1

ระบบบรการสาธารณสขปฐมภม

…กลไกหลกในการพฒนาสขภาพชมชนยงยน

นายแพทย ชชย ศรช าน

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ร ะ บ บ บ ร ก า ร ส ข ภ า พ ป ฐ ม ภ ม เ ป น ย ท ธ ศ า ส ต ร

และกลไกส าค ญในการพฒนาระบบสาธารณสขของประเทศ

ระบบบรการปฐมภมชวยท าใหระบบบรการสาธารณสขมประสทธภาพและมผล

ล พ ธ ส ข ภ า พ ท ด ด ว ย ค า ใ ช จ า ย ไ ม ส ง เ ก น ไ ป

สรางความเปนธรรมในการเขาถงบรการสขภาพทจ าเปนของประชาชนอยางตอเนอง

ขอมลเชงประจกษของนานาประเทศบงช วา ระบบบรการสาธารณสขปฐมภ ม

เ อ อ ต อ ก า ร เ ข า ถ ง บ ร ก า ร ส ข ภ า พ ท จ า เ ป น

แ ล ะ ส ร า งค ว าม เป น ธร ร ม ดาน ส ข ภ าพ แ ก ป ร ะ ช าช น แ ล ะ ย งพ บ ว า

ค ว า ม เ ข ม แ ข ง ข อ ง ร ะ บ บ บ ร ก า ร ส า ธ า ร ณ ส ข ป ฐ ม ภ ม

ม ค ว ามส ม พ น ธ เช ง บ ว ก กบ ภ าว ะส ขภ าพข อ งป ร ะช าช นใน ป ร ะ เท ศ

แ ล ะ ย ง ม บ ท บ า ท ส า ค ญ ใ น ก า ร ท า ใ ห

ระบบสขภาพของชมชนและการเขาถงบรการสขภาพของประชาชนด ขน

โ ด ย เ ฉ พ า ะ ส า ห ร บ ก ล ม ผ ส ง อ า ย เ ด ก ผ พ ก า ร

ผประสบภาวะยากล าบากและดอยโอกาสในสงคม ทงในเขตเมอง และพนทชนบท1

ส า ห ร บ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ม ง า น ว จ ย ห ล า ย ช น

ระบวาหนวยบรการปฐมภมมบทบาทหลกในการสรางความเปนธรรมในการเขาถงบร

ก า ร ส ข ภ า พ ท จ า เ ป น ข อ ง ป ร ะ ช า ช น

1 Starfield B, Leiyu Shi, Macinko J. Contribution of Primary Care to Health Systems and Health. 2005;83:457 -502.

2

แ ล ะ ป ร ะ ช า ช น ท เ ข า ถ ง บ ร ก า ร ข อ ง ห น ว ย บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม

(โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล) มากขนตามล าดบ2

ขอบฟาใหมในศตวรรษท 21 ของระบบบรการสาธารณสข

ด ว ย พ ฒ น า ก า ร ท า ง เ ศ ร ษ ฐ ก จ แ ล ะ ส ง ค ม ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ

ท ม การ พ ฒ นาโค ร งส ร าง พ นฐาน ท งการ ขนส ง การ เ ดนทางท ร วด เร ว

การสอสารโทรคม เครอขายทางสงคม การมคนชนกลางรนใหมเกดขนในชนบท

แ บ บ แ ผ น ก า ร ใ ช ช ว ต ข อ ง ผ ค น ( Lifestyle)

ปจจยดานเศรษฐกจและสงคมนกอการเกดการเปลยนแปลงอยางรนแรงตอปจจยบงช

ส ข ภ า พ ป ร ะ ช า ช น (Social determinants of health) ข ณ ะ เ ด ย ว ก น

ประเทศไทยกก าลงจะกาวไปสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในป พ.ศ. 2558

