เรอง .....................................................................................................................................................................หนา

บทนำา ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������6

สวนท 1แนวคดเรองสทธมนษยชน

ก). ทบทวนแนวคดพนฐานเกยวกบสทธมนษยชน : ����������������������������������������������������������������������������������������9

สทธเสรภาพ ศกดศรความเปนมนษย การละเมด

และการเคารพสทธ

ข). ววฒนาการของคลนแนวคดสทธมนษยชน ��������������������������������������������������������������������������������������������� 11

สวนท 2 แนวคดอน ๆ ทควรพจารณา และนำามาใชควบคกบแนวคด

เรองสทธมนษยชน

ก). แนวคดการปกครองโดยหลกนตธรรม (the rule of law) ������������������������������������������������������������������������ 14

ข). แนวคดความยตธรรมทางสงคม (social justice) ����������������������������������������������������������������������������������� 17

ค). อำานาจ และ การเสรมสรางอำานาจ : ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 22

กลไกสำาคญในการขบเคลอนแนวคดดานสทธมนษยชน

บทสรป ............................................................................................................................................28

สารบญ

หนงสอเลมนเปนผลเนองมาจากการทสถาบนสทธมนษยชนแหงเอเชย ไดรวมกบศนยศกษาการพฒนาสงคม

คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย จดการอบรมเชงปฏบตการเรอง ” สทธมนษยชน ความยตธรรมทางสงคม

และการปกครองโดยหลกนตธรรม „ ขน 2 ครงดวยกน ในพ.ศ. 2552 และ 2553 เพราะพบวาผเขารบการอบรม

คร งแรกประสบปญหาบางประการในการเชอมโยงแนวคดท งสาม อนเปนแกนสาระของหลกสตรเข าดวยกน

ดงนน เมอจะจดการอบรมขนอกครงหนง จงเหนควรมบทความนำารองและไดมอบหมายให นางสาวจารวรรณ แกวมะโน

ผประสานงานโครงการอบรมฯ ในขณะนน เรยบเรยงขน โดยผมเปนผ ใหแนวทางสำ า เรจ เปนบทความเรอง

”ความเชอมโยงระหวาง สทธมนษยชน การปกครองโดยหลกนตธรรม ประชาธปไตยและความยตธรรมทางสงคม„ ซงไดใชเปน

เอกสารประกอบการอบรมฯ ใน พ.ศ. 2553 เปรยบเสมอนเปนแผนทหรอเขมทศบอกเสนทางเนอหา

บงเอญวา ในชวงของการจดการอบรมฯ ในเดอนพฤษภาคม ณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย มการปกหลกชมนมทาง

การเมอง ตามมาดวยการ “กระชบพนท” ของหนวยงานความมนคงในบรเวณใกลเคยง สงผลกระทบตอการดำาเนนการอบรม

เสรภาพและความปลอดภยของผเขารบการอบรมถงจดทตองตดสนใจพกการอบรมไวกอน แตการทคณะผจดและผเขารบ

การอบรม ซงมาจากตำาแหนงแหงทอนหลากหลาย ไดประสบพบเหนสถานการณนน ดวยจกษโสตประสาทสมผส กไดกระตนให

ไดแลกเปลยนประสบการณความคดเหนระหวางกน อยางเขมขน เปนจรงเปนจงกวาทคาดไว ทงยงมอานสงคใหทกคนเหนเดนชด

วาสงทดเปนนามธรรม คอ สทธมนษยชน การปกครองโดยหลกนตธรรม และความยตธรรมทางสงคม ตลอดจนประชาธปไตยนน

มรปธรรมของความเชอมโยงกนอยางซบซอนซอนเงอน ทาทายตอการทำาความเขาใจใหถองแทเพยงใด

ครนเสรจสนการอบรมในเดอนสงหาคม พ.ศ.2553 หลงจากทไดพกไว คณะผจดไดพจารณาเหนวาในเมอแกนสาระ

ของการอบรมฯ ไดพสจนตนเองวามนยสำาคญตอการทำางานดานสทธมนษยชนในสถานการณปจจบนอยางแนชด จงควรท

จะไดเผยแพรบทความนำารองทนางสาวจารวรรณ เรยบเรยง ใหแพรหลาย จงเปนทมาของหนงสอ “ความเชอมโยงระหวาง

สทธมนษยชน การปกครองโดยหลกนตธรรม ประชาธปไตย และความยตธรรมทางสงคม”

นอกจากนน ยงเหนวา ควรทจะไดนำาเนอหาของบทความนนมายอความและเขยนดวยถอยคำาภาษาทงายขน จงได

มอบใหนางสาวศรดา เขมานฏฐาไท รนนองของ นางสาวจารวรรณท คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รบไปสรปความ

โดยมนางสาวสรยาพร สภานสร เปนผวาดภาพประกอบ ตพมพเปนหนงสออกเลมหนง ตงชอใหมใหงาย แตเปนปรศนาวา

“สทธมนษยชน” อยางเดยวไมพอ สำาหรบการเคลอนไหวเพอสทธเสรภาพ มงหวงใหบคคลทวไปไดหยบขนมาอาน

หนงสอทงสองเลมจงใชแยกกนกได คกนกไดตามจรตของทานผสนใจ

ผมในฐานะทเปนผ ‘กำากบความ’ หรอเปนบรรณาธการของหนงสอทง 2 เลม ใครขอเรยนวา สงทนำาเสนออาจเรยกได

วาเปนเชงสงคมวทยาการเมอง ในแงทถอวา สงคมนนมากอนรฐหรอกฎหมาย เปรยบเสมอนพอแมทมลกเปนผลผลต บางครง

ลกอาจอยนอกเหนอการควบคมของพอแม แตกเปนผลผลตของพอแมอยด พอแมจะหลกเลยงความรบผดชอบโดยสนเชงไมได

เราทกคนในสงคมจงตองมสวนในการกอรปเกอทงสงคมและรฐทผดงสทธเสรภาพ บำารงรกษาการปกครองโดยหลกนตธรรม

สรรคสรางประชาธปไตย และลดความอยตธรรมทางสงคม อยางเขาใจถงความเชอมโยงกนระหวางทงสอยางน

สดทายสถาบนสทธมนษยชนแหงเอเชยขอขอบคณนางสาวจารวรรณแกวมะโนตลอดจนนางสาวโสธรสนสภานสร

ผประสานงานสถาบนฯและนางสาวกลปปลดตาดตตาผอำานวยการสถาบนฯผมบทบาทอยางมากในการบรหารจดการทงหมด

ใหสำาเรจลลวงเปนหนงสอททานถออยน สถาบนฯหวงวาหนงสอทงสองเลมจะยงประโยชนในการกระตนใหฉกคดทบทวนทาท

และบทบาทของเรากอนทจะไดรวมกนสรางสรรคสงคมอนพงปรารถนาตอไป

คำานำา

พฤทธสาณ ชมพล

ประธานสถาบนสทธมนษยชนแหงเอเชย

และบรรณาธการ

6

ความเชอมโยงระหวาง สทธมนษยชน การปกครองโดยหลกนตธรรม

ประชาธปไตย และ ความยตธรรมทางสงคม

บทนำา

ในโลกทไมวาจะมองไปทางใดผคนกตางพดถงและเรยกรองกนแตสทธเสรภาพจนกลายเปนเรองปกต

ในปจจบนแนวคดเรองสทธเสรภาพไมใช เรองใหมอกตอไป ประชาชน แมคารานตลาด แมกระทงเดกอนบาล

กพดกนถงเรองสทธเสรภาพราวกบคำานเปนสวนหนงทเกดมา ‘พรอม’ กบพวกเขา ตางจากเมอกอนสงครามโลก

ครงทสองหรอแมแตหลงการเปลยนแปลงการปกครอง เมอ พ.ศ. 2475 ในประเทศไทย ผคนยงไมไดพดถงเรอง

สทธเสรภาพมากเทาทกวนน

การทผคนในสงคมมความตระหนกถงสทธและเสรภาพของตนนนเปนเรองด และนบเปนจดเรมตน

ของการปกครองในระบอบประชาธปไตยทอำานาจเปนของประชาชน นอกจากนน การทสงคมพดถงเรองสทธ

เสรภาพและสทธมนษยชนกนเปนเรอง ‘ปกต’ เชนน นบเปนความสำาเรจของการผลกดนและสงเสรมแนวคด

เรองอำานาจของปวงประชาจากหลายฝายนบตงแต 14 ตลาคม 2516 เปนตนมา ถอวาเปนความสำาเรจของ

ภาคประชาชนทมประวตศาสตร การตอสผลกดนมาอยางยาวนาน

กระนน ปญหาใหมทเกดขนในขณะนกคอปญหาความเขาใจเรอง ‘สทธ’ เพราะแมจะปฏเสธไมไดวา

ผคนในสงคมไทยปจจบนน ‘รจก’ สทธ อยางไรกตาม ‘รจก’ กบ ‘เขาใจ’ เปนคนละอยางกน เพราะความเขาใจ

นนตองครอบคลมไปถงเรองของชนด รปแบบ และขอบเขตของสทธ รวมไปถงการเคารพสทธและเสรภาพของ

ผอนดวย มใชเพยงแตเรยกรองหรอมองสทธจากมมมองของตนเองเทานน

มประเดนมากมายทเกยวของกบสทธทสงคมไทยยงไมคอยมการพดถง แนนอนวา ณ ขณะนสงคมไทย

มการพดสทธทางการเมองกนอยางมาก รวมไปถงเรองความเทาเทยม (equality) ทพดถงกนมากขน กระนน

สทธในแงอน ๆ ไมวาจะเปนสทธในการดำารงชพอยางเปนสข สทธในการมปจจยสในการดำารงชพ สทธทจะได

รบการปกปองจากอนตรายหรอมชวตทปลอดภย รวมไปถงเรองขอบเขตของสทธและการเคารพสทธของผอน

ยงไดรบการพดถงนอยมาก เพราะปจจบนเราไปเนนกนทสทธในการ ‘เรยกรอง’ เปนหลก จงทำาใหสงคม และ

รฐ ลมเลอนกนไปถงเรองทวา ปวงประชาจะตองไดรบการปกปอง (demo-protection) จากการใชอำานาจตาม

อำาเภอใจของหนวยใดหรอผใดกตาม เรองนเปนประเดนสำาคญเพราะหากปราศจากซงการปกปองปวงประชา

7

(demo-protection) แลว ประชาชนจะสามารถตดตอสมพนธกนและรวมตวกนสรางพลงสรางอำานาจของปวง

ประชา (demo-power) ไดอยางไร และอำานาจของปวงประชา (หรอ ประชาธปไตย) จะมอยอยางยงยนไดอยางไร

นอกเหนอจากการทปวงประชาตองไดรบการปกปองแลว ยงมประเดนเกยวกบสทธอนๆ ทควรไดรบ

การพดถง เชน เรองของระบบหรอขอบเขตในการเรยกรองใหปกปองสทธ ผคนจะแสดงความเหนอยางไร

ใหเปนระบบ และเมอมการแสดงความเหนแลวจะมการประมวลความเหนอยางไรใหสามารถ ใชการได ?

