik bir biçim deorta ya çıkan “dil ser best li ği, Kürt var lı ğı nın kabu lü” gibi şey ler, buyak la şım çer çe ve sin de değer len di ril me li dir.

Öyle anla şı lı yor ki, bunu biraz daha hız lan dı rı yor lar. Kürt le ri biryan dan pro vo kas yon la zor durum la ra düşü rü yor lar, daha sonra da“işte kur ta rı cı mız geldi” dedir tip ken di le ri ne bağ la mak isti yor lar.Sanı yo rum bu son pro vo kas yon da da bu yak la şım hayli etki li dir.“Tav şa na kaç, tazı ya tut” der ce si ne bir poli ti ka uygu lan dı. Mese lekesin lik le budur. Önce Kürt le re yeşil ışık yak ve ayak lan dır, sonrada Saddam'ı sal dırt! Bu sefer de “ABD imda da geli yor” biçi min desözü mo na hava dan yar dım yap! Şimdi uçak lar la bomba yeri ne yar -

325

dım yağ dı rı yor lar mış. Bütün Batı lı ülke ler, “Kürt le re yar dım” adıaltın da imda da getir ti li yor. Yar dım dedik le ri de gıda, çadır ve ben -ze ri. Aslın da amaç, bir taşla iki kuş vur mak tır. Önce ken di le ri nemuh taç edi yor lar, insan la rı evi den-bar kın dan, yerin den-yur dun danboşal tı yor lar, ken di le ri ne mut lak anlam da bağım lı hale geti ri yor lar,ondan sonra da ölme ye cek kadar ağzı na zehir dam la tı yor lar. İşteböy le ce daha fazla işbi rlik çi si olan Kürt ler doğ muş olu yor.

Bu yar dım çağ rı la rı adı altın da kesin lik le kendi iğrenç amaç la rı nıgiz le mek te dir ler. Tür ki ye de bu konu da öncü bir rol içine gir mişbulun mak ta dır. Tür ki ye bu poli ti ka dan pek emin olma sa da, işineolduk ça yara mış tır. Nereye kadar götü re bi lir, bu onun bile ce ği iştir.Fakat bu teh li ke nin için de dir. Şüphe siz biz bu poli ti ka ya karşı dura -ca ğız. Bu poli ti ka la ra sahte reform la rı da dahil ede rek ve bir çokKürt çev re si ni de buna alet ede rek yak laş ma ya çalı şı yor lar. Dahaşim di den, “Özal yet miş yıl lık poli ti ka yı değiş tir di, niye olum lu yak -laş mı yor su nuz” diyen ler çok. Yine “ABD des tek li yor, niye des tek -le ri ni alma ya lım” diyen ler çok. Bize bun lar, ham ve teh li ke li hayal -ler ola rak geli yor.

- Hayal olma yıp da ABD ger çek ten des tek le se?- Bence bu emper ya liz min tabi a tı na aykı rı dır. ABD ger çek ten

des tek le se deni li yor. Ben de şunu söy lü yo rum: Tür ki ye ve ABD'ninger çek li ğin de böyle bir şey var mıdır? Bunu söy le yen ler, önce busoru ya cevap ver me li dir. Ger çek ten Tür ki ye reji mi Kürt le rin dostuola bi lir mi? ABD ger çek ten sadık bir dostu ola bi lir mi? Bu dabenim karşı sorum dur. Eğer olur sa, başı mı zın üstü ne koya lım. Biz,iğne ucu kadar açık bul du ğu muz da poli ti ka yapı yo ruz. Böyle büyükbir dost lu ğu, böyle büyük bir dev le tin ve Tür ki ye gibi böl ge de ağır -lı ğı olan bir dev le tin dost lu ğu nu niye gör me ye lim?! İğne ucu kadarimkan la ve kızıl ca kıya met için de poli ti ka yapan bir güç ola rak, bizdeli mi yiz ki ken di mi zi bu kadar aman sız zor luk lar için de tuta lım!Bazı aklı eren ler ve böyle kur naz lar var; işte “ ABD'nin dost lu ğu-des te ği var niye kul lan ma ya lım, Türkiye'nin de dost lu ğu geli şi yorniye dayan ma ya lım” diyor lar. Bun la ra aslın da daha ağır bir sıfat lahitap ede ce ğim ama, sevi ye li olsun, ken di ni alda tan bu gafil le re,“biraz ken di ni zi ve ger çek le ri mi zi tanı yın” derim.

326

- Peki ABD'den kork mu yor musu nuz, ABD'ye böyle mey danoku yor su nuz?

- Mese le kor kup kork ma ma mese le si değil. Onu bırak, aman sızbir özel savaş sür dür dük le ri ni bili yo ruz. Bugün Kuzey Irak'a yar -dım yapa lım dedik le rin de bile (bası na da yan sı mış tı) 70 bin kişi likdağ koman do la rıy la, jan dar ma koman do la rıy la tek rar bir sınır ötesiope ras yon düzen le di ler. Bilir mi si niz ne oldu? PKK'nin bazı kamp -la rı vardı, onla rı tümüy le kuşat ma ya almak iste di ler ama, aslın dafiyas ko ile sonuç lan dı ğı için kamu o yu na yan sıt mı yor lar. Arka daş -la rın ver di ği bil gi ye göre, ger çek ten 70 bin aske rin katıl dı ğı bir ope -ras yon du bu. Dört gün sür dü ğü nü basın da yazı yor. Her ne kadar“60-70 PKK'li öldür dük” diyor lar sa da, aslın da boşa çıka rı lan birope ras yon dur. Bizim ala bil di ğimiz bil gi le re göre 4 şehi di miz var dırve sanı rım ken di le ri nin kayıpları çok sayı da dır. Bunun hazır lık la rıda bir kaç aylık tı, belki de Irak'tan da izin aldı lar. Ki bası na da yan -sı yor bu. Şimdi böy le si ne aman sız bir özel sava şı “hudut ötesi”deyip yürü ten ler, çok sinsi bir kontrgeril la yı tama men Kürdistan'daege men kılan lar ne kadar Kürt dostu ola bi lirler?

Kesin lik le yürür lük te olan özel savaş tır ve kontrgeril la faa li yet le -ri dir. Ve Tür ki ye ordu su nun önem li bir bölü mü bu iş için kul la nıl -mak ta dır. Özal gibi, onun içiş le ri baka nı ve baş ba ka nı da kesin lik lebu işin ikti sa di ve siya si cep he si ni yürüt mek te dir ler ve bun la rınözel savaş la bağ lan tı la rı kesin dir. Dost olmak isti yor lar sa önce lik leözel savaş la değil, ken di le ri nin dürüst lü ğü nü kanıt la yan ger çekyak la şım lar la gel sin ler. Bu konu da en ufak bir adım attık la rı nı san -mı yo rum. O dil le ri ne dola dık la rı Kürt çü lük, Kürt ser best lik le ri hepaldat ma ca. İşte en son tecil yasa sı çıka rı yor lar, anti-terör yasa sı ilebirlik te. Bu, daha da ağır laş tı rıl mış ve daha çok da bize yöne lik biryasa dır. Peki af mı oldu, yoksa yasa daha da ağır laş tı rıl dı mı? Bun -la ra bunu sor mak gere kir. Yine “ Kürtçe'ye ser best lik” denil di ama,bunun yanın da Kürtçe'nin okuma-yaz ma sı, top lan tı lar da konu şul -ma sı, resmi dev let dai re le rin de konu şul ma sı, ince le me-araş tır makonu su olma sı yasak, bun la rın bütü nü yasak. Ben de bu konu daşunu soru yo rum: Bu, bir ser best lik yasa sı mıdır, yoksa yasak yasa sımıdır? Ger çek ten tutar lı olmak gere ki yor. Mese le, ABD'nin gücün -

327

den çeki nip çekin me me değil, konu ya tutar lı bakma mese le si dir. Biz, başta bir hiç iken yola çık tık, hiç bir imkan olma dı ğı zaman

ve hatta Kürt lük üze ri ne bir kaç cüm le cik ten öteye bir değer len dir -me olma dı ğı dönem de orta ya çık tık ve bu gün le re gel dik. Biz, orta -da daya na bi le ce ği miz güç le ri dik ka te ala rak yola çık ma dık, biz,halk la rın kendi ulu sal kim li ği ne kavuş ma sı, hem de hiç bir gerek -çey le bunun sap tı rıl ma ma sı ilke si ne sonu na kadar bağ lı lı ğın birgere ği ola rak yola çık tık. Şimdi belli bir mesa fe katet mi şiz. Yaniher zaman kin den daha fazla cesa ret kaza nıl mış ve geliş me kate dil -miş tir. Bölge çapın da her ne kadar koşul lar elve riş siz deni li yor sada, biraz daha elve riş li hale geti ril miş tir. Özel lik le PKK'nin poli ti kayap ma sı açı sın dan bölge daha uygun bir durum da dır. Hatta ulus la -ra ra sı çer çe ve, son Doğu-Batı karış ma sın dan ötürü daha elve riş li birduru ma gel miş tir. Kesin lik le Kürt ulu sal kur tu lu şun da iyi sonuç alı -na cak bir döne min için de yiz. Tür ki ye için de, son dere ce elve riş libir zemin ve arka cephe des te ği söz konu su dur. Kür dis tan için setümüy le yay gın la şan bir geril la ya kavuş mak ta dır bütün bun lar.

Bu durum, ABD'nin Özal'la birik te gir di ği yöne li mi de bence elever mek te dir. En azın dan bir refor mizm le durum la rı kur tar ma yaçalış mak ta dır lar. Onlar zor durum da dır, kor ku yor lar. Biz ler dev ri midaha güçlü iler le te bi le cek, daha cesur ve daha sonuç alıcı kıla bi le -cek durum da yız. Ger çek ten mev cut geliş me le re daya na rak bunu,her zaman kin den daha fazla açık lık la söy le ye bi li rim.

Baş�tan�beri�hal�kın�özgü�cü�ne�dayan�ma�mız�isa�bet�li�olmuş�tur

- Şimdi bu tab lo da net ola rak isim isim saya cak olur sak,Kürt le rin bir halk ikti da rı kur ma sı nın kar şı sın da ki dünya vebölge güç le ri neler dir ve müt te fik le ri hangi kuv vet ler dir? Net,isim isim saya bi lir miyiz?

- Kürt le rin zor luk ların dan bah se di lir ken, sık sık şun lar söy le ni -yor.. Kür dis tan çok bölün müş tür, çok par ça lı dır; Kürt hal kı nın gücübu neden le par ça lı dır ve etra fın da ki dev let ler de bir çem ber oluş tur -muş lar dır; dünya bir tane dir, dola yı sıy la bağım sız lık ve bir bir lik

328

için fazla şans la rı yok tur. Bir anlam da bu böy le dir ve fakat mese le -yi biz, böyle kla sik bir biçim de ele almı yo ruz. Yani daha ras yo nelbakma imka nı var dır. Her zaman şunu söy lü yo rum: Özel lik le ger -çek le şen biçi miy le biz de ki mese le, Kürt hal kı na kim lik kazan dır -mak tan tuta lım ikti dar kazan dır ma ya kadar bir güç kazan dır mamese le si dir. Kla sik ola rak işte, “ulus la rın kendi kader le ri ni tayinetme hakkı dev let kurma hak kı dır, dev let kur mak için se elve riş li içve dış koşul lar gere kir” denir. Bu bir yönüy le öyle dir, ama bizimiçin mese le yi öyle koy ma mak gere kir. Bugün Kürt hal kı na kim likkazan dır ma nın kar şı sın da hiç bir dünya gücü ola maz. ABD ve Tür -ki ye 'si de buna dahil dir. “Ben kim li ği mi isti yo rum” denil di ğin de,Tür ki ye hal kın dan hangi biri si buna karşı dura cak, hangi emper ya -list dev let buna karşı dura cak tır? Bu çok önem li dir ve bir insan hak -la rı konu su dur. O “adımı isti yo rum” diyor, mah ke me ler diyor “adyasak tır, ala maz sın.” Bunu diyen mah ke me, bunu böyle değer len di -ren dev let bit miş tir. Biz bu temel de sonuç alı yo ruz. Adı mı zı bizeçok gören rejim, dev let kar şı mız da bit miş tir.

Ben, PKK'nin halkı kazan ma sı nın ayır de di ci özel li ği ni ver me yeçalı şı yo rum. Biz işe önce lik le böyle baş la dık. Önce “adın yok tur”dedik, sonra “sana bir ad gerek li” dedik. Şimdi ad benim se me iştebu kadar des te ğe yol açı yor. Ondan sonra dedik, “senin hiç bir eko -no mik, kül tü rel, siya sal, sos yal hak kın yok, geliş men yok, gücünyok; bu alan lar da biraz güç kazan ma lı sın, çok sınır lı da olsa birazgücün olma lı.” Bil di ği niz gibi, bu da halkı hak arama çaba la rı nayönelt ti. Dün ya da her kes bağım sız lık tan aşağı tut tur mu yoriken,sıra dan bir kül tü rel geliş me yi bile yaşa ya ma mak bir halk için neanla ma gelir? İşte halk bunu gördü ve yürü me ye baş la dı. Ardın danişte bu kadar sos yal geri lik, hiç bir siya sal hak kın olma yı şı, birgeliş me nin olma yı şı, halkı bu konu lar da gözü nü açma ya zor la dı.Sonuç: Bilin di ği gibi, bugün Kuzey Kürdistan'da muaz zam hak ara -yı şı için de olan bir halk yara tıl mış tır. Ve muaz zam bir hare ket li likiçine giril miş tir. Bu, hal kı mı zın ken di si ne yapa bi le ce ği en değer liyar dım dır ve dün ya nın yar dı mın dan da kırk kat daha faz la dır.Bütün dünya kar şı sın da da dursa, ken di si ni yürü te bi le ce ği bir özkuv vet sava şı dır ve sonuç da alın mak ta dır.

329

Biz ger çek le re bakı yo ruz ve bunun bir geliş me oldu ğu nu görü yo -ruz. Bil mem dün ya da kim ler sizi des tek li yor denili yor. Bence odes tek ler olsay dı, bizim için daha teh li ke li olur du. İyi ki etme miş -ler. İyi ki biz halkı kendi özgü cüy le ayağa kal dır ma yı başar dık.Eğer Güney Kürdistan'daki o işbir lik çi öncü ler gibi biz de dışa belbağ la say dık, bil mem filan dev let bize göz kır pı yor deyip hep ken di -mi zi ona göre ayar la say dık, hapı yut muş tuk. Doğu su na da Batı sı nada, bu konu da “gölge etme başka ihsan iste mez” tavrı içine gir mişolma mız son de re ce isa bet li olmuş tur. Ve onla rın da yar dım konu -sun da çekim ser kal ma la rı iyi bir poli ti ka olmuş tur.

- En büyük yar dı mı böy le ce yap tı lar.- Evet. Ama bil me den tabii. Bence şimdi piş man lar. Son zaman -

lar da PKK'ye ilgi den bah se di yor lar. İyi bir çağ daş örgüt tür deni li -yor. Ama geç oldu bu. Zama nın da, çok zayıf ken el atmış olsa lar dı,bence lehi mi ze değil, aley hi mi ze olur du. Beni kendi yağım da kav -rul ma ya zor la ma la rı, her hal de en büyük yar dım oldu. Ve her zamanbuna şük re di yo rum, iyi ki böyle oldu, diyo rum. Bu, güçlü bir geliş -me oldu benim için. Bu durum, büyük yete nek kazan ma ma ve güçtopar la ma ma vesi le oldu, onun yol ve yön tem le ri ne zor la dı. Keşkeher Kürt bunun derin li ği ni kav ra yıp poli ti ka ya yönel se, keşke böyleyağın da kavru la rak halk önder li ği ne soyun sa; o zaman göre cek si -niz, ger çek ten dün ya nın en büyük bağım sız lı ğı na en özgün birbiçim de ula şı la bi lir. Kendi pra ti ğim le bunu çok rahat lık la başar dı -ğı mı belir te bi li rim. İyi bir örnek tir, mütt e fi ki en bol olan yak la şım -dır. En büyük müt te fi kin, bir hal kın sınır sız gücü nün elde edil me si -dir. Bu sınır sız güç haklı bir temel de oldu mu, en başta komşu Tür -ki ye hal kın dan baş lar, Orta do ğu halka rı na ve gide rek dünya halk la -rı na kadar, uygun bir biçim de seni mut la ka dost kılar. Adil ve kar şı -sı na çıkıla ma ya cak amaç lar çer çe ve sin de seni onlar la bir leş ti rir.Şim di den bu yolun içine giril miş tir.

