63911859 Likovno Danco Ordev Igor Ordev

5

IGOR ORDEVI

GO

R O

RD

EV

IGOR ORDEV

LIKOVNOOBRAZOVANIE ZA

ODDELENIE

5Skopje, 2010

1

Izdava~: MINISTERSTVOZAOBRAZOVANIEI NAUKANAREPUBLIKAMAKEDONIJA ul.MitoHaxi-VasilevJasmin,bb

Recenzenti: D-rMajaRaunikKirkov,pretsedatel SutaTopkoska,~len AgimSaiti,~len

Sore{enienaMinisterotzaobrazovanieinaukanaRepublikaMakedonijabroj___________________godina,seodobruvaupotrebatanaovoju~ebnik.

2

Drag u~eniku

Ivoovaau~ebnagodinaprodolùvamedacrtame,daslikameidaoblikuvametvorbipolikovno,kakoidasezapoznavamesonovisodrìniodlikovnataumetnost.

Vosekoeslednooddelenie}eu~imepove}ezaliko-vniot jazik,}esezapoznavamesonovilikovnitehni-kiisonoviimiwanaistaknatilikovniumetniciodMakedonijaiodsvetot.

Sopomo{nau~ebnikotisopomo{nava{iotnastavnikpolikovnosèpove}e}ejarazbiratemagijatanaliko-vnotoizrazuvawei}eseosposobitezaprepoznavawenavistinskitevrednostivolikovnataumetnost.

Uìvajtevosozdavawetonava{itelikovnitvorbi,a~asotpolikovnonekavipretstavuvazadovolstvo.

Avtorite

3

RAZNI TEHNIKI VO LIKOVNATA UMETNOST

4

AVTOPORTRETI NA POZNATI LIKOVNI UMETNICI

MOJOT AVTOPORTRET

_____________________(ime)

_______________________________(prezime)

_______________________________(oddelenie)

_______________________________(osnovnou~ili{te)

(Nacrtajgosvojotavtoportretvoprazniotprostor)

AlbrehtDirer:Avtoportret,maslonaplatno

ElizabetleBrun:Avtoportret,maslonaplatno

OgistRenoar:Avtoportret,maslonaplatno

PolSezan:Avtoportret,maslonaplatno

Tintoreto:Avtoportret,maslonaplatno

Rubens:Avtoportret,maslonaplatno

KamijPisaro:Avtoportret,maslonaplatno

5

SODR@INA

LIKOVNA UMETNOST.............................................................8

LIKOVEN JAZIK ....................................................................10

Linija........................................................................................12

Boja............................................................................................14

Ton.............................................................................................18

Tekstura....................................................................................20

Nasoka ......................................................................................22

Golemina...................................................................................24

Forma-volumen.........................................................................26

Prostor......................................................................................28

Kontrast....................................................................................30

Ritam-povtoruvawe.................................................................32

Harmonija..................................................................................34

Ramnote`a................................................................................36

Gradacija..................................................................................38

Proporcija................................................................................40

Edinstvo....................................................................................42

Kompozicija..............................................................................44

Motiv.........................................................................................46

LIKOVNI PODRA^JA...........................................................54

CRTAWE...................................................................................56

Tekstura....................................................................................58

Forma........................................................................................59

Prostor.....................................................................................60

Kontrast...............................................................................61

Kompozicija.............................................................................62

Tu{...........................................................................................63

6

SODR@INA

7SLIKAWE.................................................................................64

Boja.............................................................................................66

Tekstura..................................................................................68

Prostor......................................................................................69

Akvarel.....................................................................................70

Voso~enpastel.........................................................................71

OBLIKUVAWE..........................................................................72

Forma...................................................................................76

Kontrast...............................................................................77

Proporcija................................................................................78

Glina..........................................................................................79

DIZAJNI VIZUELNIKOMUNIKACII...............................80

GRAFIKA..................................................................................84

Potpi{uvawe vo grafika......................................................86

Linija.............................................................................87

Tekstura........................................................................88

Forma...............................................................................89

ESTETSKOPROCENUVAWE....................................................90

RE^NIKNAPOIMI...............................................................96

TEST1........................................................................................99

TEST2......................................................................................101

LIKOVNA UMETNOST

Znaeme deka lu|eto se zanimavaat so naj-raznovidnidejnostiizanaetizadasigiolesnatirazubavatsekojdnevniotìvotiopstanok.Umetnicitesozdavaatdelasokoigorazubavu-

vaatna{etoslobodnovremeinèpravatsre}niihumani.Postojatpove}evidoviumetnostikako{tosemuzikata, teatarot, baletot, knièvnosta, fotografijata,aserazbirailikovnata umetnost eednaodniv.Muzi~kata umetnost e nedeliva od na{eto

sekojdnevieigoispolnuvasekojmomentodna{iotìvot.Teatarskata umetnost e posebno doìvuvawe

zasekoj~ovekso{tosezbogatuvana{iotìvotsouìvawevoglumata,dvièweto,dejstvietoigovorotnaglumciteizvedeninascenata.Sekoj od nas koj posetil baletska pretstava

znae deka baletot kako umetnost pretstavuvaposebnodoìvuvawevoubavinatanamuzikataiprekrasnitedvièwaiigranabaletskiteumet-nici.

LIKOVNA UMETNOST

01

FILM

FOTOGRAFIJA

TEATARBALETMUZIKA

8

LIKOVNA UMETNOST

Preku televizijata ili koga odime vo kinoznaeme deka filmskata umetnost e sekojdnevnoprisutnavona{etoslobodnovreme,so{tonèza-bavuvaiodmora.Sekoj~oveksakada~itaubavaknigakojavosekoj

moment e negov najdobar prijatel. Knièvnostakakoumetnostgozbogatuvana{iot ivotina~inotnaizrazuvaweinèpravipobogatiiporazli~nioddrugite.Denesumetnostanafotografijatanèzapozna-

vasoubavinitenasèona{tonèopkruùva.Prekufotografijatasezapoznavamesovol{ebnostaispecifi~nostanaprirodata,gradovite,ìvototnadrugitelu|e,aistovremenoniprenesuvainèinformirazaslu~uvawatavosvetot.Likovnata umetnost se izrazuva preku crte`,

slika, grafika,skulpturaidizajnso{togora-zubavuvana{iotsekojdnevenìvotsovol{ebnilikovnidela.

LIKOVNA UMETNOST

01

CRTE@

SKULPTURA

DIZAJN

GRAFIKA

FRESKA

SLIKA

9

DA ZAPOMNIME:

Umetnostite se delat na: likovna, muzi~ka, baletska, tea-tarska, knièvna i umetnost na fotografijata.

LIKOVNEN JAZIKLIKOVNI ELEMENTI

02

L I N I J ALinijata spa|a vo elementi inea ja prepoznavame kako tra-ga na podlogata koga crtame ipi{uvame.

G O L E M I N AGoleminata e element koj nikaùvadekane{tataokolunassepomaliilipogolemi.

F O R M AFormata ve}e ja znaeme. Sitepredmeti, pa i nie samite,imame forma i spored nea seprepoznavame.

Site umetnosti gi prepoznavame spored nekoja specifi~nost, muzikata spored zvukot imelodijata,knièvnostaiteatarotsporedzborot,baletotsporedigrata,afilmotsporeddejstvoto.Siteumetnostiseizrazuvaatsone{tospecifi~no,patakailikovnataumet-nost.Izrazotnalikovnataumetnostgovikamelikovenjazik.Likovniotjazikemnogulesenzasovladuvawe.Tojsedelinalikovnielementiilikovniprincipi.Nievou~ebnikov}esezapoznaemepoedine~nososekojodniv,aprekucrtawe,slikaweivajawe}egipret-stavimena{itelikovnitvorbi.Likovniteelementiiprincipisemnoguednostavnizarazbirawe,amnogu}enipomognatlikovnodaseizrazuvame,kakoidajarazberemelikov-nataumetnost.Likovnielementinalikovniotjazikse:linija,boja,ton,tekstura,nasoka,golemina, forma (volumen) i prostor. Likovni principi se: kontrast, ritam, harmonija,ramnoteà,gradacija,proporcija,edinstvoikompozicija.

B O J ABojata ja sre}avame sekadeokolu nas i taa gi obojuva voprekrasni boi site ne{ta{togi gledame i {to nè opkruù-vaat.

T O N Tonot zna~i posvetli ipotemni boi od edna istaboja.Tojsedobivamnogules-no, so me{awe na bojata socrnaibela.

T E K S T U R ATeksturata e prikaùvawenarapaviimaznipovr{ininanekoipredmeti.

P R O S T O RProstorot se pretstavuva naslikata.Kakoprostorseimenu-vasetoonanizkoesedviì-me nie, pticite, vozilata...Rastenijata rastat slobod-no.

N A S O K ANasokaepravecnagledawenaedencrte`,slika,skulp-turailigrafika.

10

LIKOVEN JAZIKLIKOVNI PRINCIPI

02

K O N T R A S TKontrastot e likoven prin-cip. Toj zna~i ne{to spro-tivno, kako svetlo-temno,golemo-malo, nisko-visoko,toplo-ladnoitn.

G R A D A C I J AGradacijata e moèbi novzbor, no sonego u~imekakovo likovnata tvorba poste-peno se menuvaat bojata,linijata,tonotidrugiteele-menti.

E D I N S T V OEdinstvotokakoprincip gosreduva likovnoto delo vomirnacelina.

P R O P O R C I J AProporcijata e kako da ginapravime skladni raznitegolemini vo tvorbata kakocelina.

R A M N O T E @ ARamnoteàta kako princip}enipokaèkakotvorbatadabideodmerena,araspore-dotvonearamnomeren.

H A R M O N I J AHarmonijazna~ikakolikov-natatvorbadajanapravimedabideskladnaiubava

K O M P O Z I C I J AKompozicijata e krajniotprincipkojnèu~ikakodagirasporedimeliniite,boite,tonovitevona{atalikovnatvorba.

R I T A M Povtoruvawetoiliritamotgosre}avamesekade,vomu-zikata tonovite imaat ri-tam.Denotino}tasepovto-ruvaat, nedelite, meseciteigodiniteistotakaitn.

11

DA ZAPOMNIME:Likovniot jazik se deli na likovni elementi i likovni prin-cipi. Likovni elementi se: linija, boja, ton, tekstura, nasoka, golemina, forma i prostor. Likovni principi se: kontrast, ri-tam, harmonija, ramnoteà, gradacija, proporcija, edinstvo i kompozicija.

LIKOVEN JAZIKLIKOVNI ELEMENTI

02

Linijata e osnovniot element od likovniotjaziksokojseizrazuvaumetnikot,noielementkojeprisutensekadeokolunas,vosèona{tonèopkruùva,vopredmetite,prirodataipojavite.ôvekot linijata ja upotrebuva sekojdnevno

zanegovitepotrebi,soneapi{uva,pretstavuvarazniformi,informira,gibeleìsvoiteidei,odnosnokomunicirasookolinata.Dasepotsetimedekaliniitesedelatnakrivi

i pravi,amoàtdabidatdebeli i tenki, kusiidolgi.Ako vo na{eto likovno izrazuvawe so edna

linija go opi{uvamenadvore{niotlik, odnosnoformatanaona{togoprikaùvame-taalinijajaimenuvamekakokonturna.Soteksturnata linijaja pretstavuvame raznovidnosta na materijalotnapovr{inatanane{tatakoimoàtdabidatra-paviilimazni,grubiiline`niitn.

LINIJA

Linijatavoprirodata

Linijatavoprirodata

Linijatavosekojdnevniotìvot

Linijataokolunas

12


02

Predistoriskicrte`,pe{teraLasko

Konturnalinija

Konturnalinija

Teksturnalinija

VaskoTa{kovski:Ostrov,tu{,perce(teksturnalinija)

Crte`,jaglen(linija)

13

DA ZAPOMNIME:Linijata e likoven ele-ment. Razlikuvame krivi, pravi, konturni i tekstur-ni linii.


02

BOJA

Sè okolu nas {to nè opkruùva: prirodata,lu|eto,rastenijata,ìviotsvet,predmetite, sèona{togogledamekogaimasvetlosteoboenosoboja.Bezsvetlina,ve{ta~kailiprirodnanesegle-

dabojata,odnosnonemaboja.Bojatajasre}avamesekadeokolunasisè{to

postoi na svetot ima svoja boja. Bojata se gledasamokogaimasvetlina,bez svetlinanemaboja.Soprekr{uvawenazracitesedobivaatboitenaspektarot,atoase:crvenata,portokalovata, ol-tata, zelenata, sinata i violetovata. Vo priro-dataovieboisejavuvaatpodo`dot,ataapojavajavikamevinoìto.Bojata vo likovniot jazik se deli na pove}e

na~ini,aprvatapodelbaenaprimarniisekun-darni boi. Primarni boi se crvenata, sinata iòltata.Odnivsekojodnasmoè,some|usebnome{awe, da dobie sekundarni boi. Sekundarniboise:zelenata, portokalovataivioletovata.

Bojavoprirodata

Bojavoprirodata

Bojavoprirodata

Prekr{uvawenasvetlinatanizopti~kaprizma

14


02

Umetniciterazlikuvaatmnoguvidoviprimarniisekundarniboi,nonietrebadaznaemepove}ezacrvenataizasinataboja.Crvenatabojajaimamekakocinober i karmin,asinatakakoultramarin i parisko sina.Ovatrebadagoznaeme bidej}iakosakamedadobiemevioletovabojamoradagime{amekarmincrvenaiultramarinsina.Bojanagr~kisevikahroma iodtojzborsite

boinaspektarotginarekuvamehromatski boi.Volikovniotjazikbelataicrnatanesesmetaatzaboitukuozna~uvaatsvetlinailitemnina{tosedodavanadrugiboi.Crnataibelataginareku-vameahromatski boi.Boiteimaatsvojintenzitet,asotoanekoidejs-

tvuvaatposvetloanekoipotemno.Taka{toboitesedelatnaposvetli ipotemni.@ivotot na ~ovekot ne mo`e da se zamisli

bez postoewe na bojata. Taa gi boi predmetite,oblekata, hranata, znacite za komunikacija i sèdrugo.Bojatavlijaenapsihatana~ovekot,~estopatiasociraj}inane{to,nasre}a,radost,taga.

