6 Lekovi protiv infekcii

6 ЛЕКОВИ ПРОТИВ ИНФЕКЦИИ

Одговорен уредник и автор: проф. д-р Стојмир Петров

СОДРЖИНА

1. Антибактерискилекови 1902. Антимикотичнилекови 2423. Антивируснилекови 2504. Антипротозоичнилекови 2685. Антихелминтичнилекови 279

202 Фармакотераписки прирачник

1АНТИБАКТЕРИСКИ ЛЕКОВИ

ИЗБОР НА ПОГОДЕН ЛЕК

Пред да избере еден антибактериски лек,секој лекар најпрво мора да земе предвиддва фактора – пациентот и познатиот иливеројатниотмикроорганизамкојепричини-телназаболувањето.Факторитеповрзанисопациентотзакоиморадасеразмислувасе:историјатана алергијата,реналнатаихепа-талнатафункција,отпорностаконинфекции(т.еевентуалнатаимунодефициенција),мож-ностазаподносливостналекотприперорал-напримена,тежинатанаболеста,етничкотопотекло,возрастаи,кајжените,евентуална-табременост,лактацијатаилиупотребатанаоралниконтрацептиви.Многу често, со некои административнипрописи,можедаселимитираспектаротнаантибактериските лекови кои можат да сеупотребуваат поради финансиски причини(адекватно покривање на трошоците, раз-војотнарезистентнимикроорганизми). Вотакви ситуации рационален избор на анти-бактерискилектребадасеовозможисопре-поракаодмикробиологилиоддокторкојеодговорен за лекувањето на инфективнотозаболување.

ПРЕД ПОЧЕТОКОТ НА ТЕРАПИЈАТАПредпочнувањетонатерапијататребадаби-датземенипредвидследнивеправила:▪вируснитеинфекциинетребадаселекува-атсоантибактерискилекови;▪ треба да бидат земенипримероци за кул-туралноиспитувањеизатестирањенаосет-ливоста; препишувањето антибактерискилекови„наслепо“занеразјаснетапирексијавообичаено води кон понатамошни тешко-тиивоутврдувањетонадијагнозата;▪ познавањето на превалентните микроор-ганизми и нивната моментална осетливосте од огромна помош при изборот на анти-бактерискилекпреддабиденарасполагањебактериолошкатапотврда;▪дозатанаантибактерискотосредствовари-равозависностодповеќефактори:возраста,телеснататежина,бубрежнатафункција,цр-нодробнатафункцијаитежинатанаинфек-цијата. Препишувањето на таканаречените„стандардни“ дози при тешки инфекцииможе да доведе до неуспех на третманотили, дури, и до смрт на пациентот; поради

тоа е важно да се препише соодветна дозазаутврденатасостојба.Неадекватнатадоза,истотака,јазголемуваверојатностазапоја-ванаантибактерискарезистенција.Оддругастрана,заантибактерискителековисотеснаграницапомеѓутоксичнитеитерапевтскитедози(пр.аминогликозиди),особеноеважнода се избегне преголема доза, поради штопонекогаш е потребно мониторирање наконцентрацијатаналекотвоплазмата;▪начинотнаапликацијанаантибактерискиотлекчестозависиодтежинатанаинфекција-та.Животнозагрозувачкитеинфекциибараатинтравенскатерапија.Доколкуевозможно,интрамускулниинјекции требада сеизбег-нувааткајдеца;▪времетраењетонатерапијатазависиодпри-родата на инфекцијата и од одговорот контретманот.Лекувањетонетребанепотребнодасепролонгира,бидејќинаваковначинсестимулирапојаватанарезистенција,нанеса-канидејства,игизголемуватрошоците(вомногуслучаидоволное5дневнолекување).Меѓутоа,некоиинфекции,какоштоетубер-кулозатаилихроничниотостеомиелитис,не-опходноедасетретираатподолгвременскипериод.Спротивнонаова,единечнадозананекојантибактерискилекможедаизлекуванекомплицирана инфекција на уринарниоттракт.

СУПЕРИНФЕКЦИИОпштоземено,поверојатноеантибиотицитесоширокспектар,какоштосететрацикли-ните,дапредизвикаатнесаканидејства,какоселекција на резистентни микроорганизми(фунгални инфекции, псевдомембранозенколитис,vaginitis,pruritusani).

ТЕРАПИЈА.Предложениот третман е прикажан во та-бела 1.По изолација на патогениотмикро-организам, третманот може да се смени идасеупотребипосоодветенантибактерискилек,доколкуетоанеопходно.Доколкунесекултивиранитуеднабактерија,тогашможедасепродолжиилидасепрекинесоупотре-батанаантибактерискиотлекврзоснованаклиничкатасостојбаИнфекциитезакоиеко-риснапрофилаксасенаведенивотабела2.

203Лекови против инфекции

ТАБЕЛА 1.

РЕЗИМЕ ЗА АНТИБАКТЕРИСКАТА ТЕРАПИЈА

ГАСТРОИНТЕСТИНАЛЕН СИСТЕМ

ГастроентеритисАнтибактерискилек, вообичаено,не епот-ребен.Болестаелимитирачкифакторбидејкиможеданебидеодбактерискаетиологија

Campylobacter ентеритисCiprofloxacinилиerythromycin

Инвазивна салмонелозаCiprofloxacinилиtrimethoprimОпфаќатешкиинфекциикоиможедабидатинвазивни

ШигелозаCiprofloxacinилиtrimethoprimАнтибактерискилекне еиндициран запо-леснислучаи.Ciprofloxacinтребадасеупо-требува за соевите кои се резистентни наtrimethoprim.

Тифоидна трескаCiprofloxacin или cefotaxime илиchloramphenicolИнфекциите од Индија, Блискиот Истоки од Југоисточна Азија може да се резис-тентни кон повеќе антибактериски лекови,порадиштоосетливостаморадасетестира;azythromycin [неодобрена индикација] биможел да биде алтернатива при слаби илиумерени заболувања предизвикани од ми-кроорганизмирезистентниконповеќеанти-бактерискилекови.

Колитис асоциран со употреба на антибиотици (псевдомембранозен колитис)Перорално metronidazole или пероралноvancomycinДоколку пероралниот третман е несоодве-тен, се аплицира интравенска инфузија наmetronidazole

Инфекции на билијарниот трактЦефалоспоринилиgentamicin

ПеритонитисЦефалоспорин (или gentamicin) +metronidazole(илиclindamycin)

Перитонитис асоциран со перитоне-ална дијализаVancomycin1+ceftazidimeдодадениводија-лизнататечност;илиvancomycinдодаденводијализнататечност+ciprofloxacinперорал-но.Се прекинува со употребата на секој анти-бактерискилеккојнеепотребеноткакоќесеутврдиосетливоста;вообичаеноселекува14денаилиподолго.

КАРДИОВАСКУЛАРЕН СИСТЕМ

Ендокардитис предизвикан од стре-птококи (пр.viridansstreptococci)Benzylpenicillin (илиvancomycin1приалер-гијанапеницилин)+нискадозанаgentamycin(те.80mgдвапатинаден)Третманот трае до 4 недели; се прекинувапо 2 недели доколку микроорганизмот ецелосноосетливнапеницилин; пациентитекоисеалергичнинапеницилинсетретира-ат со vancomycin 4 недели+ ниска доза наgentamycinвопрвите2недели.

Ендокардитис предизвикан од енте-рококи (пр.Enterococcusfaecalis)Amoxicillin2(илиvancomycin1приалергијана пеницилин) + ниска доза на gentamycin(те.80mgдвапатинаден)Третманот трае 4 недели; при резистенцијакон gentamycin, се заменува gentamycin соstreptomycinисетретира6недели.

Ендокардитис предизвикан од стафи-лококи (вклучувајќиStaph.aureus,Staph.epidermidis)Flucloxacillin (илиbenzylpenicillinприосет-ливостконпеницилин,илиvancomycinприалергијанапеницилинилиметицилинрезис-тентнистафилококи)+gentamycin(илифу-зидинскакиселина)

Третманоттрае4недели;соgentamycin(илифузидинскакиселина)сепрекинувапо1не-дела.1.Тамукадештосепрепорачуваvancomycin,можедасеупотребиteicoplanin2.Тамукадештосепрепорачуваamoxicillin,можедасеупотребиampicillin.

РЕСПИРАТОРЕН СИСТЕМ

Haemophilus influenzae epiglottitisCefotaximeилиchloramphenicolСеприменуваинтравенски


Егзацербации на хроничен бронхитисAmoxicillin1 или тетрациклин (илиerythromycin2)Некои пневмококи и соеви на Haemophilusinfluenzae се резистентни на тетрациклини;15%одсоевитенаHaemophilusinfluenzaeсерезистентнинаamoxicillin

Некомплицирана пневмонија Amoxicillin1 (или benzylpenicillin ако прет-ходнонемалозаболувањенабелитедробовиили erythromycin2 при алергија на пеници-лин)Се додава flucloxacillin при суспектни ста-филококи, т.е. при influenza или сипаници;се третира 7 дена (14–21 ден за инфекциипредизвикани од стафилококи); ако се изо-лираатпневмококи сонамаленаосетливостконпеницилинседодаваerythromycin2(присуспектенатипиченпатхоген).

Тешка пневмонија со непозната ети-ологијаCefuroxime(илиcefotaxime)+erythromycin2При суспектна стафилококна инфекцијасе додава flucloxacillin, се третира 10 дена(14–21денприсомневањезаинфекциипре-дизвикани од стафилококи, легионела илиграмнегативниентеробацили).Пневмонија, најверојатно, предизви-кана од атипични патогени4Erythromycin2При тешки инфекции предизвикани одLegionella,потребноедодавањенаrifampicin;тетрациклинитесеалтернативазаинфекцииодкламидијаимикоплазма;сетретиранај-малку14дена(14–21дензалегионела)

Интрахоспиталн пневмонија Цефалоспорин со широк спектар (пр.cefotaximeилиceftazidime)илиантипсевдо-монасенпенициллин(пр.пиперацилин)

При тешки заболувања може да се додадеаминогликозид.1.Тамукадештосепрепорачуваamoxicillin,можедасеупотребиampicillin.2.Тамукадештосепрепорачуваerythromycin,може да се употреби друг макролид (пр.azythromycinилиclarithromycin).

ЦЕНТРАЛЕН НЕРВЕН СИСТЕМ

Менингитис: иницијална терапија „на слепо“

▪Пациентот ургентно се пренесува во бол-

ница▪Присомневањезабактерискименингитис,а особено менингококна болест, лекаротпоопштапрактикабитребалодааплицираbenzylpenicillin пред ургентниот транспортдо болница; cefotaxime е алтернатива приалергија на пеницилин; chloramphenicolможе да се употребува кај пациенти со ис-торија на анафилакса од пеницилини илицефалоспорини

Менингитис предизвикан од менинго-кокиBenzylpenicillinилиcefotaximeСе лекува најмалку 5 дена; се прави суп-ституција со chloramphenicol при историјана анафилакса од пеницилини или цефало-спорини; се дава rifampicin 2 денапредот-пуштањетоодболница

Менингитис предизвикан од пневмо-кокиCefotaximeСелекува10–14дена;сеправисупституцијасоbenzylpenicillinдоколкумикроорганизмотеосетливконпеницилин;доколкумикроор-ганизмотевисокорезистентеннапеницилиницефалоспорини,седодаваvancomycinилиrifampicin

Менингитис предизвикан од Haemophilus influenzaeCefotaximeСе лекува најмалку 10 дена; се прави суп-ституцијасоchloramphenicolприисторијанаанафилакса одпеницилиниилицефалоспо-риниилиакомикроорганизмотерезистентеннаcefotaxime;заHaemophilusinfluenzaeтипbседаваrifampicin4денапредотпуштањетоодболница

Менингитис предизвикан од ListeriaAmoxicillin1+gentamycinСелекува10–14дена

УРИНАРЕН ТРАКТ

Акутен пиелонефритисЦефалоспоринсоширокспектариликино-лонСелекува14дена;подолготраентретманбиможело да биде потребен кај комплициранпиелонефритис

Акутен простатитисКинолонилитриметопримСелекува28дена;притешкиинфекции,те-рапијатасезапочнувасовисокадозанацефа-


лоспорин соширок спектар (пр. cefuroximeилиcefotaxime)+gentamycin

Инфекција на долниот уринарен трактТриметоприм или amoxicillin1, илиnitrofurantoinилиперораленцефалоспоринКраткотрајнатерапија (пр.3дена)евооби-чаенодоволназанекомплицираниинфекциинауринарниоттракткајжените.

ГЕНИТАЛЕН СИСТЕМ

СифилисProcaine benzylpenicillin [неодобрено] илиdoxycyclineилиerythromycinРаниотсифилисселекува14дена (10денасоprocainebenzylpenicillin);доцниотлатен-тен сифилис се лекува 17 дена со procainebenzylpenicillin(или28денасоdoxycycline);сепрепорачувабарањеналицатакоибилевоконтактсозаболениот

Некомплицирана гонорејаAmoksicillin + klavulanska kiselina iliCeftiaksonилиcefotaximeilihinolon.Лекувањесоеднократнадозананекомпли-цираниинфекции;изборотзависиодместо-то на инфекцијата; се препорачува барањеналицатакоибилевоконтакт;инфекциитесо кламидија се регистрираат; при фарин-геална инфекција е неопходен третман соciprofloxacinилиofloxacin

Некомплицирана генитална кла-мидијална инфекција, негонококен уретритис и неспецифична генитална инфекцијаDoxycyclineилиazythromycinСе лекува 7 дена со doxycycline или соazythromycin,какоеднократнадоза;алтерна-тивноможедаседаваerythromycin14дена;сепрепорачувабарањеналицатакоибилевоконтактсозаболениот

Пелвично инфламаторно заболувањеOfloxacin+metronidazoleСелекуванајмалку14дена;кајтешкоболнипациентииницијалниоттретмансезаменувасоdoxycycline+cefoxitin,апотоасепремину-ванапероралентретмансоdoxycycline+metronidazoleдокомплетен14–дневентретман;сепрепорачувабарањеналицатакоибилевоконтактсозаболениот;инфекциитесогоно-рејасерегистрираат.

КРВ

Септикемија: иницијална терапија „на слепо“Септикемија, аминогликозид + пеницилинсоширокспектарилисамоцефалоспоринсоширокспектар(пр.cefotaxime)Интрахоспитална септикемија, аминогликозид+беталактамски антипсевдомонасен ан-тибиотиксоширокспектар(пр.ceftazidime),или самоmeropenemили само imipenemсоcilastatin.Изборотзависиодрезистенцијатаиодкли-ничката слика; се употребува аминогли-козид+ антипсевдомонасен пеницилин соширокспектарприсомневањезаинфекцијапредизвиканаодпсевдомонас;metronidazoleседодаваприсуспектнаанаеробнаинфекци-ја; flucloxacillin или vancomycin3 се додавапри сомневање за инфекции предизвиканиодгрампозитивнибактерии.

Септикемија поврзана со васкуларен катетерFlucloxacillin или цефалоспорин со широкспектар(пр.cefuroxime)Сезаменувасоvancomycin3присомневањеза метицилинрезистентен Staphylococcusaureus или Staph. epidermidis; треба да серазмисли за отстранување на васкуларниоткатетер,особеноакоинфекцијатаепредиз-викана од Staph. aureus, pseudomonas илиcandida

Менингококна септикемијаBenzylpenicillinилиcefotaximeПри суспектна менингококна болест, док-торите од општапрактика се советуваат дададатединечнадозанаbenzylpenicillinпредургентентранспортнапациентотдоболни-ца;rifampicinседава2денапредотпуштање-тоодболница.1.Тамукадештосепрепорачуваamoxicillin,можедасеупотребиampicillin.2.Тамукадештосепрепорачуваerythromycin,може да се употреби друг макролид (пр.azythromycinилиclarithromycin).3.Тамукадештосепрепорачуваvancomycin,можедасеупотребиteicoplanin

МУСКУЛОСКЕЛЕТЕН СИСТЕМ

Остеомиелитис и септичен артритисClyndamycin или flucloxacillin (илиvancomycin1, за метицилинрезистентенStaphylococcusaureus)Доколкуенеопходно,седодавафузидинска


киселина или rifampicin. Акутните заболу-вања селекуваатнајмалку6недели, а хро-ничнитеинфекциинајмалку12недели.

ОКО

Пурулентен конјунктивитисChloramphenicol или gentamycin капки заочи

УВО, НОС И ОРОФАРИНКС

Дентални инфекции:Phenoxymethylpenicillin (или amoxicillin2)илиerythromycinилиmetronidazoleТетрациклини за хронични деструктивниформинапериодонталниболести

SinusitisAmoxicillin2 или doxycycline илиerythromycin3Антибактерискилекбитребалодасекористисамо заперзистентнисимптомиипурулен-тен исцедок во траење од најмалку 7 дена,илизатешкисимптоми;селекува3–7дена

Otitis externaFlucloxacillinСе употребува ciprofloxacin (или аминогли-козид)присомневањенапсевдомонас,

Otitis mediaAmoxicillin2(илиerythromycin3приалергијанапеницилин)Иницијалнопарентералнатерапија(притеш-киинфекции)соbenzylpenicillin,апотоапе-роралнатерапијасоphenoxymethylpenicillin;селекува3–7дена;Haemophilusinfluenzaeбиможелдабидепредизвикувачнавозрастпод5години;многуинфекциисепредизвиканиодвируси;повеќетонекомплициранислучаипоминуваатбезантибактерискитретман

Инфекции на грлотоPhenoxymethylpenicillin (или erythromycinпри алергија на пеницилин) или перораленцефалоспоринПовеќетоинфекциинагрлотосепредизвика-ниодвирусиизамногуоднивнеепотребнаантибиотскатерапија;препишувањетоанти-биотици се ограничува за специфични ин-фекции, пр. бетахемолитичен стрептококенфарингитис (се лекува најмалку 10 дена);amoxicillin сеизбегнуваприверојатностодпостоењенагландуларнатреска;иницијалнапарентералнатерапијасоbenzylpenicillin(затешкиинфекции),апотоапероралнатерапија

соphenoxymethylpenicillinилиamoxicillin2.

КОЖА

ИмпетигоЛокалнофузидинскакиселинаилиmupirocin;перораленflucloxacillinилиerythromycin,до-колкуболестаераспространетаЛокалниот третман во траење од 7 денае обично доволен; максималното време-траење на локалниот третман изнесува 10дена; пред употребата на локален третманво болница, се бара совет одмикробиолог;при сомневање за стрептококна инфекци-ја,контерапијатасоflucloxacillinседодаваphenoxymethylpenicillin.

ErysipelasPhenoxymethylpenicillinПри сомневање за стафилококнаинфекцијаседодаваflucloxacillin.

CellulitisPhenoxymethylpenicillin+flucloxacillin (илисамо erythromycin при алергија на пеници-лин)илисамоcoamoxiclav.За тешки облици на целулитис потребен епарентерален benzylpenicillin+flucloxacillinилисамоcoamoxiclav.

КАСНУВАЊЕ ОД ЖИВОТНИ

CoamoxiclavРанататемелносечисти;заранасосклоносткон тетанус се дава хуман тетанусен иму-ноглобулин(соатсорбиранавакцинапротивтетанус,доколкуенеопходно,восогласностсоспроведенатаимунизацијаисоризикотодинфекција).


ТАБЕЛА 2.

РЕЗИМЕ ЗА АНТИБАКТЕРИСКАТА ПРОФИЛАКСА

Превенција на повторно јавување ревматска трескаPhenoxymethylpenicillin 250mg два пати наденилиsulfadiazine1gнаден(500mgнадензапациентипод30kg)

Превенција на секундарен случај на менингококен менингитис4Rifampicin600mgнасекои12часавотекна2дена;ДЕЦА10mg/kg(под1година,5mg/kg)насекои12часавотекна2дена,илиciprofloxacin[неодобрензаовааиндика-ција] 500mg како еднократна доза;ДЕЦА:5–12години250mgилиi.m.ceftriaxone[нео-добрензаовааиндикација]250mgкакоед-нократнадоза;ДЕЦАпод12години125mg.

Превенција на секундарен случај на заболување од Haemophilus influenzae тип b4Rifampicin 600mg еднаш на ден во тек на4 дена (протокол од изборот за возрасни);ДЕЦА1–3месеци10mg/kgеднашнаденвотекна4дена,над3месеци20mg/kgеднашнаденвотекна4дена(max.600mgнаден).

Превенција на секундарен случај на дифтерија кај неимунизирани лицаErythromycin500mgнасекои6часавотекна7дена;ДЕЦАдо2години125mgнасекои6часа,2–8години250mgнасекои6часаСелекувауште10денадоколкуназофарин-геалниотбрисепозитивенпо7дневниоттр-тетман.

Превенција на пертусисВОЗРАСНИиДЕЦАerythromycin50mg/kg(max.2gнаденво4поделенидози)вотекна7–14денаЗАБЕЛЕШКА.Вакцинатапротивпертусисенесоодветнаприпојаватанаболеста,бидејќисепотребни3дозизазаштита.

Превенција на пневмококна инфекци-ја при аспленија или кај пациенти со српеста анемијаPhenoxymethylpenicillin 500mgна секои 12часа;ДЕЦАпод5години125mgнасекои12часа,6–12години250mgнасекои12часа;доколкуедновременоепотребнапревенцијана инфекции предизвикани одHaemophilusinfluenzaeкајДЕЦА,седаваamoxicillinна-местоphenoxymethylpenicillin(под5години

125mgнасекои12часа,над5години250mgнасекои12часа)ЗАБЕЛЕШКА. Антибиотската профилаксанетребадасесметазанаполносигурна.

Превенција на ендокардитис1 кај па-циенти со валвуларни лезии, септален дефект, отворен дуктус или валвулар-на протеза ако се потребни долунаве-дените процедури.Дентални процедури2подлокалнаилибезанестезија:–запациентикоинепримилеповеќеодеди-нечна доза на пеницилин3 во претходниотмесец,вклучувајќигииониесовалвуларнапротеза(нонеипациентитекоиималеендо-кардитис),пероралноamoxicillin3gеденчаспредпроцедурата;ДЕЦАпод5годиниедначетвртинаоддозатазавозрасни;5–10годи-ниеднаполовинаоддозатазавозрасни;–запациентитекоисеалергичнинапеници-линилипримилеповеќеодединичнадозанапеницилин3 вопретходниотмесец,сепре-пишувапероралноclindamycin4600mgеденчас пред процедурата;ДЕЦАпод 5 годиниclindamycin4 150mg или azithromycin5 200mg; 5–10 години clindamycin4 300 mg илиazithromycin5300mg;– за пациенти кои имале ендокардитис,amoxicillin+gentamycin,истокакоподопштаанестезијаДентални процедури2 под општа анесте-зија,–безпосебенризик,вклучувајќиипациентикоинепримилеповеќеодединичнадозанапеницилинвопретходниотмесец);– ако примиле i.v amoxicillin 1 g при вове-дувањето во анестезија, а потоа пероралноamoxicillin 500 mg по 6 часа; ДЕЦА под 5годиниедначетвртинаоддозата завозрас-ни; 5–10 години една половина од дозатазавозрасниилипероралноamoxicillin3g4часа пред индукцијата, а потоа пероралноamoxicillin 3 g, колкушто е можно побрзопо процедурата; ДЕЦА под 5 години едначетвртинаоддозатазавозрасни;5–10годи-ниеднаполовинаоддозатазавозрасни

Со посебен ризик (пациенти со валвуларнапротезаиликоиималеендокардитис):–i.v.amoxicillin1g+i.v.gentamycin120mgпривоведувањевоанестезија,апотоаперо-рално amoxicillin 500mg по 6 часа; ДЕЦАпод5 години amoxicillin едначетвртинаоддозатазавозрасни,gentamycin2mg/kg;5–10годиниamoxicillin еднаполовинаоддозатазазавозрасни,gentamycin2mg/kg;–запациентитекоисеалергичнинапеници-линилипримилеповеќеодединечнадозана


пеницилин3вопретходниотмесец;–запациентикоипримиле i.v.vancomycin1gвотекнанајмалку100минути,апотоаi.v gentamycin 120 mg при воведување воанестезијаили15минутипредпроцедурата;ДЕЦАпод10годиниvancomycin20mg/kg,gentamycin2mg/kg;– за пациенти кои примиле и.в teicoplanin400mg+gentamycin120mgпривоведувањевоанестезијаили15минутипредпроцедура-та;ДЕЦАпод14годиниteicoplanin6mg/kg,gentamycin2mg/kg;–запациентикоипримиле i.vclindamycin4300 mg во тек на најмалку 10 минути привоведување во анестезија или 15 минутипредпроцедурата,апотоапероралноилиi.vclindamycin150mgпо6часа;ДЕЦАпод5годиниедначетвртинаоддозата завозрас-ни;5–10годиниеднаполовинаоддозатазавозрасни.

Интервенции во долниот респирато-рен тракт: истокакоизаденталнитепроце-дури;постоперативнатадозаможедаседадепарентералнодоколкуголтањетоеболноГенитоуринарниинтервенции:истокакоизаденталнитепроцедуриподопштаанестезијакајпациентисопосебенризик,освенштонеседаваclindamycin(видипогоре);приури-нарни инфекции, профилаксата би требалодагопокриваиинфективниотмикрооргани-зам

Акушерски, гинеколошки и гастроин-тестинални интервенции (профилакса е потребна кај пациентите совалвуларнапротезаиликајониекоиималеендокардитис),истокакоизагенитоуринар-нитеинтервенции

Превенција на гасна гангрена кај паци-енти со висока ампутација на долниот екстремитет или по голема повредаBenzylpenicillin 300–600 mg (500.000– 1.000.000 IE) на секои 6 часа во тек на5 дена или (при алергија на пеницилин)metronidazole500mgнасекои8часа

Превенција на туберкулоза кај осет-ливи лица кои се во близок контакт со заболен или кај лица кои станале туберкулин–позитивни1Isoniazid300mgнаденвотекна6месеци;ДЕЦА 5–10 mg/kg на ден (мах. 300 mg наден),илиisoniazid300mgнаден+rifampicin600mgнаден(450mgприпомалкуод50kg)вотекна3месеци;ДЕЦАisoniazid5–10mg/kgнаден(max.300mgнаден)+рифампицин

10mg/kgнаден(max.600mgнаден)

Превенција на инфекции при гастрои-нтестинални процедуриОперациинажелудникотилинаезофагусотпоради карциноми, или холецистектомијакајпациентисоверојатноинфициранажол-чка,единичнадоза2наi.vgentamycinилиi.vcefuroximeРесекциинаколонотиректумотпорадикар-циноми,ресекцииприинфламаторнаболестнацреватаиапендектомијаЕдинична доза2 на i.v gentamycin + i.vmetronidazole3 или i.v cefuroxime + i.vmetronidazole3илисамоi.vcoamoxiclav.Ендоскопска ретроградна холангиопанкреа-тографија: единична доза на i.v gentamycinилипероралноилиi.vciprofloxacin.Профилаксата особено се препорачува пристазанажолчката,панкреаснапсевдоциста,претходенхолангитисилинеутропенија.

Превенција на инфекции при орто-педски операцииЗаменаназглоб,вклучувајќиколкиколено.Единична доза2 на i.v cefuroxime или i.vflucloxacillin.При историја на алергија кон пеницили-ни или цефалоспорини се заменува со i.v.vancomycin.

Превенција на инфекции при акушер-ски и гинеколошки операцииЦарскирез кајжени со високризикодин-фекции.Единична доза2 на i.v amoxicillin или i.v.cefuroxime.Се аплицира веднаш по прекинувањето напапочната врвца; при историја на алергијакон пеницилини или цефалоспорини се за-менувасоi.v.clindamycin.Хистеректомија.Единична доза2 на i.v cefuroxime + i.v.metronidazole3.илиi.v.gentamycin+i.v.metronidazole3илисамоi.vcoamoxiclav.


1. – ПЕНИЦИЛИНИ

ВОВЕД

Пеницилините дејствуваат бактерициднопрекуинхибицијанасинтезатанабактерис-киот клеточен ѕид. Тие добро дифундираатво телесните ткива и течности, но нивнатапенетрацијавоцереброспиналнататечностеслаба,освенвосостојбикогапостоиинфла-мацијанаменингите.Тиесеекскретираатвоуринатавотерапискиконцентрации.Најзначајно несакано дејство на пеници-лините е хиперсензитивноста поради којанастануваисипнакожатаианафилаксакојаможедабидефатална.Алергискитереакциикон пеницилините настануваат кај 1–10%од експонираните лица; анафилактичкитереакциисејавувааткајпомалкуод0,05%одлекуванитепациенти.Кајлицатакоиимаатисторијанаанафилакса,уртикаријаилико-женисипнепосреднопоапликацијанапени-цилин,постоиризикодразвојнанепосреднареакција на преосетливост кон пеницилин,порадиштоовиелицанебитребалодапри-маатпеницилини,цефалоспориниилидругибеталактамски антибиотици. Пациентитекои се алергични кон еден пеницилин ќебидаталергичнииконситепеницилини,би-дејќихиперсензитивностаеасоциранасоос-новнатапеницилинскаструктура.Лицатасоанамнезанаслабкоженисип(т.енеконфлу-ирачкиисипограниченнамалаповршинаодтелото) или исипшто настанува по повеќеод 72 часа по апликацијата на пеницилин,најверојатнонесеалергичнинапеницилиникајнивпеницилинотнебитребалодабиденепотребноповлеченодтерапијатапритеш-киинфекции;веројатностаодалергискире-акции,сепактребадасеимапредвид.Ретконосериознонесаканодејствоодупо-требата на пеницилини претставува енце-фалопатијатапорадицеребралнаиритација.Оваможедабидепоследицаодупотребатанамногувисокипеницилинскидозииликајпациентисотешкореналнооштетување.Пе-ницилинитенетребадасеаплицираатвооб-лик на интратекални инјекции, бидејќи тиеможе да предизвикаат енцефалопатија којабиможеладабидефатална.Другпроблемкојеповрзансоупотребатанависоки дози на пеницилини, или нормалнидозикајпациентисореналнооштетување,сепокачените концентрации на електролити,бидејќиповеќетоинјектибилнипеницилинисевоформана натриумоваиликалиумовасол.

Дијареја може да се појави при пероралнапеницилинска терапија. Таа е најчеста приупотребанапеницилинитесоширокспектар,коиистотакаможедапредизвикаатколитис(асоцирансоупотребатанаантибиотици).

а.–Бензилпеницилин и феноксиметилпеницилин

Бензилпеницилинот(PenicillinG)сезадржу-вакаковаженикорисенантибиотик,нонегого инактивираат бактериските беталактама-зи. Тој е ефикасен против многу стрепто-кокни (вклучувајќи ги и пневмококните),гонококни именингококни инфекции, какоипротивантракс,дифтерија,гаснагангрена,лептоспирозаитерапијаналајмскатаболесткајдеца.Изолиранисепневмококи,менин-гококиигонококикоиимаатнамаленаосет-ливост кон пеницилин. Бензилпеницилинотвеќе не претставува лек од прв избор запневмококенменингитис.Иакобензилпени-цилинотеефикасенпритретманнатетанус,се преферира употреба на метронидазол.Бензилпеницилинот го инактивира желу-дочнатакиселинаинеговата апсорпцијаодцреватаенесигурна.Затоа,најдоброедаседавапрекуинјекции.Прокаин бензилпеницилин (Procainepenicillin) се употребува за третман на рансифилис или на доцен латентен сифилис;се аплицира во доза од 750 до 1250 mg(1.000.000–2.000.000 IE)наденкакоинтра-мускулнаинјекција.Феноксиметилпеницилинот (Penicillin V)има сличен антибактериски спектар како ибензилпеницилинот, но е помалку активен.Тој е отпорен кон дејството на киселиотжелудочен сок и поради тоа е погоден заперорална апликација.Посигурна е негова-таапсорпцијаакосе земана гладно.Небитребалодасеупотребувазатретманнатеш-ки инфекции, бидејќи неговата апсорпцијаможе да варира и плазматските концентра-циисеваријабилни.Главно,тојеиндициранза терапија на респираторни инфекции кајдеца, за стрептококен тонзилитиси за кон-тинуирантретманпоеднаилиповеќеинјек-циинабензилпеницилин,откакоќезапочнеклиничкиот одговор кон терапијата. Не битребало да се употребува за менингококниилизагонококниинфекции.Феноксиметил-пеницилинот се употребува за профилаксапротив стрептококни инфекции по ревмат-скатрескаипротивпневмококниинфекциипоспленектомијаилиприсрпестаанемија.


BENZYLPENICILLIN(БЕНЗИЛПЕНИЦИЛИН)Состав:пеницилинG,бензилпеницилин.Дејство: против голем број грампозитивнибактерии (стрептококи, пневмококи, кло-стридии), против менингококи, гонококи,против антракс, дифтерија, лептоспирозаи др. Против грамнегативните бактериидејствувазначителнопослабо,апротивста-филококите никако, бидејки продуцираатбеталактамаза (пеницилиназа) што го раз-градувабензилпеницилинот.Индикации: инфекции на грлото, otitismedia, стрептококен ендокардитис, менин-гококнаболест,пневмонија;антракс;профи-лаксаприампутацијанаекстремитет.Мерки на претпазливост:историјазаалер-гија,реналнооштетување.Контраиндикации: преосетливост кон пе-ницилин.Несакани дејства: реакции на преосетли-вост вклучувајќи уртикарија, треска, болкивозглобовите,коженисип,ангиоедем,ана-филакса, реакции слични на серумска бо-лест,хемолитичкаанемијаиинтерстицискинефритис;неутропенија, тромбоцитопенија,нарушувањанакоагулацијатаиЦНСтоксич-ност,вклучувајќииконвулзии(особенопривисокидозиилипритешкореналнооштету-вање);дијарејаиколитис(асоцирансоупо-требанаантибиотици).Дозирање: интрамускулна или бавна ин-травенскаинјекцијаилиинфузија,2.4–4.8g(4.000.000–8.000.000 IE)/24 часа, поделениво 4 еднакви дози, а по потреба дозата сезголемува кај потешкиинфекции (видипо-долу); ПРЕМАТУРНО ДОЕНЧЕ и НОВО-РОДЕНЧЕ, 50mg/kg (80.000 IE/kg)/24 часаподелениво2еднаквидози;НОВОРОДЕН-ЧЕ,1–4недели,75mg/kg(120.000IE/kg)/24часа поделени во 3 еднакви дози;ДЕЦА, 1месец12 години, 100mg/kg (160.000 IE/kg)/часаpodelenivo4еднаквидози(попотребаможедасеупотребатиповисокидози,видиподолу).Бактериски ендокардитис, бавна интравен-скаинјекцијаилиинфузија,7.2g(12.000.000IE)/24часаподеленина6еднаквидози.Антракс, бавна интравенска инјекција илиинфузија,2.4g(4.000.000IE)насекои4часа;ДЕЦА,150mg/kg(240.000IE/kg)/24часапо-делениво4еднсквидози.Менингококна болест, бавна интравенскаинјекција или инфузија, 2.4 g (4.000.000 IE) на секои 4 часа; ПРЕМАТУРНО ДОЕН-ЧЕ иНОВОРОДЕНЧЕ, 100mg/kg (160.000IE/kg)/24 часа podeleni vo 2 еднакви дози;НОВОРОДЕНЧЕ 1–4 недели, 150 mg/kg

(240.000IE/kg)/24часаpodelenina3еднаквидози;ДЕЦА1месец–12години,180–300mg/kg (290.000–480.000 IE/kg)/24 ~asa podelenina4–6еднаквидози.Важно:присуспектенбактерискименинги-тис и, особено, при менингококна болест,лекарите по општа практика се советуваатда дадат единична инјекција на бензилпе-ницилин i.v. (или i.m.) пред да биде паци-ентот ургентно транспортиран до болница.Се препорачуваат дози: ВОЗРАСЕН 1.2 g(2.000.000IE);ДОЕНЧЕ300mg(500.000IE);ДЕЦА1–9години600mg(1.000.000IE),над10годиниистокакозавозрасни.Приалер-гијанапеницилин,алтернативаеcefotaxime;chloramphenicolможедасеупотребидокол-купостоиисторијанаанафилаксаконпени-цилини.Интратекална апликација, не се препорачу-ва.Готови лековиPENICILLIN G–ПЕНИЦИЛИНГ(Balkanpharma),лаг.500.000IE,1,000.000IE,5,000.000IEбензилпеницилин.

BENZATHINE BENZYLPENICILLIN (БЕНЗАТИНБЕНЗИЛПЕНИЦИЛИН)Состав:дериватнапеницилинG.Дејство: сличнона бензилпеницилинот, нопобавносересорбираипорадитоаепогодензадепоформи.Индикации:исти.Дозирање:1–2пати1,200.000IEпаренте-рално.Несаканиефекти:исти.Готови лековиEXTENCILLINE – ЕКСТЕНЦИЛИН(Specia), лаг. 1,200.000 IE бензатин бензил-пеницилин.BENZACILIN COMPOSITUM –БЕНЗА-ЦИЛИНКОМПОЗИТУМ(Balkanpharma),лаг.1,200.000IEбензатинбензилпеници-лин.

PROCAINE PENICILLIN (ПРОКАИНБЕНЗИЛПЕНИЦИЛИН)Состав:дериватнапеницилинотG..Дејство: сличнона бензилпеницилинот, нопобавносересобираислужикакодепофор-ма.Индикации:истиДозирање:1–2пати800.000IEнаденпа-рентерално.Несаканиефекти:слични.Готови лековиPROCILLIN–ПРОЦИЛИН(Balkanpharma),лаг.800.000IEпрокаинбензилпеницилин.


PLIVACILLIN – ПЛИВАЦИЛИН (Pliva),лаг.800.000IEбензилпеницилин+прокаинпеницилин.JUGOCILLIN – ЈУГОЦИЛИН (Galenika),лаг.800.000бензилпеницилин+прокаинпе-ницилин.

PHENOXYMETHYLPENICILLIN (ФЕНОКСИМЕТИЛПЕНИЦИЛИН)Состав: пеницилин V, феноксиметилпени-цилин.Дејство: има антибактериски спектар сли-ченнабензилпеницилинот,ноотпорененажелудечнатакиселинаипорадитоаможедаседаваperos.Индикации:тонзилитис,otitismedia,еризи-пел,ревматскатрескаипрофилаксанапнев-мококниинфекции.Мерки на претпазливост:видиподбензил-пеницилин;.Контраиндикации: види под бензилпени-цилинНесакани дејства:видиподбензилпеници-линДозирање: 500mg на секои 6 часа, дозатаможе да се зголеми до 1 g на секои 6 часапритешкиинфекции;ДЕЦА,насекои6часа62.5mg(до1година),125mg(1–5години),250mg(6–12години).Готови лековиCLIACIL–КЛИАЦИЛ(Jugoremedija),сусп.300.000IE/5mlфеноксиметилпеницилин.OSPEN–ОСПЕН(Krka),тбл.1,000.000IE,1,500.000IE,сусп.750.000IE/5ml,1,000.000IE/6mlбензатинфеноксиметилпеницилин.BIMEREN–БИМЕРЕН(Galenika),сусп.1,000.000IE/6mlбензатинфеноксиметил-пеницилин..

б. Пеницилиназа-резистентни пени-цилини

Повеќетостафилококиденессерезистентнинабензилпеницилин, бидејќи тие создаваатпеницилинази.Меѓутоа,пеницилиназарезис-тентнитепеницилини(Oxacillin,Clo–xacillin,Dicloxacillin, flucloxacillin, Nafcillin ) не гиинактивираат овие ензими и поради тоа сеефикасни при инфекции предизвикани одпеницилиназарезистентнистафилококи,штопретставуваединственаиндикацијазанивнаупотреба.Flucloxacillinеацидорезистентенипорадитоаможедасеприменуваперорално,какоивообликнаинјекции.Flucloxacillin добро се апсорбира од ди-гестивниоттракт.MRSA.СоевинаStaphylococcusaureusрезис-тентни на метицилин (метицилинрезистен-

тен Staph. aureus,MRSA) и на flucloxacillinсепојавијавомногуболнициНекоиодовиемикроорганизми може да се осетливи конvankomycin или teicoplanin. Соевите можеда бидат осетливии кон rifampicin, natriumfusidat, тетрациклини, аминогликозиди имакролиди. Rifampicin и natrium fusidat небитребалодасеупотребуваатсами,бидејќимногу брзо се развива резистенција.Моно-терапијасоtrimethoprimможедасеприменизатретманнаинфекциивоуринарниоттрактпредизвиканиоднекоиMRSAсоеви.Оксазолидинскиот антимикробен агенсLinezolidикомбинацијатанастрептограмин-скитеантибиотицииquinupristinиdalfopristinсеактивнипротивMRSA,ноовиеантибак-терискилековибитребалодабидатрезерви-ранизамикроорганизмикоисерезистентнинадругиантибиотициили запациентикоинеможатдаподнесуваат другиантибакте-рискилекови.Третманотсераководиспоредосетливостанабактерискиотсој.

CLOXACILLIN (КЛОКСАЦИЛИН)Состав:изоксазолиденскидериватнапени-цилинот.Дејство: резистентен кон пеницилиназата,па дејствува и против стафилококи, како ипротив другите грампозитивни и делумнопротивграмнегативнибактерии.Индикации: инфекции предизвикани одстафилококиидругимикроорганизмиосет-ливинаклоксацилинот.Дозирање:peros,3–4пати250mgнаден,парентерално2пати1gнаден.Несаканиефекти:слични.Готови лековиORBENIN–ОРБЕНИН(Pliva),kапс.250mg,лаг.1gклоксацилин.

FLUCLOXACILLIN (ФЛУКЛОКСАЦИЛИН)Состав:сличеннаклоксацилинотДејство:сличнонаклоксацилинотИндикации:инфекциипредизвиканиодбе-талактамазапродуцирачки стафилококи вк-лучувајќиotitis externa; адјувантна терапијаприпневмонија,импетиго,целулитис,осте-омиелитисистафилококенендокардитис.Мерки на претпазливост:видиподбензил-пеницилин;порфиријаХОЛЕСТАТСКА ЖОЛТИЦА. Холестат-ска жолтица може да настане и неколкунедели по прекинувањето на третманот соflucloxacillin. Ризикфактор за појава на хо-лестатскажолтицаеаколекотсеупотребуваподолгоод2недели,какоинеговатаупотре-


бакајпостарилица.Контраиндикации: види под бензилпени-цилинНесакани дејства:видиподбензилпеници-лин;регистриранисеистотакаихепатитисихолестатскажолтица.Дозирање: перорално, 250–500 mg на се-кои6часа,најмалку30минутипредоброк;ДЕЦАпод2годиниедначетвртинаоддоза-та за возрасни; 2–10 години една половинаоддозатазавозрасни;интрамускулнаинјекција,250–500mgнасе-кои6часа;ДЕЦАпод2годиниедначетвр-тинаоддозатазавозрасни;2–10годиниеднаполовинаоддозатазавозрасни;бавна интравенска инјекција или интравен-скаинфузија,0.25–2gнасекои6часа;ДЕЦАпод 2 години една четвртина од дозата завозрасни;2–10годиниеднаполовинаоддо-затазавозрасни.Ендокардитис,12g /24часа поделенина6еднаквидозивотекна4неделиОстеомиелитис,до8g/24часа,поделенина3–4еднаквидозиГотови лекови:(неерегистриранвоРМ).FLOXAPEN – ФЛОКСАПЕН (GSK), капс.250mg,500mg,сусп.125mg/5ml,250mg/5ml, лаг. 250mg, 500mg, 1 g флуклоксаци-лин.

в. – Пеницилини со широк спектар

Ampicillinот е активен против одреденигрампозитивнитеиграмнегативнитемикро-организми,нонегогоинактивираатпеници-линазитесоздадениодStaphylococcusaureusи од вообичаените грамнегативнибактериикакошто е Escherichia coli. Денес кон овојантибиотик се резистентни скоро сите ста-филококи,50%одсоевитенаE.coliи15%одсоевитенаHaemophilusinfluenzae.Пора-ди тоа, веројатноста за резистенција требадасеимапредвидпредупотребатанаампи-цилинзатретманнаинфекции„наслепо“,аособено не би требало да се употребува захоспитализиранипациентипреддасепрове-риосетливоста.Ампицилинот добро се екскретира прекужолчката и урината. Тој е главно индици-ранзатретманнаегзацербациинахрониченбронхитисиинфекциинасреднотоуво,пре-дизвиканиодStreptococcuspneumoniaeиH.influenzae,какоизаинфекциинауринарниоттракт.Ампицилинотможедасеаплицираперорал-но,носеапсорбирапомалкуодполовинаоддозата,аапсорпцијатаедополнителнонама-ленаисоприсуствотонахранавоцревата.Макулопапулозни исипи настануваат често

притерапијасоампицилин(иамоксицилин),нотиеобичнонесеповрзанисовистинскатаалергијаконпеницилин.Тиескоросекогашнастануваат кај пациенти со гландуларнатреска;порадитоапеницилините соширокспектарнебитребалодасеупотребуваатзатретман „на слепо“наболно грло.Исипи-тесеистотакавообичаеникајпациентисоакутнаилисохроничналимфоцитналеуке-мијаилиприинфекциисоцитомегаловирус.Amoxicillinот е дериват на ампицилинот иима сличен антибактериски спектар. По-добро се апсорбира од ампицилинот приперорална апликација, дава повисоки плаз-матски и ткивни концентрации; за разликаод ампицилинот, на неговата апсорпцијаневлијае значајноприсуствотонахранавожелудникотивоцревата.Амоксицилинотсеупотребувазапрофилаксанаендокардитис,аистотакаможедасеприменивотерапијатаналајмскатаболест.Co–amoxiclavот се состои од амоксицилиниинхибиторнабеталактамаза,клавулонскакиселина. Самата клавулонска киселинанемазначајнаантибактерискаактивност,нопреку инактивација на беталактамазите, јаправиоваакомбинацијаактивнапротивбе-талактамазапродуцирачкитебактериикоисерезистентнинаамоксицилин.ОвагиопфаќарезистентнитесоевинаStaph.aureus,E.coliи H. influenzae, како и многу Bacteroides иKlebsiella spp. Coamoxiclav би требало дасе употребува за третман на инфекции коисе веројатно или сигурно предизвикани одамоксицилинрезистентнибеталактамазапро-дуцирачкисоеви.Можнаепојаванахолес-татскажолтица.Комбинацијатаодampicillinсоflucloxacillin(какоcofluampicil)еприфатливазатретманна инфекции предизвикани од стрептококиилистафилококи(пр.целулитис).ЛАЈМСКАБОЛЕСТ.Лајмскатаболестгене-ралнобитребалодабидетретиранаодстрананаискуснилицавоовааобласт.Doxycyclineеантибактерискилекодизборзатерапијанараналајмскаболест.Amoxicillin,cefuroximeacetil или azithromycin се алтернативи приконтраиндикацијанаdoxycycline.Интравен-скаадминистрацијанаcefotaxime,ceftriaxoneилиbenzylpenicillin сепрепорачува за тера-пијаналајмскатаболестасоциранасоуме-ренидо тешкикардијалниилиневролошкиабнормалности,доцналајмскаболестилајм-скиартритис.Времетраењетонатретманотеглавно2–4недели;лајмскиотартритисбараподолго лекување со перорални антибакте-рискилекови.


AMOXICILLIN (АМОКСИЦИЛИН)Состав:дериватнабензилпеницилинот.Дејство:противгрампозитивнииграмнега-тивнимикроорганизмисоширокспектарнадејство, отпорен спрема желудечната кисе-лина.Индикации:видиподAmpicillin;истотакаи профилакса на ендокардитис; и терапија;антракс;додатокприлистериозенменинги-тис;ерадикацијанаHelicobacterpylori.Мерки на претпазливост: види подAmpicillinКонтраиндикации:видиподAmpicillinНесакани дејства:видиподAmpicillinДозирање: перорално, 250 mg на секои 8часа, дозата може да се удвои при тешкиинфекции;ДЕЦАпод10години,125mgнасекои 8 часа, дозата може да се удвои притешкиинфекцииПневмонија,0.5–1gнасекои8часа.Антракс,500mgнасекои8часа;ДЕЦАсотелеснатежинапод20kg,40mg/kg/24часаподелени во 3 еднакви дози (80 mg/kg/24~asa podeleni во 3 еднакви дози за коженантракс);сотелеснатежинанад20kg,истокакозавозрасниКраткотрајнапероралнатерапијаЗабенапсцес,3gсеповторуваатпо8часаИнфекциинауринарниоттракт,3gсеповто-руваатпо10–12часаOtitismedia,ДЕЦА3–10години,750mgдвапатинаденвотекна2денаИнтрамускулнаинјекција,500mgнасекои8часа;ДЕЦА,50–100mg/kg24часаподеленина3еднаквидози.Интравенскаинјекцијаилиинфузија,500mgнасекои8часа(сезголемувадо1gнасекои6часа);ДЕЦА,50–100mg/kg/24часаподеле-нина3–4еднаквидози.Листериозенменингитис(вокомбинацијасодругантибиотик,интравенскаинфузија,2gнасекои4часавотекна10–14денаЕнтерококенендокардитис(вокомбинацијасо друг антибиотик доколку е неопходно,интравенскаинфузија,2gнасекои4часаЗАБЕЛЕШКА. Дозите на амоксицилин воовој прирачник може да се разликуваат одониекоиседаденивовнатрешнотоупатствонапроизводителот.Готови лековиOSMEPOKS –ОСМЕПОКС (Реплекфарм),капс.250mg,тбл.500mg,сусп.250mg/5mlамоксицилин.ALMACIN –АЛМАЦИН (Алкалоид), капс500mg,сусп.250mg/5mlамоксицилин.AMOKSICILIN–АМОКСИЦИЛИН(DDSAPharmaceuticals, Јака 80), капс. 250mg, 500

mg,сусп.250mg/5mlамоксицилин.SINACILIN – СИНАЦИЛИН (Galenika),капс. 250 mg, 500 mg, сусп. 250 mg/5 mlамоксицилин.HICONCIL–ХИКОНЦИЛ (Krka), капс. 250mg,500mg,сусп.250mg/5mlамоксицилин.OSPEMOX – ОСМЕПОКС (Biochemie),сусп.250mg/5mlамоксицилин.AMOXICILLINE – АМОКСИЦИЛИН(Pliva),сусп.250mg/5mlамоксицилин.

AMPICILLIN (АМПИЦИЛИН)Состав:дериватнабензилпеницилинот.Дејство:сличнонаамоксицилинот.Индикации:инфекциинауринарниоттракт,otitis media, синузитис, бронхитис, неком-плицирана пневмонија; инфекции предиз-виканиодHaemophilusinfluenzae,инвазивнасалмонелоза;листериозенменингитис.Мерки на претпазливост:историјанаалер-гија; ренално оштетување; еритематозенисипштоевообичаенпригландуларнатрес-ка, цитомегаловирусни инфекции и акутнаилихроничналимфоцитналеукемија.Контраиндикации:хиперсензитивностконпеницилинНесакани дејства: мачнина, повраќање,дијареја, исип (се прекинува со лекување-то); ретко колитис асоциран со употре-ба на антибиотици; исто така види подBenzylpenicillin.Дозирање: перорално 0.25–1 g на секои 6часа,најмалку30минутипредоброк;ДЕЦАдо 10 години, една половина од дозата завозрасниИнфекциинауринарниоттракт,500mgнасекои8часа;ДЕЦАпод10години,еднапо-ловинаоддозатазавозрасни.Интрамускулна инјекција или интравенскаинјекција,500mgнасекои4–6часа;ДЕЦАпод 10 години, една половина од дозата завозрасни.Листериозенменингитис(вокомбинацијасодругантибиотик),интравенскаинфузија,2gнасекои4часавотекна10–14дена;НОВО-РОДЕНЧЕдо1месец,50mg/kgнасекои6часа;1–3месеци,50–100mgнасекои6часа;ДЕЦА3месеци12години,100mg/kgнасе-кои6часа(max.12gнаден).Готови лековиAMPICILIN – АМПИЦИЛИН (Алкалоид,Јака80),kапс.250mg,500mg,сусп.250mg/5mlампицилинAMPISULCILLIN – АМПИСУЛЦИЛИН(Balkanpharma), лаг.0.75g,1gампицилин+сулбактам.PENTREXYL – ПЕНТРЕКСИЛ (Galenika),


капс.250mg,500mg,сусп.250mg/5mlам-пицилин.PENBRITIN–ПЕНБРИТИН(Pliva),лаг.0.5g,1gампицилин.PENACTAM – ПЕНАКТАМ (Krka), лаг.0.5/0.25g,1/0.5gампицилин+сулбактам.