Bana soru yor lar, “yal nız değil misin, kork mu yor musun?” diye.Hayır, bun dan daha büyük bir bir lik ten ve bun dan daha büyük cesa -ret veri ci bir durum dan bah se di le mez. Bu anlam da ken dim de enbüyük cesa re ti görü yo rum. Ken di mi övmüş gibi olma ya yım ama,yani Kürdistan'ı gele nek sel ola rak yal nız lı ğa mah kum eden le ri biz

330

bağış la rız. O yal nız lık, çem ber veya yal nız halk deni len olayı biz,kud ret li bir güce dönüş tür dük. Bu başa rıl mış tır artık. Sanı yo rumsiz ler de biraz görü yor su nuz bunu. İste rim bütün dost lar bu ger çe ğiböyle bil sin ler ve halk la rın böyle özgü ce daya lı dost luk la rı nı biz denöğre ne rek geliş tir sin ler.

Halk�la�rın��dev�rim�le�veözgür�ira�de�le�riy�le�ger�çek�leş�ti�re�cek�le�riOrta�do�ğu�fede�ras�yo�nu�ter�ci�hi�miz�dir

- Önü müz de ki geliş me ye bak tı ğı mız zaman, kendi özgü cü nühare ke te geçi ren Kürt hal kı nın müca de le si, soyut lan mış ola rakve tek başı na mese le le ri köklü ola rak çözü me yete cek mi, yoksabir halk müca de le le ri mi ola cak? Yani soyut lan mış bir Kürthalk dev ri mi mi görü yor su nuz ger çek çi plan da, yoksa başkaalter na tif var mı? Han gi si muh te mel geliş me dir, bunu birazaça bi lir misi niz?

Şimdi Kürt halkı kendi özgü cü ne güve ni yor ve bu çok önem -li. Fakat öte yan dan bir de ger çek lik var, dörde bölün müş birKürt ger çe ği var. Yine böl ge de ki geliş me ler, derin le şen kriz ler,yük se len halk hare ket le ri var, vs. Şimdi bütün bu tab lo ya baka -rak, bir Kürt dev ri mi mi, bir Kürt halk kur tu lu şu mu gözü kü -yor, yoksa bunun diğer halk lar la el ele bera ber bir yürü yüş ola -na ğı var mı?

- Aslın da kar şıt değil bu konu da ki geliş me ler. Kürt le rin özgür birhalk kim li ği ne yürü me leriy le, diğer halk lar la tari hi bir yürü yü şübaş lat ma la rı çeliş ki li değil, iliş ki li dir; birbirini des tek ler mahi yet te -dir. Daha şim di den bunun ipuç la rı belir miş tir. Şöyle düşün mekgere kir: Kürt hal kı nın diri li şi ne, tari hin garip bir cil ve si dir veyadiya lek tik bir geliş me nin sonu cu dur diye lim; en çok yal nız lı ğa iti -len, yıl lar dır dün ya dan tec rit edi len, güç süz bıra kı lan Kürt halkı,bugün en soylu demok ra tik çıkı şın kale si duru mu na geli yor.Ortadoğu'da demok ra tik maya lan ma, derin insa ni ve kül tü rel özel -lik le rin filiz len di ği bir ortam hali ne geli yor. Orta do ğu halk la rı nın

331

derin li ğin de ki Mezo po tam ya (ki uyga rlı ğın, ins anlı ğın beşi ği dir),bugün hal kı mı zın ağır lık lı ola rak üze rin de otur du ğu coğ raf ya,insan lı ğın gele ce ği ni ilgi len di ren bir rolün içine doğru iti li yor. Baş -tan da bizim böyle bir yak la şı mı mız vardı. Biz Manifesto'da şunusöy le miş tik: Tari hin şafak vak tin de, yani sınıf lı top lum la ra, uygar lı -ğa geçi lir ken bura sı beşik rolü nü oyna dı. Şim di de sınıf sız top lu madoğru gidi şin şafak vak tin de niye aynı beşik rolü nü oyna ma sın?PKK'nin çıkı şın da bu man tı ğın önem li payı var dır. Kürt le rin yaşa dı -ğı top rak lar Ortadoğu'nun belir gin ulus la rı nın haki mi yet altı naaldık la rı top rak lar dı. Bu top rak lar dan bir par ça nın özgür leş me si,bütü nüy le Orta do ğu halk la rı nın özgür leş me si nin kur ta rıl mış böl ge -si dir. Demok ra tik ola rak kurul muş bir Kür dis tan, demok ra tik ola rakkurul muş bir Ortadoğu'nun nüve si dir.

Kesin lik le halk la rın ara sı na bir ayrım koyma veya kendi başı nabir Kür dis tan prog ra mı yok. Hatta biz, bu par ça lan ma yı bir olum -lu luk etke ni hali ne geti ri yo ruz. Öyle düşü nü yor ve öyle uygu lu yo -ruz. Her par ça da bağım sız la şan ve ikti da ra kavu şan Kürt halkı,aynı zaman da o komşu hal kın da bağım sız laş ma sı ve ikti darkazan ma sı anla mı na gelir. Örne ğin, Kuzey Kürdistan'ın bağım sız -laş ma sı ve özgür leş me si, Tür ki ye hal kı nın da bağım sız laş ma sı veözgür leş me si dir. Yine demok ra si ye kavuş ma sı, Tür ki ye hal kı nında demok ra si ye kavuş ma sı dır. Ve ara la rın da kuru la cak bir lik,Orta do ğu halk la rı nın ara sın da kuru la cak bir lik tir. Biz, şuna daaçık oldu ğu mu zu belirt tik: Bir Kürt-Türk fede ras yo nu, bir Orta do -ğu fede ras yo nu nun köp rü sü, geçiş aşa ma sı ola bi lir. Belki abar tı lıgele bi lir ama, daha şim di den Özal bile “Orta do ğu halk la rı ara sın -da eko no mik geliş me ler ve daya nış ma lar olma dan sorun lar çözü -le mez” diyor.

Bütü nüy le dün ya da ki ve böl ge de ki geliş me ler, artık halk la rınbir bir le ri ne çok yakın laş ma sı nı emre di yor, yoksa bölün me le ri ni veara la rı na daha da mil li yet çi çit ler konul ma sı nı değil. Feo da lizm buçit le ri yete rin ce koy muş tur, bize düşen ise yık mak tır. Emper ya lizmböl-yönet poli ti ka sıy la par ça la mış tır, Arap ları da, Kürt le ri de, diğerulus la rı da buna daya lı ola rak bölüp par ça la yıp yöne ti yor. Bizimgöre vi miz, bunu daha da derin leş tir mek değil, halk la rın eşit lik ve

332

özgür lü ğü ne daya lı bir li ğe dönüş tür mek tir. Bu anlam da poli ti ka -mız, Kürdistan'ı, Orta do ğu halk la rı nı bir lik ve daya nış ma ya götür -me de en uygun değer len dir me ye tabi tut mak, ikti da ra gider ken bubir lik te li ği hep göz ö nü ne getir mek tir. Kendi başı na ve komşuhalk lar la çeliş ki ye düş müş veya ege men sınıf la rın yay dı ğı aşırışove niz me dar ve kısır bir mil li yet çi lik le cevap ver miş bir halkduru mu na getir mek değil, tam ter si ne derin bir enter nas yo na liz miesas ala rak bir lik poli ti ka sı nı daha da daya tı cı kıl mak, halk la rınözgür ira de si ne daya lı bir lik te lik le ri öne çıkar mak tır. Bu temel de,iddia ettik le ri gibi asla ayrı lık çı hare ket değil, bir lik ve bütün lü ğübozma hare ke ti değil, tam ter si ne halk la rın mut lak çaba la rı nadaya lı bir lik le ri gün de me getir mek çok yerin de dir ve çok gerek li -dir. PKK tama men bu bilinç le ve bu temel de bir prog ram la hare ke -te geç miş tir. Ve şimdi bunu adım adım haya ta geçi ri yor. Bu açı danben, çeliş ki den değil, iliş ki den bah se de bi li rim. PKK'nin bugünKürt hal kı nı sava şan bir halk duru mu na getir me si, kendi başı na birKür dis tan dev ri mi değil, ter si ne Kürdistan'ın çok uygun coğ raf ya sıve insa ni özel lik le riy le bir bağım sız lık ve demok ra si kale si duru -mu na gel me si dir ve bu da komşu halk la rın buna daya na rak kendiira de le ri ni konuş tur ma la rı ve kendi güç le ri ni kazan ma la rı için enbüyük fır sat tır diyo rum. Bu temel de Ortadoğu'nun çeh re si nindeğiş ti ril me si gerek ti ği ne ina nı yo rum.

Biz, özel lik le ABD'nin yeni düzen ara yış la rı nın (buna Sov yet lerde dahil dir), Güven lik Kon se yi eliy le olsun veya kendi ara la rın da kian laş ma lar la olsun Ortadoğu'ya biç mek iste ye cek le ri düze nin kar şı -sın da yız. Böyle bir Orta do ğu sta tü ko su değil, tam ter si ne bunu aşanve buna karşı duran bir anla yış la halk la rın, dev rim le ve buna daya lıola rak özgür ira de le riy le ger çek leş ti re cek le ri bir Orta do ğu fede ras -yo nu her zaman ter ci hi miz dir. Ve bence şim di den temel le ri atı lanbudur. Kürdistan'da şim di den yürü yen ve Kürt hal kı nın ufku nuyaka la dı ğı geliş me budur. PKK bu konu da iddi a lı dır ve çaba la rı nısonu na kadar enter nas yo na list temel de sür dü re cek tir. Dünya çapın -da sos ya lizm ve yok sul halk lar aley hi ne geliş ti ri len yeni düzen ara -yış la rı na karşı da veri le cek en soylu bir cevap tır bu. Tarih, unu tu lanhal kın önüne, böy le si ne insan lık adına çığır açıcı bir görev de koy -

333

muş tur. PKK, bu göre vin bilin ciy le hare ket edi yor. Şim di ye kadarbaşa rı lan az değil dir ve bun dan sonra daha fazla başa ra ca ğı mızinan cın da yız. Bunu da daha çok Tür ki ye hal kıy la bir lik te, onun bir -lik te li ği ni zor la ya rak başa ra ca ğı mı za dair güve nim her zaman oldu -ğu gibi, şimdi daha faz la dır.

Emper�ya�liz�me�ve�işbir�lik�çi�le�ri�ne�karşıhalk�la�rın�iste�di�ği�yerde�ola�ca�ğız

- Bu bağ lam da ilk önce bir ara soru sora yım: Bu müca de le ni -zin, Kuzey-Güney sava şı nın bir par ça sı, bir cep he si oldu ğu nusöy le ye bi lir miyiz?

- Son zaman lar da tar tı şıl mak ta dır bu. Ben, aslın da reel sos ya liz -min de kapi ta liz min ufku nu aça ma dı ğı kanı sın da yım. Hatta gerçe-kleşen, Batı'da birey sel kapi ta lizm, Doğu'da ise kolek tif kapi ta lizm -dir. Aynı yaşam, aynı ahlak normu iki si ni de yön len dir miş tir. Bugünbun lar karış mı şa ve anlaş mı şa ben zi yor lar. Son ABD-Sov yet zir ve -le ri bunu olduk ça hız lan dır mış tır. Yine Paris bel ge si bunu daha dares mi leş tir me ye çalı şı yor. Bence bu, Batı kulü bü nün Doğu'yu daiçine ala rak geniş le me si dir. Ve bu, insan lık adına evren sel birdüzen le me değil, tama men Batı adına ve halk la rın aley hi ne birdüzen le me dir. Kapi ta lizm kanun la rı nın işle di ği bir düzen le me dir.Dünya halk la rı nın aley hi ne çalı şa cak bir düzen le me dir. Buna Bir -leş miş Milletler'i de alet etmek iste mek te dir ler. Zaten son Irak'ayöne lik tavır da bu göz lem len di. Hukuk adına savaş mı yor lar dı, pet -rol çıkar la rı adına sava şı yor lar dı. Bunu son Kür dis tan dra mın dagör dük. Onlar için mühim olan, pet rol adına aman sız savaş tır. Birhal kın gerek ti ğin de soy kı rı ma tutul ma sı bile onla ra göre bir hiç tir.Zaten eğer ilk ve önem li bir sonuç çıka rı la cak sa, bun la rın bu yenidüzen le me si nin ne kadar sahte ve halk la rın aley hi ne oldu ğu nu sonKürt dra mın da iyi anla mak müm kün dür. İnsan lık adına bir hal kıngire bi le ce ği en zor durum dan, bun lar, en ufak bir beis gör mü yor lar,fakat basit bir çıkar la rı teh li ke ye gir di ğin de dün ya yı ayağa kal dı rı -yor lar. Yeni düze nin altın da bu anla yış var dır ve bu da hayır lı biranla yış değil dir. O açı dan biz soğuk bak tık bu yeni düzen le me ye,

334

öyle “huku kun üstün lü ğü dür, evren sel barı şın tari hi bir aşa ma sı dır”deme dik. Özel lik le süper güç le rin, belli başlı emper ya list güç le rindün ya ya düzen ver me sin de bir aşa ma dır.

ABD önder li ğin de geliş ti ril mek iste nen yeni dünya sta tü ko su nuböyle değer len di ri yo ruz ve fazla uzun ömür lü olma ya ca ğı kanı sın -da yız. Kaldı ki Irak'ın bu konu da ki tav rı nı da biz bu biçim dedeğer len dir dik. Bu poli ti ka ya, amacı deği şik de olsa Irak reji mi nin,Saddam'ın objek tif ola rak taş koy ma sı nı önem li görü yo ruz ve dahafazla taş koy mak gere kir, diyo ruz. Kürdistan'da da bizim yap tı ğı -mız budur. Bu yeni düzen le me nin önüne taş koy mak önem li dir.Dola yı sıy la ne anla ma geli yor? Buna ister Kuzey-Güney çeliş ki sidenil sin, ister se kapi ta list-emper ya list düzen le me ye karşı halk la rınçeşit li biçim ler de diren me si denil sin, bizim yeri miz, emper ya list-kapi ta list cep he den geliş ti ri len poli ti ka ya karşı dur mak tır. Her nekadar elin de reform pake ti de olsa buna kuş kuy la bakıp, halk la rınözgür ira de siy le kendi kur tu luş la rı nı sağ la ma la rı biçi min de bir ara -yı şın ve müca de le nin sonu na kadar için de olmak tır. Çaba la rı mı zıbu temel de hız lan dı ra ca ğız ve deni le bi lir ki en anlam lı kur tu luşhare ket le rin den biri si nin için de biz yer almak ta yız. Ve bunu, kesin -lik le daha kap sam lı hale geti re ce ğiz ve bölge çapın da en önem li birkonu ma bürün dü re ce ğiz.

Tür ki ye hal kı nın yeri nin de bu olma sı gerek ti ği ne ina nı yo ruz.Özel lik le Batı'ya aşırı bağım lı lı ğın, ulu sal bağım sız lı ğa, eko no mik,kül tü rel ve sos yal geliş me ye zemin sun du ğu na hiç inan mı yo ruz.Batı'dan yar dım adı altın da bu kadar tank alı yo ruz, bu kadar top alı -yo ruz, denili yor, bun lar daha fazla bağım lı lık tır. Bu kadar dolar alı -yo ruz, denili yor; daha fazla bağım lı lık tır. Ve Türk hal kı nı, Türkulu su nu baskı men ge ne si içine almak tır. En az bizim Kürt halkıkadar, Türk hal kı nın da ger çek ten bağım sız lı ğı için her düzey de birsava şım için de olma sı nı gerek li görü yo ruz. Köken le ri eski ye uza -nan her türlü Batı cı dayat ma yı ve günü müz de de insan hak la rı adıaltın da onun bir tek ra rı na gir me le ri ni sakın ca lı bulu yo ruz. Tür ki yeiçin de bağım sız lık gere kir. Başta Kürt halkı olmak üzere, Orta do ğuhalk la rıy la bir lik te ve savaş la kade ri ni çiz me si gere kir. Bizim buyeni düzen le me le re karşı tav rı mız budur.