เพอมให ‘สทธเสรภาพ’ กลายเปนเพยงมโนคตและวาทกรรมทผคนเพยงแครจก พดถงและอางได แตไมอาจ

จบตองหรอนำามาใชใหเกดประโยชนได และหากไมมการตอบสนองตอเสยงขางนอยจะเรยกวาเปนประชาธปไตย

ไดอยางไร ? แลวเชนนนถอวาเปนการละเมดสทธของประชาชนสวนนอยหรอไม ? รวมไปถงเรองทวา เราจะม

การประมวลความเหน และจดการกบความเหนตางอยางไร ? ควรจะมกตกาเชนใด ? และใครจะเปนผทวาง

กตกา (ทยอมรบได) ? เปนตน นอกจากนนยงมเรองประเภทของสทธทมการถกเถยงกนอยมาก เชน สทธควร

เปนเชนไร ? เปนสทธของปจเจกชนตามแนวทางเสรนยมทเนนใน เรอง ‘เสรภาพ’ หรอสทธคอสงทสงคมควร

ไดรบโดยมรฐเปนผมอบให ตามแนวคดทเชอวาสทธคอ ‘ความเทาเทยม’ ซงเชอมโยงกบแนวคดความยตธรรม

ทางสงคม ในประเดนนเปนเรองยากทจะหาขอสรป เพราะเปนนามธรรมสง

ในเอกสารชนนเปนความพยายามทจะมองภาพรวมของสทธมนษยชน และประเดนทเกยวของ

เชน การปกครองโดยหลกนตธรรม (the rule of law) ความยตธรรมทางสงคม (social justice) ซงอาจจะชวย

ประสานรองแนวคดเรองสทธมนษยชนจากมมมองทแตกตางกนใหเขามาอยรวมกนได และชวยขบเนนเรอง

สทธมนษยชนใหมความเปนไปไดในทางปฏบต รวมไปถงธำารงอยในสงคมไดอยางยงยนและมประสทธผล

เพอสรางเสรมสงคมประชาธปไตยทมคณภาพ รวมไปถงเพอมให สทธมนษยชน กลายเปนเพยงโวหารทไม

อาจเกดขนจรง ซำายงกลายเปนเพยงคำาทสรางความชอบธรรมตอการเคลอนไหว หรอปฏบตการตางๆ ทอาจ

นำาไปสการละเมดสทธของผอน และนำามาซงปญหาทมากกวาเดม หรอนำาไปสปญหาทรราชของเสยงขางมาก

8

9

ศกดศรความเปนมนษย 1 เปนความคดสำาคญประการแรก ทตองคำานงถงเมอพดถงเรองสทธมนษยชน

เพราะการปกปองรกษาสทธไมอาจเกดขนไดหากปราศจากการตระหนกถงศกดศรความเปนมนษย หรอ ศกดศรของ

ความเปนคน

ในอดตเชอกนวา พระผเปนเจาสรางมนษยขนมาใหมเจตจำานงอสระ สงนทำาใหมนษยเปนสงมชวตทคดได

และมเหตผล ความสามารถในการคดและมเหตผลตรงน ทำาใหมนษยม “ศกดศร” แตกตางจากสตว อนถอไดวาเปน

ประสงคของพระผเปนเจา มนษยจงตองทำาทกวถทางเพอรกษา “ศกดศร” นนไว และเพอธำารงไวซงสทธเสรภาพทมนษย

พงมพงได

ดวยเหตน แนวคดเรองสทธเสรภาพ จงตงอยบนหลกการเรองการเคารพซงศกดศรความเปนมนษย

ยกตวอยางเชน สทธในชวต และทจะไมไดรบการทรมาน กลวนตงอยบนหลกเรองศกดศรความเปนมนษย เพราะมนษย

ควรมปจจยพนฐานในการดำารงชวตทตางออกไปจากสตว ขณะเดยวกน กไมมใครสามารถเอามนษยลงเปนทาสหรอ

ปฏบตตอมนษยเยยงสตวได เปนตน

ปญหาการละเมดสทธสวนใหญเกดขนเมอมนษยมองกนทเปลอกนอก คอ มองกนทสถานภาพทางสงคม แลว

ปฏบตตอคนเหลานนตามสถานภาพนนโดยไมไดมองในแงของความเปนคน เชน พนกงานขายผหนงอาจปฏบตตอ

ผใชแรงงาน ขอทาน หรอพนกงานเงนเดอน แตกตางกนเมอจะขายของชนหนง ในขณะทยงปฏบตตางออกไปเมอพบ

นายกรฐมนตร เปนตน การปฏบตตอกนของผคนในสงคมทกวนนทเปนปญหากเพราะการมองผหนงผใดวามศกดศร

หรอไม และมศกดศรเพยงใดนน เปนการมองตามสถานภาพทางสงคมและสถานะทางการเงนของผนน ดวยเหตน

ศกดศรของนกธรกจพนลานกบขอทานจงตางกนอยางสนเชง และอาจนำาไปสปญหาการละเมดสทธมนษยชน ปญหา

จะไมเกดขนหากมองนกธรกจและขอทานผนนวาตางกมศกดศรความเปนมนษยเชนเดยวกน

กรณตวอยางคลาสสกเรองการเลอกปฏบต อนเนองมาจากการแบงแยก คน ตามสถานะทางสงคมและ

เศรษฐกจ กคอเรองการเรยกปรบเมอกระทำาผดกฎหมายจราจร ปญหาทพบไดบอยคอ ตำารวจมกเรยกเกบคาปรบจาก

ผทขบขรถจกรยานยนตร มากกวาทจะ ‘กลา’ เรยกคาปรบจากผทขบรถยนตหร ๆ เชน รถเบนซ โดยเฉพาะอยางยง

เมอมปายทะเบยนเลขตอง เปนตน สงนถอเปนการละเมดสทธอนเกดจากการทเจาหนาทตำารวจไมไดตงอยบนหลก

การเคารพศกดศรความเปนมนษย กลาวคอ มองมนษยตางกน และเลอกปฏบตตามสถานะเศรษฐกจและสงคม ทำาให

สงผลกระทบตอเรองการปกครองโดยหลกนตธรรม (เพราะเปนการเลอกใชกฎหมายตอคนบางกลมเทานน ถอเปน

การเลอกปฏบต) ซงจะสงผลใหผคนในสงคมขาดความเชอมนศรทธาตอระบบกฎหมาย อนจะกระทบตอความสามารถ

สวนท 1

แนวคดเรองสทธมนษยชน

1ไพโรจนพลเพชรและคณะ.สทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย.

ชดโครงการวจยการตดตามและประเมนผลบงคบใชรฐธรรมนญ.กรงเทพฯ:

สำานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2547.หนา5-60.

ก). ทบทวนแนวคดพนฐานเกยวกบสทธมนษยชน : สทธเสรภาพ ศกดศรความเปนมนษย การละเมด

และการเคารพสทธ

10

2รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๔๐ :ฉบบประชาชน. ครงท 5. กรงเทพฯ : สยามสปอรตซนดเคทจำากด,

2546.หนา24-25.

3สำานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร.รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๕๐.กรงเทพฯ:สำานกการพมพสำานกงาน

เลขาธการสภาผแทนราษฎร,2550.หนา28.

ในการเสรมสรางอำานาจของประชาชนในระยะยาว เรองการเลอกปฏบตนเกยวของกบทศนคตทผนนขาดการคำานงถง

‘ศกดศรความเปนมนษย’ และสะทอนออกมาในรปของการเลอกปฏบต อนกระทบตอการปกครองโดยหลกนตธรรม

และเปนการละเมดสทธมนษยชน ซงผเขยนจะแสดงความสมพนธระหวางปจจยทงสามใหชดเจนขนในหวขอถดไป

ในแงน กฎหมายทออกมาใหม แมจะมเนอหาทเปลยนแปลงไป แตหลกสำาคญทจะเปลยนไมไดกคอ กฎหมาย

นนตองสงเสรมศกดศรความเปนมนษยยงขน

นอกจากนน ยงม มาตรา 52 มาตรา 53 และ มาตรา 61 เปนตน ของรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ทเขา

มาแทน มาตรา 53 มาตรา 54 และ มาตรา 57 ของรฐธรรมนญ ฉบบ 2540 ในหลกการเดยวกนแตกตางกนท

รายละเอยด จากตวอยางนจะเหนไดวาเนอหาของสทธนนอาจเปลยนแปลงได อยางไรกตามหลกใหญ ๆ หรอกรอบ

ของแนวคดสทธมนษยชน กจะตองคงอย และโดยทกฎหมายหรอกตกาทยกขนมาใหมนน จะตองมงหมายสงเสรม

สทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษยของบคคลมากยงขน

ดวยเหตน หลกสำาคญในเรองสทธมนษยชนจงเปนเรองของ “การคมครองศกดศรความเปนมนษย”

นนเอง แมตองยอมรบวาแนวคดเรองสทธมนษยชนนนมความเปนพลวตร แมแตในปฏญญาสากลวาดวย

สทธมนษยชน กมไดใหความหมายของคำาวาสทธมนษยชนไว กำาหนดแตเพยงองคประกอบสทธดงกลาวเปน

กรอบกวางๆ เทานนดวยเหตนเนอหาและรายละเอยดของสทธจงสามารถเปลยนแปลงไดตามกาลเวลาและสถานท

ขนอยกบวากรอบคดเรองสทธนนถกนำาไปปรบใชในสถานทแหงใดและในชวงเวลาใดกระนนกมไดหมายความวา

แนวคดเรองสทธมนษยชนจะผนแปรไปเสยทงหมดหาหลกเกณฑไมไดทงนเพราะหลกสำาคญในเรองสทธมนษยชน

กคอ“การคมครองศกดศรความเปนมนษย”ดงตวอยางทปรากฎในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550

ทแกไขรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2540ในหมวดท3วาดวย“สทธและเสรภาพของชนชาวไทย”

ทบางมาตรามการปรบปรงเพมเตมเนอหากระทงเปลยนแปลงเนอหาไปจากรฐธรรมนญพ.ศ.2540เชนมาตรา43

วรรคทสองและสามจากเดมทระบวา

”การจดการศกษาอบรมของรฐตองคำานงถงการมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถนและเอกชน

ทงนตามทกฎหมายบญญต

การจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพและเอกชนภายใตการดแลของรฐยอมไดรบความคมครอง

ทงนตามทกฎหมายบญญต„2

เปลยนเปน มาตรา 49 ในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 วรรคท สองและสาม ดงน

”ผยากไร ผพการหรอผทพพลภาพ หรอผอยในสภาวะยากลำาบาก ตองไดรบสทธตามวรรคหนงและ

การสนบสนนจากรฐ เพอใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอน

การจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพหรอเอกชน การศกษาทางเลอกของประชาชน

การเรยนรดวยตนเอง ยอมไดรบความคมครองและสงเสรมทเหมาะสมจากรฐ„ 3

11

ศกดศรความเปนมนษย จงเปนเรองใหญทควรไดการกลาวถงมากขน

เมอเอยถงเรองสทธ เพราะเมอศกดศรความ

เปนมนษยถกพดถงมากขนแลว จะทำาใหภาพทไดมความกวางขวางมากขนและเลยออกไปจากตนเอง กลาวคอ ใน

ขณะทผหนงอางสทธโดยทตระหนกถงศกดศรความเปนมนษย แนนอนผนนยอมตระหนกถงศกดศรความเปนมนษย

ของตนเอง แตในขณะเดยวกนกตระหนกถงศกดศรความเปนมนษยของผอนดวย ซงจะนำาไปสจดของการเคารพสทธ

ของผอนมากขน มใชยนกรานอยแตกบ สทธ ของตนเปนสำาคญ

เรองนเปนปญหาสำาคญทกำาลงเกดขนในสงคมไทยทกำาลงเออลนไปดวย ‘สทธ’ นาดใจทเราไดยนไดฟงผคน

ในสงคม ‘กลา’ ทจะกลาวถงศกดศรของตนกนมากขน เชนวา ‘เรากคนเหมอนกน’ อยางไรกตาม ยงไมมการตระหนก

ถง ศกดศรความเปนมนษย เทาทควร เพราะยงขาดแงมมศกดศรความเปนมนษยของผอนไป ในขณะท การเนนเรอง

‘สทธ’ มากเกนไปอาจนำาไปสความรนแรงและไมอาจหาจดประสานได เชน ในขณะทประชาชนอางสทธในการชมนม

รฐกอางสทธในการสลายการชมนม เพอความมนคงของชาต เปนตน ในแงน หากรฐตระหนกถงศกดศรความเปนมนษย

ของผชมนม และผชมนมตระหนกถงศกดศรของผอนใหมากกวาน สงคมอาจจะพอหาจดประสานกนได

ดวยเหตน สงคมจงไมควรมองสทธเปนหลกเพยงเรองเดยวเพราะอาจทำาใหหลงไปกบสทธได แตควรมองให

รอบดานและลมลก โดยมองไปทพนฐานของสทธ เชน ศกดศรความเปนมนษย รวมไปถงแนวคดอน ๆ ทเกยวของกบ

สทธ เชน เรองการปกครองโดยหลกนตธรรม และ ความยตธรรมทางสงคมทจะกลาวถงตอไป

สงทนาสนใจประการหนงเกยวกบเรองสทธมนษยชน กคอขอถกเถยงทไมรจบเกยวกบการ

สงเสรมสทธมนษยชนควรเปนเชนใด

แมดงทกลาวไปแลววา แนวคดหลกเบองหลงสทธมนษยชน กคอเรอง ศกดศรความเปนมนษย

กระนนยงมคำาถามตามมาวา วธในการสงเสรมศกดศรดงกลาวควรเปนเชนใด คำาถามนไดรบคำาตอบทแตก

ตางกนออกไป โดยเฉพาะอยางยงเมอเปนคำาตอบทมาจากฟากทมอดมการณแตกตางกนในการมองเรองสทธ

คอ จากฟากทสนบสนนเสรนยม กบฟากทสนบสนนสงคมนยม ทมแนวคดวธการแตกตางกนอยางมนยสำาคญ

ทงนเพราะ แมทวโลกจะเหนพองกนกบการทตองมกตการะหวางประเทศรองรบเรองสทธมนษยชนและ

ตอตานการเลอกปฏบตตอผคนในเผาพนธสวนนอย อยางปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนของสหประชาชาต

(United Nations Universal Declaration of Human Rights - UDHR) (วนท 10 ธนวาคม พ.ศ. 2491)