CO–AMOXICLAV (КОАМОКСИКЛАВ)Состав: комбинација од amoxicillin и кла-вулонска киселина; сооодносот е изразенкако x/y, пришто x и y се количините вомилиграми на amoxicillin и на клавулонскакиселина.Дејство:клавулонскатакиселинаеинхиби-торнапеницилиназата,порадиштоовојлекдејствува добро и против бактерии резис-тентнинаамоксицилинот,каконапр.:некоисоевина стафилококи,E. coli,H. influenzaeидр.Индикации:инфекциипредизвиканиодбе-талактамазапродуцирачкисоеви(кадештоенесоодветнаупотребатасамонаamoxicillin),вклучувајќи инфекции на респираторниотсистем,генитоуринарнииабдоминалниин-фекции, целулитис, каснувања одживотни,тешки инфекции на заби со распространетцелулитис.Мерки на претпазливост:о: види подAmpicillin и забелешките погоре; исто такаепотребнапретпазливостприхепаталноош-тетување (треба да семониторира хепатал-натафункција),прибременост.ХОЛЕСТАТСКАЖОЛТИЦА.Можнаепоја-ва на холестатска жолтица како несаканодејство, којаможе да настане во текот иликратковремепоупотребатанаcoamoxiclav.Епидемиолошкитестудиипокажаадекари-зикотодакутнахепаталнатоксичностеоко-лу6патипоголемсоcoamoxiclavотколкусоamoxicillin.Холестатскатажолтицаеповоо-бичаенакајпациентипостариод65години(почестокајмажите),исклучителнореткоерегистриранакајдеца.Жолтицатаенајчестосамолимитирачка имногу ретко ефатална.Времетраењето на лекувањето би требалодаевосогласностсоиндикацијата,нонебитребалоданадминува14дена.Контраиндикации:хиперсензитивностконпеницилин,анамнезазаcoamoxiclavилипе-ницилинасоцирана жолтица или хепаталнадисфункција.Несакани дејства: види под Ampicillin;хепатитис, холестатска жолтица; erythemamultiforme(вклучувајќигоиStevenJohnsonо-виот синдром), токсична епидермалнанекролиза, ексфолијативен дерматитис,васкулитис, пореткопродолжувањенапро-тромбинското време, вртоглавица, главо-

болка,конвулзии (особеноприупотребанависокидозиилиприреналнооштетување);површинскообојувањеназабитесосуспен-зијата,флебитиснаместотонаинјектирање.Дозирање: перорално, изразено какоamoxicillin,250mgнасекои8часа,дозатасеудвојувапритешкиинфекции;ДЕЦА:видигипрепаратитеподолу.Тешкиинфекцииназаби(ноглавнонеете-рапијаодпрвред;видигизабелешкитепо-долу), изразено како amoxicillin, 250mgнасекои8часавотекна5дена.Интравенскаинјекција во текна3–4мину-ти,илиинтравенскаинфузија,изразенокакоamoxicillin, 1 gна секои6часаприпотеш-ки инфекции; ДОЕНЧИЊА до 3 месеци,25mg/kgнасекои8часа (насекои12часаво перинаталниот период и за прематурнидоенчиња);ДЕЦА3месеци–12 години, 25mg/kgна секои8часа (можеда се зголемидо 25mg/kg на секои 6 часа при потешкиинфекции).Хируршка профилакса, изразено какоamoxicillin, 1 g предоперативно; за високо-ризичниинтервенции(пр.колоректалнахи-рургија)можедабидатаплициранипоната-мошни2–3дозиод1gнасекои8часа.Готови лековиAUGMENTIN–АУГМЕНТИН (Реплек-фарм), тбл. 375mg, 625mg, 1 g, сусп. 156mg/5ml,лаг.1.2gкоамоксиклав.AMOKSIKLAV 2 X –АМОКСИКЛАВ2Х(Lek),тбл.625mg,1g,лаг.500/100mg,1/0.2gамоксицилин+клавулонскакис.BETAKLAV –БЕТАКЛАВ (Krka), тбл. 625mg,сусп.3/2.5mg/5mlкоамоксиклавKLAMOKS–КЛАМОКС (BilimPharmaceuticals),сусп.125mg+31.25mg/100ml, 250mg + 62.5mg/100ml, 400mg + 57mg/100ml,тбл.375mg,625mg,1gкоамок-сиклав.

CO–FLUAMPICIL (КОФЛУАМПИЦИЛ)Состав: комбинација на еднакви дози нафлуклоксацилиниампицилинДејство: широк спектар на дејство противгрампозитивни и грамнегативни бактерии,вклучителноиониештопродуцираатбета-лактамаза(пеницилиназа).Индикации:мешаниинфекциипредизвика-нитамукадештосеприсутниибеталактама-запродуцирачкистафилококиМерки на претпазливост: види подAmpicillinиFlucloxacillinКонтраиндикации: види под Ampicillin иFlucloxacillinНесакани дејства: види под Ampicillin и


FlucloxacillinДозирање: перорално, cofluampicil, 250/250mgнасекои6часа;дозатаможедасеудвоипритешкиинфекции;ДЕЦАпод10години,еднаполовинаоддозатазавозрасни,дозатаможедасеудвоипритешкиинфекции.Интрамускулна инјекција, бавна ин-травенска инјекција или интравенскаинфузија,cofluampicil , 250/250 mg секои 6часа, дозата може да се дуплира кај тешкиинфекции,децапод2годиничетвртинаоддозатазавозрасни,од2–10годиниполовинаоддозатазавозрасни(дозатаможедаседуп-лирапритешкиинфекции).Готови лекови:неерегистриранвоРМ.MAGNAPEN–МАГНАПЕН (CP), kапс. 250mg+250mg,сусп.125mg+125mg/5ml,lag.250mg+250mgкофлуампицил.

г. – Пеницилини против псевдомонас

Carbencillin i ticarcillin се, главно, индици-рани за тешки инфекции предизвикани одPseudomonasaeruginosa,ипокрајтоаштосеефикасниипротивнекоидругиграмнегатив-нибацили,вклучувајќигисоевитенаProteusиBacteroidesfragilis.Ticarcillinможедаедостапеникакокомби-нација со клавуланска киселина. Комбина-цијата е активна против беталактамазапро-дуцирачки бактерии кои се резистентни наticarcillin.Уреидопеницилинот piperacillin често сенаоѓавокомбинацијасоинхибиторотнабе-талактамазиtazobactam.Пиперацилинотимапоголема активност од ticarcillinот противPs. aeruginosa.Спектаротнадејствонатак-ватакомбинација еспоредливсоантимик-робниотспектарнакарбапенемитеimipemenиmeropenem.При псевдомонасни септикемии (особенопри неутропенија или при ендокардитис),овие антипсевдомонаснипеницилини требада се аплицираат со аминогликозиди (пр.gentamycin или netilmicin), бидејќи се по-стигнувасинергистичкиефект.Меѓутоа,пе-ницилинитеиаминогликозидитенесмеатдасемешаатвоистшприцилиинфузија.Порадисодржинатананатриумвоповеќетоодовиеантибиотици,апликацијатанависо-кидозиможедадоведедохипернатремија.

PIPERACILLIN (ПИПЕРАЦИЛИН)Состав:уреидопеницилин.Дејство: слично на ампицилинот, но имапоголема активност против псевдомонасот,протеусотиклепсиелата.

Индикации: инфекции предизвикани одPseudomonas aeruginosa, Enterobacteriaceae(коинепродуцираатбеталактамази)ipove}eBacteroidesspeciesi.Мерки на претпазливост: види подBenzylpenicillin;реналнооштетување.Контраиндикации: види подBenzylpenicillin.Несакани дејства:видиподBenzylpenicillin;истотакамачнинаиповраќање;пореткосто-матитис,констипација,сувауста,хепатитис,холестатска жолтица, едеми, хипотензија,замор,мијалгија,erythemamultiforme,хипо-калиемија, реакции на местото на инјекти-рање.Дозирање:инфекциинадолниотреспирато-рентракт,науринарниоттракт,интраабдо-минални и кожни инфекции и септикемии;возрасниидецадо12години:интравенскиза 3–5 минути или интравенска инфузија2,5–4,5gсекои6–8часаили4,5gнасекои8часа.Комплициран Appendicitis; интравенски вотек на 3–5 минути или интравенска инфу-зија:децаод2–12години112,5mg/kgнасе-кои8часа(максимум4,5gсекои8часа)вотекотна5–14дена;задецадо2годининесепрепорачува.За инфекции кај неутропенични пациенти(во комбинација со аминогликозидни анти-биотици);интравенскивотекна3–5минутиилиинтравенскаинфузија: возрасниидецадо50kg4,5gсекои6часа,децапод50kg90mg/kgнасекои6часа.Готови лековиPIPRIL–ПИПРИЛ(WyethLab.),лаг.2g,4gпиперацилин.TAZOCIN – ТАЗОЦИН (Wyeth Lab.), лаг.2.25g+4.5gпиперацилин+тазобактам.

TICARCILLIN (ТИКАРЦИЛИН)Состав:дериватнабензилпеницилинот.Дејство:сличнонапиперацилинот.Индикации: инфекции предизвикани одPseudomonasилиProteusspp.Мерки на претпазливост: види подBenzylpenicillin.Контраиндикации: види подBenzylpenicillin.Несакани дејства:видиподBenzylpenicillin.Дозирање:какоинтравенскаинфузија3,2gнасекои6–8часа,кајпотешкиинфекциинасекои4часа.Кајдеца80mg/kgнасекои6–8часа(вонео-наталниотпериоднасекои12часа).ЗАБЕЛЕШКА. Можна е појава на холес-татскажолтица, веројатно предизвикана од


клавулонскатакиселина.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.TIMENTIN –ТИМЕНТИН(GSK),лаг.3.2gтикарцилин.

д. – Мецилинами

Pivmecillinamот има значајна активностпротив многу грамнегативни бактерии,вклучувајќи ги Escherichia coli, Klebsiella,EnterobacterиSalmonella.Нееефикасенпро-тивPseudomonasaeruginosaилиентерококи.Pivmecillinamот сехидролизирадомецили-нам.

PIVMECILLINAM (ПИВМЕЦИЛИНАМ)Состав:дериватнабензилпеницилинот.Дејство: слично на пиперацилинот и ти-карцилинот.Индикации:видиподдозирање.Мерки на претпазливост: види подBenzylpenicillin; исто така потребни се те-стовизапроценанареналнатаихепаталнатафункција при долготрајна употреба; бреме-ност.Контраиндикации: види подBenzylpenicillin; дефицит на карнитин, езо-фагуснистриктури,гастроинтестиналниоп-струкции;доенчињапомалиод3месеци.Несакани дејства:видиподBenzylpenicillin;гадење, повраќање, диспепсија; намаленивредностинасерумскиотинавкупниоткар-нитин (особенопридолготрајнаилиповто-руванаупотреба)Дозирање:акутеннекомплициранциститис,ВОЗРАСНИиДЕЦАнад40kg,иницијално400mg,апотоа200mgнасекои8часавотекна3денаХронична или рекурентна бактериемија,ВОЗРАСНИиДЕЦАнад 40 kg, 400mgнасекои6–8часа.Инфекциинауринарниот тракт,ДЕЦАпод40kg,20–40mg/kgнаденво3–4поделенидози.Салмонелоза, не се препорачува употреба,порадиштоинеенаведенадозата.ПРЕПОРАКА.Таблетитетребадасепрогол-таатцели,сомногутечност,вотекнаоброк,воположбанаседењеилистоењеГотови лекови:неерегистриранвоРМ.SELEXID–СЕЛЕКСИД (Leo), тбл. 200 mgпивмецилинам.

2. – ЦЕФАЛОСПОРИНИ, ЦЕФАМИЦИНИ И ДРУГИ БЕТАЛАКТАМИ

Антибиотицитевооваагрупагиопфаќаатце-фалоспорините,какоcefotaxime,ceftazidime,cefuroxime, cefalexinи cefradine;цефамици-нотcefoxitin,монобактамотaztreonamикар-бапенемите, imipenem(какотиенамицинскидериват)иmeropenem.

а. – Цефалоспорини и цефамицини

Цефалоспорините претставуваат антибио-тицисоширокспектаркоисекористатпритерапија на септикемија, пневмонија, ме-нингитис, инфекции на билијарниот тракт,перитонитисиуринарниинфекции.Ситеце-фалоспорини имаат сличен антибактерискиспектар, и покрај тоашто одредени лековиимаатразличнаактивностпротивнекоиод-редени микроорганизми. Фармакологијатанацефалоспоринитеесличнасофармаколо-гијатанапеницилините,анивнатаекскрецијаеглавнопрекубубрезите.Цефалоспоринитеслабо навлегуваат во цереброспиналнататечност, освен ако постои инфламација наменингите;cefotaximeепогоденцефалоспо-ринзаЦНСинфекции(пр.менингитис).Хиперсензитивноста претствува главно не-саканодејствокоегопредизвикуваатцефа-лоспоринитеиоколу10%одпациентитекоисе преосетливи кон пеницилин, исто така,ќебидаталергичнииконцефалоспорините.Хеморагијапорадиинтерферирањесокоагу-лационитефакторивокрвтаеасоциранасоупотребатананекоицефалоспорини.Цефрадинот (cephradine) и цефазолинот(cephazolin)сеглавнозаменетисопоновитецефалоспориникоисенаведениподолу.Цефуроксим и цефамандол (cephamandole)сецефалоспориниодвторагенерацијаитиесепомалкуосетливиконинактивацијатаподдејство на беталактамазите во споредба сопретходните цефалоспорини. Поради тоа,тие се ефикаснипротив одреденибактериикои се резистентнинадругилековииима-ат поголема активност против HaemophilusinfluenzaeиNeisseriagonorrhoeae.Cefotaxime, ceftazidime и ceftriaxone се це-фалопориниодтретагенерацијаитиеимаатпоголемаактивностодцефалоспоринитеодвтората генерација против некои грамнега-тивни бактерии. Меѓутоа, тие се помалкуефикасниодцефуроксимотицефамандолотпротив грампозитивните бактерии, особенопротив Staphylococcus aureus. Нивниотши-рок антибактериски спектар би можело да


придонесеконнастанувањенасуперинфек-циисорезистентнибактерииилигаби.Цефтазидимот манифестира добра ефикас-ностпротивпсевдомонас.Истотакаеефика-сенпротивдругиграмнегативнибактерии.Цефтриаксонот има подолго полувреме наживот и поради тоа се аплицира еднаш наден. Неговите индикации опфаќаат тешкиинфекции, како: септикемија, пневмонија именингитис.Калциумоватасолнацефтриак-сонотсоздавапреципитативожолчнотоќесе,штореткоможедапредизвикасимптоми,нотиевообичаеносеповлекуваатпопрекину-вањенатерапијатасоовојантибиотик.Цефпиромотеиндициранзатерапијанаин-фекции на уринарниот тракт, инфекции водолниотделнареспираторниотсистем,кож-ниинфекции,бактериемијаиинфекциикоисеасоциранисонеутропенија.Цефокситинот е цефамицински антибиотиккојеефикасенпротивцревнатафлора,вклу-чувајќигоиBacteroidesfragilis,ипорадитоасепрепорачува за терапијана абдоминалнасепса(пр.перитонитис).

ПЕРОРАЛНО АКТИВНИ ЦЕФАЛОС-ПОРИНИ. Перорално активните цефалоспорини одпрвата генерација: cefalexin, cefradine иcefadroxil и цефалоспорините од вторатагенерација:cefaclorиcefprozilимаатсличенантимикробенспектар.Тиесеупотребуваатвотерапијатанауринарниинфекциикоинереагираатнадругилековииликоисејавува-атзавременабременост,респираторниин-фекции,otitismedia, синуситисиинфекциинакожатаинамекитеткива.CefaclorотпокажувадобраактивностпротивH. influenzae, меѓутоа неговата употреба еасоцирана со продолжени кожни реакции,особено кај децата. Cefadroxilот се карак-теризира со долготрајно дејство и може даседавадвапатинаден;неговатаактивностпротивH.influenzaeеслаба.Cefuroximeaxetilпретставуваестернацефа-лоспоринотодвторагенерацијаcefuroximeиимаистантимикробенспектаркаконего,нонеговатаапсорпцијаеслаба.Cefiximeотдејствуваподолгооддругитеце-фалоспориникоисеприменуваатперорално.Неговатаупотребаеодобренасамозаакутниинфекции.Cefpodoxime proxetilот има поголема ак-тивност против респираторните патогенибактериивоспоредбасодругитепероралницефалоспоринииеодобрензаупотребапро-тивинфекцииво горниотиводолниотделнареспираторниотсистем.

Прва генерација цефалоспорини

CEFADROXIL (ЦЕФАДРОКСИЛ)Состав: дериват на цефалоспорините од Iгенерација.Дејство: против грампозитивните и некоиграмнегативните микроорганизми (E.Coli,Klebsiella,Proteus,H.influenzae).Немадејствопротиванаероби,нееотпоренспремабета-лактамазата.Индикации: види под Cefaclor; исто такавидигизабелешкитепогоре.Мерки на претпазливост: види подCefaclor.Контраиндикации:видиподCefaclor.Несакани дејства:видиподCefaclor.Дозирање:пациентинад40kg,0.5–1gдвапати на ден; инфекции на кожата, мекитеткива и некомплицирани уринарни инфек-ции,1gнаден;ДЕЦАпод1година,25mg/kg/24часаподелениво2еднаквидози;1–6години,250mgдвапатинаден;над6годи-ни,500mgдвапатинаден.Готови лековиDURACEF–ДУРАЦЕФ (Wyeth Lab.), капс.500mg,сусп.250mg/5mlцефадроксил.

CEFALEXIN (ЦЕФАЛЕКСИН)Состав: дериват на цефалоспорините од Iгенерација.Дејство:сличнонацефадроксилот.Индикации:видиподCefaclorМерки на претпазливост: види подCefaclorКонтраиндикации:видиподCefaclorНесакани дејства:видиподCefaclorДозирање:250mgнасекои6часаили500mgнасекои8–12часаштоможедасезголе-матдо1–1.5gнасекои6–8часапритешкиинфекции;ДЕЦА25mg/kg/24~asaподеле-нина4еднаквидози,дозатасеудвојувапритешкиинфекции,max.100mg/kg /24часа;илипод1 година125mgна секои12часа,1–5години125mgнасекои8часа;6–12го-дини250mgнасекои8часа.Профилаксанарекурентниуринарниинфек-ции,ВОЗРАСНИ125mgнавечер.Готови лековиCEFALEKSIN–ЦЕФАЛЕКСИН(Реплек-фарм,Алкалоид,Јака80),капс.250mg,500mg,сусп.250mg/5mlцефалексин.CEFALEXIN–ЦЕФАЛЕКСИН(Алкалоид),сусп.250mg/5mlцефалексин.CEPOREX–ЦЕПОРЕКС(Pliva),капс.250mg,сусп.250mg/5ml,500mg/5mlцефале-


ксин.PALITREKS–ПАЛИТРЕКС(Galenika),капс.250mg,500mgцефалексин.

CEFRADINE (ЦЕФРАДИН)Состав: дериват на цефалоспорините од Iгенерација.Индикации: види под Cefaclor, хируршкапрофилаксаМерки на претпазливост: види подCefaclorКонтраиндикации:видиподCefaclorНесакани дејства:видиподCefaclorДозирање:перорално,250–500mgнасекои6часаили0.5–1gнасекои12часа;притеш-киинфекциидо1gнасекои6часа;ДЕЦА,25–50mg/kgнаденво2–4поделенидозиИнтрамускулна инјекција или интравенскаинјекцијавотекна3–5минутиилиинтравен-скаинфузија,0.5–1gнасекои6часа,дозатаможедасезголемидо8gнаденпритешкиинфекции;ДЕЦА50–100mg/kgнаденво4поделенидозиХируршка профилакса, длабока интрамус-кулна инјекција или интравенска инјекцијавотекна3–5минути,1–2gприиндукцијаГотови лекови:неерегистриранвоРМ.VELOSEL –ВЕЛОСЕЛ (Squibb), капс. 250mg,500mg,сусп.250mg/5ml,лаг.500mg.цефрадин.

Втора генерација цефалоспорини

CEFACLOR (ЦЕФАКЛОР)Состав: дериват на цефалоспорин од II ге-нерација.Дејство:имапоширокспектарнаантибак-терискодејствоодпрвата генерацијацефа-лоспорини.Дејствувапротивгрампозитивнии грамнегативни микроорганизми, противнекоисоевинастафилококи,противанаеро-би.Немадејствопротивпсевдомонас.Цефаклорот добро делува и противH.Influenzae.Индикации: инфекции предизвикани одосетливи грампозитивни и грамнегативнибактерии.Особенаиндикацијапреставуваатинфекциитенауринарниоттракт,резистант-нинадругилекови;потоа,респираторниин-фекции(Otitismedia,sinusitis).Мерки на претпазливост: преосетливосткон пеницилин; ренално оштетување; бре-меностилактација(дозволенаеупотреба);лажнопозитивнаглукозавоурината(воте-стови за редуцирачки супстанции) и лажнопозитивенCoombsовтест.

Контраиндикации: преосетливост кон це-фалоспорини;порфирија.Несакани дејства:дијарејаипореткоколи-тис(веројатностазанастанувањеинадветенесакани дејства е поголема при употребанаповисокидози),гадењеиповраќање;аб-доминален дискомфорт, главоболка; алер-гискитереакцииопфаќааткоженисип,пру-ритус, уртикарија, реакции како серумскаболестпроследенисокоженисип,трескаиартралгија, и анафилакса; регистрирани сеerythemamultiformeитоксичнаепидермалнанекролиза; нарушувања во хепаталните ен-зими, транзиторен хепатитис и холестатскажолтица; преостанатите несакани дејстваопфаќаат: еозинофилијаихематолошкина-рушувања (вклучувајќи тромбоцитопенија,леукопенија, агранулоцитоза, апластичнаанемија и хемолитична анемија); реверзи-билен интерстициски нефритис, хиперак-тивност,нервоза,нарушувањенаспиењето,халуцинации, конфузност, хипертонија ивртоглавицаДозирање:250mgнасекои8часа;дозатасеудвојува при тешки инфекции;max. 4 g наден;ДЕЦАнад1месец,20mg/kg/24часапо-делениво3еднаквидози;дозатасеудвојувапритешкиинфекции;max.1gнаден;или1месец–1година,62.5mgнасекои8часа;1–5години,125mg;над5години,250mg;дозатасеудвојувапритешкиинфекции.Готови лековиALFACET – АЛФАЦЕТ (Galenika), капс.250mg,сусп.250mg/5ml,500mg/5mlце-факлор.CEFACLOR–ЦЕФАКЛОР(Алкалоид,Јака80),капс.250mg,500mg,сусп.125mg/5ml,250mg/5mlцефаклор.TARACEF – ТАРАЦЕФ (Krka), капс. 250mg,500mg,сусп.125mg/5ml,250mg/5mlцефаклор.

CEFOXITIN (ЦЕФОКСИТИН)Состав:дериватнацефалоспориниодIIге-нерација.Дејство:сличнонацефаклорот.Индикации: види под Cefaclor; хируршкапрофилакса; поголема активност противграмнегативнибактерии.Мерки на претпазливост: види подCefaclor.Контраиндикации:видиподCe–faclor.Несакани дејства:видиподCe–faclor.Дозирање: длабока интрамускулна илибавна интравенска инјекција или инфузија,1–2gна секои6–8часа,дозатаможеда сезголемидо12g/24часаподеленово3–4ед-


наквидозипритешкиинфекции;ДЕЦАдо1недела20–40mg/kgнасекои12часа,1–4недели 20–40mg/kg на секои 8 часа, над 1месец20–40mg/kgнасекои6–8часа;дозатаможедасезголемидо200mg/kgнаденвоподеленидози(max.12gнаден)притешкиинфекции.Интравенскиотначиннааплика-цијасепрепорачувакајдеца.Некомплицирани уринарни инфекции, дла-бокаинтрамускулнаинјекција,1gнасекои12часавотекна10дена.Хируршка профилакса, длабока интрамус-кулна инјекција или интравенска инјекцијаили инфузија, 2 g преоперативно; поната-мошнитедозиможедасеаплицираатнасе-кои6часадо24–тиотчасзависокоризичниинтервенции;ДЕЦА30–40mg/kgпреопера-тивно;понатамошнитедозиможедаседава-атнасекои6часа(НОВОРОДЕНЧЕнасекои8–12часа)до24–тиотчасзависокоризичниинтервенции.Интравенскиотначиннаапликацијасепре-порачувакајдеца.Готови лековиMEFOXIN–МЕФОКСИН (Merck Sharp &Dohme),лаг.1g,2gцефокситин.

CEFPIROME (ЦЕФПИРОМ)Состав:дериватнацефалоспориниодIIге-нерација.Дејство:сличнонацефаклорот.Индикации:видиподCefaclorизабелешки-тепогоре.Мерки на претпазливост:видиподCefaclor,интерференција со креатининските анализиипикратниотметод.Контраиндикации:видиподCe–faclor.Несакани дејства:видиподCe–faclor;реги-стрираноенарушувањенавкусотведнашпоинјектирањетоналекот.Дозирање:интравенскаинјекцијаилиинфу-зија,комплицираниинфекциивогорниотиводолниотделнауринарниоттракт,инфек-циинакожатаинамекитеткива,1gнасекои12часа;дозатаможедасезголемидо2gнасекои12часапримногутешкиинфекции.Инфекцииводолниотделнареспираторни-отсистем,1–2gнасекои12часа.Тешкиинфекции,вклучувајќибактериемијаисептикемијаиинфекциикајнеутропенич-нипациенти,2gнасекои12часа.ДЕЦАпод12години:употребатанаовојлекнесепрепорачува.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.CEFPROM–ЦЕФПРОМ (Hoechst MarionRoussel),лаг.1g,2gцефпиром.

CEFUROXIME (ЦЕФУРОКСИМ)Состав:дериватнацефалоспориниодIIге-нерација.Дејство:сличнонацефаклорот.Индикации: види под Cefaclor, хирурш-ка профилакса; поголема активност про-тив Haemophilus influenzae и Neisseriagonorrhoeae;лајмскаболест.Мерки на претпазливост: види подCefaclor.Контраиндикации:видиподCe–faclor.Несакани дејства:видиподCe–faclor.Дозирање: перорално (како cefuroximeaxetil),250mgдвапатинаденприповеќе-тоинфекции,вклучувајќислабидоумерениинфекцииводолниотделнареспираторниотсистем (пр. бронхитис); дозата се удвојувапри потешки инфекции во долниот дел нареспираторниот систем или при суспектнапневмонија.Инфекциивоуринарниоттракт,125mgдвапатинаден,дозатасеудвојувавослучајнапиелонефритис.Гонореја,1gкакоеднократнадоза.ДЕЦАнад3месеци,125mgдвапатинаден;доколку е потребно дозата се удвојува кајдецанад2годинисоotitismedia.Лајмскаболест,ВОЗРАСНИиДЕЦАнад12години,500mgдвапатинаденвотекна20дена.Интрамускулна инјекција или интравенскаинјекцијаилиинфузија,750mgнасекои6–8часа;дозатаможедасезголемидо1.5gнасекои6–8часапритешкиинфекции;поеди-нечнитедозинад750mgсеаплицираатсамоинтравенски.ДЕЦАвообичаенадоза60mg/kgнаден(опсег30–100mg/kgнаден)во3–4поделенидози(2–3поделенидозикајновороденчиња).Гонореја,1.5gкакоеднократнадозавооб-лик на интрамускулна инјекција (поделенанадвеинјекцискиместа).Хируршкапрофилакса,1.5gкакоинтравен-скаинјекцијаприиндукција;привисокори-зичниинтервенцииможедасеаплицираатидо3понатамошнидозиод750mgнасекои8часа,какоинтрамускулнаилиинтравенскаинфузија.Менингитис, 3 g интравенски на секои 8часа;ДЕЦА, 200–400mg/kg на ден (во 3–4поделени дози); дозата се редуцира до 100mg/kgнаденпо3деналекувањеилипокли-ничко подобрување; НОВОРОДЕНЧЕ, 100mg/kgнаден(потоасередуцирадо50mg/kgнаден).Готови лековиZINACEF – ЗИНАЦЕФ (GSK), лаг. 0.75 g,


1.5gцефуроксим.MULTISEF –МУЛТИСЕФ (Mustafa NevzatIlacSanayii),лаг.0.25g,0.75gцефуроксимRECEANT – РЕЦЕАНТ (Remedina), лаг.0.75gцефуроксим.KETOCEF–КЕТОЦЕФ(Pliva),лаг.0.25g,0.75g,1.5gцефуроксим.ZINNAT – ЗИНАТ (Glaxo Wellcome), тбл.125mg,250mg,500mgцефуроксим.

Трета генерација цефалоспорини

CEFIXIME (ЦЕФИКСИМ)Состав: дериват на цефалоспорини од IIIгенерација.Дејство:имауштепоширокспектарнаанти-бактерискодејство,особенопротиванаеро-би,имапоголемарезистенцијаспремабета-лактамазатаиполеснонавлегувавоЦНС.Индикации: види под Cefaclor (само заакутниинфекции).Мерки на претпазливост: види подCefaclor.Контраиндикации:видиподCe–faclor.Несакани дејства:видиподCe–faclor.Дозирање:ВОЗРАСНИиДЕЦАнад10го-дини, 200–400 mg на ден во 1–2 поделенидози;ДЕЦАнад 6месеци, 8mg/kg/24 часаподелениво1–2еднакви дозиили6месе-ци–1година75mg/24часа;1–4години100mg/24часа;5–10години200mg/24часа.Готови лековиPANCEF–ПАНЦЕФ (Алкалоид), тбл. 400mg,сусп.100mg/5mlцефиксим.

CEFOTAXIME (ЦЕФОТАКСИМ)Состав: дериват на цефалоспорини од IIIгенерација.Дејство:сличнонацефиксимот.Индикации:видиподCefaclor;гонореја;хи-руршкапрофилакса;Haemophilusepiglottitisименингитис;истотакавидигизабелешки-тепогоре.Мерки на претпазливост: види подCefaclor.Контраиндикации:видиподCe–faclor.Несакани дејства: види под Ce–faclor; ре-ткосерегистрираниаритмиипобрзоинјек-тирањеналекот.Дозирање: длабокаинтрамускулнаилиин-травенска инјекција во тек на 3–5 минутиили интравенска инфузија, 1 g на секои 12часа; дозата може да се зголеми до 8 g/24часаподеленина4еднаквидозипритешкиинфекции (пр. менингитис); понекогаш се

потребнии повисоки дози (до 12 g/24 часаподелени во 3–4 еднакви дози); НОВОРО-ДЕНЧЕ 50 mg/kg/24 часа поделени во 2–4еднаквидози,дозатаможедасезголемидо150–200mg/kgпритешкиинфекции;ДЕЦА100–150mg/kg/24часаподелениво2–4ед-наквидози,дозатаможедасезголемидо200mg/kg/24часапримногутешкиинфекции.Гонореја,500mgкакоеднократнадоза.Важно. При сомневање за бактериски ме-нингитис,аособенозаменингококнаболест,пациентоттребадабидеургентнотранспор-тиран во болница. Доколку не може да седаде benzylpenicillin (пр. поради алергија),може да се аплицира еднократна доза наcefotaxime(доколкугоиманарасполагање)преддабидепациентотоднесенвоболница.Cefotaximeбитребалодаседадевообликнаинтравенска инјекција (или интрамускулнаинјекција) во следниведози:ВОЗРАСНИиДЕЦАнад12години1g;ДЕЦАпод12го-дини50mg/kg;chloramphenicol можедасеупотреби доколку постои историја за алер-гијаконпеницилиниилицефалоспориниГотови лековиABRICEF–АБРИЦЕФ(Balkanpharma),лаг1gцефотаксим.TOLYCAR–ТОЛИКАР(Jugoremedija),лаг.0.5g,1gцефотаксим.CEFOTAKSIM–ЦЕФОТАКСИМ(Lek),лаг.1g,2gцефотаксим.BETAKSIM–БЕТАКСИМ(MustafaNevzatIlacSanayii),лаг.0.5g,1gцефотаксим.SEFAGEN–СЕФАГЕН(BilimPharmaceut.),лаг.0.5g,1gцефотаксим.SPIROSINE–СПИРОЗИН(AnfarmHellas),лаг.1gцефотаксим.MAKROCEF–МАКРОЦЕФ(Krka),лаг.1g,2gцефотаксим.

CEFPODOXIME (ЦЕФПОДОКСИМ)Состав: дериват на цефалоспорини од IIIгенерација.Дејство:сличнонацефиксимот.Индикации:видиподдозирање.Мерки на претпазливост:видиподCefaclor.Контраиндикации:видиподCe–faclor.Несакани дејства:видиподCe–faclor.Дозирање:инфекциивогорниотделнаре-спираторниотсистем(вослучајнафаринги-тиситонзилитис,овојлекерезервирансамоза инфекции кои се рекурентни, хроничниили резистентни на другите антимикробнисредства), 100mg два пати на ден (200mgдвапатинаденприсинузитис).Инфекцииводолниотделнареспираторни-отсистем(вклучувајќибронхитисипневмо-


нија),100–200mgдвапатинаден.Инфекциинакожатаинамекитеткива,200mgдвапатинаден.Некомплицирани уринарни инфекции, 100mgдвапатинаден(200mgдвапатинаденпри некомплицирани инфекции во горниотделнауринарниотсистем).Некомплицирана гонореја, 200mg како ед-нократнадоза.ДЕЦА,15дена–6месеци4mg/kgнасекои12часа,6месеци–2години40mgнасекои12часа,3–8години80mgнасекои12часа,над9години100mgнасекои12часа.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.ORELOX – ОРЕЛОКС (Hoechst MarionRoussel),тбл.100mg,сусп.40mg/5mlцеф-подоксим.

CEFPROZIL (ЦЕФПРОЗИЛ)Состав: дериват на цефалоспорини од IIIгенерација.Дејство:сличнонацефиксимот.Индикации:видиподдозирање.Мерки на претпазливост: види подCefaclor.Контраиндикации:видиподCe–faclor.Несакани дејства:видиподCe–faclor.Дозирање:инфекциивогорниотделнаре-спираторниотсистемиинфекциинакожатаинамекитеткива,500mgеднашнаденво-обичаено во тек на 10 дена;ДЕЦА6месе-ци–12години,20mg/kg(max.500mg)еднашнаден.Акутна егзацербација на хроничен бронхи-тис;500mgнасекои12часавообичаеновотекна10дена.Otitismedia,ДЕЦА6месеци–12години,20mg/kg(max.500mg)насекои12часа.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.CEFZIL–ЦЕФЗИЛ (Bristol Myers Squibb),тбл. 250 mg, 500 mg, сусп. 250 mg/5 mlцефпрозил.

CEFTAZIDIME (ЦЕФТАЗИДИМ)Состав: дериват на цефалоспорини од IIIгенерација.Дејство:сличнонацефиксимот.Индикации: види под Cefaclor, види ги изабелешкитепогоре.Мерки на претпазливост: види подCefaclor.Контраиндикации:видиподCe–faclor.Несакани дејства:видиподCe–faclor.Дозирање:длабокаинтрамускулнаинјекци-јаилиинтравенскаинјекцијаилиинфузија,

1gнасекои8часаили2gнасекои12часа;2gнасекои8–12часапритешкиинфекции;еднократнидозинад1gседаваатсамоин-травенски;кајпостарипациентивообичаеноmax.3gнаден;ДЕЦАдо2месеца25–60mg/kgнаденво2поделенидози,над2ме-сеца 30–100mg/kg на ден во 2–3 поделенидози;до150mg/kgнаден(max.6gнаден)во3поделенидозикајимунокомпромитира-ни пациенти или при менингитис; кај децасе препорачува интравенска апликација налекот.Уринарни инфекции и помалку тешки ин-фекции,0.5–1gнасекои12часа.Белодробни псевдомонасни инфекции прицистичнафиброза,ВОЗРАСНИсонормалнареналнафункција 100–150mg/kgна ден во3поделенидози;ДЕЦАдо150mg/kgнаден(max.6gнаден)во3поделенидози;кајдецасе препорачува интравенска апликација налекот.Хируршка профилакса, операции на прос-татата,1gприиндукцијасоанестезија;до-колкуепотребно,дозатаможедасеповторикогаќесеотстраникатетерот.Готови лековиFORTUM–ФОРТУМ(GSK),лаг.1gcефта-зидимот.

CEFTRIAXONE (ЦЕФТРИАКСОН)Состав: дериват на цефалоспорини од IIIгенерација.Дејство:сличнонацефиксимот.Индикации:видиподCefaclorи забелеш-китепогоре;хируршкапрофилакса;профи-лакса на менингококенменингитис [неодо-бренаиндикација]Мерки на претпазливост:видиподCefaclor,тешко ренално оштетување; хепатално ош-тетување,доколкуепридруженосореналнооштетување; прематурни новороденчиња;можедагоистиснебилирубинотодсерум-скиоталбумин;требадасеаплициравотекна60минутикајновороденчиња(истотакавиди под Контраиндикации); при терапијаподолгаод14дена,приреналнооштетување,дехидратација или конкомитантна целоснапарентералнаисхранапостоиризикодтало-жењенаceftriaxoneвожолчнотоќесеКонтраиндикации: види под Ce–faclor;новороденчиња со жолтица, хипоалбуми-немија, ацидоза илинарушено врзувањенабилирубин.Несакани дејства:видиподCe–faclor;кал-циумовипреципитатинаceftriaxoneвоури-ната(особенокајмногумлади,дехидрираниили имобилизирани пациенти) или вожол-


чнотоќесе–требадасеразгледаможностазапрекиннатерапијатадоколкупациентитесе симптоматски; ретко продолжување напротромбинскотовреме,панкреатитис.Дозирање: длабока интрамускулна инјек-ција или интравенска инјекција во тек нанајмалку 2–4минути или интравенска ин-фузија,1gнаден;2–4gнаденпритешкиинфекции; интрамускулните дози над 1 gтребадасеподелатнаповеќеодедноместонаапликација.НОВОРОДЕНЧЕ,интравенскаинјекцијавотекна60минути,20–50mg/kgнаден(max.50mg/kgнаден).ДОЕНЧИЊА и ДЕЦА под 50 kg, длабокаинтрамускулна инјекција, или интравенскаинјекција во тек на 2–4минути или интра-венскаинфузија,20–50mg/kgнаден;дозатасезголемувадо80mg/kgнаденпритешкиинфекции;дозитееднаквиилипоголемиод50mg/kgсеаплициратединственокакоин-травенскаинфузија;над50kg–истокакокајвозрасни.Некомплицирана гонореја, длабока интра-мускулнаинјекција,250mgкакоеднократнадоза.Хируршка профилакса, длабока интрамус-кулна инјекција или интравенска инјекцијавотекнанајмалку2–4минути,1gприин-дукција; колоректални операции, длабокаинтрамускулна инјекција или интравенскаинфузија, 2 g при индукција; интрамускул-нитедозинад1gтребадасеподелатнапо-веќеодедноместонаапликација.Готови лековиFORSEF – ФОРСЕФ (Bilim Pharmaceut.),лаг.0.5g,1gцефтриаксон.FARCEF –ФАРЦЕФ (Faran Lab.), лаг. 1 gцефтриаксон.AZATYL–АЗАТИЛ(Remedina),лаг.1g,2gцефтриаксон.MEDAXONE–МЕДАКСОН(Реплекфарм),лаг.0.5g,1gцефтриаксон.ROSEPHIN – РОЗЕФИН (Hoffmann LaRoche),лаг.1gцефтриаксон.CEFTRIAXON – ЦЕФТРИАКСОН (Алка-лоид),лаг.1gцефтриаксон.LENDACIN – ЛЕНДАЦИН (Lek), лаг. 250mg,1gцефтриаксон.

б.– Други беталактамски антибиотици

Aztreonamотпретставувамоноцикличенбе-талактамски („монобактамски”) антибиотиксо антибактериски спектар ограничен награмнегативнитеаеробнибактерии,вклучу-вајќи ги Pseudomonas aeruginosa, Neisseriameningitidis и Haemophilus influenzae; овој

лек не би требало да се употребува за ле-кување „на слепо” бидејќи е неактивенпротив грампозитивните микроорганизми.Aztreonamот е, исто така, ефикасен противNeisseria gonorrhoeae (ноне и противисто-времена кламидијална инфекција). Несака-нитедејствасесличникакоиприупотребатанадругитебеталактами,ипокрајтоаштоепомалаверојатностаaztreonamдапредизви-ка хиперсензитивни реакции кај пациентиалергичнинапеницилин.Imipenemот е карбапенем со широк спек-тар на дејство кој опфаќамногу аеробни ианаеробни грампозитивни и грамнегативнибактерии.Imipenemотпарцијалносеинакти-виравобубрезитепрекуензимскиреакцииипорадитоасеадминистриравокомбинацијасоcilastatin–специфиченензимскиинхиби-торштогоблокирареналниотметаболизамна imipenemот.Несаканитедејствасеслич-ни како и при употребата на другите бета-лактамски антибиотици; невротоксичност ерегистриранапримногувисокидозииликајбубрежнаинсуфициенција.Meropenemот е сличен со imipenemот, ное стабилен спрема реналните ензими коиго инактивираат имипенемот, поради штоможе да се администрира без cilastatin.Meropenemотимапомалпотенцијалзапре-дизвикувањеневролошкитегобииможедасе употребува за лекување наЦНС–инфек-ции.Ertapenemот има широк спектар на дејствошто ги покрива грампозитивните микроор-ганизмиианаеробите.Тојеодобрензатера-пијанаабдоминалниигинеколошкиинфек-ции,какоинапневмонија,меѓутоаовојлекенеактивенпротиватипичнитереспираторнипатогени и има ограничена активност про-тив пеницилинрезистентните пневмококи.За разлика од imipenemот и meropenemот,ertapenemотенеактивенпротивPseudomonasилипротивAcinetobacterspp.

AZTREONAM (АЗТРЕОНАМ)Состав:моноцикличенбеталактамскианти-биотик.Дејство: дејствува претежно против грам-негативниаеробнибактерии,какоипротивNaesseriagonorrhoeae.Индикации: инфекции предизвикани одграмнегативни бактерии, вклучувајќи гиPseudomonasaeruginosa,NeisseriameningitidisиHaemophilusinfluenzae.Мерки на претпазливост: преосетливосткон беталактамски антибиотици; хепаталнооштетување;потребнаередукцијанадозатаприреналнооштетување;лактација.


Контраиндикации: преосетливост конaztreonam;бременост.Несакани дејства:гадење,повраќање,дија-реја,стомачнигрчеви;улцерациивоустата,променетвкус;жолтицаихепатитис;хема-толошки нарушувања (тромбоцитопенија инеутропенија);уртикаријаикоженисип.Дозирање: длабока интрамускулна инјек-ција или интравенска инјекција во тек на3–5минутиилиинтравенскаинфузија,1gнасекои8часаили2gна секои12часа;притешкиинфекции2gнасекои6–8часа(вклу-чувајќи системска инфекција предизвиканаодPseudomonasaeruginosaибелодробниин-фекциикајпациентисоцистичнафиброза);поединечните дози над 1 g се аплицираатсамоинтравенски.ДЕЦАнад1недела,интравенскаинјекцијаили инфузија, 30mg/kg на секои 6–8 часа,дозата може да се зголеми при тешки ин-фекциикајдецанад2годинидо50mg/kgнасекои6–8часа;max.8gнаден.Уринарниинфекции,0.5–1gнасекои8–12часа.Гонореја/циститис,1gкакоеднократнадозавообликнаинтрамускулнаинјекција.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.AZACTAM–АЗАКТАМ(Squibb),лаг.1g,2gазтреонам.

ERTAPENEM (ЕРТАПЕНЕМ)Состав:беталактамскиантибиотик.Дејство:имапоширокантибактерискиспек-тародазтреонамот,вклучувајкиигрампози-тивнианаеробнибактерии.Индикации: абдоминалниинфекции; акут-нигинеколошкиинфекции;пневмонија.Мерки на претпазливост:реналнооштету-вање;бременост.Контраиндикации: преосетливост конaztreonam;лактација.Несакани дејства: дијареја, гадење, по-враќање, главоболка, реакции на местотонаинјектирање,коженисип,пруритус,зго-леменбројтромбоцити;реткосувауста,на-рушувања во вкусот, диспепсија, стомачнаболка, анорексија, констипација, колитис(асоцирансоупотребанаантибиотици),хи-потензија,граднаболка,едеми,фарингеалендискомфорт, диспнеа, вртоглавица, нару-шување на спиењето, конфузија, астенија,конвулзии, вагинитис, зголемено ниво наглукоза; поретко дисфагија, холециститис,хепаталнинарушувања(вклучувајќиижол-тица), аритмија, зголемен крвен притисок,синкопа, назална конгестија, кашлица, сви-реживоградите(wheezing),хиперсензитив-

ниреакции,анксиозност,депресија,агитира-ност,тремор,пелвиченперитонитис,реналнооштетување,мускулни грчеви, нарушувањана склерата, хематолошкинарушувања (вк-лучувајќи неутропенија, тромбоцитопенија,хеморагија), хипогликемија, електролитнинарушувањаДозирање:интравенскаинфузија,ВОЗРАС-НИнад18години,1gеднашнаденГотови лекови:неерегистриранвоРМ.INVANZ –ИНВАНЗ (MSD), лаг. 1 g ерта-пенем.

IMIPENEM + CILASTATIN (ИМИПЕНЕМ+ЦИЛАСТАТИН)Состав:бета–лактамскиантибиотик.Дејство: имаширок спектар на антибакте-рискодејство,вклучувајќигрампозитивниианаеробнибактерии.Индикации:аеробниианаеробнигрампози-тивнииграмнегативниинфекции;хируршкапрофилакса; интрахоспитална септикемија;нееиндициранзаЦНС–инфекцииМерки на претпазливост: ренално оште-тување;ЦНС–нарушувања(пр.епилепсија);бременост.Контраиндикации: преосетливост конбета–лактамскиантибиотици;лактација.Несакани дејства:гадење,повраќање,дија-реја (регистриран е колитис асоциран соупотребатанаантибиотици),нарушувањавовкусот,дисколорацијаназабитеилијазикот,губење на слух; хематолошки нарушувања,позитивенCoombsовтест;алергискиреакции(коженисип, пруритус, уртикарија, Steven–Johnson синдром, треска, анафилактичкиреакции,многуреткотоксичнаепидермалнанекролиза,ексфолијативендерматитис);ми-оклоничнаактивност,конвулзии,конфузијаи ментални нарушувања; регистрирано емало покачување на хепаталните ензими ина билирубинот, многу ретко и хепатитис;зголемување на серумскиот креатинин иуреатавокрвта;црвенообојувањенаурина-такајдеца;локалниреакции:еритем,болка,индурацијаитромбофлебитисДозирање:длабокаинтрамускулнаинјекци-ја,слабидоумерениинфекции,воодноснаимипенемот,500–750mgнасекои12часа;интравенскаинфузија,воодноснаимипене-мот,1–2gнаден(во3–4поделенидози);припомалкуосетливимикроорганизмидо50mg/kgнаден(max.4gнаден)во3–4поделенидози;ДЕЦАпостариод3месеци,60mg/kg(доmax.2g)наденво4поделенидози;над40kg–истокакокајвозрасни.Хируршка профилакса, интравенска инфу-зија,1gприиндукцијаидозатасеповторува


по3часа;привисокоризичниоперации(пр.колоректалниоперации)седодаваатидозиод500mgвопериодод8и16часапоин-дукцијата.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.PRIMAXIN – ПРИМАКСИН (MSD), лаг.500mg+500mgимипенем+циластатин.

MEROPENEM (МЕРОПЕНЕМ)Состав:беталактамскиантибиотик.Дејство:сличнонаимипенемот,нопомалкуетоксиченипостабилен,неморадаседавасоциластатин.Индикации:аеробниианаеробнигрампози-тивнииграмнегативниинфекции.Мерки на претпазливост: хиперсензитив-ностконпеницилини,цефалоспориниидру-ги беталактамски антибиотици; хепаталнооштетување (потребно е мониторирање нахепаталнатафункција);реналнооштетување;бременостилактација.Контраиндикации: преосетливост конmeropenem.Несакани дејства:гадење,повраќање,дија-реја(регистриранеколитисасоцирансоупо-требанаантибиотици),абдоминалнаболка;нарушување во хепаталните функционалнитестови; тромбоцитопенија (регистрирано енамалувањенапарцијалнототромбопластин-ско време), позитивен Coombs–ов тест,еозинофилија, леукопенија, неутропенија;главоболка, парестезија; хиперсензитивниреакции:коженисип,пруритус,уртикарија,ангиоедемианафилакса;истотакарегистри-ранисеиконвулзии,Steven–Johnsonсиндромитоксичнаепидермалнанекролиза;локалниреакциинаместотонаинјектирањеболкаитромбофлебитисДозирање: интравенска инјекција во текна5минутиилиинтравенскаинфузија,500mgна секои8 часа, дозата се удвојуваприинтрахоспитална пневмонија, перитонитис,септикемијаиинфекциикајнеутропеничнипациенти;ДЕЦА3месеци–12години[нео-добрензаинфекциипринеутропенија]10–20mg/kgнасекои8часа,над50kg–истокакокајвозрасни.Менингитис,2gнасекои8часа,ДЕЦА3ме-сеци12години40mg/kgнасекои8часа,над50kgистокакокајвозрасни.Егзацербациинахроничниинфекцииводо-лниотделнареспираторниотсистемкајпа-циентисоцистичнафиброза,до2gнасекои8 часа;ДЕЦА4–18 години 25–40mg/kg насекои8часа.Готови лековиMERONEM – МЕРОНЕМ (Astra Zeneca),

лаг.0.5g,1gмеропенем.TIENAM–ТИЕНАМ(MSD),лаг.500mg+500mgмеропенем+циластатин.

3. – ТЕТРАЦИКЛИНИ

Тетрациклините се антибиотици со ши-рокспектарнадејствочиезначењеденесенамалено поради зголемената бактерискарезистенција. Меѓутоа, тие и понатаму ос-тануваат лекови од избор за терапија наинфекциипредизвикани од кламидија (тра-хом, пситакози, салпингитис, уретритис иlimfogranuloma venerum), рикеции (вклу-чувајќи Q–треска), бруцела (doxycycline соstreptomycinилиrifampicin)изаспирохетатаBorrelia burgdorferi (лајмска болест). Тие,истотака,сеупотребуваатзареспираторнии за генитални инфекции предизвикани одмикоплазма,акни,деструктивна(рефрактер-на)периодонталнаболест,приегзацербациина хроничен бронхитис (поради нивнатаактивност против Hamophilus influenzae) ипри лептоспироза во случај на преосетли-вост кон пеницилин (како алтернатива наerythromycin).Микробиолошки, постои мала разлика по-меѓуразличнитететрациклини,аединственисклучок претставува minocycline–от којима поширок спектар; овој лек е активенпротив Neisseria meningititis и порано сеупотребувал за менингококна профилакса,меѓутоа веќе не се препорачува поради не-саканите дејствашто ги предизвикува какошто се вртоглавица и вертиго. Комбинира-нитепрепарати(коисодржатдваилиповеќететрациклина)немаатникаквипредностивоодноснапрепаратитекоисодржатсамоедентетрациклин.МЕРКИ НА ПРЕТПАЗЛИВОТ. Тетрациклинитебитребалодасеупотребу-ваатсопретпазливосткајпациентисохепа-талнооштетувањеиликајониекоипримаатпотенцијалнохепатотоксичнилекови.Тетра-циклинитеможатдајазголематмускулнатаслабосткајпациентисоmyastheniagravisида доведат до егзацербација на системскиlupus erythematosus. Антацидите и солитенаалуминиум,калциум,железо,магнезиумицинкјанамалуваатапсорпцијатанатетра-циклините;млекотоистотакајаредуцираап-сорпцијатанаdemeclocycline,oxytetracyclineиtetracycline.КОНТРАИНДИКАЦИИ.Депонирањетонатетрациклинитевокоскитеивозабитевопериодотнараст(прекуврзу-вањесокалциум)предизвикуваобојувањеипонекогашденталнахипоплазија,папоради


тоаовиелековинебитребалодаседаваатна деца помали од 12 години или на жениво периодот на бременост или лактација.Меѓутоа,doxycyclineможедасеупотребувакајдецазалекувањеизапостекспозиционапрофилаксанаантракс,доколкунеможедасе даде алтернативен антибактериски лек[неодобренаиндикација].Соисклучокна doxycycline иmi–nocycline,тетрациклините може да предизвикаат ег-зацербација на бубрежна инсуфициенција,поради што не треба да се аплицираат кајпациентисобубрежнизаболувања.НЕСАКАНИ ДЕЈСТВА. Несаканите дејства кои ги предизвикува-ат тетрациклините опфаќаат: гадење, по-враќање,дијареја(повременосерегистрира-нислучаинаколитисасоцирансоупотребатана антибиотици), дисфагија и езофагуснаиритација. Други поретки несакани дејствасе:хепатотоксичност,крвнидискразии,фо-тосензитивност (особено при употреба наdemeclocycline)и хиперсензитивниреакции(кожен исип, ексфолијативен дерматитис,уртикарија, ангиоедем, анафилакса, пери-кардитис).Појаватанаглавоболкаивизуел-ни нарушувањаможе да индицира бенигнаинтракранијална хипертензија (треба да сепрекинесотерапијата);кајдоенчињасере-гистриранииспакнатифонтанели.