อนจะ มการไหลเวยนอยางเสรไ ด ของเศรษฐกจ ภาคบรการสาธารณสข –

ธ ร ก จ บ ร ก า ร ส ข ภ า พ แ ล ะ ว ช า ช พ ท า ง ด า น ส ข ภ า พ

อ น จ ะ ก อ ผ ล ก ร ะ ท บ ต อ ก า ร ป ฏ บ ต ง า น โ ร ค แ ล ะ ภ า ร ะ โ ร ค

การจดการสขภาพในพนทตางๆของประเทศไทยทงในเขตเมอง ชานเมอง

เขตเศรษฐกจพเศษ ตางๆมแรงกดดนดานอปสงค การทมสดสวนผสงอายมากขน

ผ ค น ม อ า ย ย น ย า ว ม า ก ข น

ส ง ผ ล ต อ ภ าร ะ ค ว าม เจ บ ป ว ย แ ล ะ ค ว าม เ ส อ ม จ า ก อ า ย ท ม ม าก ข น

ในขณะทคนมชวตแบบความเปนเมองมากขน ผปวยสงอาย ผเปนโรคเรอรง ผพการ

ผดอยโอกาส คนชนกลางในเมอง หรอคนทอยในชนบทแตใชชวตแบบเมอง

ก ล า ง ว น เ ข า ม า ใ น เ ม อ ง ท า ง า น ใ น ส ถ า น ป ร ะ ก อ บ ก า ร

กลางคนกลบไปใชชวตทบานทอยขอบชายเมอง มผลตอการใหความหมายของ

“ ค ว า ม ต อ ง ก า ร ด า น ส ข ภ า พ (Health needs)”

ท ไ ม ใ ช เ พ ย งการ ร กษ าโร ค ใ หหายป ว ยอ ยางค ร อบ ค ล ม ท ว ถ งเ ท าน น

แ ต จ ะ ม ค ว ามหมาย ถ ง การ จ ด การ ส ข ภ าพใน ระ ดบ ช มช นค ร อบ ค ร ว

2 สรศกด บรณตรเวทย, ววฒน พทธวรรณไชย, วศร วายรกล, จรรยา ภทรอาชาชย. รายงานฉบบสมบรณ โครงการ ปฏบตงานวชาการการวจยเอกสารวชาการทบทวนองคความร เรอง ระบบบรการปฐมภมเขตเมอง. คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร มกราคม 2555

3

ใ น ด า น ก า ร ป อ ง ก น ค ว า ม เ ส อ ม ก า ร ส ง เ ส ร ม ส ข ภ า พ

และสรางความหลากหลายของทางเลอกทจะใหบรการ

ภาพท 1 ความคาดหวง และภาพฟาใหมแหงบรการสขภาพ

การสรางสรรคส อนาคตของระบบบรการปฐมภ ม ท ด จ งตองมองถง

ขอบฟาใหมแหงบรการปฐมภม (New horizon of primary health care)

แนวคดการพฒนาระบบบรการสาธารณสขในยค Information age น

ตอ งเป ลยน จ าก การใ หบ รก าร เ พ อ ส าหร บ โรค หร ออ าการ เฉยบพล น

ใ ช ค ว าม เช ย วช าญ ท แ ยก ส ว น ใน ก าร ใ ช เท ค โน โล ย โ ร งพ ย าบ าล

ไมตองบรณาการ กบภาคประชาชนหรอภาคบรการสาธารณะอนมากนก

เปลยนมาเปน บรการทออกแบบและสามารถวางแผนไวลวงหนาได (Planned care)

เ ช อ ม โ ย ง ข อ ม ล ก า ร บ ร ก า ร ใ น โ ร ง พ ย า บ า ล ก บ

4

บรการปฐมภมทวางแผนลวงหนาไวแลว โดยเฉพาะส าหรบการดแลโรคเรอรง

ผมปญหาดานสขภาพจต การใชชวต และความอยดมสขของผสงอาย ผพการ

ร ะ บ บ บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย เ พ อ ก า ว ส อ น า ค ต