ทออกมาภายหลงจากททวโลกตองสะเทอนขวญจากปรากฏการณฆาลางเผาพนธของนาซในสงครามโลกครงทสอง

เพอเปนขอตกลงรวมกนระหวางประเทศในการแสวงหาแนวทางในการคมครองสทธมนษยชน จนกลายเปนปฏญญา

สากลดงกลาว

แตกระนน ตอมาเมอถงขนของการตรากตการะหวางประเทศทจะใชเปนเครองมอในการปฏบตการสงเสรม

สทธดงกลาว มความเหนแตกตางกนระหวางฟากทสนบสนนแนวทางเสรนยม กบฟากทสนบสนนแนวทางสงคมนยม

ไดนำามาซงการตรากตการะหวางประเทศขนเปน 2 ฉบบ กลาวคอ ขณะทฟากเสรนยมเหนวาการสงเสรมสทธมนษยชน

ควรเกดขนจากการทรฐและบคคลอนตองละเวนจากการละเมดสทธของปจเจกบคคล กลาวคอฟากเสรนยมมองวา

สทธมนษยชนจะไดรบการสงเสรมกดวยการท รฐ ตองมมาตรการทจะกำาจดการกระทำาใดทจะเปนการละเมดสทธของ

ปจเจกบคคลเพอเปดโอกาสใหปจเจกบคคลสามารถใชสทธเสรภาพของตนอยางเตมท แนวคดเชนนเรยกอกอยาง

ข). ววฒนาการของคลนแนวคดสทธมนษยชน

12

เปนสทธเชงลบ (negative rights)คอเนนเสรภาพ มากกวาสทธทรฐตองหยบยนให ประเทศทสนบสนนแนวคดน อาท

สหรฐอเมรกา องกฤษและเยอรมนตะวนตก4

ในทางตรงกนขาม ฝายสนบสนนสงคมนยมกลบมองวา รฐ มหนาทตองสนบสนนมาตรการตาง ๆ มากกวาทจะ

ถอยตวออกไปจากสงคม ทงนเพราะฟากนเหนวาบคคลเกดมาไมไดมความเสมอภาคเทาเทยมกน เชน บางคนเกดมา

รวย จน ตางกน มการศกษาและฐานะทแตกตางกน จงเปนหนาทของรฐในการสงเสรมสทธมนษยชนดวยการเขามา

แทรกแซงวางนโยบายตาง ๆ ทจะชวยเพมโอกาสและสรางความเทาเทยมกนใหเกดขนแกคนในสงคม สทธในแงนเรยก

อกอยางวาสทธเชงบวก ( positive rights) ประเทศทสนบสนนแนวคดน อาท สหภาพโซเวยต และ เยอรมนตะวนออก

จากอดมการณทแตกตางกน ทำาใหเมอป พ.ศ. 2509 แนวทางปฏบตทจะออกมารองรบปฏญญาสากลวา

ดวยสทธมนษยชน แยกออกมาเปน 2 ฉบบ คอ กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

(International Covenant on Civil and Political Rights : ICCPR ) ทประกอบไปดวย สทธในการแสดง

ความคดเหนทวงตงนโยบายตางๆของรฐในทสาธารณะ สทธในการเขารวมสมาคมองคกรตาง ๆ เปนตน และ

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (International Covenant on Economic,

Social and Cultural Rights : ICESCR) ทประกอบไปดวยสทธในการทรฐจะสรางความเทาเทยมใหเกดขน

ในสงคม เชน ดวยการใหสวสดการ การศกษาขนพนฐาน การพยาบาล การสงเสรมอาชพ เปนตน

อยางไรกตาม แมดเหมอนวาอดมการณเบองหลงกตการะหวางประเทศจากทงสองฟากจะมความแตกตางกน

อยางชดเจน กระนน กไมอาจกลาวไดวาแนวคดทงสองแบงแยกกนอยางเดดขาด ดงท ฟรานเซสโก คลก (Francesco

Klug) เสนอใหมองววฒนาการของสทธเหลานอยางมพลวตรโดยเสนอใหมองสทธในลกษณะของ ‘คลน’ 3 ระลอก

ลกแรกคอ คลนของเสรนยมและอสระนยมทเกดขนตงแตปลายศตวรรษท 18 ลกทสองคอ คลนในยคหลงสงครามโลก

ครงทสองทเรมมองวารฐควรเขามามบทบาทมากขน และลกทสามเปนคลนทกำาลงเกดขนในศตวรรษท 20-21 น

เปนการมสวนรวมมากขนของทกภาคสวนในการจบตามองเรองการละเมดสทธมนษยชน ซงคลกมองวาแมแตละลก

แมจะเคลอนผานไปแลวแตกยงมวนเขาหากนไดดวย5 เรองนผเขยนเหนวาอาจคลายกบกรณทเกดขนในประเทศไทย

ในการทรฐเขามาสงเสรมสวสดการมากขน ผานโยบายเรยนฟร และนโยบาย 30 บาทรกษาทกโรค เปนตน นอกจากนน

อาจรวมไปถงนโยบายพกหนเกษตรกร ทสะทอนใหเหนการประสานกนของอดมการณทตางกนระหวางเสรนยมและ

สงคมนยม ทเขามาชวยกนโอบอมสทธมนษยชนในสงคม ทสำาคญชวยกนธำารงไวซงศกดศรความเปนมนษยอนเปน

หลกสำาคญของแนวคดเรองสทธมนษยชน

ดวยเหตน จงกลาวไดวา พฒนาของการของแนวคดเรองสทธมนษยชนนนเรมตนและคลคลายมาในลกษณะ

ทหลากหลาย ทงน อาจเปนเพราะทงเหตแหงยคสมย หรออดมการณ ทสำาคญคอกระแสแหงความคดเหลานนยงคง

ไหลวนเวยน บางปะทะ ประสานกนแลวเขากนได มวนไปดวยกน แตบางกปะทะและปนเกลยวกน อนสงผลตอการ

ปฏบตงานดานสทธมนษยชนใหตองชะงกงนดวยเหตผลเชงอดมการณ รวมไปถงสงผลกระทบตอการวางนโยบาย

ดานสทธ จะมทางออกอยางไรทแนวคดดานสทธมนษยชนทแตกตางจะสามารถมจดรวม หรอจดประสาน

4โปรดอานม.ร.ว.พฤทธสาณชมพล.“สทธมนษยชน”ในสรพรรณนกสวนและเอกตงทรพยวฒนา,บก.คำาและความคดในรฐศาสตร

รวมสมย.กรงเทพฯ:สำานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2546,หนา149-159.5เรองเดยวกน,หนา155

ความจำาเปน

13

‘Fair’= ‘เปนธรรม’

ทางความคดเพอนำาไปสความสามารถในทางปฏบตจรง

หนทางหนงทขอเสนอในทนกคอ การมองไปทแนวคดหลกอน ๆ นอกเหนอจากแนวคดเรองสทธมนษยชน

เชน แนวคดเรองการปกครองโดยหลกนตธรรม (the rule of law) และ แนวคดเรองความยตธรรมทางสงคม

(social justice) เพราะการมองไปทแนวคดเหลานน นาจะเปนหนทางใหเราไดวสาสะกบประเดนสำาคญ ๆ ทอยใน

ความหวงใย หรอความปรารถนาของบรรดาผคนทนกเคลอนไหวดานสทธมนษยชนตองพบปะ ถกเถยง เจรจาตอรอง

อยเปนประจำา โดยคาดหวงวาจะนำาไปสศกยภาพในการนำาแนวคดดานสทธมนษยชนไปใชไดอยางมประสทธผลมากขน

ความเชอมโยงแนวคดหลกๆเหลานเขาดวยกนแสดงไวในแผนภาพประกอบบทความนดวยแลว

แผนภาพแสดงถงความเชอมโยง ระหวางแนวคด “ความยตธรรมทางสงคม สทธมนษยชน และการปกครองโดยหลกนตธรรม”

ศกดศรความเปนมนษย

สทธมนษยชน

สทธพลเมองและสทธทางการเมอง

(CPR)

อำานาจอธปไตยของปวงชน

(อำานาจของปวงประชา)

Power relations

ความสมพนธทางอำานาจ

Grab power

แยงอำานาจ

Or หรอ

Build power เสรมสราง

อำานาจขนมา (empowerment)

โดยการเชอมโยง/รวมมอ

(By linkages and cooperation)

ประชาธปไตย

การปกครองโดยหลกนตธรรม

(การปกปองปวงประชา)

ความยตธรรม

ความยตธรรมเชงขนตอน

กระบวนการ(เชงกฎหมาย)

ความยตธรรมทางสงคม

(เชงแจกจาย)

สงผลใหเกด...?

‘ทกคนควรไดรบสงทเขาควร จะไดรบ’

สทธ รางวลหรอโทษทควรไดรบ

ตความตามมมมองเชงอดมการณ (บรรทดฐาน คานยม)

หรอสภาพ ‘ทปราศจากความ อยตธรรม’

(ซงนาจะตกลงกนไดงายกวา)

สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

(ESCR)

(สทธทจะม) การพฒนา

การแจกจายประโยชนและภาระ ‘อยางเปนธรรม’

โดยการม ‘ความรวมมอทางสงคม’ เปนเปาหมาย

14

สวนท 2

แนวคดอน ๆ ทควรพจารณา และนำามาใชควบคกบแนวคดเรองสทธมนษยชน

The rule of law แปลตรงตวไดวา “หลกแหงกฎหมาย” กลาวคอ เบองหลงกฎหมายนนตองม “หลก” อย

‘the rule of law’ จงไมใชการปกครองโดยกฎหมายเทานน แตเปนการปกครองโดย “หลก” แหงกฎหมาย ซงหลกน

กนความเกนกวาเนอหาทบญญตอยในตวบทกฎหมาย ดวยเหตน ‘the rule of law’ จงตางกบ ‘rule by law’ ซง

คำาทสองนแปลตรงตวไดวา “การปกครองโดยกฎหมาย” หรอกคอการปกครองตามกฎหมายโดยทอาจจะไมจำาเปนตอง

คำานงถง หลกแหงกฎหมายนนกได ดวยเหตน การมรฐธรรมนญ จงไมใชสงทนำามารบประกนวารฐและสงคมนนจะ

เปนประชาธปไตยหรอมการปกครองทเปนธรรม ทงนเพราะตองมการปกครองโดยหลกนตธรรมดวย

การปกครองโดยหลกของกฎหมายนเรยกอกอยางไดวา การปกครองโดยหลกนตธรรม คำาวา ‘the rule of law’

นมทมาจากแนวคดของ อรสโตเตล (Aristotle) ปราชญชาวกรกโบราณ ทวาการปกครองทดไมใชการปกครองโดยปถชน

(ผมความรก โลภ โกรธ หลง) แตเปนการปกครองโดยกฎเกณฑ หรอกฎหมาย (the rule of laws, not of men) เพราะ

การปกครองโดยปถชนยอมเสยงทจะกลายเปนการปกครองตามอำาเภอใจ ดงนนการปกครองโดยหลกนตธรรมกคอ

การปกครองโดยยดหลกกฎหมาย และใชกฎหมายนนกบบคคลทกผทกนามเสมอหนากน กลาวคอบคคลแมจะตางกน

โดยชาตกำาเนด กระนน ยอมเสมอหนากนตอหนากฎหมาย6 กลาวโดยสรป คอ การปกครองโดยหลกนตธรรมนนคอ

การปกครองทตรงกนขามกบการใชอำานาจตามอำาเภอใจของผปกครอง

ในประวตศาสตรของชาตตะวนตก กลาวถงกำาเนดของการปกครองโดยหลกนตธรรมนวาเกดขนเมอครง

ทขนนาง และ เจาทดน ตงตนวาไมตองการใหผปกครองหรอกษตรย ปกครองตามอำาเภอใจอกตอไป แตตองถาม

ความเหนจากพวกตนเสยกอน นำามาซงแนวทางการปกครองทกษตรยตองอยภายใตกฎหมายเชนเดยวกบผอนและ

มอำานาจจำากด (limited government) แนวทางนเปนจดเรมตนของการปกครองโดยหลกนตธรรม นยหนงคอ เปน

การปกครองภายใตกฎหมาย แตอกนยคอการจำากดอำานาจของผปกครอง โดยผปกครองตองปกครองตองทำา

การปกครองโดยอยภายใต ‘หลก’ บางอยาง มใชปกครองตามอำาเภอใจ

การปกครองโดยหลกนตธรรม จงนบเปนหลกประกนสำาคญ สำาหรบทกคน ไมวาจะมความแตกตางกนเชนใด

ทกคนยอมมความเทาเทยมกนเมออยตอหนากฎหมาย (equality before the law) อนสนบสนนใหปจเจกสามารถ

แสดงศกยภาพของตนในฐานะมนษยท “คดเปน” ออกมาได เพราะแนใจไดวาจะไดรบการตอบสนองไมทางใด

กทางหนง การปกครองโดยหลกนตธรรมจงกอเกดเสรภาพในการกระทำา (freedom to) แกปจเจก และชวยปกปอง

มนษยจากความหวาดกลว (freedom from fear) อนเปนสทธพนฐานประการหนงทมนษยพงมพงไดเมอรวมกนอย

เปนสงคม

6ม.ร.ว.พฤทธสาณชมพล. “การปกครองโดยหลกนตธรรม” ในสรพรรณนกสวนและ เอก ตงทรพยวฒนา,บก.คำาและความคดใน

รฐศาสตรรวมสมย.กรงเทพฯ:สำานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2551.หนา320-325.