335

- Peki, ABD Ortadoğu'ya müda ha le edip, Irak Arap hal kı -nı bom ba la dı ğı sıra da duy gu la rı nız neydi? Bugün Kürt hal kı -nın uğra dı ğı fela ket kar şı sın da bir acı-ızdı rap duyu yor musu -nuz? Aynı ızdı ra bı o zaman da duya bil di niz mi? Biraz insa nibir soru ve onu ister se niz aça lım. Yani o bom bar dı man sıra -sın da hangi ruh hali içe ri sin dey di niz? Ame ri ka galip gel sinde biz de bunun ardın dan bir Kür dis tan çıkar ta lım, Irakfela ke tin den bizim de bir kârımız olsun gibi bir duy gu yakapı lı yor musu nuz?

- Hayır. Soru nu zu anlı yo rum. Doğ ru dur, bizde bazı duy gu laruyan dı ve şu belir le me yi yap tık: Kör fez krizi, Ortadoğu'nun EkimDev ri mi için koşul la rı elve riş li kıl mak ta dır. Ama nasıl? Şunu söy le -dik: Irak reji mi nin ve Sad dam önder li ği nin amaç la rı ve yön tem le ri,bir çok yönüy le uygun bula bi le ce ği miz yön tem ler değil ve fakatböy le si ne dikil me si nin sonuç la rı önem li ola cak tır. Bura da, işte “Sad -dam, ABD'yi böyle yener, müt te fik le ri şöyle yener” biçi min de birbek len ti için de olma dık. Fakat, “ABD reji mi şöyle yıkar, yeri neşöyle bir Kür dis tan kuru lur” biçi min de bir vehim içine de ken di mi ziatma dık. İki si nin de pek anlam lı olma ya ca ğı nı ve hatta ger çek leş me -ye ce ği ni bili yor duk. Ama buna rağ men umut luy duk. Hatta şunu söy -le dik: Bir sta tü ko var dır Ortadoğu'da ve bu sta tü ko altüst ola cak.Emper ya liz min çiz di ği bir sta tü ko dur bu. Böl ge ye daya tı lan rejim ler,Doğu'ya ve Batı'ya daya lı rejim ler dir; o temel de güç kazan mış lar,bağım lı laş mış lar dır. İşte bu aşı lı yor dedik ve bu bizi umut lan dı rı yor -du. Yani bugün eğer Sad dam ger çek ten anti-emper ya list ise, sonu nakadar dire ne rek ve ger çek doğru zemi ne ve müt te fik le re kavu şa rakbunu sür dür mek zorun da dır, dedik. Şimdi açığa çıka cak tır. Bununaçığa çık ma sı şu anla ma gelir: İspat la na cak ki ne kadar anti-emper -ya list tir, ne kadar demok rat tır, ne kadar dev rim ci-demok rat tır, ulu salmese le ye ne kadar çözüm geti ri yor, bölge halk la rı nın bir lik vebütün lü ğü ne ne kadar yak la şım gös te ri yor, Arap halk la rı nın bir li ği nene kadar doğru yak la şı yor? İşte bun lar kanıt la na cak, dedik.

Şimdi Sad dam yine böyle bir imti han la karşı kar şı ya dır. Sad damkur tul mak isti yor sa ne yapa cak tır? Tek rar söy le ye lim: Kürt poli ti -ka sın da, için de bulun du ğu büyük olum suz luk la rı gider mek zorun -

336

da dır. Başa ra bi lir mi? Başa rır sa yaşar, başa ra maz sa yaşa ya maz,daha da dara lır. Arap la ra ra sı iliş ki ler de dev rim ci yak la şı mı sonu nakadar geliş ti re bi lir mi? Eğer geliş ti rir se yaşa ya bi lir. Ulus la ra ra sıalan da dar bir mil li yet çi lik ten öteye bir geliş me ye yöne le bi lir mi?Eğer yöne lir se yaşa ya bi lir. Bu bir imti han dır, göre ce ğiz. Yani dedikki, bir anlam da önem li bir sınav la karşı kar şı ya gelin di. Bizim umu -du muz, bu sınav olum lu da veril se olum suz da veril se, hiç bir zamaneski sta tü ko yu artık bir daha dirilte me ye cek ler dir. Bu önem liy di. VeKürt halkı söz konu su oldu ğun da, ister ABD tara fın dan yıkıl sın veister se yaşa sın, artık Kürt poli ti ka sı değiş ti ril mek zorun da dır. Kürtpoli ti ka sı nın deği ş ti ril me si de çok önem li siya si sonuç la rı bera be -rin de geti re cek tir.

Biz şunu da söy le dik: Irak'ta zayıf la yan Sad dam reji mi, yıkı la bi -le cek bir Sad dam reji mi, sınıf müca de le si nin geliş ti ril me si anla mı -na gele cek tir, sınıf sal ve ulu sal düzey de çığ gibi bir müca de le anla -mı na gele cek tir. Değer len dir me le ri miz de bun lar vardı ve nite kimger çek le şen de budur. Bence müca de le hem sınıf sal düzey de vehem de ulu sal düzey de (Şia müca de le si ni sınıf sal düzey de, Kürtmese le si ni de ulu sal düzey de ele almak gere kir) çok şid det li olmuş -tur. Halen de devam etmek te dir bu. Saddam'ın güç kazan ma sıönem li oran da dışa daya nı yor du ve içeri de de anti-demok ra tikolma sın dan kay nak la nı yor du. Şimdi dış des te ği yok dene cek kadarazal dı. Ambar go süre cek ve daha da zayıf la tı la cak. Yine içte sınıfmüca de le si tas fi ye edi li yor du, demok ra si yoktu, dik ta tör lük anlam -sız bir biçim de sür dü rü lü yor du, şimdi bunun da imkan la rı kal ma dı.Bu anlam da diyo ruz ki, rejim bir iki lem le karşı kar şı ya dır: Ya eskipoli ti ka da ısrar eder, (ki bu sonu nu geti re cek tir) ya da yeni açı lım la -ra muh taç tır, bunu gös te rir se yaşa ya bi lir.

Yani bu konu da umut lu olup olma mak tan öteye, bence geliş me -ler çok önem li dir. Kürt poli ti ka sın da hazır lık lı olma dı ğı için veyagere ken düzen le me yi zama nın da yap ma dı ğı için, daha da daral mış -tır rejim. Sınıf müca de le si açı sın dan da bu böy le dir. Hep bas kıy lasin dir mek iste di ve git tik çe daral dı. Sanı rım son ola rak bir takımdeği şik lik ler yapıl dı rejim bün ye sin de. Sınır lı da olsa bu ihti ya cıhis se di yor. Bence daha ileri düzey de bazı düzen le me ler yapı lır sa,

337

Sad dam lı veya Sad dam sız Irak'ta geliş me ler yaşa na bi lir. Ulu salsoru nun daha demok ra tik çözü mü, yine sınıf sal müca de le ye dahaelve riş li bir yasal ortam şayet geliş ti ri lir se, o zaman ABD'nin plan -la rı bozu lur. Tür ki ye vası ta sıy la Irak'a biç mek iste dik le ri sta tü yü deişle mez kıla bi lir.

Bun lar önem li dir ve biz bunun bilin ciy le hare ket edi yo ruz. Vegide rek bunu böl ge sel leş tir me li yiz. Irak'ın için de bulun du ğu krizi,yani Irak'a daya lı Ekim devrimini biraz Orta do ğu laş tır ma lı yız.Bunun bilin ciy le hare ket etme li ve çok sınır lı imkan lar la da olsabunu geliş tir me li yiz. Bunun için sıkça şu söy len di: Bu yeni düzen -le me de PKK'nin yeri ne ola cak? Şunu belir te lim: PKK'nin yeri, tamda halk la rın iste di ği yer ola cak tır. Halk la rın özgür ira de si nin işle -me sin de tari hi bir rol oyna ya cak tır. Emper ya liz min ira de si ne daya lıdüzen le me le ri, işbir lik çi le rin ira de le ri ne daya lı düzen le me le ri sine -mi ze “barış tır” diye oturt ma ya ca ğız. Irak kri zi ni, Arap halkı için,Kürt halkı için demok ra si nin güç kazan ma sı biçi min de değer len di -re ce ğiz. Bunun, adım adım böl ge nin diğer ülke le ri ne yayma biçi -min de kul la nıl ma sı gerek ti ği ni savu na ca ğız. Bu, Saddam'ın kişi li ği -nin çok öte sin de bir geliş me dir. Bun lar bizi duy gu lan dır mış tır vebence iyi duy gu lar dır.

Her kes, “Körfez krizi böl ge yi şöyle ateşe atmış tır, Kür dis tanbir kez daha şöyle ate şin için de kav ru lup gide cek tir” diyor du.Bizse, “eğer poli ti ka doğru belir le nir se, bu konu da doğru tavır laralı nır sa, Kürdistan'ın tari hin de göre me ye ce ği büyük bir fır sa tıyaka la ma sı demek tir bu” dedik. Aslın da bu ger çek leş miş tir. Amapro vo kas yon güç le ri bunu sez dik le ri için, gün de mi sap tır ma ya,halk la rın dev rim gün de mi ni, Kürt hal kı nın dev rim gün de mi ni sap -tır ma ya çalı şı yor lar. Son göç ola yı nın altın da, bu anla yış tan kay -nak la nan pro vo kas yon vardı. Biz buna fır sat ver me ye ce ğiz. İyiduy gu la rı mı zı, iyi düşü nül müş ve plan lan mış bir poli ti kay laeylem li kıla ca ğız. Ve her zaman kin den daha fazla özgür lük yolun -da bir Kürt hal kıy la, daha fazla Orta do ğu halk la rıy la bir lik ara yı şıve çaba sı için de olan bir Kürt hal kıy la kar şı la şa ca ğız. Ger çek tenüst düzey de bizde ger çek le şen duygu ve heye can bu kay nak lı dır.Ve halen koru yo ruz.

338

Tür�ki�ye'ye�yeni�bir�cum�hu�ri�yet�gere�ki�yor

- Şimdi böl ge de sta tü ko bozul du, bir krize doğru, hatta savaşboyu tu na varan bir krize doğru giril di ve bu altüst oluş devamedi yor. Ortadoğu'daki bir altüst oluş ta Tür ki ye işçi sını fı nınrolü ne ola bi lir? Bu altüst oluş ta Tür ki ye işçi sını fı nın vere ce ğicevap ne ola bi lir? Bunu nasıl değer len di ri yor su nuz? İşte genelgre vi ni yaptı, Zon gul dak işçi hare ke ti ger çek leş ti, vs. Tür ki yeişçi sını fı nın, bu altüst oluş ta sizin kıy met biç ti ği niz rolü ufuk tagözü kü yor mu?

- Bence bunu, mev cut cum hu ri ye tin sonu nun gözük me si ve Türkhal kı nın yeni bir alter na ti fe zor lan ma sı biçi min de sor sak dahaanlam lı ola cak tır. 12 Eylül reji mi nin Özal eliy le icra sı, aslın daTC'nin bir döne mi nin sona erme si dir. Dar bir Türk ulus çu lu ğuvardı, cum hu ri ye tin kuru lu şuy la bir lik te. Bu dar ulus çu luk veyaşoven ulus çu luk, geri bir eko no mik temel de (ki buna ister libe ralkapi ta lizm denil sin, ister tekel ci kapi ta lizm denil sin), bütün imkan -la rın dev let eliy le bah şe dil me si biçi min de sür dü rül mek iste nil di.Cum hu ri yet efsa ne si budur aslın da. Şoven bir ulus çu luk ve ilkel-çar pık bir kapi ta list geliş me cum hu ri ye tin prog ra mı dır. Ve bu prog -ram, bugün gele bi le ce ği en üst nok ta ya dayan mış tır. 12 Eylül reji -mi nin çık ma zı bura da dır. 12 Eylül reji mi nin kur tar mak iste di ğicum hu ri yet bu cum hu ri yet tir. Bu cum hu ri ye tin yaşa dı ğı derin kriz,aslın da cum hu ri ye tin başın dan beri ulu sal ve top lum sal düzey deiçine çekil di ği kriz dir. Yani o, nor mal bir yapı değil dir.

Kema liz min baş lan gıç ta sınır lı anti-emper ya list li ğin den bah set ti ği -mi tek rar hatır la tı yo rum. Ve demok rat olma dı ğı nı söy le me li yim. Tür -ki ye Cumhuriyeti'nin kuru luş yıl la rın da demok ra si yi düşün me di ği,şoven bir ulus çu lu ğu asla aşma dı ğı, gide rek kapi ta liz mi daha fazlageliş tir me ye çaba la dı ğın da bunun Batı'sız ola ma ya ca ğı, kapi ta listemper ya liz me dayan mak sı zın gelişe me ye ce ği açık tır. Sov yet çeliş ki -si ni kul lan dı ve bu temel de 1930 'larda belli bir bağım sız ini si ya tifgös te ril di; fakat ger çek ten sınır lıy dı bu. Bil di ği miz gibi 1940 'lardansonra Batı'yla bütün leş me çaba la rı, DP döne mi ve AP dönem le ri, bu

339

çar pık yapı nın daha da geliş ti ril me si ve derin bir kri zin içine itil me -siy di. 1980'lere doğru gel di ği miz de eğer çok güçlü bir muha le fetolsay dı, bu cum hu ri yet yıkıl mak la yüz yü zey di. Güçlü bir dev rim cimuha le fet olma dı ğı için, 12 Eylül gibi bir faşist rejim başa geldi.

Bu rejim, içten ve dış tan yaşa ta bi le ce ği bütün poli ti ka la rı yaşat tıhalka. NATO'ya dayan dı, her türlü faşi zan ted bir ler le ken di si niyürüt mek iste di, top lu mu altüst etti ve baş tan çıkar dı. Ahla kıy laoyna mak tan tuta lım dini ne kadar, eko no miy le oyna mak tan tuta lımsiya se te kadar, fel se fe si ne kadar her şeyiy le oyna dı. On yılda dahada baş tan çıka rıl mış bir top lum la kar şı laş mak tan öteye bir geliş me -ye yol açma dı.

Özal nedir? Daha fazla Ame ri kan cı olan daha fazla ordu yu dik -ka te alan, ser ma ye nin en geri ci ve en vur gun cu kesim le ri ni dahafazla dik ka te alan bir uzlaş ma nın, bir işbir li ği nin sem bo lü dür.Sonu na kadar Türkiye'nin bağım lı lı ğı nı geliş ti ren, sonu na kadarmili ta riz me boyun eğen, ser ma ye nin en çapul cu kesim le riy le uzla -şan, yine sonu na kadar işbir lik çi li ği geliş ti ren poli ti ka nın mima rı.Eğer bir usta lı ğın dan bah se di le cek se, işte bu tip bir usta lık tır. Bu daTür ki ye Cumhuriyeti'nin ken di si ni ele ver mek te dir, gel di ği aşa ma yıgös ter mek te dir. Özal şahsi bir olay değil, cum hu ri ye tin için debulun du ğu aşa ma nın bir ürü nü dür. Tür ki ye kapi ta liz mi nin, onun içve dış poli ti ka sı nın bir aşa ma sı dır ki, bu da son aşa ma dır. Bu nok ta -da diyo rum ki, Türkiye'ye yeni bir seçe nek gere ki yor, yeni bir cum -hu ri yet gere ki yor. Peki bunu kim kura bi lir?

1920 'lerin baş la rın da taze bir Türk bur ju va zi si vardı. O, 1. cum -hu ri ye ti kura bi lir di ve kurdu nite kim. Mus ta fa Kemal bunun örne ği.27 Mayıs'a yeni bir cum hu ri yet denil di ama, ger çek ten yeni cum hu -ri yet denil me ye cek durum day dı ve o sade ce tekel ci kapi ta liz minönünü açtı. 12 Eylül'e de 3. cum hu ri yet, yeni bir cum hu ri yet denil -di. Ne biçim bir cum hu ri yet oldu ğu nu gör dük, kuru lu şuy la ve şim -di ki kri ziy le. Bence bun lar öyle 2. ve 3. cum hu ri yet ler değil dir,birin ci si nin olgun laş ma sı ve çöküş aşa ma sı dır. Nite kim geli nennok ta da orta ya çıkan bir çok belir ti bunu gös te ri yor. Bunun yeri nebaşka bir cum hu ri yet gere ki yor ger çek ten.