ตองใหความส าคญกบสขภาพในมตทกวางกวาบรการทางการแพทยพนฐาน (Not

just only primary medical care)

จะตองใหความส าคญกบการเขาถงเรองราวเกยวกบสขภาวะทจ าเปนของประชาชนอ

ยางถวนหนา และมองการปฏบตการในพนทบรการ (District health system

integration) ในการน าไปสความเปนธรรมดานสขภาพ ทงทหนวยบรการ (คอ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล) และในชมชน (ชมชนตามขอบเขตภมศาสตร

และชมชนเครอขายสงคม) ทงประเภทบรการ

ทจดใหแบบตอหนา (Face to face health service) และ

ผานทางเทคโนโลยและการสอสาร (Delivery of services, information and

technology, eHealth) แกชมชนเปาหมาย

อนาคตของระบบบรการปฐมภม

บรการทางดานสาธารณสข เปนประเดนทตองใหความส าคญมากขน เชน

การ จ ดการ ส ง แ วดล อ ม การ จ ดการท ร พยากรส าธารณ ะเ พ อ ส ข ภ าพ

เพอความอ ยดมสข (Health and wellbeing) สวส ดการสงคม (Social health

welfare) ก า ร ช ว ย เ ห ล อ ท า ง ส ง ค ม ( Social support)

การแพทยเสรมกนและการแพทยทางเลอก (Complementary and alternative

medicine)

และบรการทางการแพทยส าหรบโรคอนเนองมากจากเงอนไขของอาหารการเปนอย

ข อ ง ป ร ะ ช า ช น ( Chronic non communicable diseases)

โดย ม การ ป รบ สอดค ล อ ง กบ ค ว ามจ าเป น ด าน สข ภ าพ ขอ งป ร ะช าช น

( Responsiveness to medical and non medical health needs)

5

ก ร ะ จ า ย อ า น า จ ก า ร บ ร ห า ร ภ า ร ก จ

แ ล ะ ผ ป ฏ บ ต งาน แ ก ทอ ง ถน แล ะช ม ช นใ ห ม ส ว น ร ว ม ใ นก าร จ ดก าร

รวมถงมการท างานเปนทมของบคลากรดานวชาชพ ทมทกษะความสามารถ (Skilled

workforce)

เช อมประสานกบองคกรตางๆและชมชนทมน าในลกษณะผจดการสขภาพ

( Community health manager)

ในการพฒนาเศรษฐกจชมชนและสงคมซงจะเออตอการมสขภาพดของประชาชน

(Financing and system performance)3

จากการทบทวนเอกสาร และรายงานองคการอนามยโลก4 แสดงใหเหนวา

ห น ว ย บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม เ ด ย ว ๆ จ ะ เ ต บ โ ต เ ข ม แ ข ง ไ ด ย า ก

จงเสนอใหพฒนาเปนลกษณะแบบเครอขายอ าเภอเขมแขง (District Health

System) เ พ อ ใ ห เ ก ด เ ค ร อ ข า ย บ ร ก า ร

ใ น ก า ร บ ร ห า ร จ ด ก า ร เ พ อ ส น บ ส น บ ส น น ห น ว ย บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม

ใหโรงพยาบาลอ าเภอเปนแมขายของโรงพยาบาลคสญญาในระบบหลกประกนสขภา

พ ( Contracting Unit for Primary Care: CUP)

โดยใหมคณะกรรมการบรหารเครอขาย ทมตวแทนจากทงฝายโรงพยาบาลแมขาย

และตวแทนของสถานอนามยลกขาย

ระบบบรการปฐมภมของประเทศไทย การพฒนาทผานมาและการกาวสอนาคต

แมวารายงานการเขาใชบรการทหนวยบรการปฐมภมของประชาชนมแนวโนม

จ า น ว น เ พ ม ข น แ ต ก ย ง ม ท ป ร า ก ฏ เ ป น ข า ว อ ย เ ส ม อ

เ ก ย ว ก บ ผ ด อ ย โ อ ก า ส ท ไ ม ส า ม า ร ถ เ ข า ถ ง บ ร ก า ร ท ค ร บ ถ ว น