CinoberKarmin

UltramarinPariskosina

Hromatskiboi

Ahromatskiboi

Spektarnaboi(vino`ito)

15

ôvekot~uvstvuvatoploistudenovodopirsonekoipojaviilipredmeti.Boitemoàtdadejst-vuvaatna~ovekotidaasociraat~uvstvonatoploistudeno.Sporedovavlijanieboitesedelatnatopliistudeni.Nastudenodejstvuvaatòlto - zelenata, zelenata, zeleno - sinata, sinata, sino - violetovata i violetovata. Toplo dejstvuvaatòltata, òlto - portokalovata, portokalovata, crvenataicrveno - violetovata.Volikovnatatvorbaboitesekombiniraatnaj-

raznovidno, kakosli~ni ikakokontrastni.Akovoednatvorbaslikamesoboikoisesli~ni,kakonaprimer:òlta,portokalovaicrvenailisina,violetovaicrvenailiòlta,zelenaisina,ve-limedekatieboiseharmoni~ni.Akosakamedaslikamesoboikoisesprotivni,

toga{velimedekaslikamekontrastno.Kajboiterazlikuvameraznikontrastime|u koinajpoznat


02

Iluzijanaprostorsoboja

Ladniitopliboi(u~eni~katvorba)

Komplementarniboi

Komplementarniboi

KomplementarniboiLadniboi

(u~eni~katvorba)Topliboi

(u~eni~katvorba)

16


02

e komplementarniot kontrast. Vo ovoj kontrastboiteme|usebnosezajaknuvaatistanuvaatpouba-vi.Komplementarniboisecrvenata i zelenata,sinata i portokalovata, òltata i violetovata.Soboitemoèdasedobieiluzijanadalekui

blisku, odnosnoda sedobie iluzija na prostor.Svetliteitopliteboidejstvuvaatblisku,atem-niteiladniteboidejstvuvaatdalekuvolikov-natatvorba.

Komplementarenkontrast

VinsentvanGog:Selski sokak vo Avers,maslonaplatno(komplementarenkontrast)

17

DA ZAPOMNIME:

Imame primarni i sekundarni boi. Primarni boi se: sina, òlta i crvena. Sekundarni boi se: violetova, portokalova i zelena. Primarnite i sekundarnite boi se hromatski, a crnata i belata se ahromatski. Boite se delat i na temni i svetli i topli i ladni.Me|usebno komplementarni boi se: crvena i zelena, sina i portokalova, òlta i viole-tova.


02

TON

Nasekade okolu nas kade {to ima svetlinase gleda i boja. Vo temnina bojata ne se gleda.Zabele`uvamedekanekoiodboiteseposvetli,anekoipotemni.Akovobojataimapove}esvetli-na,taabojaizgledaposvetloiobratno,bojataepotemna ako vo nea ima pomalku svetlina. Kogabojata e posvetla ili potemna velime deka taabojaimaposvetolilipotementon.Akozamislimedekabelatabojaesvetlinaijadodademenadru-ga boja, }edobiemeposvetol ton odistata boja.Ako,pak,crnataboja ja zamislimekakotemninai jadodademenadrugaboja,}edobiemepotementon.Tonot ozna~uva koli~estvo svetlina vo edna boja.

@or`Sera:Crta~,jaglen(ahromatskitonovi)

PolKle:Amrt i ogan,tempera(ahromatskitonovi)

Hromatskitonovi

HromatskatonskaskalaAhromatskatonskaskala

18


02

Postojatdvavidanatonovi,ahromatskiihro-matski.Akoahromatskiteboi(belataicrnata)giizme{ameme|usebno,}edobiemeahromatskitono-viodsiva.Akopove}eodovietonovipodredimeedendodrugsopostepenoosvetluvaweizatem-nuvawe,}edobiemeahromatska tonska skala.Ahromatskata tonska skala se sostoi od mnogusivitonovipome|ucrnataibelataboja.Tonosven some{awenacrnatai belataboja

sedobivaisopomo{nalinii.Akosakamedado-bieme posvetli tonovi, liniite se nanesuvaatporetko.Zapotemnitonoviliniitesenanesuvaatpogusto.Nanesuvawetonaliniitemo`edabideparalelno,vkrstenoilivoraznipravci.Voednalikovnatvorbamo`emedaupotrebime

i svetli i temni ahromatski tonovi. Ako upo-trebime mnogu svetli i mnogu temni tonovi, do-bivamekontrastnasvetlo-temno.

Tonotvoprirodata(fotografija)

N.B.Kica:Zaminuvawe na dervi{ot,maslonaplatno(ton)

SvetoManev:Slika 3,crte`(ton)

TomasGinzboro:Portret na devojki,maslonaplatno(ton)

19

DA ZAPOMNIME:

Tonot e koli~estvo na svetlina vo edna boja. Razlikuvame hromatski i ahromatski tonovi. Hromatski tonovi se dobivaat so me{awe na belata ili crnata so nekoja primarna ili sekundarna boja. Ahromatski tonovi se dobivaat so me|usebno me{awe na crnata i belata.


02

TEKSTURA

Sè{toenapravenoodnekojmaterijalokolunasimapovr{ina.Povr{inatamoèmedajavidimesookoilidajapo~uvstvuvamesodopir.Sogledaweilisodopirawezabeleùvamedalipovr{initeserapavi,mazni,prijatni,neprijatni,meki,tvr-di,vla`niilisuvi.Ako jacrtame,slikameilivajamepovr{inatananekojamaterija,rezultatotgonarekuvametekstura.Site predmeti imaat tekstura. Predmetite

moàt da bidat sozdadeni od prirodata ili od~ovekot.Teksturatanapredmetite{togisozdalaprirodatavelimedekaeodprirodno poteklo.ôvekot proizveduva mnogu predmeti od

raznovidni materijali. Prvin proizveduva ma-terijali, pa od niv pravi predmeti, a potoa napredmetiteimpravirazniteksturi,rapavi,maz-ni,meki,tvrdiimnogudrugi.Nivginarekuvameteksturiodve{ta~ko poteklo.

Prirodnatekstura

Prirodnateksturanakamen

Prirodnatekstura

Dan~oKal’~ev:Idoli,maslonadrvo

(teksturavoslikarstvoto)

20


02

Umetnicitenasvoitecrteìpravatteksturisopomo{nalinii.Zadapretstavatraznovidniteksturiupotrebuvaatdebeli,tenki,dolgi,kusi,praviikrivilinii.Liniitegicrtaatnaraznina~ini,poretkiilipogusti,podebeliilipotenkiidobivaatiluzija na tekstura.Zataacelseupo-trebuvaatnajraznovidnimaterijalizacrtawe.Za pretstavuvawe na tekstura so linijata se

kombiniraito~kata.Soraznigoleminiigusti-nanananesuvawetonato~kitemoèdasedobieiluzijanarapavoimazno.Ivajaritevoskulpturataimitiraattekstura.

Tieteksturata jadobivaatsoostavawetragivomaterijalot,sodlabeweigrebewevoglinata,ka-menot,drvotoilimetalot.

Teksturasoto~ki

Teksturasolinija

RistoKal~evski:Pesok i kamen,maslonaplatno

(teksturavoslikarstvoto)

Teksturasoboja

VasilVasilev:Ana,drvo(teksturavoskulptura)

Huskovi}:Prizor,maslonaplatno(tekstura)

OrdanPetlevski:Izgoruvawe,maslonaplatno(tekstura)

21

DA ZAPOMNIME:

Tekstura e prikaùvawe na materijalot na nekoja povr{ina vo likovnoto delo. Imame teksturi od prirodno i ve{ta~ko poteklo, i tekstura vo liko-vnite tvorbi.


02

NASOKA

Nasokataelikovenelementkakodelodliko-vniot jazik. Vo likovnata umetnost ima formikoidejstvuvaatnana{etookokakodasedviìvoodredenpravec.Odredeniformiimaatvizu-elna sila koi go dviàt na{eto oko vo odreden pravec.Pravecotnadvièwezavisiodizgledotna formata ili postavenosta na pove}e formizaedno.Naprimer:kogaimamepretstavenoednodrvo,na{etookosedviìnagore-nadolu,zna~ivertikalno.Akoimamepretstavenoredicadrva,ednidodrugi,na{etooko}esedviìlevo-des-no,odnosnohorizontalno.Kako}egledamezavisiodtoakakoumetnikot

gipostavilliniiteipovr{initevodeloto.Raz-likuvame horizontalna, vertikalna ikosa naso-ka,kakoidela bez nasoka.

@anDibife:Vrl vrlina,maslonaplatno(beznasoka)

Vertikalnanasoka

Horizontalnanasoka

Beznasoka

Vertikalnanasoka

22


02

Horizontalna nasoka imame koga liniite ipovr{initeoddeloto gonaso~uvaatna{etookodagledalevoidesno,odnosnohorizontalno.Nanekoidelana{etookosedviìgore-dolu,

odnosnovertikalno.Akoetaka,zaklu~uvamedekatvorbataimavertikalnanasoka.Akona{etookovonekojaforma,ilivonekoe

delosedviìkoso,velimedekaimamekosana-soka.Vonekoiformiokotomiruvainesedviìso

{tovelimedekataaformaebeznasoka.Bezna-sokamoèdabideicelatatvorbaakoliniiteiformitesepostavenitaka{tovizuelnatasilane go dviì okoto nitu horizontalno, nitu ver-tikalno,nitukoso.

Kosanasoka

Beznasoka

Hundertvaser:Gradina,maslonaplatno(tvorbabeznasoka)

Kontrastnanasoka

EdgarDega:Devojka,crte`somoliv(kosanasoka)

AlfredSisle:Regata vo Hampton,maslonaplatno(horizontalnanasoka)

23

DA ZAPOMNIME:

Nasoka e vizuelna sila koja go dviì okoto vo odreden pravec vo liko-vnoto delo. Razlikuvame horizontalna, vertikalna i kosa nasoka. Imame for-mi i dela bez nasoka.


02

GOLEMINA

Sè{togledameokolunasimaboja,raznovidnaforma,noiodredena golemina.Nekoine{tasepomali, a nekoi se pogolemi.Predmetite se po-maliipogolemivozavisnostkojpredmetsokojsesporeduva.Velosipedotepomalodavtomobilotkojepogolem,noavtomobilotepomalodkombetokoeepogolemo,noikombetoepomaloodavtobusotkojepogolemitn.Zna~idaline{to e pomalo ili pogolemo zavisi od toa so {to go sporeduvame.Sitelikovnidelasekombiniraniodpomali

ipogolemigolemininalinii,povr{ini,tonovi,oboenipovr{ini,teksturi,nasoki,formiivolu-men.

Malo

Golemo

Pogolemo

NajgolemoTvorbasoistigolemini

24


02

Umetnicite vo istorijata se trudele da naj-datidealnakombinacijanagoleminite,toa{togo slikaat ili vajaat da bide poubavo. Odno-sot na razli~ni golemini go vikameproporcija.Proporciitesemnoguva`nipripretstavuvawetona~ovekotinegovototelo,kakoivoarhitektu-rata.Proporciite se bitni i vo povtoruvaweto na

goleminite,odnosnovoritamot.Akopovtoruvameedenistelement,toga{delotoizgledamonotono,dodekaakopovtoruvameraznovidnielementi,de-lotoizgledapointeresnoipoubavozagledawe.

AnriMatis:Sina golotija IV,rabotanahartija(golemina)

LevitSol:Mo`ni kombinacii so pravi linii i ~etiri nasoki

IaneliArkan`elo:Bez naslov,sinakompozicija

(proporcija)

FiqodeFreitas:O`ivuvawe 1962 (proporcija)

25

DA ZAPOMNIME:

Goleminata e relativen poim i ozna~uva kombinirawe na razni golemini vo edna tvorba. Me|usebniot odnos na goleminite go narekuvame proporcija.


02

FORMA

Znaeme dekaformata e nadvore{niot izgled na sè ona {to nè opkruùva,kakoinaona{tosepretstavuvavolikovnataumetnost.Dasepotsetimedekaimamedvodimenzionalni

itrodimenzionalniformi.Sodvodimenzionalniformiumetnicitecrtaat,slikaatipravatgrafi-ka, a so trodimenzionalni formi skulptorite,odnosnovajaritegioblikuvaatsvoiteumetni~kidela.Formatapooblikmoèdabideotvorena, zat-

vorenailiperforirana.Otvorenaformaekogaprostorot{to jaopkruùvamoèdanavlezevovnatre{nosta(~a{a,vaza,{i{e,grne,kapa).

Dvodimenzionalnaforma

Dinami~niformi

Sigatikiformi(kompjuterskatvorba)VencislavRihter:H-1,aluminium(perforiranaforma)

26


02

Formite vrz okoto na ~ovekot dejstvuvaatstati~no idinami~no,odnosnostati~niteformikogagigledamedejstvuvaatmirnoinegodviàtpogledotvonekojpravec.

Dinami~nite formi vo sebe imaat vizuel-na sila koja go dviì okoto vo odreden pravec,odnosnoformitenesestati~ni.Trodimenzionalnataformakojazafa}adelod

prostorot se vika volumen. Skulptorite svoitedelagirealiziraatsovolumenizrabotenodraz-ni vidovi materijali. Volumenot moè da bideaglestilival~est, ispaknat ili vdlabnat.

Perforiranaforma

Stati~niformi

Dinami~niformi

JordanGrabulovski:Prostorni belezi,cement(trodimenzionalnaforma)

27

DA ZAPOMNIME:

Forma e nadvore{niot izgled na sè ona {to nè opkruùva. Imame dvodimenzionalni i trodimenzionalni formi. Formite moàt da bidat: otvoreni, zatvoreni i per-forirani. Razlikuvame u{te i stati~ni i dinami~ni formi.