TETRACYCLINE (ТЕТРАЦИКЛИН)Состав:тетрацикличенантибиотик.Дејство: има широк антибактериски спек-тар, што опфака не само грампозитивни играмнегативни бактерии, туку и рикетции,микоплазми, кламидии, спирохети, лепто-спири,амебиидр.Индикации: види ги забелешките погоре,acnevulgaris,rosacea.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре.Контраиндикации: види ги забелешкитепогоре.Несакани дејства: види ги забелешкитепогоре;истотакарегистриранисеи:панкре-атитис, акутна бубрежна инсуфициенција,дисколорацијанакожата.Дозирање: перорално, 250 mg на секои 6часа;дозатаможедасезголемидо500mgнасекои6–8часапритешкиинфекции.Негонококен уретритис, 500mgна секои 6часавотекна7–14дена(21денпринеуспехилирелапспопрвиотциклусналекување).СОВЕТ. Таблетите или капсулите треба дасепроголтаатцели,сомногутечност,восто-ечкаиливоседечкаположба.

Готови лекови:неерегистриранвоРМ.TETRACYCLINE–ТЕТРАЦИКЛИН(Не-заштитено),тбл.250mgтетрациклин.

DEMECLOCYCLINE(ДЕМЕКЛОЦИКЛИН)Состав:дериватнатетрациклинот.Дејство:сличнонатетрациклинот.Индикации: види ги забелешките погоре,исто такаинесоодветна секрецијана анти-диуретичниотхормон.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре,нофотосензитивностаеповоо-бичаена (требадасеизбегнуваекспозицијанасончевасветлинаилиналамби).Контраиндикации: види ги забелешкитепогоре.Несакани дејства: види ги забелешкитепогоре; исто така регистрирани се и: пан-креатитис, реверзибилен нефроген diabetesinsipidus,акутнабубрежнаинсуфициенција.Дозирање:150mgнасекои6часаили300mgнасекои12часа.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.LEDERMYCIN–ЛЕДЕРМИЦИН(Goldschield),kапс.150mgдемеклоциклин.

DOXYCYCLINE (ДОКСИЦИКЛИН)Состав:дериватнатетрациклинот.Дејство:сличнонатетрациклинот.Индикации: види ги забелешките погоре;хрониченпростатитис;синузитис,сифилис,пелвични инфламаторни заболувања; тера-пија и профилакса на антракс [неодобренаиндикација];терапијаипрофилаксанамала-рија; rosacea [неодобрена индикација], acnevulgaris.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре,номожедасеупотребуваприреналнооштетување;зависностодалкохол;фотосензитивност (треба да се избегнуваекспозицијанасончевасветлинаилиналам-би);требадасеизбегнуваприпорфирија.Контраиндикации: види ги забелешкитепогоре.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе;истотакаанорексија.Дозирање:200mgпрвиотден,апотоа100mg на ден; при тешки инфекции (вклучу-вајќи и рефрактерни уринарни инфекции)200mgнаден.Рансифилис,100mgдвапатинаденвотекна14дена;доценлатентенсифилис200mgдвапатинаденвотекна28дена.Некомплицирана генитална кламидијалнаинфекција, негонококен уретритис, 100 mgдвапатинаденвотекна7дена(14денапри


пелвичниинфламаторнизаболувања)Антракс (терапија или постекспозиционапрофилакса;100mgдвапатинаден;ДЕЦА(самоаконеможедасеаплицираалтернати-венантибактерискилек)5mg/kgнаденво2поделенидози(max.200mgнаден).СОВЕТ. Капсулите треба да се проголтаатцели, со многу течност, во стоечка или се-дечкаположба.Готови лековиVIBRAMYCIN–ВИБРАМИЦИН(Krka),капс.100mgдоксициклин.DOVICIN–ДОВИЦИН(Galenika),капс.100mgдоксициклин.DOKSICIKLIN –ДОКСИЦИКЛИН(Реплекфарм),капс.100mgдоксициклин.DOXYCYCLIN–ДОКСИЦИКЛИН(Алкалоид),капс.100mgдоксициклин.

LIMECYCLINE (ЛАЈМЦИКЛИН)Состав:дериватнатетрациклинот.Дејство:сличнонатетрациклинот.Индикации:видигизабелешкитепогоре.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре.Контраиндикации: види ги забелешкитепогоре.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе;истотакаипанкреатитис.Дозирање:408mgнасекои12часа,дозатаможедасезголемидо1.224–1.632gнаденпритешкиинфекции.Акни, 408mg на ден во тек на најмалку 8недели.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.TETRALYSAL–ТЕТРАЛИЗАЛ(Galderma),kапс.408mgлајмциклин.

MINOCYCLINE (МИНОЦИКЛИН)Состав:дериватнатетрациклинот.Дејство:сличнонатетрациклинот.Индикации: види ги забелешките пого-ре, менингококно бацилносителство, acnevulgaris.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре,номожедасеупотребуваприренално оштетување; доколку лекувањетотраеподолгоод6месеци,неопходноемони-торирањенапациентитенасекои3месецизаевентуалнахепатотоксичност,пигментацијаи системски lupus erythematosus; терапијататребадасепрекинедоколкусеразвијатвак-випромениилидоколкунастаневлошувањенапреегзистирачкиlupuserythematosus.Контраиндикации: види ги забелешките

погоре.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе;анорексија,панкреатитис,вртоглавица,тинитусивертиго(почестокајжените),акут-набубрежнаинсуфициенција;пигментација(понекогаш иреверзибилна), дисколорацијана конјунктивите, солзите и потта, систем-скиlupuserythematosus.Дозирање:100mgдвапатинаден.Профилакса на асимптоматски менингоко-кни носители (но веќе не се препорачува,види ги забелешките погоре), 100 mg двапатинаденвотекна5дена,апотоавооби-чаеносепродолжувасорифампицин.СОВЕТ. Таблетите или капсулите треба дасепроголтаатцели,сомногутечност,восто-ечкаиливоседечкаположба.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.MINOCIN MR–МИНОЦИНМР(Lederle),kапс.100mgминоциклин.

OXYTETRACYCLINE(ОКСИТЕТРАЦИКЛИН)Состав:окситетрациклин.Дејство:сличнонатетрациклинот.Индикации: види ги забелешките погоре,acnevulgaris,rosacea.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре;порфирија.Контраиндикации: види ги забелешкитепогоре.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе.Дозирање:250–500mgнасекои6часа.Готови лековиOKSITETRACIKLIN–ОКСИТЕТРА-ЦИКЛИН(Belupo),kапс.250mgокситетра-циклин.GEOMYCIN(Pliva),капс.250mgокси-тетрациклин.

4. – АМИНОГЛИКОЗИДИ

ВОВЕД

Во оваа група лекови спаѓаат: amikacin,gentamicin,neomycin,netilmicin,streptomycinи tobramycin. Аминогликозидите дејству-ваат бактерицидно и се активни противнекоигрампозитивниимногуграмнегатив-ни микроорганизми. Amikacin, gentamicinи tobramycin се исто така активни противPseudomonas aeruginosa; streptomycin е ак-тивен против Mycobacterium tuberculosis иденесескороцелоснонаменетзалекувањенатуберкулоза.


Аминогликозидите не се апсорбираат одцревата(но,ипокрајтоа,постоиризикодап-сорпцијаприинфламаторницревнизаболу-вањаихепаталнаинсуфициенција)ипорадитоаморада се аплицираатпарентерално засистемскиинфекции.Екскрецијатасеодвиваглавнопрекубубре-зите,авослучајнареналнооштетувањеможедадојдедоакумулацијанаовиелекови.Повеќетонесаканидејствакоигипредизви-куваоваагрупанаантибиотициседознозави-сни,порадиштоморадасепосветиособеновниманиенадозирањетои,доколкуеможно,лекувањетонебитребалодаеподолгоод7дена.Особено значајнинесаканидејства сеототоксичноста и нефротоксичноста; тиенајчестонастанувааткајпостарипациентиикајпациентисобубрежнаинсуфициенција.Доколкупостоинарушувањевобубрежнатафункција (или високи серумски концентра-цииналекотнепосреднопредаплицирањетона наредната доза),мора да се зголемиин-тервалотпомеѓудозите;доколкубубрежно-тооштетувањеетешко,тогашдополнителноморадасередуцираидозата.Аминогликозидите може да ја нарушатневромускуларната трансмисија и порадитоане требада сепрепишуваатнапациен-ти со myasthenia gravis; високите дози нааминогликозиди аплицирани за време нахируршки операции се одговорни за поја-вата на транзиторен мијастеничен синдромкајпациентисонормалнаневромускуларнафункција.Аминогликозидитенебитребалодасеапли-цираатистовременосопотенцијалноотото-ксичнидиуретици(пр.furosemide);доколкуистовремената употреба е неизбежна, ин-тервалотпомеѓуапликацијатанадваталекатребадабидеколкуштоеможноподолг.

СЕРУМСКИ КОНЦЕНТРАЦИИСо мониторирање на серумските концен-трации се избегнуваат ексцесивните и суп-тераписките концентрации и на тој начинсе спречува токсичноста, а се обезбедуваефикасностанатерапијата.Кајпациентисонормалнабубрежнафункција,концентраци-итенааминогликозидитетребадасемератпо3или4дози; кајпациентисобубрежнооштетување потребно е порано и почестомерење на концентрациите на аминоглико-зидите.Примероцитенакрвтребадасезе-маат приближно 1 час по интрамускулнатаилиинтравенската апликација (максимални„peak“концентрации)иистотаканепосред-нопредземањетонанареднатадоза(мини-малниконцентрации).Серумскитеконцентрациинааминогликози-

дитебитребалодасемераткајситепациен-ти,аморадасеодредаткајдоенчињата,кајпостарипациенти,кајпациентисозголеменателеснатежинаиприцистичнафиброза,илидоколкуседаваатвисокидози,илиакопос-тоибубрежнооштетување.

ДОЗИРАЊЕ ЕДНАШ НА ДЕН.Ипокрајтоаштоаминогликозидитевооби-чаеноседаваатво2–3поделенидозивотекна24часа,апликацијатаеднашнаденепо-соодветна(апритоасеобезбедуваатадекват-ни серумски концентрации), но претходномора да се добијат совети од стручни лицаза режимот на дозирањето и за серумскитеконцентрации.

ЕНДОКАРДИТИСGentamicinотсеупотребувавокомбинацијасодругиантибиотицивотерапијатанабак-териски ендокардитис.Серумските концен-трациинаgentamicinбитребалодасеопре-делувуваатдвапати секојанедела (почестоприреналнооштетување).Застрептококениентерококенендокардитисвиди под Gentamicin. Streptomycinот можедасекористикакоалтернативавослучајнагентамицинрезистентен ентерококен ендо-кардитис.Пристафилококенендокардитис,gentamicinсеаплициравовообичаенитедозисокоисепостигнуваат максимални (peak) серумскиконцентрации од 5–10 mg/l и минималниконцентрациипонискиод2mg/l.Гентамицинотеаминогликозидодизборисеупотребувазалекувањенатешкиинфекции.Тој имаширок спектар на дејство, меѓутоаенеактивенпротиванаеробите,аимаслабаактивностпротивхемолитичкитестрептоко-киипневмококи.Доколкусеупотребувавотерапија „на слепо” на недијагностициранитешкиинфекции,тогашвообичаеноседававокомбинацијасоpenicillinилиmetronidazole(илидвата).Gentamicinотсеупотребува за-едносодругиантибиотицивотерапијатанаендокардитис.Приповеќетоинфекции,gentamicinсеапли-цираводозадо5mg/kgнаденвоподеленидозинасекои8часа(акореналнатафункцијаенормална);доколкуевозможнолекување-тонебитребалодатраеподолгоод7дена.Повисоки дози се повремено индицираниприпотешкиинфекции,особенокајноворо-денчињаиликајимуносупресивнипациенти.Ударнатадозаидозатанаодржувањеможедасепресметаатврзоснованателеснатате-жинанапациентотинеговатареналнафунк-ција(пр.соупотребананомограм),апотоасеправатприспособувањаспоредсерумски-


теконцентрацииналекот.Amikacinот е дериват на kanamycinот иима една важна предност во споредба соgentamicinот,атоаедекасекарактеризирасопоголема стабилност кон ензимска инакти-вација.Amikacinсеупотребувазалекувањенатешкиинфекциипредизвиканиодгента-мицинрезистентниграмнегативнибацили.Netilmicinот има слична активност какоgentamicinот,нопореткопредизвикуваото-токсичносткајониепациентикајкоиепотре-бентретманподолгод10дена.Netilmicinоте активен против повеќе гентамицинрезис-тентниграмнегативнибацили,ноимапома-лаактивностпротивPseudomonasaeruginosaвоспоредбасоgentamicinилиtobramycin.Tobramycinот има слична активност какоgentamicinот. Тој манифестира малку по-голема активност против Ps. aeruginosa, нооддругастранаимапомалаактивностпро-тив некои други грамнегативни бактерии.Tobramycin може да се аплицира со небу-лизатор во тераписки циклуси (28 дена ле-кувањесо tobramycin,поштоследипериодод28денабезтерапијасоовојлек)приле-кувањенахроничнипулмоналниинфекциипредизвиканиодPs.aeruginosaкајпациентисо цистична фиброза; меѓутоа, може да серазвие резистенција, а некои пациенти нереагираатнатретманот.Neomycinотепремногутоксичензапаренте-ралнаадминистрацијаиможедасеупотре-буваединственозаинфекциинакожатаилинамукознитемембраниили за намалувањена бројот на бактериите во колонот предоперацијанацреватаилиприхепаталнаин-суфициенција. Пероралната употреба можедадоведедомалапсорпција.Маликоличининаneomycinможедабидатапсорбираниодцревата кај пациенти со хепатална инсуф-ициенција, а бидејќи овие пациенти, истотака,можедабидатиуремични,можноеданастанекумулацијаналекотипоследовател-наототоксичност.

GENTAMICIN (ГЕНТАМИЦИН)Состав:мешавинанаолигосахариди.Дејство: широк антибактериски спектар,особенонапсевдомонас,протеус,колибак-терии,клепсиела,стафилококиидр.Индикации: септикемија и неонаталнасепса;менингитисидругиЦНС–инфекции;инфекциинабилијарниоттракт,акутенпи-елонефритисилипростатитис,ендокардитис(види ги забелешките погоре); пневмонијакајхоспитализиранипациенти,какододатоквотерапијатаналистерискименингитис.Мерки на претпазливост: бременост, ре-

нално оштетување, доенчиња и постарипациенти (потребно е приспособување надозатаимониторирањенареналната,ауди-тивната и вестибуларнатафункција, како ина серумските концентрации на гентами-цин); треба да се избегнува пролонгиранаупотреба;состојбипроследенисомускулнаслабост;значајнозголеменателеснатежина(потребно е мониторирање на серумскитеконцентрациинагентамицини,поможност,редуцирањенадозата).Контраиндикации:myastheniagravis.Несакани дејства:вестибуларноиаудитив-нооштетување,нефротоксичност;реткохи-помагнезиемијаприпролонгиранатерапија,колитис асоциран со употреба на антибио-тици; гадење, повраќање, коженисип; истотака,видигиизабелешкитепогоре.Дозирање:интрамускулнаилибавнаинтра-венскаинјекцијавотекнанајмалку3минутиилисоинтравенскаинфузија,3–5mg/kgнаден(воподеленидозинасекои8часа);истотака,видигиизабелешкитепогоре.ДЕЦА до 2 недели, 3 mg/kg на секои 12часа;2недели–12години,2mg/kgнасекои8часа.Стрептококен или ентерококен ендокарди-тисвокомбинацијасодругилекови,80mgдвапатинаден.Профилаксанаендокардитис.Интратекалнаинјекција,потребенесоветодспецијалист,1mgнаден(попотребасезго-лемувадо5mgнаден).ЗАБЕЛЕШКА. Максималните („peak“) се-румски концентрации треба да изнесуваат5–10mg/l (3–5mg/l за стрептококенили заентерококен ендокардитис); минималнитеконцентрации треба да бидат пониски од 2mg/l (1mg/lзастрептококенилизаентеро-кокенендокардитис).Готови лековиGENTAMICIN – ГЕНТАМИЦИН (ZorkaPharma, Galenika, Hemofarm, Bosnalijek,Lek),амп.20mg,40mg,80mg,120mgге-нтамицин.GARAMYCIN–ГАРАМИЦИН(Krka),амп.120mgгентамицин,GENTAMICIN ALKALOID–ГЕНТАМИ-ЦИНАЛКАЛОИД(Алкалоид),амп.40mg,80mg,120mgгентамицин.SEPTOPAL – СЕПТОПАЛ (Merck), ланецод10,30кугличкигентамицин.

AMIKACIN (АМИКАЦИН)Состав: полусинтетички дериват на ами-ногликозидите.Дејство:сличнонагентамицинот.


Индикации: тешки грамнегативни инфек-циирезистентнинагентамицинМерки на претпазливост: види подGentamicinКонтраиндикации:видиподGentamicinНесакани дејства:видиподGentamicinДозирање:интрамускулнаилибавнаинтра-венскаинјекцијаилиинтравенскаинфузија,15 mg/kg на ден во 2 поделени дози; притешкиинфекциидозатасезголемувадо22.5mg/kgнаденво3поделенидози;max.1.5gнаденвотекна10дена(max.кумулативнадоза15g);ДЕЦА15mg/kgнаденво2поделенидози;НОВОРОДЕНЧЕ почетна доза 10 mg/kg, апотоа15mg/kgнаденво2поделенидози.ЗАБЕЛЕШКА. Максималните („peak“) се-румски концентрации не треба да се пови-сокиод30mg/l;минималнитеконцентрациитребадабидатпонискиод10mg/l.Готови лековиAMIKIN–АМИКИН(Bristol–MyersSquibb),лаг.500mgамикацин.AMIKACIN – АМИКАЦИН (Реплекфарм),лаг.250mg,500mgамикацин.CONSUMONIT – КОНЗУМОНИТ(Remedina),лаг.500mgамикацин.

NEOMYCIN (НЕОМИЦИН)Состав:дериватнааминогликозидите.Дејство:сличнонагентамицинот.Индикации:стерилизацијанацреватапредоперација;видигиизабелешкитепогореМерки на претпазливост: види подGentamicin,ноепремногутоксичен за сис-темскаупотреба,видигизабелешкитепо-гореКонтраиндикации: види под Gentamicin;интестиналнаопструкцијаНесакани дејства:видиподGentamicin,нослабосеапсорбирапопероралнаапликација;зголеменасаливација,стоматитис.Дозирање:перорално,преоперативнастери-лизацијанацревата,1gнасекојчасвотекна4часа,апотоа1gнасекои4часавотекна2–3дена.Хепаталнакома,до4gнаденвоподеленидози,вообичаеновотекнаmax.14дена.Готови лекови:неерегистриранвоРМзасистемскаупотреба.NEOMYCIN–НЕОМИЦИН(незаштитено),тбл.500mgнеомицин.

NETILMICIN (НЕТИЛМИЦИН)Состав:дериватнааминогликозидите.

Дејство:сличнонагентамицинот.Индикации: тешки Грамнегативни инфек-циирезистентнинагентамицин.Мерки на претпазливост: види подGentamicin.Контраиндикации:видиподGentamicin.Несакани дејства:видиподGentamicin.Дозирање: интрамускулна инјекција илиинтравенскаинјекцијавотекна3–5минутиилиинтравенскаинфузија,4–6mg/kgнаден,какоеднократнадневнадозаиливоподеле-нидозинасекои8или12часа;притешкиинфекциидозатасезголемувадо7.5mg/kgна ден во поделени дози на секои 8 часа(дозатасередуцираведнашштомзатоаќепостојатклиничкииндикации,обичновотекна48часа);ДОЕНЧЕнад1недела,2.5–3mg/kgнасекои8часа;ДЕЦА2–2.5mg/kgнасекои8часа.Уринарниинфекции,150mgкакоединичнадневнадозавотекна5денаГонореја,300mgкакоеднократнадоза.ЗАБЕЛЕШКА. Кај режимите на дозирањево поделени дози, максималните („peak“)серумскиконцентрациинетребадасепови-сокиод12mg/l;минималнитеконцентрациитребадабидатпонискиод2mg/l.Готови лековиNETILLIN –НЕТИЛИН (Schering–Plough),амп.10mg,15mg,50mg,100mg,150mg,200mgнетилмицин.

TOBRAMYCIN (ТОБРАМИЦИН)Состав:дериватнааминогликозидите.Дејство:сличнонагентамицинот.Индикации: види под Gentamicin и забе-лешкитепогореМерки на претпазливост: види подGentamicin

Специфични мерки на претпазливост при инхалирање на лекот

Другиинхалирачкилековитребадасеадми-нистрираатпредtobramycin;приупотребанаиницијалнатадозапациентоттребадасесле-дипорадиевентуалнапојаванабронхоспа-зам,требадасемеримаксималниотпротокнавоздухпредипонебулизацијата–доколкунастапи бронхоспазам, тестот се повторувасоупотребанабронходилататор;реналнатафункција се мониторира пред терапијата, апотоаеднашгодишно;тешкахемоптизаКонтраиндикации:видиподGentamicinНесакани дејства:видиподGentamicin;приинхалација,улцерациивоустата,променанагласот,кашлица,бронхоспазам(види:Мер-


кинапретпазливост)Дозирање: интрамускулна инјекција, илибавна интравенска инјекција или интравен-ска инфузија, 3 mg/kg на ден во поделенидози на секои 8 часа, исто така види ги изабелешките погоре; при тешки инфекциидозата се зголемува до 5 mg/kg на ден воподеленидозинасекои6–8часа (дозатасередуцирадо3mg/kgведнашштомзатоаќепостојатклиничкииндикации)НОВОРОДЕНЧЕ2mg/kgнасекои12часа;ДЕЦАнад1недела2–2.5mg/kgнасекои8часаУринарни инфекции, интрамускулна инјек-ција,2–3mg/kgнаденкакоеднократнадозаЗАБЕЛЕШКА.Максималните (1„peak“) се-румски концентрации не треба да се пови-сокиод10mg/l;минималнитеконцентрациитребадабидатпонискиод2mg/l.Хроничнапулмоналнаинфекцијапредизви-канаодPseudomonasaeruginosaкајпациентисоцистичнафиброза,соинхалирањенане-булизирачкираствор,ВОЗРАСНИиДЕЦАнад6години,300mgнасекои12часавотекна28дена;терапискитециклусисеповтору-ваатпопаузиодпо28дена.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.NEBCIN–НЕБЦИН(King),амп.10mg,20mg,40mg,80mgтобрамицин.TOBI–ТОБИ(Chiron),спреј300mg/едини-цатобрамицин

5. – МАКРОЛИДИ

Erythromycinотимаантибактерискиспектаркојесличеннонеиидентиченсоспектаротнапеницилинот;порадитоатојсеупотребу-вакакоалтернативакајпациентиалергичнинапеницилин.Индикациитезаупотребанаerythromycinвк-лучуваатреспираторниинфекции,пертусис,легионерскаболестиcampylobacterenteritis.Тој е активен против многу пеницилинре-зистентни стафилококи, но некои од нивденес се резистентни на еритромицин; по-седуваслабаактивностпротивHaemophilusinfluenzae.Erythromycinе,истотака,активенпротивкламидииимикоплазми.Erythromycinот предизвикува гадење, по-враќањеидијарејакајнекоипациенти;прислабидоумерениинфекцииоваможедасеизбегнесоупотребанапонискидози(250mgчетирипатинаден),новослучајнапотешкиинфекции (како на пример при пневмонијапредизвиканаодLegionella),потребнисепо-големидози.Azithromycinот е макролид кој има малку

послаба активност од erythromycinот про-тивгрампозитивнитебактерии,нозасиленаактивностпротивнекоиграмнегативнибак-терии, вклучувајќи го H. influenzae. Плаз-матските концентрации на лекот се многуниски,нонеговитеткивниконцентрациисемногу повисоки. Тој има долго полувременаживотвоткиватаисепрепорачувадаседозира еднаш на ден. Azithromycinот, истотака, се употребува за лекување на трахом[неодобренаиндикација].Clarithromycinот е дериват на еритромици-нот,сомалкупоголемаактивностодпојдов-ниотлек.Ткивнитеконцентрациисеповисо-киотколкуприупотребатанаerythromycin.Сеаплицирадвапатинаден.Azithromycinот и clarithromycinот пореткопредизвикуваатгастроинтестиналнинесака-нидејствавоспоредбасоerythromycinот.Spiramycinоте,истотака,макролид.Кетолидотtelithromycinпретставувадериватнаerythromycinот.Неговиотантибактерискиспектар е сличен со спектарот намакроли-дитеие,истотака,активенпротивсоевинаStreptococcuspneumoniaeкоисерезистентнинапеницилиниеритромицин.

ERYTHROMYCIN (ЕРИТРОМИЦИН)Состав:макролиденпрстенсошеќеридезо-заминикладиноза.Дејство:антибактерискиспектарсличеннапеницилините,нонепредизвикуваалергија.Индикации: алтернативанапеницилинкајхиперсензитивни пациенти; campylobacterenteritis, пневмонија, легионерска болест,сифилис, негонококен уртритис, хрониченпростатитис, профилакса на дифтерија ипертусис;acnevulgarisиrosacea.Мерки на претпазливост: хепаталноире-налнооштетување;пролонгиранQTинтервал(регистрирани се случаи на вентрикуларнатахикардија);порфирија;бременост(неепо-знатодекаештетен)илактација(самомаликоличиниседетектиранивомлекото).Несакани дејства:гадење,повраќање,абдо-миналендискомфорт,дијареја(регистриранисеслучаинаколитисасоцирансоупотребана антибиотици); уртикарија, коженисипидруги алергискиреакции;поупотребатанависокидозизабележаноереверзибилногу-бење на слухот; холестатска жолтица, кар-дијални ефекти (вклучувајќи градна болкаиаритмии),синдромсличеннамијастенија,Stevens–Johnson–синдром и токсична епи-дермалнанекролиза.Дозирање:перорално,ВОЗРАСНИиДЕЦАнад8години,250–500mgнасекои6часаили0.5–1gна секои12часа (види ги забелеш-


китепогоре);притешкиинфекциидозатасезголемувадо4gнаден;ДЕЦАдо2години125mgнасекои6часа,2–8години250mgнасекои6часа;дозатасеудвојувапритешкиинфекции.Рансифилис,500mgчетирипатинаденвотекна14дена.Некомплициранагениталнакламидискаин-фекција,негонококенуретритис,500mgдвапатинаденвотекна14дена.Интравенскаинфузија,ВОЗРАСНИиДЕЦАпритешкиинфекции,50mg/kgнаденвооб-ликнаконтинуиранаинфузијаиливоподе-ленидозинасекои6часа;слабиинфекции(пероралнатерапијанеевозможна),25mg/kgнаден;НОВОРОДЕНЧЕ30–45mg/kgво3поделенидози.Готови лековиERYTHROMYCIN – ЕРИТРОМИЦИН(Remedina), тбл. 250mg, 500mgеритроми-цин.ERITROMICIN – ЕРИТРОМИЦИН (ZorkaFarma,Belupo),капс.250mg,сусп.200mg/5mlеритромицин.

AZITHROMYCIN (АЗИТРОМИЦИН)Состав:дериватнаеритромицинот.Дејство: слично на еритромицинот, нопостабиленвокиселасредина.Индикации: респираторниинфекции;otitismedia;инфекциинакожатаинамекитетки-ва; некомплицирани генитални кламидискиинфекции и негонококен уретритис; слабаилиумеренатифоиднатрескапредизвиканаодмикроорганизмирезистентниконповеќеантибактерискисредства.Мерки на претпазливост: види подErythromycin;бременостилактација.Контраиндикации:хепаталнооштетување.Несакани дејства: види под Erythromycin;анорексија, диспепсија, констипација; вр-тоглавица, главоболка, сонливост;фотосен-зитивност; хепатитис, интерстициски не-фритис, акутна бубрежна инсуфициенција,астенија,парестезии,конвулзииислабане-утропенија;многуреткотинитус,хепаталнанекроза,хепаталнаинсуфициенцијаинару-шувањенавкусот.Дозирање:500mgеднашнаденвотекна3дена;ДЕЦАнад6месеци10mg/kgеднашнаденвотекна3денаилисотелеснатежина15–25kg,200mgеднашнаденвотекна3дена;телеснатежина26–35kg, 300mgед-нашнаденвотекна3дена;телеснатежина36–45kg,400mgеднашнаденвотекна3дена.Некомплициранагениталнакламидискаин-

фекција и негонококен уретритис, 1 g какоеднократнадоза.Готови лековиAZIMED–АЗИМЕД(Реплекфарм),ораленпулв.150mg,200mg,250mg,500mg,тбл.125mg,500mgазитромицин.AZATRIL–АЗАТРИЛ(Balkanpharma),капс.200mgазитромицин.SUMAMED – СУМАМЕД (Pliva), тбл. 125mg,250mg,500mg,сусп.100mg/5ml,200mg/5ml,лаг.500mgазитромицин.HEMOMYCIN – XЕМОМИЦИН(Hemopharm),kапс.250mg,тбл.500mg,сусп.100mg/5ml,200mg/5mlазитромицин.

CLARITHROMYCIN(КЛАРИТРОМИЦИН)Состав:дериватнаеритромицинот.Дејство: слично на еритромицинот, нопостабиленевокиселасрединаиподобросересорбира.Индикации: респираторниинфекции;otitismedia;слабидоумерениинфекциинакожатаимекитеткива;ерадикацијанаHelicobacterpylori.Мерки на претпазливост: види подErythromycin; ренално оштетување; бреме-ностилактација.АРИТМИИ.Требадасеизбегнуваистовре-менаапликацијасоpimozideилиterfenadine.Несакани дејства: види под Erythromycin;исто така регистрирани се и: диспепсија,главоболка, нарушувањенамирисоти вку-сот, дисколорација на забите и на јазикот,стоматитис,глоситис,панкреатитис,артрал-гија,мијалгија, вртоглавица, вертиго, тини-тус,анксиозност,несоница,ноќникошмари,конфузија, психози, конвулзии, парестезии,хипогликемија,хепатитис,бубрежнаинсуф-ициенција, леукопенија, тромбоцитопенија;приинтравенскаинфузија–локалнаосетли-вост,флебитис.Дозирање: перорално, 250mg на секои 12часавотекна7дена,притешкиинфекциидозата се зголемува до 500mgна секои12часа во тек на 14 дена; ДЕЦА со телеснатежинапод8kg,7.5mg/kgдвапатинаден;8–11 kg (1–2 години), 62.5mg два пати наден;12–19kg(3–6години),125mgдвапатинаден;20–29kg(7–9години),187.5mgдвапатинаден;30–40kg(10–12години),250mgдвапатинаден.Интравенска инфузија во поголемата прок-сималнавена,500mgдвапатинаден;ДЕЦАнесепрепорачува.Готови лековиUNIKLAR–УНИКЛАР(MustafaNevzatIlacSanayii),тбл.250mg,500mg,сусп.125mg/5


ml,250mg/5mlкларитромицин.FROMILID–ФРОМИЛИД(Krka),тбл.250mg,сусп.125mg/5mlкларитромицин.FROMILID UNO – ФРОМИЛИД УНО(Krka),тбл.500mgкларитромицин.CLARICIDE – КЛАРИЦИД (BilimPharmaceuticals), тбл. 250 mg кларитроми-цин.KLARICIN – КЛАРИЦИН (Реплекфарм),тбл.250mg,500mgкларитромицин.LEKOKLAR –ЛЕКОКЛАР (Lek), тбл. 250mg,500mgкларитромицин.MAKSIN SR–МАКСИНСР(Belupo),тбл.500mgкларитромицин.

TELITHROMYCIN (ТЕЛИТРОМИЦИН)Состав:дериватнаеритромицинот.Дејство:сличнонаеритромицинот.Индикации: пневмонија; егзацербација нахрониченбронхитис;синузитис;фарингитисили тонзилитиспредизвикани од бетахемо-литичкистрептококикогаупотребатанабе-талактамскиантибиотициенесоодветна.Мерки на претпазливост: хепатално ош-тетување; ренално оштетување; бременост;коронарна срцева болест, вентрикуларниаритмии, брадикардија, хипокалиемија, хи-помагнезиемија – ризик од пролонгирањенаQTинтервалот;истовременаупотребаналековикоигопролонгираатQTинтервалот.Контраиндикации:лактација,пролонгиранQTинтервал;конгениталнаилифамилијарнаанамнеза за пролонгиран QTинтервал (до-колкунесеисклучисоЕКГ).АРИТМИИ.Требадасеизбегнуваистовре-менаапликацијасоpimozideилиterfenadine.Несакани дејства: дијареја; гадење, по-враќање,флатуленција,абдоминалнаболка,нарушување на вкусот, вртоглавица, главо-болка; поретко констипација, стоматитис,анорексија,црвенилонакожата,палпитации,сонливост, несоница, нервоза, кожен исип,уртикарија, пруритус, заматен вид, еозино-филија;уштепореткохолестатскажолтица,парестезии,аритмии,хипотензија;регистри-рани се и случаи на колитис асоциран соупотребатанаантибиотици,едемналицето,променет осет за мирис, мускулни грчеви,erythemamultiforme.Дозирање: 800mg еднашна ден во тек на5 дена за синузитис, или за егзацербацијана хроничен бронхитис или во тек на 7–10денаприпневмонија;ДЕЦАпод18години-безбедноста и ефикасноста на лекот не сеутврдени.Фарингитис или тонзилитис предизвиканиодбетахемолитичкистрептококи,ВОЗРАС-НИиДЕЦАнад12години,800mgеднашна

денвотекна5дена.Готови лековиKETEK–КЕТЕК(AventisPharma),тбл.400mgтелитромицин.

MIDECAMYCIN (МИДЕКАМИЦИН)Состав:дериватнаеритромицинот.Дејство: слично на еритромицинот, но по-добросересорбираоддигестивниоттракт.Индикации:сличнинадругитемакролиди.Дозирање:peros,1–2х400mgнаден.Несаканиефекти:сличнинадругитемакро-лиди.Готови лековиMACROPEN–МАКРОПЕН(Krka),тбл.400mg,сусп.100mg/5mlмидекамицин.ROXITHROMYCIN (РОКСИТРОМИЦИН)Состав:дериватнаеритромицинот.Дејство: слично на еритромицинот, нопостабиленевокиселасрединаиподобросересорбираоддигестивниоттракт.Индикации:сличнинадругитемакролиди.Дозирање:peros,2патинаден150mg.Несаканиефекти:сличнинадругитемакро-лиди.Готови лековиRENICIN – РЕНИЦИН (Lek), тбл. 150mg,300mgрокситромицин.ROKSITRO – РОКСИТРО (Реплекфарм),тбл.150mgрокситромицин.RUNAC – РУНАК (Jugoremedija), тбл. 150mgрокситромицин.

6. – КЛИНДАМИЦИН

Clindamycinотимасамоограниченаупотре-бапорадитешкитенесаканидејстваштогипредизвикува.Најтешкотонесаканодејствокоегопредизвикуваовојлекеколитисасо-циран со употребата на антибиотици, штоможе да има летален исход, а најчесто на-станувакајпациентивосреднавозрастикајпостарижени,особенопооперации.Ипокрајтоаштоколитисможеданастанеиприупо-требатанадругиантибактерискилекови,тоје најчесто регистриран при употребата наclindamycin. Поради тоа, пациентите требаведнашдапрекинатсотерапијатадоколкусеразвиедијареја.Clindamycinот е активен против грампози-тивни коки, вклучувајќи и пеницилинре-зистентните стафилококи, како и противмногуанаеробнибактерии,аособенопротив


Bacteroides fragilis. Тој се концентрира вокоските, а се екскретира во жолчката и воурината.Clindamycinсепрепорачувазастафилококниинфекциинакоскитеиназглобовите(пр.ос-теомиелитис)изаинтраабдоминалнасепса.Clindamycin,истотака,сеупотребувазапро-филаксанаендокардитис.

CLINDAMYCIN (КЛИНДАМИЦИН)Состав: полусинтетичкидериватналинко-мицинот.Дејство:сличнонаеритромицинот,нопора-дитоксичноста,употребамуелимитирана.Индикации: стафилококни инфекции накоските и зглобовите, перитонитис; профи-лаксанаендокардитис[неодобренаиндика-ција].Мерки на претпазливост: терапијатаведнашсепрекинувадоколкусеразвиедија-реја или колитис; хепатално или реналнооштетување; потребно е мониторирање нахепаталната и на реналната функција приподолготрајнолекување;кајновороденчињаидоенчиња;бременост;лактација;требадасе избегнува брза интравенска администра-ција.Контраиндикации: состојби проследенисо дијареја; кај новороденчиња треба да сеизбегнуваатинјекциикоисодржатбензилал-кохол.Несакани дејства:дијареја(требадасепре-кинетерапијата),абдоминалендискомфорт,гадење,повраќање,колитисасоцирансоупо-требатанаантибиотици;жолтицаиизменетихепаталнифункционалнитестови;неутропе-нија,еозинофилија,агранулоцитозаитром-боцитопенија; кожен исип, пруритус, урти-карија, анафилактоидни реакции, erythemamultiforme,ексфолијативенивезикобулозендерматитис; болка, индурација и апсцес поинтрамускулни инјекции; тромбофлебитиспоинтравенскиинјекции.Дозирање:перорално,150–300mgнасекои6 часа; при тешки инфекции до 450mg насекои 6 часа;ДЕЦА, 3–6mg/kg на секои 6часа.СОВЕТ. Пациентите треба веднаш да пре-кинатсотерапијатаидасеконсултираатсодоктор,доколкунастанедијареја;капсулитетребадасепроголтаатсочашавода.Интрамускулна инјекција или интравенскаинфузија,0.6–2.7gнаден(во2–4поделенидози); при животнозагрозувачки инфекциидо4.8gнаден;поединечнитедозипоголемиод600mgтребадасеаплицираатсамоин-травенски; поединечните дози кои се апли-цираатвообликнаинтравенскаинфузијане

требадасепоголемиод1.2gДЕЦАнад 1месец, 15–40mg/kg на ден во3–4поделенидози;притешкиинфекциисеаплицираатнајмалку300mgнаденнезавис-ноодтелеснататежина.Готови лековиKLINDAMICIN–КЛИНДАМИЦИН(Hemofarm),капс.150mg,амп.300mgклин-дамицин.CLYNDAMYCIN–КЛИНДАМИЦИН(Balkanpharm),капс.150mgклиндамицин.KLIMICIN–КЛИМИЦИН (Lek), капс. 300mg,лаг.600mg.клиндамицин.

7. – ДРУГИ АНТИБАКТЕРИСКИ СРЕДСТВА

Во ова поглавје се опфатени следниве ан-тибактериски средства: hloramfenicolот,фузидинската киселина, гликопептиднитеантибиотици (vancomycin и teicoplanin),стрептограмините(quinupristinиdalfopristin)иполимиксинотcolistin.Chloramphenicolотпретставувапотентенан-тибиотиксоширокспектар;меѓутоа,асоци-ранесотешкихематолошкинесаканидејстваприсистемскаупотреба,порадиштобитре-бало да биде резервиран само за лекувањенаживотнозагрозувачкиинфекции,особенооние кои се предизвикани од Haemophilusinfluenzae, како и тифоидна треска. Истотака,достапнисеиchloramphenicolкапкизаочииchloramphenicolкапкизауши.

CHLORAMPHENICOL (ХЛОРАМФЕНИКОЛ)Состав: дериват на нитрофенетилацетами-дот.Дејство:противаеробниианаеробни,грам-позитивни и грамнегативни микроорганиз-ми,противрикетции,нонепротивкламидии.Поради токсичноста, неговата системскаприменаелимитирана.Индикации:видигизабелешкитепогоре.Мерки на претпазливост:требадасеизбег-нува продолжено лекување и повторувањенатерапискитережими;дозатасередуцираприхепаталнооштетување;реналнооштету-вање;потребноедасенаправикрвнасликапред и периодично за време на терапијата;кај новороденчиња се мониторираат плаз-матскитеконцентрациинахлорамфеникол.Контраиндикации: бременост, лактација,порфирија.Несакани дејства: хематолошки нару-шувања, вклучувајќи и реверзибилна ииреверзибилна апластична анемија (со


пријавизапоследователналеукемија),пери-ференневритис,оптичкиневритис,erythemamultiforme, гадење, повраќање, дијареја,стоматитис, глоситис; ноќна хемоглобину-рија;кајновороденчињасонезрелхепаталенметаболизам може да настане „синдром насиво бебе” (абдоминална дистензија, бледацијаноза,циркулаторенколапс)поупотребанависокидози.Дозирање: перорално или со интравенскаинјекција или инфузија, 50 mg/kg на денво 4 поделени дози (како исклучок, дозатаможедасеудвоипритешкиинфекциикакошто се септикемија и менингитис, но таатреба веднаш да се намалиштом за тоа ќесе создадат клинички индикации); ДЕЦА,haemophilusepiglottitisипиогенменингитис,50–100mg/kgнаденвоподеленидози (ви-сокитедозитребадасенамалатштомзатоаќесесоздадатклиничкииндикации);ДОЕН-ЧИЊАпод2недели25mg/kgнаден (во4поделенидози),2недели–1година50mg/kgнаден(во4поделенидози).ЗАБЕЛЕШКА. Мониторирање на плазмат-скитеконцентрацииепотребнокајноворо-денчиња,аистотакасепрепорачувакајситедецапомалиод4години,какоикајпациен-тисохепаталнооштетување.Максималните(„peak“) серумски концентрации (приближ-ноеденчаспоапликацијатанаинтравенскаинјекцијаилиинфузија)требадаизнесуваат15–25 mg/l; минималните концентрации нетребадасепоголемиод15mg/l.Готови лековиHLORAMFENIKOL – ХЛОРАМФЕНИ-КОЛ(Galenika),маст1%хлорамфеникол.CHLORAMPHENICOL–ХЛОРАМФЕ-НИКОЛ(Krka,Lek,Pliva,Zdravlje,ICNGalenika,Алкалоид),капс.250mg,амп.1g,сусп.125mg/5ml,сируп125mg/5ml,маст1%,5%хлорамфеникол.

ФУЗИДИНСКА КИСЕЛИНА

Фузидинскатакиселинаинејзинитесолисеантибиотици со тесен спектар на дејство.Единствена индикација за нивна употребасе инфекциипредизвикани од стафилококирезистентни на пеницилин, особено осте-омиелитис, бидејќи овие лекови добро секонцентрираатвокоските; тиеистотакасеупотребуваат во терапијата на стафилоко-кенендокардитис).Вообичаеноенеопходнаупотребаинауштееденантистафилококенантибиотикзадасепревениранастанување-тонарезистенција.

NATRIUM FUSIDATE (НАТРИУМФУСИДАТ)Состав:натриумовфусидат.Дејство:делувадоброособенопротивтеш-ки стафилококни инфекции. Резистенцијаконнатриовиотфусидатсеразвивабргу.Индикации: инфекции предизвикани одстафилококи резистентни на пеницилин,вклучувајќииостеомиелитис;стафилококенендокардитисвокомбинацијасодругианти-бактерискилекови.Мерки на претпазливост: хепатално ош-тетување–потребноемониторирањенахе-паталнатафункцијаприупотребанаголемидози, при пролонгирано лекување или прихепатални оштетувања; елиминацијата налекотможедабиденамаленаприхепаталнооштетување,билијарни заболувањаилиби-лијарнаопструкција;бременост;лактација.Несакани дејства: гадење, повраќање, ре-верзибилна жолтица, особено по употребана високи дозиилипри брза инфузија (по-требноедасепрекинесотерапијатадоколкуовие симптоми перзистираат); поретко ко-женисип,акутнабубрежнаинсуфициенција(вообичаено со жолтица), хематолошки на-рушувања.Дозирање:peros,3х500mgнаден,i.vин-фузија3х500mgнаден,ДЕЦА:6–7mg/kg3хнаден.Готови лековиFUSIDIN – ФУЗИДИН (Leo), тбл. 250 mg,сусп.250mg/5ml,лаг.500mgнатриевфу-сидат.

ВАНКОМИЦИН И ТЕИКОПЛАНИН

Гликопептидните антибиотици vancomycinи teicoplaninимаатбактерициднаактивностпротиваеробниианаеробнигрампозитивнибактерии.Vancomycinот,администриранинтравенски,се употребува за профилакса и терапија наендокардитис и на други тешки инфекциипредизвиканиодгрампозитивникоки,вклу-чувајќи и мултирезистентни стафилококи;меѓутоа,постојатсéповеќеизвештаизаен-терококикоисерезистентнинаvancomycin.Vancomycinот има релативно долго временадејство,порадиштоможедасеаплици-ранасекои12часа.Vancomycin(додаденводијализнататечност)може,истотака,дасекористи во терапијата на перитонитис којнастанува при перитонеална дијализа [нео-добренаиндикација].Vancomycinот се аплицира перорално при


лекувањетонаколитисасоцирансоупотре-бана антибиотици (псевдомембранозен ко-литис); се сметадека е доволнаупотребатана125mgнасекои6часавотекна7–10дена(можедасеразгледуваможностазаупотре-банаповисокидозидоколкуинфекцијатанереагира на терапијата или ако е таа многутешка). Vancomycin не треба да се употре-бува перорално за лекување на системскиинфекции,бидејќинесеапсорбиразначајнооддигестивниотсистем.Teicoplaninотемногусличенсоvancomycinот,меѓутоа има значително подолго време-траење на дејствошто овозможува аплика-ција на лекот еднаш на ден. За разлика одvancomycinот,teicoplaninотможедасеапли-цира и како интрамускулна и интравенскаинјекција;овојлекнесеприменуваперорал-но.

VANCOMYCIN (ВАНКОМИЦИН)Состав:гликопептид.Дејство: против грампозитивни бактерии,особенопротивстафилококи.Индикации:видигизабелешкитепогореМерки на претпазливост: треба да се из-бегнувабрзоадминистрирањенаинфузијата(ризикоданафилактичкиреакции,види:Не-саканидејства);требадасеротираатинфуз-искитеместа;реналнооштетување;постарипациенти;требадасеизбегнуваприисторијанаглувост;кајситепациентиепотребноме-рењенаплазматскитеконцентрациинаван-комицин(по3или4дозидоколкуреналнатафункцијаенормална,апораноприреналнооштетување), на крвната слика, анализа наурината и ренални функционални тестови;слухотсемониториракајпостарипациентиилиприреналнооштетување; бременостилактација; системска апсорпција на лекотможеданастанеособеноприинфламаторницревни заболувања или по апликација намултиплидози.Несакани дејства:попарентералнаадмини-страција:принефротоксичноствклучувајќибубрежнаинсуфициенцијаиинтерстицискинефритис; ототоксичност (терапијата сепрекинува доколку се јави тинитус); хема-толошкинарушувањавклучувајќинеутропе-нија (најчестопоеднанеделаилипокуму-лативнадозаод25g),реткоагранулоцитозаи тромбоцитопенија; гадење; морници потелото, треска; еозинофилија, анафилакса,кожен исип (вклучувајќи ексфолијативендерматитис, Stevens–Johnson–синдром, ток-сичнаепидермалнанекролизаиваскулитис);флебитис (ткивна иритација); при брза ин-фузија може да настане тешка хипотензија

(сошокиcardiacarrest),свиреживоградите,диспнеа,уртикарија,пруритус,црвениловогорниот дел на телото (синдром на „црвенчовек”), болкаимускулни спазмина грботинаградите.Дозирање: перорално, колитис, 125 mg насекои6часавотекна7–10дена;видигиза-белешкитепогоре;ДЕЦА5mg/kgнасекои6часа,над5години,еднаполовинаоддозатазавозрасни.Интравенскаинфузија,500mgвотекнанај-малку60минутинасекои6часа,или1gвотекнанајмалку100минутинасекои12часа,ПОСТАРИПАЦИЕНТИнад65години,500mgнасекои12часа,или1gеднашнаден;НОВОРОДЕНЧЕ до 1 недела, иницијално15mg/kg,апотоа10mg/kgнасекои12часа;ДОЕНЧЕ1–4недели,иницијално15mg/kg,апотоа10mg/kgнасекои8часа;ДЕЦАнад1месец,10mg/kgнасекои6часа.ЗАБЕЛЕШКА.Потребноемониторирањенаплазматските концентрации; минималнитеконцентрациитребадаизнесуваат5–10mg/l.Готови лековиEDICIN–ЕДИЦИН(Lek),лаг.0.5g,1gван-комицин.

TEICOPLANIN (ТЕИКОПЛАНИН)Состав:гликопептид.Дејство: слично на ванкомицинот, нодејствуваподолго.Индикации: потенцијално тешки грампо-зитивни инфекции вклучувајќи ендокарди-тис,перитонитис(кајпациентинадијализа)и тешки инфекции поради Staphylococcusaureus; профилакса на ендокардитис [нео-добренаиндикација]иприортопедскиопе-рации кога постои ризик од инфекција согрампозитивнимикроорганизми.Мерки на претпазливост: преосетливосткон ванкомицин; потребно е спроведувањена хепатални и ренални функционални те-стови и крвна слика; ренално оштетување;потребноеследењенареналнатаинаауди-тивнатафункцијаприпродолженолекувањеилиакосеаплицираатдругинефротоксичниилиневротоксичнилекови;бременостилак-тација.Несакани дејства: гадење, повраќање,дијареја; кожен исип, пруритус, треска,бронхоспазам, ригор, уртикарија, ангиое-дем, анафилакса; вртоглавица, главобол-ка; хематолошки нарушувања вклучувајќиеозинофилија, леукопенија, неутропенијаи тромбоцитопенија; нарушувања во хепа-талните ензими, транзиторно зголемувањенасерумскиоткреатинин,бубрежнаинсуфи-


циенција;тинитус,слабогубењенаслухотивестибуарни нарушувања; ретко ексфолија-тивендерматитисStevens–Johnsonсиндром,токсичнаепидермалнанекролиза;локалнитереакцииопфаќаат:еритем,болка, тромбоф-лебитис, апсцес наместотона инјектирањеи,ретко,црвенилоприинфузијата.Дозирање: интрамускулна инјекција, илиинтравенска инјекција или инфузија, ини-цијално 400 mg (при тешки инфекции, соинтравенска инјекција или инфузија, ини-цијалносеаплицираат3дозиодпо400mgнасекои12часа),апотоа200mgнаден(400mg при тешки инфекции); може да бидатпотреби повисоки дози кај пациенти со те-леснатежинапоголемаод85kg,притешкиизгоренициилиендокардитис.ДЕЦАнад2месеца,интравенскаинјекцијаили инфузија, иницијално се аплицираат 3дозиодпо10mg/kgнасекои12часа,апотоа6mg/kgнаден(10mg/kgнаденпритешкиинфекции или при неутропенија); поната-мошнитедозиможедаседадаткакоинтра-мускулнаинјекција(меѓутоа,интравенскатаадминистрација се препорачува кај деца);НОВОРОДЕНЧЕ интравенска инфузија,иницијалноеднадозаод16mg/kg,апотоа8mg/kgнаден.Ортопедска хируршка профилакса, интра-венска инјекција, 400mgприиндукција наанестезијата.Профилакса на ендокардитис [неодобренаинндикација].Готови лековиTARGOCID–ТАРГОЦИД(GruppoLepetit),лаг.200mg,400mgтеикопланин.

ЛИНЕЗОЛИД

Linezolidот претставува оксазолидинонскоантибактерискосредствокоееактивнопро-тивгрампозитивнитебактерии,вклучувајќигии:метицилинрезистентниотStaphylococcusaureus (MRSA)и ванкомицинрезистентнитестафилококи. Резистенцијата кон linezolidможеданастанеприпродолженолекувањеили ако се употребуваат пониски дози одпрепорачаните. Linezolidот би требало да ерезервиранзаинфекциикоисерезистентнина други антибактериски лекови, или акопациентот не ги поднесува другите анти-бактерискилекови.Linezolidотнеедоволноактивенпротиввообичаенитеграмнегативнимикроорганизми.