หรอระบบบรการกไมสามารถใหบรการแกคนทอยนอกเขตรบผดชอบ ผคนทเดนทาง

น ก ศ ก ษ า ค น ต า ง ด า ว พ ส จ น ส ท ธ

3 Rohde J, Cousens S, Chopra M, et al. 30 years after Alma -Ata: has primary health care worked in countries? Lancet 2008; 372: 950–61. 4 World Health Organization. Everybody business : strengthening health systems to improve health outcomes :

WHO’s framework for action. Geneva, Switzerland: WHO Document Production Services; 2006.

6

ประช าชนใน พนท รบ ผ ดช อบห น งซ งอาจจ ะ เข าถงบ รก ารส ขภ าพได ด

ก จ ะ มพ ฤต กร ร ม ไป ใช บ ร ก าร ในห ล าย ท หล ายแ หง (Shopping care)

ท า ใ ห เ ก ด ป ร า ก ฏ ก า ร ณ ย า ห ล า ก ห ล า ย ท บ า น (Poly pharmacy)

จนตองท าการรณรงคโครงการไขแลกยา

ภ า ย ใ ต ร ะ บ บ ห ล ก ป ร ะ ก น ส ข ภ า พ แ ห ง ช า ต

การจดบรการสาธารณสขสวนใหญของระบบบรการปฐมภ มอ ยในภาครฐ

โดยหนวยบรการปฐมภมสวนใหญอยในกระทรวงสาธารณสข (รอยละ 94.75)

ห น ว ย บ ร ก า ร ป ร ะ จ า ภ า ค ร ฐ

จะมการบรหารจดการเปนลกษณะเครอขายบรการปฐมภมโดยมหนวยบรหารจดการ

ก ล า ง ข น ก บ โ ร ง พ ย า บ า ล เ ป น ส ว น ใ ห ญ

ซงปจจบนมพฒนาการการบรหารเครอขายบรการปฐมภมในรปแบบระบบบรการสข

ภาพระดบอ าเภอ (District Health System: DHS) เรม มความชดเจนมากขน

จากนโยบายการสนบสนนของกระทรวงสาธารณสข รวมกบหนวยงานตางๆ ไดแก

สปสช. สสส. และ สพช. โดยในป 2556 กระทรวงสาธารณสขมการประกาศนโยบาย

DHS เปนนโยบายส าคญของการพฒนาระบบบรการปฐมภมอยางเปนเครอขาย

ต า ร า ง ท 1 จ า น ว น ห น ว ย บ ร ก า ร ป ร ะ จ า

แ ล ะ ห นว ยบ ร ก าร ป ฐมภ ม ภ าค ร ฐแ ล ะ ภ าค เอ กช น ป 2 5 4 7 – 2 5 5 6

ในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

7

ทมา : ส านกบรหารงานทะเบยน สปสช.

กลไกการบ รหารจดการ เคร อ ข ายปฐมภ ม คอ หนวยบรการประจ า

ซงท าหนาทเปนหนวยคสญญาของบรการปฐมภม (Contracting Unit for Primary

Care : CUP) โดยสวนใหญใชการบรหารจดการทใชโรงพยาบาลเปนศนยกลาง

ในปจจบนแมจะมการท างานในรปแบบ DHS มากขน โดยมสาธารณสขอ าเภอ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล องคกรปกครองสวนทองถน และภาคประชาชน

เ ข า ม า ร ว ม เ ป น ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร บ ร ห า ร เ ค ร อ ข า ย