02

PROSTOR

Sèona{tonèopkruùvaokolunaseprostor.Voprostorotsedviìme,rabotimeisezabavu-vame.Ulicata,u~ili{teto,stanot,sobata,gradot,neboto, kosmosot, seloto, poleto... sè e prostor.Ovojprostorgovikamerealenzatoa{topostoiiniesedviìmevonego.Umetnicitenasvoitedelaseobiduvaatdago

prikaàtprostorotodpredistorijatadodenes.Prikaùvawetonaprostorotvoumetni~kotodeloeiluzija na prostor.Iluzijanaprostorotmoèdasedobiesosvet-

liisotemni boi.Svetliteboisekoga{izgledaatpodale~no,atemnitepoblisku.Iluzijanaprostorotmoèdasepretstaviiso

pogolemiisopomali formi.Golemiteformiiz-gledaatpoblisku,apomalitepodale~no.Najrealnotoprikaùvawenaprostorotumetni-

citegodostignalesoupotrebatanaperspektivata.Perspektivata go prikaùva prostorot kako

{tona{etookogogledavorealnosta.

Realenotvorenprostor

Grad,otvorenprostor,fotografija

Priroda,realennadvore{enprostor,fotografija

Zatvorenvnatre{enprostor,fotografija

KamijPisaro:Bulevarot Monmartr nave~er,maslonaplatno(iluzijananadvore{enprostor)

28


02

Na primer: ako zastaneme na sredinata naèlezni~kataprugailiulica,nienavisinanana{iteo~iimamevidikova linijavokojasespo-juvahorizontot,odnosnonebotoizemjata.Nataavidikovalinija,odnosnohorizontotimavidiko-va to~kavokojasespojuvasè{togledame,sespo-juvaatliniitekoiizgledaatsèpotesniipotesni,iakonese.Votaato~kasespojuvaatistolbovitekoisedoliniite.Pri upotrebata na perspektivata imame edna

vidikovalinija,amoèdaimamedvevidikovito~ki,levoidesno.Soperspektivamoèdasepretstavisèona{togogledamevovnatre{niotivonadvore{niotprostor,ulicisozgradi,ob-jekti,vozilailu|e,ivnatre{nostanaprostorotsositepredmeti.Perspektivatajaupotrebuvaatlikovniteumet-

nici,anajmnoguarhitektitevosvoiteproekti.Perspektivasohorizontiednavidlivato~ka

Perspektiva

AlfredSisle:Pat,maslonaplatno(perspektiva)

Perspektivasohorizontidvevidikovito~ki

Arhitektonskaskicasoperspektiva

29

DA ZAPOMNIME:

Prostor e sè ona {to nè opkruùva. Razlikuvame realen prostor i iluzija na prostor. Prostorot se prikaùva so svetli i temni boi i so pomali i pogolemi formi. Najre-alno prikaùvawe se postignuva so perspektiva.


02

KONTRAST

Kontrastot e likoven princip koj moèda seprimeni so site likovni elementi. Kontrastotzna~isprotivnost na razli~ni vrednosti vo edna tvorba.Kontrastotmoèdabidesoposlabisopojakintenzitet.Tonovite {to se dviàt od crna do bela vo

likovnotodelomoàtdasekombiniraatvokon-trastnakompozicija.Kontrastot moè da se dobie so upotreba na

linijata,akovoednatvorbaseupotrebatpraviikrivi, debeliitenki, kusiidolgi linii.Kontrastot~estopatiseprimenuvasoupotreba

natemnii svetliboivoednatvorba.Svetlotoitemnotopravatgolemkontrast.Kontrastotmoèdasezabeleìipome|uprimarniteisekundar-niteboi.

Kontrastnalinija

OrdanPetlevski:Crte`,tu{,perce(kontrastnalinija)

AndrijanaPulemi:Slika,maslonaplatno(kontrastna

topliiladniboi)

Kontrastnagoleminaiboja(u~eni~katvorba)

DimitarKi~evski-Mi~o:Ciklus Feniks,maslona

platno(kontrastnanasoka)

30


02

Mnogu efektni likovni tvorbi se napraveniso primena na komplementarniot kontrast. Priovojkontrastsedobivaatinteresniizvu~niboinalikovnotodelo.Soovojkontrastsezasiluvame|usebniotintenzitetnaboite.Golemi i mali golemini na linija, povr{ina

ilidrugiformimnogu~estosekombiniraatkon-trastnovoednatvorba.

Kontrastnasvetloitemno

MarijaKostoj~inovska:Erik,maslonaplatno

(kontrastnasvetlo-temno)

NikolaMartinovski:Majka so dete,maslonaplatno(kontrastnatopliiladniboi)

MiroslavMasin:Bakne`i,maslonaplatno(kontrastnagoleminaiboja)

31

DA ZAPOMNIME:

Kontrast e upotreba na sprotivni vrednosti vo edna liko-vna tvorba. Kontrastot se dobiva so site likovni elemen-ti.


02

RITAM

Ritamot ili povtoruvaweto e likoven prin-cipkojseprimenuvavoodredenilikovnitvorbi.Ritamekoganekojlikovenelementse povtoruva edno po drugo pove}e pati vo edna tvorba.Povtoruvaweto ~esto se sre}ava kaj narod-

nite rakotvorbi od predistorijata do denes, vodezenot,kakoivoarhitekturata.

Povtoruvawavoarhitekturata

Povtoruvawavoarhitekturata

Povtoruvawavoprirodata

Ornament(ritamnaformaiboja)

Dezen(ritamnaformaiboja)Makedonskinarodenvez(ritamnaformaiboja)

32


02

Razlikuvamedva vida ritam,regularen ial-ternativen.Regularenritamekogaedenistele-ment voop{to ne se menuva pri povtoruvaweto.Zna~i, toj se povtoruva pove}e pati. Povtoru-vaweto mo`e da bide horizontalno, vertikalnoilivositenasoki.

Alternativniot ritam e pointeresen so toa{tokajnegomo`atdasemenuvaatdvailipove}evidovielementirazli~nipoforma,boja,toniligolemina.

Regularenritam

Alternativenritam(kompjuterskatvorba)

Alternativenritam

TomeMi{ev:Dijalog,maslonaplatno(slobodenritam)

UmbertoBo~oni:Edinstveni formi na kontinuitetot na pros-torot,bronza(slobodenritam)

33

DA ZAPOMNIME:

Povtoruvaweto na likovnite elementi edno po drugo go narekuvame ritam. Razlikuvame regularen i alternativ-en ritam.


02

HARMONIJA

Znaeme deka harmonijata e likoven principso koj gi kombinirame likovnite elementi vome|usebni harmoni~ni kombinacii. I crte`ot islikata, skulpturata i dizajnot go primenuvaatovojprincipzadadobijatharmonijavotvorbata.Harmonija vo edno likovno delo mo`eme da

postignemeakojaizvedemesosli~nilinii,boi,tonovi,teksturiisodrugielementi.Vakvatahar-monijasosli~nostisevikaharmonija po analogi-ja.

Harmonijasoahromatskitonovi

Harmonijasoton

VeqoTa{ovski:Prostor II,kombiniranatehnika(harmonijasoton)

VaskoTa{kovski:Krajbre`no drvo,tu{,perce

(harmonijasolinija)

Harmonijasolinija,forma,tekstura,goleminairitam

34


02

Harmonija postignuvame ako vo edna tvorbaupotrebime sli~ni krivi, sli~nidebeli, tenki,dolgiilikusilinii.Akoupotrebimesli~nipo-svetliilipotemnitonoviilisli~nigolemini.Sobojatamoèmedapostignemeharmonijaako

upotrebimesli~niboivoednatvorba.Naprimer:sina,zelena,zeleno-sinaiòlta;crvena,por-tokalovaiòlta;sina,violetovaicrvenaitn.

PabloPikaso:Son,maslonaplatno(harmonijasoforma)

StentonMekdonaldVrajt:Organizacija 5,maslonaplatno(harmonijasoforma)

AnriRuso:Son,maslonaplatno(harmonijasoformaiboja)

RubensKorubin:Vo moeto atelje,akrilik(harmonijasoton)

IlijaKo~ovski:Predel,drvorez(harmonijasolinijai

golemina)

35

DA ZAPOMNIME:

So kombinirawe na sli~ni vrednosti dobivame harmonija. Ovoj na~in go narekuvame harmonija po analogija.


02

RAMNOTE@A

Ramnoteàta e likoven princip i del od li-kovniot jaziksokojsezapoznavmeprethodno,nosekoga{ e prisuten vo na{eto likovno izrazu-vawe.Ramnoteàtaeodlikanasitenasinaona{to

nèopkruùva.ôvekotsestremikonumstvenaifizi~ka ramnoteà, prirodata za da se so~uvapostignuva ramnoteà. Ovoj princip vo sekoj-dnevnoto ìveewe e vaèn za za~uvuvawe nacelinatanaìvototiopstanokot.Ramnoteàta vo edna likovna tvorba se

postignuva so na~inot na kombinirawe na li-kovnite elementi vo edna celina. Simetrijavoprirodata

Simetrija

Ornament(simetrija)PabloPikaso:Gospo|ici od Aviwon,maslonaplatno

(asimetrija)

36


02

Na~inot na dobivawe ramnoteà go postignu-vamesosreduvawepopatnasimetrijailiasime-trija. Spored toa, razlikuvame simetri~na iasimetri~naramnoteà.Dasepotsetimedekasimetrijasedobivakoga

nadvepoloviniodtvorbata,nalevataidesnata,postavuvameednakvivrednostinaistomesto,soidenti~enraspored.Vo likovniot jazik principot ramnoteà ima

zada~adajaregulirataavrednostvolikovnatatvorba,vocrteòt,slikata,grafikata,skulptu-ratailidizajnot.

Asimetrija

Simetrija(kompjuterskatvorba)

DimitarKondovski:Bez naslov,maslonadrvo(asimetrija)

Dan~oKal’~ev:Slika 1323,maslonadrvo(asimetrija)

37

DA ZAPOMNIME:

Ramnoteà e kombinirawe na likovnite elementi vo edna celina po pat na simetrija i asimetrija.


02

GRADACIJA

Vo likovniot jazik postoi likoven principnare~en gradacija. Ovoj princip ni pokaùvadekasekojlikovenelementmoèpostepeno da se promeni od edna vrednost vo druga.Tonotmoèdasepromeniodsvetolkonpotemenpostepeno,bojataodòltadapreminepolekakonzelena,pasina,potoakonvioletovasèdocrvena.Gradacijanabojatanajdobromoèdasezabeleìkajspek-tarotnaboite.

Gradacijasoboja

Gradacijasoton

Gradacijasolinijainasoka

GradacijasoteksturaTeodor@eriko:Portret na starica,maslonaplatno

(gradacijasoton)

38


02

Iformatamo`edagopromenisvojotlikpopatnagradacijataka{toodtriagolnik,sopostepenapromena,mo`edasetransformiravokrug.Vo arhitekturata ~esto se primenuva princi-

potnagradacijapri{toprostorotpostepenosenamaluva.

Gradacijasogolemina

Gradacijasogolemina Gradacijasoforma

M.Kraqevi}:Devojka so modri ~orapi,maslonaplatno(gradacijasoton)

JanVermer:Devojka,maslonaplatno(gradacijasoton)

PabloPikaso:@ena koja pegla,maslonaplatno(gradacijasoton)

39

DA ZAPOMNIME:Gradacija e postepeno preminuvawe na likovnite elemen-ti od edna vrednost vo druga.


02

PROPORCIJA

Likovniot umetniksekoga{se stremikontoada ja pretstavi ubavinata na ne{tata koi nèopkru`uvaat.Vocrte`ot,slikata,grafikataivoskulptura-

tasekombiniraatraznigoleminivoednacelinasoceldasedobieidealnaubavina.Odnosot na goleminite vo edna celina se vika proporcija.Umetnicitesekoga{sestremelekontoada ja

iznajdatidealnataproporcijana~ove~kototeloso{tobijapretstavileubavinatana~ovekot. Proporcijana~ove~kototelo

Makedonskaku}a(proporcija)

40


02

Za ubavinata na proporciite na site ne{ta,na objektite od arhitekturata i na likovnitedela ~ovekot na{ol re{enie. Gr~kite arhitek-ti svoite hramoviidrugi objekti gi gradelepoproporcija.Gr~kiteskulptori~ove~kototelogovajalesporedodredeniproporciizakoismetaledeka seidealnizapretstavuvawena ubavinatana~ove~kototelo.

Instrument(proporcija)

PitMondrijan:Tablo II,maslonaplatno ^ove~kilik(proporcija)

Gaudi:Katedralata vo Barselona,(proporcijavoarhitekturata)Vitruvuje:[ema na ~ovek,

crte`(proporcija)

41

DA ZAPOMNIME:Proporcija e me|usebniot odnos na goleminite vo edna umetni~ka tvorba.


02

EDINSTVO

Edinstvotoelikovenprincipkojesli~ensoharmonijata.Negovacelevolikovnatatvorbadagi soedini site delovi vo edna celina.Ovojprincipsepostignuvasoupotrebanaed-

nakviilisli~nilinii,tekstura,ton,boja,for-ma,volumen,golemini,nasokailiprostor. MihalLarinov:Slika,maslo

naplatno(edinstvososli~nivrednosti)

Du{anXamowa:Metalna skulptura 3,(edinstvoso

tekstura)

AmadeoModiljani:Madam Pampadur,maslonaplatno

(edinstvosoboja)

PetarLubarda:Kosovska bitka,maslonaplatno(edinstvosoformaisoboja)

Edinstvosoboja

42


02

AnriMatis:Rasprskuvawe na listovi,gva{(edinstvoso

formaisogolemina)

PolGogen:Mrtva priroda,maslonaplatno(edinstvosotonisoboja)

KlodMone:Pejza`,maslonaplatno(edinstvosoboja)

Edinstvosoforma

JanArp:Planina, sidro, pa-pok,maslonaplatno(edinstvo

soforma)

43

DA ZAPOMNIME:

So upotreba na sli~ni vrednosti na likovnite elementi se postignuva edinstvo vo likovnoto delo.