LINEZOLID (ЛИНЕЗОЛИД)Состав:дериватнаоксазолидинот.Дејство: дејствува добро против грампози-тивнитебактерии,особенопротивстафило-коките.Индикации: пневмонија, комплицираниинфекциинакожатаинамекитеткивапре-дизвикани од Грампозитивни бактерии (те-рапијата се почнува под надзор на стручнолице).Мерки на претпазливост: хепатално ош-тетување; ренално оштетување; бременост;секојанедела требада се следикомплетна-та крвна слика (вклучувајќи го и бројот натромбоцитите), доколку не е можно опсер-вирањенапациентитеимерењенакрвниотпритисок, лекот треба да се избегнува кајпациенти со неконтролирана хипертензија,феохромоцитом, карциноид –тумор, тире-отоксикоза, биполарна депресија,шизофре-нијаилиакутниконфузискисостојби.Кај пациенти кои примале линезолид ре-гистрирани се хематолошки нарушувања(тромбоцитопенија, анемија, леукопенија ипанцитопенија).Сепрепорачуваодредувањенакрнатасликаеднашнеделно.Строгомо-ниторирање се препорачува кај пациентикои:▪примааттерапијаподолгоод10–14дена▪имаатпреегзистирачкамиелосупресија▪примаатлековикоибиможеледадоведатдонесаканидејствавоодноснахемоглоби-нот,крвнатасликаилитромбоцитнатафунк-ција▪имааттешкореналнооштетување.Доколку настане сигнификантна миелосу-пресија,лекувањетотребадасепрекине,ос-венаконесесметазаесенцијално,новотојслучајбитребалодасеобезбедичестосле-дењенакрвнатасликаисоодветентретманнапациентот.МАОинхибиција. Линезолидот е ревер-зибилен, неселективен МАО – инхибитор(MAOI). Пациентите би требало да избег-нуваат консумирање поголеми количинина прехранбени продукти кои се богати сотирамин (пр. зрело сирење, екстракти одквасец, недестилирани алкохолни пијалации ферементирани производи од соја). Истотака,линезолидотнебитребалодасеприме-нувазаедносодругMAOIили2неделипопрекинувањетонатерапијатасодругMAOI.Aконееможнонабљудувањенапациентотимерењенакрвниотпритисок,линезолидотбитребалодасеизбегнувакајпациентикоипримаатSSRI,5HT1–агонисти(„триптани”),трициклични антидепресиви, симпатомиме-


тици,допаминергици, buspirone, pethidineидругиопиоиднианалгетици.Контраиндикации: лактација;видипогорезаМАОинхибиција.Несакани дејства: дијареја (регистриранисеслучаинаколитисасоцирансоупотребана антибиотици), гадење, повраќање, нару-шувањенавкусот,главоболка;пореткожед,сувауста,глоситис,стоматитис,дисколора-цијанајазикот,абдоминалнаболка,диспеп-сија,гастритис,констипација,панкреатитис,хипертензија, треска, замор, вртоглавица,несоница, хиперстезија, парестезија, невро-патија,тинитус,полиурија,коженисип,пру-ритус, уртикарија, дијафореза, заматен вид,анемија, леукопенија, тромбоцитопенија,панцитопенија,еозинофилија,електролитнинарушувања;реакциинаместотонаинјекти-рањето.Дозирање: перорално, ВОЗРАСНИ над 18години, 600mg на секои 12 часа во тек на10–14дена.Интравенскаинфузијавотекна30–120ми-нути,ВОЗРАСНИнад18години,600mgнасекои12часа.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.ZYVOX–ЗИВОКС(Pharmacia),тбл.600mg,сусп.100mg/5ml,лаг.2mg/mlлинезолид.

КВИНУПРИСТИН И ДАЛФОПРИСТИН

Комбинацијатанастрептограминскитеанти-биотициquinupristinиdalfopristinнеодамнаеодобреназаупотребазаинфекциипредизви-каниодгрампозитивнибактерии.Оваакомби-нацијабитребалодабидерезервираназалеку-вањенаинфекциикоипретходнонеуспешнореагирале на други антибактериски лекови(пр. метицилинрезистентен Staphylococcusaureus,MRSA)илизапациентикоинеможедабидаттретиранисодругиантибактерискилекови.Quinupristinотиdalfopristinотнема-нифестираат активност против Enterococcusfaecalisи требада седаваатвокомбинацијасодругиантибактерискилековипримешаниинфекциикои,истотака,вклучуваатиграм-негативнимикроорганизми.

QUINUPRISTIN + DALFOPRISTIN (КВИНУПРИСТИН+ДАЛФОПРИСТИН)Состав: мешавина од quinupristin иdalfopristin(идветекомпонентикакомеси-латнисоли)вооднос3деласпрема7дела.Дејство: против грампозитивни бактерии(стафилококиидр.).Индикации: тешки Грампозитивни инфек-ции(коганепостоидругопогодноантибак-

териско средство), како што се интрахос-питална пневмонија, инфекции на кожатаимекитеткива,инфекциипредизвиканиодvancomycinрезистентенEnterococcusfaeciumМерки на претпазливост:хепаталнооште-тување(требадасеизбегнувапритешкохе-паталнооштетување);реналнооштетување;бременост; лактација; предиспозиција консрцевиаритмии(вклучувајќигоконгенитал-ниотQTсиндром,истовременаупотребаналековикоигопродолжуваатQTинтервалот,кардијалнахипертрофија,дилатиранакарди-омиопатија, хипокалиемија, хипомагнезие-мија,брадикардија).Несакани дејства: гадење, повраќање,дијареја, главоболка, артралгија, мијалгија,астенија,коженисип,пруритус;реакциинаместотонаинјектирањеприадминистрацијаво периферна вена; поретко орална канди-дијаза, стоматитис, констипација, абдоми-налнаболка,колитисасоцирансоупотребана антибиотици, периферни едеми, хипо-тензија,граднаболка,диспнеа,анафилакса,несоница, анксиозност, конфузија, вртогла-вица, парестезија, хипертонија, хепатитис,жолтица,панкреатитис,гихт;анемија,тром-боцитопенија, леукопенија, еозинофилија,зголеменивредностинауреаикреатининот,електролитнинарушувања.Дозирање: изразено како комбинација наquinupristinиdalfopristin(вооднос3:7).ВОЗРАСНИнад18години,интравенскаин-фузијавоцентралнавена,7.5mg/kgнасекои8часавотекна7денаприинфекциинако-жатаинамекитеткива;вотекна10денаприинтрахоспиталнапневмонија;времетрањетона терапијата на инфекциите со E. faeciumзависиоднивнаталокализација.ЗАБЕЛЕШКА. Во ургентни случаи, прватадозаможедасеадминистриравоперифернавена,додеканесепоставицентраленвенскикатетер.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.SYNERCID–СИНЕРЦИД(AventisPharma),лаг.500mgквинупристин+далфопристин.

ПОЛИМИКСИНИ

Полимиксинскиотантибиотикcolistinеакти-венпротивграм–негативнитемикроорганиз-ми,вклучувајќигоиPseudomonasaeruginosa.Овојлекнесеапсорбирапопероралнаупо-треба,порадиштоморадасеадминистрирапарентерално за да се овозможи системскодејство;меѓутоа,colistinотетоксиченипо-радитоаимамалкуиливоопштонемаинди-кациизасистемскаупотреба.


Colistinотсеприменуваперорално,вопрото-колизастерилизацијанацревата,кајнеутро-пенични пациенти (вообичаено со nystatin);тојнесепрепорачувазагастроинтестиналниинфекции.Истотакасеаплицирасоинхали-рањевообликнанебулизирачкирастворкакододатокнастандарднатаантибактерискате-рапијакајпациентисоцистичнафиброза.ColistinотиpolymyxinотBсевклученивоне-коипрепаратизалокалнаапликација.

COLISTIN (КОЛИСТИН)Состав:полимиксинскиантибиотик.Дејство: против грамнегативни микроорга-низми,вклучителнопсевдомонас.Иникации:видигизабелешкитепогоре.Мерки на претпазливост: ренално оште-тување; порфирија; ризик од бронхоспазамприинхалирањеможе да се превенира илилекувасоселективнибета2–агонисти.Контраиндикации: myasthenia gravis; бре-меност;лактација.Несакани дејства:регистриранаеневрото-ксичност особено при употреба на високидози (вклучувајќи и апнеа, периорална иперифернапарестезија,вертиго;ретковазо-моторна нестабилност, неразбирлив говор,конфузија,психози,визуелнинарушувања);нефротоксичност;хиперсензитивниреакциивклучувајќикоженисип;реакциинаместотонаинјектирање;инхалацијатаможедапре-дизвика осетливост и болка во грлото и воустата,кашлица,бронхоспазам.Дозирање:перорално,стерилизацијанацре-ва,1.5–3милиониединицинасекои8часа.Интравенска инјекција во целосно имплан-тирануредзавенскипристап,илипрекуин-травенскаинфузија(новидигизабелешкитепогоре),ВОЗРАСНИиДЕЦАсотелеснате-жинапод60kg,50000–75000единици/kgнаденво3поделенидози;телеснатежинанад60kg,1–2милиониединицинасекои8часаЗАБЕЛЕШКА. Неопходно е мониторирањена плазматските концентрации кај новоро-денчиња, при ренално оштетување и прицистична фиброза; препорачаните макси-мални (peak) плазматски концентрации наcolistin(приближно30минутипоинтравен-скатаинјекцијаилиинфузија)требадабидат10–15mg/l(125–200единици/ml).Инхалирањенанебулизирачкираствор, па-циентинад40kg,500000единицинасекои12часа.Готови лековиCOLOMYCIN – КОЛОМИЦИН (Forest),тбл.1.5milion IE,сусп.250.000 IE/5mlко-листин.

8. – СУЛФОНАМИДИ И ТРИМЕТОПРИМ

Важноста на сулфонамидите во денешновремеенамаленапорадизголеменатабакте-рискарезистенцијаконовиелековиипорадизаменасодругиантибактерискисредствакоисепоактивни,апомалкутоксичниоднив.Sulfamethoxazole(sulphamethoxazole) иtrimethoprim – се употребуваат во комби-нација (како co–trimoxazole) поради нив-ната синергистичка активност. Меѓутоа,cotrimoxazoleот ретко може да предизвикатешкинесаканидејства(пр.Stevens–Johnson–синдромикрвнидискразии, забележителнадепресијанакоскенатасрцевинаигрануло-цитоза),особенокајпостарипациенти.Употребата на cotrimoxazole би требало дасе лимитира до неговата улога на лек одпрвизборприпневмонијапредизвиканаодPneumocystiscarinii;тојеистотакаиндици-ран за лекувањена токсоплазмозаинокар-диоза. Би требало да се употребува и приакутниегзацербациинахрониченбронхитисиприинфекциинауринарниотсистем,когапостои микробиолошка потврда за осетли-востконcotrimoxazoleидобрапричина зо-штобисепрефериралаоваакомбинацијавоспоредба со употребатана само едно анти-бактерискосредство;истотакабиможелодасеупотребувавотерапијатанаакутенotitismediaкајдеца,доколкупостоидобрапричи-назанеговопреферирање.Trimethoprimот може да се употребува са-мостојноприуринарнииприреспираторниинфекции,какоиприпростатитис,шигелозаиинвазивнисалмонелозниинфекции.Неса-канитедејстваштогипредизвикувасеслич-нисонесаканитедејстваприупотребатанаcotrimoxazole,нотиесеполесниисејавуваатпоретко.

CO–TRIMOXAZOLE(КОТРИМОКСАЗОЛ)Сстав: мешавина од trimethoprim иsulfamethoxazole во однос 1 дел спрема 5дела.Дејство: сулфаметоксазолот и триметопри-мотдејствуваатсинергистички,итоабакте-рицидно,аособенопротивгрампозитивнитеиграмнегативнитебактерии,вклучителноипротивкламидиите.Индикации:видигипрепоракитепогоре.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување(требадасеизбегнувапритешкохе-патално оштетување); ренално оштетување(треба да се избегнува при тешко ренално


оштетување);требадасеобезбедиадекватновнесувањенатечности;употребатаналекотсеизбегнуваприхематолошкинарушувања(освенподнадзорнаспецијалист);припро-лонгирана терапија потребно е монитори-рањенакрвнатаслика;терапијатаведнашсепрекинува доколку настанат хематолошкинарушувања или кожен исип; создава пре-диспозиција кон дефициенција на фолати;постари пациенти (види ги препораките одCSM погоре); астма; G6PDдефициенција;бременост;лактација;требадасеизбегнувакајдоенчињапомладиод6недели(освензалекувањеилизапрофилаксанапневмоцис-тиспневмонија).Контраиндикации:порфирија.Несакани дејства: гадење, повраќање; ко-жен исип (вклучувајќи и Stevens–Johnsonсиндром, токсична епидермална некролиза,фотосензитивност)веднаш се прекинува сотерапијата; хематолошки нарушувања (вк-лучувајќи неутропенија, тромбоцитопенија,поретко агранулоцитозаипурпура) веднашсе прекинува со терапијата; поретко алер-гискиреакции,системскиlupuseritematozus,миокардитис, серумска болест, дијареја,глоситис, стоматитис, анорексија, артрал-гија,мијалгија;истотака,регистриранисеихепаталниоштетувањавклучувајќижолтицаихепаталнанекроза,панкреатитис,колитисасоциран со употреба на антибиотици, ео-зинофилија, кашлица, пулмонални инфил-трати, асептичен менингитис, главоболка,депресија, конвулзии, периферна невропа-тија, атаксија, тинитус, вертиго, вртоглави-ца, халуцинации, мегалобластна анемија,електролитни нарушувања, кристалурија,ренални нарушувања, вклучувајќи го и ин-терстицискиотнефритис.Дозирање: перорално, 960mg на секои 12часа;ДЕЦА,насекои12часа,6неделидо5месеци,120mg;6месеци–5години,240mg;6–12години,480mg.Интравенска инфузија, 960mg на секои 12часа; при тешкиинфекции дозата се зголе-мува до 1,44 g на секои 12 часа;ДЕЦА 36mg/kgнаденво2поделенидози,притешкиинфекциидозатасезголемувадо54mg/kgнаден.Терапија на инфекции предизвикани одPneumocystiscarinii(сеспроведувавоинсти-туциикадештоеможносоодветномонито-рирање на пациентот – консултирај микро-биологилитературавоврскасопрепаратот),перорално или со интравенска инфузија,ВОЗРАСНИиДЕЦАнад4недели120mg/kgнаденво2–4поделенидозивотекна14дена.Профилакса на инфекции предизвикани од

Pneumocystiscarinii,перорално960mgеднашнаден(можедасенамалидо480mgеднашнадензадасеподобритолеранцијата)или960mgсекојвторден(3патинеделно)или960mgдвапатинаденсекојвторден(3патинеделно);ДЕЦА6недели–5месеци120mgдвапатинаденвотекна3последователниденаили7денанеделно;6месеци–5години240mg;6–12години480mg.ЗАБЕЛЕШКА. 480 mg cotrimoxazole се со-стојат од 400mg sulfamethoxazole и 80 mgtrimethoprim.Готови лековиKOTRIMOKSAZOL–КОТРИМОКСАЗОЛ(Јака80),тбл.100mg+20mg,400mg+80mgсулфаметоксазол+триметоприм.BACTRIM – БАКТРИМ (Hoffmann LaRoche),тбл.400mg+80mg ,сусп.200mg+40mg/5ml сулфаметоксазол+ триметоп-рим.TRIMOSUL – ТРИМОСУЛ (Реплекфарм),тбл.400mg+80mg,сусп.200mg+40mg/5mlсулфаметоксазол+триметорприм.TRIMEZOL – ТРИМЕЗОЛ (Balkanpharm),тбл.100mg+20mg,400mg+80mgсулфа-метоксазол+триметоприм.LIDAPRIM–ЛИДАПРИМ(Алкалоид),тбл.100mg+20mg,400mg+80mg,сусп.200mg+40mg/5mlсулфаметрол+триметоприм.

SULFADIAZINE (СУЛФАДИАЗИН)Состав:дериватнасулфонамидите.Дејство:сличнонасулфаметоксазолот.Индикации: превенција на повторно јаву-вање на ревматска треска, токсоплазмоза[неодобренаиндикација].Мерки на претпазливост: види подCotrimoxazole; ренално оштетување (требадасеизбегнувапритешкореналнооштету-вање).Контраиндикации: види подCotrimoxazole.Несакани дејства:видиподCotrimoxazole.Дозирање:превенцијанаревматскатреска,перорално,1gнаден(500mgнадензапаци-ентисотелеснатежинапомалаод30kg).Готови лековиSULFADIAZINE–СУЛФАДИАЗИН(незаштитено),тбл.500mg,амп.250mg/mlсулфадиазин.

TRIMETHOPRIM (ТРИМЕТОПРИМ)Состав:дериватнапиримидинот.Дејство:противгрампозитивнииграмнега-тивнимикроорганизми.


Индикации: уринарни инфекции, акутен ихрониченбронхитис.Мерки на претпазливост: ренално оште-тување; бременост; лактација; создава пре-диспозиција кон дефициенција на фолати;постарипациенти;придолготрајнатерапијапотребноемониторирањенакрвнатаслика(нодоказитезапрактичнатавредностнаоваапостапка се незадоволителни); новороден-чиња (потребен е специјалистички надзор);порфирија.ХЕМАТОЛОШКИ НАРУШУВАЊА. Придолготрајна терапија, на пациентите и налицаташтоимпружаатнегатребадаимсеобјасникакодагипрепознаваатсимптомитенахематолошкитенарушувањаитребадасесоветуваатведнашдапобараатлекарскапо-мош,доколкусепојаватследнивесимптоми:треска,болноиосетливогрло,коженисип,улцерациивоустата,пурпура,модрицииликрвавења.Контраиндикации:крвнидискразии.Несакани дејства: гастроинтестинални на-рушувањавклучувајќигадењеиповраќање,пруритус, кожен исип, хиперкалиемија, де-пресија на хематопоезата; ретко erythemamultiforme, токсична епидермална некро-лиза; фотосензитивност и други алергискиреакции,какоангиоедемианафилакса;асеп-тичкименингитис.Дозирање: перорално, акутни инфекции,200mgнасекои12часа;ДЕЦА,насекои12часа,6недели–5месеци25mg,6месеци–5години50mg,6–12години100mg.Хроничниинфекциии профилакса, 100mgнавечер; ДЕЦА под 12 години, 1–2 mg/kgнавечер.Бавна интравенска инјекција или инфузија,200mgнасекои12часа;ДЕЦАпод12годи-ни,8mg/kgнаденво2–3поделенидози.Готови лекови:неерегистриранвоРМкакопосебенпрепарат.MONOTRIM–МОНОТРИМ(Solvay),сусп.50mg/5mlтриметоприм.TRIMETHOPRIM–ТРИМЕТОПРИМ(Не-заштитено),тбл.100mgтриметоприм.

9. – АНТИТУБЕРКУЛОЗНИ ЛЕКОВИ

Туберкулозата се лекува во две фази, ини-цијалнафазавокојасеупотребуваатнајмал-ку3лекаиконтинуиранафазавокојасеупо-требуваат2лекакајцелосноосетливилица.Заспроведувањеналекувањето,неопходноезнаењенаспецијалист,особенокогаболестае предизвикана од резистентни микроорга-низмиилиакосезафатенидругинереспира-

торниоргани.

ИНИЦИЈАЛНА ФАЗАИстовремената употреба на најмалку 3 ле-ковизавременаиницијалнатафазасепри-менува со цел да се намали бактерискатапопулацијаколкуштоеможнопобрзоидасепревенираразвојотнарезистентнибакте-рии.Најдоброелековитеда седавааткакокомбинирани препарати, освен ако една одкомпонентите не може да биде употребенапорадирезистенцијаилиакопациентотнејатолериранејзинатаупотреба.Терапијаодизборзаиницијалнатафазаесе-којдневна употребана: isoniazid, rifampicin,pyrazinamide и ethambutol; ethambutol можедасеизоставиодпротоколотдоколкуемалризикот од резистенција кон isoniazid (пр.пациенти кои претходно не биле лекуваниодтуберкулоза,пациентикоинесеимуносу-пресивни,какоиониекоинебилевоконтактсо најверојатно резистентни микроорганиз-ми).Streptomycinотреткосеупотребува,ипокрајтоаштоможедасекористивоиницијалнатафазаодлекувањетодоколкуеутврденаре-зистенцијаконisoniazidпредзапочнувањетонатерапијата.Иницијалнатафазабитребалодасеспрове-дува2месеца.Доколкуедобиенапозитивнакултура за M. tuberculosis, но ако резулта-тите за бактериолошката осетливост не седостапнипо2месеца,требадасепродолжисоупотребатанаpyrazinamide(иethambutol,доколкуесоодветно)седодеканесéпотврдиосетливоста,дурииакоовојпериодеподолгод2месеца.

КОНТИНУИРАНА ФАЗА.Поиницијалнатафаза,лекувањетосепродол-жувауште4месецисоisoniazidиrifampicin(сепреферираупотребанакомбиниранипре-парати).Подолготрајнатерапијаепотребнаприменингитисивослучајнарезистентнимикроорганизми, за кои е понекогаш истотакапотребномодифицирањенатераписки-отпротокол.Isoniazid(за2–месечнаиницијалнаиза4–ме-сечнаконтинуиранафаза).ВОЗРАСНИ300mgнаден;ДЕЦА5–10mg/kg(max.300mg)наден.Rifampicin (за 2–месечна иницијална и за4–месечнаконтинуиранафаза).ВОЗРАСНИпод50kg450mgнаден;над50kg600mgнаден;ДЕЦА10mg/kg(max.600mg)наден.Pyrazinamide (само за 2–есечна иницијалнафаза).ВОЗРАСНИпод50kg1.5gнаден;над50kg


2gнаден;ДЕЦА35mg/kgнаден.Ethambutol1 (самоза2–месечнаиницијалнафаза).ВОЗРАСНИиДЕЦА15mg/kgнаден.

БРЕМЕНОСТ И ЛАКТАЦИЈАСтандардниотпротокол(погоре)можедасеприменуваивотекнабременостилактација.Небитребалодасеупотребуваstreptomycinвотекнабременост.ДЕЦА. Децата се лекуваат со isoniazid,rifampicinиpyrazinamideвотекнапрвите2месеца, а потоа со isoniazid и rifampicin вонаредните4месеци.Ethambutolотбитреба-лодасевклучивотерапијатавопрвитедвамесецакајдецасоголемризикодинфекцијасорезистентнимикроорганизми(видиИни-цијалнафаза,погоре).Меѓутоа,посебнапре-тпазливостепотребнакајмалидецапорадитешкотиитепритестирањетонавидотидо-бивањетоподатоцизасимптомитевоврскасопроменивовидот(видиподолу).

ЛЕКУВАЊЕ ПОД НАДЗОРАпликацијатаналековитеби требалода сеспроведуваподцелосеннадзор(терапијаподдиректнонабљудување)кајпациентикоинеможат со сигурностда сепридржуваатконтерапискиотпротокол.Кајовиепациентисеупотребуваisoniazid,rifampicin,pyrazinamideиethambutol(илиstreptomycin)3патинедел-ноподнадзорвотекнапрвите2месеца, апотоаisoniazidиrifampicin3патинеделновонаредните4месеци.Isoniazid (за 2–месечна иницијална и 4–ме-сечнаконтинуиранафаза).ВОЗРАСНИиДЕЦА15mg/kg(max.900mg)3патинеделно.Rifampicin(за2–месечнаиницијалнаи4–ме-сечнаконтинуиранафаза).ВОЗРАСНИ 600–900 mg 3 пати неделно;ДЕЦА15mg/kg(max.900mg)3патинедел-но.Pyrazinamide(самоза2–месечнаиницијалнафаза).ВОЗРАСНИпод 50 kg 2 g 3 пати неделно;над 50 kg 2.5 g 3 пати неделно;ДЕЦА 50mg/kg3патинеделно.Ethambutol1 (самоза2–месечнаиницијалнафаза).ВОЗРАСНИиДЕЦА30mg/kg3патине-делно.

ИМУНОКОМПРОМИТИРАНИ ПАЦИ-ЕНТИКајимунокомпромитиранитепациентиможедабидатприсутнимултирезистентнисоевина Mycobacterium tuberculosis. Поради тоа,секогашепотребнодасеспроведемикроби-

олошкокултурелноиспитување,соцелдасепотврдитипотнабактеријатаиосетливостаконлекови.ДоколкуседокажеинфекцијасоM.tuberculosisкојаеосетливаконлековитеодпрвизбор,тогашпациентотбитребалодаселекувасостандардниот6–месеченпрото-кол; по завршувањетона лекувањетопаци-ентитетребачестодасеконтролираат.Протоколот би требало да се модифицирадоколкуинфекцијатаепредизвиканаодре-зистентнимикроорганизмиивотојслучајепотребнаконсултацијасоспецијалист.Совет од специјалист би требало да се по-бара и при лекување или хемопрофилаксанатуберкулозакајHIVпозитивнилица;по-требноевниманиеприизборотнасоодветентерапискипротоколзадасеизбегнатпотен-цијалноопасниинтеракции.Инфекцијатаможедабидепредизвиканаиоддругимикобактерии,пр.M.aviumcomplex,ивотојслучајепотребнаконсултацијасоспе-цијалистзасоодветнолекување.

ПРЕВЕНЦИЈА НА ТУБЕРКУЛОЗА Кајнекоилицаможеда серазвие туберку-лоза поради реактивирање на претходнолатентно огниште. Хемопрофилакса е по-требна кај оние лица кај кои постои доказзапостоењеналатентна туберкулозаикоипримаат имуносупресивни лекови (вклучу-вајќицитотоксичнилековиидолготрајнате-рапијасокортикостероиди).Кајовиеслучаисе спроведува хемопрофилакса со isoniazidвотекна6месеци;несепрепорачуваподол-готрајнахемопрофилакса.

МОНИТОРИРАЊЕБидејќи лековите isoniazid, rifampicin иpyrazinamideсеасоциранисохепатотоксич-ност, би требало да се испита хепаталнатафункцијапреддасепочнетретманотсоовиелекови.Пациентите со преегзистирачко хе-паталнозаболувањеилисозависностодал-кохолбитребалодаимаатпочестиконтро-ли, особеновопрвитедвамесеца.Доколкунепостојатдоказизахепаталнозаболување(и хепаталните анализи пред третманот сенормални),тогашпонатамошниконтролисепотребнисамоакопациентотразвиетреска,слабост,повраќање,жолтицаилинеобјасне-товлошувањенасостојбатазавременале-кувањето.Порадипотребатаодцелоснопридржувањекон антитуберкулозниот третман, од еднастрана, но и заради заштита од евентуалнотешкохепаталнооштетување,оддругастра-на,пациентитеилицатакоисегрижатзанивтребадабидатинформираникаконавреме-нодагипрепознаваатзнацитенахепатално


оштетување и да се советуваат веднаш дапрекинатсотерапијатаидапобараатмеди-цинскапомош.Реналната функција треба да се проверипредтерапијатасоантитуберкулознилековиида сенаправи соодветноприспособувањена дозите.Препорачливо е да се избегнуваупотребата на streptomycin или ethambutolкај пациенти со ренално оштетување, а до-колкусепаксеупотребуваат,тогашнивнитедозитребадасередуциранииредовнодасемониторираат плазматските концентрацииналековите.Пред употребата на ethambutol треба да сетестираостринатанавидот(видиподолу).Главнипричинизанеуспехналекувањетосенеправилнотопрепишувањеодстрананале-каротинеадекватнотопридржувањеконте-рапијатаодстрананапациентот.Месечнотоброењенатаблетитеипрегледотнаурината(rifampicinпредизвикувапортокаловообоју-вање)биможеледабидаткориснииндикато-ризапридржувањеконлекувањето.Требадасеизбегнувапрекумерно,какоинеадекватнодозирање.Терапијатабитребалодабидеподконтроланалекарспецијалист.Isoniazidот е евтин и многу ефикасен лек.Истокакоиrifampicinот,битребалотојсе-когашдасевклучувавосекојантитуберку-лозенпротокол,освенаконепостоиспеци-фичнаконтраиндикација.Неговоединственовообичаенонесаканодејствоеперифернатаневропатија,којаеповеројатнодасепојавикајпациентисопреегзистирачкиризикфак-тори, какошто се: дијабетес, алкохолна за-висност,хроничнареналнаинсуфициенција,потхранетостиHIV–инфекција.Воовиеслу-чаибитребалопрофилактичкидаседава10mgpyridoxineнаден(или20mg,доколкунепостоисоодветенпроизвод)одпочетокотналекувањето.Другитенесаканидејства,какопојаванахепатитис(важно:видиМонитори-рањепогоре)ипсихози,настануваатретко.Rifampicinот,претставуваrifamycinиеклуч-на компонента во секој антитуберкулозенпротокол.Истокакоиisoniazidот,иовојлекби требало секогашдабидевклученволе-кувањето,освенаконепостоинекојаспеци-фичнаконтраиндикација.Завременапрвитедвамесеца (иницијалнафаза)одтерапијатасоrifampicinвообичаеноможеданастанат транзиторнинарушувањанахепаталнатафункцијасопокаченисерум-скитрансаминази,нопорадитоанајчестонеепотребенпрекиннатерапијата.Понекогаше неопходно да се промени терапијата прислучаинатешкахепатотоксичност,особенокај пациенти сопреегзистирачко хепаталнозаболување(важно:видиМониторирањепо-

горе).Утврдени сешест синдроми на токсичносткои може да настанат за време на интер-митентното лекување: синдром сличен наинфлуенција, абдоминални симптоми, ре-спираторнисимптоми,шок,реналнаинсуфи-циенцијаитромбоцитопеничнапурпура,коиможедасејаваткај20–30%одпациентите.Rifampicinотпредизвикуваиндукцијанахе-паталнитеензими,соштосезабрзувамета-болизмотнанекоилекови,какоштосе:кор-тикостероидите, естрогените, phenytoinот,сулфонилуреата и антикоагулантните леко-ви.Важно:ефикасностанаоралнитеконтрацеп-тивиередуциранаинапациентитетребадаимсепонудаталтернативниметодизапла-нирањенасемејството.RifabutinотепоновrifamycinкојеиндициранзапрофилаксанаинфекциипредизвиканиодM.aviumcomplexкајпациентисомалбројнаCD4;тојеистотакаодобрензалекувањенанетуберкулознимикобактерискиболестии за пулмонална туберкулоза. Исто какоrifampicinот, и тој предизвикува индукцијанахепаталнитеензими,соштосередуцираефикасноста на оралните контрацептиви ипорадитоасепотребнидругиметодизапла-нирањенасемејството.Pyrazinamideотебактерициденлеккојеак-тивенединственопротивинтрацелуларнитеформинаMycobacteriumtuberculosisкоисевофазанаделба;тојгоманифестирасвојотглавенефектсамовопрвитедваилитриме-сециодтерапијата.Pyrazinamideотеособенокорисенприлекувањетонатуберкулозниотменингитис, бидејќи добро пенетрира низменингите.ТојнееактивенпротивM.bovis.Понекогашможеданастанаттешкихепато-токсични реакции (важно: видиМонитори-рањепогоре).Ethambutolот се вклучува во терапискиотпротокол доколку постои сомневање за ре-зистенцијакон isoniazid; тојможедасеиз-остави од протоколот доколку ризикот одрезистенцијаемал.Несаканите дејства кои ги предизвикуваethambutolот се главно ограничени на ви-зуелнинарушувањавообликна:губењенаостринатанавидот,слепилозабоиинамалу-вањенавиднотополе.Овиетоксичниефектисепочестидоколкусеупотребуваатвисокидозиилиакоеоштетенареналнатафункцијанапациентот.Првите симптомина окулар-ната токсичност се субјективни и порадитоа пациентите треба да бидат советуваниведнаш да прекинат со терапијата доколкуимсевлошивидотидасеконсултираатсолекарот. Раното прекинување на терапија-


та е скоро секогаш проследено со целоснозаздравување на видот. Пациентите кои неможат да ги разберат предупредувањата воврска офталмолошкитенесаканидејства битребалодаселекуваатсоалтернативнилеко-ви.Ethambutholотбитребалодасеупотребу-васоособенапретпазливосткајдецадодекатиененаполнатнајмалку5годиниидодеканесеоспособатпрецизнодагипријавуваатсимптоматскитепроменивовидот.Острината на видот треба да се тестира соSnellenоватаскала,предпочетокотнатера-пијатасоethamutol.Streptomycinот денес ретко се употребу-ва, освен за резистентни микроорганизми.Се аплицира интрамускулно во доза од 15mg/kg(max.1g)наден;дозатасередуциракај пациенти со телесна тежина под 50 kg,кајпациентипостариод40годиниилиприреналнооштетување.Плазматскитеконцен-трацииналекоттребадасеопределувааткајпациентите сонарушена реналнафункција,кајкоистрептомицинотморадасеупотребу-васоособеноголемапретпазливост.Несака-нитедејствасезголемуваатпокумулативнадозаод100g,којатребадасенадминесамовоисклучителнислучаи.Резистентните форми на туберкулоза требадаселекуваатодстрананалекарспецијалистсоискуствовоовааобластивосоодветниус-тановикадештопостоиможностзаконтро-ланаинфекцијата.Лековиодвторизборкоисе употребуваат заинфекциипредизвиканиод резистентни микроорганизми, или когалековитеодпрвизбордаваатнеприфатливинесаканидејства, се: amikacin, capreomycin,cycloserine, поновите макролиди (пр.azithromycinиclarithromycin),кинолони(пр.ciprofloxacinиofloxacin)иprothionamide.

ISONIAZID (ИЗОНИЈАЗИД)Состав:хидразиднаизоникотинскатакис.Дејство:главнопротивM.tuberculosis.Индикации: туберкулоза, во комбинацијасодругилекови;профилакса.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување(потребноедасеследихепаталнатафункција, види ги забелешките подолу);ренално оштетување; бавни ацетилатори(зголемен ризик од несакани дејства); епи-лепсија; историја на психози; алкохолназависност, малнутриција, diabetes mellitus,HIVинфекција (ризик од периферен неври-тис);бременостилактација.

ХЕПАТАЛНИ НАРУШУВАЊАНапациентитеиналицатакоисегрижатзанивбитребалодаимсеобјасникакодаги

препознаат симптомите на хепатално ош-тетувањеидасесоветуваатведнашдапре-кинатсотерапијатаидапобараатлекарскапомош,доколкусеразвијатсимптоми,како:перзистентногадење,повраќање,заморилижолтица.Контраиндикации: хепатално заболувањеиндуцираноодлекови.Несакани дејства:гадење,повраќање,кон-стипација, сува уста; периферен невритисприупотребанависокидози(профилаксасопиридоксин, види ги забелешките погоре),оптички невритис, конвулзии, психотичниепизоди,вертиго;хиперсензитивниреакциивлкучувајќи треска, erythema multiforme,пурпура;хематолошкинарушувањавклучу-вајќиагранулоцитоза,хемолитичкаанемија,апластичнаанемија;хепатитис(особенонад35 години); синдром сличен на системскиlupuseritematozus,пелагра,хиперрефлексија,тешкотиисоноќномокрење,хипергликемијаигинекомастија.Дозирање:пероралноилисоинтрамускулнаилиинтравенскаинјекција;видигизабелеш-китепогоре.Готови лековиEUTIZON–ЕУТИЗОН(Pliva),капс.400mg+25mgизонијазид+пиридоксин.

RIFAMPICIN (РИФАМПИЦИН)Состав: полусиснтетички дериват на при-родниотантибиотикрифамицин.Дејство: против разни грампозитивни играмнегативни микроорганизми, особенопротивM.tuberculosis.Индикации:видиподДозирање.Мерки на претпазливост: хепатално ош-тетување, алкохолна зависност, како и припродолжена терапија; ренално оштетување(акодневнатадозаенад600mg);бремености лактација; порфирија; важно: пациентитекоипримааторалниконтрацептивитребадасесоветуваатдаупотребуваатидоплонител-ни контрацептивни методи; дисколорацијанамекиконтактнилеќи;истотакавидигиизабелешкитепогоре.ЗАБЕЛЕШКА. При прекин на терапијата,таа би требало повторно да се започне сопонискидозикоипостепеносезголемуваат;терапијатасепрекинуватрајнодоколкуна-станаттешкинесаканидејства.ХЕПАТАЛНИНАРУШУВАЊАНапациентитеиналицатакоисегрижатзанивбитребалодаимсеобјасникакодагипрепознаат симптомите на хепатално ош-тетувањеидасесоветуваатведнашдапре-кинатсотерапијатаидапобараатлекарска


помош,доколкусеразвијатсимптоми,како:перзистентногадење,повраќање,заморилижолтица.Контраиндикации:жолтица.Несакани дејства: гастроинтестиналнисимптоми вклучувајќи анорексија, гадење,повраќање, дијареја (колитис асоциран соупотребанаантибиотици);главоболка,сон-ливост;несаканидејствакоиглавносејаву-ваатприинтермитентнатерапијасе:синдромсличеннаинфлуенција(сотреска,морниципо телото, вртоглавица, болки во коските),респираторни симптоми (вклучувајќи теш-ко дишење), колапс и шок, хемолитичкаанемија, акутна бубрежна инсуфициенција,и тромбоцитопеничнапурпура; промени вохепаталната функција, жолтица; цренило,уртикарија и кожен исип; други несаканидејствасе:едеми,мускулнаслабостимиопа-тија, ексфолијативен дерматитис, токсичнаепидермалнанекролиза,пемфигоидниреак-ции,леукопенија,еозинофилија,менструал-ни нарушувања; портокаловоцрвено обоју-вање на урината, на плунката и на другитетелеснисекрети;регистриранисеслучаинатромбофлебитис при употреба на инфузиивоподолгвременскипериод.Дозирање:бруцелоза,легионерскаболеститешкистафилококниинфекции,вокомбина-цијасодругилекови,пероралноилисоин-травенскаинфузија,0.6–1.2gнаден(во2–4поделенидози)Туберкулоза,вокомбинацијасодругилеко-ви,видигизабелешкитепогореЛепра.Профилакса на менингококен менингитиси инфекции предизвикани од Haemophilusinfluenzae(типb).Готови лековиTUBOCIN–ТУБОЦИН(Balkanpharm),капс.300mgрифампицин.RIFAMPICIN–РИФАМПИЦИН(Алкало-ид),капс.300mgрифампицин.RIFAMOR – РИФАМОР (Galenika), капс.300mgрифампицин.RIFADIN–РИФАДИН(Реплекфарм),капс.300mgрифампицин.

RIFABUTIN (РИФАБУТИН)Состав:дериватнарифамицинот.Дејство: против разни грампозитивни играмнегативни микроорганизми, особенопротивM.tuberculosis.Индикации:видиподДозирање.Мерки на претпазливост: види подRifampicin;реналнооштетување;бременост;лактација;порфирија.Несакани дејства: гадење, повраќање;

леукопенија, тромбоцитопенија, анемија,ретко хемолиза; зголеменихепатални ензи-ми, жолтица, ретко хепатитис; увеитис поапликацијанаголемидозиилиприистовре-менаупотребасолековикоигизголемуваатплазматските концентрации на рифабути-нот; артралгија, мијалгија, синдром сличенна инфлуенција, диспнеа; хиперсензитивниреакции вклучувајќи треска, кожен исип,еозинофилија,бронхоспазам,шок;портока-ловоцрвенообојувањенакожата,наурина-та, плунката и на другите телесни секрети;асимптоматскикорнеалниопацитетиподол-готрајнаупотреба.Дозирање: профилакса на Mycobacteriumaviumcomplexинфекциикајимуносупресив-нипациентисомалбројнаCD4,300mgнаденкакоединичнадоза.Терапија на нетуберкулозни микобактерис-кизаболувања,вокомбинацијасодругиле-кови,450–600mgнаденкакоединичнадозаво траењедо6месеципонегативизацијатанакултурата.Терапија на пулмонална туберкулоза, вокомбинацијасодругилекови,150–450mgнаденкакоединичнадозавотекнанајмалку6месеци.ДЕЦА,несепрепорачуваГотови лекови:неерегистриранвоРМ.MYCOBUTIN–МИКОБУТИН (Pharmacia),капс.150mgрифабутин.

PYRAZINAMIDE (ПИРАЗИНАМИД)Состав:аналогнаникотинамидот.Дејство:противM.tuberculosis.Индикации: туберкулоза, во комбинацијасодругилековиМерки на претпазливост: бременост; хе-патално оштетување (потребно е да се мо-ниторира хепаталната функција, види гизабелешкитеподолу);diabetesmellitus;гихт(требадасеизбегнуваприакутеннапад).ХЕПАТАЛНИНАРУШУВАЊА.Напациентитеиналицатакоисегрижатзанивбитребалодаимсеобјасникакодагипрепознаат симптомите на хепатално ош-тетувањеидасесоветуваатведнашдапре-кинатсотерапијатаидапобараатлекарскапомош,доколкусеразвијатсимптоми,како:перзистентногадење,повраќање,заморилижолтица.Контраиндикации:хепаталнооштетување,порфирија.Несакани дејства: хепатотоксичност вклу-чувајќи треска, анорексија, хепатомегалија,спленомегалија,жолтица,хепаталнаинсуф-ициенција;гадење,повраќање,дизурија,ар-


тралгија,сидеробластнаанемија,коженисипиповременофотосензитивност.Дозирање:видигизабелешкитепогоре.Готови лековиPYRAZINAMID–ПИРАЗИНАМИД(Krka),тбл.500mgпиразинамид.

ETHAMBUTOL (ЕТАМБУТОЛ)Состав:дериватнаетилендиаминот.Дејство:главнопротивM.tuberculosis.Индикации: туберкулоза, во комбинацијасодругилекови.Мерки на претпазливост:потребноенама-лувањена дозатаприреналнооштетување,а доколку клиренсот на креатинин е помалод30ml/minтребадасемониторираатплаз-матските концентрации на лекот; постарипациенти;бременост;остринатанавидотсетестирапредпочетокналекувањето,апаци-ентитетребадасепредупредатдапријаватевентуалнипроменивовидот–видигиза-белешкитепогоре;малидеца(видигизабе-лешкитепогоре)–сепрепорачуварутинскоофталмолошкоследење.Контраиндикации:оптичкиневритис,слабвид.Несакани дејства: оптички невритис, не-способност за дискриминација на црвена-та и на зелената боја, периферен невритис,поретко кожен исип, пруритус, уртикарија,тромбоцитопенија.Дозирање:видигизабелешкитепогоре.ЗАБЕЛЕШКА.Максималнитеконцентрации(2–2.5 часа по дозата) треба да изнесуваат2–6 mg/l (7–22 micromol/l); минималнитеконцентрациитребадасепонискиод1mg/l(4micromol/l).Готови лековиETAMBUTOL–ALKALOID–ЕТАМБУ-ТОЛ–АЛКАЛОИД(Алкалоид),тбл.400mgетамбутол.

STREPTOMYCIN (СТРЕПТОМИЦИН)Состав:дериватнааминогликозидите.Дејство: против разни грампозитивни играмнегативни микроорганизми, особенопротивM.tuberculosis.Индикации: туберкулоза, во комбинацијасодругилекови;додатокнаdoxycyclineприбруцелоза.Мерки на претпазливост: види под Ами-ногликозиди.Контраиндикации: види под Аминогликози-ди.Несакани дејства: види под Аминоглико-

зиди; исто така хиперсензитивни реакции,парестезијанаустата.Дозирање:длабокаинтрамускулнаинекција,туберкулоза; види ги забелешките погоре;бруцелоза,неопходенесоветодспецијалист.ЗАБЕЛЕШКА.Максималнитеконцентрации(еденчаспоапликацијата)требадабидат40mg/l;минималнитеконцентрациитребадасепонискиод5mg/l(понискиод1mg/lкајпа-циентипостариод50годиниилисореналнооштетување).Готови лековиSTREPTOMYCIN SULPHATE –СТРЕПТОМИЦИНСУЛФАТ(Galenika,Balkanpharm),лаг.1gстрептомицин.

CAPREOMYCIN (КАПРЕОМИЦИН)Состав:пептиденантибиотик.Дејство: притив M.tuberculosis; туберкуло-статикодIIред,порадитоксичноста.Индикации:вокомбинацијасодругилеко-ви,притуберкулозарезистентнаналековитеодпрвизбор.Мерки на претпазливост: ренално, хепа-тално или аудитивно оштетување; треба дасе мониторира реналната, хепаталната, ау-дитивнатаивестибуларнатафункција, какои електролитите; бременост (тератоген кајживотните)илактација.Несакани дејства: хиперсензитивни реак-ции вклучувајќи уртикарија и кожен исип;леукоцитозаилилеукопенија,пореткотром-боцитопенија; промени во анализите за хе-паталнатафункција;нефротоксичност,елек-тролитнинарушувања;губењенаслухотсотинитус и вертиго; невромускулен блок повисокидози,болкаииндурацијанаместотонаинјектирање.Дозирање:длабокаинтрамускулнаинјекци-ја,1gнаден(неповеќеод20mg/kg)вотекна2–4месеци,апотоа1gдвадотрипатинеделно.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.CAPASTAT –КАПАСТАТ (King), лаг. 1 gкапреомицин.

CYCLOSERINE (ЦИКЛОСЕРИН)Состав:аналогнаdаланин.Дејство: против грампозитивни и грам-негативни бактерии, особено против M.Tuberculosis;туберкулостатикод IIред,по-радитоксичноста.Индикации:вокомбинацијасодругилеко-ви,притуберкулозарезистентнаналековитеодпрвизбор.


Мерки на претпазливост:потребноенама-лување на дозата при ренално оштетување(требадасеизбегнуваупотребатаналекот,доколкустанувазборзатешкореналноош-тетување); треба да се мониторира хемато-лошката,реналнатаихепаталнатафункција;бременостилактација.Контраиндикации:тешкореналнооштету-вање,епилепсија,депресија,тешкаанксиоз-ност,психотичнисостојби,алкохолназавис-ност,порфирија.Несакани дејства: главноневролошки, вк-лучувајќиглавоболка,вртоглавица,вертиго,сонливост, тремор, конвулзии, конфузија,психози, депресија (терапијата треба да сепрекине или дозата да се намали доколкунастанатсимптоминаЦНС–токсичност);ко-женисип,алергискидерматитис(терапијатасепрекинуваилидозатасенамалува);мега-лобластнаанемија;променивоанализитезахепаталната функција; срцева слабост привисокидози.Дозирање: иницијално250mgна секои12часавотекна2неделикоисепокачуваатвозависност од концентрацијата на лекот вокрвтаитерапискиотодговордоmax.500mgнасекои12часа;ДЕЦА,иницијално10mg/kgнаден,понатамудозатасеприспособувавозависностодконцентрацијатаналекотвокрвтаитерапискиотодговор.ЗАБЕЛЕШКА.Мониторирањенаконцентра-циитеналекотвокрвтаеособенопотребнопри:реналнооштетување,употребанаднев-ни дози поголеми од 500mg или знаци натоксичност;концентрациитевокрвтанебитребалодабидатпоголемиод30mg/l.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.CYCLOSERINE–ЦИКЛОСЕРИН (King),капс.250mgциклосерин.

10. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ ЛЕПРА

Светската здравствена организација (СЗО)имаиздаденопрепоракисоцелдасенадми-непроблемотсорезистенцијатаконdapsoneи да се превенира настанувањето на резис-тенцијакондругитеантилепротичнилекови.Лекови кои се препорачуваат за употребасе: dapsone, rifampicin и clofazimine. Дру-ги лекови кои имаат значајна активностпротив Mycobacterium leprae се: ofloxacin,minocyclineиclarithromycin,нонитуеденоднивнееефикасенкакоrifampicin;моментал-нотиесесметаатзалековиодвторизборвотерапијатаналепрата.Забактерискипозитивнитеформиналепра(по-ларналепроматозналепра,диморфнолепрома-

тозналепраиграничналепра)сепрепорачуватретмансотрилека,додеказабактерискинега-тивнитеформи(поларнатуберкулоидналепра,диморфнотуберкулоидна лепра и недетерми-нираналепра)сепрепорачуваупотребанадвалека.Долунаведените протоколи се во употребаширумсветот(сомаливаријации).

Бактериски–позитивни форми на лепра (протокол со 3 лека)

Rifampicin600mgеднашмесечно,поднад-зор(450mgзавозраснилицасотелеснате-жинапомалаод35kg).Dapsone100mgнаден,самомедикација(50mgнаденили1–2mg/kgнадензавозраснилицасотелеснатежинапомалаод35kg).Clofazimine300mgеднашмесечно,поднад-зор,и50mgнаден(или100mgсекојвторден),самомедикација.Бактерискипозитивните форми на лепра битребало да се лекуваат најмалку 2 години.Терапијатабитребалодасеспроведувабезпромениизавременадвататипаналепра-реакции:тип1(реверзна)итип2(erythemanodosum leprosum). Невритична болка илислабостможедапретходатнаперманентнонервно оштетување во случај на тип 1–ре-акциите. Веднаш би требало да се започнетерапијасоprednisolone(40–60mgнаден).Слабитеформинатип2–реакциитереагира-ат на aspirin или на chloroquine, но за теш-китетип2–реакциинеопходнаеупотребанакортикостероиди; thalidomide (неодобрен)е исто така корисен кај мажите и кај пост-менопаузнитеженикоистанале зависниодкортикостероиди, меѓутоа треба да се давасамоподспецијалистичкинадзориникогашнесмеедасеупотребикајженикајкоипос-тоиможностзазабременување(значаенте-ратогенпотенцијал).Истотака,кориснаеиупотребатанаповисокидозинаclofazimine,100mgтрипатинаденвотекнапрвиотме-сец, со натамошно намалување на дозата,меѓутоаможедапоминат4–6неделидопо-стигнувањецелосенефект.

Бактериски–негативни форми на лепра (протокол со 2 лека)

Rifampicin600mgеднашмесечно,поднад-зор(450mgзавозраснилицасотелеснате-жинапомалаод35kg).Dapsone100mgнаден,самомедикација(50mgнаденили1–2mg/kgнадензавозраснилицасотелеснатежинапомалаод35kg).Бактерискинегативнитеформиналепрабитребалодаселекуваат6месеци.Акотретма-


нот се прекине, тогаш со него би требалоповторно да се продолжи до целосно завр-шување.Идватапротоколазалекувањенабактерис-кипозитивните и бактерискинегативнитеформиналепранеседоволнизатерапијанатуберкулоза.

DAPSONE (ДАПСОН)Состав:диаминодифенилсулфон.Дејство: против повеке видови микроорга-низми,ноособенопротивM.leprae.Индикации: лепра, dermatitis herpetiformis;пневмонија предизвикана од Pneumocystiscarinii.Мерки на претпазливост:срцевиилипул-моналниболести;анемија(тешкиформинаанемијаселекуваатпредпочетокотнатера-пијата);склоностконхемолиза,вклучувајќии дефициенција наG6PD – осетливи доен-чиња кои се дојат; бременост; треба да сеизбегнуваприпорфирија.ХЕМАТОЛОШКИНАРУШУВАЊА.При долготрајна терапија, на пациентите ина лицата кои се грижат за нив би требалодаимсеобјасникакодагипрепознаатсимп-томите на хематолошки нарушувања и дасе советуваат веднаш да побараат лекарскапомош,доколкусеразвијатсимптоми,како:треска,болноиосетливогрло,коженисип,улцерациивоустата,пурпура,модрицииликрвавења.Несакани дејства: (дознозависни и нево-обичаениприупотребанадозисокоиселе-кувалепра),хемолиза,метхемоглобинемија,невропатија,алергискидерматитис(пореткоопфаќаитоксичнаепидермалнанекролизаи/Stevens–Johnson синдром), анорексија, га-дење, повраќање, тахикардија, главоболка,несоница,психози,хепатитис,агранулоцито-за;dapsoneсиндром(коженисипсотрескаиеозинофилија)–терапијатаведнашсепреки-нува(можедапрогредирадоексфолијативендерматитис, хепатитис, хипоалбуминемија,психозиисмрт).Дозирање:лепра,1–2mg/kgнаден;видигизабелешкитепогоре.Dermatitisherpetiformis;видиспецијалистич-калитература.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.DAPSONE –ДАПСОН (незаштитено), тбл.50mg,100mgдапсон.

CLOFAZIMINE (КЛОФАЗИМИН)Состав:феназинскабоја.Дејство:противM.leprae.Индикации:лепра.Мерки на претпазливост: хепаталноире-нално оштетување; бременост и лактација;можедапредизвикадисколорацијанамекиконтактнилеќи;употебатанаовојлектребада се избегнува при перзистентна абдоми-налнаболкаидијареја.Несакани дејства: гадење, повраќање (по-требнаехоспитализацијадоколкуеперзис-тентно),абдоминалнаболка;главоболка,за-мор;кафеавоцрнадисколорацијаналезиитеинаобластинакожатакоисеизложенинасончева светлина; реверзибилнадисколора-цијанакожата;сувакожа;црвенадисколо-рацијанафецесот,уринатаидругитетелеснитечности; исто така кожен исип, пруритус,фотосензитивност, кожни ефлоресценциислични на акни, анорексија, еозинофилнаентеропатија, опструкција на цревата, сувиочи, заматен вид,макуларнаи субепителнакорнеална пигментација; зголемени вред-ности на глукозата во крвта, губење на те-леснататежина,инфарктнаслезината,лим-фаденопатија.Дозирање: лепра; види ги забелешкитепо-горе.Лепроматозниреакции,дозатасезголемувадо300mgнаденвотекнаmax.3месеци.Готови лековиLAMPRENE –ЛАМПРЕН (Alliance), капс.100mgклофазимин.