ก). แนวคดการปกครองโดยหลกนตธรรม (the rule of law)

15

การปกครองโดยหลกนตธรรม จงตรงกนกบแนวคดเรองการปกปองปวงประชา (demo-protection)

อนเปนขาหยงหนงของประชาธปไตย (democracy) ทคกนกบหลกเรองอำานาจของปวงประชา (demo-power)

(ดแผนภาพหนาท 13)7กระนน ขาหยงในฟากของการปกปองปวงประชากลบไมไดรบการกลาวถงมากนกเมอเอยถง

การปกครองระบอบประชาธปไตย ทงนเพราะเราไปเนนกนอยางมากในเรองอำานาจของปวงประชาโดยพจารณาจาก

คำาวา ”ประชาธปไตย„ เองวา แปลวาอำานาจเปนของทประชาชน ดวยเหตน สงคมจงหลงกนไปวาประชาธปไตย คอการ

ปกครองทอำานาจอยทปวงประชาเทานน โดยมไดตระหนกวาหากปราศจากซงการปกปองปวงประชาแลว อำานาจของปวง

ประชาทวาจะมขนไดอยางไรและยงยนเพยงไร

ดวยเหตน การปกปองปวงประชา จงควรไดรบการพดถงใหมากขน ในแงทเปนหลกประกนของอำานาจ

แหงปวงประชา การปกปองปวงประชาในทนกดงทกลาวไปแลวหมายถง การปกครองโดยหลกนตธรรม (the rule of law)

กลาวคอ หากรฐปกครองโดยยดหลกของกฎหมาย ไมเลอกปฏบต ใชกฎหมายดวยความเปนธรรมแลว ยอมสราง

ความมนใจใหแกประชาชนวาศกดศรของตนจะไดรบการเคารพ และสทธของตนจะไดรบการปกปอง ความมนใจน

ยอมนำาไปสอำานาจของปวงประชา แนนอนวาเมอประชาชนมนใจวาตนจะมความมนคงปลอดภยเพราะไดรบการปกปอง

ตามหลกนตธรรมแลว เมอนนประชาชนยอมรสกไดถงอำานาจของตนเองและกลาเรยกรองและปกปองสทธของตนเอง

(ดวยตนเอง ไมตองอาศยเจาพอทไหน) เพราะมนใจในระบบยตธรรม เชน ประชาชนอาจจะแสดงออกซงความคด

เหนของตน รวมกนคดและรวมมอกบผอนในการสรางอำานาจ (empowerment) ซงจะไดกลาวถงในภายหลง เปนตน

กระนน การปกครองโดยหลกนตธรรม กมใชหนาทของรฐเพยงฝายเดยว เพราะลำาพงรฐไมอาจมเทคโนโลยใน

การกระจายการปกครองไปใหทวถงไดทกซอกทกมมของสงคม เหนไดจากการทสงคมยงคงมชมชนแออด ชมชนนอก

กฎหมาย มอทธพลของเจาพอ เจาแม พวกนกเลง อย เรองนสะทอนใหเหนไดวาสงคมไมอาจหวงไดวาการปกครอง

โดยหลกนตธรรมอนจะนำามาซงการเสรมสรางอำานาจประชาชนและสงคมทเปนสขนน จะเกดขนไดจากการกระทำาของ

รฐเพยงฝายเดยว เพราะหากสงคมเองปราศจากการเคารพซงกนและกนและขาดหลกนตธรรมในการอยรวมกนแลว

สงคมกไมอาจสงบสขไดแมจะมนใจไดวาการฟองรองตอรฐเมอถกละเมดจะไดรบความเปนธรรมกตาม8

ตามหลกสงคมวทยา สงคมเปนองคาพยพใหญทโอบอมรฐอย สงคมเกดกอนรฐ รฐนนเปนประดษฐกรรม

ของสงคมทสรางขนเพอเปนสถาบนในการปกครอง เชน รวบรวมความตองการ และจดสรรทรพยากร เปนตน

ในแงน สงคมจงใหญกวารฐ การคาดหวงใหรฐเปนผกระทำาตามหลกนตธรรมโดยทสงคมไมเคยคำานงถงหลกนตธรรม

ในการอยรวมกน กอปมาไดกบการนำานำาสะอาดเพยงนอยนดไปเทลงในคลองทเนาเหมน จงไมอาจทำาความสะอาดนำาใน

คลองนนได ดวยเหตน สงคมจงมความสำาคญอยางยงในการเสรมสรางการปกครองโดยหลกนตธรรมใหเกดขนเปนจรง

ได ทงนเพราะการปกครองมไดมเพยงรฐกระทำากบประชาชนเทานน แตการปกครองเรมตงแตความสมพนธระดบยอย

ในครอบครว นบแตพอกบลก พกบนอง ครกบนกเรยน เรอยไปจนกระทงในททำางานระหวางเจานายกบลกนอง เปนตน

7ทดลองเสนอโดยม.ร.ว.พฤทธสาณชมพลประธานสถาบนสทธมนษยชนแหงเอเซย8อานเพมเตมไดในม.ร.ว.พฤทธสาณชมพล. “แนวคดประชาสงคมในประเทศไทย”. รายงานฉบบสมบรณ : มาตรการทางกฎหมายใน

การเสรมสรางความเขมแขงของประชาสงคมในประเทศไทย.เสนอ:สนง.กองทนสนบสนการวจย(สกว.),ธนวาคม2543.ศนยกฎหมาย

สงแวดลอมประเทศไทย.(เอกสารตพมพ)หนา4-5.

การปกครองโดยหลกนตธรรม กบ ประชาธปไตย (democracy)

16

การปกครองโดยหลกนตธรรม กบ สทธมนษยชน

ดวยเหตน การปกครองโดยหลกนตธรรมจะเกดขนในสงคมไดกดวยการทสงคมชวยกนโอบอมใหหลกนตธรรม

เกดขนและธำารงอยได มใชรฐเปนผกระจายหลกนตธรรมนนออกไป เพราะหากสงคมไรซงหลกนตธรรมแลว รฐจะ

ปราบปรามเชนไรไหว มแตจะพลอยเละเทะไปตามกน ตรงกนขามหากสงคมมหลกนตธรรมเปนทตง ขณะทรฐขาด

หลกนตธรรมในการปกครอง รฐเชนนนกยากทจะอยในสงคมทมหลกนตธรรมได

กระนน การปกครองโดยหลกนตธรรม จะเกดขนไดหรอไมยงขนอยกบ การเคารพศกดศรความเปนมนษย

ดวย ทงนเพราะ การเลอกปฏบตตอบคคล ดวยความแตกตางทางสาถานะภาพทางสงคมกด เพศสภาพกด วยวฒ

คณวฒ หรอ ฐานะทางเศรษฐกจกด ลวนแลวแตเปนตนเหตแหงการละเมดหลกนตธรรมทงสน การปกครองโดยหลก

นตธรรมจงเกยวของกบสทธมนษยชนในแงน

หากพจารณาแผนภาพท 1 จะเหนไดวา แนวคดสทธมนษยชน มเนอหาทสำาคญ อยสองประการ คอ กตกา

ระหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR : International Covenant on Civil and Political

Rights ) และ สทธทางเศรษฐกจ สงคม และ วฒนธรรม (ICESCR : International Covenant on Economic Social

and Cultural Rights ) ในสวนของสทธพลเมองและสทธทางการเมองนน เหนไดวามความเกยวของกบการปกครอง

ระบอบประชาธปไตยโดยตรงเพราะกลาวถงทงสองขาหยงของระบอบประชาธปไตยคอ แนวคดเรองการปกปองปวง

ประชา (demo-protection) และอำานาจของปวงประชา (demo-power) ประชาธปไตยจงไมใชเพยงการสงเสรมให

ประชาชนมอำานาจเทานน แตตองมการปกปองปวงประชาดวยการปกครองโดยหลกนตธรรมนนเอง ดวยหลกการ

เหลาน จงประกอบกนขนเปนการปกครองในระบอบประชาธปไตยทมคณภาพและสงเสรมปกปองสทธมนษยชนได

อยางแทจรง

17

ข). แนวคดความยตธรรมทางสงคม (social justice)

ความยตธรรม เปนอกแนวคดหนงทสำาคญและเกยวของอยางยงกบเรองสทธมนษยชน ทงนเพราะ การเรยกรอง

สทธในหลายประเดนนนเกดขนมาจากการทผนนตระหนกวาตนไดรบความไมเปนธรรม แตปญหาคอ ”ความยตธรรม„

คออะไร ”ความเปนธรรม„ คออะไร

แนนอนความคดแรกทผคนสวนมากนกถง เมอเอยถงความยตธรรมอาจหนไมพนเรองกฎหมาย อยางไรกตาม

เดวด โรเบรตสน (David Robertson.)9 กลาวถง ความยตธรรม ไวอยางนาสนใจวา ความยตธรรมนนอาจแบงออก

เปน 2 แบบ คอ ความยตธรรมตามขนตอนกระบวนการ (procedural justice) และ ความยตธรรมทางสงคม (social

justice) อยางแรก เปนเรองเทคนค เกยวของกบการทปจเจกผถกกลาวหาวากระทำาผดกฎหมาย จะตองมโอกาสทจะ

ไดรบการพจารณาคดอยางเปนไปตามขนตอนทถกตอง โดยปราศจากความลำาเอยง เลอกปฏบต และ โดยศาลพจารณา

คดอยางเปดเผย (เสมอภาคในสายตาของกฎหมาย) ซงเหลานคอหลกนตธรรม ขณะทอยางหลง หมายถงความเปน

ธรรมในสงคมโดยรวม อนเหนไดจากการแจกจาย การใหรางวลและภาระ (burdens) โดยการแจกจายทวานอาจทำาได

บนเกณฑของประสทธภาพทางสงคม (social efficiency เชน การจายสงจงใจ) ความสามารถ (merit) รางวลหรอโทษ

ทควรไดรบ/ผลแหงกรรม (desert)/ ความจำาเปน (need) เปนตน

ความทาทายอยทวา ความยตธรรม ‘ทางสงคม’ ทวาเปนเรองของการมอบสงตางๆ ใหผคน

ท ‘มสทธจะไดรบ’ (entitled to) หรอวา ‘จำาเปนตองม’ (need) จะเหนไดวา 2 เรองนไมเหมอนกน

เชน การใหตาม merit เชน วฒการศกษา ไมเหมอนกบใหตามระดบความยากจน เปนตน

สำ าหรบความคดเรองความยตธรรมทางสงคมท ไดรบการพดถงอยางมาก

เปนแนวคดของ จอหน รอวลส (John Rawls) นกคดเสรนยมความเสมอภาค

( e g a l i t a r i a n l i b e r a l p e r s p e c t i v e ) โ ด ย เ ข า ก ล า ว ไ ว ใ น ง า น ช น สำ า ค ญ ค อ

A Theory of Justice วา ความยตธรรม คอการแจกจาย หรอ ความยตธรรมทมการแจกจาย

(distributive justice) กลาวคอทำาใหคนทไมม ‘ม’ ขนมา โดยหนาทในการจดใหผคน ‘ม’ สงตางๆ นนเขาถอวา

เปนหนาทของรฐ10 ทจะทำาการแจกจายทงสงทด (good) และเลว (bad) ใหแกบคคลตาง ๆ ตามทเขาควรจะมหรอไดรบ

(to each according to his or her due) อยางไรกตาม ปญหาอยท อะไรคอสงท ‘ควรจะม’? กระนน เรองนกยง

สามารถคำานวณ (หรอกะประมาณ) ได โดยสวนมากมกใช ความจำาเปน (needs) , สทธ (rights หรอ entitlements)

หรอ ผลแหงกรรม หรอ ผลจากการกระทำา (desert) เปนเกณฑ ทง 3 อยางนตองการคำาอธบายตอ โดยท ‘ผลแหงกรรม’

(desert) เปนเรองทตองการการขยายความมากทสด ม.ร.ว.พฤทธสาณ ชมพล แปล desert นวา ‘รางวลหรอโทษทควร

ไดรบ’ (ตามกรรมของตน) เชน ผทมการศกษาสง กอาจมโอกาสไดรบงานทดและไดเงนเดอนมากกวาผทมการศกษา

นอย การกระจายในแงนจงเปนการกระจายตามสงทควร หรอ merit มใชตาม need หรอความจำาเปน จะเหนไดวา

เรองนเปนอกเรองทถกเถยงกนไดอกมาก วาอะไรคอสงท ‘ควร’ เพราะเอาเขาจรง ๆ สงทควรหรอไมควร ‘เปนธรรม’

หรอ ‘ไมเปนธรรม’ (fair or unfair) นน กขนอยกบมมมองของแตละคนแตละกลม ทมคานยม หรออดมการณตางกน

ทายทสดจงขนอยกบวาสงคมจะ (พอ) ยอมรบอะไรได

9DavidRobertson.‘Justice’inThe Penguin Dictionary of Politics.Harmondsworth,Middlesex:PenguinBooks,1993.

