Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

(BAP)

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 2

PROBLEM DAVRANIŞLARIN

AZALTILMASI

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 3

Bir davranışın ileride oluşma olasılığını

azaltmak ya da ortadan kaldırmak amacıyla

kullanılan teknikler en ılımlıdan en az ılımlıya

doğru sıralanabilir.

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 4

Problem davranışın ortaya çıkmasını önleme

Ayrımlı pekiştirme

Sönme

Tepkinin bedeli

Mola

Aşırı düzeltme

Bedensel ceza

En Ilımlı

En az Ilımlı

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 5

Ayrımlı pekiştirme; azaltılmak ya da ortadan

kaldırılmak istenen davranış görmezden gelinirken, artırılmak

istenen davranış pekiştirilir.

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 6

Ayrımlı pekiştirme türleri:

Diğer davranışların ayrımlı pekiştirilmesi,

seyrek yapılan davranışların ayrımlı pekiştirilmesi,

karşıt davranışların ayrımlı pekiştirilmesi .

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 7

• Bir zaman aralığı belirlenir, bu zaman aralığı içinde uygun olmayan davranışın hiç oluşmaması durumunda aralık sonunda bu durum pekiştirilir.

• Örneğin; anne parmağını emen kızı için 5dk’lık zaman aralıkları belirler ve 5 dk süresince kızı parmağını emmezse şeker ile ödüllendirir.

Diğer davranışların ayrımlı pekiştirilm

esi

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 8

• Gereğinden fazla oluşan davranışların sıklığını azaltmak için davranışın daha seyrek düzeyde yapılması pekiştirilir.

• Örneğin; çocuğunuz ödev yaparken bir saatte 10 kez tuvalete gitmek istiyorsa başlangıçta sekiz kez talep etmesi pekiştirilir. Daha sonraları ise bu sayı giderek düşürülür.

Seyrek yapılan

davranışların ayrımlı pekiştirilm

esi

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 9

• Fiziksel olarak uygun olmayan davranışla aynı anda yapılamayacak davranışlar pekiştirilir.

• Örneğin; başkalarına vurma davranışını azaltmak için kollarını birbirine bağlama davranışı pekiştirilir.

Karşıt davranışların ayrımlı pekiştirilm

esi

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 10

Hoşa Giden Uyaranı Çekme: Bu grupta yer alan tekniklerden biri sönmedir. Sönme, problem davranışa

neden olan pekiştirecin çekilmesiyle davranışın

sürmesinin engellenmesidir.

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 11

Hoşa Giden Uyaranı Çekme: Bu grupta yer alan tekniklerden bir

diğeri tepkinin bedelidir. Tepkinin bedeli, çocuğun daha önce sergilemiş olduğu uygun

davranışlar için kazandığı ve henüz tüketmediği pekiştireçlerin bir kısmının problem davranışın

sergilenmesi nedeniyle geri alınmasıdır.

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 12

Hoşa Giden Uyaranı Çekme: Bu grupta yer alan tekniklerden bir diğeri moladır. Molada problem

davranışı izleyen şekilde belirli bir zaman dilimi için çocuk pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılır. Mola tekniği, pekiştireçlerin çocuktan

uzaklaştırılması ve çocuğun pekiştirme kaynaklarından

uzaklaştırılması olmak üzere iki farklı şekilde uygulanabilir.

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 13

• 1- Onarıcı aşırı düzeltme

• 2- Olumlu alıştırma

Hoşa gitmeyen uyaran sunma; problem

davranışın sergilenmesinin hemen ardından

çocuğa hoşa gitmeyen bir itici uyaranın sunulmasıdır.

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 14

Onarıcı aşırı düzeltme uygun olmayan davranış sonrasında

ortamın düzenlenmesinin üstüne daha fazla görevler

eklenerek çocuğa bir tür ceza verilmesidir. Örneğin; duvarı karaladığında çocuktan tüm

duvarı temizlemesini istemek.

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 15

Olumlu alıştırma, problem davranışın sonucu olarak uygun

davranışın tekrarlanmasına denir ve cezalandırıcı bir süreç

içermez. Örneğin; verilen yazma ödevini yapmayan çocuğa annesi

aynı okuma parçasını 3 kez yazdırarak bu davranışı

söndürebilir.

6.4.4. Problem Davranışların Azaltılması 16

Anne-babaların bedensel cezayı kullanmama nedenleri;

Ceza davranışı azaltmaz, sadece baskılar yani cezanın varlığında ortaya çıkmasını engeller.

İyi ve haklı nedenlere dayanmayan ceza korku, kaygı ve saldırganlık gibi başka problem

davranışlara yol açar.

Cezanın etkisi ceza vereni pekiştirebilir.

Ceza uygun davranışın ne olduğuna ilişkin bir ipucu sağlamaz.

Ceza veren kişinin saldırganlığı ceza alan ve bunu izleyen çocuklar için olumsuz bir modeldir.

Ceza, cezalandırılan çocukta dargınlık ve içe kapanma gibi olumsuz sonuçlara yol açabilir.

Ceza olumlu iletişim kurma fırsatlarını engeller.

Ceza güçlünün haklı olduğu imajını yaratabilir.

Cezalandırılan çocuğun akademik çalışmalara yönlendirilmesi güçleşir. Bu da ikinci bir

cezayı, başarısızlığı, getirir.