11. – МЕТРОНИДАЗОЛ И ТИНИДАЗОЛ

Metronidazoleотеантимикробенлеккојимаголемаактивностпротиванаеробнибактерииипротозои;индикациитезанеговаупотребаопфаќаат: трихомонасен вагинитис, бакте-риски вагинози (особеноинфекциипредиз-виканиодGardnerellavaginalis)иинфекциипредизвикани од Entamoeba histolytica иGiardia lamblia. Исто така се употребуваво терапијата на хируршка и гинеколошкасепса,бидејќивоовиеслучаиеважнанего-ватаактивностпротивцревнитеанаероби,аособенопротивBacteroidesfragilis.Метронидазолот е исто така ефикасен волекувањетонапсевдомембранозенколитис.Ректалната апликација на лекот е ефикаснаалтернатива на неговата интравенска апли-кација, доколку пероралната употреба не е


возможна. Метронидазолот се дава интра-венскизапотврденислучаинатетанус;истотака се употребува и diazepam и тетанусенимуноглобулин.Метронидазолот, аплициран локално го ре-дуциранепријатниотмирисштогосоздава-ат анаеробните бактерии во габични тумо-ри; исто така се употребува во терапија наrosacea.Tinidazoleот е сличен на метронидазолот,меѓутоатраењетонанеговотодејствоепо-долго. METRONIDAZOLE (МЕТРОНИДАЗОЛ)Состав:дериватнанитроимидазолот.Дејство:противанаеробнибактерииипро-тозои,вклучителноиамеби.Индикации: анаеробни инфекции (вклучу-вајќииинфекциина заби), видиподДози-рањеподолу;протозоалниинфекции;еради-кацијанаHelicobacterpylori;кожа.Мерки на претпазливост:соалкохолнаста-нуваатреакциисличникакоприупотребатанадисулфирам,хепаталнооштетувањеихе-паталнаенцефалопатија;бременостилакта-ција;сесоветуваклиничкоилабораторискоследење на пациентот доколку лекувањетотраеповеќеод10дена.Несакани дејства: гадење, повраќање, не-пријатенвкус,обложенјазикигастроинтес-тинални нарушувања; кожен исип; пореткосонливост, главоболка, вртоглавица, атак-сија,темнаурина,erythemamultiforme,пру-ритус,уртикарија,ангиоедемианафилакса;исто така, регистрирани се и абнормалнихепатални функционални тестови, хепати-тис,жолтица,тромбоцитопенија,апластичнаанемија,мијалгија, артралгија; при продол-жена или интензивна терапијаможно е на-станувањенаперифернаневропатија, тран-зиторниепилептичнинападиилеукопенијаДозирање: анаеробниинфекции(вообичае-носелекуваат7дена,односно10денаприколитис асоциран со употреба на антибио-тици), перорално, или иницијално 800 mg,апотоа400mgнасекои8часа,или500mgнасекои8часа,ДЕЦА7.5mg/kgнасекои8часа;ректално1gнасекои8часавотекна3дена,апотоанасекои12часа,возрастдо1 година 125mg, 1–5 години 250mg, 5–10години500mg,над10годиниистокакозавозрасни;соинтравенскаинфузијавотекна20минути,500mgнасекои8часа;ДЕЦА7.5mg/kgнасекои8часа.Улцерациинанозетеирани,перорално,400mgнасекои8часавотекна7дена.Бактериски вагинози, перорално, 400–500mgдвапатинаденвотекна5–7денаили2g

какоединичнадоза.Пелвичниинфламаторни заболувања, перо-рално,400mgдвапатинаденвотекна14дена.Акутенулцеративенгингивитис,перорално,200–250mgнасекои8часавотекна3дена;ДЕЦА,1–3години50mgнасекои8часавотекна3 дена; 3–7 години100mgна секои12часа;7–10години100mgнасекои8часа.Акутни инфекции на заби, перорално, 200mgнасекои8часавотекна3–7дена.Хируршка профилакса, перорално, 400–500mgдвачасапредоперација;заоперациисовисокризикможедасеаплицираатдо3по-натамошнидозиод400до500mgнасекои8часа;ДЕЦА7.5mg/kgдвачасапредопе-рација;заоперациисовисокризикможедасеаплицираатдо3понатамошнидозиод7.5mg/kgнасекои8часа.Ректално, 1 g два часа пред операција; заоперациисовисокризикможедасеаплици-раатдо3понатамошнидозиод1gнасекои8часа;ДЕЦА,5–10години500mgдвачасапредоперација;заоперациисовисокризикможе да се аплицираат до 3 понатамошнидозиод500mgнасекои8часа.Интравенска инфузија (доколку ректалнатаапликација е несоодветна), 500mg при ин-дукцијата;заоперациисовисокризикможедасеаплицираатдо3понатамошнидозиод500mgнасекои8часа;ДЕЦА,7.5mg/kgприиндукција;заоперациисовисокризикможедасеаплицираатдо3понатамошнидозиод7.5mg/kgнасекои8часа.Готови лековиMETRONIDAZOL – МЕТРОНИДАЗОЛ(BraunMelsungen),сол.0.5%метронидазол.EFLORAN–ЕФЛОРАН (Krka), сол. 0.5 %метронидазол.

TINIDAZOLE (ТИНИДАЗОЛ)Состав:аналогнаметронидазолот.Дејство:сличнонаметронидазолот.Индикации:анаеробниинфекции,видиподДозирање подолу; протозоални инфекции;ерадикацијанаHelicobacterpylori.Мерки на претпазливост: види подMetronidazole; бременост (производителотпрепорачува да се избегнува употребата вопрвите3месециодбременоста);требадасеизбегнуваприпорфирија.Несакани дејства: видиподМетронидазо-ле.Дозирање:анаеробниинфекции,перорално,иницијално2g,апотоа1gнаденили500mgдвапатинаден,вообичаеновотекна5–6дена.


Бактериски вагинози и акутен улцеративенгингивитис,единичнадозаод2g.Профилакса при абдоминални операции,единична доза од 2 g, вообичаено 12 часапредоперацијата.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.FASIGYN–ФАСИГИН(Pfizer),тбл.500mgтинидазол.

12. – КИНОЛОНИ

Налидиксичната киселина и nor–floxacinотсеефикаснивотерапијатананекомплицира-ниуринарниинфекции.Ciprofloxacin е активен против грампози-тивните и грамнегативните бактерии. Тој еособено ефикасен против грамнегативнитебактерии,вклучувајќигиsalmonella,shigella,campylobacter, neisseria, Bacillus anthracis иpseudomonas.Ciprofloxacinимасамоумере-наактивностпротивгрампозитивнитебакте-рии,какоштосеStreptococcuspneumoniaeиEnterococcusfaecalis;тојнепретставувалекодпрвизборвотерапијатанапневмококнапневмонија. Овој лек е ефикасен противкламидијаинекоимикобактерии.Повеќетоанаеробнибактериисенеосетливи.Индика-циитезаупотребанаciprofoxacinопфаќаат:инфекциинареспираторниотсистем(нонеза пневмококна пневмонија), уринарни ин-фекции,инфекциивогастроинтестиналниотсистем (вклучувајќи ја и тифоидната трес-ка),гонорејаисептикемијапредизвиканаодосетливимикроорганизми.Ofloxacinот се употребува за уринарни ин-фекции,инфекцииводолниотделнареспи-раторниот систем, гонореја и негонококенуретритисиcervicitis.Levofloxacinот е активен против грампози-тивнитеиграмнегативнитемикроорганизми.Тојимапоголемаактивностпротивпневмо-кокитевоспоредбасоciprofloxacinот.Ипокрајтоаштопрепаратитеciprofloxacin,levofoxacin и ofloxacin се одобрени за упо-требаприинфекциинакожатаинамекитеткива,многустафилококисерезистентнинакинолоните и нивната употреба би требалодасеизбегнуваприинфекциипредизвика-ниодметицилинрезистентенStaphylococcusaureus(MRSA).

АНТРАКСCiprofloxacinот се препорачува како ини-цијална терапија во лекувањето на ан-тракс. Терапијата може да се замени соbenzylpenicillin,илиdoxycycline[неодобренаиндикација], или со amoxicillin, доколку се

осетливи инфицирачките соеви на Bacillusanthracis. Иницијална употреба на 2 илиповеќеантибактерискисредстваможедасеземепредвидприсомневањезамултирезис-тентни соеви. При суспектен менингитис,требадасеразмислизаиницијалнаупотре-банакомбиниранатерапијасоciprofloxacinплусbenzylpenicillin.Кожниотантракстребада се лекува7дена, нопридругитеформи(особено при инхалациски антракс), ле-кувањето треба да се продолжи до 60 денапоради можен одложен повторен развој намикроорганизмите.Ciprofloxacinот или doxycyclineот може дасе применуваат за постекспозициона про-филакса.Доколку експозицијата е потврде-на, тогаш антибактериската профилакса битребало да продолжи до 60 дена. Употре-батанаовиедвалекаможедасезаменисоamoxicillin, доколку сојот на B. anthracis еосетливконовојантибиотик.Вакцинацијатапротив антракс може да овозможи скрату-вањенавреметраењетонаантибактерискатапрофилакса.

МЕРКИ НА ПРЕТПАЗЛИВОСТКинолоните би требало да се употребуваатсо претпазливост кај пациенти со историјана епилепсија или состојби со предиспози-ција занапади,придефицитнаG6PD,бре-меност, лактацијаи кај децаи адолесценти(кајмладиживотни е утврдена артропатијананосечкитезглобови–видиподолу).Требада се избегнува експозиција на прекумернасончева светлина (терапијата се прекинувадоколку настане фотосензитивност). Кино-лоните може да индуцираат конвулзии кајпациентисоилибезанамнезанаконвулзии;истовременаупотребанаНСАИЛможе,истотака,даиндуцираконвулзии.

УПОТРЕБА КАЈ ДЕЦАКинолоните предизвикуваат артропатија наносечките зглобови кај млади животни ипорадитоагенералнонесепрепорачуваатзаупотреба кај децаи кај адолесцентикои севофазанараст.Меѓутоа,значењетонаовојефект е несигурно во хуманата популацијаипринекоиспецифичниоколностикратко-трајнатаупотребанакинолоникајдецаможедабидеоправдана.Налидиксичнатакисели-насеупотребувазауринарниинфекциикајдецанад3месеци.Ciprofloxacinотеодобренза псевдомонасни инфекции при цистичнафиброза(кајдецанад5години)изатерапијаипрофилаксанаантракс.


Oштетување на тетиви

Ретко е регистрирано оштетување на тети-вите (вклучувајќи и нивна руптура) кај па-циенти кои примаат кинолони. Руптура натетиваможеданастаневотекна48часапозапочнувањенатерапијата.▪ Кинолоните се контраиндицирани кај па-циенти со историја на тетивни оштетувањаповрзанисоупотребанакинолони.▪ Постарите пациенти се повеќе наклонетиконтендинитис.▪Ризикотодруптуранатетивисезголемувасоистовременаупотребанакортикостерои-ди.▪Присомневањезатендинитис,веднаштре-бадасепрекинесоупотребатанакинолони.НЕСАКАНИДЕЈСТВА.Несаканитедејстваповрзани со употребата на кинолонитеопфаќаат: гадење, повраќање, диспепсија,абдоминалнаболка,дијареја(пореткоколи-тис), главоболка,нарушувањена спиењето,коженисип(реткоStevens–Johnsonсиндромитоксичнаепидермалнанекролиза)ипрури-тус.ПореткосејавуваатследнивеНесакани дејства:анорексија,покачувањенауреатаикреатининотвокрвта;сонливост,немир,ас-тенија, депресија, конфузија, халуцинации,конвулзии, парестезија; фотосензитивност,хиперсензитивни реакции вклучувајќи итреска, уртикарија, ангиоедем, артралгија,мијалгијаианафилакса;хематолошкинару-шувања(вклучувајќи еозинофилија,леуко-пенија, тромбоцитопенија); нарушување навидот,вкусот,слухотимирисот.Истотака,постојатизолиранислучаинаинфламацијаиоштетувањенатетиви(особенокајпостариикајпациентикоипримааткортикостероиди;видигосоветотодCSMпогоре).Другипријавенинесаканидејствасе:хемо-литичкаанемија,бубрежнаинсуфициенција,интерстициски нефритис и хепатална дис-функција (вклучувајќи хепатитис и холес-татска жолтица). Употребата на лекот битребало да се прекине доколку се развијатпсихијатриски,невролошкиилихиперсензи-тивниреакции (вклучувајќии тежоккоженисип).

NORFLOXACIN (НОРФЛОКСАЦИН)Состав:флуорокинолонскидериват.Дејство:сличнонаципрофлоксацинот.Индикации:видиподДозирањеМерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре;реналнооштетување.ВОЗЕЊЕ.Можедагонарушиизвршувањетонаизвежбаниактивност(пр.возење).Несакани дејства:видигизабелешкитепо-

горе; исто така регистрирани се: еуфорија,анксиозност, тинитус, полиневропатија,ексфолијативен дерматитис, панкреатитис,васкулитис.Дозирање:уринарниинфекции,400mgдвапатинаденвотекна7–10дена(3денапринекомплицирани инфекции во долниот делнауринарниоттракт).Хронични рецидивирачки уринарни инфек-ции,400mgдвапатинаденвовреметраењедо12недели;дозатаможедасередуцирадо400mgеднашнаден,доколкунастанеадек-ватнасупресијавопрвите4недели.Хрониченпростатитис, 400mgдвапатинаденвотекна28дена.ГотовилековиNOLICIN–НОЛИЦИН(Krka),тбл.400mgнорфлоксацин.NORACIN – НОРАЦИН (Bosnalijek), тбл.400mgнорфлоксацин.RENOCIN–РЕНОЦИН(Реплекфарм),тбл.400mgнорфлоксацин.

CIPROFLOXACIN(ЦИПРОФЛОКСАЦИН)Состав:флуорокинолон.Дејство: против грампозитивни и грамне-гативни, аеробни бактерии, вклучителноPseudomonas,Neisseria,Haemophylusидр.Индикации:видигизабелешкитепогореиподДозирање;инфекциинаокото.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре; реналнооштетување; требадасе избегнува прекумерно алкализирање науринатаидасеобезбедиадекватенвноснатечности(ризикодкристалурија).ВОЗЕЊЕ.Можедагонарушиизвршувањетонаизвежбаниактивност(пр.возење);ефек-титесезасилениподдејствотонаалкохол.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе;истотакапријавенисе:флатуленција,дисфагија,тремор,хипергликемија,наруше-ни концентрации на протромбин, васкули-тис,eryhemanodosum,петехии,хеморагичнибули, тинитус, теносиновитис, тахикардија,едеми, синкопа, топли бранови и потење;болка и флебитис на местото на инјекти-рање.Дозирање:перорално,респираторниинфек-ции,250–750mgдвапатинаден.Уринарни инфекции, 250–500 mg два патинаден(100mgдвапатинаденвотекна3дена при акутен некомплициран циститискајжени).Хрониченпростатитис, 500mgдвапатинаденвотекна28дена.Гонореја,500mgкакоеднократнадоза.Псевдомонасни инфекции во долниот делна респираторниот систем кај пациенти со


цистичнафиброза,750mgдвапатинаден;ДЕЦА,5–17години(видигимеркитенапре-тпазливостпогоре),до20mg/kgдвапатинаден(max.1.5gнаден)Други инфекции, 500–750mg два пати наден.Хируршкапрофилакса,750mg60–90мину-типредпроцедурата.Профилакса на менингококен менингитис[неодобрено].Интравенскаинфузија (вотекна30–60ми-нути;400mgвотекна60минути),200–400mgдвапатинаден.Псевдомонасни инфекции во долниот делна респираторниот систем кај пациенти социстичнафиброза,400mgдвапатинаден;ДЕЦА,5–17години(видигимеркитенапре-тпазливостпогоре),до10mg/kgтрипатинаден(max.1.2gнаден).Уринарни инфекции, 100 mg два пати наден.Гонореја,100mgкакоеднократнадоза.ДЕЦА.несепрепорачува(видигиМеркитенапретпазливостпогоре), освен акокорис-та гонадминуваризикот;перорално, 10–30mg/kg на ден во две поделени дози или соинтравенскаинфузија,8–16mg/kgнаденводвеподеленидози.Антракс(терапијаипостекспозиционапро-филакса, види ги забелешките погоре), пе-рорално,500mgдвапатинаден;ДЕЦА,30mg/kgнаденводвеподеленидози(max.1gнаден).Интравенска инфузија, 400mg два пати наден;ДЕЦА,20mg/kgнаденводвеподеленидози(max.800mgнаден).Готови лековиCIPROFLOXACIN – ЦИПРОФЛОКСА-ЦИН(Јака80),тбл.250mg,500mgципроф-локсацин.RECIPROKS–РЕЦИПРОКС(Реплекфарм),тбл.250mg,500mgципрофлоксацин.CIPROBAY – ЦИПРОБЕЈ (Bayer Pharma),сусп.10g/100mlципрофлоксацин.CIPROBAY 200 – ЦИПРОБЕЈ 200 (BayerPharma),сусп.200mg/100mlципрофлокса-цин.CIPROBAY 400 – ЦИПРОБЕЈ 400 (BayerPharma),сусп.400mg/200mlципрофлокса-цин.CIPROBAY 250 – ЦИПРОБЕЈ 250 (BayerPharma),тбл.250mgципрофлоксацин.CIPROBAY 500 – ЦИПРОБЕЈ 500 (BayerPharma),тбл.500mgципрофлоксацин.CITERAL–ЦИТЕРАЛ(Алкалоид),тбл.250mg,500mg,амп.100mgципрофлоксацинCIPROCINAL–ЦИПРОЦИНАЛ(Zdravlje),тбл.500mgципрофлоксацин.CIPRINOL –ЦИПРИНОЛ (Krka), тбл. 250

mg, 500 mg, амп. 100 mg, 200 mg, 400 mgципрофлоксацин.REMENA–РЕМЕНА(Remedina),тбл.500mgципрофлоксацин.

OFLOXACIN (ОФЛОКСАЦИН)Состав:флуокинолонскидериват.Дејство:сличнонадругитекинолони.Индикации:видиподДозирање.Мерки на претпазливост: види ги забе-лешкитепогоре;хепаталноиреналнооште-тување; историја на психијатриски заболу-вања.ВОЗЕЊЕ.Можедагонарушиизвршувањетонаизвежбаниактивност(пр.возење);ефек-титесезасилениподдејствонаалкохол.Несакани дејства: види ги забелешкитепогоре;истотакарегистриранисе:тахикар-дија, транзиторна хипотензија, васкулитич-ниреакции,анксиозност,нестабилноодењеитремор,хиперстезија,невропатија,екстра-пирамидни симптоми, психотични реакции(требадасепрекинесотерапијата–видигизабелешките погоре); многу ретко промениво нивото на глукоза во крвта; изолиранислучаи на пневмонитис; при интравенскаинфузија: хипотензија и локални реакции(вклучувајќиитромбофлебитис).Дозирање:перорално,уринарниинфекции,200–400mgнаденнаутро;дозатаможедасезголемидо400mgдвапатинадензаинфек-циивогорниотделнауринарниоттракт.Хрониченпростатитис, 200mgдвапатинаденвотекна28дена.Инфекцииводолниотделнареспираторни-отсистем,400mgнаденнаутро,дозатаможедасезголемидо400mgдвапатинаден.Инфекциинакожатаинамекитеткива,400mgдвапатинаден.Некомплицирана гонореја, 400mg како ед-нократнадоза.Некомплицирани генитални кламидискиинфекции, негонококен уретритис, 400 mgнаденкакоединичнадозаиливоподеленидозивотекна7дена.Пелвични инфламаторни болести, 400 mgдвапатинаденвотекна14дена.Интравенска инфузија (во траење од нај-малку30минутизасекојадозаод200mg),комплицираниуринарниинфекции, 200mgнаден.Инфекцииводолниотделнареспираторни-отсистем,200mgдвапатинаден.Септикемија,200mgдвапатинаден.Инфекциинакожатаинамекитеткива,400mgдвапатинаден.Притешкииликомплицираниинфекциидо-затаможедасезголемидо400mgдвапати


наден.Готови лековиGLAUFOS–ГЛАУФОС(Јака80),тбл.200mgофлоксацин.

LEVOFLOXACIN (ЛЕВОФЛОКСАЦИН)Состав:флуорокинолонскидериват.Дејство:сличнонаципрофлоксацинот.Индикации:видиподДозирање.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре;реналнооштетување.ВОЗЕЊЕ.Можедагонарушиизвршувањетонаизвежбаниактивност(пр.возење).Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе;астенија;пореткотремор,анксиозност,тахикардија, хипотензија, хипогликемија,пневмонитис, рабдомиолиза; пријавени селокалниреакцииитранзиторнахипотензијаприупотребаналекотвообликнаинфузијаДозирање: перорално, акутен синузитис,500mgнаденвотекна10–14дена.Егзацербацијанахрониченбронхитис,250–500mgнаденвотекна7–10дена.Пневмонија,500mgеднашилидвапатинаденвотекна7–14дена.Комплицирани инфекции во уринарниоттракт,250mgнаденвотекна7–10дена.Инфекциинакожатаинамекитеткива,250mgнаденили500mgеднашилидвапатинаденвотекна7–14дена.Интравенскаинфузија(вотекнанајмалку60минутизадозаод500mg),пневмонија,500mgеднашилидвапатинаден.Комплицирани инфекции во уринарниоттракт, 250 mg на ден; дозата се зголемувапритешкиинфекции.Инфекциинакожатаинамекитеткива,500mgдвапатинаден.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.TAVANIC – ТАВАНИК (Hoechst MarionRoussel), тбл.250mg,500mg,лаг.5mg/mlлевофлоксацин.

PERFLOXACIN (ПЕРФЛОКСАЦИН)Состав:флуокинолонскидериват.Дејство:сличнонадругитекинолони.Индикации:исти.Дозирање:peros2х400mgнаден.Несакани ефекти: слични на другите кино-лони.Готови лековиABAKTAL–АБАКТАЛ(Lek),тбл.400mg,амп.400mgперфлоксацин.

NALIDIXIC ACID (НАЛИДИКСИЧНАКИСЕЛИНА)Состав:дериватнакинолонитеДејство:дејствуваособенопротивграм–ега-тивнибактерии,освеннапсевдомонас.Индикации:уринарниинфекции.Мерки на претпазливост:видигизабелеш-китепогоре;требадасеизбегнуваприпор-фирија;хепаталнизаболувања;реналноош-тетување;лажнопозитивентестзаглукозавоурината(доколкусетестиразаредуцирачкисупстанци);требадасемониториракрвнатаслика,реналнатаихепаталнатафункцијадо-колкутретманоттраеподолгоод2недели.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе;истотакарегистриранисеитоксичнипсихози,слабост,зголеменинтракранијаленпритисок, парализа на кранијалните нерви,метаболнаацидоза.Дозирање: 1 g на секои6 часа во текна 7дена;дозата сенамалуваприхроничниин-фекциидо500mgнасекои6часа;ДЕЦА,над3месециmax.50mg/kgнаденвоподеленидози;дозатасередуцираприпролонгиранатерапијадо30mg/kgнаден.Готови лековиNEGRAM – НЕГРАМ (SanafiSynthelabo),тбл.500mg,сусп.300mg/5mlналидиксичнакиселина.

13. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ УРИНАРНИ ИНФЕКЦИИ

Уринарнитеинфекциисепочестикајжени-теотколкукајмажите;доколкунастанаткајмажи,тогашвообичаенопостоинекојаано-малијавоуринарниотсистем.Рекурентнитеепизоди на инфекција претставуваат инди-кација за радиолошкииспитувања, особенокај децакај коинетретиранпиелонефритисбиможелдадоведедотрајнобубрежноош-тетување.Escherichia coli е најчестиот предизвику-вач на уринарни инфекции; Staphylococcussaprofiticusе,истотака,честпредизвикувачкајсексуалноактивнимладижени.Пореткипредизвикувачи се бактериите од родовитеProteus и Klebsiella. Инфекциите предиз-викани од Pseudomonas aeruginosa се скоросекогаш асоцирани со функционални илианатомскианомалиивоуринарниотсистем.Инфекциите со Staphylococcus epidermidisи Enterococcus faecalis може да предизви-каат компликации при катетеризација илипринекоиинструменталниманипулациивоуринарниотсистем.Секогаш,когаеможно,


требадасеземепримерокодуриназакул-туралноиспитувањеитестирањенаосетли-востапреддасезапочнесоантибактерискататерапија.Избраниотантибактерискилекбитребалодаодговараналокалнатаантибакте-рискаосетливост,којапактребаредовнодасепроверува.Некомплицираните инфекции во долниотделнауринарниотсистемчестореагираатнатретмансоamoxicillin,налидиксичнакисели-на,nitrofurantoinилиtrimethoprimвотраењеод7дена(3денабиможелодасеадекватнизаинфекциикајжените);инфекциитекоисепредизвиканиодцелосноосетливибактерииреагираатнадведозиодпо3gamoxicillin.Меѓутоа,бактерискатарезистенцијаособеноконampicillinилиamoxicillin(конкоиденессерезистентниоколу50%одсоевитенаE.coli), го зголеми значењето на правењетоуринокултура пред почетокот на терапија-та. Алтернативни лекови за резистентнитемикроорганизми се: co–amoxiclav (амокси-цилинсоклавуланскакиселина),перораленцефалоспорин,pivmecillinamиликинолон.Понекогашепотребнадолготрајнатерапијасонискидозинаантимикробнисредствакајселектирани пациенти за превенција на ре-курентниинфекции;индикациисечестире-цидивиисигнификантнобубрежнооштету-вање.Trimetho–prim,nitrofurantoinиcefalexinсепрепорачуваатзадолготрајнатерапија.Methenamine(hexamine)генералнонебитре-бало да се употребува, бидејќи за неговатаантимикробна активност е потребна киселауринаи,истотака,енеефикасензаинфекцииво горниот дел на уринарниот тракт; меѓу-тоа, овој лек биможелда биде од значењеприхроничнабактериурија,особеноприин-фекциипредизвиканиодвисокорезистентниграмнегативнибактериииликвасници.Акутниот пиелонефритис може да дове-де до септикемија и поради тоа е најдоброиницијалнодасетретирасоинјектирањенаантибакериски лек со широк спектар, какоcefuroximилисокинолон,особеноакопаци-ентот е тешко болен; исто такаможе да сеупотребииgentamicin.Простатитисотможедабидеособенотежокзалекување,порадиштоепотребентретманвотекнанеколкунеделисоантибактерискосредство кое пенетрира во простатичнототкиво, како што е trime–thoprim или некоикинолони.Доколкуинфекцијатаелокализиранаиепо-врзанасоапликацијанакатетер,тогашчестопати е ефективна инстилација на мочниотмеур.Напациентитекоиимаатлезиинасрцевитезалистоциикајкоитребадасенаправатин-

струментални манипулации во уринарниотсистем,требадаимседадепарентералноан-тибиотикзадасепревениранастанувањетонабактериемијаиендокардитис..Уринарните инфекции за време на бреме-ностможедабидатасимптоматскиизанивепотребноитнолекувањезадасепревенирапрогресијатаодакутенпиелонефритис.Пе-ницилинитеицелафоспорините се погоднилековизатретирањенауринарниинфекцииза време на бременост. Исто така може дасеупотребуваnitrofurantoin,нотојтребадасе избегнува при терминот за породување.Сулфонамидите, кинолоните и тетрацикли-нитебитребалодасеизбегнуваатзавременабременост;истотакапрепорачливоедасеизбегнуваиtrimethoprim,особеновопрвиоттриместародбременоста.При бубрежна инсуфициенција, антибак-териските лекови кои нормално се екскре-тираат преку бубрезите се акумулираат воорганизмот и резултираат со токсичност,освенаконивнатадозанесередуцира.Оваособено се однесува на аминогликозидите,коибитребалодасеупотребуваатсоособе-напретпазливост;истотакабитребалодасеизбегнуваат тетрациклините, hexamineот иnitrofurantoinот.ДЕЦА.Кајдецатаепотребенитенантибак-терискитретманнауринарнитеинфекциизадасеминимизираризикотоднастанувањеналузнивобубрезите.Запрватаинфекција,те-рапијатаможедасезапочнесоtrimethoprimили co–amoksiclav, а изборотна антибакте-рискиотлектребасеревидиракогаќебидатдостапни резултатите за микробиолошкатаосетливост.Полнатераписка дозанаанти-бактерискотосредствобитребалодаседававо тек на 5–7 дена. Антибактериска про-филакса со ниски дози на trimethoprim илиnitrofuratoin не би требало да се аплицирадодеканесекомплетираатситеиспитувањазаинфекцијата;вонекоислучаиепотребнадолготрајна профилкса (пр. везикоуретери-ченрефлукс,илилузнинабубрезите).Тешко болните деца треба да се пренесатво болница и иницијално да се лекуваатсо интравенски антибактериски лекови,како ampicillin со gentamicin или само соcefotaxime, сé додека инфекцијата реагиранатерапијата;понатамуседаваатполните-рапискидозинапероралниантибактерискилекови воподолг временскипериод.Потоабитребалодаседадеантибактерискапрофи-лакса,какоштоеобјаснетопогоре.


NITROFURANTOIN (НИТРОФУРАНТОИН)Состав:дериватнанитрофуранот.Дејство: против грампозитивни и грамне-гативнибактерии,вклучителноE.coli,енте-рококиидр.Недејствувапротивпротеусипсевдомонас.Индикации:уринарниинфекцииМерки на претпазливост: анемија; дија-бетес меллитус; електролитен дисбаланс;дефицит на фолати и витамин Б; пулмо-нални болести; хепатално оштетување; придолготрајнатерапијатребадасемонитори-раотбелодробнатаи хепаталнатафункција,особено кај постари пациенти (терапијатасе прекинува доколку настане влошувањенабелодробнатафункција);предиспозицијакон периферна невропатија; лажно позити-вен тест за глукоза во урината; жолто иликафеавообојувањенаурината.Контраиндикации: нарушена бубрежнафункција, доенчиња помали од 3 месеци,дефицитнаG6PD(вклучувајќибременоствотерминидоењеназаболенидоенчиња).Несакани дејства: анорексија, гадење, по-враќањеидијареја;акутниихроничнипул-моналниреакции(регистриранисеслучаинапулмонална фиброза; можна поврзаност сосиндром сличенна lupus erithematosus); пе-риферна невропатија; хиперсензитивни ре-акции (вклучувајќи ангиоедем, анафилакса,сијалоаденитис, уртикарија, кожен исипи пруритус); многу поретко регистриранисе: холестатскажолтица, хепатитис, ексфо-лијативендерматитис, erythemamultoforme,панкреатитис, артралгија, хематолошкинарушувања (вклучувајќи агранулоцитоза,тромбоцитопенија и апластична анемија),бенигна интракранијална хипертензија итранзиторнаалопеција.Дозирање: акутни некомплицирани инфек-ции,50mgнасекои6часасохранавотекна7дена;ДЕЦАнад3месеци,3mg/kgнаденво4поделенидози.Тешкихроничнирекурентниинфекции,100mgнасекои6часасохранавотекна7дена(дозатасенамалуваилитерапијатасепреки-нувадоколкунастанеизразитамачнина).Профилакса(но,видиподМеркинапретпаз-ливост),50100mgнавечер;ДЕЦАнад3ме-сеци,1mg/kgнавечер.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.FURADANTIN–ФУРАДАНТИН(Goldschield),тбл.50mgнитрофурантоин.

METHENAMINE HIPPURATE (МЕТЕНАМИНХИПУРАТ)Состав:солнахипуричнатакиселинасоме-тенамин.Дејство:сличнонанитрофурантоинотИндикации: профилакса и долготрајна те-рапијанарекурентниуринарниинфекцииМерки на претпазливост:бременост;требада се избегнува истовремена апликација сосулфонамиди (ризик од кристалурија) илиуринарниалкализирачкисредства.Контраиндикации: тешкобубрежнооште-тување,дехидратација,метаболнаацидоза.Несакани дејства: гастроинтестирални на-рушувања, иритација на мочниот меур, ко-женисип.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.HIPPEX–ХИПЕКС(3M),тбл.1gметенаминхипурат.

PIPEMIDINIC ACID (ПИПЕМИДИНСКАКИСЕЛИНА)Состав:пипемидинскакиселинаДејство: против голем број грамнегативнибактерии,вклучителноипсевдомонас.Индикации:инфекциинагорнитеинадо-лните уринарни патишта, предизвикани одосетливимикроорганизми.Контраиндикации: инсуфициенцијанахе-паротинабубрезите,гравидитет.Дозирање:1–2пати400mgнаден,peros.Несакани ефекти: гадење, повраќање, дија-реја,евентуалнофотосензибилизација.Готови лековиPALIN – ПАЛИН (Lek), капс. 200 mg, 400mg,вагинал.тбл.200mgпипемидинскаки-селина.

2АНТИМИКОТИЧНИ ЛЕКОВИ

ВОВЕД

Системскататерапијанавообичаенитемико-тични инфекции е кратко опишана подолу;заповеќетооблицинасистемскиилидисе-миниранимикотичниинфекцииенеопходенспецијалистички третман. За локална тера-


пија на микотични инфекции, види другисоодветнипоглавја.

АСПЕРГИЛОЗААспергилозата најчесто го зафаќа респира-торниотсистем,ипокрајтоаштокајтешкиимунокомпромитиранипациентиможедасеразвијатинвазивниформинаболестакоигизафаќаатсинусите,срцето,мозокотикожа-та.Amphotericinотвообликнаинтравенскаинфузијаелекнаизбор,нотерапискиотод-говорможедабидеваријабилен;липозоменamphotericin,itraconazoleилиvoriconazoleсеалтернативакајпациентикајкоииницијал-ниоттретманбилнеуспешен.Caspofunginотеодобренприинвазивнааспергилозакојанереагирана amphotericin илина itraconazole,иликајпациентикоинејаподнесувааттера-пијатасоamphotericinилиitraconazole.

КАНДИДИЈАЗАМногу суперфицијални кандидијазни ин-фекцииселекуваатлокално,вклучувајќигиинфекциитенавагинатаинакожата.Орофарингеалната кандидијаза главно реа-гираналокалнатерапија;пероралноседаваимидазолскиилитриазолскиантимикотикзаинфекции кои слабо реагираат на терапија.Fluconazole–отеефикасенидобросеапсор-бира.За длабокаи дисеминирана кандидијаза, сеупотребуваamphotericinвообликнаинтра-венскаинфузија,самиливокомбинацијасоflucytosine; алтернативно може да се апли-цирасамоfluconazole,особенокајпациентисоAIDS(кајкоиепожелнодасеизбегнуваупотребата на flucytosine поради неговототоксично дејство врз коскената срцевина).Voriconazole–от е одобрен за употреба приинфекциипредизвиканиодfluconazoleрезис-тентнисоевинаCandida(вклучувајќијаиC.krusei).

КРИПТОКОКОЗАКриптококозатасејавуваретко,ноовааин-фекцијаможедабидеживотнозагрозувачкакај имунокомпромитирани пациенти, осо-бено кај пациенти болни одAIDS; крипто-кокниот менингитис е најчеста форма намикотиченменингитис.Терапијанаизбореamphotericinвообликнаинтравенскаинфу-зијасоилибезflucytosineвообликнаинтра-венска инфузија. Алтернативно може да сеупотребисамоfluconazole,особенокајAIDS-пациентибезнарушенасвест.Поуспешниоттретман,fluconazoleможедасеупотребуваизапрофилаксанарецидиви,сéдодеканесеподобриимунитетотнапациентот.

ХИСТОПЛАЗМОЗАХистоплазмозата е ретко заболување воумерените климатски подрачја; ова забо-лување може да бидеживотнозагрозувачкокај лица инфицирани со HIV. Itraconazoleили ketoconazole може да се употребуваатзатерапијакајимунокомпетентнипациентисо индолентна неменингеална инфекција,вклучувајќиихроничнапулмоналнахистоп-лазмоза.

ИНФЕКЦИИ НА КОЖАТА И НА НО-КТИТЕСлаби локализирани микотични инфекциина кожата (вклучувајќи tinea corporis, tineacrurisиtineapedis)реагираатналокалнате-рапија. Системската терапија (itraconazoleилиfluconazole)есоодветнадоколкулокал-нататерапијаенеуспешна,акосезафатениповеќерегии,илиаколокализацијатанаин-фекцијатаетешказалекување,какоштосеинфекциите на ноктите (онихомикози) илинаскалпот(tineacapitis).Griseofulvin се употребува за tinea capitisкајвозрасниикајдеца;претходноовојлекбилвоширокаупотребазалекувањенаtineaна други локализации, но денес е заменетсо поновите антимикотици. Пероралнитеимидазолскиили триазолски антимикотици(особено itraconazole) и terbinafine најчестосе употребуваат, бидејќи имаат поширокспектарнадејствоивреметраењетонатера-пијата е пократко; улогата на terbinafine–отволекувањетонаинфекциипредизвиканиодmicrosporumspecies(прстенести„ringworm”инфекции)енесигурна.Pityriasis versicolor може да се третира соitraconazole перорално, доколку локална-та терапија е неефикасна; алтернатива еfluconazoleперорално.Пероралнататерапијасо terbinafine не е ефикасна за терапија наpityriasisversicolor.Terbinafine–отиitraconazole–отглавногоза-менијаgriseofulvin–отзасистемскатерапијанаонихомикози,особенонапрститеодста-палата; terbinafineсесмета залекнаизбор.Itraconazoleможедасеаплициравообликнаинтермитентна„пулсна”терапија.

ИМУНОКОМПРОМИТИРАНИ ПАЦИ-ЕНТИИмунокомпромитираните пациенти се из-ложенинапосебенризикоднастанувањенагабичниинфекцииитиебиможеледапри-маатантимикотичнилековипрофилактички;пероралните имидазолски или триазолскиантимикотици се лекови од избор за про-филакса. Fluconazole–от се апсорбира по-доброодitraconazoleиketoconazole;сесмета


дека fluconazole–от е помалку токсичен одketoconazole–отпридолготрајнаупотреба.Fluconazole се употребува за емпирисколекувањедоколкупостоисомневањезаин-фекција предизвикана од Candida albicans.Доколкусесметадекаинфекцијатавклучуваaspergillusилинекандидијазнисоеви,тогаштребадасекористиamphotericinвообликнаинтравенскаинфузија.

ЛЕКОВИ КОИ СЕ УПОТРЕБУВААТ ПРОТИВ МИКОТИЧНИ ИНФЕКЦИИПОЛИЕНСКИ АНТИМИКОТИЦИ

Полиенските антимикотици ги опфаќаатamphotericin–от и nystatin–от; ниту еден одовие лекови не се апсорбира по пероралнаупотреба.Тиесекористатзаорални,орофа-рингеалниипериоралниинфекции, кога сеаплицираатлокалновоустата.Amphotericinвообликнаинтравенскаинфу-зијасеупотребувавотерапијанасистемскимикозииеактивенпротивповеќетогабииквасници.Тојсеврзувазаплазматскитепро-теиниислабопенетриравотелеснитеткиваи течности. При парентерална апликацијаamphotericin–от е токсичен и несаканитедејствасечести.Липиднитеформулациинаamphotericinсепомалкутоксичниисепре-порачуваат кога неговите конвенционалниформулации се контраиндицирани порадитоксичност, особено поради нефротоксич-ност;липиднитеформулациисепоскапи.Nystatin се употребува главно за инфекциипредизвиканиодCandidaalbicansнакожатаинамукознитемембрани,вклучувајќииезо-фагеалнаиинтестиналнакандидијаза.

ИМИДАЗОЛСКИ АНТИМИКОТИЦИClotrimazole, econazole, fenticonazole,sulconazoleи tioconazoleсеупотребуваат залокалнатерапијанавагиналнакандидијазаизадерматофитози.Ketoconazole–от се апсорбира подобро оддругите имидазоли по перорална употреба.Овој лек е асоциран софатална хепатоток-сичност;припрепишувањеналекоттребадасепроценипотенцијалнатакористнаспротиризикотодхепаталнооштетувањеипотреб-ноеклиничкоибиохемискомониторирањенапациентите.Не треба да се користиприсуперфицијалнимикози.Miconazole–от може да се употребува ло-кално за орални инфекции; тој е исто такаефикасен при интестинални инфекции. Поупотребатанаоралниотгелможеданастанесистемскаапсорпцијаналекот,штоможеда

резултира со значајниинтеракции содругилекови.

ТРИАЗОЛСКИ АНТИМИКОТИЦИFluconazole–от се апсорбира многу добропопероралнаапликација.Тој,истотака,по-стигнувадобрапенетрација воцереброспи-налната течност за лекување на микотиченменингитис.Itraconazole–от е активен против повеќетодерматофити. За оптимална апсорпција наitraconazole капсулите неопходна е киселасредина во желудникот. Itraconazole–от еасоцирансохепаталнооштетувањеинетре-бадасепрепишуванапациентисоисторијана хепатални заболувања; fluconazole–отпореткопредизвикувахепатотоксичниреак-ции.Voriconazoleеантимикотиксоширокспек-таркојеодобрензаупотребаприживотно-загрозувачкиинфекции.

ДРУГИ АНТИМИКОТИЦИCa–spofungin–отеактивенпротивAspergillusspp. Тој се аплицира во облик на интра-венска инфузија за инвазивни инфекции.Flucytosine–отчестопатисеупотребува за-едносоamphotericinвосинергистичкаком-бинација.Притоаможеданастанедепресијана коскената срцевина, што ја ограничуванеговатаупотреба,особенокајпациентисоAIDS;припродолженатерапијанеопходноенеделномониторирањенакрвнатаслика.Завременатерапијатаможедасеразвиерезис-тенцијаконflucytosine,порадиштоеважнодасенаправитестирањенаосетливостапредизавременатерапијата.Griseofulvin–от е ефикасен при раширениили неконтролирани дерматофитози, но езаменетодпоновитеантимикотици,особенозаинфекциинаноктите.Овојлекобичнодо-бросетолерираиеодобрензаупотребакајдеца. Времетраењето на терапијата зависиодместото на инфекцијата и понекогаш сепотребнинеколкумесеци.Terbinafineелекодизборзагабичниинфек-циинаноктитеиистотакасеупотребувазапрстенести „ringworm” инфекции, при штосе смета дека пероралната терапија е соод-ветна.

AMPHOTERICIN (АМФОТЕРИЦИН)Состав:полиенскимакролид,амфотерицинВ.Дејство: има широк спектар на антимико-тична активност, особено против Candidaalbicans, Cryptococcus neoformans, како ипротив Histoplasma capsulatum, Blastomyces


dermatitidis,Coccidoidesimmitisидр.Индикации:видиподДозирање.Мерки на претпазливост: вообичаено енастанување на токсични реакции при па-рентералнаупотреба(неопходененадзорнапациентотидавањенапробна(„тест”)доза);ренално оштетување; потребно е спроведу-вање хепатални и ренални функционалнитестови, крвна слика и мониторирање наелектролитите во плазмата; кортикостеро-иди (треба да се избегнуваат); бременост илактација;требадасеизбегнувабрзааплика-цијанаинфузијата(ризикодаритмии).АНАФИЛАКСА. Ретко може да настанеанафилакса при употреба на интравенски-тепроизводисоamphotericin,порадиштоепрепорачлива употреба на пробна („тест”)дозапредпрватаинфузија;пациентоттребада биде внимателно набљудуван околу 30минутипо(„тест”)дозата.Антипиретициилихидрокортизонби требалода се дадатпро-филактичкисамокајониепациентикајкоипретходносејавилеакутнинесаканидејства(кајкоиеесенцијалнаконтинуиранататера-пијасоamphotericin).Несакани дејства: при парентерална упо-треба, анорексија, гадење и повраќање,дијареја, епигастричнаболка;фебрилнире-акции,главоболка,болкивомускулитеивозглобовите; анемија;нарушувањанаренал-ната функција (вклучувајќи хипокалиемијаихипомагнезиемија)иреналнатоксичност;кардиоваскуларна токсичност (вклучувајќиаритмии),хематолошкинарушувања,невро-лошкинарушувања (вклучувајќи губењенаслухот, диплопија, конвулзии, перифернаневропатија),нарушенахепаталнафункција(терапијатасепрекинува),коженисип,ана-филактоидни реакции (види Анафилакса,погоре);болкаитромбоцитопенијанаместо-тонаинјектирање.Дозирање:перорално,интестиналнаканди-дијаза,100–200mgнасекои6часа;ДОЕН-ЧИЊАиДЕЦА,100mgчетирипатинаден.ПрофилаксаНОВОРОДЕНЧЕ100mgеднашнаден.Интравенскаинфузија,видиподпрепарати-теподолу.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.FUNGILIN–ФУНГИЛИН(Squibb),тбл.100mg,сусп.100mg/mlамфотерицин.

FLUCONAZOLE (ФЛУКОНАЗОЛ)Состав:триазолскимикостатик.Дејство:особенопротивкриптококи,потоапротивкандидијазаидр.Индикации:видиподДозирање.

Мерки на претпазливост: ренално оште-тување; бременост и лактација; потребное мониторирање на хепаталната функција–терапијатасепрекинувадоколкусепојаватзнаци или симптоми на хепатално заболу-вање(ризикодхепаталнанекроза).Несакани дејства:гадење,абдоминалендис-комфорт, дијареја, флатуленција, главобол-ка,коженисип(терапијатасепрекинуваилипациентотвнимателносеопсервирадоколкуинфекцијатаеинвазивнаилисистемска);по-реткодиспепсија,повраќање,нарушувањенавкусот, хепатални нарушувања, ангиоедем,анафилакса,вртоглавица,конвулзии,алопе-ција, пруритус, токсична епидермална не-кролиза,Stevens–Johnson–синдром(тешкитекожниреакциисеповеројатникајпациентисо АИДС), хиперлипидемија, леукопенија,тромбоцитопенијаихипокалиемија.Дозирање: вагинална кандидијаза и канди-дијазен баланитис, перорално, еднократнадозаод150mg.Мукознакандидијаза(освенгенитална),пе-рорално,50mgнаден(100mgнаденприне-вообичаенотешкиинфекции)вотекна7–14дена за орофарингеална кандидијаза (max.14 дена освен кај изразито имунокомпро-митиранипациенти);вотекна14денаприатрофичнаоралнакандидијазакајпациентисопротези;вотекна14–30деназадругитемукозни инфекции (пр. езофагитис, канди-диурија, неинвазивни бронхопулмоналниинфекции);ДЕЦА,пероралноилисоинтра-венска инфузија, 3–6 mg/kg првиот ден, апонатаму3mg/kgна ден (на секои72часакајНОВОРОДЕНЧЕдо2недели,насекои48часакајновороденче2–4недели).Tineapedis,corporis,cruris,pityriasisversicolorидермалнакандидијаза,перорално,50mgнаденвотекна2–4недели (идо6недели заtinea pedis); максималното траење на тера-пијатаизнесува6недели.Инвазивни кандидијазни инфекции (вк-лучувајќи кандидиемија и дисеминиранакандидијаза) и криптококни инфекции (вк-лучувајќи менингитис), перорално или соинтравенскаинфузија,иницијално400mg,апотоа200mgнаден;доколкуепотребнодо-затасезголемувадо400mgнаден;третманотсепродолжувавозависностодтерапискиотодговор (најмалку 6–8 недели за криптоко-кенменингитис);ДЕЦА,6–12mg/kgнаден(насекои72часакајНОВОРОДЕНЧЕдо2недели,насекои48часакајновороденче2–4недели);max.доза400mgнаден.Превенцијанарецидивинакриптококенме-нингитискајпациентисоAIDSпо завршу-вањето на примарната терапија, пероралноилисоинтравенскаинфузија,100–200mgна


ден.Превенцијанафунгалниинфекциикајимуно-компромитиранипациентипоцитотоксичнахемотерапијаилирадиотерапија,пероралноилисоинтравенскаинфузија,50–400mgнаден,приспособеновозависностодризикот;400mgнаденпривисокризикодсистемскиинфекции(пр.потрансплантацијанакоске-на срцевина); третманот се започнува предочекуванотонастанувањенанеутропенијаисе продолжува 7 дена откако бројот на не-утрофилитеќебидевопосакуваниотопсег;ДЕЦА,возависностодстепенотивреметра-ењетонанеутропенијата,3–12mg/kgнаден(насекои72часакајНОВОРОДЕНЧЕдо2недели,насекои48часакајновороденче2–4недели);max.доза400mgнаден.Готови лековиDIFLUZOL – ДИФЛУЗОЛ (Реплекфарм),капс.50mg,100mg,150mg,200mgфлуко-назол.FLUKONAZOL – ФЛУКОНАЗОЛ(Jugoremedija),капс.50mg,100mg,150mgфлуконазол.DIFLAZON–ДИФЛАЗОН(Krka),капс.50mg,100mg,150mg,200mg,сол.2mg/2mlфлуконазол.DIMYCON–ДИМИКОН(Алкалоид),капс.50mg,150mg,сол.2mg/mlфлуконазол.

KETOCONAZOLE (КЕТОКОНАЗОЛ)Состав:дериватнаимидазолот.Дејство:противразнифунги,особенопро-тивмукокутана кандидијаза и кокцидиому-коза.Индикации:системскимикози,тешкахро-нична резистентна мукокутана кандидија-за, тешки резистентни гастроинтестиналнимикози, хронична резистентна вагиналнакандидијаза,резистентнидерматофитозинакожатаилинаноктитенарацете(нонеинастапалата);профилаксанамикозикајимуно-супресивнипациенти.Мерки на претпазливост: потребно е би-охемискииклиничкидасемониторирахе-паталнатафункција–затретманикоитраатподолгоод14денатребадасенаправатхе-паталнианализипредпочетокотнатерапија-та,14денапопочетокот,апотоавомесечниинтервали; треба да се избегнува во случајнапорфирија.Контраиндикации:хепаталнооштетување;бременостилактација.Несакани дејства: гадење, повраќање, аб-доминална болка; главоболка; кожен исип,уртикарија, пруритус; ретко ангиоедем,тромбоцитопенија,парестезија,фотофобија,

вртоглавица, алопеција, гинекомастија иолигоспермија; фатално хепатално оштету-вањеисто така видиподМеркинапретпаз-ливост; ризикот од развој на хепатитис епоголемдоколкулекотседаваподолгоод14дена.ИнхибирацитохромП450,порадиштопредизвикува промена на метаболизмот нанекоилекови.Дозирање: 200mg еднаш на ден со храна,вообичаеновотекна14дена;доколкутера-пискиот одговор е неадекватен по 14 дена,требадасепродолжисотерапијатавотраењеод најмалку една недела по исчезнувањетонасимптомитеинегативизацијатанакулту-рата;max.400mg(ПОСТАРИПАЦИЕНТИ200mg)наден.ДЕЦА3mg/kgнаден.Хроничнарезистентнавагиналнакандидија-за,400mgеднашнаденсохранавотекна5дена.Профилакса и терапија на одржување наимуносупресивнипациенти,200mgнаден.Готови лековиREKONAZOL – РЕКОНАЗОЛ (Реплек-фарм), сол. 2%, маст 2%, табл. 200mg ке-токоназол.CEZOLIN–ЦЕЗОЛИН(Remedina),тбл.200mgкетоконазол.ORONAZOL–ОРОНАЗОЛ(Krka),тбл.200mgкетоконазол.