02

KOMPOZICIJA

Vokompozicijatakakolikovenprincip,liko-vniotumetnikseobiduvalikovnodagiraspore-di elementite vo edna umetni~ka celina. Vokompozicijata se rasporeduvaat liniite, boite,tonovite,formite,volumenot,teksturatasoceldasedobiecelinakojaimaumetni~kavrednost.Istokakoikajdrugiteumetnosti,kompozici-

jatasestremidanapravirasporednazborovitevoedenumetni~kitekst,avomuzikatakompozi-torot girasporeduva,odnosnokomponiranotitevo melodija koja slu{atelot so zadovolstvo jaslu{aiu`ivavonejzinataubavina. Hristossedr`itel,ikona,

Ohrid(vertikalnakompozicija)

VasilVasilev:Vertikalna asocijativna forma 5,drvo(vertikalnakompozicija)

AfrimSpahiu:Pejza`,fotografija(horizontalnakompozicija)

@anPerson:Prosti mi,maslonaplatno

(horizontalnakompozicija)

ElGreko:Portret na Sv. An-drea,maslonaplatno

(dijagonalnakompozicija)

44


02

Kompozicijatasedobivasorasporednaboite,primarni,sekundarni,ladniitopli,natonovite,liniiteidrugitelikovnivrednosti.Kompozicijata vo likovnata tvorba moè da

bide horizontalna, vertikalna ilidijagonalna,vozavisnostodtoakakosedviìna{etookoprigledawenalikovnotodelo.Ako kompozicijata e dolgo horizontalna i vo

neaseredatvoritampove}eformiigolemini,toagonarekuvamefriz.

FernandLeè:Polihromi nurka~i,maslonaplatno(zatvorenakompozicija)

HansSebalt:Adam i Eva,bak-ropis(vertikalnakompozicija)

KonstantinKa~ev:Lihnida,maslonaplatno(vertikalna

kompozijcija)

Otvorenakompozicija

Q.Wer{:Torzo,maslonaplatno(vertikalnakompozicija)

AmadeoModiljani:Akt so ogrlica,maslonaplatno(dijagonalnakompozicija)

Lovnabikovi,friz,Bagdad(horizontalnakompozicija)

45

DA ZAPOMNIME:Kompozicija e raspored na likovnite elementi vo edna celina. Razlikuvame horizontalna, vertikalna i dijagonalna kompozicija.

MOTIVLIKOVNA UMETNOST

03

PORTRETSo motivot vo likovnata umetnost se zapoz-navme vo prethodnoto oddelenie. Vidovme dekalikovnata umetnost gi zadovoluva duhovnitepotrebi na ~ovekot. ûvstvuvame zadovolstvo iubavinakogagledameedencrte`,slika,vajarskodeloiligrafika.Sodrìnata na likovnoto delomoèda bide

prepoznatliva, odnosno vo nea da prepoznaemenekojlik,predmetilidejstvo,nomoèdabideidelokoeesostavenoodubavikombiniranilinii,boi,tonovi,povr{ini,volumenvokoina{etookoiniesamiteuìvameiseodmorame.Ako vo likovnote delo prepoznavame lik na

~ovek, predmet, del od prirodata ili ne{todrugo,velimedekatoadeloimamotiv.Motivotmoèdabideportret, avtoportret, karikatura, figura, akt,ànr,ìvotni, enterier, pejzaìlimrtva priroda.Akopakvolikovnotodeloimamesamokombi-

nacija na linii, boi, tekstura, tonovi, volumen,formi i sl. velime deka toa delo e bez motiv,odnosnodekaeapstraktno.

Koga na likovnotodelo e pretstaven likna ~ovek, toj motiv gonarekuvame portret.Umetnicitemnogu~estoniz istorijata i denesprikaùvale portretinalu|e,vladeteli,vid-niizaslu`nilu|eiliobi~ni lu|e so razniprofesii. Umetnicitevo izrabotkata na por-tretot se stremat dagoprikaàtfizi~kiotizgled na ~ovekot, novo isto vreme da gipretstavat i negovatapsiholo{kakarakteris-tika i izrazot na li-ceto.

MarkRotko:Bela i zelena vo sina,maslonaplatno

(apstraktno)LeonardodaVin~i:Mona Liza,maslonaplatno(somotiv)

EndiVorhold:Portret na Mik Xeger,grafika

46


03

AVTOPORTRET

Avtoportret e kogaavtorot go pretstavuvasvojot lik na likovno-to delo. Imame tvorbivo koi se prika`uvasamolikot na avtorot,a mnogu ~esto niz is-torijata slikarot kogaslika grupna scena somnogu likovi vo nekoedejstvo,nanekojlikodgrupata go slika svojotavtoportret. Taka seslu~uvavoscenisois-torisko, biblisko ilimitolo{kodejstvo.

EndiVorhold:Portret na Ingrid Bergman,sito-pe~at

BlagojaNikolovski:Portret na starica,maslonaplatno

OgistRenoar:Portret na Viktor ^oku,maslonaplatno

PolSezan:Avtoportret,maslonaplatno

MiroslavKraqevi}:Avtoportret so ku~e,maslonaplatno

AntoanVato:Avtoportret,maslonaplatno

KamijPisaro:Avtoportret,maslonaplatno

47


03

KARIKATURA FIGURA

Karikaturata especifi~enmotivvokojumetnikot japotencirapsiholo{kata karak-teristika na ~ovekot,negovata nesekojdnev-na, sme{na, neprijatnailine~ove~naosobina,odnosno negativniteosobinikajlu|eto.

Samoto ime na mo-tivot ni objasnuvadeka delata vo koi eprisuten ovoj motiv niprika`uvaatfiguranalu|e.Ovojmotivemnoguzna~aen za nas zatoa{to ni go prika`uvaat~ovekot i negovatakarakteristi~na oble-kanizistorijatabidej-}i vo ovoj period nepostoela fotografi-jata kako dokument navremeto.Preku ovoj motiv

se zapoznavame kakobile oble~eni lu|etovo damne{ni vremiwa,vo Egipet, Rim, Grcija,vo razni istoriski pe-riodi, a vo niv pre-poznavame vladeteli,sve{tenici, vojnici,zanaet~ii, razni pro-fesiiiobi~nilu|e.

OnoreDomie:Konte, bronza

OnoreDomie:Karikatura,litografija

OnoreDomie:Voobrazeniot bolen, litografija

OnoreDomie:Advokat, lavirantu{OnoreDomie:Krispen i Skapen, maslonaplatno

48


03

AKT

Ako na likovnotodeloprepoznavamegolo~ove~ko telo, na maìli na èna, velimedekatojmotiveakt.Aktot bil motiv na

umetnikotu{teodpred-istorijata do denes.Preku ovoj motiv umet-nikotnijapretstavuvaubavinataiskladnostana ~ove~koto telo bezobleka.Mnoguumetnicivo svoeto tvore{tvoimaat napraveni delasoovojmotiv.

KonstantinKa~ev:Lihnida,maslonaplatno

OgistRoden:Bakne`,mermer

IvanMe{terovi}:Se}avawe,mermer

PolGogen:Tahi}anka,maslonaplatno

AmadeoModiljani:Gola èna,maslonaplatno

Angeliko:Sv. Katerina,tempera

OgistRenoar:Na pro{etka,maslonaplatno

49


03

@ANR @IVOTNI

Umetnicitegocrtaatigoslikaatona{togodoìvuvaat, gledaat,odnosno ona {to giopkruùva vo ìvotot.Mnogu ~esto na svoitedela prikaùvaat sce-ni od sekojdnevniotìvot, lu|e, sobiri,obi~ai, razni dejstva.Ovoj motiv go nareku-vameànr-sceni.Preku ovie dela na

koisepretstaveni anr-sceni, nie, dene{nitelu|e,sezapoznavamesoìvotot na lu|eto nizistorijata.Osoznavamekakotie

se oblekuvale, kakoìveele, so koi alat-ki se sluèle, kakoizgledalanivnataoko-lina,ìveali{tata. Iovoj motiv e dokumentzavremetovokoebilesozdadenidelata.

@ivotnite sekoga{biledelodìvototna~ovekot, kako doma{niili ìvotni vo priro-data. Nekoi od niv mupomagale da opstane,daseprehrani,anekoimu sluèle so nivnataubavina ili za zabava.Vo istorijata nekoicivilizacii i narodigo zemale likot na ne-koeìvotnokakonivnisimbol na ubavina ilimo}, kako {to e likotnakow,sokol,bik,lav,orelisl.I likovnite umet-

nicina svoitedela giprikaùvale ìvot-nitesakaj}idajapret-stavatnivnataubavinaisila.Pretstavuvawe-to na ìvotnite kakomotiv go narekuvameanimalizam.

EdgarDega:â{a pelinkovec,maslonaplatno

JanVermer:Pijanistki,maslonaplatno

EduardMone:Pojadok na treva,maslonaplatno

DiegoVelaskez:Kova~nica,maslonaplatno

PredistoriskicrteòdLasko

50


03

ENTERIER

Enterieremotivkogaumetnikotgoprika`uvavnatre{niotprostornadomotilidrugiprosto-rii vo koi `ivee iliraboti. Kako i drugitemotivi, i ovoj motiv edokument za vremetovokoeenapravenode-loto.

Crvensadvoobliknagovedo,terakota,Teheran

LeonardodaVin~i:Studija na kow,crte`

Reljef

PabloPikaso:Koza,bronza

Vermer:Soba,maslonaplatno

TuluzLotrek:Crn igra~ vo bar,crte`

VinsentvanGog:No}na kafeana,maslonaplatno

Velaskez:Mali dvorski dami,maslonaplatno

51


03

PEJZA@

Site nie sakame daodimevoprirodazadauìvame vo nejzinataubavina. I likovniteumetnici prikaùvaj-}i jaubavinatanapla-ninite, {umite, ezera-ta, poliwata, rekite,neboto, selata i gra-dovite ni ja prenesu-vaat taa ubavina vona{itedomovi,galeriiilivoprostorotvokojsedviìme.Ovojmotivsenarekuvapejza`.

VaskoTa{kovsi:Plaà na dinosaurusi,maslonaplatno

PiterBrojgel:Lovci na snegot,maslonaplatno

PolSezan:Zaliv L’stewa,maslonaplatno

AdemKastrati:Zimski pejza`,maslonaplatno

RubensKorubin:Gradina,akrilik

NikolaMartinovski:Pejza` od Zapre{i~,maslonaplatno

52


03

MRTVA PRIRODA

Umetnikotgizabele-ùva site ne{taokolusebe i gi odbira kakosodrìna za svoitedela. Ako na delotoprepoznavame raznipredmeti, rastenija,ilimrtviìvotni,ve-lime deka vo delotokakomotivepretstave-namrtva priroda.

Dan~oKal’~ev:Mrtva priroda,maslonaplatno

EduardMone:Cve}e,maslonaplatno

EugenDelakroa:Mrtva priroda,maslonaplatno

PolSezan:Mrtva priroda,maslonaplatno

PabloPikaso:Zelena mrtva priroda,maslonaplatno

DraganNajdenovski:Mrtva priroda,maslonaplatno

53

LIKOVNI PODRA^JALIKOVNA UMETNOST

04

Vo prethodnoto oddelenie se zapoznavme solikovnata umetnost i likovnite podra~ja. Ve}eznaemedeka imamecrtawe, slikawe, skulptura, grafikaivizuelni komunikacii i dizajn.Ako umetnikot upotrebuva nekoj materijal so

kojprekulinija,teksturailidrugiformiseiz-razuvasocrtawe,velimedekatoadelospa|avopodra~jetocrtawe.Vo likovnoto podra~je slikawe, umetnikot

pravislikivokoiseizrazuvasobojaioboenipovr{ini. Ova podra~je sekoga{ bilo najmnoguprisutnovolikovnataumetnost.Koga likovnoto delo se izrabotuva po pat na

pe~atewe,so{tosedobivaatpove}eistilikov-nitvorbi,velimedekatoapodra~jeegrafika.

Crte`

Rembrant:Pletenki,lavirantu{

KlodMone:Katedralata vo Ruen,detaq

KolioKaranfilov:Glava crvena,terakota

RubensKorubin:Pejza` pod mese~ina,akrilik

54

LIKOVNI PODRA^JALIKOVNA UMETNOST

04

Zarazlikaodcrte`ot,slikatailigrafikata,umetniciteskulptoriizrabotuvaatdelavopros-torot.Toaseskulpturiilireljefinapraveniodraznimaterijali,kako{tose:kamenot,metalot,drvotoiliplastikata.Osven {to imame umetnici koi izrabotuvaat

umetni~kidela,postojati umetnicikoi giime-nuvame kako dizajneri. Toa se umetnici koi gokreiraatizgledotnapredmetitezasekojdnevnaupotreba.Ovieumetnicigorazubavuvaatna{etosekojdenevieipredmetite{togiupotrebuvame.Dizajnerite go osmisluvaat izgledot na kori-

citeiilustraciitezau~ebniciteiknigitekoigi ~itame, vesnicite i spisanijata, plakatite,reklamite, bilbordite, ambala`ata na proiz-vodite{togikupuvamevoprodavnica,oblekata,igra~kite, predmetite za doma}instvo, mebelot,avtomobilite i sè ona {to go sre}avame okolunas.

Dizajnnaspisanie

Crte`,tu{,jaglen

Keramika,terakota

Dizajnnanakit Carskapovorka,friz,reljef,mermer

Dizajnnaenterier

55

DA ZAPOMNIME:

Likovnata umetnost se deli na slednite likovni podra~ja: crtawe, slikawe, skulptura, grafika i vi-zuelni komunikacii i di-zajn.

CRTAWELIKOVNO PODRA^JE

05

Kakovoprethodnoto,takaivoovaoddelenie}ecrtame,avoistovreme}egorazvivamena{etolikovnoizrazuvaweprekucrte`.