แตในความเปนจรงแตละพนทยงมความแตกตางในเชงการจดการรวมกนคอนขางมา

ก กลาวคอในบางพนททกลไก DHS ออนแอ กท าใหมปญหาการบรหารจดการ

จากการตรวจประเมนเพอขนทะเบยนหนวยบรการในระบบบรการปฐมภม ป

2552-2556 พบ วาหนวยบ รการป ระจ า มแนวโนมการผ านเกณฑ ม ากขน

กล าว ค อ ใ นป 2552 ม ห นว ยบ ร ก าร ป ระ จ า ผ าน เกณฑ ร อ ยล ะ 28.17

ผานแบบมเงอนไขรอยละ 68.01 และไมผานเกณฑรอยละ 2.82 และในป 2556

พ บ ว า ห น ว ย บ ร ก าร ป ร ะ จ า ผ าน เกณ ฑ เ พ ม ข น เ ป น ร อ ย ล ะ 55.70

ผ าน แ บ บ ม เง อ น ไข ร อ ย ล ะ 44.12 แ ล ะ ไ ม ผ าน เ กณ ฑ ร อ ย ล ะ 0.18

โดยเกณฑทผานสวนใหญเปนเกณฑดานบคลากร

ส าหร บ ห นวยบ รก าร ป ฐมภ ม จากป 2552 ม หนว ยบ รก ารป ฐมภ ม

ผานเกณฑรอยละ 4.49 ผานแบบมเงอนไขรอยละ 54.58 และไมผานเกณฑรอยละ

40.67 และในป 2556 พบวาหนวยบรการปฐมภมผานเกณฑเพมขน เปนรอยละ

16.01 ผานแบบ ม เง อ นไขรอยละ 78.91 แล ะไมผาน เกณฑ ร อยละ 5.07

โดยเกณฑทผานสวนใหญเปนเกณฑดานบคลากร

ภ า พ ร ว ม ข อ ง จ า น ว น บ ค ล า ก ร

แ ล ะ ก า ร ก ร ะ จ า ย ข อ ง บ ค ล า ก ร ไ ป ใ น ห น ว ย บ ร ก า ร ป ร ะ จ า

ห น ว ย บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม จ ะ ม แ น ว โ น ม ท ด ข น

8

แ ต ก ย ง ข า ด ก า ร บ ร ณ า ก า ร แ น ว ค ด ก า ร ด แ ล ต อ เ น อ ง

มขดขนของความเปนวชาชพแตละวชาชพ

ตารางท 2 จ านวนก าลงคนดานสขภาพ ของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ป

2554

ทมา : การส ารวจของส านกประสานการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

(สป. รพ.สต.) ป 2554

บคลากรทใหบรการทหนวยบรการปฐมภมสวนใหญ คอ เจาหนาทสาธารณสข

นกวชาการสาธารณสข และพยาบาล สวนกลมแพทย ทนตแพทย เภสชกร

นนเปนบคลากรสนบสนนจากหนวยบรการประจ า สวนใหญจะท าหนาทเปนทปรกษา

ก ากบคณภาพการบรการ และใหบรการเปนบางเวลาทหนวยบรการปฐมภ ม

ทปฏบตประจ าทกวนสวนใหญมกจะอ ยในหนวยบรการปฐมภ มในเขต เมอง

และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

ในป 2552 กระทรวงสาธารณสข ราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครว และ

ส ป ส ช .

ไดลงนามความรวมมอพฒนางานเวชศาสตรครอบครวเพอสนบสนนการพฒนาระบบ

บรการปฐมภม โดยขณะนนตงเปาหมายเพมการผลตแพทย FM (In-service training

3 ป / ว ฒ บ ต ร FM) ป ล ะ 200 ค น จ า น ว น 5 ร น โ ด ย

9

สปสช.สนบสนนคาใชจายในการเขารวมกจกรรมของแพทยทเขารวมโครงการ ปท 1

ไมเกน 120,000 บาท ปท 2 ไมเกน 240,000 บาท และปท 3 ไมเกน 360,000 บาท

(โดยมสญญารบทน หลงจบหลกสตรการศกษาตองปฏบตงานในพนทตอเนองอก 3 ป

) รวมทงสนบสนนงบแกสถานทปฏบต งานและสถาบนหลก แหงละ 50,000

บาท/คน/ป (ถว เฉลยงบ ทใช 1 ลานบาท/แพทยทเข ารวมโครงการ 1 คน )