ITRACONAZOLE (ИТРАКОНАЗОЛ)Состав:триазолскимикостатикДејство:сличнонафлуконазолот.Индикации:видиподДозирање.Мерки на претпазливост:хепаталнизабо-лувања;потребноедасенаправатхепаталнифункционалнииспитувањавослучајнаис-торијанахепаталниболести,илиакотретма-нот траеподолго од еденмесецили ако сејават:анорексија,гадење,повраќање,замор,абдоминалнаболкаилитемнаурина(вослу-чајнаабнормалнианализитребадасепреки-несотерапијта);реналнооштетување,реду-циранаапсорпцијаприAIDSинеутропенија(се препорачувамониторирањена плазмат-скитеконцентрациии,попотреба,дозатасезголемува);историјанаконгестивна срцеваслабост(истотакавидигисоветитеодCSMподолу);бременостилактација.Предупредување. Потребна е особена пре-тпазливостприпрепишувањенаitraconazoleкајпациентикајкоипостоиголемризикоднастанувањенасрцеваслабост.Најмногусеизложенинаризик:▪пациентикоипримаатвисокидозииподол-готрајнитерапискициклуси;


▪ постари пациенти и пациенти со карди-олошкизаболувања;▪пациентикоипримааттерапијасонегатив-ноинотропнилекови,пр. блокаторинакал-циумовитеканали.Несакани дејства: гадење, абдоминалнаболка,диспепсија,констипација(повраќањеи дијареја при употреба на орален растворилиинтравенскаинфузија),главоболка,вртоглавица, покачени хепатални ензими,менструални нарушувања; алергиски ре-акции (вклучувајќи пруритус, кожен исип,уртикарија и ангиоедем), хепатитис и хо-лестатска жолтица (особено ако третманоттраеподолгоодеденмесец),срцеваслабост,перифернаневропатија(требадасепрекинесо терапијата) и Stevens–Johnson–синдром;припролонгиранаупотребарегистриранисеедемииопаѓањенакосата.Дозирање:перорално,орофарингеалнакан-дидијаза,100mgнаден(200mgкајпациентисоAIDSили сонеутропенија) во текна15дена.Вулвовагинална кандидијаза, 200 mg двапатинаденвотекнаеденден.Pityriasisversicolor,200mgнаденвотекна7дена.Tineacorporisиtineacruris100mgнаденвотекна15денаили200mgнаденвотекна7дена.Tineapedisиtineamanuum100mgнаденвотекна30денаили200mgдвапатинаденвотекна7дена.Онихомикоза200mgнаденвотекна3ме-сециилипулсенрежимнадозирањесо200mgдвапатинаденвотекна7дена,апоната-мошнитетерапискициклусисеповторуваатпоинтервалод21ден;приинфекциинано-ктитенарацетепотребнисе2циклуса,азаноктитенастапалата3терапискициклуси.Хистоплазмоза,200mg1–2патинаден.Системска аспергилоза, кандидијаза икриптококоза, вклучувајќи го и криптоко-книот менингитис, каде што другите анти-микотици се несоодветни или неефикасни,200mgеднашнаден (кандидијаза100–200mgеднашнаден);дозатасезголемувадо200mgдвапатинаденвослучајнаинвазивниилидисеминиранизаболувањаизакрипто-кокенменингитис.ТерапијанаодржувањекајпациентисоAIDSзадасепревениранастанувањетонарециди-вина габичниинфекцииипрофилаксапринеутропенија, кога стандардната терапија енесоодветна,200mgеднашнаден;дозатасезголемувадо200mgдвапатинадендоколкуплазматските концентрации на itraconazoleсениски(видиМеркинапретпазливост).Профилакса кај пациенти со хематолошки

малигни заболувања или кај пациенти коиподлежат на трансплантација на коскенатасрцевина,видиподSporanoxoраленрастворподолу.ДЕЦАиПОСТАРИПАЦИЕНТИ:безбедностаиефикасностанесеутврдени.Интравенскаинфузија,системскааспергило-за,кандидијазаикриптококоза,вклучувајќиикриптококенменингитис,кадештоупотре-бата на други антимикотици е несоодветнаили неефикасна; хистоплазмоза, 200mg насекои12часавотекна2дена,апотоа200mgеднашнаденвотекнаmax.12дена;ДЕЦАиПОСТАРИПАЦИЕНТИ:безбедностаиефи-касностанесеутврдени.Готови лековиSPORONOX–СПОРОНОКС(Janssen),сол.10mg/mlитраконазол.ORUNGAL – ОРУНГАЛ (Janssen Cilag),kапс.100mgитраконазол.

MICONAZOLE (МИКОНАЗОЛ)Состав:дериватнаимидазолот.Дејство:сличнонафлуконазолотикетоко-назолот.Индикации:видиподДозирање.Мерки на претпазливост:бременостилак-тација; треба да се избегнува во случај напорфирија.Контраиндикации:хепаталнооштетување.Несакани дејства: гадење и повраќање,дијареја (вообичаено по долготрајна тера-пија); ретко алергиски реакции; изолиранислучаинахепатитис.Дозирање:превенцијаитерапијанаоралнииинтестиналнигабичниинфекции,5–10mlвоустатапооброкчетирипатинаден;тре-ба да се задржиблиску до лезиитепред дасепроголта;ДЕЦАпод2години,2.5mlдвапатинаден,2–6години,5mlдвапатинаден,над6години,5mlчетирипатинаден.Локализирани лезии: зафатеното подрачјесепремачкувасочистпрст(забнитепротезитребадасеизвадатнавечеридасеисчистатсогел);терапијатасепродолжува48часапонормализирањетонасостојбата.Готови лековиROJAZOL – РОЈАЗОЛ (Belupo), маст 2%,вагитории200mgмиконазол.DAKTARIN–ДАКТАРИН(Krka),маст2%миконазол.DAKTANOL–ДАКТАНОЛ(Galenika),маст2%миконазол.


NYSTATIN (НИСТАТИН)Состав:антибиотик,полиенскимакролид.Дејство: против голем број сапрофитни ипатогенигаби,особенопротивмонилијаза.Индикации:кандидијаза;вагиналниинфек-ции;оралниинфекции;кожниинфекции.Несакани дејства:гадење,повраќање,дија-реја при употреба на високи дози; оралнаиритацијаисензитизација;коженисип (вк-лучувајќи и уртикарија) и ретко Stevens–Johnson–синдром.Дозирање:перорално,интестиналнаканди-дијаза500.000единицинасекои6часа;доза-тасеудвојувапритешкиинфекции;ДЕЦА,100.000единицичетирипатинаден.ЗАБЕЛЕШКА.Не еодобрен за терапијанакандидијаза кај НОВОРОДЕНЧИЊА под 1месец.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.NYSTAN–НИСТАН (Squibb), тбл. 500.000IE,сусп.100.000IE/mlнистатин.

VORICONAZOLE (ВОРИКОНАЗОЛ)Состав:триазолскифунгостатик.Дејство: противширокспектарнамикози,нотоксичностамуезначителна.Индикации:инвазивнааспергилоза; тешкиинфекции предизвикани од Scedosporiumspp.,Fusariumspp.,илиинвазивнаинфекцијапредизвикана од Candida spp. (вклучувајќиC.kruzei)резистентнанатерапијасофлуко-назол.Мерки на претпазливост: потребно е мо-ниторирање на хепаталната функција предивотекнатерапијата;хематолошкамалиг-ност(зголеменризикодхепаталниреакции);хепатално оштетување; потребно е мони-торирање на реналната функција; реналнооштетување;бременост(требадасеосигуриефикасна контрацепција за време на тера-пијата;требадасеизбегнуваекспозицијанасончевасветлина.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства: гадење, повраќање, аб-доминалнаболка,дијареја,периференедем,главоболка, треска, нарушувања на видоткако:изменетаперцепција,заматенвид,про-менивогледањетобоиифотофобија(вооби-чаено транзиторна и реверзибилна), коженисип;истотакаобичноможеданастанежол-тица, хеилитис, хипотензија, градна болка,респираторен дистрессиндром, пулмоналенедем,симптомисличнинаинфлуенција,вр-тоглавица,астенија,анксиозност,депресија,конфузија,агитација,халуцинации,паресте-

зија,тремор,акутнабубрежнаинсуфициен-ција, хематурија, пруритус, ексфолијативендерматитис,реакциинаместотонаинјекти-рање и реакции поврзани со апликација наинфузија,вклучувајќи:црвенилонакожата,фотосензитивност, алопеција, хематолошкинарушувања (вклучувајќи анемија, тромбо-цитопенија, леукопенија, панцитопенија),хипокалиемија,хипогликемија;поретко,на-рушување на вкусот, гингивитис, глоситис,диспепсија,дуоденитис,констипација,холе-циститис,холелитијаза,панкреатитис,хепа-титис, аритмии, синкопа, адренокортикалнаинсуфициенција, хиперсензитивни реакции(вклучувајќи анафилактоидни реакции, ур-тикарија,ангиоедем,диспнеа),хиперстезија,атаксија, нистагмус, диплопија, мозоченедем, артритис, псоријаза,Stevens–Johnson–синдром, блефаритис, оптички невритис,папиледем, склеритис, зголемен серумскихолестерол; уште поретко псевдомембра-нозен колитис, екстрапирамидни ефекти,хипертонија, хипотиреоидизам, хиперти-реоидизам, дискоиден lupus erythematosus,токсичнаепидермалнанекролиза,ретиналнахеморагија,атрофијанаочниотнерв.Дозирање:перорално,ВОЗРАСНИиАДО-ЛЕСЦЕНТИнад12години,телеснатежинанад40kg,400mgнасекои12часаза2дози,апотоа200mgнасекои12часа;доколкуепотребно,дозатаможедасезголемидо300mgнасекои12часа;телеснатежинапомалаод40kg,200mgнасекои12часаза2дози,апотоа100mgнасекои12часа;доколкуепотребно,дозатаможедасезголемидо150mgнасекои12часа;ДЕЦА,2–11години,6mg/kgнасекои12часаза2дози,апотоа4mg/kgнасекои12часа.Интравенскаинфузија,ВОЗРАСНИиДЕЦАнад2години,6mg/kgнасекои12часаза2дози, апотоа4mg/kgнасекои12часа (кајВОЗРАСНИ и кај АДОЛЕСЦЕНТИ над 12годинидозатасередуцирадо3mg/kgнасе-кои12часа (доколкуемалаподносливостаналекотодстрананапациентот)во текнаmax.6месеци.Готови лековиVFEND –ВФЕНД (Pfizer), тбл. 50mg, 200mg,лаг.200mgвориконазол.

CASPOFUNGIN (КАСПОФУНГИН)Состав:комплекснопептидносоединение.Дејство:противаспергилоза.Индикации:инвазивнааспергилозакојанереагирана amphotericin илина itraconazole,илипациентотне јатолериратерапијатасоamphotericinилисоitraconazole.


Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување;бременост.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства:гадење,повраќање,абдо-миналнаболка,дијареја,црвенилонакожа-та, треска, главоболка, реакции на местотонаинјектирање,коженисип,пруритус,ане-мија;истотакарегистриранисе:пулмоналенедем, адултен респираторен дистрессинд-ром,хиперсензитивниреакции(вклучувајќианафилакса).Дозирање:интравенскаинфузија,ВОЗРАС-НИнад18години,70mgпрвиотден,апотоа50mgеднашнаден(70mgеднашнаденпрителеснатежинанад80kg),вотекнанајмал-ку7денапосмирувањетонасимптомите.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.CANCIDAS – КАНЦИДАС (MSD), лаг. 50mgкаспофунгин.

FLUCYTOSINE (ФЛУЦИТОЗИН)Состав:5–флуороцитозин.Дејство:сличнонаамфотерицинот,ноток-сичностамуепоголема.Индикации: системскимикози;додатокнаамфотерицин(илифлуконазол)прикрипто-кокенменингитис,додатокнаамфотерицинпритешкасистемскакандидијазаилидругитешкиилидолготрајниинфекции.Мерки на претпазливост: ренално оште-тување; постари пациенти; хематолошкинарушувања; потребно е контролирање нахепаталните и на реналните функционалнитестовиинакрвнатаслика (еднашнеделнопри ренално оштетување или при хемато-лошкинарушувања);бременост,лактација.Несакани дејства:гадење,повраќање,дија-реја, кожен исип; поретко конфузија, халу-цинации, конвулзии, главоболка, седација,вертиго, промени во хепаталните функцио-нални тестови (регистрирани се хепатитисихепаталнанекроза);хематолошкинарушу-вањавклучувајќитромбоцитопенија,леуко-пенијаиапластичнаанемија.Дозирање: интравенскаинфузија во текна20–40минути,ВОЗРАСНИиДЕЦА,200mg/kgво4поделенидози,обичнонеподолгоод7дена;заисклучителноосетливиорганизмиможноедаседоволни100–150mg/kgнаден;се лекува најмалку 4 месеци во случај накриптококенменингитис.ЗАБЕЛЕШКА.Замониторирањенаплазмат-скитеконцентрации,крвтабитребалодасеземекратковремепредпочетокотнанаред-ната инфузија; плазматските концентрациизаоптималенодговоризнесуваат25–50mg/l(200–400micromol/l)–нетребадаседозволи

дабидатповисокиод80mg/l(620micromol/l).Готови лековиANCOTYL–АНКОТИЛ(ICN),лаг.10mg/mlфлуцитозин.

GRISEOFULVIN (ГРИЗЕОФУЛВИН)Состав: антибиотик изолиран од еден видпеницилини.Дејство:противширокспектарнадермато-фити, особено епидермофити, трихофити идр.Индикации: дерматофитози на кожата,скалпот, косата и ноктите, во случаи кадештолокалнататерапијабиланеуспешнаилиенесоодветна.Мерки на претпазливост: ретко, влошу-вањеилипреципитацијанасистемскиlupuserythematosus;лактација.ВОЗЕЊЕ. Може да наруши извршувањетонаизвежбаниактивности(пр.возење);ефек-титесезасилениподдејствонаалкохол.Контраиндикации: тешки хепатални забо-лувања,lupuserythematosusисличнисостој-би,порфирија;бременост(требадасеизбег-нувазабременувањезавременатерапијатаиеденмесецпотерапијата;мажитебитребалодапрезематконтрацептивнимеркивопери-одод6месеципотерапијата).Несакани дејства: главоболка, гадење, по-враќање, кожен исип, фотосензитивност;вртоглавица, замор, агранулоцитоза и ле-укопенија; lupus erythematosus, erythemamultiforme, токсична епидермалнанекроли-за, перифернаневропатија, конфузија и на-рушенакоординација.Дозирање:500mgнаден,воподеленидозииликако единичнадоза; дозатаможеда сеудвоипритешкиинфекции,апотоадасена-малиштомпациентотќепочнедареагиранатерапијата;ДЕЦА,10mg/kgнаденвоподе-ленидозииликакоединичнадоза.Готови лековиGRISOVIN – ГРИЗОВИН (GSK), тбл. 125mg,500mgгризеофулвин.

TERBINAFINE (ТЕРБИНАФИН)Состав:синтетичкиалиламин.Дејство: против дерматомикози, онихоми-козиидр.Индикации: дерматофитози на ноктите,прстенести „ringworm” инфекции (вклучу-вајќи tinea pedis, cruris и corporis) доколкупероралната терапија е соодветна (порадилокализацијата, тежината или раширеноста


наинфекцијата).Мерки на претпазливост: хепаталноире-нално оштетување; бременост, лактација;псоријаза(ризикодегзацербација).Несакани дејства: абдоминален диском-форт,анорексија,гадење,дијареја;главобол-ка,коженисипиуртикарија,понекогашсоар-тралгијаилимијалгија;поретко,нарушувањена вкусот; хепатотоксичност (вклучувајќижолтица, холестаза и хепатитис)терапијататреба да се прекине, ангиоедем, вртоглави-ца, исцрпеност, парестезија, хиперстезија,фотосензитивност, тешки кожни реакции(вклучувајќи гоStevens–Johnson–синдромоти токсична епидермална некролиза) тера-пијата се прекинува во случај на прогреси-венкоженисип;истотака,регистриранисепсихијатриски пореметувања и хематолош-кинарушувања (вклучувајќи леукопенија итромбоцитопенија).Дозирање: 250 mg на ден вообичаено вотекна2–6неделизаtineapedis,2–4неделиза tinea cruris, 4 недели за tinea corporis, 6недели до 3месеци за инфекции на нокти-те (понекогаш и подолго за инфекции наноктите на стапалата); ДЕЦА [неодобрен],вообичаеновотекна2недели,tineacapitis,над1година,телеснатежина10–20kg,62.5mgеднашнаден;телеснатежина20–40kg,125mgеднашнаден;телеснатежинанад40kg,250mgеднашнаден.Готови лековиLAMISIL –ЛАМИЗИЛ(Novartis), тбл.250mgтербинафин.

CLOTRIMAZOLE (КЛОТРИМАЗОЛ)Состав:дериватнаимидазолот.Дејство: има широк спектар на антимико-тична активност, но поради токсичноста секористипретежнолокално.Индикации: микотични инфекции на ко-жата, потоа вагинална кандидијаза, Otitisexterna.Дозирање:2–3патинаденсеаплицирало-кално во облик на крем, прашок или солу-ција.Несакани ефекти: оштетување на хепарот,бубрезите,нарушувањенавидотидр.Готови лековиCANESTEN – КАНЕСТЕН (Bayer), крема1%,прашок1%,солуција1%клотримазол.

ECONAZOLE (ЕКОНАЗОЛ)Состав:дериватнаимидазолот.Дејство:сличнонаклотримазолот.Индикации:слични

Дозирање:2патинадендасеаплицирало-калновообликнакрем.Несаканиефекти:исти.Готови лековиECOSTATIN–ЕКОСТАТИН(Squibb),кре-ма1%еконазол.

3АНТИВИРУСНИ ЛЕКОВИ

Повеќето вирусни инфекции поминуваатспонтано кај имунокомпетентните лица.Достапнисеголембројспецифичнитретма-низавирусниинфекции,особенозаимуно-компромитиранилица.Овапоглавјеопфаќазабелешкизахерпессимплексиваричелаз-остер, хуманимунодефициентен вирус, ци-томегаловирус, респираторен синцицијаленвирус,вирусенхепатитисиинфлуенција.

1. – HERPES SIMPLEKS и VARICELLA – ZOSTER

Aciclovir–отеактивенпротивхерпесвируси-те,нонегиерадицира.Тојеефикасенсамоако со терапијата се започне во почетокотод вирусната инфекција. Употребата наацикловир вклучува системска терапија наваричелазостер (сипаници), како и систем-скаилокалнатерапијанахерпессимплексинфекциинакожатаинамукознитемембра-ни (вклучувајќи иницијален и рекурентенгенитален херпес); исто така се употребувалокалновоокото.Овојлекможедабидеодживотнозначењеприхерпессимплексиприваричелазостеринфекциикајимунокомпро-митиранипациенти,аистотакасеупотребу-вазапревенцијанаповторнојавување(реку-рентност)инахерпессимплекспрофилаксакајимунокомпромитирани.Ацикловир–отможедасеаплицираперорал-нокајимунокомпетентнивозраснилицаикајпостариадолесцентисосипаници;главнонееиндициранзаимунокомпетентнидецакајкоиболестаимаполеснаформа.Famciclovir,пролекнаpenciclovir–от,сличененаацикловиротисепрепорачуваприхер-песзостериприиницијаленирекурентенге-ниталенхерпес.Penciclovir–отсеупотребувавообликнакремзаherpessimplexlabialis.


Valaciclovirеестернаацикловироткојеодо-брензахерпесзостеризахерпессимплексинфекциинакожатаинамукознитемембра-ни (вклучувајќи иницијален и рекурентенгениталенхерпес).Idoxuridine е, исто така, ефикасен само акосо лекувањето се започне во почетокот наинфекцијата; тој е премногу токсичен засистемскаупотреба.Сеупотребувалокалново терапијата на херпес симплекслезии накожатаинанадворешнитегениталиисова-ријабилнирезултати;истотакасеупотребу-валокалнозатерапијаназостер,нодоказитезанеговатавредностсесомнителни.Inosinepranobexсеупотребувапероралнозахерпес симплекс инфекции; неговата ефи-касностсéуштенееутврдена.

ACICLOVIR (АЦИКЛОВИР)Состав:дериватнагванозинот.Дејство:противхерпесвирусите.Индикации:херпессимплексиваричелазо-стер(видиподДозирање).Мерки на претпазливост:требадасеодр-жува адекватна хидрираност на пациентот(особеноприупотребанаинфузијаиливи-сокидози);реналнооштетување;бременостилактација.Несакани дејства:гадење,повраќање,абдо-миналнаболка,дијареја,главоболка,замор,кожен исип, уртикарија, пруритус, фото-сензитивност; ретко хепатитис, жолтица,диспнеа,ангиоедем,анафилакса,невролош-ки реакции (вклучувајќи вртоглавица, кон-фузија, халуцинации и сонливост), акутнабубрежна инсуфициенција, намалување нахематолошкитепараметри;приинтравенскаинфузија, тешкалокалнаинфламација (којапонекогаш води кон улцерација), треска и,ретко,агитација,тремор,психозииконвул-зии.Дозирање:перорално,herpes simplex, тера-пија, 200mg (400mgприимунокомпроми-тираностилипринарушенаапсорпција)петпати на ден, вообичаено во тек на 5 дена;ДЕЦАпод2години,еднаполовинаоддозатазавозрасни,над2години,дозазавозрасни.Herpes simplex, превенција од повторно ја-вување,200mgчетирипатинаденили400mgдвапатинаден,доколкуевозможносередуцирадодваилитрипатинаденисепре-кинуванасекои6–12месеци.Herpes simplex, профилакса кај имуноком-промитиранипациенти,200–400mgчетирипати на ден;ДЕЦАпод 2 години, една по-ловинаоддозатазавозрасни,над2години,дозазавозрасни.Варичелаихерпесзостер,терапија,800mg

петпатинаденвотекна7дена;ДЕЦА,ва-ричела,20mg/kg(max.800mg)четирипатинаденвотекна5денаилипод2години200mgчетирипатинаден,2–5 години400mgчетирипатинаден,над6години800mgче-тирипатинаден.Интравенска инфузија, терапија на херпессимплекс кај имунокомпромитирани паци-енти, тежокиницијаленгениталенхерпесиваричелазостер,5mg/kgнасекои8часаво-обичаеновотекна5дена;дозатасеудвојувадо10mg/kgнасекои8часаприваричелаз-остер кај имунокомпромитирани или присимплекс енцефалитис (вообичаено се дававотекна10денаприенцефалитис);профи-лаксанахерпессимплекскајимунокомпро-митирани,5mg/kgнасекои8часа.НОВОРОДЕНЧЕдо3месеци,herpessimplex,10mg/kgнасекои8часавообичаеновотекна10дена;ДЕЦА,3месеци–12години,herpessimplex или варичелазостер, 250 mg/m2 насекои8часаобичновотекна5дена;дозатасеудвојувадо500mg/m2насекои8часазаваричелазостер кај имунокомпромитираниилиприсимплексенцефалитис(вообичаеноседававотекна10денаприенцефалитис).Локална апликација, види други соодветнипоглавја.Готови лековиACIKLOVIR–АЦИКЛОВИР(Zdravlje,Јака80),тбл.200mg,маст5%ацикловир.VIROLEX – ВИРОЛЕКС (Krka), тбл. 200mg,лаг.250mgацикловир.KLOVIREKS–L–КЛОВИРЕКС–Л(MustavaNevzetIlacSanayii),лаг.200mgацикловир.HERPESIN – ХЕРПЕЗИН (Pliva), тбл. 200mg.400mg,лаг.250mgацикловир.HERPLEX–ХЕРПЛЕКС(Belupo),тбл.400mgацикловир.

FAMCICLOVIR (ФАМЦИКЛОВИР)Состав: дериватнагванозинот,пролекнаpenciclovir–от.Дејство:сличнонаацикловирот.Индикации:терапијанахерпесзостер,аку-тен гениталенхерпес симплекси супресијанарекурентенгениталенхерпес.Мерки на претпазливост:реналнооштету-вање;бременостилактација.Несакани дејства: гадење,повраќање;гла-воболка; ретко вртоглавица, конфузија, ха-луцинации,коженисип;абдоминалнаболкаитрескасерегистрираникајимунокомпро-митиранипациенти.Дозирање: херпес зостер, 250mg трипатинадневновотекна7денаили750mgеднашнаденвотекна7дена(кајимунокомпроми-


тирани,500mgтрипатинаденвотекна10дена).Гениталенхерпес,прваепизода,250mgтрипатинаденвотекна5дена;рекурентнаин-фекција,125mgдвапатинаденвотекна5дена(кајимунокомпромитирани,ситеепизо-ди,500mgдвапатинаденвотекна7дена).Гениталенхерпес,супресија,250mgдвапатинаден(500mgдвапатинаденкајпациентисоHIV),сопрекининасекои6–12месеци.ДЕЦА,несепрепорачува.Готови лековиFAMVIR – ФАМВИР (Novartis), тбл. 125mg,500mgфамцикловир.

VALACICLOVIR (ВАЛАЦИКЛОВИР)Состав:естерипролекнаацикловирот.Дејство:сличнонаацикловирот.Индикации: терапијана херпес зостер; те-рапија на иницијални и супресија на реку-рентнихерпессимплексинфекциинакожа-таинамукознитемембрани,вклучувајќиииницијаленирекурентенгениталенхерпес.Мерки на претпазливост: види подAciclovir.Несакани дејства:видиподАцикловир.Дозирање:херпесзостер,1gтрипатинаденвотекна7дена.Herpes simplex, прва епизода, 500 mg двапатинаденвотекна5дена(до10денапритешки инфекции); рекурентни инфекции,500mgдвапатинаденвотекна5денаHerpessimplex,супресија,500mgнаденво1–2поделенидози(500mgдвапатинаденкајимунокомпромитиранипациенти).ДЕЦА,несепрепорачува.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.VALTREX – ВАЛТРЕКС (GSK), тбл. 500mgвалацикловир.

PENCICLOVIR (ПЕНЦИКЛОВИР)Состав:дериватнагванозинот.Дејство:сличнонаацикловирот.Индикации:Herpessimplexlabialis.Дозирање: 3–4патинадендасеаплициракремнахерпетичноотоместо.Несакани ефекти: печење на местото наапликација.Готови лековиVECTAVIR–ВЕКТАВИР(Novartis),крема1%пенцикловир.

2. – ХУМАН ИМУНОДЕФИЦИЕНТЕН ВИРУС (HIV)

Не постои лек за инфекцијата предизвика-на од хуманиот имунодефициентен вирус(HIV), но постојат голем број лекови коиможеда јазабаватпрогресијатанаболеста.Лековите за ХИВинфекциите се токсичниискапи,нотиегозголемувааточекуванототраењенаживотот.Лекувањетобитребалодасеспроведувасамоодстрананалицакоиимаатискуствосоупотребатанаовиелеко-ви.СоветитезатретманнаHIVинфекциитесеменуваатмногубрзо.

ПРИНЦИПИ НА ТЕРАПИЈАТАЦелта на терапијата е да се намали при-суствотонавирусотвоплазматаколкуштоеможноповеќеизаподолговреме;солеку-вањетотребадасезапочнепредданастапииреверзибилнооштетувањенаимунолошки-отсистем.Потребатаодранафармакотера-пијатребадасеизбалансиранаспротинаста-нувањетона токсичностпорадиупотребатаналековите.Потребнаецелоснапосветеностистрогопридржувањеконтерапијатавотекнаповеќегодини;приизборотнатераписки-отпротоколтребадасеземепредвиднего-ватапогодностиподносливостодстрананапациентот.Развојот на резистенција кон лековите середуцира преку употреба на комбинацијаод неколку лека; овие комбинации би тре-балодаимаат синергистичкоили адитивнодејство,апритоанивнататоксичностнебитребалода биде адитивна.Треба да се раз-гледа можноста од тестирање за резистен-цијаконантивируснителекови,особенопритерапискинеуспех.

ЗАПОЧНУВАЊЕ НА ТЕРАПИЈАТАОптималното време за почеток со антиви-руснататерапијаглавноќезависиодбројотнаCD4–клетките;присуствотонавирусотвоплазматаиклиничкитесимптоми,истотака,биможеледабидатодпомош.Сепрепорачу-вазапочнувањенатерапијатасокомбинацијананеколкулека(„високоактивнаантиретро-вируснатерапија”којаопфаќа2инхибиторанануклеозиднатареверзнатранскриптазасоеденинхибиторна ненуклеозидна реверзнатранскриптаза или еден или два протеазниинхибитора).

ПРОМЕНА НА ТЕРАПИЈАТАПри влошување на состојбата (вклучувајќиклиничкиивиролошкипромени),потребноедасенаправипроменанатерапијатаилида


седодадедругантивирусенлек.Изборотнаалтернативниотпротоколзависиоднеколкуфактори како што се: терапискиот одговоркон претходниот третман, подносливоста иможностазавкрстенарезистенција.

БРЕМЕНОСТ И ЛАКТАЦИЈАПритретманнаHIVинфекцијатазавременабременостсенастојувадасередуцираризи-котодтоксичностконфетусот(ипокрајтоашто тератогениот потенцијал на повеќетоантиретровирусни лекови е непознат), дасе минимизира присуството на вирусот ипрогресијатанаболестакајмајката,идасепревениратрансмисијатанаинфекцијатанановороденчето. За сите тераписки опции енеопходнавнимателнапроценаодстрананаспецијалист. Монотерапијата со zidovudineја редуцира трансмисијата на инфекцијатанановороденчето.Меѓутоа, комбиниранатаантиретровируснатерапијанајмногугизго-лемува шансите за превенција на трансми-сијатаипретставуваоптимална терапија замајката.Лактацијата од страна на HIVпозитивнимајки може да доведе доHIVинфекција надоенчето, порадишто би требало да се из-бегнува.

ПОСТЕКСПОЗИЦИОНА ПРОФИ-ЛАКСАТретманот со антивирусните лекови е со-одвтен по професионална експозиција конHIVконтаминиранматеријал.Воваквислу-чаиведнаштребадасепобараструченсовет;развиени се национални препораки за пос-текспозиционапрофилаксаназдравственитеработници(одстрананаЕкспертскатагрупазаAIDS),какоилокалнипрепораки,коисеистотакадостапни.

ЛЕКОВИ КОИ СЕ КОРИСТАТ ПРИ HIV–ИНФЕКЦИЈАZidovudine, инхибитор на нуклеозиднатареверзна транскриптаза (или „нуклеозиденаналог”)епрввоведенантиHIVлек.Високидозинаzidovudine(монотерапија)билеупо-требувани за превенција наAIDSдеменцијакомплекс,меѓутоаденессепрефериракомби-ниранатерапијавокојаевклученzidovudine–отвостандарднидози.Другиинхибиторинануклеозидната реверзна транскриптаза се:abacavir, didanosine, lami–vudine, stavudine,tenofovirиzalcitabine.Протеазни инхибитори се: am–prenavir,indinavir, lopinavir, nelfinavir, ritonavir иsaquinavir.Ritonavir–отвомалидози(вооби-чаено100mgдвапатинаден) јазголемуваактивностанаamprenavir,indinavir,lopinavir

иsaquinavirпрекузголемувањенаприсуство-тонаплазматскитеконцентрациинаовиеле-кови;приваканискадоза,ritonavir–отнемаинтринзичнаантивируснаактивност.Сегаедостапнакомбинацијана lopinavir сонискадозанаritonavir.ПротеазнитеинхибиторисеметаболизираатпрекуцитохромР450ензим-ските системи, поради што имаат значаенпотенцијал за интеракции со други лекови.Протеазните инхибитори предизвикуваатлиподистрофија и метаболни ефекти (видиподолу).Инхибиторитенаненуклеозиднатареверзнатранскриптазаefavirenzиnevirapineможедаимаат интеракции со многу лекови кои семетаболизираат во хепарот. Nevirapine–отсе карактеризира со високаинциденцијанакоженисип (вклучувајќииStevens–Johnsonсиндром)иповременософаталенхепатитис.Коженисипможедасејавииприупотреба-танаefavirenz,нотојеобичнопослаб.Тера-пијатасоefavirenzе,истотака,асоциранасозголемувањенаконцентрациитенахолесте-ролвоплазмата.

ЛИПОДИСТРОФИЈА И МЕТАБОЛНИ ЕФЕКТИ. Комбинираната антиретровирусна терапија,вклучувајќипротоколикоисодржатпротеа-зенинхибитор,еповрзанасоредистрибуцијанамаститевоорганизмоткајнекоипациенти(пр.намаленимастиподкожата,зголеменоабдоминалномасноткиво,„бафало”грпкаизголемувањенаградите).Протеазнитеинхи-битори,истотака,сеповрзанисометаболниабнормалности,како:хиперлипидемија,ин-сулинскарезистенцијаихипергликемија.Воклиничкитеиспитувањабитребалодабидевклучена и евалуација на дистрибуцијатанамастите; требада се земепредвидиоп-редејствување на серумските липиди и наглукозавокрвта.

Инхибитори на нуклеозидна реверзна транскриптаза

ABACAVIR (АБАКАВИР)Состав:аналогнагванозинот.Дејство: компетитивна инхибиција на HIV–реверзнататранскриптаза.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-цијасодругиантиретровируснилекови.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување;реналнооштетување.ХИПЕРСЕНЗИТИВНИРЕАКЦИИ.Регистрирани се животнозагрозувачки хи-персензитивниреакции,коисекарактеризи-


раатсотрескаилисокоженисипичестосепридруженисогадење,повраќање,дијареја,абдоминална болка, летаргија, исцрпеност,главоболка, мијалгија и ренална слабост;поретко настануваат улцерации на устата,едеми, хипотензија, диспнеа, болно и осет-ливогрло,кашлица,парестезија,артралгија,конјунктивитис, лимфаденопатија, лимфо-цитопенија и анафилакса. Постојат хипер-сензитивни реакции кои се манифестираатсоболноиосетливогрло,болестсличнанаинфлуенцијата, кашлица и губењето здив);многуреткомиолиза;абнормалностивола-бораторискитетестовикоивклучуваатпока-ченихепаталнифункционалнитестови(видиподолу)икреатинфосфокиназа;симптомитевообичаеносепојавуваатвопрвите6недели,номожеданастанатвокоебиловреме;па-циентоттребадасемониториразаевентуал-нопојавувањенаовиесимптоминасекои2неделивотекна2месеца;терапијатаведнашсепрекинувадоколкусепојавикојидабилосимптомнахиперсензитивнареакцијаивеќенесезапочнуваповторно(ризикодуштепо-тешкахиперсензитивнареакција);терапијатасепрекинувадоколкунеможедасеисклучихиперсензитивната реакција, дури и кога еверојатнадругадијагноза;доколкуповторнозапочнувањенатерапијатаенеопходно,тоаморадасенаправивоболничкасредина;до-колкуabacavir–отсепрекинепорадинекојадруга причина освен хиперсензитивност,требадасеисклучатхиперсензитивнитере-акции како причина и терапијата повторносе започнува само ако е веднаш достапнамедицинскапомош;потребнаепосебнанегаприконкомитантнаупотребаналековикоидејствувааттоксичнонакожата.СОВЕТУВАЊЕ.Напациентитетребадаимсеобјаснизначењетонаредовнотодозирањена лекот (интермитентната терапија го зго-лемува ризикот од сензитизација), како даги препознаат симптомите на хиперсензи-тивност, и треба да се советуваат веднашда побараатмедицинска помошдоколку серазвијат овие симптомиилипредповторнозапочнувањесотерапијата;пациентитетре-бадасесоветуваатдајаносатцеловремесосебекартичкатазавнимателност.ХЕПАТАЛНИЗАБОЛУВАЊА.Регистриранисеслучаинаживотнозагрозу-вачкалактичнатаацидозаитешкахепатоме-галија со стеатоза, поради што е потребнаособена претпазливост кај пациенти со хе-паталнизаболувања,абнормалнивредностина хепаталните ензими или ризикфакторизахепаталнизаболувања (особенокајженисо зголемена телесна тежина); терапијататребапривременоилитрајнодасепрекине

доколкунастапивлошувањенахепаталнитефункционални тестови, хепатална стеатоза,прогресивнахепатомегалијаилинеразјасне-талактичнатаацидоза.Контраиндикации:бременост;лактација.Несакани дејства: хиперсензитивни реак-ции(видиподолу),гадење,повраќање,дија-реја, анорексија, летаргија, замор, треска,главоболка,панкреатитис,лактичнаацидоза(видипогоре), хепатитис (видипогоре); кајдецатапочестосе јавувакоженисипи гас-троинтестиналнинарушувања.Дозирање:300mgнасекои12часа,ДЕЦА,3месеци–12години,8mg/kgнасекои12часа(max.600mgнаден).Готови лекови:неерегистриранвоРМ.ZIAGEN – ЗИАГЕН (GSK), тбл. 300 mg,оралнасолуција20mg/mlабакавир.

DIDANOSINE (ДИДАНОЗИН)Состав:синтетичкианалогнадезоксиадено-зинот.Дејство:сличнонаабакавирот.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-цијасодругиантиретровируснилекови.Мерки на претпазливост:историјанапан-креатитис (најдоброедасеизбегнува, авоспротивно,потребнаеисклучителноголемапретпазливост; види подолу); перифернаневропатијаилихиперурикемија;историјанахепаталнизаболувања;хепаталноиреналнооштетување (видиДодатоци 2 и 3); бреме-ност;сепрепорачуваатпреглединаретината(особенокајдецата)насекои6месеци,илиаконастапатпроменивовидот.ПАНКРЕАТИТИС. Доколку се развијатсимптоми на панкреатитис или ако се зго-лемат вредностите на серумската амилазаили липаза (дури и асимптоматски) требапривремено да се прекине со третманот сéдодеканесеисклучидијагнозатазапанкре-атитис; по нормализирање на вредностите,терапијатасезапочнуваповторно,самоакое од есенцијално значење (со употреба наниски дози кои постепено се зголемуваат).Доколкуевозможно,требадасеизбегнуваистовременатерапијасодругилековизакоие познато дека предизвикуваат панкреаснатоксичност (пр. интравенски pentamidineisetionate);пациентоттребавнимателнодасемониторирадоколкуконкомитантнататера-пијаенеизбежна.Бидејќисигнификантнотопокачување на триглицеридите предизви-кува панкреатитис, потребно е внимателноконтролирањенанивнитевредности.ХЕПАТАЛНИЗАБОЛУВАЊА.Регистриранисеслучаинаживотнозагрозу-


вачка лактична ацидоза и тешка хепатоме-галија со стеатоза, поради што е потребнаособена претпазливост кај пациенти со хе-паталнизаболувања(особеноприхепатитисСлекувансоinterferonalfaиribavirin),пре-кумерноконсумирањеалкохол,абнормалнивредностинахепаталнитеензимиилиризик-фактори за хепатални заболувања (особенокајжени со зголемена телесна тежина); те-рапијататребапривременоилитрајнодасепрекинедоколкунастапивлошувањенахе-паталнитефункционалнитестови,хепаталнастеатоза, прогресивна хепатомегалија илилактичнаацидоза.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства: дијареја, гадење, по-враќање, абдоминална болка, перифер-на невропатија, особено при напреднатаХИВ–инфекцијатерапијата привремено сепрекинува (штом ќе се смират симптоми-те, можно е пациентот добро да поднесувапониска доза на лекот); главоболка, замор,коженисип,хиперурикемија (присигнифи-кантно зголемување терапијатапривременосе прекинува); поретко панкреатитис (видипод Мерки на претпазливост), абнормалнитестови за хепатална функција (види подМерки на претпазливост); уште пореткофлатуленција,сувауста,зголемувањенапа-ротиднитежлезди,анорексија,сијалоадени-тис, хепатитис, хепатална инсуфициенција,анафилактичкиреакции, треска, артралгија,мијалгија,рабдомиолиза,сувиочи,променина ретината и на оптичкиот нерв (особенокајдеца),алопеција,дијабет,хипогликемија,анемија,леукопенијаитромбоцитопенија.Дозирање:ВОЗРАСНИпод60kg250mgнаденво1–2поделенидози,над60kg400mgнаденво1–2поделенидози;ДЕЦАнад3ме-сеци(под6годинисамоVidexтаблети),240mg/m2наден(180mg/m2наденвокомбина-цијасоzidovudine)во1–2поделенидози.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.VIDEX – ВИДЕКС (BristolMyers Squibb),тбл.25mg,250mgдиданозин.

LAMIVUDINE (ЛАМИВУДИН)Состав:аналогнацитозинот.Дејство:сличнонаабакавирот.Индикации:видиподпрепаратитеподолу.Мерки на претпазливост:реналнооштету-вање;хепаталнизаболувања;бременост.ХЕПАТАЛНИЗАБОЛУВАЊА.Регистрирани се случаи на животнозагрозу-вачка лактична ацидоза и тешка хепатоме-галија со стеатоза, поради што е потребнаособенапретпазливост (особенокајженисо

зголеменателеснатежина)прихепаталниза-болувања,абнормалнивредностинахепатал-нитеензимиилиризикфакторизахепаталнизаболувања;терапијататребапривременоилитрајнодасепрекинедоколкунастапивлошу-вањенахепаталнитефункционалнитестови,хепаталнастеатоза,прогресивнахепатомега-лијаилинеразјаснеталактичнаацидоза.КајпациентисохрониченхепатитисВможеданастанерекурентенхепатитиспопрекинна терапијата со lamivudine. При лекувањенахрониченхепатитисВсоlamivudineтребада се мониторираат хепаталните функцио-нални тестови најмалку на секои 3 месеции серолошките маркери за хепатитис В насекои6месеци,уштепочестокајпациентисонапреднатихепаталнизаболувањаилипотрансплантација (мониторирањето треба дапродолжиипопрекинувањетонатерапија-та).Контраиндикации:лактација.Несакани дејства:гадење,повраќање,дија-реја, абдоминална болка; кашлица, замор,несоница; треска, кожен исип, алопеција,мускулни нарушувања; назални симптоми;регистрирана е периферна невропатија; ре-тко панкреатитис (треба да се прекине сотерапијата);неутропенија, анемија, тромбо-цитопенијаиаплазијанацрвенаталоза;лак-тичнаацидоза;покаченихепаталниензимиисерумскаамилаза.Дозирање:peros,2х150mgили1х300mgнаден.ДЕЦА:4mg/kg,2патинаден.Готови лековиEPIVIR–ЕПИВИР(GSK),тбл.150mg,300mg,оралсол.50mg/5mlламивудин.COMBIVIR–КОМБИВИР(GlaxoWellcome),тбл.150mgламивудин+300mgзидовудин.

STAVUDINE (СТАВУДИН)Состав:аналогнатимидинот.Дејство:сличнонаабакавирот.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-цијасодругиантиретровируснилекови.Мерки на претпазливост:историјанапери-ферна невропатија (види подолу); историјана панкреатитис или истовремена употребасодругилековикоипредизвикуваатпанкре-атитис;хепаталнизаболувања(видиподолу);реналнооштетување;бременост.ПЕРИФЕРНА НЕВРОПАТИЈА. Терапијатасепрекинувапривременодоколкусеразвиепериферна невропатија, која се карактери-зира со перзистентна вкочанетост, пецкањеилиболканастапалатаилирацете;доколкусимптомите се повлечат задоволително попрекинувањето на терапијата, лекувањето


можеповторнодасезапочнесополовинаодпретходнатадоза.ХЕПАТАЛНИЗАБОЛУВАЊА.Регистриранисеслучаинаживотнозагрозу-вачка лактична ацидоза и тешка хепатоме-галија со стеатоза, поради што е потребнаособенапретпазливосткајпациентисохепа-талнизаболувања(особеноприхепатитисСлекувансо interferonalfaи ribavirin), со аб-нормалнивредностинахепаталнитеензимиилиризикфакторизахепаталнизаболувања(особенокајженисозголеменателеснатежи-на);терапијататребапривременоилитрајнода се прекине доколку настапи влошувањенахепаталнитефункционалнитестови,хепа-тална стеатоза,прогресивнахепатомегалијаилилактатнаацидоза.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства: периферна невропатија(дознозависна, види погоре); панкреатитис;гадење, повраќање, дијареја, констипација,анорексија,абдоминалендискомфорт;град-наболка;диспнеа;главоболка,вртоглавица,несоница, промени во расположението; ас-тенија, мускулноскелетни болки; симптомисличнинаинфлуенција,коженисипидругиалергиски реакции; лимфаденопатија; нео-плазми; покачени хепатални ензими (видипогоре) и серумска амилаза; неутропенија,тромбоцитопенија.Дозирање:ВОЗРАСНИпод60kg,30mgнасекои 12 часа, препорачливо еден час предоброк; над 60 kg, 40 mg на секои 12 часа;ДЕЦАнад3месеци,под30kg,1mg/kgнасекои12часа;над30kg,дозазавозрасни.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.ZERIT – ЗЕРИТ (Bristol – Myers Sqibb),капс.15mg,20mg,40mg,оралсол.1mg/mlставудин.

TENOFOVIR DISOPROXIL(ТЕНОФОВИРДИЗОПРОКСИЛ)Состав:дериватнаметилфосфонскатакисе-лина.Дејство:сличнонаабакавирот.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-ција со други антиретровирусни лекови кајпациентисотерапискинеуспех.Мерки на претпазливост:реналнооштету-вање – пред почетокот на терапијата требадасетестираатреналнатафункцијаисерум-ските фосфати, а потоа на секои 4 недели(еднаш неделно доколку се дава заедно сонефротоксични лекови, на пр. цидофовир);терапијата се прекинува доколку се влоширеналнатафункција или ако се намалат се-румскитефосфати;бременост.Контраиндикации:лактација.

Несакани дејства: дијареја, гадење, по-враќање,флатуленција,хипофосфатемија.Дозирање:ВОЗРАСНИнад18години,245mgеднашнаден.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.VIREAD – ВИРЕАД (Gilead), тбл. 245 mgтенофовирдизопроксил.

ZALCITABINE (ЗАЛЦИТАБИН)Состав:аналогнацитозинот.Дејство:сличнонаабакавирот.Индикации: ХИВ–инфекција, во комбина-цијасодругиантиретровируснилекови.Мерки на претпазливост:пациентикајкоипостоиризикоднастанувањенаперифернаневропатија (види подолу); панкреатитис(види подолу) – потребно е мониторирањена серумската амилаза кај пациенти со ис-торијана зголеменивредностинасерумскаамилаза,панкреатитис,злоупотребанаалко-холиликоипримаатпарентералнаисхрана;кардиомиопатија, историја на конгестивнасрцева слабост; хепатотоксичност (видиподолу);бременост(женивогенеративниотпериодбитребалодакористатефикаснакон-трацепцијазавременатретманот);реналнооштетување.ПЕРИФЕРНА НЕВРОПАТИЈА. Терапијатасепрекинувапривременодоколкусеразвиеперифернаневропатија,којасекарактеризи-ра со вкочанетост, чувство на печење про-следеносоострипрободниболкиилитешкоконтинуирано чувство на печење и потен-цијално иреверзибилна болка; особена пре-тпазливост и внимателно мониторирање епотребнокајониекоисеизложенинаризикод настанување на периферна невропатија(особенопациентисомалбројнаCD4–клет-ки кај кои ризикот е поголем, како и ониекои примаат лекови за кои е познато декапредизвикуваатперифернаневропатија).ПАНКРЕАТИТИС. Третманот се прекину-ва трајно доколку се развие клинички пан-креатитис, а се прекинува привремено призголеменивредностинасерумскатаамилазакоисеповрзанисодисгликемија,зголеменитриглицериди, намален серумски калциумилидругизнацикоинавестуваатпанкреати-тис,сéдодеканесеисклучидијагнозатанапанкреатитис; привремено се прекинува иприпотребаодлекувањесодругилековизакоиепознатодекапредизвикуваатпанкреас-натоксичност(пр.интравенскиpentamidineisetionate); пациентот треба внимателно дасе мониторира при историја на панкреати-тис(илизголеменивредностинасерумскатаамилаза) или ако постои ризик од настану-


вањенапанкреатитис.ХЕПАТАЛНИЗАБОЛУВАЊА.Регистриранисеслучаинапотенцијалножи-вотнозагрозувачкалактичнаацидозаитешкахепатомегалијасостеатоза,порадиштоепо-требнаособенапретпазливост кај пациентисохепаталнизаболувања,абнормалнивред-ности на хепаталните ензими или историјана злоупотреба на алкохол или хепатитис;терапијата треба привремено или трајно дасе прекине доколку настапи влошување нахепаталните функционални тестови, хепа-тална стеатоза,прогресивнахепатомегалијаилилактичнаацидоза.Контраиндикации:перифернаневропатија(видиподолу);лактација.Несакани дејства: периферна невропатија(терапијата веднаш се прекинува; види по-горе); орални улцери, гадење, повраќање,дисфагија, анорексија, дијареја, абдоминал-наболка, констипација;фарингитис; главо-болка, вртоглавица; мијалгија, артралгија;коженисип,пруритус,потење,губењенате-леснататежина,замор,треска,ригор,граднаболка, анемија, леукопенија, неутропенија,тромбоцитопенија,нарушувањенахепатал-натафункција;пореткопанкреатитис (видипогоре),езофагусниулцери(терапијатапри-временосепрекинувадоколкупациентотнереагиранатерапијатазаспецифичнимикро-организми),ректалниулцери,жолтицаихе-патоцелуларно оштетување; други пореткинесаканидејствасе:нарушувањанавкусот,слухот и видот, тахикардија, кардиомиопа-тија, конгестивна срцева слабост, диспнеа,конвулзии, тремор, нарушени движења,промени во расположението, нарушувањена спиењето, алопеција, хиперурикемија иреналнинарушувања.Дозирање:750mcgнасекои8часа;ДЕЦА:под13годинибезбедностаиефикасностанесеутврдени.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.HIVID–ХИВИД(LaRoche),тбл.0.375mgзалцитабин.

ZIDOVUDINE (ЗИДОВУДИН)Состав:дериватнатимидинот.Дејство:сличнонаабакавирот.Индикации: ХИВ–инфекција во комби-нација со други антиретровирусни лекови;монотерапија запревенцијанаматернално-феталнаХИВтрансмисија(видигизабелеш-китепогореподБременостиЛактација).Мерки на претпазливост: хематолошкатоксичност(требадасеправатхематолошкитестовинајмалкунасекои2неделивопрвите

3месеци, апотоанајмалкуеднашмесечно;приранафазанаболестасосолиднирезервинакоскенатасрцевинадоволноедасеправатпореткиконтроли,пр.насекои1–3месеци);дефицитнавитаминB12(зголеменризикоднеутропенија); дозата се намалува или ле-кувањетосепрекинувавосогласностсоли-тературатанапрепаратитеприанемијаилипри миелосупресија; ренално оштетување;хепатално оштетување; ризик од лактичнаацидоза;постарипациенти;бременост.ХЕПАТАЛНИЗАБОЛУВАЊА.Регистриранисеслучаинапотенцијалножи-вотнозагрозувачкалактичнаацидозаитешкахепатомегалијасостеатоза,порадиштоепо-требнаособенапретпазливост кај пациентисохепаталнизаболувања(особенокајпаци-ентисохрониченхепатитисCкоиселекува-атсоinterferonalfaиribavirin),соабнормал-нивредностинахепаталнитеензимиилисоризикфакторизахепаталнизаболувања(осо-бенокајженисозголеменателеснатежина);терапијата треба привремено или трајно дасе прекине доколку настапи влошување нахепаталните функционални тестови, хепа-тална стеатоза,прогресивнахепатомегалијаилилактичнаацидоза.Контраиндикации: абнормалнонизокбројнеутрофилиилинискавредностнахемогло-бин; новороденчиња со хипербилирубине-мијакајкоиепотребентретманразличенодфототерапија,илисозголеменитрансамина-зи;лактација.Несакани дејства:анемија(понекогашепо-требна трансфузија), неутропенија и леуко-пенија(настануваатпочестопривисокидозиивонапреднатафазаодболеста);гадењеиповраќање, абдоминалнаболка,диспепсија,дијареја,флатуленција,нарушувањенавку-сот, панкреатитис, хепатални нарушувањавклучувајќи масни промени на хепарот изголемени вредности на билирубинот и нахепаталнитеензими(видиподМеркинапре-тпазливост);граднаболка,диспнеа,кашлица;симптомисличнинаинфлуенца,главоболка,треска,парестезија,невропатија,конвулзии,вртоглавица, сомноленција, несоница, анк-сиозност, депресија, губење на менталнатаострина, исцрпеност, анорексија, астенија,миопатија, мијалгија; панцитопенија, тром-боцитопенија;гинекомастија;зачестеноури-нирање;коженисип,пруритус,пигментацијананоктите,кожатаиоралнатамукоза.Дозирање: перорално, 500–600mg на денво 2–3поделенидози;ДЕЦАнад 3месеци360–480mg/m2наденво3–4поделенидози;max.200mgнасекои6часаПревенцијанаматерналнофеталнаHIVтран-смисија (побарај совет од специјалист); се


префериракомбиниранатерапија.Пациентикоипривременонеможатдапри-матzidovudineперорално,вообликнаинтра-венскаинфузијавотекна1час,1–2mg/kgнасекои4часа(приближно1.5–3mg/kgнасекои4часаперорално),вообичаенонепо-долгоод2недели;ДЕЦА,80–160mg/m2насекои 6 часа (120mg/m2 на секои 6 часа еприближнона180mg/m2насекои6часапе-рорално).Готовипрепарати:неерегистриранвоРМ.RETROVIR–РЕТРОВИР (GSK), капс.100mg,оралсол,50mg/5mlзидовудин.Протеазни инхибитори

НЕСАКАНИ ДЕЈСТВАНесаканите дејства кои ги предизвикуваатпротеазните инхибитори се: гастроинтести-нални нарушувања (вклучувајќи дијареја,гадење, повраќање, абдоминална болка,флатуленција), хепатална дисфункција,панкреатитис; хематолошки нарушувањавклучувајќи анемија, неутропенија и тром-боцитопенија; нарушувања на спиењето,замор,главоболка,вртоглавица,парестезија,мијалгија, миозитис, рабдомиолиза; нару-шување на вкусот; кожен исип, пруритус,Stevens–Johnson синдром, хиперсензитивниреакции вклучувајќи анафилакса; види гизабелешкитепогорезалиподистрофијаиме-таболниефекти.