Crteòt e likovna tvorba so koja se izrazu-vale i se izrazuvaat likovnite umetnici bezrazlika dali se slikari, grafi~ari, skulptoriilidizajneri.Voumetnostacrteòtsluìkakopo~etok vo sozdavaweto na novo likovno delo,zabeleùvawenapo~etnataidejaiponatamo{narazrabotkakakotoadelo}eizgleda.Zabeleùvaweto na po~etnata ideja se pravi

soskicailikroki-crte`.Skicailikrokiebrzcrte`nane{to{togogledameilinanekojaidejakojavomomentotsmejazamislile.Skicatasepra-visobrziiednostavnipotezibezprikaùvawenadetali.Zarazlikaodskicata,socrteòtsepravati

studiinaona{to}eseslika,modelirailidizaj-nira.Studijavolikovnataumetnostetvorbavokojaumetnikotvodetali giprikaùvane{tata.Toasepravipodolgovremeiseposvetuvaposeb-novnimanie.Znaemedekamoèda se crta so sitemateri-

jalikoinahartijataostavaattragi.

Dan~oOrdev:Akt,kroki,tu{,drvce

EdgarDega:Balerina,crte`Rembrant:Skica za slika,crte`

56


05

LeonardodaVin~i:Studija za posledna ve~era,crte`

Brzaskicana~ovek

VaskoTa{kovski:Drvo na periferija,tu{,perce

Du{anXamowa:Skica za spomenik,tu{,perce

Du{anXamowa:Skica za skulptura,tu{,perce

EdgarDega:Crte`, jaglen

Studijasomoliv

57

DA ZAPOMNIME:Vo crtaweto likovno se izrazuvame so crte`. Skica ili kroki e brz crte`, a studija e detalen crte`.


05

Volikovnataumetnostsecrtasèona{tomoèdasevidiokolunasisèona{tomoèmedasigozamislimevona{atafantazija.Setotoa{togogledameizamisluvamegoprikaùvamesolinija.Kako vo prirodata, taka i vo crteòt seko-

ja forma ima svoja karakteristi~na povr{ina.Povr{inite ne se isti, nekoja e rapava, nekojamazna,grubailine`na.Ve}eznaemedekaprets-tavuvawetonakarakterotnapovr{initeprets-tavenisocrtawegonarekuvametekstura.Teksturata vo crteòt ja prikaùvame so

raznovidni linii, no moè i so to~ki. Ako upo-trebimeto~ki,nietrebadaizmislimeraznivi-dovi,golemi,mali,voraznikombinacii,pove}eipomalkugustonaneseni.Istotovaìizalini-itekoitrebadabidatraznovidni,debeli,ten-ki,dolgi,kusi,kriviipraviinanesenivoraznikombinacii.Akonana{iotcrte`moèmedagirazlikuvame

nacrtaniteformisporedraznovidnostanatek-sturata,niesmeuspealedagoprikaèmemateri-jalotnacrteòt.

TEKSTURA

Teksturasolinijaito~ki

Teksturasolinija

VinsentvanGog:Pejza`,tu{,perce(tekstura)

Tekstura

OrdanPetleski:Raspukuvawe,tu{(tekstura)

KamijPisaro:Saem na sviwi,tu{iperce(teksturasoto~ki)

58

DA ZAPOMNIME:

Teksturata vo crteòt ja dobivame so upotreba na raznovidni linii i kombi-nacija na to~ki.


05

FORMA

Volikovniot jazik se zapoznavmesoformatakakolikovenelement.Sèona{tosakamedagona-crtameimaforma,atoaelikotnaona{togogle-dameilizamisluvame.Vocrtawetoseizrazuvamesodvodimenzionalniformikoigiprikaùvamesolinija.Koga gledame eden crte`, toj moè da izgle-

da smirenoilinemirno, vo zavisnostod toa sokakviliniiiformienacrtan.Sekojaformavosebe sodrì vizuelna sila koja go dviì okotovoodredenpravecso{tonekoiformiizgledaatsmireno,odnosnovelimedekasestati~ni.Onieformi koi izgledaat nemirno gi narekuvamedinami~ni.Ako vo crteòt upotrebime pove}e stati~ni

formi, crteòt }e izgleda smireno, a ako upo-trebimepove}edinami~niformiisamiotcrte`}e izgleda nemirno, odnosno dinami~no. Koi ikakviformiiliniiupotrebuvamenaj~estozavi-siodnas,odna{iotkarakteriodli~nosta.

Dinami~niformi

Crte`,moliv

AmadeoModiljani:ôvek so brada,tu{

Skica,crte`,tu{ Stati~niformi

59

DA ZAPOMNIME:

Formite vo crteòt moàt da izgledaat stati~no i dinami~no.


05

PROSTOR

Znaemedekavolikovnataumetnostprikaùvameiluzijanaprostor,odnosnorealniotprostor{tonèopkruùvagoprikaùvamesolinija,boja,tonilisodruglikovenelement.Vo crtaweto e va`no da dobieme iluzija na

bliskuidaleku.Akonacrtamepomaliipogolemiformi,pomaliteizgledaatkakodasepodaleku,apogolemitepoblisku.Naprimer,pomalaipogole-mafigurana~ovek,vocrteòtpomalataizgledakakodaepodalekuiobratno.Vo crteòt ~esto upotrebuvame prostor so

pomo{naperspektiva.Voperspektivataimamehorizont,odnosnovi-

dikova linija i vidikova to~kavokojasespojuvaatsiteliniiodona{togogledame.Naprimer,akozastanemenasredinatanaulicatasiteparalelniliniiokolunas,odtrotoarite,zgradite,drvore-dotsedviàtkonhorizontot,sesmaluvaatisespojuvaatvovidikovatato~ka.Ovamoèmedagovidimenaprimeritevou~ebnikov.

Realenprostorsogolemo-malo

Perspektiva,crte`

Perspektivasovidikovato~ka

Perspektivasohorizontidvevidikovito~ki

60

DA ZAPOMNIME:

Iluzija na prostor se prikaùva i vo crteòt so pomo{ na golemi i mali formi i so perspektiva.


05

KONTRAST

Likovniot element kontrast ~esto e prisutenvo crtaweto. Kontrast dobivame so upotreba naraznovidenintenzitetnaliniite,podebeliipo-tenki, dolgiikusi, praviikrivi.Soraznovid-nostanaintenzitetotnalinijatadobivamecrte`sobogatstvonaraznovidnilinii.

Kontrastnalinija

Kontrastnalinija(detskatvorba) Kontrastnalinija

VinsentvanGog:@olta ku}a,tu{,perce(kontrastnalinijaitekstura)

EdvardMunk:Vrisok,tu{(kontrastnalinija)

61

DA ZAPOMNIME:

So upotreba na raznovidni linii dobivame kontrast vo crte`ot.


05

KOMPOZICIJA

Svesnoilinesvesnosekoj{tocrtapravikom-pozicijanapovr{inatanakojacrta.Niegiredimeformiteiliniitevoedenrasporedzakojmis-limedekaenajdobarso{togradimekompozicijapona{a èlbaizamisla.Kompozicijapravimeodslobodniiligeometris-

kitelailiformi,linii, to~ki, tekstura.Kogacrtamemrtvaprirodasoovo{jeilidrugiplodo-vi, nie gi komponirame taka{to crteòt da nibidesoubavakompozicija,zna~inegirasporedu-vame slu~ajno po celata povr{ina, bez cel ilibez~uvstvo.

Mrtvapriroda,moliv Mrtvapriroda,moliv

Mrtvapriroda,pastel Mrtvapriroda,pastel Crte`,pastel

Crte`,moliv

62

DA ZAPOMNIME:

I vo crteòt gradime interesna kompozicija na likovnite elementi po na{a èlba i zamisla.


05

TU[

Kako u~enici, naj~esto crtame so crn tu{, nomoèmedarabotimeisotu{evi vo boja.Posto-jattu{evisomnoguinteresniboizacrtawe.Sonivmoèmedacrtamesometalno perce so ostar vrv,sodrvceiliso~etkakojaimavrv.Tu{evitevobojaseinteresnizatoa{toniovozmoùvaatdanapravimecrte`bogatsoraznobojniliniiipovr{ini,oboensoraznovidniboi.Sotu{evitevobojasecrtanaistna~inkakoi

socrniottu{.Secrtanamaznapodloga,anajdo-broenahamer-hartija.Pokrajtoa{tomoèmedacrtame,koga}egozavr{imecrteòt,niemoèmetu{otdagorazredimeso~etkaivodaidanapra-vime laviran crte`. Toa zna~i deka formite,odnosno ne{tata {to sme gi nacrtale moèmedagipominemeso~etkatakakodagislikame,sorazniboiilisoednaboja,soposvetliipotemnitonovi.Kakviliniiikakvaboja}eupotrebimezavisi

odna{ataidejakojasmejazamislilekakoavto-ri.

VaskoTa{kovski:Ku}a vo staro Skopje,tu{,drvce

AnriMatis:Akt vo studio,tu{,perce

Difi:Svira~,tu{,perce

Bonard:Petel,tu{,~etka

Lavirancrte`sotu{i~etka

63

DA ZAPOMNIME:

Tu{ot e crta~ka tehnika. Crtame so perce, drvce ili ~etka na maznata stra-na na hartijata. Ako go raz-redime tu{ot so voda, do-bivame laviran crte`.

SLIKARSTVOLIKOVNO PODRA^JE

06

Vo prethodnite oddelenija se zapoznavme soslikarstvotokakolikovnopodra~jeodlikovnataumetnost.Voovapodra~jesorazniboiilioboe-nimaterijalisepravilikovnatvorbanare~enaslika.Slikatasepravisoboja.Bojatasedobivaod

prirodnoiodve{ta~kopoteklo.Prvatasostojbanabojataevooblikna sitenpravkoj goimenu-vamekakopigment.Ovojpigmentponatamuseme{asonekoevrznosredstvoisedobivaakvarel, tem-pera, maslena boja, polikoloriliakrilikkoisete~nitehnikiza slikawe.Odpigmentot sepra-vatitehnikikoisevokrutasostojbakako{tosepastelot, voso~niot pastel, molivot vobojaidr.Osven{toimameboisokoidirektnoslikame,

voslikarstvotoimameitehnikivokoisogotovioboenimaterijalipravimeslika.Vo ovie tehniki spa|aat kolaòt, mozaikot,

vitraòt itapiserijata.Vo tapiserijata imame volnica vo razni boi

so koi se tkae tapiserijata. Vo vitraòt sosta-vuvame tvorba so raznovidno oboeni stakla koime|usebnosespojuvaatsoolovo.Mozaikoteteh-nikavokojaseupotrebuvaatraznovidnikam~iwakoisostavenivoednacelinajagradattvorbatakojanaj~estoepostavenanayidnapovr{ina.

Podenmozaikodgolematabazilika,Heraklea

MikicaTrujkanovi}:Tvojot den,kombiniranatehnika

Pigment

Izrabotkanabojaodpigment

64


06

Zanasnajdostapenekola`ot{tove}esmegoupotrebile vo slikaweto. Vo ovaa tehnika, sopomo{ na oboeni povr{ini od hartija, vesnici,spisanijailiodtekstil,sose~eweikinewenaraznovidniformi,pravimeslikarskatvorbapona{azamisla.Sokrutiteboiseslikadirektnonapodlogata,

a te~nite senanesuvaat so~etkaili slikarski{pahli. Te~nite boi prvo mora da se razredatso sredstvo koe go narekuvame medium. Mediumzaakvarelot,temperata,gva{otipolikolorotevodata,a zamasleniteboiselenenotomasloiterpentinot.Sopomo{nava{iotnastavnikpolikovno}e

nau~ite kako podobro se koristi i se rakuva so~etkataisotehnikitezaslikawezadadobietenajdobri likovni rezultati. Naj~esto se slikasoednatehnika,noponekoga{tehnikitesekom-biniraat so{tosedobivaslikarskatvorbavokombinirana tehnika.

Freskavocrkva,VoznesenieHristovo,Male{evo

Litiskaikona,Ohrid

PetarMazev:Kurban,maslonaplatno

RadaPetrova-Malki}:Bez naslov,tapiserija

HunderVaser:Gra|anin,kombiniranatehnika

Gitara,akvarel

MikicaTrujkanovi}:Parodija Viktori,kombiniranatehnika

65

DA ZAPOMNIME:

Slikarstvoto e likovno podra~je. Pigment e boja vo prav. Slikarski teh-niki se: akvarel, tempera, masleni boi, polikolor, akrilik, pastel, voso~en pastel, kola`, mozaik, vi-tra` i tapiserija.


06

BOJA

Voprethodnitesodrìnividovmedekabezbo-jata~ovekotnemoèdagozamislisvojotìvot.Istotakaislikarstvotonemoèdasezamislibez upotreba na boite, hromatski ili ahromat-ski, primarni ili sekundarni, ladni i topli, kontrastni iharmoni~ni.Sèona{tonèopkruùvaisetoona{to}ego

odberemezadaseprikaènana{itetvorbiimaboja.Nekoipredmeti,pojaviilidrugine{taseoboe-

nivorazniboi,nonekoisekoga{gisre}avamevoistaboja.Naprimer:nebotosekoga{gozamislu-vame sino, trevata i lisjata sekoga{ se zeleni,bananatailimonotsekoga{seoboenisoòlto,portokalotesoportokalovaboja,domatotecr-ven,lubenicataizelkatasezeleniitn.Site ne{ta za koi znaeme deka se oboeni vo

nekojaodredenabojavelimedekaimaatlokalna boja.Sporedtoamoèmedazaklu~imedekalokal-nabojaebojatavokojaseoboeninekoipredmeti,pojaviilirastenijakoigipoznavamekakotakvi.Ona{toimalokalnabojanemoèmedagozamis-limevodrugaosvenvonegovatalokalnaboja.Naprimer:bananatanemoèmedajazamislimekakovioletovailicrna,portokalotsinilivioletov,lubenicatasinaitn.Za razlika od prethodnoto, predmetite koi

nemaatlokalnabojamoèmedagizamislimevositeboikako{tose:avtomobilot,velosipedot,mebelot,oblekata,igra~kite,penkalata,torbiteitn.