2000'lere doğru yöne lir ken Tür ki ye halkı, her bakım dan alt ve

340

üst yapı sıy la yeni bir cum hu ri ye tin derin ara yı şı için de dir. Kuru la -cak halk reji mi, ne tür bir rejim ola cak tır? Bunun alt ve üst yapı sıne denli demok ra tik ola caktır? Bence bunun derin bir ara yı şı veyaorta mı söz konu su dur. Daha doğ ru su, ne kadar ara yış var o ayrı birmese le, ama orta mın bu oldu ğu kesin dir. Benim için kuşku götür -mez bir durum dur bu. Objek tif ola rak her şey Tür ki ye hal kı na şunusöy lü yor: Ayağa kalk ve kendi ikti da rı na yürü! Başı kim çeker? Hiçşüp he siz emek çi sınıf ve onun da en emek çi si olan işçi sını fı çeker.

Bence bur ju va zi söy le ye bi le ce ği ni söy le di, yapa bi le ce ği ni yaptı.Getir di ği kapi ta lizm ve buna daya lı alt ve üst yapı ise orta da dır.Çekil mez cins ten bir ağır lık ola rak top lumun sır tın da bir kam bur -dur. Bu kam bur, bu cum hu ri yet, artık ger çek ten ızdı rap tan, işken ce -den, sömü rü den başka bir şey değil dir. Tür ki ye hal kı nı dün ya nınher tara fı na savu ru şun da ki sömü rü ye bak! Başta kıyı lar olmaküzere ülke zen gin lik le ri nin yaban cı la ra peş keş çekil me si ne bak!Eko no mi nin bütün kilit nok ta la rı nın yaban cı ser ma ye nin eline peş -keş çekil me si ne bak! Muaz zam işsiz ler ordu su na bak! Bir avu cunlüksü uğru na muaz zam sefa le te bak! Bütün bun lar ne anla ma gelir?Bu kam bur çekil mez, cum hu ri yet bu haliy le çekil mez, rejim buhaliy le çekil mez demek tir. Kendi için de bazı reform lar la dönü şümyapa bi lir mi? Biz reform la ra kapa lı deği liz, ama fazla ham ha ya lekapıl ma mak gere kir. Tam bu nok ta da, en emek çi ve dola yı sıy la endev rim ci sını fın tari hi rolü ne sahip çık ma sı gere ki yor. Genel de Tür -ki ye halkı ve özel de işçi sını fı nın öncü lü ğü eğer ayağa kalk maz sa,daha da geli şe cek olan bir kriz dir, buna lım dır, çürü me dir. Onun içindiyo rum ki, hiç bir dönem le kıyas lan ma ya cak kadar objek tif koşul -la rı uygun hale gel miş bir emek çi öncü lü ğü söz konu su dur. Ve yineTür ki ye işçi sını fı nın küçüm sen me ye cek kadar bilinç kazan ma sısöz konu su dur.

Ama bura da eksik lik ler de var. Eksik lik ler, özel lik le emek tenyana ken di ni dev rim ci muha le fet yeri ne koyan la rın bir lik ve prog -ra mın dan öte ye dir. Yani genel de Türk solun da, sos ya liz me iliş kindev rim ci eği lim aslın da güç lü dür. Çeşit li frak si yon lar ca deği şik birbiçim de yan sı tıl mak isten se de, ilke ve stra te ji de aslın da dev rimayak ta dır veya etki si ni sür dür mek te dir. Bu anlam da mese le, ilke,

341

stra te ji ve prog ram da değil dir; daha çok tak tik te dir ve tak tik te birbir li ğe ihti yaç la rı var dır. Halk tan yana güç le rin koor di nas yo nu nu,tak tik adım la rı nı orga ni ze eden bir bir li ğe ihti yaç la rı var dır. Bencemese le bu çer çe ve de ele alın ma lı dır. Bu konu da ki eksik lik gide ril -di ğin de, kesin lik le tarih Tür ki ye halkı için deği şik geli şe cek tir. Veişçi sını fı, artık rolü nü, Türkiye'ye özgü ola rak çok anlam lı birbiçim de oyna ya bi le cek tir. Bunun Kür dis tan kolu da çok mükem melbir atı lım için de dir. Bunun la kura ca ğı sağ lık lı iliş ki ler, bağ lan tı lar,hatta cep he sel bir lik, sade ce Tür ki ye ve Kür dis tan halk la rı nın kade -ri nin değil, Orta do ğu halk la rı nın kade ri nin değiş ti ril me sin de köprübir rol oyna ya cak tır. Bu konu da umut lu yum aslın da.

Biz, hiç bir zaman, Tür ki ye hal kın dan kop ma dık. Baş lan gıç ta kibağ lan tı la rı mız ide o lo jik-poli tik yak la şım lar çer çe ve sin dey di; şimdidaha pra tik bir çer çe ve ye hızla otur mak ta dır, otur tul mak ta dır. Yaniayağa kal kan bir Kür dis tan, uya nan bir Tür ki ye işçi sını fı ve Tür ki yehalkı demek tir. İki hal kın tari hi iliş ki le rin de her ne kadar ege mensınıf la rın eliy le muaz zam olum suz luk lar, hak sız lık lar geliş ti ril miş sede, biz bun la rı düzel te bi li riz. Bu iliş ki ler den halk la rın muaz zam bir lik -te li ği ne ula şa bi li riz. Bu çok önem li dir ve bunu bir mimar yete ne ğiy ledeğer len di ri yo rum. Bu iliş ki den hoş nut suz olma, “işte tarih bu kadarkötü dür” diye rek nef ret edip ne paha sı na olur sa olsun bir kopuş, birayrı lık değil, bir mimar ince li ğiy le ortak bir bir lik ese ri ne dönüş tür me,nasıl güzel bir ev yara tı lır, kom şu lar ara sın da nasıl düzen yara tı lır, bir -lik te ve zen gin bir yaşam bura da nasıl yaşa nır, işte onun hesap la rı için -de yiz. Yani nasıl kom şu suz yaşan maz sa, Türk-Kürt iliş ki le ri ni de,birbir le ri olmadan yaşa ya ma ya cak, ama hep si ni zen gin leş ti re cek birdüzen le me için de değer len di ri yo ruz. Yine bu konu da dev ri mi temelbir araç ola rak değer len di ri yo ruz. Tür ki ye hal kı nın bilinç li öncü lü ğü -nün de kesin lik le bunu gör dü ğü nü ve bu konu da daha da ileri adım la rıatmak tan çekin me ye ce ği ni çok iyi bili yo ruz. Dola yı sıy la da umut la rı -mız bu konu da çok canlı ve ger çek le şir düzey de dir.

Sol�grup�lar�ara�sın�da�diya�lo�ğu�ve�bir�li�ği�geliş�ti�re�lim

- Bu işçi hare ke tin de ki çaba la rıy la, örne ğin Sos ya list Parti,

342

diğer bazı sos ya list örgüt ler sizde bir umut uyan dı rı yor mu?- Ben, her zaman Tür ki ye dev rim ci le ri ne coş kuy la bak tım. Biz

de 1970 'lerin ürü nü yüz bu anlam da. Bize dış tan etki le me iki kanal -dan geldi: Türkiye'nin dev rim ci-demok ra tik genç lik ve işçi sını fıhare ke tiy le ve Güney Kürdistan'daki ilkel mil li yet çi li ğin daha ozaman dan dar bo ğa za itti ği Kürt hare ke tiyle. İki sin de ki yet mez lik le -ri de zama nın da ve çok iyi değer len dir dik. Kürt soru nu doğrutemel de ele alın ma dık ça, Türkiye'de işçi sını fı nın ve hal kı nın müca -de le si nin de sağ lık lı gelişe me ye ce ği nin çok derin bilin ciy le ken di -mi zi çözüm le me ye ve bu konu da ide o lo jik-poli tik bir ara yış içinegir me ye zor la dık. Bu çaba nın bir ürünü ola rak geliş tik. Şimdi gel di -ği miz nokta bili ni yor.

Daha önce ki soru lar da, Kürt hal kı nın ulu sal kur tu luş hare ket le ri ninnasıl ele alın ma sı gerek ti ği ne yete rin ce açık lık getir miş tik. Ve aynızaman da Tür ki ye emek çi hare ke ti için de nasıl oldu ğu mu zu gös ter me yeçalış tık. Bu bizim umu du mu zu aslın da iyi dile geti ri yor. Siz le rin çaba -la rı na, Sos ya list Parti'nin ve çok sayı da grup la rın çaba la rı na biz, ken di -le ri nin kendi ara la rın da bak tık la rı gibi bak mı yo ruz. Hiç şüp he siz bizim,1970 'lerin orta la rın da siz ler le ve bir çok grup la çekiş me le ri miz oldu.Olduk ça sert, anlam sız diye bi le ce ği miz çatış ma lar da oldu. Bunun asılnede ni biz miyiz, baş ka la rı mıdır, bu ayrı bir tar tış ma konu su. Fakat bubir ger çek ti. Yal nız neden le ri vardı. Şimdi bu tama men aşıl mış tır diye -bi li rim. PKK, bu konu da ken di si ni biraz olgun laş tı ra bil di, daha uygunpoli ti ka lar la yürü te bi lir konu ma geti re bil di. Bu konu da ki ger çek le ri mi -zi daha fazla aça bi li rim, ama aynı geliş me yi maa le sef Tür ki ye solun dagör dü ğü mü zü söy le ye mem. Bu kısır çekiş me ler biraz daha devam edi -yor. Sos ya list Parti, poli ti ka düze yin de iyi açı lım lar yapı yor, bu konu daözel lik le döne me denk gelen tak tik le ri erken den gün de me sürü yor,esnek çe işçi sını fı na daha fazla ağır lık veri yor. Fakat çok geniş sol biri -ki min henüz bir araya geti ril me di ği de bir ger çek. Hala ara la rın da “kimne kadar opor tü nist tir” çekiş me si sürüp git mek te dir. Yani mez hep kav -ga la rı şid det li dir. Sizde de bizde de vardı bu, ama şimdi o kadar değil.Yani biz de için dey dik bu mez hep çatış ma sı nın, ama aştık.

Şimdi Türkiye'nin mez hep leş me si için de biz nasıl bir rol oyna ma lı yız?Bence bu mez hep le rin sayı sı nı biraz azal ta lım. Bu mez hep ler anlam sız bir

343

biçim de çar pı tıl mış ve ger çek ten bu bize acı ve üzün tü veri yor. Hepsi zin -dan da diren miş, şehit ver miş, yüz bin le ri kucak la yan bir kit le ye ulaş mışama, tak tik bir li ğe asla imkan ver me yen bir çekiş me de sürüp gidi yor. İştebu anlam lı değil. Yani şu veya bu güç ne kadar opor tü nist de olsa bu,kesin lik le bölün me ye ve par ça lan ma ya haklı bir gerek çe sun mu yor.

Bu konu da kesin lik le yan lış anla şıl ma yı da iste mi yo ruz. ÇünküTürkiye'deki mev cut sol grup lar pire yi deve yapı yor lar, öküz altın dabuza ğı arı yor lar. Siz ler le geliş ti re ce ği miz her han gi bir görüş me yi,rahat lık la şöyle bir opor tü niz me yatma, bir bir le ri ni bil mem ne etmegibi değer len di re bi li yor lar. Çok iyi bili ni yor ki bu, Tür ki ye emek çiyığın la rı na bir mesaj sunma, onla ra dost luk dilek le ri mi zi ilet me teme -lin de bir görüş me dir. Ne şu gru bun, ne bu gru bun değil dir; bu çok iyibili ni yor. Ve hatta bir li ğe yol açsın diye çok has sas dav ra nı yo ruz. Buda çok iyi görü lü yor. Ama halen bir türlü iyi niyet li yak la şım gös te ril -mi yor. Diğer le ri gel sin, siz ler den daha fazla onlar la da diya lo ğu geliş -ti re lim. Hani bir lik diyor lar, halk la rın müca de le si ne des tek diyor lar, ozaman gel sin ler biz den ne isti yor lar sa suna lım. Nedir iste ye bi le cek le -ri? Örgüt sel daya nış ma dır, eylem sel daya nış ma dır, maddi ve mane vides tek tir. Gel sin ler biz üze ri mi ze düşe ni yapa rız. Doğ ru su budur ama,işi bu temel de doğru ele almak yeri ne, “kim ler kimin aley hin de koa lis -yon yaptı, bu nasıl opor tü nist tir, şu nasıl reviz yo nist tir, kale me sarı lıpbun la rı dina mit le me li, boşa çıkar ma lı” biçi min de ele alı yor lar. Bu, neçağ daş ça dır, ne sos ya list çe dir, ne de demok rat ça dır; ilkel mez hepfana tiz min den geri ye kalan kalıt sal bir yak la şım dır. Aşma lı yız derimbun la rı. Siz ler, Sos ya list Parti, kendi yasal konu mu nu da dik ka te ala -rak, açı lım la rı nı daha da geniş let me li dir. Bir yan dan sını fa yöne lik, biryan dan Kürt ger çek li ği ne yöne lik ve en önem li si de diğer grup lar labir lik ve daya nış ma ya yöne lik anlam lı çaba la rı nı sür dür me li dir. İna nı -yo rum, sonun da başa rı lı ola cak olan bu poli ti ka dır.

Geril�la�yı�oturt�ma�kong�re�si

Bu konuy la bağ lan tı lı ola rak ve kendi konu mu mu zun daha iyianla şıl ma sı açı sın dan biraz par ti mi zin 4. Kong re ger çe ği ne iliş kin,geril la ya ve hatta serhildanların yeni duru mu na iliş kin bir kaç

344

husu su da belirt mek isti yo rum. 4. Kong re süre cin den bah set mekisti yo rum. Ger çek ten bu, son 3-4 yıl dır kamu o yu nun da olduk çadik ka ti ni çeken iç olum suz luk la rı gider me de ve özel lik le de geril -la yı doğru oturt ma da çok önem li bir aşa ma yı teş kil edi yor. Şuanlam da bir kong re dir: Geril la yı oturt ma kong re si dir. Geril la nıntıka nık lık la rı nı aşmada ve bu konu da ileri bir açı lı ma yol ver me deönem li bir rol oyna mış tır.

Parti için de, parti öncü lü ğü nü sabo te etme ye giden olduk ça çoksayı da tutum ve dav ra nış söz konu suy du. Bu konu da şid det li veözel lik le de eği tim le, iknay la ve biraz da tas fi ye ci li ğin tas fi ye sibiçi min de bir ayık la ma oldu. Öncü lük soru nu, çok net ve çokçözüm le yi ci bir aşa ma ya ulaş tı. Faa li yet ler de parti öncü lü ğü nütut tur ma ma, özel lik le 1986'dan sonra Agit arka da şın da şaha de tiy -le bir lik te ve öyle sanı yo rum ki TC'nin de direkt veya dolay lı etki -le me siy le öncü lük ola yı nı zayıf lat ma biçi min de bir geliş me dola -yı sıy la, geril la da, halka kötü mua me le ve hiç vurul ma ma sı gere -ken kadın ve çocuk gibi bazı ölüm le rin orta ya çık ma sı na yol açmagibi bir durum görül dü. Bunda ne kadar TC'nin pro vo ka tör le rietki li oldu, ne kadar bizim içi miz de alet olan lar etki li oldu, bunuşim di den ayır det mek zor. Ama sonuç iti ba riy le bun la ra karşı iyibir müca de le veril di, bu tutum lar kesin ola rak mah kum edil di ler.Yine parti için de şüphe etme ve ajan lık yaf ta sıy la suç suz insanceza lan dır ma durum la rı orta ya çıktı ve bu tür olay lar aydın lı ğakavuş tu rul du. Bu temel de öncü lük sağ lam esas la ra otur tul du. Faa -li yet ler, her zaman kin den daha fazla parti öncü lü ğü ne bağ lan dı.Geril la bu temel de bir açı lım kay det ti. Bun lar, bu süreç te katet ti -ği miz ve 4. Kongre'nin de kesin leş tir di ği husus lar olu yor. Geliş -me miz bu yön lü dür.

Bunun yanın da, serhildanlara daha bir açık lık geti ril miş ve butak ti ği biraz daha yet kin haya ta geçir me vur gu lan mış tır. Mev cutiliş ki düze yi mi zin daha bir dira yet le yürü tül me si, hem dış iliş ki le ri -mi zin ve hem de içte halk la iliş ki le ri mi zin daha doğru bir temel deyürü tül me si karar laş tı rıl mış bulu nu lu yor. Bu, otur tul muş iliş ki le rinkarar la ş tı rıl ma sı olu yor aslın da. Çok kap sam lı karar la rı mız var.Sanı rım siz le re de vere bi li riz ve gere kir se uygun olan la rı nı yayın la -

345

ya bi lir si niz. Yine eleş ti ri ve öze leş ti ri sila hı da iyi kul la nıl dı, eleş ti -ri den geçi ril me yen hiç bir şey kal ma dı. Başta mer kez olmak üzerebölge bölge ele alın dı ve yine mer kez kişi lik ler den tuta lım rol oyna -mış bütün kişi lik ler eleş ti ri ye tabi tutul du. İstis na sız öze leş ti ri selyak laş tı kişi ler kendi konum la rı na. Bu da önem li bir geliş mey diaslın da ve bu cesa re ti gös ter dik.