10Iain.McLean.‘Socialjustice’inThe Concise Oxford Dictionary of Politics. Oxford:OUP,1996.

18

บางทฤษฎ เชน เพลโตใน The Republic เหนวา สงคมทเปนธรรม คอ สงคมชนดท หนาททางสงคม

ตางๆ(social functions)ไดรบการปฏบตอยางไดดล และมแนวโนมทจะผสานความเปนธรรมเขากบประโยชนของสวน

รวม การผสานนทำาใหความเปนธรรมเปนคณธรรมหลกของระเบยบทางการเมอง (political order) แตกมนกคดบาง

คนทอาจเหนวามนเปนเพยงหนงในปจจยทใชวดความพงพอใจในชวตในสงคมนน11 ดวยเหตน ความเปนธรรม (fair)

ทอาจใชเปนมาตรวดหรอเปนปจจยคำานวณสงท ‘ควรไดรบ’ ของผหนงผใด ในแตละสงคมอาจแตกตางกน ซงเปน

ความทาทายทตองไดรบการอภปรายกนตอไป ทสำาคญตองตระหนกดวยวา สงทควรไดรบนนรวมไปถง ‘โทษทณฑ’

ดวย มใชรางวลเพยงอยางเดยว

สรปไดวา สงทอาจนำามา ‘คำานวณ’ เมอใชแนวคดความยตธรรมทมการแจกจาย (distributive justice)

มอยสามขอดวยกน อยางไรกตาม มขอถกเถยงเกยวกบ distributive justice อยเชนกนวา หนง เราจะประยกตใช

การนกบพนท (spheres) ใดบาง ควรใชในทกกรณ หรอวาแคในบางกรณ สอง จะจดการกบความจำาเปน สทธ หรอ

ผลแหงกรรม อยางไร ซงกกลบมาทปญหาเรองอะไรควรอะไรไมควร อนเปนปญหาเรองความเปนธรรม (fair) และ สาม

จะใชหลกการแจกจายอยางไร เชน ในทกพนทใชหลกการเดยวกน หรอใชหลายหลกการตามแตละพนท แลวจะทำา

เชนไรหากหลายหลกการนนนำาไปสการแจกจายทแตกตางกน ?12

สำาหรบ แนวคดเรองความยตธรรมทางสงคมตามแนวทางของการแจกจายเพอความเทาเทยมกน

ทปรากฏอยเปนหลกสากลนน ปรากฏอยในกตการะหวางประเทศวาดวย “สทธทางเศรษฐกจ สงคมและ

วฒนธรรม„ (ICESCR) ความเปนมาของหลกการสากลนเกดขนภายใตสถานการณททวโลกเพงพนจาก

สงครามโลกครงทสอง ความเลวรายของเหตการณในครงนนสงผลใหเกดแนวคดในเรองทวารฐตองถอวา

เปนสทธของประชาชนทจะไดรบปจจยทจำาเปนตอการดำารงชวต อนนำามาซงหนาทของรฐในการจดการกระจาย

รายไดและจดสวสดการตางๆอยางนอยในดานอาหาร ทพกอาศย การรกษาโรค รวมถงเครองนงหม

(ปจจยส)

ก า ร ส ง เ ส ร ม ส ท ธ ข อ ง ป ร ะ ช า ช น โ ด ย ร ฐ ท ง ใ น เ ร อ ง ก า ร ส ง เ ส ร ม ค ว า ม เ ส ม อ

ภาค การจดสวสดการ อนเปนการกระทำาเชงบวกเพอสงเสรมสทธและเสรภาพ13

ในแง น ส ทธ ท า ง เศรษฐก จ ส งคม และวฒนธรรม จ ง เก ย วข อ งก บแนวคด

เรอง ‘ความยตธรรมทางสงคม’ ดงจะเหนไดจากแผนภาพหนาท 13 ในแงท

ความยตธรรมทางสงคมเกยวของกบการจดสรรและกระจายทรพยากรอยางเปนธรรม

อยางไรกตาม หากกลาวเชนน สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม กมความโนมเอยง

เกยวของกบเรองเศรษฐกจคอนขางมากเพราะเชอมโยงกบ ความยตธรรมทางสงคม

ในแงมมของการกระจายทเปนธรรม

กตกาวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมน ในเรองของสทธ

ทางวฒนธรรมเปนเรองทวดไดยากทสด ทงน เพราะวฒนธรรมมความแตกตางกน

อยางมากขนอยกบแตละทองถน นอกจากจะนำาไปสปญหาทวาอะไรบางคอสทธทาง

11DavidJaryandJuliaJary.‘Socialjustice’inTheHarperCollinsDictionaryofSociology.NewYork:HarperCollins,1991.12Iain.McLean.‘Distributivejustice’inThe Concise Oxford Dictionary of Politics.Oxford:OUP,1996.13 ม.ร.ว.พฤทธสาณชมพล.“สทธมนษยชน”ในสรพรรณนกสวนและเอกตงทรพยวฒนา,บก.คำาและความคดในรฐศาสตรรวมสมย.

กรงเทพฯ:สำานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2546,หนา149-159.

19

วฒนธรรมแลว กยงนำาไปสปญหาในเรองทผคนในทองถนนนยอมรบวฒนธรรมทละเมดสทธนนๆไดอก

ดวย แมวฒนธรรมนนจะละเมดสทธในรางกายหรอชวตกตาม ยกตวอยางเชน วฒนธรรมของชนเผาทเหนวา

การขลบอวยวะเพศผหญงเปนสงทตองกระทำา หรอ บางเผาทมวฒนธรรมกำาจดผสงอายดวยการใหผสง

อายปนตนไมสงไปถงยอดไม แลวเขยาจนผสงอายนนตกลงมา ดวยเหตผลทวาเพอมใหผสงอายเปนภาระ

แกคนรนตอไป เหตการณเหลานผทเปนสมาชกของเผาอาจมองวาเปนเรองธรรมดา เปนคานยมทตองยดถอปฏบตกน

สบมา เปนเรองทสงคมยอมรบได ประเดนเรองสทธทางวฒนธรรมจงกลายเปนเรองทถกเถยงไดไมรจบ ทงยงนำาไปส

สภาวะทยากจะพดถงอกดวย

ดวยเหตน ปจจยหนงทอาจวดความสำาเรจในเรองของการสงเสรม กตการะหวางประเทศวาดวยสทธและเสรภาพ

ทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยงในเรองของสทธทางวฒนธรรม จงอาจวดไดโดยมองไปท

วฒนธรรมทเกยวของกบเรองของเศรษฐกจ เพราะเปนเรองทมองเหนประโยชนเปนรปธรรมชดเจน เชน วฒนธรรมการ

สรางเหมองฝายกนนำาทำาการเกษตร วฒนธรรมการบวชตนไม ปองกนการตดตนไมในปา อนสงเสรมกบวฒนธรรมการ

หาของปาหรอการหากนตามปาของชาวบาน เปนตน วฒนธรรมเชนนเปนเรองทพดถงได และควรพดถงเพราะเปนการ

สงเสรมศกดศรความเปนมนษย ทงยงเลงเหนประโยชนไดเปนรปธรรม จงควรคาแกการสงเสรมสทธทางวฒนธรรม

ดงกลาวใหคงอยสบไป โดยรฐอาจออกกฎหมายรองรบสทธทางวฒนธรรมเหลาน เพอปกปองคมครองสทธทำากนของ

ชาวบาน เปนตน

จากขางตนจะเหนไดวา แนวคดเรองสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ใหความสำาคญกบเรองการ

แจกจายทเปนธรรม ซงเนนไปทการแทรกแซงกจกรรมสงคมโดยรฐ ตามแนวคดของรอวลส แตแนวคดเรอง สทธ

พลเมองและสทธทางการเมอง กลบเนนไปทการใหเสรภาพแกปจเจกในการปกปองและพฒนาตนเอง ทำาใหจดเนนอยท

การสงเสรมอำานาจพลเมอง หากมองในแงน แนวคดเรองสทธมนษยชนประกอบไปดวย 2 แนวคดทมความขดแยงกน

และอาจสงผลขดกนเองเมอนำามาปฏบต

อยางไรกตาม หากพจารณาแผนภาพหนาท 13 มจดทแนวคดดานสทธทงสองสามารถประสานกนได นนคอ

จดของ ‘ความยตธรรม’ (justice) และจากแนวคดของ โรเบอรตสน กเสนอวาความยตธรรมนนอาจแบงออกไดเปน

ความยตธรรมทางกฎหมาย หรอความยตธรรมเชงขนตอนกระบวนการ (procedural justice) และความยตธรรม

ทางสงคม (social justice) ‘ความยตธรรม’ จงเปนจดเชอมโยงสำาคญทจะสงผลใหการสงเสรมสทธมนษยชน ทง

สทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) และสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (ICESCR) ทมจดเนน

แตกตางกนสามารถประสานกนได

จากแผนภาพจะเหนไดวา จดของความยตธรรมนน มแขนงเชอมขนไปส ความยตธรรมเชงขนตอนกระบวนการ

แขนงหนง และเชอมขนไปสความยตธรรมทางสงคมอกแขนงหนง โดยความยตธรรมเชงกระบวนการนนเชอมขนไปส

แนวคดเรองการปกปองปวงประชา กอนจะเชอมตอไปสการปกครองในระบอบประชาธปไตย และตอไปส กตการะหวาง

ประเทศวาดวย สทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) สวนอกดานตอจากความยตธรรมทางสงคมกเชอมไปส

กตการะหวางประเทศวาดวย สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (ICESCR) ทนท เรองนอธบายไดอยางไร

แนนอนวา ขณะนเราเรมมองเหนวา ”ความยตธรรม„ เปนจดประสานระหวางอดมการณดานสทธทแตกตางกน

ระหวางฟากเสรนยมและสงคมนยม แตกยงตองการคำาอธบายเพม ขอเรมจากความยตธรรมในแขนงทเชอมไปส

ความยตธรรมเชงกระบวนการเสยกอน ซงกคอ การทผคนในสงคมจะไดรบโอกาสในการชแจงในศาลตามสมควร

เปนความยตธรรมในขนตอนการพจารณาคดทเปนไปตามหลกกฎหมาย ไมมความเปนสองมาตรฐานในการพจารณา

20

โปรงใส เปนธรรม ความยตธรรมเชงกระบวนการในแงนจงของเกยวกบการปกปองปวงประชา และเกอบจะเทากนกบ

‘การปกครองโดยหลกนตธรรม’ หากแตวาการปกครองโดยหลกนตธรรมนนกกวางกวา เพราะนอกจากจะครอบคลม

เรองการปกปองปวงประชาจากการกระทำาทละเมดของบคคลอนๆ แลวกยงครอบคลมไปถงเรองทวาเปนหนาทของคน

ในสงคมทกคนทจะชวยกนโอบอมหลกนตธรรมนไวใหคงอยในสงคม ซงจดนเปนเรองทมากไปกวาความยตธรรมตาม

ขนตอนหรอเชงกฎหมาย กระนนจากจดของความยตธรรมดงกลาว กเชอมไปสเรองของการปกปองปวงประชา ซงเปน

ขาหยงหนงของการปกครองในระบอบประชาธปไตย อนเปนอดมการณทมาของแนวคดสทธมนษยชนเชงเสรนยม

ทเนน สทธพลเมองและสทธทางการเมอง อยาง ICCPR

สวนฟากของความยตธรรมทางสงคมนน คอนขางจะชดเจนอยแลวในแงทรฐจะเปนผกระจายทรพยากรตาง ๆ

ใหแกผคนในสงคมโดยเทาเทยมกนเพอความเสมอภาคและสรางโอกาสในการพฒนาและการไดมาซงสทธทางเศรษฐกจ

และสงคมอยางเทาเทยมกน จดนจงเชอมไปสแนวคดสทธมนษยชนตามอดมการณของฟากสงคมนยม ทเนนความ

เทาเทยมกนทางเศรษฐกจสงคมอยาง ICESCR

จะเหนไดวา แมแนวคดดานสทธมนษยชนจะมทมาจากอดมการณทแตกตางกน อนนำาไปสการวางกตกา

ทมแนวทางปฏบตทแตกตางกน กระนนในแงหนงกตกาเหลานกยงมจดประสานกนไดคอเรองของ ‘ความยตธรรม’