LokalnabojaKomplementarenkontrast

66


06

Lokalnaboja,u~eni~katvorba

Lokalnabojanajagoda

Lokalnabojanaovo{je

Lokalnabojanaportokalijagoda

Lokalnaboja,u~eni~kitvorbi

67

DA ZAPOMNIME:

Vo slikarstvoto osnovno sredstvo e bojata. Razli-kuvame hromatski i ahro-matski boi, primarni i sekundarni, ladni i topli, kontrastni i harmoni~ni. Lokalna boja e prepoznatli-vata oboenost na ne{tata {to nè opkru`uvaat.


06

TEKSTURA

Poznato ni e deka slikata se gradi so raznipovr{ini oboeni so boja, so ton, so linija, no isoupotrebanaraznovidnatekstura.Teksturasobojasedobivakoganapovr{inatasakamedaimi-tiramenekojamaterija,rapavailimazna.Sotoaslikatastanuvapointeresnaipobogata.Teksturanaslikatadobivamesoistraùvawe,

upotreba na materijalite za boewe na raznina~ini,vozavisnostodna{atafantazija.Moèmedajadobiemesonanesuvawenaporet-

kaipogusta boja,bojavrzboja,crtawevrzbojata,soprskawenabojavrzboja,sogrebewenasuvatailivodenabojasonekojpredmetinasekojdrugna~innakoj}esesetime,aceltaedasedobieiluzijanatekstura.Teksturata moè da nè asocira na nekoj star

yid,nakoraoddrvo,nastarahartija,nakamenilinadrugainteresnapovr{ina.

Slikarskatekstura

Slikarskatekstura

Tekstura

Slikarskatekstura

Slikarskatekstura

TawaBalak:Na kamenot,maslonaplatno(tekstura)

68

DA ZAPOMNIME:

Slikarska tekstura e koga so eksperimenti-rawe i razli~ni na~ini na rabota so bojata dobivame raznovidni slikarski povr{ini.


06

PROSTOR

ôvekotsedviì, iveeirabotivoprostorot.@ivotnite,rastenijataipredmetiteseprisutniistotakavoprostorot.Toagonarekuvamerealenprostor.Prostorot obi~no go delime na vnatre{en i

nadvore{en. Nadvore{niot prostor e otvoreni niz nego moème da se dviìme bez nikakviprepreki. Vnatre{niot prostor e zatvoren i vonegoìveeme, rabotime, kupuvame, u~imeili sezabavuvame za{titeni od toplo ili ladno, odsneg,do`d,veterilidruginepogodi.Umetnicitevosvoitedelaseobiduvaatdapret-

stavat iluzija na prostor, odnosno crteòt ilislikatadadobieiluzijanabliskuilidaleku.Prostorot sedobiva so upotreba napomali i

pogolemiformi, so topli iladni boi, soprek-lopuvawe isoperspektiva.

Realenprostor

Iluzijanaprostorsobojaiperspektiva

Perspektivanasoba

JakopoTintoreto,maslonaplatno(perspektiva)

LeonardodaVin~i:Poslednata ve~era, freska

69

VinsentvanGog:No}na kafeana,maslonaplatno(perspektiva)

DA ZAPOMNIME:Vo slikarstvoto iluzija na prostor dobivame so pogolemi i pomali formi, so topli i ladni boi, so preklopuvawe i so perspektiva.


06

AKVAREL

Akvarelot e vodena slikarska tehnika so kojaslikaatiumetniciteiu~enicite.Bojataserazreduvasoobi~navodaisopomo{na~etkatasenanesuvanarapavatastranaodharti-jata.Soakvarelotsedobivaatne`ni,lesniiproyir-ninanosinaboja, zarazlikaodtemperata.Prislikawetotrebadaseupotrebuvapove}evodaso{tosedobivaproyirnostnaboite.Zarabotanisepotrebniblokzacrtawe,akva-relni boi~ki i meki ~etki so ostri vrvovi.Se slika so vrvot i sredniot del od ~etkatasoles-noibrzonanesuvawenabojata.Preddapo~nemeda slikame na rabotnata povr{ina postavuvamevesnikarskahartija,apotrebniniseidvagole-misadazavoda(odjogurtiliodkiselomleko)zamiewena~etkite,odnosnoedenza~ista,edenzane~istavoda.Vodatavokan~iwatatreba po~esto da ja menuvamesonovazadamo`emedadobiemetvorbasopoubaviipo~istiboi.So akvarelot najdobro e da slikame direktnoso~etkata,bezdacrtamesomoliv,serabotiodlevokondesnoiodgorekondolu.

PolSezan:Avtoportret,akvarel

Priborzaakvarel

Akvarel

Akvarel

70

DA ZAPOMNIME:Akvarel e slikarska teh-nika. Bojata se razreduva so voda, se slika na rapava hartija so ~etka.


06

VOSOÊN PASTEL

Voso~enpastelematerijalsokojmoèdasecrtaidaseslika.Tojevotvrdasostojba,imaformanakredai

direktnoserabotinapodlogatazaslikawe.Kakopodloganisluìblago rapavahartija.Zadasedobijatinteresniefektiprislikaweto,moèmedaupotrebimeihartijavoboja.Somaterijalotslikamedirektnonahartijata

voedensloj,amoèmedapokrivamebojavrzbojavopove}esloevi.Ponanesuvawetonapove}esloja,tvorbatamoèmedajagrebemesoostraalatkaso{tosedobivaatinteresniefektiikombinacii.

U~eni~katvorba,voso~enpastel








71

OBIKUVAWE VO PROSTOROT-MODELIRAWE

LIKOVNO PODRA^JE

07

Voprethodniteoddelenijave}esezapoznavmesoskulpturatakakoednoodlikovnitepodra~javo koe likovnite tvorbi zafa}aat del od pros-torot,odnosnosetrodimenzionalni.Zarazlikaodskulpturata,crte`ot,slikataigrafikatasedvodimenzionalni.Znaemedekatvorbitevoovapodra~jesedelat

napolna plastikaireljef.Polnaplastikaese-koedelokoeepostavenoi stoivootvorenilizatvorenprostorimo`edasegledaodsitestra-ni.Oviedelasestati~ni,aimaipolnaplasti-kakojanemiruvaikojagomenuvasvojotizgled.Skulpturatakojaneestati~najanarekuvamemo-bil.Reljefot e delo koe e sekoga{ postaveno na

nekojayidnapovr{inakakodekoracijanajavniireprezentativniobjektiilidrugispomenici.Razlikuvame dlabok, visok i plitok reljef

(bareljef).

Frla~nadisk,Rim,mermer(polnaplastika)

PortretnaAmenHotep,Egipet(dlabokreljef)

Bratotnapo~inatiot,Egipet(plitokreljef)

Detaqodikonostas,crkvaSv.Spas

LukadelaRobija:detaq od reljef, visok reljef

72


LIKOVNO PODRA^JE

07

Plitokreljefekogaimamemaliispaknuvawavoprikaùvawetonaformite.Zadlabokreljefvelime deka e koga formite se prikaàni sodlabewevoreljefnataplo~a,akopakimamepret-staveniispaknatiskulpturikoisamosoedendelsepovrzanisoplo~atavelimedekaetoavisokreljef.Akose{etamevona{iotilivodrugigradovi

vosvetot,~esto}esesretnemesolikovnidelaod skulpturata. Tie se postaveni da pretstavatnekoedejstvo,daodbeleàtnekojnastanilidagoovekove~atlikotnanekojazaslu`nali~nostodistorijatailidene{nicata.Ako vakvoto delo go pretstavuva samo por-

tretotna~ovekotsodelodgorniotdelnatelo-to,toadelogonarekuvamebista.Toasespomeni-cinazaslu`nilu|ekoigipametimeponivnitezaslugi.Imamebistinanarodniheroi,narevo-lucioneri, nau~nici, pisateli, umetnici, a i naobi~nigra|ani.

AleksndarKalder:Akusti~en tavan,mobil

KetiKolvic:Avtoportret,bronza

Du{anXamowa:Memorijalen spomenik na Kozara,beton

BoroMitri}eski:Kiril i Metodij,bronzaZmiskaboìca,Krit,terakota:

73

DA ZAPOMNIME:Skulpturata e likovno podra~je. Se deli na polna plastika i reljef. Mobil e podvi`na skulptura. Ra-zlikuvame dlabok, visok i plitok reljef. Bista e skulptura koja pretstavuva portret na ~ovek.


LIKOVNO PODRA^JE

Naplo{tadiinajavnimesta~estopatisre}a-vameskulpturikoipretstavuvaatnekoeistoriskodejstvo ili nekoja poznata li~nost vo prirodnagoleminailipogolemi.Ovieobjektiginarekuvamespomenici.Soniv

gi ~estvuvame va`nite nastani i zaslu`niteli~nosti.Naj~esto spomenicite se napraveni vo kamen

iliizlienivobronzaso{tonivnotovremetra-eweeneograni~eno.Skulptorskitedelaseizveduvaatodmateri-

jalikoisestabilniiotporninavlijanietonavremenskiteuslovi.Naj~estodelatasenaprave-ni od terakota, kamen, drvo, bronza i metal, amo`edaseizrabotatiodraznaplastika, hartija stiropor,paiodrazniotpadni materijali.

07

StefanManevski:Mig na vremeto,metal

Tutankamon,Egipet,oboenaskulptura

M.Aristid:Sputana akcija,bronza

@arkoBa{evski:Spomenik na Aleksandar Makedonski,bronza

PetreNikolovski:Objekt HHHIII 92,instalacija

74


LIKOVNO PODRA^JE

07

Na~inot na gradewe na skulptorskoto delo enajrazli~envozavisnostodèlbitenaavtorotiodnegoviotizbornamaterijalot.So glinasemodelirasododavaweiodzemawe,sodrvoika-mensodlabeweiodzemawe,sometalibronzasolieweilisogradewepopatnakombiniraweido-davawenarazniformikoime|usebnosesostavu-vaatizavaruvaat.Soplastika,hartijaistiroporsegradiskulpturapopatnasostavuvawe, previt-kuvawe, se~ewe, perforiraweilepewe.So otpadni materijali se gradi asambla`,

odnosnogrupnaskulpturavokojasekombiniraatraznimaterijalivoednacelinasporedidejatanaavtorot.Voskulpturatanemaograni~uvawezaupotreba-

ta na materijalite. Nekoi avtori se izrazuvaatkombiniraj}iirazniplodovi, granki, kamewa, ko-rewaidrugmaterijalposvojizbor.

MarijetaSidovska:J’am loking for a men in a miror,kom.teh.

Detskatvorbasohartija

Intervencijavoprostor

VladimirAvram~ev:Predel VIII,keramika

RobertSmitson:Zatvorawe na ulicata,kombiniranatehnika

07

75

DA ZAPOMNIME:

Spomenik e skulptura koja odbeleùva va`ni li~nosti od razni oblasti ili istoriski slu~uvawa. Skulptorskite dela se izrabotuvaat od: terakota, kamen, drvo, bronza, metal, a moè i od plastika, hartija, stiropor i drugi ma-terijali.

FORMA

Formataeglavniotizrazvoskulpturatabidej}igopotenciratrodimenzionalniotobliknadeloto.Ve}e znaemedeka skulpturata zafa}adel od

prostorot i toj zafaten prostor go narekuvamevolumen.Volumenotposvojotizgledmoèdabideaglest,

val~estili trkalezen, ispaknatilivdlabnat.Voodnosnaprostorotformatamoèdabide

zatvorena, otvorena iliperforirana.Zatvorena e onaaforma koja e polna i pros-

torot ne navleguva vo nea, na primer: topka, ja-bolko,kamen,kockaitn.Otvorenaformaeonaavokojaprostorotdelumnovleguvavovolumenot,naprimer:~a{a,vazna,grne,kapa,tenxereisl.Perforirana forma ja narekuvame onaa formailivolumenvokojapostojatpomaliilipogole-mi otvori, na primer: re{eto, prsten, sinxir,narakvicaisl.


LIKOVNO PODRA^JE

07

StankoPavlevski:Skulptura, metal

BrankoVeli~kovski:Torzo, terakota

VencislavRihter:Centralna forma, metalAlbertoXakometi:Paleta od ìca, ìca

76

DA ZAPOMNIME:Formata moè da bide otvorena, zatvorena i perforirana. Volumen e prostorot {to go zafa}a odredena skulptura. Razlikuvame val~est, aglest, trkalezen, ispaknat i vdlab-nat reljef.


LIKOVNO PODRA^JE

07

KONTRAST

Kontrastot kako princip vo likovniot jazik~esto se primenuva zada go razubavidelotonaumetnikot.Kontrastotseupotrebuvavocrte`ot,slikata,grafikataivoskulpturata.Vo skulpturata pri modeliraweto i komponi-

rawetonapove}edelovivoednacelinanamernoseupotrebuvaatgolemiimali,val~estiiagles-tiformi,mazniirapaviteksturi.Sokontrastotumetnikotjazbogatuvalikovnatavrednostnade-lotoido`ivuvawetonagleda~ot.

07

Du{anXamowa:Skulptura 45,

HansArp:Glava, belmermer

HainStenbak:Bez naslov, kombiniranatehnika

HenriMur:Semejstvo, bronza

77

DA ZAPOMNIME:Likovniot princip kontrast se primenuva vo skulpturata so upotreba na vdlabnati i ispaknati, golemi i mali, val~esti i aglesti formi, kako i so mazna i rapava tekstura.