Sos ya liz me iliş kin kav ra yı şı mız da, biraz yayın la rı mız da yan sı -tıl dı ğı gibi özgün bir tanı ma kavuş tu. Yara tı cı sos ya lizm anla yı şı -mız tama men par ti ye hakim olmuş tur. Yani genel de sos ya lizm denkaçış baş lar ken, bizde çok köklü bir sos ya liz me yönel me karar laş tı -rıl mış tır. Doğru sos ya lizm anla yı şı na sahip olma mız, bu reel sos ya -liz min teh li ke si nin bize bulaş ma ma sı ger çek ten çok önem liy di. Bukonu da bir başa rı dan sözet mek gere kir. Baş tan beri aldı ğı mız ilke litutum, sos ya liz mi ülke koşul la rı mı za bağım sız ve yara tı cı birbiçim de uygu la ma tezi miz ve hal kın özgü cüy le dev ri me yönel mekarar lı lı ğı mız kesin lik kazan mış tır. Yine örgüt içi demok ra si ye ala -bil di ği ne ağır lık veril miş tir. Hatta geril la da da demok ra si ye ağır lıkveril miş tir. Çok önem li dir parti için de ve geril la için de demok ra si.Ve bu konu da kesin iler le me ler var dır. Kürt top lu mu söz konu suoldu ğun da, o katı feo dal yar gı la rı kır mak, işle rin demok ra tik bir tar -tış may la kara ra bağ lan ma sı nı ilke ola rak koy mak ve par ti yi bunahazır la mak önem liy di. Bu da önem li oran da başa rıl mış tır.

Sanı yo ruz 4. Kong re miz çözüm le yi ci bir kong re dir. 3. Kong re -miz daha çok sorun la rı yüzey sel ve genel hat la rıy la dile geti rir kenve özel lik le 15 Ağus tos Atılımı'nın 1985'te içine gir di ği büyük çık -ma zı aşma biçi min de bir rol oynar ken; 4. Kong re miz, geril la da önüaçma ve bir pat la ma ya git me de, serhildanlarda ve yine parti öncü lü -ğü nü sağ lam laş tır ma da nice lik ve nite lik ola rak önem li bir rol oyna -mış tır. Bu konu da biz 4. Kong re mi zi, dev rim de zafer rolü nü oyna -ya bi le cek kadar geliş kin bir kong re ola rak değer len di ri yo ruz.1982'deki Kong re miz se, bili yor su nuz, ülke ye dönüş ham le si ni ger -çek leş tir me ve onay la ma kong re siy di. Par ti de ki geliş me le ri çokkısa ca böyle özet le ye bi li rim.

Bun la rı şunun için belir ti yo rum: Par ti de ki geliş me le rin beni çokzor la dı ğı na dair, hatta şaş kın lı ğa uğrat tı ğı na dair görüş ler var dır.

346

Hiç şüp he siz zor la mış tır. Her kes kaçar ken ve komü nist par ti ler tas -fi ye olur ken, sos ya list temel le ri ni koru mak ta oldu ğu muz par ti mi zinsorun la rı nı ciddi bir tas fi ye ye uğra ma dan çözüm le mek, ciddi biruğraş ister, çaba ister. Ger çek ten hem o kla sik komü nist par ti le rinhas ta lık la rı na karşı müca de le, hem de Kürt top lu mu nun feo dal-aşi -ret çi etki le ri ne karşı müca de le basit değil dir. Tak dir eder si niz ki,ger çek ten hem yara tı cı ve hem de çok yoğun çaba ister. Bu anlam dahaya tı mın en zor, fakat çok üret ken 3-4 yılı nı bu işe atfet tim. Karşıcep hey le uğraş maktan çok bu iç cep hey le uğraş tım ve çok önem lisonuç la ra ulaş tı ğı mı belir te bi li rim. Bu, şaş kın lık değil, büyük birçabay la sonu ca git mek tir. Bunu böyle belirt me li yim. Etki le ri bun -dan sonra daha iyi yan sı ya cak tır. Tür ki ye solu nun da yarar la na bi le -ce ği bir dene yim oldu ğu anla şı la cak tır. Daha şim di den bu dene yi -min ince len me si ni siz le re salık veri yo rum.

Yine geril la konu sun da bazı görüş ler belir til di, işte aske ri yollasonuç alamazsınız diye. Şunu belirttim: Biz, TC'den daha fazlaaskeri yolla sonuç alı rız. Türk zoru, Türk ordu su nun uygu la dı ğı zorger çek ten bir çık maz da dır ve çözüm süz lü ğü üret mek ten öteye git -mi yor. Ama biz, hem sınır lı baş vur du ğu muz ve hem de şim di yekadar iste di ği miz gibi yürü te me di ği miz bir silah lı sava şım la önem lisonuç la ra ulaş tık. Hele şimdi tam tak ti ğe otur muş bir geril lay la,aske ri yolla daha iyi sonuç ala bi li riz. Bili yor su nuz, özel lik le geril la -nın köy lü yü eğit mek te ki ve örgüt le mek te ki rolü çok hızla genel le -şe rek devam etmek te dir. Ger çek ten köylü için geril la aji ta tör dür,faal bir pro pa gan da cı dır ve örgüt le yi ci dir. Bu etki si ni daha dageliş ti re rek sür dü re cek tir. Ben baş tan belirt tim, geril la bir efsa neaslın da. Bu rol daha iyi oyna na cak tır diye belir te bi li rim. Geril la nınartık kay bet me si şura da kal sın, ilk defa derli toplu eği til miş ve radi -kal leş miş bir geril lay la yüz yü ze yiz. Sayı sal ola rak da kesin lik le birazal ma söz konu su değil dir. Hede fi miz 10 bine tır man mak bu yıliçin de ve kesin lik le ula şa ca ğı mız inan cın da yım. Şim di den bu yarı -lan mış tır ve güç topar la ma hızla devam edi yor.

Serhildanlar da ben zer bir atı lım için de dir ve genel le şe rek devamedi yor. Bu sene sanı rım en azın dan 40-50 şehir mer ke zi ni çeke bi lirve zaten köy lü ler de önem li oran da bu ala nın için de dir. Yani

347

serhildan akımı köy ler den baş lı yor ve şehir le re yayı lı yor. Bununaltı nı çizi yo rum. Köyün şeh ri etki le me si çok çar pı cı dır. 5-10 köybir le şi yor, grup la şı yor, coşu yor ve buna kent ler de kar şı lık veri yor.Çok iyi bir köy-kent bir lik te li ği doğu yor. Tabii sos yal yöne limkesin lik le yok sul la ra doğ ru dur. Öncü lük yok sul kesim de dir ve buçok önem li dir. Kadın kit le si çok iyi katıl mış durum da dır. Kadı nınkatı lı mı nı basit ve ken di li ğin den yorum la ma yın. Uzun bir teo rikçalış ma kadar, parti için de kadın kad ro la ra yol vere rek ve onla rauzun bir ortak yaşa ma yı benim se te rek bu sonu ca gelin miş tir. Örne -ğin bir Cizre dire ni şi nin altın da, Binevş AGAL (Beri van) diye birarka da şı mı zın rolü var dır. Ki, bir-iki yıl biz zat yanı mız da tutupyurt se ver leş tir di ği miz bir yoldaşımız dır. Cizre halkı onu çok iyitanır ve bugün tüm Cizre kadı nı onun anı sı nın etra fın da iler le ye cek -tir. Demek iste di ğim, her alan da böyle kadın çalış ma la rı var dır,kadın şehit ler var dır; kadın bu temel de ayağa kal kı yor ve top lum daçok önem li deği şik lik le re yol açı yor. Demok ra si nin temel bir gücürolü nü oynu yor. Şunu özen le belir te bi li rim: Kadı nın uya nı şı vehare ke te geçi ri li şi, biz de ki dev ri min derin li ği nin en sağ lam ölçü tü -dür, Kürt hal kı nın dev ri mi nin çok sağ lam bir gös ter ge si olmak ta dır.Bunun dik kat le değer len di ril me si gerek ti ği kanı sın da yım. Dedi ğimgibi, yok sul köy lü lük de çok faal dir. Kesin lik le o eski aydın la rınetki le di ği gibi bir dev rim ci lik değil dir. Onlar korku ve pasi fizmiçin de buna lır ken, bizde yok sul lar, kadın lar, köy lü ler muaz zam birgeliş me gös ter di ler.

Aydın lar ise, şim di ye kadar silik, kor kak, gele nek sel baskı poli ti -ka sı nın tas fi ye etti ği bir kesim dir. Şimdi onlar da yeni yeni uyan ma -ya baş lı yor lar. Kent yeni yeni biraz katıl ma ya baş lı yor. Sanı rımbun dan sonra biraz daha aktif le şe cek tir. Geniş aydın kesim le ri,üzer le rin de ki ölü top rak la rı nı bun dan sonra biraz daha sil ke le ye cek -ler dir. Bun lar, Kürdistan'daki son top lum sal hare ket li li ğin ken di niaçığa vuran bazı yön le ri dir.

Sanı yo rum refor mist ler den de bah set mek gere ki yor. Hiç şüp he -siz onlar da dev rim den yarar lan mak isti yor lar. TC'nin ica ze ti ne veemper ya liz min de imkan la rı na daya na rak, özel lik le Avrupa'da,Stockholm'de biraz güç len miş ler di. Hep si nin de amacı şuydu: PKK

348

gücü vuru lur ve mira sı kalır, biz de gelip üstü ne kona rız. Tabii dev -le tin de yar dı mıy la. Maa le sef bu umut la rı kur sak la rın da kal mış tır.Görü yor su nuz ki, PKK çığ gibi büyü yor ve bun la ra fazla bir yaşamşansı bırak mı yor. Eğer bun lar dürüst ler se hal kın bu tari hi kal kı şı naomuz verir ler, yoksa refor miz mi daya tıp engel olma gaf le ti ne düş -mez ler. Güney'dekilerin duru mu da bence bun lar için umut değilartık. Ne mal olduk la rı nı orta ya çıkar ma la rı açı sın dan ibret ve ri ci dir.Akıl la rı nı baş la rı na top la sın lar bu refor mist ler, ikide bir emper ya -liz min dost lu ğu na ve des te ği ne daya na rak orta mı bulan dır ma sın lar,ken di le ri ni de aldat ma sın lar. Halk la sami mi bir leş me yi bil me le ri nibir kez daha salık veri yo rum. Ger çek ten şans la rı nı doğru kul lan sın -lar, aksi halde dev rim fır tı na sı ger çek ten ezip geçe cek tir. Ve bun la raen ufak bir geliş me fır sa tı tanı ma ya cak tır. Onla ra iliş kin de bu kısadeğer len dir me yi yapa bi li rim.

Sonuç ola rak, PKK'nin tec rü be si ni Tür ki ye solu da çok iyi değer -len di re bi lir. Özel lik le par ti leş me konu sun da, tak tik konu sun da tec -rü be ler bizde olduk ça zen gin; bun lar dan çok ders çıka rı la bi lir.Bizim deney bu konu da önem li dir. Kendi pra tik le ri ni değer len di ripsonuç çıkar ma da yarar la na bi lir ler. Kısa ca par ti ye iliş kin ola rak bun -la rı belir te bi li rim.

Par ti nin işler li ği nin sağ la ma alın ma sıy la bir lik te önü müz de kidönem için de müca de le mi zin daha da hız la na ca ğı nı belirt tim. Bazı -la rı nın san dı ğı gibi “ken di mi zi bura ya kadar ancak geti re bil mişolma mız” şurada kal sın, tam ter si ne sağ lam bir baş lan gı cı şimdiyaka la ya bil dik diyo rum. Sanı rım bazı oya la yı cı tak tik ler le rejim, bubaş lan gı cı çar pıt mak ve biraz da şaş kı na uğrat mak isti yor. Ancakboşu na çaba lar dır bun lar. İlk defa derli toplu bir parti ve bir geril lavar, çok sayı da kamp lar da ve çok sayı da araç-gereç le her yönüy legüçlü bir hazır lık sür dü rül mek te dir ve yine onlar ca kentserhildanlara gir miş bulun mak ta dır. Bütü nüy le kor ku suz kadın larve yok sul köy lü ler, çocuk lar dev re de dir. Asıl bun dan sonra müca -de le doğru bir rayda geli şim gös te re cek tir. Bana göre, özel savaş1992'ye göre ayar lan dı. Şimdi '1992' ye yak la şı yo ruz ve özel sava -şın başa rı sı şura da kal sın büyük başa rı sız lı ğı söz konu su dur. 1992yılı daha büyük geliş me le rin tanı ğı ola cak tır. Artık bu yıl la rı, hem

349

geril la ve hem de siya si müca de le yön tem le riy le başa rı ya gitme yıl -la rı ola rak değer len di ri yo rum. Hiç şüp he siz dev rim ler de kesin tarihveri le mez ama, önü müz de ki yıl la rın dev rim için daha fazla başa rıyıl la rı ola ca ğı nı da kesin lik le belir te bi li rim.

Bu temel de bizim, Tür ki ye li dev rim ci le re, onla rın dev rim ci-demok ra tik müca de le le ri ne yapa bi le ce ği miz en önem li katkı dabura da orta ya çık mak ta dır. Sonu na kadar güve ne cek le ri bir sava şanhalk, bir müt te fik söz konu su dur. Güve ne bi lir ler ve kendi adım la rı -nı, bu temel de tak tik le ri ni bile ye rek hız lan dı ra bi lir ler. Biz de bunubek li yo ruz. Eli miz den gelen des te ği ve enter nas yo na list daya nış ma -yı sonu na kadar gös te re ce ğiz.

- Bu 4. Kongre'de eylem çiz gi si tar tı şı lır ken ve onun birdüzelt me si yapı lır ken, bu Kovancılar'da oldu ğu gibi sivil hedef -le ri...

- Bu konu da özel lik le hedef le ri doğru belir le me, anlam sız verast ge le hedef ler den kaçın ma konu su tar tı şıl mış tır. Bu tip eylem le reiti bar etme me yi belir le dik, kadın ve çocuk ölüm le ri ne yol açaneylem anla yı şı nı mah kum ettik. Bir kaç koru cu yüzün den aile yiimha etmek, kabul ede me ye ce ği miz bir poli ti ka dır ve sahip le rin denhesap soru lur. Mese la, o İki ya ka olayı, onu ger çek leş ti ren adamkaç mış tır. Şimdi Hogır deni len unsur eli miz de değil, eli miz deolsay dı en ağır cezay la yar gı la ya cak tık. Bu adam, bize ve yol la dı ğı -mız tali ma ta rağ men bunu ger çek leş ti ri yor. Hatta “daha fazla kadın-çocuk vura ca ğım” diyor. Bu kadar tali mat la ra karşı çıkan bir adamkim dir? O zaman dan yar gı la mak iste dik ama, eli mi ze geç me di.Buna ben zer sınır lı bazı çıkış lar var, bun la rı mah kum ettik ve sahip -le rin den hesap sor duk.

- Bu, Türk-Kürt...- Hayır hayır, poli ti ka mız çok esnek tir bu konu da. Dik kat edi -

lir se son zaman lar da bu tür olay lar olmu yor. Parti tak ti ği otu run -ca, bu konu da par ti yi kötü kul lan ma da sona eri yor. Dik kat edi lir -se, parti öncü lü ğü ve geril la kura lı tam otu run ca kadın ve çocukhiç vurul mu yor. Öğret men filan da öyle. Fakat şunu da söy le ye -yim: TC, özel savaş ta ger çek ten sivil kad ro la rı da kul la nı yor.Bizim yap tı ğı mız araş tır ma lar, bu tip sivil kad ro la rın var lı ğı nı

350

orta ya çıka rı yor. Bun lar özel savaş ekip le ri dir. Kesin lik le suç suzinsan la ra, Türk le re, kadın ve çocuk la ra yöne lik bizim adı mı za birşey yapıl ma sı nı çok sert ceza lan dı rı yo ruz. Kaldı ki bir af da çıkar -dık, koru cu lar da dahil silah la rı nı bıra kır lar sa ve savaş maz lar sainti kam alma ya ca ğız dedik. Hatta ne kadar bulaş mış olur lar saolsun lar, yeter ki bu işbir lik çi lik ten, faşist poli ti ka ya alet olmak tanvaz geç sin ler. Böyle bir kara rı mız da var dır. Sanı rım bu durum,olum lu sonuç lar vere cek ve özel savaş uygu la ma la rı dışın da fazlahedef le re yönel me yi sınır lan dı ra cak tır. Kürt ler de çok güçlü olaninti kam duy gu su nu sınır la yıp, sava şı kendi kural la rı için de götür -me imka nını hazır la ya cak tır. Bu da PKK açı sın dan önem li birgeliş me dir. Başa ra ca ğı mı za ina nı yo rum.