AMPRENAVIR (АМПРЕНАВИР)Состав:дериватнакарбаматот.Дејство:противHIV–вирусите,натојначинштогиблокирапротеазитеважнизатиеви-руси.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-ција со други антиретровирусни лекови кајпациенти кои претходно биле лекувани содругипротеазниинхибитори.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување;бременост;дијабет;хемофилија;тре-ба да се избегнуваат препарати со витаминЕ(витаминЕевклученвоформулацијата);оралните раствори содржат пропилен гли-кол–требадасеизбегнуваатприхепаталнооштетување,тешкореналнооштетувањеприбременост, а да сеизбегнуваиистовреме-наупотребанаmetronidazole,disulfiramилипрепаратикоисодржаталкохолилипропи-ленгликол;кајбавнитеметаболизерипостоизголеменасклоностконтоксичностпредиз-виканаодпропиленгликолот.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе; исто така регистриран е кожен исип,вклучувајќи го и, ретко, Stevens–Johnson–

синдромот (види погоре); тремор, оралнаилипериоралнапарестезија,нарушувањенарасположениетовклучувајќидепресија.Дозирање:peros,2пати1.2g,ДЕЦА:2пати20mg/kg.Готови лековиAGENERASE–АГЕНЕРАЗЕ(GSK), kапс.50mg,150mgампренавир.

INDINAVIR (ИНДИНАВИР)Состав:дериватнапиперазинвалерамидот.Дејство:сличнонаампренавирот.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-ција со инхибитори на нуклеозидната ре-верзнатранскриптаза.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување;требадасеосигуриадекватнахидра-тацијазадасенамалиризикотоднефроли-тијаза;дијабет;хемофилија;бременост;приконкомитантнаупотребаможедасеинхиби-раметаболизмотнамногулекови.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе; исто така регистрирани се: сува уста,хиперстезија, сува кожа, хиперпигмента-ција, алопеција, паронихија, интерстицискинефритис,нефролитијаза (понекогашепот-ребенпривременилитраенпрекиннатера-пијата;почестокај деца), дизурија, хемату-рија, кристалурија, протеинурија, пиурија(кајдеца);хемолитичкаанемија.Дозирање:800mgнасекои8часа;ДЕЦАиАДОЛЕСЦЕНТИна4–17години,500mg/m2насекои8часа(max.800mgнасекои8часа);ДЕЦАпод4години,безбедностаиефикас-ностаналекотнесеутврдени.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.CRIXIVAN – КРИКСИВАН (MSD), капс.200mgиндинавир.

LOPINAVIR + RITONAVIR (ЛОПИНАВИР+РИТОНАВИР)Состав:лопинавир+ритонавир.Дејство:противHIV–вирусите.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-цијасодругиантиретровируснилекови.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување – треба да се избегнува употребатана лекот доколку хепаталното оштетувањее тешко; ренално оштетување; оралнитераствори содржат пропилен гликол требадасеизбегнуваатпритешкохепаталноилиренално оштетување, при бременост, какоиконкомитантнаупотребасометронидазолили дисулфирам; зголемена склоност контоксичност од пропилен гликол кај бавни


метаболизери;хемофилија,бременост;дија-бетес;панкреатитис.ПАНКРЕАТИТИС.Битребалода се евалу-ираатситезнациисимптомикоисугерира-ат панкреатитис (вклучувајќи и зголеменасерумска амилазаилипаза) – терапијата сепрекинува доколку се постави дијагноза напанкреатитис.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства: види ги забелешките иМеркитенапретпазливостпогоре;истотакарегистриранисе:сувауста,синдромсличенна инфлуенција, промени во апетитот, хи-пертензија, палпитации, тромбофлебитис,васкулитис, градна болка, диспнеа, агити-раност, анксиозност, атаксија, хипертонија,конфузија, депресија, дискинезија, перифе-рен невритис; Кушингов синдром, хипоти-реоидизам,сексуалнадисфункција,дехидра-тација,едеми,лактичнаацидоза,артралгија,нарушенвид,otitismedia,тинитус,акни,ало-пеција,сувакожа,дисколорацијанакожата,нарушувањананоктите,потење;кајдецасеутврденизголеменивредностинабилирубининамаленивредностинанатриум.Дозирање:peros,2пати3капсулинаден.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.KALETRA–КАЛЕТРА(Abbott),капс.133.3mg,орал.сол.100mg/5mlлопинавир+ри-тонавир.

NELFINAVIR (НЕЛФИНАВИР)Состав:дериватнамонометансулфонат.Дејство:противHIVвирусите.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-цијасодругиантиретровируснилекови.Мерки на претпазливост: хепаталноире-нално оштетување; дијабетес; хемофилија;бременост.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе;истотакарегистриранаеитреска.Дозирање:1.25gдвапатинаденили750mgтрипатинаден;ДЕЦАна3–13години,ини-цијално50–55mg/kgдвапатинаден (max.1.25gдвапатинаден)или25–30mg/kgтрипатинаден(max.750mgтрипатинаден).Готови лекови:неерегистриранвоРМ.VIRASEPT – ВИРАСЕПТ (La Roche), тбл.250mgнелфинавир.

RITONAVIR (РИТОНАВИР)Состав:дериватнакарбаминоилвалинами-дот.Дејство:противHIVвирусите.

Индикации: прогресивна или напреднатаХИВ–инфекцијавокомбинацијасоинхиби-торинануклеозиднатареверзнатранскрип-таза;нискидозиналекотсеупотребуваатзада се зголеми ефектот на некои протеазниинхибитори.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување; дијабетес; хемофилија; бременост;панкреатитис.ПАНКРЕАТИТИС.Битребалода се евалу-ираатситезнациисимптомикоисугерира-ат панкреатитис (вклучувајќи и зголеменасерумска амилазаилипаза) – терапијата сепрекинува доколку се постави дијагноза напанкреатитис.Контраиндикации:тешкохепаталнооште-тување,лактација.Несакани дејства: види ги забелешките иМеркитенапретпазливостпогоре;истотакарегистриранисе:дијареја (можеда јанару-шиапсорпцијата–потребноемониторирањенапациентот),иритацијанагрлото,вазоди-латација,синкопа,хипотензија;циркуморал-на и периферна парестезија, хиперестезија,конвулзии, зголеменонивонауричнатаки-селина,суваустаиулцерации,кашлица,анк-сиозност, треска, болка, намален тироксин,потење,електролитнинарушувања,зголеме-нопротромбинсковреме.Дозирање:600mgнасекои12часа;ДЕЦАнад2годинииницијално250mg/m2насекои12часа,апотоасезголемувапо50mg/m2воинтервалиод2–3денадо350mg/m2насекои12часа(max.600mgнасекои12часа).Ниска доза за зголемување на ефектот надругите протеазни инхибитори, 100 mg насекои12часа.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.NORVIR–НОРВИР (Abbott), kапс. 100 mg.орал.сол.400mg/5mlритонавир.

SAQUINAVIR (САКВИНАВИР)Состав:дериватнааспартамидот.Дејство:противHIVвирусите.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-цијасодругиантиретровируснилекови.Мерки на претпазливост: хепатално ош-тетување; ренално оштетување; дијабетес;хемофилија;бременост.Контраиндикации:тешкохепаталнооште-тување,лактација.Несакани дејства:видигизабелешкитепо-горе; исто така регистрирани се букални имукозниулцерации,перифернаневропатија,промениворасположението,треска,нефро-литијаза.Дозирање:peros,3пати1.2gнаден,или2


пати1gнаден.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.FORTAVASE – ФОРТАВАЗЕ (La Roche),капс.200mgсаквинавир.

Инхибитори на ненуклеозидна реверз-на транскриптаза

EFAVIRENC (ЕФАВИРЕНЦ)Состав:дериватнабензоксазинот.Дејство:противHIVинфекции.Индикации: ХИВ–инфекција во комбина-цијасодругиантиретровируснилекови.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување(требадасеизбегнувадоколкуетеш-ко);тешкореналнооштетување;бременост;постарипациенти;историјанаменталнабо-лестиликонвулзии.КОЖЕН ИСИП. Кожниот исип е најчестонесакано дејство и вообичаено настануваво првите 2 недели; терапијата треба да сепрекинепритежокобликнакоженисипсобули,десквамација,зафатеностнаслузници-теилитреска;доколкукожниотисипеслабдо умерен, тогаш може да се продолжи сотерапијата–исипотобичносеповлекувавопериододеденмесец.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства:коженисипвклучувајќии Stevens–Johnson–синдром (види погоре);вртоглавица, главоболка, несоница, сом-нолентност, абнормални соништа, замор,нарушенаконцентрација (администрацијатана лекот навечер пред спиење, особено вопрвите2–4недели гиредуцираЦНС–ефек-тите); гадење; поретко може да настанат:повраќање, дијареја, хепатитис, депресија,анксиозност, психози, амнезија, атаксија,ступор, вертиго; исто така, регистриранисе: абдоминална болка, зголемен серумскихолестерол, зголемени вредности на хепа-талнитеензими(особенокајсеропозитивнизахепатитисВилиС),хепаталнаинсуфици-енција,панкреатитис,конвулзии,гинекомас-тија,пруритус,заматенвид.Дозирање:peros,1пати200–600mgнаден,возависнотодтелеснататежина.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.SUSTIVA – СУСТИВА (Bristol – MyersSquibb),капс.50mg,`100mgефавиренц.

NEVIRAPINE (НЕВИРАПИН)Состав:дериватнадипиродиазепинот.Дејство:противHIVинфекции.

Индикации: прогресивна или напреднатаHIV–инфекцијавокомбинацијасонајмалкудвадругиантиретровируснилека.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување;историјанахрониченхепатитис(по-големризикодхепаталнинесаканидејства);бременост.ХЕПАТАЛНИ ЗАБОЛУВАЊА. Пријавенисеслучаинапотенцијалноживотнозагрозу-вачкахепатотоксичност,вклучувајќиифата-ленфулминантенхепатитис,вообичаеновопрвите8недели;хепаталнатафункцијатре-ба да семониторира предпочетокот на те-рапијатанасекои2неделивотекнапрвите2месеца,апотоаеднашмесечноиподоцнанасекои3–6месеци;терапијататребатрај-нодасепрекинедоколкунастанатнарушу-вањавохепаталнитефункционалнитестовипридружени со хиперсензитивни реакции(кожен исип, треска, артралгија, миалгија,лимфаденопатија,хепатитис,реналнооште-тување, еозинофилија, гранулоцитопенија);терапијатапривременосепрекинувадоколкунастанаттешкинарушувањавохепаталнатафункција без придружни хиперсензитивниреакции,асепрекинуватрајнодоколкупов-торно настанат сигнификантни хепаталнифункционални абнормалности; пациентитекоиимаатслабидоумерениотстапувањавохепаталнитефункционалнитестовитребадабидатвнимателномониторирани.ЗАБЕЛЕШКА.Доколкутретманотсепреки-незаподолгоод7дена,тогашсотерапијататреба повторно да се почне со доза од 200mgнаден(ДЕЦА4mg/kgнаден)идозатавнимателнодасезголемува.КОЖЕНИСИП.Коженисип,којвообичаенонастанува во првите 8 недели, е најчестотонесаканодејство;инциденцијатасередуци-радоколкутерапијатасезапочнесопомалидози кои понатаму постепено се зголему-ваат; терапијата треба трајнода сепрекинедоколкунастанетежокобликнакоженисиппридруженсобули,оралнилезии,конјунк-тивитис,оток,општаслабостилихиперсен-зитивниреакции;доколкусепојавислабилиумеренисип,тогашможедасепродолжисотерапијатабезпрекин,нодозатанетребадасе зголемува, сé додека не се повлече иси-пот.СОВЕТУВАЊЕ.Напациентитетребадаимсеобјасникакодагипрепознаваатхиперсен-зитивнитереакцииидасесоветуваатведнашда побараатмедицинска помошдоколку серазвијаттиесимптоми.Контраиндикации: лактација; тешкохепа-талнооштетување.Несакани дејства:коженисипвклучувајќии Stevens–Johnson–синдром и, ретко, ток-


сична епидермална некролиза (видиМеркина претпазливост погоре); регистрирани сехепатитис и жолтица (видиМерки на пре-тпазливост погоре); гадење, повраќање,абдоминална болка, дијареја, главоболка,поспаност, замор, треска, хиперсензитивниреакции(можедавклучуваатхепаталнире-акцииикоженисип(видиМеркинапретпаз-ливост погоре); исто така регистрирани се:анафилакса,ангиоедем,уртикарија,невроп-сихијатрискиреакции,анемија.Дозирање: 200mg еднашна ден во тек напрвите14дена,апотоа200mgдвапатинаден(доколкунемакоженисип);ДЕЦАод2месецидо8години,4mg/kgеднашнаденвотекнапрвите14дена, апотоа7mg/kgдвапати на ден (max. 400 mg на ден, доколкунема кожен исип); 8–16 години (но под 50kg),4mg/kgеднашнаденвотекнапрвите14дена,апотоа4mg/kgдвапатинаден(max.400mg на ден, доколку нема кожен исип);над50kg,дозазавозрасни.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.VIRAMUNE–ВИРАМУН(Boehringer),тбл.200mgневирапин.

3. – ЦИТОМЕГАЛОВИРУС (CMV)

Препоракитезаоптималнатерапијанаодр-жувањеприцитомегаловирусни (CMV)ин-фекции,какоивреметраењетонатретманотсепредметначестипромени.Ganciclovir–отесличенсоaciclovir–от,нотоје поактивен против цитомегаловирус; тој еистотакапотоксичен,порадиштобитреба-лодасепрепишувасамоакопотенцијалнатакорист го надминува ризикот од неговатаупотреба.Ganciclovir–отсеадминистриравообликнаинтравенскаинфузијаприиниција-лен третман на CMV ретинитис. ДостапнисеикапсулизатерапијанаодржувањеприCMV ретинитис кај пациенти со AIDS поинтравенскататерапија,какоизапревенцијанацитомегаловируснизаболувањакајпаци-ентисотрансплантиранхепарилибубрег.Ganciklovirot–отпредизвикуваизразитамие-лосупресијакогаседавасоzidovudine;овиедва лека не би требало да се употребуваатзаедно, особено во текот на иницијалнататерапија со ganciclovir.Веројатноста од ре-зистенција кон ganciclovir се зголемува кајпациенти со масивна вирусна инфекција,какоикајониекоигопримаатлекотподолгвременски период; честа е вкрстена резис-тенцијасоcidofovir.Valganciclovir–от е естер на ganciclovir–откој е регистриран заиницијална терапијаи

затерапијанаодржувањенаCMVретинитискајпациентисоAIDS.Foscarnet–оте,истотака,активенпротивци-томегаловирусот; тој е токсичениможедапредизвикареналнооштетување.Cidofovir–от е инхибитор на DNK–полиме-раза и се употребува при CMVретинитискајпациентисоAIDS,когаganciclovir–отиfoscarnet–отсеконтраиндицирани;седававокомбинација соprobenecid.Тој енефроток-сичен.За локална терапија на CMV–ретинитис,видидругисоодветнипоглавја.

CIDOFOVIR (ЦИДОФОВИР)Состав:цитозинскианалог.Дејство:противцитомегаловирусниинфек-ции.Индикации: CMV–ретинитис кај пациентисоАИДСкајкоидругатерапијаенесоодвет-на.Мерки на претпазливост: потребно е мо-ниторирање на реналнатафункција (серум-ски креатинин и уринарни протеини) и набројотнанеутрофилитевопериодод24часапред секоја доза; неопходен е преттретмансоprobenecidихидратацијасоинтравенскитечностизадасеминимизирапотенцијална-танефротоксичност (видиподолу); diabetesmellitus (зголемен ризик од окуларна хипо-тонија).НЕФРОТОКСИЧНОСТ.Терапијатанетребадасезапочневослучајнареналнооштетување(требадасеодредиклиренсот на креатинин и протеинуријата);терапијатасепрекинуваипациентотсехи-дрирасоинтравенскитечностидоколкуна-станевлошувањенареналнатафункција.ОКУЛАРНИНАРУШУВАЊА.Се препорачуваат редовни офталмолошкипрегледи;регистриранисеслучаинаиритисиувеитискоиможедареагираатналокаленкортикостероид со или без циклоплегиченлек – употребата на cidofovir се прекинувадоколку нема одговор на локалните корти-костероидиилиакосостојбатасевлоши,илиакоповторносејавииритисилиувеитиспоуспешнотолекување.Контраиндикации: ренално оштетување(клиренснакреатинин<=55ml/min);конко-митантна администрација на потенцијалнонефротоксичнилекови(требадасепрекинесоупотребатанапотенцијалнонефротоксич-нилековинајмалку7денапредпочетокотнатерапијатасоцидофовир);бременост(требада се избегнува забременување за време иеденмесецпо завршувањетона терапијата,мажите би требалодаприменуваат контра-


цептивнимеркизавремеи3месеципотера-пијата);лактација.Несакани дејства: нефротоксичност (видиМеркитенапретпазливостпогоре);неутро-пенија, треска, астенија, алопеција, гадење,повраќање, намален интраокуларен при-тисок, иритис, увеитис (види Мерките напретпазливостпогоре).Дозирање: вообликнаинтравенскаинфу-зијавотекна1час,иницијалнатерапија(ин-дукција),5mg/kgеднашнеделновотекна2недели (со секоја доза се дава probenecid иинтравенскитечности,видиподолу);ДЕЦА–несепрепорачува.Терапијана одржување, започнувајќи2не-делипозавршувањенаиндукцијата,вооб-ликнаинтравенскаинфузијавотекна1час,5mg/kgеднашнасекои2недели(сосекојадозаседаваprobenecidиинтравенскитечно-сти,видиподолу).КОАДМИНИСТРАЦИЈАНАPROBENECID.Перорално (пожелно е по оброк), се дава-ат2gprobenecid3часапрединфузијатасоcidofovir,апотоапо1gprobenecidпо2часаи8часапозавршувањетонаинфузијатасоcidofovir(вкупно4gprobenecid).ПРЕТХОДНА ХИДРАТАЦИЈА. Натриумхлорид 0.9%, во облик на интравенска ин-фузија,седава1литарвотекна1часнепо-среднопрединфузијатасоcidofovir(доколкусе поднесува, тогаш може да се аплицирадополнителен литар во текна 1–3 часа, за-почнувајќивоистовремекакоиинфузијатасоcidofovirилинепосреднопотоа).ПРЕТПАЗЛИВОСТ ПРИ УПОТРЕБАТА.Cidofovir–отетоксиченимедицинскиотпер-соналбитребалодабидеадекватнозаштитенприракувањеиадминистрацијанапрепара-тот; доколку растворот дојде во контакт сокожатаилисослузниците,требаведнашдасеизмиесовода.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.VISTIDE – ВИСТИД (Pharmacia), лаг. 75mg/mlцидофовир.

GANCICLOVIR (ГАНЦИКЛОВИР)Состав:ацикличенгванозинскианалог.Дејство: против тешки цитомегаловирусниинфекции.Индикации: животнозагрозувачки CMV–инфекции само кај имунокомпромитиранипациенти; превенција на CMV–заболувањазавременаимуносупресивнатерапијапослетрансплантацијанаоргани;локалнатерапијанаCMV–ретинитис.Мерки на претпазливост:потребноемони-торирањенакрвнатаслика(понекогашепо-

требноприспособувањенадозатаилипрекиннатерапијата;историјанацитопенија;низокбројнатромбоцити;потенцијаленкарцино-генитератоген;реналнооштетување;требадасеосигуриадекватнахидратацијазавремена интравенската администрација; треба дасеинфундиравенскисоадекватенпроток,соупотребанапластичнаканила;ограниченоеискуствотокајдеца(потенцијаленризикоддолготрајнакарциногенаилирепродуктивнатоксичност–неенаменетзановороденчињаилизаконгениталнацитомегаловируснабо-лест).Контраиндикации: бременост (требадасеосигураефективнаконтрацепцијакајжени-те за време на терапијата и бариерна кон-трацепција за време и најмалку 90 дена потерапијатакајмажите);лактација;хиперсен-зитивностконганцицловирилиацицловир;многунизокбројнеутрофилиилитромбоци-ти.Несакани дејства: гадење, дијареја, аб-доминална болка, астенија, леукопенија,анемија; поретко: повраќање, диспепсија,флатуленција, анорексија, главоболка, па-рестезија, треска, кожен исип, пруритус,алопеција, реакции на местото на инјек-тирање, неутропенија, тромбоцитопенија;уште поретко: улцерации на устата, сувауста, дисфагија, езофагитис, гастритис,гастроинтестинална хеморагија, фекалнаинконтиненција, констипација, панкреати-тис, хепатитис,жолтица, болки во градите,аритмии, хипертензија, хипотензија, едеми,тромбофлебитис,диспнеа,мигрена,вртогла-вица,нарушувањанаспиењето,абнормалнисоништа, анксиозност, амнезија, атаксија,емоционалналабилност,психози,абнормал-но одење, конвулзии, тремор, невропатија,хиперкинезија, хипертонија, кома, граднаболка,зголеменафреквенцијанауринирање,хематурија, импотенција, асперматогенеза,намалено либидо, ренално оштетување, ар-тралгија,мијалгија,мијастенија,уртикарија,сувакожа,акни,фотосензитивност,потење,нарушувања во вкусот, слухот и видот илиболка во увото, промени во нивото на глу-козавокрвта,хипокалиемија,еозинофилија,панцитопенија,спленомегалија.Дозирање: во облик на интравенска инфу-зијавотекна1час,иницијалнатерапија(ин-дукција),5mg/kgнасекои12часавотекна14–21дензатретманили7–14деназапре-венција; одржување (за пациенти со ризикодрецидивнаретинитис)6mg/kgнаден5денанеделноили5mg/kgнаденсекојдневносé додека не се постигне адекватно заздра-вувањенаимунитетот;доколкуретинитисотпрогредира,тогашбиможелодасеповтори


иницијалнататерапија.Терапија на одржување кај пациенти соAIDS кај кои ретинитисот е стабилен (понајмалку3неделиодинтравенскатааплика-цијанаganciclovir),перорално,1gтрипатинаденсохранаили500mgшестпатинаденсохрана.Превенција на цитомегаловирусна болесткај пациенти со трансплантиран хепар илибубрег, перорално, 1 g три пати на ден сохрана.ПРЕТПАЗЛИВОСТ ПРИ УПОТРЕБАТА.Ganciclovir–от е токсичен и медицинскиотперсоналбитребалодабидеадекватнозаш-титен при ракувањето и администрацијатана препаратот; доколку растворот дојде воконтактсокожатаилисослузниците,требаведнашдасеизмијатсосапунивода.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.CYMEVENE–ЦИМЕВЕН(LaRoche),лаг.500mgганцикловир.

FOSCARNET (ФОСКАРНЕТ)Состав:неорганскопирофосфатносоедине-ние.Дејство:противцитомегаловирусниинфек-ции.Индикации: цитомегаловирусен ретинитискај пациенти соАИДС;мукокутани херпессимплекс,вирусниинфекциикајимуноком-промитиранипациентикоинереагираатнаацикловир.Мерки на претпазливост: ренално оште-тување(потребноедасенамалидозатаилида се избегнува употребата на препаратотпри тешко ренално оштетување); потребноемониторирањена електролитите, особенона калциумимагнезиум;мониторирањенасерумскиоткреатининсекојвтордензавре-менаиндукцијатаиеднашнеделнозавре-менатерапијатанаодржување;требадасеобезбедиадекватнахидратација;требадасеизбегнувабрзпротокнаинфузијата.Контраиндикации:бременост,лактација.Несакани дејства:гадење,повраќање,дија-реја(повременоконстипацијаидиспепсија),абдоминална болка, анорексија; промениво крвниот притисок и ЕКГ; главоболка,замор,нарушувањанарасположението (вк-лучувајќи психози), астенија, парестезија,конвулзии, тремор, вртоглавица и другиневролошкинарушувања;коженисип;нару-шувањенареналнатафункцијавклучувајќиакутнабубрежнаинсуфициенција;хипокал-цемија (понекогаш симптоматска) и другиелектролитни нарушувања; абнормални хе-патални функционални тестови; намалена

концентрација на хемоглобинот, леукопе-нија,гранулоцитопенија,тромбоцитопенија;тромбофлебитис, доколку се даде неразре-денвоперифернавена;гениталнаиритацијаиулцерации(порадивисокитеконцентрациикоисеекскретираатвоурината);изолиранислучаинапанкреатитис.Дозирање: CMV–ретинитис, индукција вообликнаинтравенскаинфузија,60mg/kgнасекои8часавотекна2–3недели,апотоате-рапијанаодржување,60mg/kgнаден;дозатаможедасезголемидо90–120mg/kgдоколкусетолерира;доколкуретинитисотпрогреди-разавременатерапијатанаодржување,тре-бадасеповторирежимотодиндукцијата.Мукокутана херпес симплексинфекција, вообликнаинтравенскаинфузија,40mg/kgнасекои8часавотекна2–3неделиилидодеканезаздраватлезиите.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.FOSCAVIR – ФОСКАВИР (Astra Zeneca),лаг.24mg/mlфоскарнет.

VALGANCICLOVIR(ВАЛГАНЦИКЛОВИР)Состав:естерипролекнаганцикловирот.Дејство:противцитомегаловирусниинфек-ции.Индикации:иницијалнатерапијаитерапијанаодржувањеприцитомегаловирусенхепа-титискајпациентисоАИДС.Мерки на претпазливост: види подGanciclovir.Несакани дејства:видиподGanciclovir.Дозирање: иницијална терапија на ин-дукција,900mgдвапатинаденвотекна21ден; доколку ретинитисот се влоши, тогашиницијалнататерапијаможедасеповтори.Терапија на одржување: по завршување наиндукцијата,900mgеднашнаден.ДЕЦАиАДОЛЕСЦЕНТИ–не сепрепора-чува.ЗАБЕЛЕШКА.Перораленvalganciclovir900mgдвапатинаденееквивалентеннаинтра-венскиganciclovir5mg/kgдвапатинаден.ПРЕТПАЗЛИВОСТ ПРИ УПОТРЕБА.Valganciclovir–отепотенцијалнотератогеникарциноген,порадиштосесоветувапретпаз-ливостприракувањетососкршенитаблети;доколкускршенитаблетидојдатвоконтактсокожатаилисослузниците,требаведнашдасеизмијатсовода.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.VALCYTE–ВАЛЦИТ(LaRoche),тбл.450mgвалганцикловир.


4. – ВИРУСЕН ХЕПАТИТИС

Терапијата на некомплициран акутен виру-сен хепатитис е главно симптоматска. РантретманнаакутенхепатитисСсоинтерфе-роналфа[неодобренаиндикација]биможелдагонамалиризикотодхроничнаинфекци-ја.ХепатитисВ и хепатитисС се главнитепричини за хроничен хепатитис. За детализа имунизацијата против хепатитис А и Винфекции,видивопоглавјетоСерумиивак-цини..

ХРОНИЧЕН ХЕПАТИТИС ВИнтерферон алфа се употребува во тера-пијатанахрониченхепатитисВ,нонегова-та употреба е лимитирана од процентот напациентитекоиреагираатнатерапијаташтоизнесувапомалкуод50%,аирецидивитесечести.Доколкуненастапиподобрувањепо3–4месециодтретманот,тогашбитребалодасепрекинесоупотребатанаинтерфероналфа.Интерферон алфа е контраиндициранкајпациентикоипримаатимуносупресивнатерапија (или кои примале пред скоро вре-ме). Интерферон алфа е контраиндициранпридекомпензиранихепаталниболести, нонискидозиможедасеупотребуваатсоголе-мапретпазливосткајовиепациенти.Lamivudine се употребува за иницијалентретманнахрониченхепатитисВ.Тојможедасеупотребувакајпациентисодекомпен-зирани хепатални болести. Третманот битребалодапродолжидоколкунесеизгубинеговатаефикасностсéдодеканесепостиг-неадекватнасероконверзија,асепродолжу-вадолготрајнопридекомпензиранихепатал-ниболести.ХепатитисВвирусисонамаленаосетливостконламивудинесепојавуваатпопродолженатерапија.Кајпациентикоисеин-фициранисоHIVихепатитисВ,lamivudineбитребалодаседавасамокакоделодком-биниранатаантиретровируснатерапијаиводозасоодветназатретманнаHIV;употреба-тасамонаlamivudineрезултирасопојаванаlamivudineрезистентенHIV.

ХРОНИЧЕН ХЕПАТИТИС СRibavirinможедасеупотребувавокомбина-цијаилисоpeginterferonalfaилисоinterferonalfaзатерапијанахрониченхепатитисС;мо-нотерапијатасоribavirinенеефикасна.Ком-биниранататерапијабитребаловообичаенодасеспроведувавотекнанајмалку6месе-ци, но во некои случаи е неопходно таа дасепродолжиуштедополнителни6месецивосогласностсовирусниотгенотип.Истотака,комбиниранататерапијаможедасепримени

кај пациенти со хроничен хепатитис С коинереагираленамонотерапијатасоinterferonalfaилисоpeginterferonalfa.Монотерапија со peginterferon alfa може дасе употребува при хроничен хепатитис С,доколкуribavirin–отеконтраиндициранилинеговата подносливост од страна на паци-ентот емала, номонотерапијата е помалкуефикаснаирецидивите се чести.Исто такасе употребува и монотерапија со interferonalfa,нотојепомалкуефикасенвоспоредбасоpeginterferonalfa.Комбинацијата на interferon alfa и ribavirinби требалода се употребува за терапијанаумерендотежокобликнахепатитисС(оп-ределено според хистолошкиот наод или,доколку биопсијата е премногу ризична,според клиничките особини) кај пациентипостариод18години,кои:▪претходнонебилелекуванисокомбинира-натерапија;▪ претходно реагирале на монотерапија соinterferonalfa,ноодтогашималерецидив.Комбинираната терапија со interferon alfaиribavirinбитребалодасеспроведувавотекна 6 месеци. Продолжување на терапијатаза дополнителни 6 месеци се препорачувасамокајпациентиинфициранисовируснахепатитисСодгенотипIикоиреагираленатерапијатазавременапрвите6месеци(про-ценетоспоредклиренсотнациркулирачкатавируснаРНК).Монотерапијатасоinterferonalfaбитребалода се земепредвиддоколку ribavirin е кон-траиндициранилинеговатаподносливостодстрананапациентотемала.Монотерапија со interferon alfa или комби-ниранататерапијасоribavirinнесепрепора-чувакајпациентикоипродолжуваатсоин-травенскаупотребанадрогиисеизложенинаголемризикодреинфекцијаикајтешкикорисницина алкохол (ризикод егзацерба-цијанахепаталнотооштетување).

5. – ИНФЛУЕНЦИЈА

За препораките за имунизација против ин-флуенција, види во поглавјето Серуми ивакцини.Oseltamivir–отиzanamivir–от јанамалуваатрепликацијатанавируситеинфлуенцијаАиБпрекуинхибицијанавируснатаневрамини-даза.Тиесеодобренизатретманнаинфлу-енцијавопериодод48часапопрвитесимп-томи.Кајздравилица(освенинфлуенцијата)тиегоскратувааттраењетонасимптомитезаоколу1–1.5дена.Ефектотнаoseltamivir–от


или на zanamivir–от врз хоспитализацијатаиливрзморталитетотсéуштенеејасенкајпациентисоризикодсериозникомпликацииодинфлуенција.Oseltamivir–оте,истотака,одобрензапрофилаксадоколкусеупотребиво период од 48 часа од експозицијата конинфлуенцијаикогатаациркулиранизпопу-лацијата;тојеодобрензаупотребавоисклу-чителнислучаи(пр.когавакцинацијатанегопокриваинфективниотсој),запревенцијанаепидемискојавувањенаинфлуенција.Oseltamivir,zanamivirиamantadineсепрепо-рачуваатзатретманнаинфлуенција.Горена-веденителековинесезаменазавакцинација,којаипонатамуостануванајефикасенначинзапревенцијаодовазаболување.Когавиру-сите инфлуенцијаА или В циркулираат восредината:▪amantadineнесепрепорачувазатретманнаинфлуенција;▪ oseltamivir или zanamivir не се препора-чуваат за третман на инаку здрави лица соинфлуенција;▪oseltamivirиzanamivirсепрепорачуваатзатретманнаризичнивозраснилица,којможедазапочневопериодод48часапопојаватана симптомите; oseltamivir се препорачувазаризичнидеца,кајкоиможедасезапочнетретманотвопериодод48часапопојаватанасимптомите.Ризичнитепациентиседефинирааткакопа-циентикоисепостариод65годиниилиима-атеднаилиповеќеодследнивесостојби:▪ хронични респираторни болести (вклучу-вајќи хронична опструктивна белодробнаболести астма) [видиМерки за претпазли-востподZanamivirподолу];▪ сигнификантно кардиоваскуларно заболу-вање(исклучувајќихипертензија);▪хроничнобубрежнозаболување;▪имуносупресија;▪diabetesmellitus.Amantadineможедасеупотребувазапрофи-лаксаприизбивањенаинфлуенцијаАсамокај:▪ неимунизирани пациенти од „ризичните”групи (види подИнфлуенција вакцина), вотекна2неделидодека вакцинатапочнедадејствува,▪пациентиод„ризични”групикајкоииму-низацијатаеконтраиндицирана,додекатраеизбивањетонаинфекцијата,▪здравствениработнициикајдругиотклученперсонал(задасепревенирапрекинувањетонауслугите),завременаепидемија.Amantadineнебитребалодасеупотребуваизапрофилаксаизатретманнаинфлуенцијаво исто домаќинство (ризик од резистен-ција).Истотака,д:amantadineсеупотребува

пероралнозахерпесзостер,нонеговатаефи-касностнееутврдена.

AMANTADINE (АМАНТАДИН)Состав:ламиноадамантан.Дејство:противинфлуенцијаАвирус.Индикации:видиподДозирање;паркинсо-низам.Мерки на претпазливост: види поглавјеПаркинсонизам.Контраиндикации: види поглавје Паркин-сонизам.Несакани дејства:видипоглавјеПаркинсо-низам.Дозирање: херпес зостер (исто така видигизабелешкитепогоре),100mgдвапатинаденвотекна14дена;доколкуепотребносепродолжувауште14деназапостхерпетичнаболка.Инфлуенција А (види ги забелешките по-горе), ВОЗРАСНИиДЕЦАнад 10 години,терапија,100mgнаденвотекна4–5дена;профилакса, 100 mg на ден вообичаено вотекна6неделиилисоинфлуенција–вакци-навотекна2–3неделиповакцинацијата.ПОСТАРИПАЦИЕНТИ100mgнаден.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.LYSOVIR–ЛИЗОВИР(Alliance),капс.100mgамантадин.

ZANAMIVIR (ЗАНАМИВИР)Состав:дериватнаеноничнатакиселина.Дејство:противвируситенаинфлуенцијаAиB.Индикации:третманнаинфлуенцијаАилиВвопериодод48часапопојаватанасимп-томите,доколкуеендемскавозаедницата.Мерки на претпазливост:астмаихронич-нипулмоналнизаболувања(ризикодброн-хоспазам–битребалодаседостапникратко– дејствувачки бронходилататори; треба дасеизбегнувапритешкаастма,освенаконеевозможнонепосредномониторирањенапа-циентот,какоисоодветниусловизатретманнабронхоспазам);неконтролиранихроничниболести;предzanamivir–отбитребалодасеадминистрираатдругиинхалирачкилекови;бременост.Контраиндикации:лактација.Несакани дејства: гастроинтестиналнинарушувања; ретко се регистрирани: брон-хоспазам, респираторна слабост и коженисип.Дозирање:прекуинхалацијанапрашок,10mgдвапатинаденвотекна5дена,ДЕЦА


под12години–несепрепорачува.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.RELENZA – РЕЛЕНЗА (GSK), прашок заинхалација5mg/блистеrзанамивир.

OSELTAMIVIR (ОСЕЛТАМИВИР)Состав:дериватнакарбоксилатот.Дејство:противвируситенаинфлуенцијаАиB.Индикации:третманнаинфлуенцијаАилиВвопериодод48часапопојаватанасимп-томите, доколку инфекцијата циркулира возаедницата; профилакса во период од 48часапоекспозицијаконинфлуенцијаАилиВ,когатаациркулиравозаедницата;превен-цијанаинфлуенцијаАиВвоисклучителниситуации, на пр. кога инфективниот сој нее покриен со вакцината за време на епиде-мија.Мерки на претпазливост:реналнооштету-вање;бременост;лактација.Несакани дејства: гадење, повраќање,абдоминална болка, диспепсија, дијареја;главоболка, замор, несоница, вртоглавица;конјунктивитис, епистакса; отолошкинару-шувања;коженисип;реткохепатитис.Дозирање: превенција на инфлуенција, 75mgеднашнаденвотекнанајмалку7деназапостекспозициона профилакса; до 6 неделизавременаепидемија;ДЕЦАпод12години,безбедностаиефикасностанесеутврдени.Терапијанаинфлуенција,75mgнасекои12часа во текна5дена;ДЕЦАнад1 година,телеснатежинадо15kg,30mgнасекои12часа,телеснатежина16–23kg,45mgнасе-кои12часа,телеснатежина24–40kg,60mgнасекои12часа,телеснатежинанад40kg,дозазавозрасни.Готови лековиTAMIFLU – ТАМИФЛУ (La Roche), капс.75mgоселтамивир.

6. – РЕСПИРАТОРЕН СИНЦИЦИЈАЛЕН ВИРУС (RSV)

Ribavirin–от (tribavirin) инхибира широкспектарнаДНКиРНКвируси.Тојеодобренза администрација по пат на инхалација затретман на тежок бронхиолитис предизви-канодреспираторниот синцицијален вирус(RSV)кајдоенчиња,особенокогатиеимаатидругитешкиболести.Меѓутоа,непостојатјасни докази дека ribavirin–от доведува доклинички значајна корист при RSVброн-хиолитис. Ribavirin се дава перорално

со peginterferon alfa или interferon alfa затретманнахроничнихепатитисСинфекции(видиВирусенхепатитис).Тоје,истотака,ефикасенприLassa треска [неодобренаин-дикација].Palivizumabемоноклоналноантителоинди-цирано за превенција на инфекции одRSVкај доенчиња со висок ризик од инфекции.ТојеодобрензамесечнаупотребазавременаRSVсезоната; првата доза би требалодасеадминистрирапредпочетокотнаRSVсе-зоната.

PALIVIZUMAB (ПАЛИВИЗУМАБ)Состав:моноклоналноантитело.Дејство:противреспираторниотсинциција-ленвирус(RSV).Индикации:превенцијанатешкиинфекцииво долниот респираторен систем предизви-каниодреспираторниотсинцицијаленвирус(RSV),закоиепотребнахоспитализацијакајдецародениво35–татагестацисканеделаикоисепомалиод6месециприпочнувањетона RSVсезоната, или кај деца помали од 2годиникоипрималетерапијазабронхопул-моналнадисплазијавотекотнапоследните6месеци.Мерки на претпазливост:умеренидотеш-киакутниинфекцииилифебрилниболести;конгениталнисрцевизаболувања;тромбоци-топенија; при ракамора да бидат достапнисредства за кардиопулмонална ресусцита-ција.Контраиндикации: преосетливост кон ху-манимоноклоналниантитела.Несакани дејства: треска, реакции на ме-стотонаинјектирање,нервоза,поретко:дија-реја,повраќање,ринитис,кашлица,свиреживоградите,болка,коженисип,леукопенија,абнормалнихепаталнифункционалнитесто-ви.Дозирање:вообликнаинтрамускулнаинјек-ција (препорачливо на антеролатералнатастранаодбутот),15mg/kgеднашмесечнозавременасезонатасоризикодRSV;инјекци-скиволуменпоголемод1mlбитребалодасеподелипомеѓуповеќеодедноинјекцискоместо.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.SYNAGIS–СИНАГИС(Abbott),лаг.50mgпаливизумаб.

RIBAVIRIN (РИБАВИРИН)Состав:аналогнагванозинот.Дејство:противRSV–инфекции.Индикации: тежок RSVбронхиолитис кај


доенчињаикајдеца;вокомбинацијасопе-гинтерферон алфа или интерферон алфа захрониченхепатитисСкојпретходнонебиллекуван,кајпациентибезхепаталнадеком-пензација и кои имаат фиброза или високаинфламаторнаактивност,илизарецидивпопретходен тераписки одговор кон интерфе-роналфа.

Мерки на претпазливост

СПЕЦИФИЧНИ ПРЕДУПРЕДУВАЊА ЗА ИНХАЛАЦИОНАТА ТЕРАПИЈА Потребно е да се одржува стандардна су-портивнареспираторнатерапијаинадомес-тување на течности; потребно е монитори-рањена електролитите, какоинаопрематаза преципитација; бремените жени (и ониекои планираат бременост) би требало да јаизбегнуваатекспозицијатаконаеросолот.

СПЕЦИФИЧНИ ПРЕДУПРЕДУВАЊА ЗА ПЕРОРАЛНАТА ТЕРАПИЈАПотребно е да се исклучи бременост предпочетокот на терапијата; неопходни сеефективни контрацептивни мерки за времена третманот и 4месеци по неговото завр-шувањекајженитеи7месеципонеговотозавршување кај мажите; се препорачуваатрутински месечни тестови за бременост;мора да се употребуваат кондоми доколкупартнеркатанамашкиотпациентебремена(ribavirinсеекскретиравоспермата);срцевизаболувања (сепрепорачувапроценана со-стојбатаиправењеЕКГпредизавременатретманот –доколку состојбата се влоши,потребно е да се прекине со употребата налекот); болки во коските; потребно е да сенаправи комплетна крвна слика, да се про-верат тромбоцитите, електролитите, серум-скиот креатинин, да се направат хепаталнифункционалнитестовиипроверканаурич-натакиселинапредпочетокотнатретманот,потоа во втората и во четвртата недела одтретманот, а подоцна, според клиничкитеиндикации;дозатасеприспособувадоколкунастанатнесаканидејстваилисеразвијатла-бораторискиабнормалности.Контраиндикации:бременост(важентера-тогенризик:видиМеркинапретпазливост;лактација.

СПЕЦИФИЧНИ КОНТРАИНДИКАЦИИ ЗА ПЕРОРАЛНАТА ТЕРАПИЈА: тешки срцеви болести, вклучувајќи неста-билни или неконтролирани срцеви болестиво претходните 6 месеци; хемоглобинопа-тии;тешкиисцрпувачкимедицинскисостој-

би; ренално оштетување; тешка хепаталнадисфункција или декомпензирана цироза;автоимуни болести (вклучувајќи автоимунхепатитис);историјанатешкипсихијатрискисостојби.

Несакани дејства

СПЕЦИФИЧНИ НЕСАКАНИ ДЕЈСТВА ЗА ИНХАЛАЦИОНАТА ТЕРАПИЈА: влошување на дишењето, бактериска пнев-монија, пневмоторакс; ретко неспецифичнаанемијаихемолиза.

СПЕЦИФИЧНИ НЕСАКАНИ ДЕЈСТВА ЗА ПЕРОРАЛНАТА ТЕРАПИЈА: хемолитичка анемија; исто така регистри-рани се (во комбинација со пегинтерфероналфа–2б или интерферон алфа–2б): гадење,повраќање,сувауста,стоматитис,глоситис,диспепсија, абдоминална болка, дијареја,констипација,панкреатитис,анорексија,на-малувањенателеснататежина; граднабол-ка,тахикардија,синкопа,црвенило;диспнеа,кашлица,ринитис,фарингитис;нарушувањенаспиењето,астенија,нарушенаконцентра-ција, иритабилност, агресија, анксиозност,депресија, вртоглавица, тремор, хиперто-нија, мијалгија, артралгија, парестезија,симптоми слични на инфлуенција, главо-болка;тиреоиднинарушувања,менструалнинарушувања,намаленолибидо;коженисип,пруритус, фотосензитивност, алопеција,сува кожа; нарушување на вкусот, заматенвид, тинитус; неутропенија, тромбоцитопе-нија,апластичнаанемија,лимфаденопатија,хиперурикемија.Дозирање:бронхиолитис,прекуинхалацијанааеросолилинебулизација(прекугенера-торнааеросолсомаличестици)нарастворкојсодржи20mg/mlribavirin,вотекна12–18часананајмалку3дена;max.7дена.ХрониченхепатитисС,перорално,ВОЗРАС-НИ над 18 години, телесна тежина под 65kg,400mgдвапатинаден;телеснатежина65–85kg,400mgнаутрои600mgнавечер;телеснатежинанад85kg,600mgдвапатинаден.Готови лековиCOFEGUS–КОФЕГУС(Pantheon),тбл.200mgрибавирин.


4АНТИПРОТОЗОИЧНИ ЛЕКОВИ

1. – АНТИМАЛАРИЦИ

ТЕРАПИЈА НА МАЛАРИЈА

Доколку инфективниот предизвикувач енепознат, или ако инфекцијата е мешана,тогашиницијалната терапијаби требалодабиде како за malaria falciparum со quinine,mefloquine,Malarone(proguanilсоatovaquone)илиRiamet (artemetherсо lumefantrine).Ма-ларијафалципарумможебрзодапрогредиракајнезаштитенилица,порадиштоантимала-рискиоттретмантребадасеземепредвидкајсителицасокарактеристикинатешкамала-рија иможна експозиција, дури и ако ини-цијалнитекрвнитестовизапредизвикувачотсенегативни.

a. Malaria falciparum

Маларија фалципарум (малигна маларија)е предизвикана од Plasmodium falciparum.ВоповеќетоделовиодсветотP.falciparumеденесрезистентеннаchloroquine,којпорадитоанебитребалодаседавазатерапија1.Quinine, mefloquine, Malarone (proguanilсо atovaquone) или Riamet (artemether соlumefantrine) може да се даваат пероралноакопациентотможедаголтаидазадржуватаблети и ако не постојат сериозни мани-фестации (пр. нарушена свест); quinine битребалодаседававообликнаинтравенскаинфузија(видиподолу)доколкупациентотетешкоболенинеспособендаприматаблети.Затешкитеслучаибитребалодасепобараспецијалистички совет, бидејќи други ле-кови, како artesunate (даденинтравенски) иartemether, (интрамускулно) може да бидатдостапнизапосебнислучаи.Пероралнатерапија.Протоколотзаперорал-но лекување со qui–nine за возрасни е: 600mg (кининска сол2) на секои 8 часа во текна 7 дена, проследено со: (ако постои сом-невање за кининска резистенција) Fansidar3таблетикакоеднократнадозаили(прире-зистенцијаконFansidar)doxycycline200mgнаденвотекнанајмалку7дена.Mefloquine, Malarone или Riamet може ал-тернативнодаседаваатнаместоquinine,но

во неколку земји е пријавена резистенцијакон mefloquine. Не е неопходно да се даваFansidar или doxycycline по терапијата соmefloquine,MalaroneилиRiamet.Протоколот за перорално лекување соmefloquineзавозрасние:20–25mg/kg(меф-локинскабаза)какоеднократнадоза(доmax.1.5g)илипрепорачливое во2–3поделенидозивоинтервалиод6до8часа.ДозатазавозраснинаMalarone,перорално,е:4таблетиеднашнаденвотекна3дена.Дозатазавозрасни(сотелеснатежинанад35kg)наRiamet,перорално,е:4таблетиини-цијално, апотоауште5понатамошнидозиод4таблетидаденипо8,24,36,48и60часа(вкупно24таблетивотекна60часа).Парентерална терапија. Доколку пациентотетешкоболен,тогашquinineбитребалодасе дава како интравенска инфузија. Прото-колот за парентерално лекување со quinineзавозрасние:ударнадоза3од20mg/kg4(доmax.1.4g)накининскасол2којасеинфун-диравотекна4часа,апотоапо8–12часа–дозанаодржувањеод10mg/kg5(доmax.700mg) на кининска сол2 инфундирани вотекна4часанасекои8–12часа(сéдодекапациентотнепочнедаголтатаблетизадајакомплетира7–дневнататерапија),послештосе дава или Fansidar или doxycycline, какошто е опишано погоре. Алтернативно, понајмалку2–3денатерапијасопарентералнакининскасол,терапијатаможедасекомпле-тирасоmefloquineперорално, започнувајќинајмалку12часапопарентералнатаадмини-страцијанакининскатасол.ДЕЦА.Пероралнатерапија.Quinine–отдобросеподнесуваодстрананадецата,ипокрајтоаштонеговитесолисегорчливи.Протоколотзапероралнолекувањесоquinineзадецае:10mg/kg(кининскасол2)насекои8часавотекна7денаипотоа(акопостоисомневањезакининскарезистенција),Fansidarкакоед-нократнаДоза:до4години0.5таблета,5–6години 1 таблета, 7–9 години 1.5 таблети,10–14години2таблети.Алтернативно може да се даде mefloquine,Malarone или Riamet наместо quinine; не епотребнодаседаваFansidarпотерапијатасоmefloquine,MalaroneилиRiamet.Дозирање-тонаmefloquineприпероралнатерапијакајдеца се пресметува како mg/kg, исто какокај возрасните (види погоре). ДозирањетонаMalaroneприпероралнатерапијакајдецанад40kgеистокакозавозрасни(видипого-ре);дозирањетонаMalaroneзапомалидецасередуцираспореднаведеново:– телесна тежина под 11 kg, нема погоднадозажнаформа,–телеснатежина11–20kg,1таблетанаден


вотекна3дена,–телеснатежина21–30kg,2таблетинаденвотекна3дена,–телеснатежина31–40kg,3таблетинаденвотекна3дена.Дозирањето наRiamet при перорална тера-пија кај деца постари од 12 години е истокакозавозрасни(видипогоре).Парентерална терапија. Дозирањето наquinine при апликација во облик на интра-венскаинфузијакајдецасепресметувакакоmg/kg,истокакокајвозрасни(видипогоре).

БРЕМЕНОСТ Malariafalciparumеособеноопаснавотекнабременост,посебнозавременапоследниоттриместер. Дозите на quinine за возрасниприпероралнаилиприинтравенскааплика-ција (вклучувајќи ја и ударната доза)можебезбедно да се даваат на бремени жени.Doxycycline би требало да се избегнува завременабременост(предизвикувадисколо-рацијаназабите);истотаканајдоброедасеизбегнуваупотребатанаFansidar,mefloquineиMalarone,додеканебидатдостапниповеќеинформации.

б. Бенигна маларија

БенигнатамаларијаенајчестопредизвиканаодPlasmodiumvivaxипореткоодP.ovaleиP.malariae.Chloroquine6елекодизборзате-рапијанабенигнатамаларија (норегистри-ранисеинфекцииодchloroquineрезистентенP.vivax воНоваГвинејаинекоинаоколниострови).1.Заchloroquine–осетливитесоевинаmalariafalciparum,ефикаснаепероралнататерапијасоchloroquineводозинаведеникајбенигна-тамаларија,ноовојлекбитребалодасеупо-требува единствено ако постои податок занедвосмисленаекспозицијавоеднаодмал-ку преостанатите области каде што постоиосетливостконchloroquine.Доколку пациентот со chloroquineосетливаинфекцијаетешкоболен,тогашchloroquineсе дава во облик на континуирана интра-венска инфузија.Дозата на chloroquine (завозрасниизадеца)изнесува10mg/kg(какобаза)којасеинфундиравотекна8часа,поштоседавааттри8–часовниинфузииводозаодпо5mg/kg(какобаза).Пероралнататера-пијасезапочнуваколкуштоеможнопобрзо,задасекомплетиратретманот;вкупнатаку-мулативнадозанатретманотбитребалодабиде25mg/kg(какобаза).2. Валидното за quinine hydrochloride,dihydrochloride и sulphate; не е валидно за

quininebisulphateкојсодржипомалаколичи-нанаquinine.3.Во одделите за интензивнанега, ударна-та дозаможе алтернативно да се дава какокининскасол2водозаод7mg/kgвотекна30минути,веднашпотоа10mg/kgвотекна4часа,аподоцна(по8часа)дозанаодржу-вање,какоштоеопишано.4.Важно: ударнатадоза од20mg/kgнебитребалодасеупотребувадоколкупациентотпрималquinine(илиquinidine)илиmefloquineвопретходните24часа.5.Дозатанаодржувањебитребалодасена-малидо5–7mg/kgсолкајпациентисоренал-нооштетувањеилидоколкупарентералнататерапијаепотребнаподолгоод48часа.6. Mefloquine е исто така активен при бе-нигна маларија (но не е потребен, бидејќиchloroquineевообичаеноефикасен);радика-лен третманепотребенприинфекциипре-дизвиканиодP.vivaxиP.ovale.

Протоколот за перорална терапија соchloroquineкајвозрасние:–иницијалнадозаод600mg(какобаза),по-тоа–еднократнадозаод300mgпо6до8часа,потоа– еднократнадозаод300mgнаденво текна2дена– (приближно вкупна кумулативна доза од25mg/kgбаза).Монотерапијата со chloroquine е адекватназа инфекции предизвикани од P. malariae,но,вослучајнаP.vivaxилиP.ovale,потреб-ноерадикалнолекување (задасеуништатпаразититевохепаротина тојначинда сепревенираат рецидиви). Ова се постигнувасоprimaquine1водозазавозрасниод15mgнаденво текна14–21ден,кој седава поchloroquine; лекување во траење од 21 ден(илиподолго)епотребнозаChessonтипсо-евинаP.vivaxодЈугоисточнаАзијаиЗапад-ниотПацифик.