LIKOVNO PODRA^JE

07

PROPORCIJA

So proporcija se zapoznavme vo likovniotjazik. Vo skulpturata naj~esto e izrazena `el-batadaseiznajdeidealnata ubavinanaona{tose prika`uva, a taa prete`no se donesuva na~ove~kiot lik i teloto na ~ovekot. Ubavinatapretstavuvame|usebniidealniproporciinasitedelovi na ~ovekot. Sekoj umetnik koj se stremikonubavinatagoprimenuvaovojprincip,ave}eznaemedekaovojproblemgore{avaleiskulpto-ritevostaraGrcija,avoponovovremeiLeonar-dodaVin~i. Mikelanxelo:David,mermer

Mikelanxelo:Mojsie,mermer

Kanonzaproporcijana~ovek,Grcija

78

DA ZAPOMNIME:Vo skulpturata se postignu-va idealna proporcija na delovite vo edna celina. Primeri se gr~kite skulp-turi.


LIKOVNO PODRA^JE

07

GLINAGlinata e materijal so koj sekoj skulptor ja

zapo~nuvasvojatarabota.Soneamo`edaseobli-kuvasekakvaformaiidejanaumetnikot.Semode-lirasolesnododavaweiodzemaweisolepewenamaterijalot.Serabotisoraceilisoupotrebanaraznialatkinare~eni{pahtli.Skulpturata izrabotena vo glina ne mo`e da

ostane vo ovoj materijal zasekoga{ zatoa {to}e po~ne da se roni pod vlijanie na vlagata vovozduhot.Akosepaksakamedagoso~uvamedelotovogli-

na,glinatasepe~epodvisokatemperaturaso{tosepretvoravo terakota,pe~enaglina.Terakotataesli~nanagrn~arskiteproizvodi.Vo praktikata umetnicite naj~esto od deloto

vo glina pravat kalap od koj se lijat edna ilipove}eidenti~niskulpturivobronzailivodrugmetal.

Alatkazamodelirawesoglina

Rabotasoglina

Grn~arskipredmeti

AnetaSvetieva:Kapa~ka,terakota

Portretvoglina

Terakota

SarkofagotodCerveteri,oboenaterakota

79

DA ZAPOMNIME:

Glinata e skulptorski materijal so koj se mode-liraat likovnite dela. Se raboti so prsti i {pahtli. Pe~enata glina se nareku-va terakota.

DIZAJN I VIZUELNI KOMUNIKACII

LIKOVNO PODRA^JE

08

Ve}e se zapoznavme so dizajnot kako likovnopodra~je vo koe likovnite umetnici go pravatizgledotnapredmetitezasekojdnevnaupotreba.Izgledotnapredmetitezasekojdnevnaupotrebagopravatumetnici-dizajneri.Votoa,pokrajsèdrugospa|ainakitotkakoirazniukrasnipred-meti.Denes okolu nas se slu~uvaat mnogu ne{ta za

koisakamedadoznaemekogaikadeseslu~uvaat,dabidemeinformiranizadagoizberemeona{tonèinteresira.Toagopostignuvamesosredstvatazavizuelna komunikacija.Sè{to nè informiraso boja ili so forma e vizuelna komunikacija,na primer: soobra}ajni znaci, plakati, posteri, flaeri, bilbordi, spisanija, vesnici, za{titni znakovi isl.

Ma{inazapi{uvawe

Dizajnnastrujnalamba

Televizor

FoteljaDizajnnadetskaigra~ka

80


LIKOVNO PODRA^JE

08

AvtomobilNakit

Nakit

Gitara Koricanaspisaniezadeca

81

08

LIKOVNO PODRA^JE


Preku koricite na knigite ja prepoznavame iodbirame sodr`inata {to sakame da ja ~itame.So ~estitkite komunicirame i si gi ~estitameraznite praznici i ubavi slu~uvawa vo na{iot`ivot.Kako i vo sekoe likovno podra~je, likovnite

umetnici {to gi dizajniraat vizuelnite komu-nikaciidobrogopoznavaatlikovniot jazikigoprimenuvaatvosvojataumetni~karabota.Seupo-trebuvaatformata,linijata,tonotibojatakakoelementinaprivlekuvawena~ovekot.Harmonijata, kontrastot, proporcijata i kom-

pozicijataseprisutnivosekojdizajn.

Plakat

Ilustracija

Ilustracija

Ilustracija,CrvenkapaDizajnnaCD

82

08

LIKOVNO PODRA^JE


ZnamenaRepublikaMakedonija

Plakatza100godinimakedonskanezavisnost

Bilbord

InicijalizabukvataO

Koricazakniga

Koricazaspisaniezadeca

83

DA ZAPOMNIME:

Izgledot na predmetite za upotreba go pravat umetnici nare~eni dizajneri. Site sredstva so koi se informirame za ona {to se slu~uva okolu nas se narekuva vizuelna ko-munikacija.

GRAFIKALIKOVNO PODRA^JE

09

Ve}eznaemedekagrafikatasedobivapopatnaotpe~atuvawe.Vocrtaweto,slikawetoiskulptu-ratadobivamesamoednatvorbasodirektnaizved-ba.Voovapodra~jesoposebenprocesnarabotamoème da otpe~atime isti grafiki vo pove}e primeroci.Za da napravime grafika, prvo mora da iz-

beremepodlogakoja}ejapodgotvimezape~atewe.Podlogatakoja jaobrabotuvamepretstavuvamat-ricailikli{e sokoesepe~atigrafikata.Zamatricamoèdaupotrebimekarton,plo~a

odlinoleum, gips, drvo, kamenilimetal,voza-visnostodtoavokojatehnikasakamedarabotime.Namatricatazape~atewe jaiscrtuvamena{ataidejazagrafika.Akozapodlogaimamelinoleum,gips ili drvo, prvo go crtame crteòt so crnaboja.Kogacrteòt}ebidegotov,sospecijalnialat-

kizadlabewe(dleta)givadimebelitepovr{iniod crteòt, a crnite ostanuvaat ispaknati napovr{inata. So toa matricata e podgotvena zape~atewe.

Dlabewenamatricaodlinoleum

Nanesuvawebojanamatrica

Pe~atewenagrafika

VadewenagrafikataGrafi~kama{inazape~atewe

84


09

Vtora etapa e procesot na pe~atewe nagrafi~kiot list. Na edna plasti~na, staklenailimetalnapovr{inastavamepe~atarskaboja,amoèitempera,isovaljakjananesuvamenama-tricata.Koga }e nanesemeboja, nakli{eto vni-matelno stavame hartija koja odozgora ne`no japritiskamesodlankailisonekojval~estpred-met(laìcailivaljak).Koga}ezaklu~imedekahartijatadobronaleg-

nalanapovr{inata,javpilabojataodmatricata,poleka ja odlepuvameodnego.Soovaapostapkana{atagrafikaeotpe~atena.Naovojna~inmoèmedaotpe~atimegrafi~ki

listovikolkusakame.

Matricaiotpe~atokodlinorez

Rembrant:Portret na Jan Lutie Postariot,bakropis

AlbrehtDirer:Sv. Toma,gravura

M.Aristid:Ov~ar~eto Koridon,drvorez

85

DA ZAPOMNIME:Grafikata e likovno podra~je. Likovnite tvorbi vo grafikata se dobivaat so otpe~atuvawe na pove}e isti grafiki. Matrica ili kli{e e podlogata so koja se pe~ati. Dleta ili dlaba~i se alatki za obrabotka na matricata.


09

POTPI[UVAWE NA GRAFIKA

Grafikata kako likovna tvorba ima vred-nostsamoakoepotpi{anaodavtorot.Listotsepotpi{uva na dolnata horizontalna strana odotpe~atokot,odlevonadesno.Prvosestavared-niot broj naotpe~atenatagrafikaivkupniotbrojnaotpe~atenigrafiki.Naprimer:akografikata{to sme ja otpe~atile e treta po red, a vkupnoimame devet isti grafiki brojkata }e bide 3/9.Vedna{ po brojot se naveduva tehnikata vo kojae otpe~atena tvorbata, na primer: karton-pe~at,gipsorez, linorez i sl. vedna{ po tehnikata senaveduva godinata kogaeotpe~atena grafikata,naprimer:2010.Vo sredinata na dolnata ivica se pi{uva

naslovot na grafikata, naprimer:drvo; pejza`;portretisl.,avodesniotagolsestavapotpisotnaavtorotkojjakreiralgrafikata.Sopotpi{uvawetonagrafikatastanuvatvor-

banaavtorotisezdobivasoumetni~kavrednost.Avtorotsekoga{trebadagipotpi{uvagrafikitenaovojna~in.

3/9,sito-pe~at,1990AlfaIIDan~oOrdev

86

DA ZAPOMNIME:

Sekoja grafika se odbele`uva od strana na avtorot. So potpi{uvaweto grafikata sta-nuva originalno likovno delo.


09

LINIJALinijata posebno vo grafikata, kako i vo

crteòt,eosnovenelementzaizrazuvawe.Bogat-stvotona grafikatagodobivamesoupotrebanaraznovidni debeli, tenki, dolgi, kusi, pravi ikrivilinii.Solinijatagoizrazuvameona{tosakamedago

prikaèmezaednosoformiteprekukoi gipre-poznavameprikaànitene{ta.

MilanSokol:Glava I,linorez

Kruèn pat,drvorez,nepoznatavtor

Dim~eNikolov:Predel HHI,bakropis

Linijavografikata

PabloPikaso:Slikar so model koj plete,bakrorez

IlijaKo~ovski:Zapisi,drvorez

87

DA ZAPOMNIME:Grafikata naj~esto se izrazuva preku bogatstvoto i raznovidnosta na linijata.


09

TEKSTURADrug likoven element koj e isto taka vaèn

kako i linijata e teksturata. So teksturata giodreduvame karakteristikite na razniteformiipovr{inivome|usebniteprepoznavawa.Teksturata jadobivamesodlabeweireèwe

namatricatasoraznividoviteksturakojajado-bivameprekuraznitevidoviliniiito~ki,niv-natagustinairazli~nitepravci na nanesuvawe.Akoanaliziramenekojaodprikaànitegrafi-

kiiteksturivou~ebnikov,}evidimedekanaprvpogled}egivoo~imerazlikiteme|uformitesopomo{nanivnatatekstura.

OrdanPetlevski:Memento,drvorez

DraganBikov:Jadro,kombiniranatehnika

PiterBrojgel:Vo lov,bakropis

BurhanAhmeti:Esenski fragment,akvatinta

88

DA ZAPOMNIME:Teksturata e osnovno izrazno sredstvo vo sekoja grafika.


09

FORMA

Setoona{toseprikaùvanagrafi~katatvor-bamoèda go prepoznaeme preku negovatafor-ma.Formatajaprikaùvamesopomo{nalinijata,

teksturata,aponekoga{isobojata.Vo grafikata, kako i vo drugite likovni

podra~jasoubavinatanaformitegiizrazuvamena{ataidejaièlbazaona{tosakamedagoiz-razime.

Sito-pe~at

Sito-pe~at

Sito-pe~at

T.Kauzari}:Kvadrat D,sito-pe~at

BasraMekoli:Kreirawe na ìvotot,digitalnagrafika

89

DA ZAPOMNIME:

Vo grafikata formata se definira so linijata, bojata i raznovidnosta na teksturata.

ESTETSKO PROCENUVAWE1

0

90

LIKOVNA UMETNOST

Na ~asovite po likovno, del po del, go sovladuvame likovniot jazik so negovite karakteristi~ni likovni elementi i principi. Vo prakti~nata rabota se trudime likovniot jazik da go primenime vo na{ite tvorbi, a vo isto vreme istite da gi prepoznaeme vo delata na svetskite i makedonskite likovni umetnici.

Izrazuvaj}i se likovno i gledaj}i vredni i poznati likovni dela, nie se zdobivame so sposobnost da ocenime {to e dobro, a {to ne.

Estetikata e nauka za ubavoto. So pra{aweto na ubavoto se zanimavale mnogu filozofi, umetnici i

esteti~ari so cel da dojdat do su{tinata na vrednostite vo umetni~koto delo od oblasta na site umetnosti.

So pomo{ na va{iot nastavnik po likovno, preku razgovori za va{ite tvorbi, za likovnite dela, vie istovremeno steknuvate sposobnost da pro-cenite {to e vredno a {to ne e vo edna likovna umetni~ka tvorba.

Estetsko procenuvawe moè da napravite na sekoja tvorba od sekoe liko-vno podra~je, na crte`, slika, skulptura, grafika ili dizajn.

Gledaj}i edno likovno delo sekoj od nas go gleda kako likovna vrednost koja sekoga{ pobuduva vo nas odredeni pozitivni ~uvstva i zadovolstvo, vizuelno, mislovno i emotivno. Pokraj likovnata vrednost i tehni~kata izvedba, na na{ite ~uvstva i doìvuvawe vlijae kombinacijata na boite, tonot, liniite, svetlo - temnoto, formite ili sodrìnata, odnosno motivot. Doìvuvaweto moè da bide individualno vo zavisnost od li~nosta koja go gleda.

ESTETSKO PROCENUVAWE

10

PRIMER 1 91

CRTAWE

Vinsent van Gog: @olta ku}a, tu{, perce

Gledaj}i go crteòt na Van Gog, moème da gi zabeleìme slednive kvaliteti na crteòt:

- Na crteòt zabeleùvame upotreba na bogatstvo od raznovidni linii i to~ki, vo razni golemini i gustini.

- Formite vo crteòt, ku}ata, patot, neboto, drvoto jasno i ~isto se odvoe-ni edni od drugi so toa {to umetnikot za sekoja od niv upotrebil raznovidni linii, odnosno raznovidna karakteristi~na tekstura. U{te na prv pogled site formi jasno se prepoznavaat.

- Tehni~ki, crteòt izgleda ~isto, jasno, ednostavno i precizno.- Sekoj od nas emotivno razli~no moè da ja doìvee atmosferata na

crteòt. Nekoj }e ja doìvee kako mirna ulica vo prikve~erina, samo {to ne se zapalile svetilkite, nekoj moè da ja doìvee kako rano nautro samo {to lu|eto izleguvaat od svoite domovi itn.