Parti,�her�türlü�komp�lo�ve�tas�fi�ye�ci�li�ğiboşa�çıka�ra�cak�durum�da

- Ben, az çok mese le yi anla ma ya çalı şı yo rum. Ama PKK hak -kın da bazı kuş ku lar var, bun la rı nak let mek isti yo rum. Belki sizde belli ölçü de bun la ra şahit oldu nuz.

- O zaman tas fi ye hare ke ti üze rin de de kısa ca dura lım. PKK'yedaya tı lan çok köklü tas fi ye ci lik ler var dır. Aslın da bu konu yu biraziyi anla ya bil mek için, refor miz mi çok yönlü koy mak gere ki yor veyine Kürdistan'daki işbir lik çi lik temel le ri ne biraz bak mak gere ki yor.Kay na ğı nı böyle top lum sal bir geliş me den alı yor. Yani dev le tin iliş kisaha sı için de geli şen bazı top lum sal kesim ler var, bun lar sos yaltemel olu yor. Yine müca de le nin zor luk la rı, başta zin dan ve geril laolmak üzere zor dönem ler bunda etken olu yor. Böy le si dönem ler deişi ağır dan almak, su koy uver mek gibi durum lar orta ya çıkı yor.Daha başın dan iti ba ren zin dan lar da oluş tu ru lan bir tas fi ye hare ke tivar dır. Diyar ba kır zin da nın da Şahin-Yıl dı rım ola yı nı çok iyi bili yor -su nuz. Bun lar nere dey se zin da nı bütü nüy le tas fi ye ye çeke cek ler di.Ancak Maz lum, Kemal ve Hayri'lerin, Ferhat'ların çok tari hi birdire ni şiy le bu açık tas fi ye boşa çıka rıl dı. Avrupa'da da, bu tas fi yehare ke tiy le fiili iliş ki için de olan la rın, Semir'lerin yürüt tük le ri birtas fi ye hare ke ti vardı 1983'te. Aynı ola yın Avrupa'daki yan sı ma sıy dı

351

bu. Onlar la 1984'e kadar boğu şa rak ancak biraz boşa çıkar dık. Ger -çek ten bun lar ceza e viy le tele fon la görüş tü rü lü yor lar dı. Ceza e vin de -ki ler, Türk subay la rı nın dene ti min de iliş ki kuru yor lar dı Avru pa ile.Çok ciddi bir tas fi ye hare ke tiy di bu.

Ondan sonra böyle peş pe şe tas fi ye ci lik ler geliş ti ril di. 1985-86'da, 15 Ağus tos Atılımı'nın zor luk la rı na daya nı la rak bir şey leryapıl mak isten di. Zaten Avru pa, refor mizm ve tas fi ye ci li ğe sürek liomuz veri yor du. Ora dan yük len me ler oldu. En son, işte Avu katHüse yin Yıl dı rım adı altın da geliş ti ril mek iste nen bir tas fi ye ci likvardı. Ger çek ten Alman sav cı sıy la işbir li ği yapa rak, PKK'yi köklübir tas fi ye ye uğrat mak amaç lan mış tı. Zin dan da, dağda ve hatta busaha da Türk dev le ti nin yoğun bir sal dı rı sı vardı ve Avru pa poli si dePKK'nin bütün öncü kad ro su nu içeri aldı. Onla rı ise dışar ıda bırak -tı. Onlar, “işte dağda yap tık, tüm PKK'yi Avrupa'da ele geçir dik”dedi ler. “Dev rim ci Bir lik” adı altın da bil di ri ler çıkar dı lar. Bu, ger -çek ten işbir lik çi bir tas fi ye hare ke tiy di. “Zin dan da adam la rı mız var,hatta dağ lar da da var” dedi ler. Belki de var dır, doğru da ola bi lir.Sanı yo rum daha çok dev let des tek li bir tas fi ye hare ke tiy di bu ve1988'de tam sonu ca git mek isti yor lar dı. Diye lim ki bizi terö rist ilanetti ler; ki Alman la rın tavrı buydu ve 1988'in baş la rın dan iti ba renPKK kesin böyle bir yar gı lan ma ya alın dı. Tas fi ye için çok çaba har -ca nı yor du. Siz le rin de tanık oldu ğu nuz gibi, “Kürt soru nu nuPKK'siz veya PKK'de Apo'suz hal le de lim” biçi min de tas fi ye ci yak -la şım lar dı. Ve bun lar la bir süre müca de le edil di.

Şimdi hep si nin tarih çe si ni bir leş tir di ği miz de şu ger çek orta yaçıkı yor: Şahin- Yıldırım'dan baş la ya rak günü mü ze kadar zin cir le mebir tas fi ye hare ke ti var. Sizin çok yerin de bir baş lık la açığa kavuş -tur du ğu nuz MİT'in Diyar ba kır bri fin gi olayı çok önem li dir. Nekadar o kap sam lı bri fin gin far kın da sı nız bile mi yo rum ama..

- ...- Belki sizin tes pit ettik le ri niz bun lar dır. Ama çok daha fazla ola -

bi lir. Top lan tı çok yönlü yapıl mış tı, tak tik ler çok tar tı şıl mış tı. Sanı -yo rum şu denil miş ti: Bu işken ce yön tem le ri fazla sonuç ver mi yor.Yaz dı ğı nı za göre, Şahin de bunu belir ti yor. Özel lik le daha yumu -şak, yani refor mizm...

352

- Özerk lik yapa lım, falan.- “Özerk lik geti re lim”, evet. Şimdi, işte tas fi ye ci li ğin anla mı

bura da orta ya çıkı yor. Dire niş olun ca yön tem le ri yumu şat mış lar,hapis ha ne poli ti ka sı na bu temel de yeni bir şekil ver miş ler. Orta yaçıkan geliş me le ri size akta rı yo rum ve bun lar önem li dir. Bun la rı,kamu o yu nu aydın lat mak açı sın dan, hatta bu vesi ley le bizim zin danyapı sı nı da aydın lat mak açı sın dan belir ti yo rum. Özerk li ğe yatır ma -dır bu. Şid de te baş vur ma yıp siya si faa li ye ti yasa lar çer çe ve sin deiste di ği niz kadar yapa bi lir si niz, Kürt mese le si ni işte özerk bir yöne -tim le hal le de bi lir si niz; bun lar tar tı şıl mış tır hapis ha ne de. Biz den ikikişi değil, belki baş ka la rı da katıl mış ola bi lir. Bu vesi ley le önem lealtı nı çizi yo rum bunun.

Sonuç şu: Çok kap sam lı bir tas fi ye prog ra mı yürü tül müş tür. Birkısmı dağ lar da eylem le ri çığı rın dan çıka ra rak tas fi ye yi yürü tür ken,bir kısmı da zin dan da ve Avrupa'da “ılım lı ve demok ra tik PKK”diye rek yürüt müş tür. Öyle sanı yo rum ki, MİT'in güdü mü altın dageliş ti ril miş tir. MİT, bu konu da son bir cesa ret te bulun muş tur.İnşal lah bir gün ger çek ler açığa kavuş tu ru lur. Sez gi ler var, belir ti lerbiraz var ve üze rin de önem le duru yo rum.

Öyle sanı yo rum ki, zin dan üze rin de ciddi oynan mıştır. Bu sontecil yasa sı nın da bunun la bağ lan tı la rı var. Zaten Milliyet'e de yan -sı mış; “PKK önder li ği ni, yöne ti mi ni zayıf düşür mek için bu tecilyapıl mış” diyor lar. Bunun anla mı şudur: PKK'nin silah lı dire ni şi ne,dev rim ci dire ni şi ne katıl ma ma, hatta ona karşı olma teme lin de ser -best bir faa li yet! İşte buna yol açı lı yor. Belir ti ler çok bu konu da. Buyol da denen mek iste ni yor. Zaten son bize daya tı lan da biraz budur.“Silah lı dev rim den biraz uzak duru lur sa ve soğuk bakı lır sa siya se tekatı la bi lir si niz” deni liyor. Şimdi bu, bir kur naz tak tik tir, bir tas fi yetak ti ği dir. Fır sat tanın ma ya cak tır buna. Bu vesi ley le belir te yim,bazı la rı bu işe soyun muş ola bi lir, hatta PKK için de belki daha açığaçık ma mış bazı öğe ler ola bi lir. Sanı rım zin dan da ki yapı ezici birbiçim de dire niş çi dir, dürüst tür. Ama için den bazı sap tı rı cı öğe lerçıka bi lir. Bu bizde araş tır ma halin de dir. Biz, dağ da ki geliş me le risağ la ma aldığımız gibi, Avrupa'daki geliş me le ri de sağ la ma aldık,fakat zin dan için biraz daha araş tır ma ya ihti yaç var. Özel lik le son

353

tecil yasa sıy la orta ya çıkan bazı geliş me le ri yakın dan gör me mizgere ki yor. Öyle sanı yo rum ki ezici bir kesim dire niş çi dir ve fakatdüzen le refor mist ve tas fi ye ci temel de bir uzlaş ma nın öğe le ri deorta ya çıka bi lir. Ciddi bir sonuç ala cak la rı nı san mı yo rum, açık çakarşı çıka cak la rı nı da san mı yo rum. Fakat MİT'in bir çalış ma sı ola -bi le ce ği ne dair kuş ku la rı mı belir ti yo rum bu vesi ley le. Fakat ger çek -ten parti tec rü be li dir, dene yi mi hayli zen gin dir. Bun dan sonra bu tipkomp lo ve tas fi ye ci lik le ri rahat lık la boşa çıka ra bi le cek durum da dır.

Tür ki ye solu, bu konu da ki parti tec rü be miz üze rin de de özen ledur ma lı dır. Bana göre, Tür ki ye solun da çok geliş kin dir tas fi ye ci -lik. Ken di le rin de çok yay gın olan tas fi ye ci li ğin üze rin de durur -ken, bizim tec rü be miz den ala ca ğı ders ler yarar lı olur. Özel lik le bubölü nüp par ça lan ma ya karşı katkı suna bi lir. Bu tip par ça lan ma nınanlam sız lı ğı nı gider me de bu tec rü be miz yarar lı ola bi lir. Bu mese -le nin neden önem li oldu ğu nu bizim tec rü be miz vası ta sıy la birazdaha yakı nen göre bi lir. Şu çok önem li dir: Tas fi ye ci lik dev let lebağ lan tı lı dır. Bu kadar bölü nüp par ça lan ma nın için de dev le tinelini gör me mek müm kün değil. Bu konu da dev le tin etki si ni gör -me mek çeliş ki dir. Kendi dene yi mi mi ze daya na rak bunu açık çasöy lü yo rum. Özel lik le sizin bu çaba la rı nı za kuş kuy la bakan larçok oldu. Ben önem li görü yo rum, çaba la rı nı zı olum lu ve sorum lu -luk gere ği ola rak görü yo rum.

Basın�ciddi�bir�kriz�için�de

- Değer li Abdul lah arka daş, siz son zaman lar da man şet le reçık tı nız, gaze te ci ler geldi ve yasal laş tı nız. Kürt mese le sin deAtatürk'ün konu şa ma dı ğı bir Türkiye'den, Abdul lah Öcalan'ınkonu şa bil di ği bir Türkiye'ye gelin di. Son zaman da çok röpor tajyap tı nız.

- Demirel'in deyi şiy le, “ Apo'ya göz kır pı lı yor”, “Apo can olduk.”- Şimdi bu röpor taj la rı oku du nuz. Sonra M.A. Birand, Ragıp

Duran, Halil Nebi ler yaptı. Ondan sonra Ümit Sez gin yaptı.Daha sonra bir de Güneri Civa oğ lu geldi Beyrut'a kadar, amagörü şe me di niz. Vs.

354

- Ana do lu Ajansı'nı da ekle me li si niz.- Buna Ana do lu Ajansı'nı da ekle ye lim. Sanı rım o, Tur gut

Özal'ın müda ha le si, teşvi ki, izni olma dan böyle bir şey yap maz -dı.

- Müm kün değil di. - Bu röpor taj la rın bir kıs mı nı son ra dan gaze te ler de oku du -

nuz.- Evet.- Konuş ma la rı nız dan sonra, oku du ğu nuz röpor taj lar sizde

ne gibi izle nim bırak tı? Onlar hep size soru soru yor lar, “ -Türkiye'nin şusu busu hak kın da ne gibi giri şim le ri niz var”diye. Biz de şimdi bu röpor taj la rı nasıl değer len dir di ği ni zisoru yo ruz. Bun lar hak kın da birer parag raf değer len dir meyapar mısı nız?

- Kamu o yu na yöne lik ola rak bir den bi re basın da solu ğu muz kesi -li yor. Bazen de ani den açı lı yor. Bunun altın da ki sırrı da anla ya ma -dım pek. Ve fakat önle ne me ye cek bir geliş me dir bu. Bu son ba hargeli şiy le bir lik te, Kürt le rin diri li şin de bir bahar söz konu su oldu,yaşan ma ya baş lan dı ve basın da dev re ye girdi. Bence iyi oldu.

Evet, başta sayın Birand olmak üzere çok sayı da yerli veyaban cı basın-yayın muha bi ri geldi. Halen de geli yor lar. Olduk çailgi çeki ci bulu yor lar bizi. Hatta gelen le rin duy gu la rı son ra dançok deği şi yor. Hepsi, iyi dost ola rak ayrıl dık la rı nı da söy lü yor lar.Aslın da pro pa gan da ihti ya cın da olan bir hare ket deği liz. Uzun yıl -lar yal nız lı ğa alış mış ve bu aman sız yıl lar da çaba la rı nı tek başı nasür dür müş biri si ola rak, “ne paha sı na olur sa olsun ulus la ra ra sıalana yan sı ta yım, kamu o yu na yan sı ta yım” diye bir çaba için dedeği lim. Hatta beni zor lu yor. Çünkü olduk ça yer ver mek, ağır lıkver mek gere ki yor. Bu da çalış ma açı sın dan bizi zor lu yor. Amayine de kır mak iste mi yo rum.

Bul du ğum bir çeliş ki de şu oldu: Basın, adeta bir bi ri ni yiye reksonuç almak isti yor. Gari bi me gitti bu. Reka bet çok güçlü. Yanisoru nun öne min den öteye, reka bet daha çok rol oynu yor.

- Kapi ta lizm tabii.- Bunu yadır ga dım. Konu çok ciddi. Öyle reka be te şans tanı ma -

355

ya cak kadar ciddi bir sorun. Bunun öne mi nin bilin ciy le hare ketede cek le ri ne, “gaze te me nasıl ulaş tı ra yım, nasıl isim yapa yım”hare ke ti ne giri yor lar. Bu da, Türkiye'nin gel di ği bir aşa ma yı gös ter -me si açı sın dan ilginç tir. Hep si ne, ger çek ten umut ettik le ri kadaryak la şım gös ter me ye çalış tık. Ve “Tür ki ye bası nı düş man bası nı”diye de yak laş ma dık. “Ne kadar hal kı na layık ola bi lir se biz den de okadar katkı” anla yı şıy la yak laş tık.

Hemen belir te yim, gör dü ğüm kada rıy la basın ciddi bir kriz için -de dir. Bizi bile tam bir reka bet konu su ola rak değer len dir mek iste -me si, bence kri zin şid de ti ni gös te ri yor. Yani yasa lar bir tara fa, kriz -den güçlü çıkma, başa rı lı çıkma daha başat bir rol oynu yor. Bu,ciddi bir buna lı mın belir ti si dir ve şüp he siz rejim le bağ lan tı lı dır.Fakat şuna da saygı duy mak gere ki yor: Ger çek ara yı şı var, bunubiraz gör düm. Eski si kadar şove nizm köle si olma duru mu aşıl mış -tır. Bunu biraz daha fazla görün ce, kamu o yu na yan sıt ma cesa re ti niyaka la dım. Bu, saygı duyu la cak bir geliş me dir. San mı yo rumgüdüm lü olsun. Ve sanı rım bu biraz daha geli şe cek olan bir tutum -dur. Kısa ca bun la rı tes pit ettik.