ผลการดาเนนงานครบ 5 รนแลวพบวา มแพทยทใหความสนใจเขารวมโครงการนอย

โดยมแพทยเขารบการฝกอบรมรวม 5 รน จานวน 93 คน ซงในจานวนนม 20 คน

ท ไ ด ร บ ท น ส น บ ส น น เ พ ม เ ต ม จ า ก ท น ส ม เ ด จ ย า แ ล ะ ท น ก ว .

โดยเมอจบแลวตองปฏบตงานในพนททรกนดาร

ในป 2555 กระทรวงสาธารณสข ราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครว และ

สปสช. ไดพฒนาโครงการใหม รบแพทยจบใหมเขารวมโครงการ เขาฝกอบรมแบบ

In-service training โ ด ย ร ะ ห ว า ง เ พ ม พ น ท ก ษ ะ ใ น

รพศ./รพท.นบเปนระยะเวลาฝกอบรม 1 ป และปฏบตงาน/ฝกอบรมใน รพช. 2 ป

จบแลว มสทธสอบวฒ บตร สาขาเวชศาสตรครอบครว โครงการ น สปสช.

ส น บ ส น น ง บ ป ร ะ ม าณ บ า งส ว น ใ ห แ ก ส ถ าบ น พ ร ะ บ ร ม ร า ช ช น ก

ใน การ บ ร ห าร จ ด ก าร โค ร งการ ส าห ร บ แพ ท ย ท เ ข าร ว ม โค ร งก าร

สถาบ นหล ก/สถาบนป ฏบต งาน ไ มไ ดรบ งบ สนบส นน ผลการดาเนนงาน

มแพทยสมครเขารวมโครงการ ป 2555 จานวน 92 คน และป 2556 จ านวน 58 คน

ตารางท 3 การกระจายตวของก าลงคนดานสขภาพ ในป 2553

10

ทมา : ส านกงานวจยและพฒนาก าลงคนดานสขภาพ ส านกนโยบายและยทธศาสตร

กระทรวงสาธารณสข : 2553.

พ ร ะ ร าช บ ญ ญ ต ว ช าช พ ก าร ส าธาร ณ ส ข ช ม ช น พ .ศ . 2 5 5 65

ไ ด ก อ ใ ห เ ก ดว ช าช พ ให ม ท ป ฏ บ ต ง าน ใน ร ะ บ บ บ ร ก าร ป ฐมภ ม ค อ

“วชาชพการสาธารณสขชมชน” ซงในกฎหมายบญญตไวเกยวกบวชาชพนวา เปน

วชาชพทกระท าตอมนษยและสงแวดลอมในชมชนเกยวกบการสงเสรมสขภาพ

การปองกนโรค การควบคมโรค การตรวจประเมนและการบ าบดโรคเบองตน

ก า ร ด แ ล ใ ห ค ว า ม ช ว ย เ ห ล อ ผ ป ว ย ก า ร ฟ น ฟ ส ภ า พ

ก า ร อ า ช ว อ น า ม ย แ ล ะ อ น า ม ย ส ง แ ว ด ล อ ม ท ง น

เพอลดความเสยงจากการเจบปวยในชมชนโดยน าหลกวทยาศาสตรมาประยกตใช

แตไมรวมถงการประกอบโรคศลปะตามกฎหมายวาดวยการประกอบโรคศลปะ

หรอการประกอบวชาชพทางการแพทยและการสาธารณสขอนตามกฎหมายวาดวยก

ารนน

ซ ง เ ข าใจ ไ ดว าว ช าช พ ให ม น จ ะต อ งท าง านอ ยางใกล ช ด กบ ทม

ส ห ส า ข า ว ช า ช พ ใ น ห น ว ย บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม

และจะใชความเปนวชาชพแหงตนในการเชอมรอยกบงานบรการสาธารณสข

ใ น ช ม ช น ร ว ม ก บ พ ย า บ า ล เ ว ช ป ฏ บ ต พ ย า บ า ล ว ช า ช พ

ทมการกระจายตวไปปฏบตงานทหนวยบรการปฐมภม

5 ราชกจจานเบกษา เลม ๑๓๐ ตอนท ๑๑๘ ก หนา ๑๙ ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๖

11

ภาพท 2 จ านวนพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในระบบบรการปฐมภม ป 2549-2555

วชาชพการสาธารณสขชมชน ทนานาชาตเรยกวา Public Health

Professional

ก าลงเปนวชาชพทนกพฒนาระบบสขภาพแนวคดพฒนาระบบสขภาพยงยน

สนใจกนอยางมาก

และไดมการออกประกาศของกรรมาธการภายใตองคกราอนามยโลก เกยวกบ

12

สมรรถนะหลกของวชาชพน6 ซงม 8 ดาน ดานละ 3 ระดบ ตามความความรบผดชอบ

ดงภาพ

ภาพท 3 สมรรถนะหลกของวชาชพการสาธารณสข

6 Core Competencies for Public Health Professionals. Revised and Adopted by the Council on Linkages Between

Academia and Public Health Practice: June 26, 2014

13

14

15

16

17

18

19

ทมา : Core Competencies for Public Health Professionals. Revised and

Adopted by the Council on Linkages Between Academia and Public Health

Practice: June 26, 2014.