Vinsent van Gog: @olta ku}a, tu{, perce

10

92 PRIMER 2

ESTETSKO PROCENUVAWESLIKAWE

Ordan Petleski: Sogoreno podra~je, maslo na platno

Analiziraj}i ja slikata na Ordan Petleski, moème da go zabeleìme slednovo: -Umetnikot na svojata slika se izrazil so ubavinata na slikarskata tek-stura na bojata. So razni postapki dobil raznovidna i bogata tekstura. Zabeleùvame deka upotrebil sli~ni boi i kontrast na svetlo-temno na oddelni mesta so {to gi potenciral formite. -Oblikot na formite e zaoblen i kombiniran so raznovidni golemini. -Upotrebil sli~ni boi so {to slikata izgleda smireno i harmoni~no. -Iako na slikata nema prepoznatliv motiv, nie moème so zadovolstvo neograni~eno vreme da ja gledame i da uìvame vo slikata.

Ordan Petleski: Sogoreno podra~je, maslo na platno

10

PRIMER 3 93

ESTETSKO PROCENUVAWEGRAFIKA

Piter Brojgel: Vo lov, bakropis, grafika

Gledaj}i ja grafikata na Piter Brojgel, gi voo~uvame slednive vrednos-ti:

- Umetnikot upotrebil bogatstvo od kombinacija na raznovidni linii, to~ki i teksturi. Grafikata izgleda ~isto, jasno, ednostavno i precizno.

- Pretstavenite formi na motivot, ku}ite, drvoto i lu|eto vizuelno se oddeleni so raznovidna tekstura i temno - svetlo edni od drugi.

- So pomali i pogolemi formi na drvjata i ku}ite i so potemni i posvetli povr{ini na teksturata go ~uvstvuvame prostorot, odnosno imame iluzija na daleku i blisku.

- Tehni~ki zabeleùvame deka otpe~atokot e ~ist i jasen.- Ako grafikata ja pogledneme vnimatelno, del po del, sekoj od nas moè

da pronajde sodrìni so koi moè da se raskaè cela prikazna.

Piter Brojgel: Vo lov, bakropis, grafika

10

94 PRIMER 4

ESTETSKO PROCENUVAWESKULPTURA

Mikelanxelo - Roden: skulptura

Analiziraj}i ja skulpturata na Umberto Bo~oni, moème da go zabeleìme slednovo:

- Umetnikot ja izrabotil skulpturata so volumen so sli~ni golemini i sli~ni trkalezno-val~esti formi.

- Formata na skulturata e moderna, no sepak asocira na ~ove~ka figura koja se dviì, iako ne e realisti~ki prikaàna.

- Asocijacijata na figura vo dvièwe e postignata so formite koi se

dinami~ni i sami po sebe ni asociraat ritam vo prostorot. Gledaj}i gi formite, tie vizuel-no ni sugeriraat kako celata figura da se dviì napred.

- Celata skulptu-ra e harmoni~na i ja doìvuvame kako edin-stvo na volumenot.

- Umetnikot izgleda deka ja izrabotil vo bronza i vo òlta boja za da pridonese {to pove}e na ~uvstvoto za dinami~nost i ritam. Dali so druga boja bi go donele ova ~uvstvo?

Mikelanxelo - Roden: Skulptura

10

PRIMER 5 95

ESTETSKO PROCENUVAWEDIZAJN I VIZUELNI KOMUNIKACII

Plakat za 100 godini makedonska nezavisnost, dizajn

Ovoj plakat R Makedonija go izdade po povod 100 godini od Ilindenskoto vostanie. Plakatot treba da ja pretstavi na{ata borba za nezavisna Make-donija.

Plakatot na lu|eto treba da im ja prikaè sodrìnata na porakata za koja e napraven. Od ovoj plakat moème da go razbereme slednovo:

- Glavniot simbol, na{eto zname, e pretstaven na plakatot so {to vedna{ zabeleùvame deka plakatot prenesuva poraka za dràvata.

- Plakatot e ispolnet so simboli.- Vo centarot magli~esto e pretstaven spomenikot Makedonium, mestoto

kade {to se rodilo Ilindenskoto vostanie. Zamaglenosta ja pretstavuva dale~nosta od 100 godini. Zad Makedonium se pojavuva sonceto kako simbol na svetlosta i slobodata, a od centarot niz celiot plakat se branuva make-donskoto zname.

- Celiot plakat e oboen so nacionalnite boi na Makedonija.- Osven porakata koja vizuelno ni se pretstavuva, imame i tekst koj tek-

stualno ni objasnuva po koj povod e izdaden plakatot.

Plakat za 100 godini makedonska nezavisnost, dizajn

RE^NIK NA POIMI1

1

AAmater - qubitel na umet-nosta koj ima druga svojaprofesija, a se zanimavaso likovno tvore{tvo odqubov,aneprofesionalno.Animalist - likoven umet-nikkojosobenosezanimavasoprikaùvawe,odnosnosocrtaweilivajawenaìvot-ni.Antika - naziv na staritekulturi,osobenonarimska-tainagr~kata.Apstraktna umetnost -pravec vo modernata ume-tnost koj go napu{taprikaùvawetonarealniotsvet i tvori so slobodniformi.Arabeska - ornament voarapski stil koj se sostoiodstiliziranigeometriskiirastitelnielementi.Atelje - rabotilnica, ra-botnaprostorijanalikovenumetnikilinalicazakrea-tivniprofesii.Ambalaà - likovno dizaj-nirawe na materijalot vokoj se pakuva i se prodavaproizvodot.

BBareljef-mnogunizok,pli-tokreljefvoskulpturata.Bienale - izlo`ba koja seodrùva sekoja vtora godi-na.Bista - prikaùvawe naglavata i gorniot del od~ove~kototelovovajarstv-oto.

VValer-soodvetenfrancus-kizborzaton.Viweta-malcrteìlisli-ka{tosluìkakoukrasnanekojtekst.Vitra`-prozorecilistak-lena povr{ina, izrabotenaili ukrasena so par~iwaraznobojnostaklo.

GGalerija-prostorizgradensonamenazaizloùvawenaumetni~kidela.Gva{ -tehnikazacrtawesovodeniboiisobelatemper-na.Grafi~ki list-otpe~atenagrafi~kalikovnatvorba.Galeriska skulptura -skulpturakojaposvojatago-leminamoèdaseizloùvavo galerija (realna imini-jaturnagolemina).

DDekoracija - ukrasenost,odnosnoukrasuvawenapros-torot,kakoinapoedine~niforminaukrasuvawe.Dizajn - crte` namenet zaoblikuvawenaproizvodizaindustriskoproizvodstvo.Dizajner - umetnik, spe-cijalist za estetsko obli-kuvawe na predmeti ilipovr{ini za industriskoproizvodstvo.

@@anr -prikaùvawenasli-ki od sekojdnevniot ìvotprekulikovnatvorba.

IIlustracija - slika ilicrte`povrzansodejstvoodpi{uvantekst.Istorija na umetnost -nau-kazapojavatairazvojotnaumetni~kite pravci, niv-nata vrednost i istoriskozna~ewe.Iluzija - iluzija vo sli-karstvoto e pretstavuvaweprostor, ton, perspektivaitn.Industriski dizajn - li-kovno oblikuvawe na pred-metizasekojdnevnaupotre-bakoi{toseproizveduvaatindustriski.

KKatalog -publikacijavokojase popi{ani site izloènidelanamuzejot, galerijata,izlo`batailitvore{tvotonaumetnikot.Ki~ -neumetni~kazanaetskaili umetni~ka produkcija.Ki~ e delo koe nastanuvaporadi evtina èlba zadopa|awe, zna~i dopadlivonadomestuvawe za umetnos-ta,asepojavuvakakorezul-tatnanerazvienaumetni~kasredina.Kolorit - oboenost, svoj-stvo, izraz, efekt naumetni~koto delo postig-natosoboja.Kroki - brz i lesen crte`soednostavniliniiimalkudetali.

96

RE^NIK NA POIMI

11

LLazurna boja - providnonanesuvawenabojanizkojamoèdasevidipodlogata.Likovna umetnost - zaed-ni~ki imenitel za arhitek-tura,slikarstvo,vajarstvoigrafika,tvorbikoi~ovekotkreativnogisozdava.Linearno - karakteristikana slikarsko, skulptorskoili grafi~ko delo na koeglavnoizraznosredstvoimelinijata.

MMarina - umetni~ko prika-ùvawenamorskipejza`.Minijatura - slika iliskulptura vo izrazito malformat.Mozaik - umetni~ka tvor-ba koja se izrabotuva sosostavuvawe na raznobojnikocki~ki od staklo, kamenisl.Monografija-knigavokojaiscrpnoseprikaàniìvo-tot i tvore{tvoto na nekojumetnik.Monohromija - slikarskodelo izraboteno samo soednaboja.

NNaturalizam - nastojuva-wenaumetnosta,pojaviteipredmetite da se prikaàtpovistinskiiporealni.

OOrnament - geometriski,rastitelni ili zoomorfnistiliziraniformisokoie

ukrasena nekoja povr{ina,koimoàtdasepovtoruvaatilivariraat.Obvivka - likovno obliku-vawe, dizajnirawe na kori-ca za kniga ili za drug re-klamenmaterijal.

PPaleta - povr{ina na kojaslikarotgime{aboitepreddaginanesenadeloto.Panorama - prikaùvawena prirodata so {iroki idale~nividici.Pejza` - slika na koja seprikaùvapriroda.Primeneta umetnost-nazivna umetni~ko oblikuvanipredmeti za upotreblivanamena.Profil -izglednalikilina predmet gledani otstra-na.

RRamen pe~at -grafi~kateh-nika bez dlabewe na pod-logata(sito-pe~at,monotip-ija,litografija).Reproduktivna grafika- kopija ilidela koi ne sera~nope~ateni,tukusoof-set-industriskipe~at.

SSignatura - svoera~en pot-pisnaumetnikotnaslikata,grafikata ili skulpturata{tojaizrabotil.

Skica - provizorna, nafr-lana i nedoterana slika,crte`, skulptura ili grad-ba.Stilizacija - uprostuvawe,sveduvawe na formite odprirodata na ednostavni iosnovnioblici.

TTapiserija - op{tnazivnaumetni~ko delo izrabotenoodtekstilenmaterijal.Terakota - op{t naziv zaproizvodi od glina koi sezacvrstenisope~ewe.Triptih - likovno delosostavenoodtridela.

FFaktura - povr{ina naumetni~koto delo voslikarstvoto so koja se do-bivaatnekoiosobenostinapovr{inata.Figurativnost - karak-teristika na likovnotodelo koga na nego moè daseprepoznaekonkretenlik,sodrìnailimotiv.

CCrte` - likovno delo napovr{ina, ostvareno solinija kako glavno izraznosredstvo.

[[tafelaj - slikarski sta-lak - nosa~, nogalki na koiumetnikot ja postavuvaslikataprirabota.

97

?TEST

98

Drag u~eniku,

Koga}edojde{doovietestovi,ve}esisezapoznalsopogolemiotbrojnasodr`iniodu~ebnikov.Dodenessigurnosinau~ildostanepoznatiraboti,anekoitiseve}epoznati.Ovietestovisesamoproverkanatvoiteznaewa.Nekoideloviodtestotsesoodgovorinaposta-venitepra{awa,anekoisere{avaatsocrtawe.Senadevamdekatestovitenesete{kiidekabezpogolemnapor}egire{i{.Testovite}egipopolnuva{vovremekoga}ere{inastavnikotpolikovno,prviotprikrajotnapr-voto,avtoriotprikrajotnavtorotopolugodie.Odgovoritenasekoepra{awe}eseocenuvaatsobodovikoi}egiopredelinastavnikotpolikov-no.Ti po`eluvam uspe{no re{avawe na testovite,dobriocenkiizadovolstvoprirabotata.

TEST 1

99IME I PREZIME________________________________________________________

ODDELENIE____________________________________________________________

U^ILI[TE _____________________________________________________________

DATUM_____________________

1.Nabrojgilikovniteelementi:-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________

2.Nabrojgilikovniteprincipi:-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________

3.Nabrojgilikovnitepodra~ja:-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________-________________________________

4.Nacrtajtekstura.soliniisoto~ki

5.Nacrtajgislednivevidoviformi: zatvorena otvorena perforirana

TEST 1

1006.Obojgipredmetitesolokalnaboja.bananalubenicalimonportokal

7.Odredinakojanasokaipripa|asledniovcrte`:kosahorizontalnavertikalna

8.Nacrtajformibeznasoka.

9.Nacrtajstati~niformi. 10. Nacrtaj iluzija na prostor sopreklopuvawe.

TEST 2

101IME I PREZIME________________________________________________________

ODDELENIE____________________________________________________________

U^ILI[TE _____________________________________________________________

DATUM_____________________

1.Koeodoviedelatisedopa|apove}e?

2.Nacrtajtvorbasosimetrija. 3.Pretstavigradacijanaforma.

OrdanPetlevski:Izgoruvawe,maslonaplatno

Dan~oKal~ev:Mrtva priroda,maslonaplatno

somotiv apstraktno

TEST 2

1024.Nacrtajregularenritam.

5.Nacrtajalternativenritam.

6.Nacrtajtvorbasomotivpotvojizbor.

7.Nacrtajtvorbabezmotiv.

8.Naveditriprimerinadizajn.

-______________________________

-______________________________

-______________________________

9.Naveditriprimerinavizuelnakomunikacija.

-______________________________

-______________________________

-______________________________

ZABELE[KI

103

ZABELE[KI

104

__________________________

LIKOVNOOBRAZOVANIEZAVODDELENIE

Jazi~enlektor___________________________

Grafi~kidizajn___________________________

Kompjuterskapodgotovka___________________________

Podgotovkazape~at___________________________

Pe~ati_________________

Tira`________

CIP-KatalogizacijavopublikacijaNacionalnaiuniverzitetskabibliotekaSv.KlimentOhridskiSkopje

105

63911859 Likovno Danco Ordev Igor Ordev

Documents

Transcript of 63911859 Likovno Danco Ordev Igor Ordev