Rejim�terö�rü�dayat�tık�ça�biz�de�dev�rim�ci�şiddeti�geliş�ti�re�ce�ğiz

Bizim le yapı lan görüş me le rin içe ri ği ne gelin ce, özel lik le sayınBirand, bu konu da iki önem li dene me ye giriş ti. Biri 1988'deki, biride bu. 1988 'dekinin başı na neler gel di ği ni bili yor su nuz.

- Ama yol açtı.- Fakat yine de boşa git me di. Bu açı dan Birand'ın geli şi ni anlam -

lı bul dum. Tek rar, önce lik le yer ver mek iste dik. Röpor taj la rı busefer tam ola rak yayın la dı. Bence, Birand şöyle bir ara yış için dey -di: Bana bir yer biç mek isti yor du ve bir yere oturt mak isti yor du.“Biraz deği şe mez misi niz, poli tik ara yış için de bir başka adı mınsahi bi ola maz mısı nız” diye bir zor la ma için de gör düm onu. Tabii obeni çok katı bir tutum için de görü yor. Aslın da ger çek olan şuydu:Belli ilke ve stra te ji le re bağ lı lık söz konu su olmak la bir lik te, pra tikgeliş me açı sın dan durum fark lıy dı. Üç yıl dan sonra bir araya gel -

356

dik: Kürt hal kın da ki geliş me çok çar pı cıy dı, New roz zaten bütünhaş me tiy le dev re ye gir miş ti; o bunun far kın day dı. Yine GüneyKürdistan'daki geliş me ler olduk ça anlam lı bir aşa ma day dı. Benimkısa bir engel le kar şı laş ma soru num oldu. Onu biraz abart tı. Bazısıkın tı lar vardı hiç şüp he siz, ama bence bunu biraz abart tı.

- Bu Suriye'nin tavrı.- Sade ce Suriye'nin tavrı değil. Kısa bir gözal tı olayı bir tesa düf -

tü aslın da, onu da belir te yim. İşte Talabani'nin Ankara'ya gidi şi,yine ABD ve Özal'ın yeni Kürt poli ti ka la rı, bütün örgüt içi durum,bun la rın beni sıkış tır dı ğı nı ve şaş kın lık için de oldu ğu mu...

- Var mıydı ger çek ten böyle bir şaş kın lık?- Buna ağır lık veren bir baş lık attı. Yazı la rı na biraz bu hakim

oldu. Düzelt mek gere ki yor. Bu konu da, ken di si nin de bek le di ği kar -şı lı ğı mı vere bi li rim. Sorun lar hiç şüp he siz var dır. Dönem birazdaha kar ma şık tır. Eski düm düz gidi şe fır sat ver mi yor, ne örgüt içive ne örgüt dışı. Örgüt içi geliş me le ri çok dik kat li yürüt mek gere ği -ni, yine Kür dis tan ulu sal kur tu luş süre ci ni ve saf laş ma sı nı daha birderin lik le kav ra mak gerek ti ği ni, “her şeyi silah la çöze riz” diye biranla yış içe ri sin de olma dı ğı mı zı, sila hın da siya si çözüm yolu nunemrin de bir araç oldu ğu nu, gere kir se bu aracı sınır lan dı ra bi le ce ği -mi zi, gere kir se daha yay gın kul lana bi le ce ği mi zi ısrar la vur gu la dım.Ve siz ler le görüş me de tek rar bunu böyle açık lı ğa kavuş tu ru yo rum.Silah, siya si çözü me git me de bir araç tır. Rejim daha fazla terördayat tık ça, biz de dev rim ci şiddeti geliş ti re ce ğiz. Rejim ken di nilibe ral leş tir mek iste di mi, biz daha çok poli tik yön tem le ri dev re yesoka ca ğız. Ama hiç bir zaman, genel de dev ri mi ve özel de silah lıdev ri mi devre dışı bırak ma ya ca ğız. Halk la rın ira de le riy le kendikader le ri ni çizme ola nak la rı, koşul la rı tam olu şun ca ya kadar buböyle süre cek. Başa rı rız veya başa ra ma yız, o ayrı bir mese le. Fakatyak la şım kesin lik le böy le dir. Bunun altı nı çiz me ye çalı şı yo rum.

Diğer gaze te ler le yapı lan görüş me le rin içe ri ğin de de bazı koşul -lar dan bah set tik. Özel lik le “ TC'yle görü şe bi li riz” biçi min de. Dolay -lı da olsa bazı sin yal ler gön de ri yor du sanı rım. Bu arada G.Civaoğlu'yla da bu temel de bir geliş me den bah se dil di. İşte bu Ana-dolu Ajansı da biz den demeç iste di. Hiç şüp he siz bun lar, düzen le

357

bağ lan tı lı veya resmi çev re le rin onayı olmak sı zın ola cak geliş me lerdeğil di. Bu konu da da biz bazı koşul lar belirt tik. İşte PKK dava la rı -nın düşü rül me si, zin dan la rın boşal tıl ma sı, düşün sel ve siya sal özgürmüca de le orta mı nın yasal laş tı rıl ma sı vs. Bun lar, bizim sorun la rısiya sal yön tem le ele alma mı za imkan hazır la ya cak koşul lar biçi -min de değer len di ril me li dir, dedik. Yine bu konu da Akbulut'un birdeme ci oldu. Biz zat adı mı zı da söy le ye rek, “onu mut la ka ve mut la -ka ceza lan dı ra ca ğız, görüş me olma ya cak” biçi min de bir demeçverdi. Bu vesi ley le biz de şunu söy le dik: Sonu na kadar ceza lan dır -mak tan bah se den kim dir, makul görüş me öne ri le ri ni bile eli nin ter -siy le itip, hem de “mut la ka ve mut la ka ceza lan dı ra ca ğız” diyenkim dir? Ger çek ten terö rün kay na ğın da kim var dır? Sonu na kadarterör le sonuç almak iste yen kim dir? Bu vesi ley le bu konu la ra birazdaha açık lık getir mek iste dik.

Bun lar yanın da, Tala ba ni görüş me le ri ne iliş kin görüş le ri mi zi desöy le dik. Ve bu arada dedik ki, Talabani'nin poli ti ka sı, biraz dahafark lı bir geliş me aşa ma sı nı ihti va edi yor; gele nek sel Kürt işbir lik -çi-ajan yak la şım dan biraz daha iler ide, fakat tam dev ri me hiz meteden bir dip lo ma tik geliş me olmak tan da uzak, ara bir aşa ma yıtem sil edi yor. Kürt halkı aley hi ne her türlü görüş me le rin içinegire ce ği ni san ma dı ğı mı zı söy le dik. Fakat KDP tem sil ci si nin gele -nek sel işbir li ği ni aşma dı ğı nı belirt tik. Zaten KDP'den mem nu ni ye -ti ni Türk yet ki li le ri, MİT müs te şar lı ğı açık ça belirt miş, “mem nu -nuz” demiştir. Bunu, acı da olsa belirt me li yim. Aynı şeyi Tala ba niiçin söy le me miş ler, “sen PKK konu sun da biz le ri uğraş tı rı yor sun,PKK'yle dost lu ğun bizim aleyhimizdedir” demiş ler. Aslın da bizim -le Yekiti'nin sorum lu su Tala ba ni ara sın da ne kadar iliş ki var dır, nekadar dost luk var dır, bunu değer len dir mek ten uzak tır lar Türk yet -ki li le ri. Öyle san dık la rı gibi, ne Tala ba ni bizi des tek li yor, ne desıkı fı kı iliş ki le ri miz var dır. Ama gele nek sel bir dost lu ğu boz amaz -lar. Fii li yat ta bu sürüp gide cek tir, bunu belir te yim. KDP ile iliş ki -le ri ni işbir lik çi lik teme lin de, uşak lık teme lin de belki sür dü re bi lir -ler. Ama onun da sonu gel miş tir. İste dik le ri kadar kul lan ma yaçalış sın lar, ger çek ten ken di le ri ni tec rit etmek ten başka bir sonuçver me ye cek tir bu iliş ki. Açığa çıkan şu: Türkiye'nin KDP veya

358

Bar za ni aile siy le iliş ki si, Kürt hal kı nın daha fazla bir lik ve bütün -lü ğü ne hiz met edi yor, onla rı ise tec ri te götü rü yor. Bu konu lar dabazı değer len dir me ler yap tık.

Suri�ye�konu�su�na�biraz�objek�tif�yak�la�şıl�ma�sı�gere�kir

Yine Suri ye kon usun da bazı soru lar sorul du. Suri ye ile iliş ki le ridaha önce ki röpo rtaj da size açık la mış tım. Aynı çer çe ve de oldu ğu -mu zu belirt tim. Suri ye, genel de bir poli ti ka yürüt mek te dir böl ge de.Bu poli tik çer çe ve için de her ke se, her örgü te gös te ri len yak la şımbizim için de geçer li dir. Kendi iç ve dış poli ti ka sı nı kesin lik le hiç birtaviz ver me den yürüt mek te dir. Bu, Türkiye'yle poli ti ka sı için de,böl ge de Arap la ra ra sı iliş ki sin de, Irak'la olan poli ti ka sın da ve yineanti-emper ya lizm poli ti ka sı içe ri sin de değer len di ril me li dir. Ne özelbir düş man lı ğı var , ne de her kes ten daha fazla bir dost lu ğu vardır.Ama Türkiye'nin hatı rı için ken di siy le çeliş me si ni her hal de kimsebek le ye mez. Bura da yet mi şi ki türlü örgüt çaba har cı yor.

Suriye'nin dene ti mi altın da ki alan lar da hiç şüp he siz bizim debir yeri miz var. Kaldı ki, Orta do ğu halk la rı nın daya nış ma sın daSuriye'nin rolü bizce daha olum lu dur. Anti-emper ya list yönü var -dır. Yine dik ta tör lük ten ziya de, halk la rın dev rim ci-demok ra tikgeliş me si ne ben zer hiz me ti var dır. Bu, Suriye'nin her şeyi nionay la dı ğı mız anla mı na gel mi yor, onu da belir te yim. Fakat dış -tan görül dü ğü gibi, “o da Sad dam gibi bir dik ta tör lük tür, şimdisıra ona gel miş tir” biçi min de ki yak la şım lar yan lış tır. Hafız Esadönder li ği biraz daha doğru değer len di ril me yi gerek ti rir. Bizbunun da bilin cin de yiz. Bize özel bir düş man lı ğı olma dı ğı gibi,çok ayrı ca lık lı bir duru mu da yok tur. Şu söy len di: “İşte ABD'ninSuri ye ile iliş ki le ri geli şi yor, Türkiye'nin geli şi yor, her hal de yeri -niz daral mış ola cak tır.” Hayır dedim, bizim bura da ki yeri miz okadar geniş değil ki daral tıl sın. Ayrı ca Suri ye onu yap maz. Yanibiz den ne iste ye bi lir? “Bura dan gidin veya sizin le iliş ki yi böyleyapa ca ğız” derse, biz 24 saat için de yer deği şik li ği ne gide bi li riz.Fakat kur du ğu muz dost lu ğun çok sınır lı da olsa bir anla mı oldu -

359

ğu nun, dost luk la rın kolay kuru la ma ya ca ğı ve dola yı sıy la kolaybozu la ma ya ca ğı nın da bilin me si gere kir. Her ne kadar Türk resmiyet ki li le ri bunun biln cin de değil ler se de, bunu böyle bil me le rigere kir kanı sın da yım.

Tür ki ye aley hin de Suriye'nin komp lo va ri bir yak la şım için deolma dı ğı nı baş tan belir te yim. “PKK, Türkiye'ye karşı şu kadareylem düzen le , Türkiye'nin iç işle ri ni şöyle boz, GAP dola yı sıy lasıkış tım, yük len” gibi bir şey, böyle bir durum kesin lik le söz konu -su değil dir. Suri ye, bu konu da gös ter di ği tutum la tutar lı dır. Bizim lede her han gi bir resmi iliş ki si yok tur. Ama Türkiye istiyor ki, bizimpeşi mi ze takıl sın ve bizi işle mez duru ma getir sin. Bu ne Suriye'ninçıka rı na dır, ne de yapa bi lir. PKK'nin nefe si ni nasıl kont rol altı naala cak? Suriye'de, Ortadoğu'da, Avrupa'da mil yon lar ca Kürt insa nıvar dır. Suri ye ken di si ni zor bela kont rol altın da götü rü yor, bizi niyekont rol altı na ala cak! Kaldı ki, biz den ne fazla zarar görü yor, ne debüyük yarar. İlle kalın diye bir ara yış için de değil dir. Yani birazbilim sel, objek tif yak la şıl ma sı gerek ti ği ni söy le dik. Sanı rım bu dabiraz anla şıl mış tır. Türkiye'nin kuş ku la rı nın yer siz oldu ğu, Suri yekonu sun da ger çek çi olma dı ğı biraz orta ya çık mış tır. Tür ki ye ille birşey öğren mek isti yor du: Bölge çapın da dost luk lar nasıl geliş ti ri lir?Bizim Suriye'deki konu mu muz la bunu yakın dan gör me si nin ken di siiçin daha fazla yarar lı ola ca ğı nı, bu vesi ley le belirt miş tik.

Yine, “işte ABD Ortadoğu'ya doğru geli yor, bun dan zarar lı mıçıkar sı nız, yarar lı mı?” dedi ler. Bunun da bir yak la şım mese le sioldu ğu nu belirt tik. Bazı işbir lik çi ler gel di ler, “işte güç kaza nı yo ruz”dedi ler. Biz bunun yanıl gı lı bir yak la şım oldu ğu nu, ABD'nin geli şi -nin doğru değer len di ril me si gerek ti ği ni, böyle yapı lır sa olum lu yada dönüş tü rü le bi le ce ği ni söy le dik. Biz zat Was hing ton Post muha bi -ri de söy le di, “işte geli yor, kaça cak mısı nız, kaç ma ya cak mısı nız?”diye. Hayır dedim, hoşu ma gidi yor. Tabii ki nasıl hoşu ma gidi yor, oayrı bir mese le. Kürt mese le si ne biraz daha karı şı yor, bu da hoşu magidi yor. Tabii bu da bir yak la şım mese le si dir. Böyle cevap lar ver -dik. İran'a iliş kin soru lan soru la ra karşı dedim ki, “ İran'ın Kürt le reyak la şı mı Türk le rin kin den daha akıl lı ca dır, bizim İran üzeri tak tikiliş ki le ri miz biraz daha geli şe bi lir.” Bunu belirt tim.

360

Görüş�ler�özgür�ce�tar�tı�şıl�ma�lıve�par�ti�leş�me�ser�best�olma�lı�dır

Bunun yanın da, sanı rım bası na da yan sı mış bu din ve mez hepmese le si. Din mese le si ne iliş kin bazı soru lar sorul du. Kimi si “Şii-Alevi etki si PKK'de geli şi yor” diyor, kimi si de “aksine mez hep ger -çek li ği ni dik ka te almı yor.” Hayır, ikisi de değil. Dine de doğru yak -laş tı ğı mı zı, genel de Şii-Alevi köken li isla mi çıkış la rın anti-emper -ya list li ği ni ve hatta tarih boyun ca emek çi köke ne dayan mış olma sı -nı gözar dı ede me ye ce ği mi zi, bu konu da ille PKK'nin rolün den bah -se dil mek iste ni yor sa daha çok çözüm le yi ci güç ola rak çık tı ğı nı,gele nek sel Sünni-Nakşi geri ci li ği ne karşı Alevi veya bu mez hepaksa nıy la sem bo li ze edi len yaşa mın daha da açıl ma sı na veKürdistan'da genel leş me si ne doğru bir olu şu mu sağ la dı ğı mı zı özel -lik le belirt tim. Hatta şunu söy le dim: Cizre'de bugün ger çek le şensos yal hare ket li li ğin, özel lik le kadın la rın bir çok eylem de başı çek -me si nin Alevi sos yal yaşa mıy la ben zer li ği çok net tir. Yani günü -müz de artık Ale vi leş tir me, Sün ni leş tir me diye bir çaba yok tur, ola -maz. Fakat mez hep le rin ger çek li ği ne de böyle bir çözüm getir di ği -mi zin, PKK için de böyle bir sen te ze ulaş tı ğı mı zın, bunun da anlam -lı oldu ğu nun altı nı çiz dim. Dine yak la şı mın bu çer çe ve de ele alın -ma sı nı, katı bir din inkar cı lı ğı nın Ortadoğu'da fazla geliş me ye yolaçma ya ca ğı nı, poli tik yön den ciddi bir tak tik hata oldu ğu nu belirt -tim. Kaldı ki, dinin top lum la rın geliş me sin de ki rolü nü bilim sel ola -rak değer len di re rek bir sonu ca var mak iste di ği mi zi, Ortadoğu'dakiözgün lü ğün biraz daha dik kat li bir yak la şım iste di ği ni, ara yış la rı mı -zın bu çer çe ve de oldu ğu nu, başka bir anla ma çekil me mesi gerek ti -ği ni belirt tim. Bu tip soru lar geldi bize. Epey yankı uyan dır dı ğıanla şı lı yor. Bu konu da Tempo muha bi ri nin yan sıt tık la rı, bizim söy -le dik le ri mi zin özüne daha sadık kalma biçi min de dir. Fakat birazkısa olmuş tur.