ทอาจจะเปนจดททำาใหผปฏบตงานดานสทธสามารถนำามาเปนประเดนเรมตนในการถกเถยงเพอหาแนวทางในการ

ทำางานดานสทธตอไปได แมวาสดทายแลวความยตธรรมดงกลาวกยงมกระบวนการทแตกตางกนตามแนวอดมการณ

ทตางกน แตอยางนอย หากผปฏบตถอเอาความยตธรรมเปนหลกกนาจะพอแสวงหาแนวทางปฏบตอนเปนทยอมรบ

กนได เชนเดยวกบการมองหาวาสงใดสงเสรมสทธมนษยชนหรอไม กมองวาสงนนสงเสรมศกดศรความเปนมนษย

หรอไม เปนตน กระนน หากในขนตนยากทจะแสวงหาวาสงใดคอ ‘ความยตธรรม’ อาจจะลองทำาตามคำาแนะนำาของ

แบรงตน มอร (Barrington Moore) ทแนะนำาใหมองหาสงทอยตธรรม หรอ สงทไมเปนธรรมในสงคมวามอะไรบางและ

ขจดความไมเปนธรรมนนออกไป ซงเมอขจดความไมเปนธรรมออกไปมาก ๆ เขา ความไมเปนธรรมกจะเหลอนอย

ลง สงคมกคงนาอยมากขน ซงการกระทำาเชนนอาจจะงายกวาการพยายามมองหาวา อะไรคอ ความยตธรรม และเปน

รปธรรมมากกวาในทางปฏบต

แมจะเหนไดวาแนวคด “สทธพลเมองและสทธทางการเมอง„ และ ”สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม„

มจดเนนแตกตางกน กระนนสองแนวคดนกเปนสงทแยกออกจากกนไมได (indivisible) ตองกระทำาควบคกนไป

เพราะในทสดแลว หากเนนไปทเสรภาพของปจเจกมากเกนไป กจะเกดปญหาการแกงแยงชงดชงเดนกน และอาจนำา

ไปสปญหาชองวางทงทางเศรษฐกจและสงคมขน ดงเชนปญหาทพบในปจจบน และชกนำาใหเราเรมคดถงเรอง

สทธเชงบวกในรปของสวสดการกนมากขน เปนตน

อยางไรกตาม แมสทธเชงบวก เชน แนวคดเรองสวสดการตาง ๆ การใหเรยนฟร การสงเสรมอาชพ ตาง ๆ รวม

ไปถงการอดหนนคาใชจายดานตาง ๆ ของภาคเอกชนโดยรฐ เพอเสรมสรางความเทาเทยมกนในสงคมนน อาจฟงดด

และในชวงแรก อาจเปนแนวทางทนำาไปสการแกไขปญหาตางๆ โดยเฉพาะความเหลอมลำาได กระนน ทายทสดกลบ

จะสรางปญหาในระยะยาว ดวยเหตทวา

หนง การทรฐกระทำาเชนนเปนการสงเสรมเสรภาพจรงหรอไม หรอเปนการกำาหนดและตกรอบใหเลอกในสง

ทรฐจดใหเทานน และโดยนยนถอเปนการปดกน หรอไมสงเสรมใหประชาชนคดอาน หาวธการแกปญหาดวยตนเอง

หรอไม นอกจากนนยงอาจเกดปญหาในเรองของ การรสำานกในคณคาของสงทไดรบการจดสรรใหโดยไมเสยเงนเหลาน

สอง การกระทำาเชนนจะมความยงยนเพยงไร สทธในเชงบวกเชนน ตองใชทรพยากรมากเพยงใด และจะมความยงยน

21

มากเพยงใด สาม หากรฐเปนผหยบยนใหแลว รฐจะรไดอยางไรวาสงทรฐใหเปนความตองการทแทจรงของประชาชน

ดงนนสดทายแลวการสงเสรมสทธเสรภาพตามแนวทางเสรนยม กเปนเรองสำาคญ เพอเปดชองทางใหแกประชาชนไดม

ปากเสยงเพอตนเอง หรอเรยกอกอยางหนงวา สทธทจะมสวนรวม

เมอพจารณาในแงน สทธพลเมองและสทธทางการเมอง กบ สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม จงไม

สามารถแยกออกจากกนได แตจะตองใชไปควบคกน อยางไรกตามปญหาทตามมาในเรองนกคอ จะใชเรองใดกอนหลง

และนานเทาใด หรอตองใชเวลาเปนสบๆป อยางในสหภาพโซเวยต ทถอวาสทธทางเศรษฐกจ สงคม เปนเรองทตอง

กระทำากอนสทธทางการเมองและพลเมอง รวมไปถงคำาถามทวาจะใชแนวคดใดในสดสวนเทาใด เรองนกเปนอกเรอง

ทตองอภปรายกนตอไป

22

สดทายเรองทอยากนำาเสนอในทนกคอเรอง อำานาจ เพราะการปกครองในระบอบประชาธปไตยกคอระบอบท

ไดชอวาอำานาจนนเปนของประชาชน

สงทนาสนใจอยท แมวาปจจบนจะมการบรรจเรองของสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทยไวในรฐธรรมนญ

อนเปนกตกาสงสดในการปกครองประเทศแลว กระนน ยงปรากฏวามการเรยกรองในหลายรปแบบ ทงเดนขบวน เลย

ไปถงการยดพนทการจราจร ทเกดขนอยางมากในยคน สงนสะทอนใหเหนวา โครงสรางอำานาจทางสงคมในปจจบนไม

สามารถแกไขปญหาใหแกประชาชนได พวกเขาจงตองออกมาเรยกรองตามทองถนน และเคลอนไหวนอกสภา และขาม

ผานตวแทนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพวกเขาเลอกตงขนมา

ทำาไมตองรเรองอำานาจ ?

เปนทประจกษวากวาจะไดมาซงการบรรจเรองสทธเสรภาพดงกลาวในรฐธรรมนญ เปนเรองทตองอาศยการ

เรยกรองตอส มการประชาพจารณ กวาเรองดงกลาวจะไดรบการบรรจเรองไวในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ทเราเรยกกน

วา ‘รฐธรรมนญฉบบประชาชน’ จะเหนไดวา นเปนตวอยางทแสดงใหเหนวา การเรยกรองและปกปองผลประโยชน

นนเกดขนไมไดหากปราศจากการตอสเรยกรอง นอกจากนนเรองทตองคำานงถง ยงรวมไปถงเรองความสามารถใน

การทำาใหตวบทกฎหมายนนมผลบงคบใชจรง

ดงจะเหนไดจากตวอยางทวา เมอมการรบรองเรองสทธเสรภาพในรฐธรรมนญแลว หลายคนอนใจวาสทธและ

เสรภาพของพวกเขาจะดขน แตกระนน กลบยงคงมการเรยกรองสทธและการเคลอนไหวเพอปกปองสทธอยมากมาย

และดทาจะมมากขนเรอย ๆ คำาถามคอ เปนเพราะอะไร ? หรอเปนเพราะกลไกทรบรองไวในรฐธรรมนญใชการไมได

และยงจำาเปนตองเคลอนไหวเรยกรองใหไดมาซงการบงคบใชกฎหมายดงกลาว

จากกรณขางตนจะเหนไดวาเมอกลาวถงเรองสทธ หลกเลยงไมพนทจะตองกลาวถงเรอง ‘อำานาจ’ จากตวอยาง

จะเหนไดวาทงสองเรองนมความเกยวของกนอย ไมวาจะเปนการเรยกรองใหไดมาซงสทธตามกฎหมาย การบญญต

เรองสทธในกฎหมาย หรอแมแตการปกปองสทธ โดยการ บงคบใชสทธ อนเปนเรองทคนสวนใหญในสงคมนกไปวา

เปนหนาทของรฐทมตอประชาชน (ทงทจรงๆ แลวเราทกคนควรตองปกปองกนและกน กลาวคอปกปองกนเองดวย)

สทธเหลานเกดขนไดกดวยการเรยกรอง

กรณตวอยางของ รธน. เปนตวอยางทดในการทสทธไดมาดวย การเรยกรอง ขณะท กรณเคลอนไหวตาง ๆ

หรอทเรารจกกนวามอบนน กเปนผลพวงของการปฏบตเพอใหเกดการบงคบใชสทธ กเปนอกตวอยางทแสดงใหเหน

ความเกยวของกนระหวางสทธและอำานาจ

มองงาย ๆ วาสองเรองนสมพนธกนอยางไร ประการแรก การเรยกรองปกปองสทธทเกดขนเหลานน สาเหตท

ตองออกมาเรยกรองปกปอง กเนองจากการรสกถง ‘ความสมพนธทางอำานาจ’ ทไมทดเทยม เชน อาจรสกถงการคกคาม

หรอถกกดทบจากอำานาจ หรอถกลดรอนกดกนอำานาจ เปนตน ประการทสอง ขณะทเมอผคนเขาสกระบวนการ

เรยกรอง กหลกเลยงไมไดทจะตองปะทะสงสรรคกบอำานาจหลากหลายรปแบบ ทงจาก ภาครฐ นอกภาครฐ เจาพอ เจาแม

มทงอำานาจทมองเหนไดเชน การบงคบ และอำานาจทมองเหนไดไมชดเจนเชนอำานาจทางวฒนธรรม การทำา

ความเขาใจเรอง “อำานาจ” จงเปนอกเรองสำาคญทนกเคลอนไหวดานสทธมนษยชนจะตองศกษาและทำาความเขาใจ

ค). อำานาจ และ การเสรมสรางอำานาจ : กลไกสำาคญในการขบเคลอนแนวคดดานสทธมนษยชน

23

ดวยเหตน การทเรารวาปจจบน ใครมอำานาจ? ทมอำานาจเพราะอะไร ? เชน เพราะคนนนรวย คนนนเปน

นกการเมอง หรอ คนนนเปนผมความร เปนตน จะเหนไดวา ‘อำานาจ’ นนสามารถตระหนกไดหลายทาง ทงอำานาจทาง

การเมอง อำานาจทางเศรษฐกจ รวมไปถงอำานาจทางวฒนธรรม และทางความรทเรมสำาแดงตวมากขนในปจจบน การท

ผหนงจะรสกไดถงอำานาจของอกผหนงนนโดยสวนใหญไมยาก เพราะพจารณาไดงาย ๆ วาตนยอมตอผใด เปนตน

เชนการยนยอมตอนกการเมองเมอมการเลอกตง เพราะอยากไดถนนและไฟฟาเขาหมบาน หรอการยนยอมตอพอคา

รายใหญ เพราะตองการไดเงนกนอกระบบ เปนตน อยางไรกตาม ‘อำานาจ’ กมรปแบบทซบซอนมากกระทงไม

อาจรสกไดดวย เชน อำานาจทางวฒนธรรม และ ‘ความร’ ท ทำาใหผนนไมอาจตระหนกไดวาตนกำาลงถกอำานาจ

บางอยางกดทบอย เชน ในการเคลอนไหวเพอตอตานการสรางเขอนและโรงงานอตสาหกรรม อาจหยดชะงกไดแทบทนท

เมอการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอม (EIA) ออกมาวา การสรางเขอนหรอการตงโรงงานอตสาหกรรมทนนไมได

สงผลกระทบใด ๆ ตอสขภาพของผทอาศยโดยรอบ เปนตน

ดวยเหตน การตระหนกถง ‘อำานาจ’ และ การศกษารปแบบตาง ๆ ของอำานาจ จงอาจชวยใหผทำาการเคลอนไหว

เพอสงเสรมปกปองสทธมนษยชน มความสามารถในการวางยทธศาสตรเพอการเคลอนไหวไดมากขนและกวางขวางขน

ทสำาคญคอทำาใหตระหนกไดวาขณะนตนอยในสถานะใด กำาลงถกกดทบดวยอำานาจบางอยางอยหรอไม อนทำาใหอยใน

สภาวะทเสยเปรยบ เสยผลประโยชน นอกจากนน ยงจะไดตระหนกวา อำานาจนนนอกจากจะมทมาหลากหลายแลว

อำานาจยงสามารถสรางขน และ เปลยนมอไดดวย

ยกตวอยางเชน คนทแตเดมยากจน ขาดอำานาจทงทางสงคมและเศรษฐกจ วนดคนดอาจถกสลากกนแบงรางวล

ทหนง มอำานาจขนทนตา นนคออำานาจทางเศรษฐกจ และหากผนน มความรพอ และนำาเอาเงนทไดไปลงทนกระทง

มนคง กเรมมชอเสยงเปนทรจกเรมกลายเปนผทผอนใหความนบหนาถอตา กลายเปน ‘อาเสย’ ทเปนผมอำานาจทาง