บทสรป

การพฒนาระบบบรการปฐมภมใหมความเขมแขง

จ าเปนตองมการวางระบบรากฐานทงเรองก าลงคน7 ระบบบรการ ระบบสนบสนน

7 Preparing the 21st century global healthcare workforce. BMJ 2005; 330

20

อยางตอเนอง และตองอาศยผน าทมวสยทศนในการวางระบบ เตรยมคน

เพอใหระบบมการพฒนาอยางตอเนอง จ าเปนตองมการวางแผนรวมกนของเครอขาย

ก าหนดเปาหมาย ทศทางในการขบเคลอนงาน การสนบสนนดานทรพยากรอนๆ ได

แก ระบบสนบสนนในภาพรวม เชน ยา เวชภณฑ ระบบชนสตร

ทเครอขายปฐมภมไมจาเปนตองลงทนหรอจดหาเอง แตสามารถ Pool รวมกน

และบรหารจดการเพอ ใชทรพยากรรวมกนอยางคมคา

เรองทส าคญจงตองมการปฏรประบบครงใหญ

คดใหมเกยวกบระบบบรการสาธารณสขปฐมภมใหเขมแขง

เพอใหประชาชนมระดบของสขภาวะสงขนมความเปนธรรมมากขน

ตอบสนองตอความตองการและอปสงคทางดานสขภาพตอประชาชนไดด

ปกปองประชาชนทงทางดานคาใชจายทางการเงนและการปกปองทางสงคม

และบรการมประสทธภาพมากขน องคการอนามยโลก แนะน าไวดงน

1. การพฒนาศกยภาพ ความร และทกษะ เกยวกบการดแลโรค

การจดการวตกรรมใหมในสนบสนนการจดการสขภาพดวยตนเอง (Self

management supports) ของบคลากร และ

หนวยบรการในการรองรบสภาพปญหาสขภาพทเปลยนไป

หรอแนวโนมกลยทธการดแลสขภาพทเปลยนแปลงไป

กยงเปนสงทาทายในการพฒนาระบบตอไป

สมรรถนะทจ าเปนตามค าแนะน าขององคการอนามยโลก ไดแก

ก. ทกษะและความรความสามารถในการดแลสขภาพโดยผปวยและผดแลเ

ปนศนยกลาง ทรบรตอบสนองตอความคาดหวง คานยม

วฒนธรรมทองถนของประชาชน

ประสานการตดตอเพอใหเขาถงงายเพอลดความปวย ความปวด

ความกงวล

ความสามารถในการสอสารและการใหความรแกผปวยและผดแล

ฝกใหมทศนคตในการรวมตดสนใจไมใชตดสนใจจากฝายวชาชพฝายเ

ดยว การปองกนและสงเสรมสขภาพกอนเกดความเจบปวย ความพการ

สงเสรมความอยดมสข พฤตกรรมสขภาพทเหมาะสม

21

ข. การสรางความผกพนในการพฒนาสขภาพกบประชาชน (People

engagement) การเปนหนสวนกบองคกรภายนอก8

ค. กระบวนการพฒนาคณภาพและการใชเครองมอเกยวกบคณภาพการดแ

ลสขภาพประชาชน

ง. เทคโนโลยสารสนเทศเทคโนโลยการสอสารเทคโนโลยเพอการจดการส

ขภาพไดดวยตนเองทบานหรอในชมชน

จ. การสาธารณสขชมชน

2. การพฒนารปแบบการจดและสงมอบบรการ (Delivery Designs)

ทางเลอกแบบใหมๆ ไมวาจะเปน Mobile care หรอ Convenience care

การพฒนา อสม. ใหเปน Professional care givers การจดบรการแบบ

Ambulatory care ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล หรอ Medical Home

Ward เตมรปแบบ โดย สปสช.

เปดโอกาสใหมการขนทะเบยนหนวยบรการรวมใหบรการคณภาพแบบใหม

3. การพฒนาตอยอดเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทไดมการพฒนามาแล

วในระบบตางๆ เชน JHCIS, HospXP, HCIS

ใหมการใชประโยชนอยางกวางขวางเพอสขภาพประชาชน โดยเทคโนโลย

Cloud computing ทพฒนารวมกบ กสทช.

ในการใชประโยชนของระบบสอสารไรสาย 3.9 G ทก าลงพฒนาอย

4. การจดการทางดานยา วคซนและเทคโนโลย ทจ าเปนส าหรบการตรวจวนจฉย

คดกรองโรคทเปลยนแปลงไป ไดแก กลมโรคเมตาโบลค โรคอบตใหม

หรอความเจบปวยอนเกดจากพษสงแวดลอม ใหมระบบการขนสง การสง

บญชการใชททนสมย

และการมยาไทยทพรอมใชเพอเปนทางเลอกแกประชาชน

8 Alford J: Engaging public sector clients: from service-delivery to co-production. London: Palgrave MacMillan;

2009. Ch.2 Clients in the Public Sector pp.30-49

22

5. การจดการทางการเงน

ทมแผนการใชจายเพอสนบสนนชวยเหลอการดแลสขภาพตนเองทบาน

หรอการจดการสขภาพดวยตวเองไดทในชมชน

และมแผนการบรหารภาครายรบจากแหลงตางๆ

ทงกองทนทมาจากภายนอกภาคบรการสาธารณสข

และในระบบสาธารณสขตางๆ

6. การจดการใหเกดการบรบาลระบบทดและมภาวะผน า

ในการทจะใหบรการปฐมภมเปนทยอมรบ

มมาตรฐานสงในความสามารถการจดการสขภาพชมชนและความสามารถในด

านการดแลรกษาสขภาพ การปองกนโรค เชน

มคณะผจดท าแผนสขภาพชมชนทเกงและมวสยทศน

การเปนผน าการเปลยนแปลง

การสรางระบบบรการสาธารณสขปฐมภม9ทเอากจการเพอสงคม

หรอกจการทรบผดชอบตอสงคม

มาผสมผสานในการกอประโยชนสขแกประชาชาชน

9 Radford K, Shortall S: Socially enterprising communities: their dynamics and readiness for service innovation. Ch.

5. In Community co-production: social enterprise in remote and rural areas. Edited by Farmer J, Hil l C, Muñoz S-A.

Northampton MA: Edward Elgar; 2012:93-109.