Ayrı ca, siya si olma yan bazı konu la ra iliş kin yak la şım la rı da gös -ter dik. Onlar da bun dan sonra yayın lan ma ya devam eder. Özel lik lesanat ve tarih konu la rın da gün cel olma yan bazı soru la ra iliş kin

361

cevap lar da ver dik. En son ola rak işte siz gel di niz. Siz ler le de, buçer çe ve de en son geliş me le ri değer len dir me ye çalış tık.

Ger çek ten endi şe miz şudur: Halk la rı mı za iyi rapor ver mek. Herzaman dev rim ci le rin sonu na kadar aleni olma la rı na büyük bir önemveri yo rum. Basın la temas, kesin lik le böy le si bir göre vin yeri negeti ril me si ile bağ lan tı lı dır. Biz, kit le ler için görüş oluş tu ru yo ruz,poli ti ka lar oluş tu ru yo ruz. Geçen görüş me ler de de şunu söy le miş -tim: Bizim le müca de le etmek iste yen bir çok çevre var dır, bu müca -de le bizim görüş le ri mi ze daya lı ola rak veril sin. Böyle düşü nü yo ruz.Önce lik le düşün sel düzey de görüş le ri mi zi yerle bir edin! Bütünkonu la ra iliş kin görüş ler sunu yo ruz; ger çek değil se çürü tün! Böy le -ce müca de le anlam lı bir biçi me kavuş sun. Poli tik müca de le veri yo -ruz ve şu şu ilke ler çer çe ve sin de veri yo ruz. Ne Türkiye'yi kar puzgibi ikiye böl mek isti yo ruz, ne de dış güç le rin maşa sı yız. Bila kiskimin dış güç le rin maşa sı oldu ğu nun iyi bilin me si için, bütü nüy lebağ lan tı la rı mı zı, iliş ki le ri mi zi sun duk. Halk karar ver sin. Her keshalk adına man gal da kül bırak mı yor. Poli tik seçe ne ği suna lım,kara rı halk lar belir le sin. Bu önem den ötürü, dev rim ci ler hiç birkapa lı lı ğa yer ver me den sonu na kadar açık ça görüş le ri ni belirt me li -ler. Bu, müca de le yi biraz daha uygar, sevi ye li ve çözüm le yi ci kılar.Bu konu da yasak la ma lar, geçen yılki san sür ve sür gün yasa sı ger -çek ten olum suz du. Onlar olma say dı, İkibin'e Doğru'nun baş lat tı ğısüreç ger çek ten iler le me le re yol aça bi lir di. Sür gün ve san sür leönlen mek iste nen bu gös te ri ler di ve bunun basın da tar tı şıl ma sı iyiolma dı. Fakat şimdi de aynı nok ta ya gelin di, daha fazla serhildanlargün dem de dir. Artık kesin lik le sür gün ler le önle ne mez. Yani görüş lerçığ gibi yayı lı yor. Bun lar önle ne mez. Sanı rım siz le rin de bu konu dapayı nız önem li dir. Buna devam edil me si gere kir. Bu konu da görüş -le rin kamu o yu na sunul ma sı (tar tış ma, diya log deni li yor), tar tı şıl ma -sı en iyi olan dır. Bun dan, siya sal çözüm yol la rı da daha fazla sonuçala bi lir. San sür le, terör yasa la rıy la kesil me mesi gere kir.

Bu vesi ley le şunu da belir te yim: Anti-terör yasa sı, aslın da birsin dir me yasa sı dır. Teş vik etme, bas kı cı olma deni li yor; bu las tik libir yak la şım dır. Sanı rım 141,142 ve hatta 163'ün hüküm le ri dahada ağır laş tı rı lı yor gibi me geli yor. Bu doğru değil dir. Görüş ler

362

özgür ce tar tı şıl ma lı dır, din konu la rın dan tuta lım ulu sal soru nakadar. Bu temel de par ti leş me ler ser best olma lı dır. Özel lik le bah -set ti ğim siya sal müca de le par ti leş me le ri ne ambar go lar konul ma -ma lı dır. Düzen ken di si ni buna açık hale geti rir se, biz de bu yön -tem le ri daha fazla dev re ye soka rak siya sal çözüm le ri zor la rız,üze ri mi ze düşen le ri yapa rız. Ve fakat bu konu da çok uya nı ğız.Bütün bu geliş me le rin altın da dev rim ci müca de le yat mak ta dır;Tür ki ye hal kı nın dev rim ci müca de le si, Tür ki ye dev rim ci le ri ninmüca de le si ve bizim de küçüm sen me ye cek dev rim ci ulu sal kur tu -luş müca de le miz yat mak ta dır. Hiç şüp he siz sonu na kadar dev rim -ci müca de le mi zi sür dü re ce ğiz.

Kürt�hal�kın�da�ki�deği�şi�mibir�de�sanat�pers�pek�ti�fiy�le�yaka�la�yın

- Değer li Abdul lah arka daş, bir de sizin meş hur Gala ta sa ray -lı lı ğı nız var. Nasıl Gala ta sa ray lı oldu nuz? Bunu da bir anla tırmısı nız?

- Siz, bazı sos yal, siya sal, kül tü rel, hatta spor tif yak la şım la rabeni zor lu yor su nuz. Diye cek si niz, sanat ala nı mız hak kın da nediyor su nuz, spor ala nı mız hak kın da ne diyor su nuz? Şimdi apay rıröpor taj konu la rı ola bi lir bun lar. Oku yo rum, izli yo rum; gücümölçü sün de sport men olma ya çalış tı ğı mı bili yor su nuz.

- Gala ta sa ray taraf tar lı ğı nı zı anla tın. - Israr la. Evet, çok mu ilginç bu Gala ta sa ray taraf tar lı ğı? İlle bir

şey diyor su nuz. Nede ni, bence 1960 'larda hani işte Gala ta sa ray lı larçok tut ku luy du, Metin abi nin kafa ve ayak gol le ri çok güzel deondan her hal de.

- Este tik her hal de. - Kesin lik le öyle bir olay, este tik. O este tik ayak ve kafa atış la rı -

na sahip oldu ğu için bağ lan dık her hal de. Bu bir özel li ği yan sı tı yorgibi me geli yor.

- Sanat aşkı var yani altın da.- Kesin lik le o olu yor. Sana tı da izli yo rum ve olduk ça da eleş ti ri -

sel yak la şı yo rum. Düşü nü yo rum da. Ama düşün ce le ri fazla açma

363

imka nım yok. Uma rım iler ide bir sanat ada mı nı yol lar sı nız. Onuısrar la bek le di ği mi söy le ye bi li rim.

- Gön de re ce ğim.- Türk roman cı lı ğı üze ri ne, Türk sine ma sı üze ri ne bazı düşün ce -

ler ile ti riz. Hatta sanat çı la ra bazı çağ rı la rı mız ola cak tır. Bizimmüca de le biraz da sanat sal dır. PKK deni len olay baş tan sona birfilm dir. Tra je di siy le, kome di siy le bir sanat sal abi de dir bana göre.İçe ri ği, öyle roman la ra, hika ye le re, film le re konu ola bi lir. Ama neyazık ki bizim ede bi yat çı la rı mız yok, göze ve kula ğa hitap edensanat çı la rı mız yok. Olsay dı çok iyi olur du. Ger çek ten şim di denilgi len me li si niz. Bu vesi ley le çağ rı yı yine li yo rum. Kürt hal kın da kideğiş me yi, bir de sanat pers pek ti fiy le, siya si pers pek ti fin dışın da vehatta ide o lo jik-poli tik pers pek ti fin dışın da bir de sanat pers pek ti fiy -le yaka la yın! Kürdistan'da diri len tarih, diri len top lum, kadın,çocuk, dağ da ki geril la müt hiş mal ze me dir. Ve şu görü şü de belir te -yim bu vesi ley le: Kürt ler konu sun da iyi bir sanat eseri, iyi birroman, Nobel ödülü kaza nır. Yaşar Kemal'in kulak la rı çın la sınveril me diy se. Kürt ger çe ği ne tam yak la şıl sın almak iste ni yor sa.Doğru yak la şıl sın, yöne lin sin, alın maz sa sorum lu su benim.

- Peki, Yaşar Kemal'i gön de rir sem konu şur musu nuz?- Ken di si ruhen açık sa gel sin.- Val la hi gön de re bi li rim.- Konu şun, ben den taraf selam söy le yin. Kürt le ri dolay lı yol dan

işle yen biri si dir. Yıl maz Güney sine ma yoluy la yap mak iste di.Yarım kalan bir Kürt sine ma cı lı ğı oldu onun ki. Acı ile anı yo rum.Fakat o gide rek Kür dis tan lı la şı yor du veya Kürt kim li ği ni ver me yeçalı şı yor du. Yarım kaldı. Onu tamam la mak için sine ma cı la ra çağ -rım var dır. Yaşar Kemal, güçlü roman lar geliş ti ri yor aslın da. Kürtger çe ği ni yaka la ma ya çalı şı yor, dolay lı da olsa. Şimdi bütün gücüy -le yöne le bi lir. Dedi ğim gibi, bu onu ulus la ra ra sı alan da büyük birüne götü re bi lir. Bu yete ne ği var dır ve kul lan ma lı dır. Bunun yanın -da, bir çok yeni genç yazar-çizer var dır. Onla rı da uya rın,Kürdistan'la temas kur sun lar. Türk hal kı nın ede bi ya tı nı zen gin leş ti -rir bu.

Son gün ler de Kürt çe kaset fur ya sın dan bah se di li yor. Kürt müzi -

364

ği, ger çek ten zen gin bir müzik tir. Ger çek ten büyük bir yaşam zen -gin li ği suna bi lir Tür ki ye hal kı na da. Ona yönel sin ler. Kül tü rel zen -gin lik hal ka la rı kesin lik le güç len di rir.

İşte görü yor su nuz, bu röpor taj la ra bile kamu o yu müt hiş ilgi gös -te ri yor. Bu da bir ölçü dür bence. Bunun sanat derin li ği ne de git me -yi bil me niz gere kir. Ben, bu vesi ley le çağrı yapı yo rum ve açı ğım bukonu da. Dev rim, biraz sanat la müm kün olan bir müca de le biçi mi -dir. Dev ri min sanat la bir leş me si gere kir. Dev rim de sanat baş lar.Eğer Türkiye'de bir sanat kısır lı ğı varsa, bu dev rim le bağ lan tı sı nıkes ti ği için dir. Ve eğer sanat gör kem li bir aşa ma ya ulaş mak isti yor -sa, o zaman dev rim le ve özel lik le Kürdistan'da olup biten ler le, Kürthal kı nın için de bulun du ğu durum la tema sı nı kur sun. Kesin kri zi niaşar ve ulus la ra ra sı alana olduk ça seç kin ürün ler vere bi lir. Dik ka tiçeki yo rum bu konu da. Müca de le nin derin li ği ni biraz bil di ğim için,bu konu da hayli ürün ler orta ya çıka rı la bi lir, diyo rum. Türkiye'ninkalem le ri, este ti ği ger çek ten böy le si ne büyük bir mal ze me ye muh -taç tır. Eğer Kürt ger çe ği ni (ki yasa lar açı sın dan da artık bir sakın cakal ma mış tır) kabul ede rek o içine çok düş tü ğü kısır duru mu vehatta şoven duru mu aşar sa, o zaman par lak bir sınav vere bi lir vemut la ka ver me li dir de derim.

- Bunu yapa lım. Ger çek ten Türk ede bi ya tı nın iyi, seç kinolan la rın dan bir arka da şı gön de re ce ğim ben size. Kısa zaman -da da yapa lım bunu. Böyle bir sanat, ede bi yat la Kürt ger çe ği -ni...

- Bu iliş ki le ri geliş ti re lim.- Bunu yapa lım. Aslın da Cemal Sürey ya ölme sey di çok güzel

olur du. O röpor ta jı okudu, nasıl duy gu lan dı bir göre cek ti niz!- Keşke ulaş tı ra bil sey di niz!- Onun bir haya tı var, bir sür gü nü var, onu size anla ta cak -

tım. Yedi yaşın day ken Kürt sür gü nü.- Biraz anla dım aslın da. Onun bizim hak kı mız da ki bir cüm le si

bile bana çok anlam lı gel miş ti.- Dedi, “Ben o röpor ta jı oku dum. Bu, son 10-20 yılın en

önem li röpor ta jı dır.”- Doğru bir tes pit.

365

- Ondan sonra, “çok duy gu lan dım” dedi. “Bana bütün tari hi -mi, kim li ği mi hatır lat tı Türk dos tum” dedi. Ger çek ten çok etki -len di.

- Öyle le ri ne ihti ya cı mız var.- Onu tanı ma nı zı çok ister dim, çok!.- Varsa böy le le riy le tema sı geliş ti re lim. Bu konu da da halka ver -

mek iste di ği miz çok güçlü söy le şi ler var. - Yapa lım, haber le şe rek yap ma mız daha iyi olur her hal de. İyi

bir sanat çıy la, sanat ada mıy la yap ma nız çok önem li. Hatta ikikişi de ola bi lir; bir sine ma cı, bir yazar.

- Sine ma cı olma lı, hika ye ci olma lı, biraz roman cı olma lı. - İki kişi falan gele bi lir. Çok güzel, bir şey yapın. Çok iyi olur. - Bu konu da bir eksik lik var diyo rum. Mut la ka bu gide ril me li. - Yaşar Kemal'le de konu şa ca ğım. Büyük bir ihti mal le de o

kabul eder bunu. Ama baka yım ben biraz, haki ka ten iyi birarka daş gön de re yim, senin ruhu nu biraz deşe bi le cek, aynı dil -den biraz konu şa bi le cek.

- Yani ruhu biraz kapa lı olma sın. Ruhu yaban cı olan adamı benne yapa yım! Cemal Süreyya'da diyor sun ruh derin li ği vardı. İşte bulazım.

- Şimdi, Yaşar Kemal de köylü köken li dir, coş ku lu bir adam -dır. O kon ta ğı, o bağ lan tı yı gönül den gönü le kura bi lir si niz.

- Ben, Orhan Kemal'den biraz etki len dim, onun Çukurova'dakiKürt işçi le ri nin tab lo su nu çizi şin den çok etki len dim. Yani o derin -lik te bir ...

- Yani ben sana, gönül den gönü le köprü kura bi le cek biri si niyol la ya ca ğım.

- Duy gu daş lık yapa bi le cek biri ne ihti ya cım var. Yine bu vesi ley -le şunu söy le ye yim: Kürt kadı nı büyük bir uya nış için de dir, o duy -gu yu da biraz yan sıt mak gere ki yor. Müm kün se bunu da yan sı ta cakyak la şım la ra özen gös ter me li yiz.

- Onun için benim eşim gele bi lir. O da kadın mese le le riy leçok ilgi le ni yor.

- İzli yo rum onu biraz. Bir ekip le gele bi lir ler. İna nın çok şey lerala bi lir ler. O gözle, yani kadın ger çe ği yak la şı mı ile gel se ler, göre -

366

cek le ri çok şey var.- Çok güzel olur, bu iyi oldu, bunu yapa lım. Haber le şe rek

bunu bir ayar la ya lım. Artık biraz bu tür alan la ra da git meklazım. Poli ti ka nın öte sin de sanat, kül tür, vs. Neyse, çok güzeloldu, iyi oldu bence.

- Şimdi biti re lim bunu...- Teşek kür ede riz. Çok güzel oldu.

367