สงคม จนวนหนงผนนอาจตดสนใจลงเลนการเมองเพอแสวงหาอำานาจทางการเมองกได เปนตน จะเหนไดวา อำานาจม

แหลงทมาจากหลายทาง และทสำาคญอำานาจ สามารถสรางได ไมใชสงทตายตวเปลยนมอไมได แตอำานาจสามารถ

เสรมสรางและเพมขนไดโดยรวม

ทำาไมเรองนจงสำาคญ ? สำาคญกเพราะ ผทมอำานาจนอยในสงคม ไมวาจะดวยอำานาจทางการเมอง สงคม

เศรษฐกจ ควรไดตระหนกวา อำานาจไมใชสงทตายตว และพวกเขากสามารถสรางอำานาจใหแกตนและกลมตนได

โดยการเชอมโยงและการรวมตวกนเปนกลม เปนเครอขาย เพอประโยชนในเรองการปรบความสมพนธและการ

เจรจาจดสรรประโยชนทางสงคมกนใหม อนจะนำาพาใหพวกเขาไดรบประโยชนบางอยางเพมมากขนได อาท ได

คาแรงเพมขน ไดสวสดการเพมขน เพอคณภาพชวตทดขน เปนตน

อยางไรกตาม ประเดนคอ ทาทการยอแยงอำานาจ กบ ทาทการเสรมสรางอำานาจ (empowerment) นนเปน

เรองทตางกน ทงนเพราะมสมมตฐานเกยวกบอำานาจทแตกตางกน กลาวคอ ในขณะททาทการยอแยงอำานาจนนตง

อยบนฐานคดทวาอำานาจในสงคม (โดยรวม) นนมจำากด (zero-sum) การจะมอำานาจไดจงตองยอแยงมา แตทาทการ

เสรมสรางอำานาจเหนวาอำานาจนนเปนสงทไมคงท ไมตายตว คอมไดไมจำากด สามารถเสรมสรางใหมเพมขนได

ยกตวอยาง ในเรองของการแบงขนมเคก สำาหรบแนวคดทวาอำานาจมจำากดนน จะมองวาเคกมเพยงกอนเดยวและตายตว

การทจะไดเคกมากหรอนอยนนตองยอแยง หรอ กนคนอนออกไป ในทางตรงกนขาม แนวคดเรองการเสรมสรางอำานาจ

24

จะมองวาเราสามารถทำาเคกกอนโตกวาเดมได และเมอนนแตละคนกจะไดสวนแบงเคกมากกวาทเราเคยได

ขอเพยงแตทกฝายรวมมอกน (cooperate) กจะทำาใหไดเคกมากขน และทกฝายกจะไดสวนแบงมากขน

ดวยเหตน การเรยกรองดานสทธมนษยชน ตองตระหนกไวเสมอวามไดเปนไปเพอการลมลางอำานาจรฐ เพราะ

นนจะอาจกลายเปนการละเมดสทธผอนเสยเอง เนองจากเปนการทำาลายหลกประกนสทธเสรภาพของผอนลง ทงน

เพราะ รฐ เปรยบเสมอนหลกประกนในการดำารงกตกาตาง ๆ รวมกนของผคนในสงคม การเรยกรองปกปองสทธหรอ

การพยายามปรบความสมพนธทางอำานาจกบรฐ จงเปนคนละเรองกบการยอแยงอำานาจ เพราะการยอแยงอำานาจเปน

เพยงการพยายามมอำานาจเหนอ (power over) ผอนเทานน ซงนอกจากจะเสยงตอการไมสามารถแกไขปญหาไดแลว

ในทางกลบกนอาจนำามาซงปญหาอกนบไมถวนอนเนองมาจากการใชอำานาจคะคานกน

ตรงกนขามกบการเสรมสรางอำานาจ (empowerment) ซงเปนการพยายามเสรมสรางใหตนและกลมตนม

อำานาจเพมมากขน โดยรวมมอกน (cooperate) ภายในกลมตน เพอความเขมแขงของกลมตนในการจดการแกไข

ปญหาของตนเอง หรอเพอเสรมสรางอำานาจใหกลมตนสามารถทำาการเจรจาตอรองหรอสมพนธกบกลมอนๆไดอยาง

ทดเทยม (power to) ในแงน การเสรมสรางอำานาจจงไมไดเปนการมงทำาลายลางหรอยอแยงอำานาจรฐหรออำานาจของ

กลมใด แตเปนไปเพอปรบความสมพนธทางอำานาจเพอปกปองสทธบางอยางของตนหรอทำาใหสทธของตนเปนจรงขนมา

ยงไปกวานนการเสรมสรางอำานาจอาจใชไดกบสงคมโดยรวมดวย นำามาซงอำานาจของปวงประชาในทสด

อยางไรกตาม เมอกลาวถงความรวมมอกน (cooperate) หลายฝายอาจมองวาเปนเรองยาก ทงนเพราะแตละ

ฝายกมผลประโยชนและความคดทแตกตางกน อยางไรกตาม การทจะอางวาเมอเปนเรองยากกโยนทงไปเสยนน

เปนเรองทออกจะไมถกตอง ทงนเพราะแม ความรวมมอ อาจจะฟงดเปนความฝนทยากจะเปนจรง กระนน กเปน

ทางออกทสำาคญ สำาหรบทกฝาย ทตองใหความสนใจ ศกษา และพดถงกนมากขน ทงในฐานะทเปนทางออกของ

การปรบความสมพนธทางอำานาจทยงยน โดยสนต และในฐานะทเปนหนทางของการปฏรปประเทศหรอเปลยนแปลง

ประเทศไปสภาวะทนาปรารถนาไดอยางแทจรง โดยไมกลายเปนการตอสแยงชงยอแยงกนไปโดยไมมทสนสด

อนอาจนำาไปสการสญเสยทมากมาย

แนวคดเรองอำานาจทควรกลาวถงตอไป คอแนวคดเรองอำานาจทนกวชาการเรยกวา อำานาจ 3 มต

การกลาวถงแนวคดเรอง ‘อำานาจ 3 มต’ ไวในทนอยางยอ ๆ อาจจะพอทำาใหนกเคลอนไหวดานสทธสามารถ

มองเหนรปแบบของอำานาจทแตกตางกนได อนจะเปนประโยชนตอไปในการวเคราะหรปแบบอำานาจและยทธศาสตร

เคลอนไหวเพอเสรมสรางอำานาจ

แนวคดเรองอำานาจ 3 มตน เปนการสรปแนวคดทมตอ ‘อำานาจ’ จากนกคดหลายคนดวยกน รวบรวมโดย

สตเวน ลคส (Steven Lukes)14 กลาวโดยยอไดวา สำาหรบอำานาจมตท 1 นน เปนเรองของอำานาจทแลเหนการกระทำาได

ชดเจน วากดทบ หรอ บงคบขมขผอนอย ในกรณของสทธกคอการทสทธถกละเมดโดยผทมอำานาจ และใชอำานาจนน

เชน โดยรฐบาล เจาพอ ทหาร ตำารวจ หรอ กลมประชาชน กไดเชนกน

อำานาจมตท 2 เปนอำานาจทมลกษณะของการปดกน จงไมอาจเหนการใชอำานาจนนไดอยางชดเจน ตวอยาง

ของอำานาจมตน คอ การไมรบเรองรองเรยนตางๆ เปนตน เชน ครงหนงชาวบานอาจรวมตวกนไปเรยกรองสทธของตน

ในเรองทดนทำากนทถกรฐไลท แตเมอยนเรองไวทหนาหองของปลด เรองกลบเงยบหายไป ไมมการตดตอขอปรกษา

หรอมททาวาจะไดรบการเจรจาแกไขปญหาจากปลดเลย เรองนเปนตวอยางของอำานาจมตทสองมลกษณะของการ

ปดกนสทธเสรภาพ

14StevenLukes,Power:ARadicalView,London:Macmillan,1974.

25

อยางไรกตาม ในทางกลบกน หากการเกบเรองนนกระทำาโดยการไมตดสนใจ และมมตตงคณะกรรมการกลาง

ขนพจารณาเรองแทนอยเรอยไป เพอเปนการเตะถวงประเดนปญหา เชน การรองเรยนของชาวบานเรองการสรางเขอน

ทำาใหรฐตองทบทวนวาควรสรางเขอนหรอไมดวยการตงคณะกรรมการขนพจารณา แตไมมการตดสนใจ ในกรณน แม

จะเปนการใชอำานาจมตท 2 โดยการไมตดสนใจวาจะสรางหรอไมสรางเขอน ดงนน จงไมมการสรางเขอน แตกระนน

กลบเปนประโยชนตอชาวบานในแงทชาวบานกยงสามารถมปาไมไวเปนทพกพงและแหลงอาหารตอไป ตวอยางทง

สองน แมจะสะทอนใหเหนถงมตของอำานาจอยางเดยวกน กระนนกลบแสดงใหเหนมมกลบของการใชอำานาจจาก

การไมตดสนใจดวย

สดทายคอ อำานาจมตท 3 อนเปนอำานาจทมลกษณะไมแสดงออกอยางโจงแจง เปดเผย สวนใหญมกเปน

อำานาจเชงวฒนธรรม คานยม ประเพณ ในแงนการเชอนนจงอาจเปนไปโดยไมตองมเหตผลกได กระนนกไมไดเกด

จากการบงคบ อำานาจในมตนจงลกซงและยากทจะหลดออกไป ทสำาคญคออาจจะยากทจะทำาความเขาใจไดวา นนคอ

มตหนงของอำานาจดวย เชน คำาสอนของศาสนาบางเรอง อาจเปนตวอยางของอำานาจมตทสามได เชน การทศาสนาพทธ

มความเชอเรอง บญ กรรม ชาตนชาตหนา ทมกถกตความจนเปนความเชอวา ความรวย ความจน ในชาตนเปนผลมา

จากชาตกอน หรอเปนเรองของกรรมเกา เปนตน สงผลใหเกดการยอมรบสถานะทยากจนของตนเอง ดวยความจำาใจ

หรอจะดวยความปลงตกกแลวแต แตบางครงความเชอเชนนอาจปดกนการวเคราะหวา สวนหนงของความยากจนมา

จากโครงสรางทางสงคมทไมเทาเทยม หรอการขดรด การกดคาแรง เปนตน ซงเรองเหลานสามารถเรยกรองและแกไข

ได

แนนอนวา การเคลอนไหวเรยกรองตางๆ ทเกดขนอยางมากทกวนน สวนหนงสะทอนใหเหนความสำาเรจในการ

ผลกดนใหเรองของ ‘การชมนมโดยสงบ’ ใหเปนเรองทถกตองตามรฐธรรมนญ และสะทอนใหเหนวาชาวบานตระหนก

ใน ‘อำานาจของตน’ แตอกสวนหนงกสะทอนใหเหนความไรประสทธภาพประสทธผลในนโยบายของรฐบาลหลายๆเรอง

ทไมสามารถแกไขปญหาใหแกประชาชนได รวมไปถงสะทอนการเปนไดแคคำาสวยหรของกฎหมายทวาดวยสทธตาง ๆ

เพราะพอเอาเขาจรง ๆ แลว กฎหมายเหลานนกลายเปนสงทเขาถงไดยาก เพราะมขนตอนกระบวนการมากมาย ตอง

เสยคาใชจายมากและใชเวลานาน จนดราวกบวาตวแทนทชาวบานเลอกตดขาดจากชาวบานแทบจะทนทหลงจากพวกเขา

เดนออกจากคหาเลอกตง ชองทางการตดตอตาง ๆ ดยดยาวเยนเยอเกนกวาทชาวบานผหาเชากนคำาจะสามารถกระทำา

ไดครบทกขนตอน ซงหากทำาไมไดนนกคอแพฟาวลตงแตยงไมไดเจรจา ชาวบานจงไมสามารถเขาถงตวผแทนทพวก

ตนเลอกเขาไปทำาหนาทได เรองเหลานคอสงทเกดขนจรงในสงคมไทยและจำาเปนตองใหความสำาคญ ทงนเพราะมน

สะทอนใหเหนถงโครงสรางความสมพนธทางอำานาจทไมเทาเทยมกนระหวางประชาชนและผปกครอง

คงปฏเสธไมไดวาแมจะมการรบรองสทธตางๆ ในรฐธรรมนญ แตหากขาดซงการเคลอนไหวปกปองสทธ

เสยแลว สทธทรบรองในรฐธรรมนญเหลานนกคงเปนไดเพยงแคตวอกษรเทานน มตวอยางมากมายทสะทอนให

เหนวาสทธทรบรองไวนนเมอถงเวลานำามาใชจรงๆ กลบยงมเงอนไขมากมาย นบตงแตเรองการตความวา “สทธ” นน