ДЕЦА.Протоколот залекувањенабенигнамаларијасоchloroquineкајдецае:– иницијална доза од 10mg/kg (како база),потоа–еднократнадозаод5mg/kgпо6до8часа,потоа–еднократнадозаод5mg/kgнаденвотекна2дена.Зарадикалнолекување,надецатаимседаваprimaquine1водозаод250mcg/kgнаден.


БРЕМЕНОСТДозите на chloroquine наманети за терапијакајвозрасниможедаседаваатприбенигнамаларија.Вослучајнаинфекциипредизви-каниодP.vivaxиP.ovale,радикалнотолеку-вањесоprimaquineбитребалодасеодложидозавршувањетонабременоста;битребалодасепродолжисоchloroquineводозаод600mgсекојанеделазавременабременоста.1. Пред почетокот на терапијата соprimaquine,крвтабитребалодасетестиразаглукозо–6–фосфат дехидрогеназна (G6PD)активност,бидејќилекотможедапредизви-кахемолизакајG6PD–дефициентнипациен-ти.ПриG6PDдефициенција,покажаноедекаprimaquineекорисенводозазавозрасниод30mgеднашнеделно(деца500–750mcg/kgеднашнеделно)вотекна8недели,безпри-тоадапредизвикаштенидејства.

ПРОФИЛАКСА ПРОТИВ МАЛАРИЈА

Приизборотналек,засекоелицетребадасеземепредвид:–ризикотодекспозицијаконмаларија;

–степенотнарезистенцијаконлековите;–ефикасностанапрепорачанителекови;–несаканитедејстваналековите;– факторите поврзани со пациентот (пр.возраст, бременост, ренално или хепаталнооштетување).

ЗАШТИТА ПРОТИВ УБОДИПрофилаксата не е апсолутна и инфекцијаможеданастанеприупотребатанакојидабилоодпрепорачанителекови.Личнатазаш-титапротивкаснувањеемногуважна.Мре-жипротивкомарцикоисеимпрегниранисоперметринобезбедуваатнајефикаснабарие-ра против инсекти; употребата на спирали,прекривачиираспрскувачкиинсектицидисеисто такакорисна.Diethyltoluamide (DEET)во вид на лосиони, спрејови или формула-циизамачкањеесигурениефикасенкогасеаплициранакожата,нопротективниотефекттраесамонеколкучаса.Носењетодолгира-кави и панталони по зајдисонце исто такапретставувазаштита.

ДОЛЖИНА НА ПРОФИЛАКСАТАЗадасеутврдиподносливостаидасесозда-денавика,профилаксатавообичаенобитре-

Дози за профилакса на маларија кај деца:Возраст Тежина Дозаифреквенцијанадозирањето

*Chloroquineбазаеднашнеделно

Proguanilhydrochlorideеднашнаден

Mefloquineеднашнанеделно

Doxycyclineеднашна

ден0–12недели под6kg 37.5mg 25mg – –

12недели–11месеци

од69,9kg 75mg 50mg 62.5mg –

1–3години од1015,9kg 112.5mg 75mg 62.5mg –4–7години од1624,9kg 150mg 100mg 125mg –8–12години од2544,9kg 225mg 150mg 187.5mg над12год

дозазавозрасни(100mg)

над13gодини над45kg дозазавозрасни(300mg)




ЗАБЕЛЕШКА.Тежинатаеподобарводичзадозирањевоспоредбасовозраста.Malaroneеодобрензаупотребакајдеца;задозирањевидиподMalaroneпедијатрискитаблети.Профи-лаксаепотребнакајдецакоиседојат;ипокрајтоаштоантималарискителековисеприсутнивомлекото,нивнитеколичинисепремногуваријабилнизадаобезбедатсигурназаштита.*Chloroquineможе алтернативно да се дава како перорален сируп. За дозирање види подNivaquineсируп.


бало да се започне една недела (препорач-ливо е 2–3 недели во случај наmefloquine)пред патувањето во ендемското подрачје(илидоколкуне е возможно,принајранатаможност 1–2 дена пред патувањето); про-филаксатасоMalaroneтребадазапочне1–2дена пред патувањето.Профилаксата требадапродолжи4неделиповраќањето (освензаMalarone,којбитребалодасепрекине1неделаповраќањето).Кај лицата за кои е потребна долготрајнапрофилакса, chloroquine–от и proguanil–отможедасеупотребуваатвопериодиподолгиод5години.Mefloquineеодобрензаупотре-бадо1 година (ипокрај тоаштоеупотре-буван до 2 години без прекумерни пробле-ми).Doxycycline–отможеда се користидо2 години, додекаMalarone–от е одобрен заупотребадо28дена,нонајверојатноможедасеупотребувадо3месеци.Битребалодасепобараспецијалистичкисоветзадолготрајнапрофилакса.

ВРАЌАЊЕ ОД МАЛАРИСКО ПОД-РАЧЈЕВажно е да се биде свесен дека секоја бо-лест која настанува во период од една го-дина, а особено во тек на првите 3 месеципо враќањетоможе да бидемаларија, дурииакосепреземенипрепорачанитемеркинапретпазливост против маларија. Патницитебитребалодабидатпредупредени заоваитреба да им се каже дека треба веднаш даодаткајлекаридајанагласатнивнатаекспо-зицијаконмаларијадоколкуразвијатнекојаболест,особеновотекнапрвите3месециповраќањето.

ДЕЦАПрофилактичкитедозивогорнататабеласебазираатнапрепоракитеусогласениодстра-нанаекспертитезамаларија.

ЕПИЛЕПСИЈАChloroquine иmefloquine се несоодветни запрофилаксанамаларијакајлицасоисторијанаепилепсија.Воподрачјабезрезистенцијаконchloroquineсепрепорачуваупотребанаproguanil200mgеднашнаден;воподрачјасорезистенција кон chloroquineможеда сеземат предвид doxycycline или Malarone;антиепилептиците биможеле да влијаат наметаболизмотнаdoxycycline(видипоглавјеИнтеракцииналекови).

РЕНАЛНО ОШТЕТУВАЊЕСе препорачува избегнување (или намалу-вање на дозата) на proguanil–от, бидејќи сеекскретирапрекубубрезите.Malaroneнеби

требалодасеупотребувазапрофилаксакајпациенти со клиренс на креатинин помалод 30ml/min.Chloroquine–от се екскретирасамопарцијалнопрекубубрезите,такаштонеепотребнаредукцијанадозатаприпро-филакса,освенвослучаинатешкореналнооштетување. Се смета дека mefloquine–оте соодветен за употреба при ренално ош-тетување и за него не е потребно намалу-вање на дозата.Исто така, се смета дека иdoxycycline–отесоодветензаупотреба.

БРЕМЕНОСТЗавременабременостбитребалодасеиз-бегнува патување во малариски подрачја;доколкупатувањетоенеизбежно,морадасекористиефикаснапрофилакса.Chloroquineиproguanilможедаседаваатвовообичаенитедозивоподрачјакадештосеосетливисоеви-тенаP.falciparum;вослучајнаproguanil,битребалодаседаваи5mgфолнакиселинанаден.Производителотпринципиелносоветувадасеизбегнувапрофилаксатасоmefloquine,но студиите спроведени со mefloquine завременабременост(вклучувајќииупотребаза време на првиот триместер) не утврдијадокази за неговото штетно дејство; порадитоа овој лек би можел да се земе предвидпри патувања во подрачја во кои постоирезистенција кон chloroquine. Doxycyclineе контраиндициран за време на бременост.Malaroneбитребалодасеизбегнувазавременабременост,освенаконепостоисоодветнаалтернатива.

Терапија „при рака”

Лицата кои патуваат за подолг временскипериод во подрачја на резистенција конchloroquineизакоиемалаверојатностадекаќеимаатлесенпристапдомедицинсканегабитребалососебеданосаттерапијазасекојслучај.Самолекувањетотребадасеизбегну-ва доколку постои пристап до медицинскапомош;профилаксататребадасепродолжипредипонападот.Задасеизбегнепрекумерносамолекување,напатникотбитребалодамуседадатпис-мениинструкциидапобараитнамедицинскапомош доколу се развие треска (38оС илиповеќе) во тек на 7 дена (или подолго) попристигнувањетовомаларискотоподрачјеидекасамолекувањетоеиндицираносамоакомедицинскатапомошнееведнашдостапнаилиакосостојбатасевлошува.Поради континуираното појавување на ре-зистентни соеви и поради потребата одразлични протоколи за различни подрачја,


битребалодасепобарасоветодекспертзанајдобриот третман за секој индивидуаленпатник.Лекотштосеупотребувазахемоп-рофилакса не би требало да се смета какотерапија„прирака”.

ARTEMETHER + LUMEFANTRINE (АРТЕМЕТЕР+ЛУМЕФАНТРИН)Состав:дериватнабензодиоксепинот+дери-ватнафлуоренметанот.Дејство:противmalariafalciparum.Индикации: терапија на акутна некомпли-циранаmalariafalciparum.Мерки на претпазливост: електролитнинарушувања,истовременаупотребанадругилековизакоиепознатодекапредизвикуваатпродолжување на QT–интервалот; хепатал-нооштетување;реналнооштетување;бреме-ност; требада семониторираатпациентитекоисенеспособнидаземаатхрана(зголеменризикодповторноизбивањенаболеста);ис-товременаупотребасолековикоисеметабо-лизираатпрекуцитохромP450.ВОЗЕЊЕ.Вртоглавицатаможедавлијаенаизвршување на извежбани активности (пр.возење).Контраиндикации: историја на аритмии,клиничкизначајнабрадикардијаиконгестив-насрцеваслабостпридруженасоредуцира-на левовентрикуларна ејекциона фракција;фамилијарнаанамнезананенадејнасмртилина конгенитално пролонгиран QTинтервал;лактација.Несакани дејства:абдоминалнаболка,ано-рексија,дијареја,повраќање,гадење,палпи-тации, кашлица, главоболка, вртоглавица,нарушувањена спиењето, астенија, артрал-гија,мијалгија,пруритусикоженисип.Дозирање:peros,4таблетивопочетокот,апотоанасекои12часапо4таблети,довкуп-но24таблети.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.RIAMET–РИАМЕТ(Novartis),тбл.20mgартеметер+120mgлумефантрин.

CHLOROQUINE (ХЛОРОКИН)Состав:дериватнааминокинолинот.Дејство:противбенигнамаларија.Индикации:хемопрофилаксаитерапијанамаларија(видигибелешкитепогоре);ревма-тоиденартритисиlupuserythematosus.Мерки на претпазливост:реналнооштету-вање(видигибелешкитепогоре),бременост(нодоколкукористагонадминуваризикот),може да предизвика егзацербација на псо-ријаза, невролошки нарушувања (треба дасе избегнува за профилакса при анамнеза

за епилепсија, види ги белешките погоре),може да агравира мијастенија гравис, теш-ки гастроинтестинални нарушувања, G6PDдефициенција;офталмолошкииспитувањаидолготрајнатерапија(видиподChloroquine);требадасеизбегнуваистовременаупотребасохепатотоксичнилекови.Несакани дејства: гастроинтестинални на-рушувања,главоболка;истотакаконвулзии,визуелни нарушувања, депигментација илигубење на косата, кожни реакции (коженисип, пруритус); ретко супресија на коске-ната срцевина, хиперсензитивни реакциикакоуртикаријаиангиоедем;другинесака-ни дејства (вообичаено не настануваат припрофилакса или при терапија намаларија);многу е токсичен при предозирање – иск-лучителносеважни ургентнитесовети одтоксиколошкитеоддели.Дозирање:peros,600mgеднократно,после6–8часа300mgеднократно,потоа1патинаден300mgвонаредните2дена.Кумулатив-натадозатребадаизнесува25mg/kg.Готови лековиAVIOCLOR – АВИОКЛОР (Astra Zeneca),тбл.250mgхлорокин.

MEFLOQUINE (МЕФЛОКИН)Состав:аналогнакининот.Дејство:противмаларија.Индикации: хемопрофилакса на мала-рија, терапија на некомплицирана malariafalciparum и chloroquineрезистентна malariavivax(видигибелешкитепогоре).Мерки на претпазливост:бременост(видиги белешките под Терапија на маларија ипод Профилакса против маларија) – да сеизбегнувабременостзавремеи3месеципотерапијата;лактација;требадасеизбегнувахемопрофилаксатапритешкохепаталноош-тетување;нарушувањавосрцеватаспровод-ливост;епилепсија(требадасеизбегнувазапрофилакса);несепрепорачувазадоенчињапомалиод3месеци(5kg).ВОЗЕЊЕ. Вртоглавицата или нарушеноточувствонарамнотежаможедавлијаенаиз-вршувањето на извежбани активности (пр.возење);ефектитеможедатраатдо3неде-ли.Контраиндикации: историја на невропси-хијатриски нарушувања, вклучувајќи де-пресија, или конвулзии; преосетливост конquinine.Несакани дејства: гадење, повраќање,дијареја, абдоминална болка; вртоглавица,губење на рамнотежа, главоболка, нарушу-вање на спиењето (несоница, сонливост,


абнормалнисоништа);истотакаиневропси-хијатрискиреакции(вклучувајќисензорниимоторниневропатии, тремор, атаксија, анк-сиозност, депресија, панични напади, аги-тација, халуцинации, психози, конвулзии),тинитусивестибуларнинарушувања,нару-шувањенавидот,циркулаторнинарушувања(хипотензијаихипертензија), граднаболка,тахикардија, брадикардија, срцеви нарушу-вањавоспроводливоста,диспнеа,мускулнаслабост, мијалгија, артралгија, кожен исип,уртикарија, пруритус, алопеција, астенија,исцрпеност,замор,треска,губењенаапети-тот, леукопенија или леукоцитоза, тромбо-цитопенија;реткоStevens–Johnson–синдром,АВ–блок,енцефалопатијаианафилакса.Дозирање: хемопрофилакса, се започнува1–3неделипредпоаѓањетоисепродолжува4неделипонапуштањенамаларискотопод-рачје.Завозраснисепрепорачуваперос20–25mg/kgкакоеднократнадоза,домаксимум1.5gиливо2–3поделенидозивоинтервалиод6–8часа.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.LARIAM – ЛАРИАМ (La Roche), тбл. 250mgмефлокин.

PRIMAQUINE (ПРИМАКИН)Состав:дериватнааминокинолинот.Дејство:противмаларија.Индикации: додаток во терапијата на ма-ларијапредизвиканаодPlasmodiumvivaxиP.ovale(ерадикацијанахепаталнитестади-уми).Мерки на претпазливост:G6PDдефициен-ција(видигибелешкитепогоре);системскиболестисогранулоцитопенија(пр.ревмато-иден артритис, lupus erythematosus); бреме-ностилактација.Несакани дејства:гадење,повраќање,ано-рексија,абдоминалнаболка;пореткометхе-моглобинемија,хемолитичкаанемија,особе-ноприГ6ПДдефициенција,леукопенија.Дозирање: дозата за возрасниизнесува peros15mgнаденвотекна14–21ден.Готови лековиPRIMAQUINE–ПРИМАКИН(незаштитено),тбл.7.5mg,15mgпримакин.Malarone–от (комбинација на proguanil соatovaquone)еодобрензатерапијанаакутнанекомплицирана malaria falciparum. Истотака,Маларонесеупотребувазапрофилаксанаmalariafalciparumвоподрачјасораспрос-транета резистенција кон mefloquine илиchloroquine.Malarone се употребува и какоалтернатива на mefloquine или doxycycline.Особеноепогодензакраткипатувањавопод-

рачјасовисокарезистенцијаконchloroquine,бидејќиовојлектребадасеземасамо7денапонапуштањетонаендемскотоподрачје

PROGUANIL(ПРОГВАНИЛ)Состав:дериватнабигванидот.Дејство:противмаларија.Индикации:хемопрофилаксанамаларија.Мерки на претпазливост:реналнооштету-вање;бременост(потребнаесуплементацијасофолати).Несакани дејства: слаба гастрична нето-леранција и дијареја, понекогашулцерацииво устата и стоматитис; кожни реакции иопаѓање на косата; ретко хиперсензитивниреакциикакоуртикаријаиангиоедем.Дозирање:peros,1пати200mgнаден.СОВЕТ.Патницитетребадасепредупредатза:важностаодизбегнувањеубодинакомар-ци, важностаодредовно земањенапрофи-лаксатаиважностаодитнапосетаналекардоколкусеразболатвотекна1година,аосо-беновотекна3месециповраќањето.Готови лековиPALUDRINE–ПАЛУДРИН(AstraZeneca),тбл.100mgпрогванил.

PROGUANIL + ATOVAQUONE (ПРОГВАНИЛ+АТОВАКВОН)Состав:дериватнабигванидот+дериватнанафтокинонот.Дејство:противмаларија.Индикации: терапија на акутна некомпли-цирана malaria falciparum и профилакса наmalaria falciparum, особено при сомневањезарезистенцијакондругитеантималарискилекови.Мерки на претпазливост:реналнооштету-вање, дијареја или повраќање (редуциранаапсорпцијанаatovaquone),бременостилак-тација;ефикасностаналекотнееевалуираназацеребралнаилизакомплициранамаларија(вклучувајќи хиперпаразитемија, белодро-бенедемилибубрежнаинсуфициенција).Несакани дејства: гадење, повраќање, ул-церации во устата и стоматитис, дијареја,абдоминалнаболка,анорексија,треска;гла-воболка,вртоглавица,абнормалнисоништа,несоница, кашлица, нарушување на видот,пруритус, кожен исип, уртикарија, ангиое-дем; хематолошки нарушувања, хипонатре-мијаиопаѓањенакосата.Дозирање:4таблетиеднашнаден,peros,вотекна3дена.Готови лековиMALARONE–МАЛАРОН(GSK),тбл.100


mgпрогванил+250mgатоваквон.

PYRIMETHAMINE (ПИРИМЕТАМИН)Состав: дериват на етилпиримидиндиетил-диаминот.Дејство:противмаларија.Индикации: маларија (но се употребуваединствено во комбинирани препарати соdapsoneилиsulfadoxine);токсоплазмоза(не-одобрено).Мерки на претпазливост: хепатално илиренално оштетување, потребна е суплемен-тација со фолати во бременост, лактација,потребна е контрола на крвната слика припролонгиранатерапија.Несакани дејства:депресијанахематопое-затапривисокидози,коженисип,несоница.Дозирање: маларија; дозата не е наведенабидејќилекотнесепрепорачувакакосамо-стоенлек.Готови лековиDARAPRIM –ДАРАПРИМ (GSK), тбл. 25mgпириметамин.

PYRIMETHAMINE + SULFADO–XINE (ПИРИМЕТАМИН+СУЛФАДОКСИН)Состав:пириметамин+сулфадоксин.Дејство:противмаларија.Индикации:додатокнаquinineвотерапија-танаmalariafalciparum(видигизабелешкитепогоре);несепрепорачувазапрофилакса.Мерки на претпазливост: види подPyrimethamineиподCotrimo–xazole;бреме-ностилактација;несепрепорачувазапро-филакса(тешкинесаканидејстваилидолго-трајнаупотреба).Контраиндикации: види под Pyri–methamineиподCotrimoxazole;алергијаконсулфонамиди.Несакани дејства: видиподPyrimethamineи под Cotrimoxazole; регистрирани се пул-монални инфилтрати (пр. еозинофилен илиалергискиалвеолитис)–требадасепрекинесо терапијата доколку се јави кашлица иликратокздив.Дозирање:peros,3таблетикакоеднократ-надоза.Готовилеекови:неерегистриранвоРМ.FANSIDAR–ФАНСИДАР(LaRoche),тбл.25mgпириметамин+500mgсулфадоксин.

QUININE (КИНИН)Состав:дериватнаметоксицинхонанот.Дејство:противмаларија.Индикации:malariafalciparum;ноќнигрче-

винанозете.Мерки на претпазливост: атријална фи-брилација, нарушувања во спроводливоста,срцев блок, бременост (но е соодветен затерапија на маларија); треба да се монито-рираатконцентрациитена глукозавокрвтазавременапарентералнататерапија;G6PDдефициенција.Контраиндикации: хемоглобинурија, оп-тиччкиневритис.Несакани дејства: цинхонизам, вклучу-вајќитинитус,главоболка,топлаизацрвене-такожа,гадење,абдоминалнаболка,коженисип, нарушување на видот (вклучувајќипривремено слепило), конфузија; хиперсен-зитивни реакции вклучувајќи ангиоедем,хематолошки нарушувања (вклучувајќитромбоцитопенијаиинтраваскуларнакоагу-лација), акутна бубрежна инсуфициенција;хипогликемија (особено по парентералнаадминистрација); кардиоваскуларни ефекти(видиМеркинапретпазливост);многуеток-сичен при предозирање – исклучително севажни ургентните совети од токсиколош-китеоддели.Дозирање:peros,3х600mgнаден,вотекна7дена.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.QUININE SULPHATE–КИНИНСУЛФАТ(незаштитено),тбл.200mgкининсулфат.

ТЕТРАЦИКЛИНИ

Doxycycline–отсеупотребувазапрофилаксана маларија во подрачја со распространетарезистенцијаконmefloquineилиchloroquine.Исто така, се користи како алтернатива наmefloquineилиMalarone(задетали,видигиспецифичнипрепоракипоземји.Doxycycline–от, исто така, се употребува икакододатокнаquinineвотерапијанаmalariafalciparum.

2. – АМЕБИЦИДИ

Metronidazole–от е лек од избор за акутнаинвазивна амебна дизентерија, бидејќи емногу ефикасен против вегетативнитефор-минаEntamoebahystolyticaвоулцерациите;за возрасни се дава во доза од 800mg трипатинаденво текна5дена.Tinidazole–оте, исто така, ефикасен. Metronidazole–от иtinidazole–от се активни и против амебитекоимигриралеконхепарот.Потерапијатасоmetronidazole (или tinidazole) се спроведува10–дневентретмансоdiloxanidefuroate.


Diloxanide furoate–от е лек од избор заасимптоматските пациенти со цисти наE. histolytica во фецесот; metronidazole–оти tinidazole–от се релативно неефикасни.Diloxanide furoate–от најчесто не предизви-куватоксичниефектиитерапијатаобичносеспроведува10дена,аседавакакомонотера-пијазахроничниинфекцииилипотретмансоmetronidazoleилиtinidazole.За амебните апсцеси во хепарот, метрони-дазолот е ефикасен во доза од 400mg трипати на ден во тек на 5–10 дена; tinidazoleе алтернатива. Третманот може да се пов-торипо 2 недели, доколку е потребно.Ин-дициранаеаспирацијанаапсцесотдоколкупостоиопасностоднеговаруптураилиаконема подобрување по 72 часа од терапија-та со metronidazole; понекогаш е потребноповторувањенааспирацијата.Аспирацијатаја олеснува пенетрацијата на metronidazoleи заапсцесикоисодржатповеќеод100mlгнојтаасеспроведуваистовременосомеди-каментозната терапија, сошто се редуцирапериодотнанеспособност.Diloxanide furoate–от не е ефикасен противхепатална амебијаза, но би требало да сеспроведеедендесетдневентретманпозавр-шувањетонатерапијатасоmetronidazoleилиtinidazoleзадасеуништатамебитекоиевен-туалносенаоѓаатвоцревата.

DILOXANIDE FUROATE (ДИЛОКСАНИДФУРОАТ)Состав:дериватнафенилфуроатот.Дејство:противEntamoebahystolitica.Индикации:видигибелешкитепогоре;хро-ничнаамебијазаикакододатокнаметрони-дазолилитинидазолприакутнаамебијаза.Мерки на претпазливост: бременост;лак-тација.Несакани дејства:флатуленција,повраќање,уртикарија,пруритус.Дозирање:500mgнасекои8часавотекна10дена;ДЕЦАнад25kg,20mg/kgнаденво3поделенидозивотекна10дена(видигиизабелешкитепогоре).Готови лековиDILOXANIDE–ДИЛОКСАНИД (Незашти-тено),тбл.500mgдилоксанидфуроат.

METRONIDAZOLE (МЕТРОНИДАЗОЛ)Состав:дериватнанитроимидазолот.Дејство: против бројни бактерии, особеноанаеробни,какоипротивамебијаза.Индикации:видиподДозирањеподолу.ЗаанаеробниинфекциивидигипоглавјатаМе-тронидазолиТимидазол.

Мерки на претпазливост:видиподМетро-нидазолиТимидазол.Несакани дејства:видиподМетронидазолиТимидазол.Дозирање: перорално, инвазивна интести-налнаамебијаза,800mgнасекои8часавотекна5дена;ДЕЦА,1–3години200mgнасекои8часа;3–7години200mgнасекои6часа;7–10години400mgнасекои8часа.Екстраинтестинална амебијаза (вклучувајќихепатални апсцеси) и асимптоматски пре-носители на амебни цисти, 400–800 mg насекои8часавотекна5–10дена;ДЕЦА,1–3години200mgнасекои8часа;3–7години200mgнасекои6часа;7–10години400mgнасекои8часа.Урогениталнатрихомонијаза,200mgнасе-кои8часавотекна7денаили400–500mgнасекои12часавотекна5–7дена,или2gкакоеднократнадоза;ДЕЦА,1–3години50mgнасекои8часавотекна7дена;3–7години100mgнасекои12часа;7–10години100mgнасекои8часа.Џардијаза, 2 g на ден во текна 3 денаили400mgтрипатинаденвотекна5денаили500mgдвапатинаденвотекна7–10дена;ДЕЦА,1–3години500mgнаденвотекна3дена;3–7години600–800mgнаден;7–10години1gнаден.Готови лекови:видигипоглавјатаМетро-нидазолиТимидазол.

TINIDAZOLE (ТИНИДАЗОЛ)Состав:сличеннаметронидазолот.Дејство:сличнонаметронидазолот.Индикации: види под Дозирање подолу;анаеробни инфекции, поглавја Метрони-дазолиТинидазол.Мерки на претпазливост: види поглавјаМетронидазолиТинидазол.Несакани дејства:видипоглавјаМетрони-дазолиТинидазол.Дозирање: интестинална амебијаза, 2 g наденвотекна2–3дена;ДЕЦА,50–60mg/kgнаденвотекна3дена.Амебна зафатеност на хепарот, 1.5–2 g наденвотекна3–6дена;ДЕЦА,50–60mg/kgнаденвотекна5дена.Урогенитална трихомонијаза и џардијаза,еднократна доза од 2 g;ДЕЦА, еднократнадозаод50–75mg/kg(сеповторувауштеед-нашдоколкуепотребно).Готови лекови: види поглавје Метрони-дазолиТинидазол.


3. – ТРИХОМОНАЦИДИ

Metronidazole–от е терапија од избор заинфекции предизвикани од Trichomonasvaginalis. Се препорачува пребарување налицатасокоипациентотималконтакт,какоисимултанолекувањенасексуалнитепарт-нери.Доколкуmetronidazole е неефикасен, тогашможедасепробасоtinidazole;тојвообича-еноседавакакоеднократнадозаод2g,сооброк.Понатаму,повторноможедаседадедоза од 2 g доколку нема клиничко подоб-рување.

4. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ GIARDIA

Metronidazole–отетерапијаодизборзаин-фекциипредизвиканиодGiardialamblia.Сеприменувапероралноводозаод2gнаденвотекна3дена,или400mgнасекои8часавотекна5дена.Алтернативнитретманисе:tinidazole2gкакоеднократнадозаилиmepacrinehydrochloride100mgна секои 8 часа во тек на 5–7 дена[неодобренаиндикација].

MEPACRINE (МЕПАКРИН)Состав:дериватнаметоксиакридинот.Дејство:противGiardialamblia.Индикации: гијардијаза; дискоиден lupuserythematosus.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување,постарипациенти,историјанапси-хози;требадасеизбегнуваприпсоријаза.Несакани дејства: гастроинтестинални на-рушувања; вртоглавица, главоболка; со по-големидози–гадење,повраќањеиповреме-но акутни токсичнипсихозии стимулацијанаЦНС; при продолжено лекување – жол-та дисколорација на кожата и на урината,хронични дерматози (вклучувајќи тежокексфолијативендерматитис),хепатитис,ап-ластичнаанемија;истотакарегистрираноесиноцрнообојувањенанепцатаинанокти-те, како и корнеални депозити со визуелнинарушувања.Дозирање: џардијаза, 100 mg на секои 8часавотекна5–7дена;ДЕЦА,2mg/kgнасекои8часа.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.MEPACRINE HYDROCHLORIDE –МЕПАКРИНХИДРОХЛОРИД(Незашти-тено),тбл.100mgмепакрин.

5. – ЛАЈШМАНИЦИДИ

Кутанаталајшманијазачестопоминуваспон-тано, но ако кожните лезии се големи илигрди, тогаш е индицирано лекување какоипривисцералнаталајишманијаза(калаазар).Natriumstibogluconate–от,органскопентава-лентносоединениенаантимон,претставувалек од избор за висцерална лајшманијаза.Дозатаизнесува20mg/kgнаден (max. 850mg)вотекнанајмалку20дена,вообликнаинтрамускулна или интравенска инјекција;дозата варира во различни географски ре-гиони,порадиштобитребалодасепобарамислење од специјалист.Кожните лезии селекуваат10дена.Amphotericinсеупотребувасоилипосоеди-ненијатанаантимонзависцералналајшма-нијаза која не реагира на терапијата самосо соединенијата на антимон; несаканитедејстваможе да се намалат со употреба налипозомаленamphotericinводозаод1–3mg/kgнаденвотекна10–21ден,докумулативнадозаод21–30mg/kg.Најверојатноидругителипидниформулациинаamphotericinсеефи-касни,нозанивпостојатпомалкудостапниинформации.Pentamidineisethionateсеупотребуваприан-тимонрезистентнависцералналајшманијаза,ноипокрајтоаштоиницијалниоттерапискиодговор е добар, процентот на рецидивитеевисок;овојлекпредизвикуватешкинеса-кани дејства. Другите третмани вклучуваатparomomycin.

NATRIUM STIBOGLUCONATE (НАТРИУМСТИБОГЛУКОНАТ)Состав:органскосоединениенаантимонот.Дејство:противвисцералналајшманијаза.Индикации:лајшманијаза.Мерки на претпазливост:хепаталнооште-тување;бременост;интравенскитеинјекцииморадасеаплицираатбавновотекна5ми-нути(задасередуцираризикотодлокалнатромбоза) и да се прекине доколку се јавикашлица или супстернална болка; мукоку-таниболести(видиподолу);срцевиболести(требадасепрекинесотерапијатааконаста-нат нарушувања во спроводливоста); требадаселекуваатинтеркурентниинфекции(пр.пневмонија).МУКОКУТАНИБОЛЕСТИ.Успешното лекување на мукокутанаталајшманијаза може да индуцира тешковоспаление околу лезиите (може да бидеживотнозагрозувачкодоколкугизафатифа-ринксотитрахеата)–понекогашепотребнатерапијасокортикостероиди.


Несакани дејства: анорексија, гадење, по-враќање,абдоминалнаболка;ЕКГпромени;главоболка, летаргија,мијалгија; зголеменивредностинахепаталнитеензими;кашлицаи супстернална болка (видиМерки на пре-тпазливост); ретко анафилакса; исто такарегистриранисеи:треска,потење,црвенилона кожата, вертиго, крвавење од носот илиод непцата, жолтица, кожен исип; болка итромбоза при интравенска администрација;интрамускулната инјекција е исто така бо-лна.Дозирање:peros,20mg/kgнаден,најмалкувотекна20дена.Готови лекови:неерегистриранвоРМ.PENTOSTAM–ПЕНТОСТАМ(GSK),амп.100mg/mlнатриумстибоглуконат.

6. – ТРИПАНОЦИДИ

Профилаксата и терапијата на трипанозо-мијазата се сложени и се разликуваат возависностодвидотнаинфективниот агенс.Порадитоабитребалодасепобарамислењеодспецијалист.

7. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ ТОКСОПЛАЗМОЗА

Повеќето инфекции кои се предизвиканиод Toxoplasma gondii се самолимитирач-ки, и терапија не е неопходна. Исклучоцисе пациентите кај кои се зафатени очите(toxoplasma choroidoretinitis) и оние кои сеимуносупримирани. Токсоплазмозниот ен-цефалитис е вообичаена компликација наAIDS.Терапијаодизборекомбинацијатанаpyrimethamine и sulfadiazine (sulphadiazine),штоседававотекнанеколкунедели(осо-бено е важно мислењето од специјалист).Pyrimethamine–от е фолатен антагонист инесаканитедејствасерелативновообичаени(потребна е суплементацијанафолна кисе-линаинеделнаконтроланакрвнатаслика).Алтернативнитепротоколивклучуваатком-бинација на pyrimethamine со clindamycinилиclarithromycinилиazithromycin.Долготрајна секундарна профилакса е по-требнапослетерапијанатоксоплазмозакајпациентисоAIDS.Доколкутоксоплазмозатаестекнатавобре-меност, тогаш трансплацентарната инфек-цијаможедапредизвикатешкиболестикајфетусот. Spiramycin–от може да го намалиризикотодтрансмисијанаматерналнатаин-

фекцијанафетусот.

8. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ ПНЕВМОЦИСТИС ПНЕВМОНИЈА

Пневмонијата што ја предизвикуваPneumocystis carinii се јавува кај имуносу-примиранипациенти;тааевообичаенапри-чина за пневмонија приAIDS. Пневмоцис-тис–пневмонијата би требало генерално даселекуваодстрананаискуснимедицинскилица.Мерењенагасовитевокрвтасеприме-нувазапроценанатежинатанаболеста.

Терапија

СЛАБА ДО УМЕРЕНА БОЛЕСТCo–trimoxazole–от во големи дози е лек одизборзатерапијанаслабадоумеренапнев-моцистиспневмонија.Atovaquone–отеодобрензатерапијанасла-ба до умерена инфекција предизвикана одP. pneumoniae, кај пациенти коине го под-несуваат cotrimoxazole–от. Комбинацијатаодdapsone100mgнаденсоtrimethoprim5mg/kgнасекои6–8часаседаваперорално,залекувањенаслабадоумеренаболест[не-одобренаиндикација].Комбинацијатаодclindamycin600mgнасе-кои6часапероралноиprimaquine15mg/kgна ден перорално се дава за лекување наслабадоумеренаболест[неодобренаинди-кација];оваакомбинацијапредизвикувазна-чајнатоксичност.Инхалирачки pentamidine isetionate понеко-гаш се употребува при слаби заболувања.Тојсеподнесуваподоброодпарентералниотpentamidine, но сепакможеданастане сис-темскаапсорпција.

ТЕШКА БОЛЕСТCo–trimoxazole во големи дози, даден пе-роралноилипрекуинтравенскаинфузија,елек од избор за терапија на тешка пневмо-цистис–пневмонија. Pentamidine isetionate,даден во облик на интравенска инфузија, еалтернативазапациентитекоинегоподне-суваатco–trimoxazole–от,иликоинереаги-рале на овој лек. Pentamidine isetionate–оте потенцијално токсичен лек кој може дапредизвикатешкахипотензијазавремеилинепосреднопоинфузијата.Кортикостероиднататерапијаможедабидеодживотнозначењекајпациентитесотешкапневмоцистис–пневмонија (види Дополни-телнатерапијаподолу).


ДОПОЛНИТЕЛНА ТЕРАПИЈАПриумеренидотешкиинфекции,коисепо-врзанисоHIVинфекција,седавапероралноprednisolone50–80mgнаденвотекна5дена(алтернативноможедаседадепарентералноhydrocortisone);потоадозатасередуциразадасекомплетиратретманотвотраењеод21ден. Најдобро е кортикостероидната тера-пијадасезапочнеистовременосоантипнев-моцистис–терапијата, а сигурно не повеќеод24–72часаподоцна.Кортикостероиднататерапијабитребалодасепрекинепредком-плетирањето на антипневмоцистис–тера-пијата.

Профилакса

Профилакса против пневмоцистис–пневмо-нија треба да се дава кај сите пациенти соисторија на инфекција, а би требало да сеземепредвидзатешкоимунокомпромитира-нитепациенти.Сопрофилаксататребадасепродолжи сé додека имунолошкиот системдоволнонезакрепне.Таанебитребалодасепрекинедоколкупациентотимаоралнакан-дидијаза,акопродолжувадагубителеснате-жинаилиакопримацитотоксичнатерапијаилидолготрајнаимуносупресивнатерапија.Co–trimoxazole даден перорално е лек одизбор запрофилаксапротивпневмоцистис-пневмонија.Тојседававодозаод960mgнаденили960mgпрекуеденден (3патине-делно); дозатаможе да се редуцира до 480mg co–trimoxazole на ден за да се подобриподносливоста.Интермитентна инхалација на pentamidineisetionateсеупотребува запрофилаксапро-тивпневмоцистиспневмонија кај пациентикои не поднесуваат co–trimoxazole. Тој еефикасен,нопациентитебиможеледаста-натсклониконекстрапулмоналниинфекции.Алтернативно може да се користи dapsone100mgнаден.Истотака,запрофилаксасеупотребува atovaquone 750 mg два пати наден[неодобренаиндикација].

ATOVAQUONE (АТОВАКВОН)Состав:дериватнанафтокинонот.Дејство:противPneumocystispneumoniae.Индикации: терапија на слаба до умеренапневмонија предизвикана од Pneumocystiscariniiкајпациентикоинеподнесуваатco–trimoxazole.Мерки на претпазливост: иницијалнатадијареја и тешкотиите при земањето хранаможедајанамалатапсорпцијата(потребнаеалтернативнатерапија);требадасебараатидасетретираатдругипричинизапулмонал-

ниболести;постарипациенти; хепаталноиреналнооштетување;бременост;требадасеизбегнувалактација.Несакани дејства: дијареја, гадење, по-враќање;главоболка,несоница;коженисип,треска;зголеменивредностинахепаталнитеензими и амилаза; анемија, неутропенија;хипонатремија.Дозирање:750mgдвапатинаденсохрана(особенобогатасомасти)вотекна21ден;ДЕЦА,несепрепорачува.Готови лековиWELLVONE – ВЕЛВОН (GSK), сусп. 750mg/5mlатоваквон.

PENTAMIDINE ISETIONATE (ПЕНТАМИДИНИЗЕТИОНАТ)Состав:дериватнадибензамидинот.Дејство:противPneumocystispneumoniae.Индикации:видиподДозирање(требадаседавасамоодстрананаспецијалист).Мерки на претпазливост: ризик од тешкахипотензија по администрацијата (треба дасеутврдибазалниоткрвенпритисокипаци-ентотдалежидодекасеадминистриралекот;крвниотпритисоктребадасеследизавременаадминистрацијатаиворедовниинтервалидозавршувањетонатретманот);хепаталноиреналнооштетување;хипертензијаилихипо-тензија;хипергликемијаилихипогликемија;леукопенија,тромбоцитопенијаилианемија;бременост и лактација; треба да се спрове-дуваатлабораторискианализивосогласностсо литературата за препаратот; потребна егрижазадасезаштитипресоналотприраку-вањетоиадминистрацијатаналекот.Несакани дејства:тешкиреакции,коипоне-когашсеифатални,порадихипотензија,хи-погликемија,панкреатитисиаритмии;истотакалеукопенија,тромбоцитопенија,акутнабубрежна инсуфициенција, хипокалцемија;регистрирани се и: азотемија, абнормалнихепатални функционални тестови, анемија,хиперкалиемија, гадење и повраќање, вр-тоглавица, синкопа, црвенило, хиперглике-мија, коженисип и нарушувањена вкусот;Stevens–Johnson–синдром; при инхалација:бронхоконстрикција (можеда се превенирасо претходна употреба на бронходилата-тори), кашлица, краток здив и свирежи воградите („wheezing“); дискомфорт, болка,индурација, создавање апсцеси и мускулнанекрозанаместотонаинјектирање.Дозирање:Pneumocystiscariniiпневмонија,вообликнаинтравенскаинфузија,4mg/kgнаденвотекнанајмалку14дена(дозатасенамалува во согласност со литературата напрепаратотприреналнооштетување).Прекуинхалацијананебулизирачкираствор


(со употреба на соодветна опрема) 600 mgpentamidineisetionateнаденвотекна3неде-ли;секундарнапревенција,300mgнасекои4неделиили150mgнасекои2недели.Висцералналајшманијаза(видипоглавјеКа-лаазар),вообликнадлабокаинтрамускулнаинјекција,3–4mg/kgпрекуедендендоmax.вкупно 10 инјекции; третманот може да сеповторидоколкуепотребно.Кутана лајшманијаза, во облик на длабокаинтрамускулна инјекција, 3–4mg/kg еднашилидвапатинеделнододеканепоминесо-стојбатаТрипанозомијаза,вообликнадлабокаинтра-мускулнаилиинтравенскаинфузија,4mg/kgна ден или преку еден ден доmax. вкупно7–10инјекцииЗАБЕЛЕШКА.Доколкуеможно,директни-теболусинтравенскиинјекциибитребалодасеизбегнуваатиникогашнетребадаседа-ваатбрзо;интрамускулнитеинјекциитребада се даваат длабокои, препорачливо е, воглутеалнатарегија.Готови лековиPENTACARINAT–ПЕНТАКАРИНАТ(JHC),лаг.300mgпентамидинизетионат.

5АНТИХЕЛМИНТИЧНИ ЛЕКОВИ

1. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ ВАЛЧЕСТИ ЦРВИ

(Оксиури, Enterobius vermicularis)

Антихелминтицитесеефикаснивотерапија-та на инфекции предизвикани од валчестицрви, нонивната употребамора да се ком-бинира со соодветни хигиенски мерки зада се прекине циклусот на автоинфекција.Потребноелекувањенаситечленовиодсе-мејството.Возраснитевалчестицрвинеживеатподол-гоод6неделиизаразвојнановицрви,јајца-таморадабидатпроголтанииизложенинадејство на дигестивните сокови во горниотинтестинален тракт.Директното размножу-вањенацрвитенесеодвиваводебелотоцре-во. Возрасните женки на црвите снесуваатјајца на перианалната кожа,што предизви-

кувапруритус;чешањетопонатамудоведувадопренесувањенајајцатапрекупрститедоустата,честопрекухранакојасејадесоне-измиенираце.Особеноеважномиењенара-цетеичеткањенаноктитепредсекоејадењеипосекоеодењевотоалет.Mebendazole–отелекодизборзалекувањенаинфекциипредизвиканиодвалчестицрвикајситепациентипостариод2години.Тојседавакакоеднократнадоза;бидејќиреинфек-цијатаевообичаена,можедаседадеивторадозапо2–3недели.Piperazine–отедостапенвокомбинацијасосенозиди,какопрепаратзаеднократнаупо-треба.

MEBENDAZOLE(МЕБЕНДАЗОЛ)Состав: дериват на бензимидазолилкарба-матот.Дејство: против валчести, тркалезни, кам-шиковидниикуковидницрви.Индикации: инфекции предизвикани одвалчести,тркалезни,камшиковидниикуко-видницрви.Мерки на претпазливост:бременост (ток-сичносткајстаорци),лактација.ЗАБЕЛЕШКА.Вовнатрешнотоупатствонапрепаратот стои тврдењето дека лекот не епогоден забременижении задецапомалиод2години.Несакани дејства:ретко,абдоминалнабол-ка, дијареја; хиперсензитивни реакции (вк-лучувајќиегзантем,коженисип,уртикаријаиангиоедем).Дозирање: валчести црви, ВОЗРАСНИ иДЕЦАнад2години,100mgкакоеднократнадоза;доколкунастанереинфекција,можедаседадевторадозапо2–3недели;ДЕЦАпод2години,сéуштенесепрепорачува.Дозирањенамебендазолоткајаскарисиан-колостомијаза: види ги соодветните погла-вја.Готови лековиMEBENDAZOL–МЕБЕНДАЗОЛ(Јака80),тбл.100mg,сол.100mg/5mlмебендазол.VERMOX–ВЕРМОКС(Krka),тбл.100mg,сол.100mg/5mlмебендазол.

ALBENDAZOLE (АЛБЕНДАЗОЛ)Состав:аналогнамебендазолот.Дејство: против валчести, тркалезни, пло-честицревнипаразити.Индикации: инфекции предизвикани одкончести, тркалезни, куковидни, плочестицревнипаразити.Дозирање: per os, 200mg како еднократна


доза.Несаканиефекти:сличнинамебендазолот.Готови лековиALBENDAZOL–АЛБЕНДАЗОЛ(Алкало-ид),тбл.200mgалбендазол.

PIPERAZINE (ПИПЕРАЗИН)Состав:пиперазин.Дејство:противвалчестиитркалезницрев-нипаразити.Индикации: инфекции предизвикани одвалчестиитркалезницрви.Мерки на претпазливост: ренално оште-тување(требадасеизбегнувапритешкоре-нално оштетување), хепатални болести, не-вролошкиболести;епилепсија,бременост.Несакани дејства: гадење, повраќање, ко-лики, дијареја, алергиски реакции, вклучу-вајќи уртикарија, бронхоспазам и, поретко,Stevens–Johnson–синдром и ангиоедем; ре-тко вртоглавица, мускулна некоординира-ност(„тетеравење”);сонливост,конфузијаиклоничниконтракциикајпациентисоневро-лошкиилиреналнинарушувања.Дозирање:peros4gкакоеднократнадоза.По14денадасеповтори.Готови лековиPRIPSEN – ПРИПСЕН (Thonton & Ross),прашокзаоралнаупотреба4gпиперазин.

2. – АСКАРИЦИДИ

Аскарис(Ascarislumbricoides)сенајчеститр-калезницревнипаразити,присутниособенокајдецата.Вонекоинеразвиениподрачја,сонизокстепеннахигиенаиживотенстандард,овиецревнипаразитиможатда сенајдатикај60–80%одшколскитедеца.Levamisole–от е многу ефикасен противAscaris lumbricoides и генерално се смета залек одизбор.Тој се поднесувамногу добро;лесно гадење или повраќање е регистриранокајоколу1%одтретиранитепациенти;седавакако еднократна доза 120–150 mg per os кајвозрасни.Кајдеца,соодветнопомалидози.Mebendazole–от и Albendazole–от се истотакаефикаснипротиваскарис;вообичаенатадозанамебендазоле100mgдвапатинаденвотекна3дена,аодалбендазолотнајчестоедоволнаеднократнадозаод200mgperosзавозрасни.Piperazine–оте,истотака, ефикасенпротиваскарис; може да се даде како еднократнадозакајвозрасни,4gperos,апо14денадо-затадасеповтори.

3. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ ПЛОЧЕСТИ ЦРВИ

а. – Тенициди

NICLOSAMIDE (YOMESAN) е најчестоупотребуваниотлек заинфекциипредизви-кани од плочести црви.Несаканите дејствасеограниченинаповременагастроинтести-налнанепријатност,бунилоипруритус;тојнееефикасенпротивларвенитеоблици.Покажаноедекаенеоснованстравотодраз-војнацистицеркозаприинфекцииодTaniasolium. И покрај тоа, подобро е да се земепредвид оваа можност и да се употребуваантиеметик.Niclosamidotседозираперос,1g, после1часуште1g.Praziquantel е ефикасен слично како иniclosamideиседавакакоеднократнадозаод10–20mg/kgпослелесенпојадок(еднократ-надозаод25mg/kgзаHymenolepisnana.

б. – Хидатидна болест

ЦиститекоисепредизвиканиодEchinococcusgranulosusрастатбавноизаасимптоматски-тепациентинеесекогашпотребентретман.Хируршкиоттретманостануваметоднаиз-борвомногуситуации.Albendazole–от се употребува во комбина-ција сохируршкитепроцедури за да сена-малиризикотодрекурентнаинфекција,иликако примарна терапија кај иноперабилнислучаи. Алвеоларната ехинококоза предиз-виканаодE.multilocularisеобичнофатална,доколкунеселекува.Хируршкотоотстрану-вањеитерапијатасоalbendazoleпретставу-вааттретманнаизбор.Доколкунееможнаефикасна хируршка процедура, можат дапомогнат повторувани тераписки циклусисо albendazole (во тек на една година илиподолго). Внимателното мониторирање нахепаталната функција е особено важно завременамедикаментознататерапија.

4. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ КУКОВИДНИ ЦРВИ

(Анкилостомијаза, некаторијаза)

Тоа се црви во вид на кука кои живеат вогорниотделнатенкотоцревоицицааткрводместотона кое сеприкачени за домаќи-нот.Притоаможедасесоздадежелезодефи-циентнаанемијаи,доколкуетааприсутна,


за ефикасна терапија на инфекцијата не епотребнасамоекспулзијанацрвите,тукуитерапијанаанемијата.Mebendazole–отимакорисенширокспектарнадејствоиеефикасенпротивкуковиднитецрви;вообичаенатадозае100mgдвапатинаденвотекна3дена.

5. – ШИСТОЗОМИЦИДИ

(Биларијаза)

ВозраснитецрвинаSchistosomahaematobiumживеатвогенитоуринарнитевени,авозрас-нитецрвинаS.mansoniвовенитенаколоноти мезентериумот. S. japonicum е поширокораспространета во вените на дигестивниоттрактивопорталниотсистем.Praziquantel–отеефикасенпротивситехума-нишистозоми.Дозатаизнесува40mg/kgво2поделенидозивоинтервалод4–6часавотекнаеденден(60mg/kgво3поделенидозивотекнаедендензаинфекциипредизвика-ниодS.japonicum).Несерегистриранипо-сериознинесаканидејстваприупотребатанаовојлек.Одситедостапнишистозомициди,praziquantel–отиманајповолнакомбинацијана ефикасност,широк спектар на дејство инискатоксичност.Hycanthone, lucanthone, niridazole,oxamniquine и natrium stibocaptate денес сеистиснатиодупотреба.

6. – ФИЛАРИЦИДИ

Diethylcarbamazine–от е ефикасен противмикрофилариите и возрасните паразитина Loa loa, Wuchereria bancrofti и Brugiamalayi.Задасеминимизирапојаватанане-сакани реакции, третманот се започнува соdiethylcarbamazinecitrateводозаод1mg/kgпрвиотденипостепеносезголемувавотекна 3 дена до 6 mg/kg на ден, во поделенидози;овадозирањесеодржувавотекна21дениобичнодавакомплетноизлекувањенаовиеинфекции.Потребеневнимателенме-дицинскинадзор,особеноворанатафазаодтретманот.При тешки инфекции може да се јават фе-брилниреакции,апритешкиинфекциипре-дизвикани од Loa loa постои мал ризик однастанување на енцефалопатија.При ваквислучаи,терапијатаморадаседаваподвни-мателенмедицинскинадзориведнашдасепрекине доколку се појават знаци на цере-бралнозасегање(себараисоветодспеција-

лист).Ivermectin–от е многу ефикасен приonchocerciasisиденеспретставувалекодиз-бор.Еднократнапероралнадозаод150mcd/kg предизвикува пролонгирано редуцирањенамикрофилариите.Морадаседадеповто-рентретманвоинтревалиод6до12месецивозависностодсимптомите,сéдодеканеизум-ратвозраснитецрви.Реакциитесевообича-енослабиинајчестосејавуваатвообликнапривремено интензивирање на чешањето икако кожен исип. Diethylcarbamazine–от иsuramin–от не би требало повеќе да се ко-ристатзатерапијанаонхоцеркијазапорадинивнататоксичност.

7. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ КУТАНАТА ЛАРВА МИГРАНС

(Ползечкаерупција)Кучешки или мачешки куковидни ларвиможеданавлезатвокожатаначовекот,кадештосоздаваатлентикоичешаатибавносешират, обично на стапалата. Поединечни-телентиможеда селекуваат со топикаленtiabendazole (нема достапни комерцијалнипрепарати). Мултиплите инфекции реаги-раат на перорална терапија со ivermectin,albendazoleилиtiabendazole.

8. – ЛЕКОВИ ПРОТИВ СТРОНГИЛОИДИЈАЗА

Возрасните паразити на Strongyloidesstercoralis живеат во цревото и создаваатларвикоипенетрираатнизцревниотѕидигизафаќаатткивата,создавајќициклуснаавто-инфекција.Tiabendazole–от е лек од избор за возрасни(но несаканите дејства се поизразени кајпостаритепациенти); се дава во доза од 25mg/kg(max.1.5g)насекои12часавотекна3дена.Albendazole–отеалтернативаипредизвику-вапомалкунесаканидејства;седававодозаод400mgдвапатинаденвотекна3дена,исеповторувапо3неделидоколкуепотреб-но. Ivermectin–от во доза од 200mcg/kg наденвотекна2денаможебиенајефикасенлек при хронични инфекции предизвиканиодStrongyloides.

6 Lekovi protiv infekcii

Documents

Transcript of 6 Lekovi protiv infekcii