คออะไร มมากแคไหน และครอบคลมเรองใดบาง เชน กรณ พระราชบญญตปาชมชน กมการตความกนอยนาน

จากมาตรา 56 ในรฐธรรมนญฉบบ 2540 ทวาดวยสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต วาชมชนมสทธหรอไม

หรอยกตวอยางมาตรา 46 ทวาดวยเรองชมชนทองถนดงเดมมสทธในการอนรกษธรรมชาตฟนฟจารตประเพณ

ภมปญญาทองถน กมขอถกเถยงกนวาชมชนมสทธแคไหน อกทง การอนรกษของชาวบานบางครง ในสายตาของรฐ

กลบกลายเปนการรกพนทสงวน เปนตน จะเหนไดวาแมจะมการบญญตกฎหมายรบรองสทธตาง ๆ มากมาย กระนน

การเคลอนไหวเพอใหมการบงคบใชสทธกเปนเรองทจำาเปน

26

การเคลอนไหวเรยกรองสวนใหญในเบองตนเปนไปเพอปรบความสมพนธทางอำานาจระหวางรฐและประชาชน

โดยเปนการเรยกรองใหรฐลงมาพบหนาและเจรจากบประชาชน หรอเปนการขดคนประเดนทรฐเคยเกบใสลนชกไปแลว

มาเจรจาพดคยกนใหม ในแงน การรวมเทาของชาวบานในการเดนเรยกรองจงเปนยทธวธหนงในการดงใหรฐลงมาและ

นงโตะเจรจากบพวกเขา มยทธวธอกมากมายทชาวบานใชในการทำาใหประเดนปญหาตาง ๆ ทรฐพยายามทำาใหเงยบ

ดวยการไมพดถง ไมใหความสำาคญ กลายเปนประเดนสาธารณะขนมา อยางทเราเรมเหนกนมากขนกมอาท การบก

ศาลากลาง การยดถนน การปดการจราจรบางเสนทาง เปนตน

แตกระนน นอกเหนอจากกลยทธทเนนการเผชญหนา กยงมแนวทางดานวชาการทชาวบานประสานกบ

นกวชาการและองคกรพฒนาเอกชน (อพช. หรอ เอนจโอ) ตางๆดวย เชน กรณของการสรางเขอนตางๆ หรอ กรณ

มาบตาพด กมการนำาขอมลวชาการทวาดวยผลกระทบตอสงแวดลอมทฟากของผเคลอนไหวพบ ทมความแตกตาง

จากทรฐพบมาตแผเพอเพมอำานาจตอรองดวย นอกจากนนกมยทธศาสตรของการสรางเครอขาย พนธมตร กบทงกลม

เคลอนไหวดวยกน กลมธรกจบางพวก รวมไปถงการ ‘ยมมอ’ ของบางกลมในการสรางกระแส เชน กรณทผเคลอนไหว

คดคานการสรางเขอนนำาโจน จ.กาญจนบร ยมมอของสอมวลชนในการสรางอำานาจตอรองกบรฐดวย เปนตน เหลานคอ

ยทธวธบางอยางทชาวบานใชในการปรบความสมพนธทางอำานาจกบรฐ เพอใหฝายของตนไดอะไรมากขน รวมไปถงเพอ

ใหมการบงคบใชสทธทปรากฏอยตามกฎหมาย

จะเหนไดวา ความสมพนธทางอำานาจเปนเรองทตองไดรบการกลาวถงดวยในทน ทงนเพราะสทธเสรภาพไมใช

เรองทจะไดมาดวยการหยบยนให แตไดมาดวยการตระหนกรถงสทธนน รวมไปถงดวยการเรยกรองปกปอง การเรยน

รถงวธการตางๆในการปรบความสมพนธทางอำานาจจงอาจเปนหนทางหนงทจะชวยเพมชองทางในการเปลงเสยงเพอ

เรยกรองปกปองสทธ อยางไรกตาม ในสงคมไทยปจจบนการเรยกรองปกปองสทธนนเปนเรองทไดรบการพดถงมาก

ขนอยางมาก กระทงทำาใหสงคมละเลยการประนประนอมกนระหวางความตองการของกลมตนและความสามารถของ

ภาครฐในการตอบสนอง ปจจบนเราไดเหนเหตการณการเรยกรองทกลมหลายๆ กลมเชอมนมากจนเกนไปในศกยภาพ

ของกลมตนวาสามารถไดมาซงสงทกลมตนเรยกรอง กระทงมองขามความสำาคญของรฐในการประนประนอม เปนหลก

แหงกตกา และเปนตวกลางจดสรรผลประโยชนใหแกกลมตางๆในสงคมไป ซงการมองขามรฐเชนนสดทายแลวอาจ

นำาไปสปญหาการละเมดความตองการของคนกลมอนโดยปรยาย

ดวยเหตน แมจะมการเคลอนไหวเรยกรองเพอใหไดมาซงอำานาจในการกระทำาการบางอยาง

แตสดทายแลว เรากตองชวยกนสรางรฐใหเขมแขง เราไมสามารถมองขามรฐไปได

ในฐานะทรฐเปนหลกประกนแหงสทธเสรภาพของทกคนในสงคม สงคมจกตองชวยกนสรรค

สรางกลไกตางๆ รวมไปถงเคารพกลไกตางๆ เหลานนเพอชวยเสรมสงใหรฐ เปนรฐทเขมแขง

และกลบมาเปนหลกประกนในการปกปองปวงประชาไดอยางมประสทธผล อยามองขามรฐไป

เพยงเพราะวาขณะนรฐออนแอ ขาดความนาเชอถอ แตควรพงระลกไวเสมอวา รฐทเขมแขง

และมกลไกทมประสทธผลจะเกดขนไดกเพราะทกคนในสงคมชวยกน ไมมรฐใดทจะเขมแขงไดหาก

สงคมออนแอ

28

บทสรป

สทธมนษยชน เปนเรองทพดถงกนมากจนกลายเปนปกต อยางไรกตามหากถามวาสงคมมความเขาใจและ

สามารถใชประโยชนจากแนวคดเรองสทธมนษยชนไดมากเพยงใด คงเปนเรองทตอบไดยาก แตหากวดจากสถานการณ

ทยงการละเมดสทธอยในปจจบน ทงในรปของการเลอกปฏบตตามสถานะทางสงคม เศรษฐกจ ตามเพศสภาพ ตาม

เชอชาต และศาสนา เปนตน รวมไปถงความรนแรงในครอบครวทพอแมกระทำาตอลก ความรนแรงเชงโครงสราง

วฒนธรรมและสงคม และการทสถานการณการเรยกรองสทธในปจจบนทม ‘มอบ’ เกดขนเปนจำานวนมาก แตมจำานวน

นอยทประสบความสำาเรจในการเรยกรอง อกทงบาง “มอบ” ยงละเมดสทธของผอนเสยเอง สงเหลานคงพอทจะสะทอน

ใหเหนไดวา สถานการณดานสทธมนษยชนในบานเรายงคงลม ๆ ดอน ๆ และยงตองไดรบศกษาใหมาก อยางลมลก

และรอบดานยงขน

งานชนนเปนความพยายามเชอมโยงแนวคดตาง ๆ ทเกยวของและโอบลอม แนวคดเรองสทธมนษยชนเขา

ไวดวยกน เพอแสดงใหเหนวา แนวคดเรองสทธมนษยชนไมไดเกดขนหรอดำารงอยอยางโดดเดยวหรอคงอยอยาง

ลอย ๆ และเมอมองใหรอบดานมากขนนอกจากจะชวยใหเราเขาใจแนวคดเรองสทธมนษยชนอยางเปนรปธรรมมาก

ขนแลว ยงชวยใหเราสามารถสงเสรมและรณรงคแนวคดเรองสทธมนษยชนใหเปนจรงในทางปฏบตไดมากยงขนดวย

จากขางตนจะเหนไดวา แนวคดเรองสทธมนษยชนนนตงอยบนฐานเรอง ‘ศกดศรความเปนมนษย’ เปนสำาคญ เนอหา

ของสทธมนษยชนนนสามารถปรบได ตามกาลและวาระเพอความเหมาะสม และเมอเทยบกนแลวแตละประเทศกม

เนอหาทรบรองเรองสทธมนษยชนแตกตางกนไป แตหลกการหนงทตองเคารพกคอ กตกานนตองสงเสรมและปกปอง

ศกดศรความเปนมนษยมากยงขน มใชบนทอนศกดศรความเปนมนษยใหถดถอยลง

ดวยเหตน แนวคดตางๆ เกยวกบสทธเสรภาพ จงตองสงเสรมและปกปองศกดศรความเปนมนษย ซงหลก

การนสนบสนนตอแนวคดเรองอำานาจของปวงประชา (demo-power) ทเปนขาหยงหนงของการปกครองในระบอบ

ประชาธปไตย หรอกคอสทธมนษยชนในแงของสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ซงเปนกตกาสากลทไดรบการ

รบรองไวตามหลกปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน อยางไรกตาม อำานาจของปวงประชาจะเกดขนไมไดหรอแม

เกดขนไดกไมยงยน หากปราศจากการปกปองปวงประชา (demo-protection) จากทงรฐและสงคม ทจะชวยกน

โอบอมใหการปกครองโดยหลกนตธรรมเกดขนไดอยางมนคง การปกปองปวงประชาในทนแงหนงกคอการทรฐใช

หลกนตธรรม (the rule of law) ในการปกครองและปฏบตตอทกคนอยางเสมอหนากนภายใตกฎหมาย เพราะเมอ

29

รฐปฏบตกบทกคนอยางเทาเทยมกนภายใตกฎหมายแลว ยอมสรางความมนใจใหแกปวงประชาไดวาสทธของพวกเขา

จะไดรบการปกปองคมครองและสามารถเรยกรองไดมตองหวาดกลวกบอำานาจมดอกตอไป กลาวไดวา หากรฐใดขาด

การปกครองโดยหลกนตธรรม รฐนนยอมกำาลงทำารายสทธมนษยชนอยางรนแรง อยางไรกตาม หลกนตธรรมยอมเกด

ขนแกรฐไมไดเชนกนหากสงคมทโอบอมรฐอยปฏบตตอกนอยางปราศจากหลกนตธรรม หรอกลาวอกนยหนงไดวา รฐ

ทดไมสามารถเกดขนมาไดในสงคมทเลว

หากมองในอกมมหนง ขณะทการปกครองโดยหลกนตธรรมสงเสรมสทธมนษยชนใหเกดขนและมอยอยาง

ยงยน ในทางกลบกน การปกครองโดยหลกนตธรรมกไมอาจเกดขนได หากรฐนนปราศจากการเคารพสทธมนษยชน

หรอขาดการเคารพตอศกดศรความเปนมนษย เพราะหากปราศจากการเคารพศกดศรความเปนมนษยแลว รฐนน

ยอมไมสามารถปกปองปวงประชาไวใหเทาเทยมกนภายใตกฎหมายฉบบเดยวกนได ดวยเหตน แนวคดเรองศกดศร

ความเปนมนษยและการปกครองโดยหลกนตธรรมจงเปนความคดทของเกยวกนราวกบสองหนาของเหรยญเดยวกน

จากสทธพลเมองและสทธทางการเมอง เคลอนมาท สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม แนวคดทขดแยง

กบสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ตงแตแนวคดพนฐานในเรองของสทธ อยางไรกตาม ทงสองแนวคดนกกลบม

จดประสานกนไดอยทเรองของ ‘ความยตธรรม’ กลาวคอ หากกลาวถงสทธพลเมองและสทธทางการเมอง กตองพดถง

ความยตธรรมทางดานกฎหมายทจะชวยรองรบและสงเสรมสทธของประชาชนไว ขณะทหากกลาวถงสทธทางเศรษฐกจ

สงคม และวฒนธรรม ความยตธรรมทเขามาเกยวของกคอ ความยตธรรมทางสงคม ซงมจดเนนอยท การแจกจาย

อยางเปนธรรม (distributive justice) ทงรางวลและโทษท ‘ควรไดรบ’ อยางไรกตาม แนวคดความยตธรรมทางสงคม

กยงมขอถกเถยงกน ในเรองของใครคอผกระจาย อะไรบางทควรกระจาย และใครบางทควรเปนผรบ

จะเหนไดวา ในขณะทเรากำาลงพดถง ‘สทธมนษยชน’ ยงมความคดอกมากมายทตองเอยถงควบคกนไปดวย

ทงเพอสรางความกระจางใหแกความคดทเปนนามธรรมยงอยางแนวคดสทธมนษยชน และเพอเปนแนวทางใน

การปฏบตงานดานสทธมนษยชนของนกปฏบตการ รวมไปถงเปนแนวทางแกประชาชนทวไป ในการปกปองสทธของ

พวกเขาไดอยางมประสทธผลเปนรปธรรม เพอสงคมประชาธปไตยทมคณภาพ ทปวงประชาไดรบทงการปกปองและ

มอำานาจทยงยน