HUKUK 2

NTE V

SGORTA HUKUKU

5.1. SGORTA HAKKINDA GENEL BLGLER5.1. 1. Sigorta Szleflmesi

5.1.1.1. Sigortac 5.1.1.2. Sigorta Ettiren 5.1.1.3. Sigortalanan Menfaat 5.1.1.4. Tehlike (Riziko) 5.1.1.5. Sigorta Bedeli (Tazminat)5.1.1.6. Prim

5.2. SGORTA POLES5.3. MAL SGORTALARI

5.3.1. Mal sigortalarnn Nitelii 5.3.2. Mal Sigortas Yaptrabilecek Kifliler5.3.3. Mkerre r Sigorta5.3.4. Sigorta Tazminatnda Temel lkeler5.3.5. Sigortacnn Sorumlu Olmayaca Durumlar5.3.6. Sigorta Ettirenin Borlar 5.3.7. Sigortacnn Borlar5.3.8. Rc Hakk

5.4. MAL SORUMLULUK SGORTASI 5.4.1. Mal Sorumluluk Sigortasnn Nitelii:5.4.2. Zorunlu Mal Sorumluluk Sigortas:

5.5. CAN SGORTASI 5.5.1. Hayat Sigortas 5.5.2. Kaza Sigortas

HUKUK 2

46

Bu niteye alfltnzda;

* Sigorta hukukunun temel esaslarn kavrayacak,

* Sigorta poliesi kavramn btn ynleriyle aklayacak,

* Sigorta eflitlerini ve birbirinden ayran esaslarn aklayacaksnz.

Bu niteyi kavrayabilmek iin nite ierisinde yer alan;

* Ders notlarn dikkatli okuyun.

* lgili konuyu televizyon programlarndan da izleyin. rendiklerinizle btnlefltirmeyealfln. Aklnza taklan sorular olursa ders notuna veya ders kitabna bakn.

* Blm aralarna konulan sorular cevaplayn. Cevaplamakta zorluk ekerseniz tekrarders notuna baflvurun.

* Hukuk dersinde temel kavram ve kurallar byk nem taflr. Bu nedenle, kurallar iyice renin, bir kural renmeden teki kurallara gemeyin. nk biri dierinin n k o fl u l u d u r. Temel kural renmeden bir sonrakine gemeniz baflarnz dflrebilir.

* rendiklerinizi pekifltirmek ve deerlendirmek amacyla nite sonlarnda deerlendirme sorular konulmufltur. Bu sorular cevaplamaya alfln. Cevaplarnz kitabn sonunda yer alan cevap anahtar ile karfllafltrn. htiyaduyduunuzda ilgili konuyu tekrar gzden geirin.

BU BLMN AMALARI

NASIL ALIfiMALIYIZ?

HUKUK 2

47

NTE VSGORTA HUKUKU

5.1. SGORTA HAKKINDA GENEL BLGLERnsanlarn kendileri veya mallar her an bir takm tehlikelerle karfllaflabilir. Sigorta,

bu tehlikelerin gerekleflmesi halinde ortaya kan ekonomik sonularn (zararn) sigorta flirketi tarafndan stlenilmesidir.

Sigorta iliflkisinin kurulmas, sigortaclk yapan flirketler ile menfaatlerini bir tehlikeyekarfl sigorta ettirmek isteyenler arasnda istee bal olarak yaplan sigortaszleflmeleri yoluyla gerekleflir. Kural olarak istee bal olan sigorta szleflmesi, bazzel durumlarda yasa ile zorunlu klnmfltr. rnein, lkemizde motorlu karatafltlarnn nc kiflilere verecei zararlara karfl yaplan mal sorumluluk sigortas(trafik sigortas) zorunludur.

Sosyal gvenlik salayan kamusal sigorta dzenlemeleri de (T.C. Emekli Sand,Sosyal Sigortalar Kurumu) zorunlu sigorta uygulamalar arasndadr.

5.1.1. Sigorta Szleflmesi :Sigorta bir szleflmedir. Bu szleflmeyle bir taraf (sigortac) dier tarafca denecek

cret (prim) karfllnda, parayla llebilir bir menfaatinin zarara uramas halindetazminat vermeyi veya bir kimsenin hayat sreci boyunca ona bir gelir salamay veyabaz kimselerin hayatlarnda meydana gelen baz olaylar nedeniyle belli bir para demeyi veya baflka bir trl edimlerde bulunmay stlenir.

5.1.1.1. Sigortac : Tazminat demeyi stlenen taraftr. lkemizde sigortacl yalnzca Anonim

fiirketler yapabilir.

5.1.1.2. Sigorta Ettiren :Medeni haklar kullanma ehliyetine sahip olan her kifli, sigorta yaptrarak bir men-

faatini sigorta ettirebilir. Genellikle tehlike gereklefltiinde tazminat sigorta ettirenedenir. Yani sigorta ettiren ayn zamanda sigortadan yararlanacak olandr. Ancak bazdurumlarda szleflmede tazminattan nc kiflilerin yararlanmas ngrlebilir.

5.1.1.3. Sigortalanan Menfaat :Szleflmenin konusu parayla llebilir bir menfaat olmaldr. Bu menfaat kanuna

ve ahlaka aykr olmamaldr.

Bir kimse hrszlk yaparken yakalanmas tehlikesine karfl kendisine tazminat denmesini ngren bir sigorta szleflmesi yapabilir mi? Neden? Dflnn.

Sigorta szleflmesinin elemanlarndan prim tutar neye gre tespit edilir ?Arafltrn.

HUKUK 2

48

5.1.1.4. Tehlike (Riziko) :Gerekleflmesi halinde tazminatn denecei, yangn, kaza, hastalk, lm, kuraklk

gibi olaylar sigortaclk dilinde tehlike veya riziko olarak adlandrlr. Szleflmedetehlike ak olarak belirtilmelidir. Kural olarak sigorta ettiren tehlikeyi bilerek kasdengereklefltirirse tazminat denmez.

5.1.1.5. Sigorta Bedeli (Tazminat):Tehlike gereklefltiinde denecek parann veya sigortacnn ykml olaca

baflka bir edinim miktara sigorta bedeli denir. Sigorta bedelinin her zaman para olmaszorunlu deildir. rnein, hasara urayan maln yenisiyle deifltirilmesi veyaonarlmas olabilir.

5.1.1.6. Prim :Sigorta ettirenin, sigortacya bir defada veya taksitlerle demeyi kabul ettii paradr.

5.2. SGORTA POLESSigorta szleflmesinin varl ve koflullar sigorta poliesi denilen belgeyle

kantlanr. Taraflarn hak ve borlar bu belgede gsterilir. Polie, sigortac tarafndanimzalanp sigorta ettirene verilir.

Sigorta szleflmesinin yaplmas flekle bal deildir. Szl veya yazl olabilir.Ancak sigortac szleflme yapldktan sonra belli bir sre iinde polieyi dzenleyipsigorta ettirene vermek zorundadr. Polie, kanuna gre kymetli evrak saylr.

Sigorta ettiren, sigortac isterse polienin bir rneini imzalayarak sigortacya vermekzorundadr.

5.3. MAL SGORTALARI :

5.3.1. Mal sigortalarnn Nitelii :Mal sigortalar, bir maln yok olmas veya hasara uramas halinde, zarar g r e n i n

bu zararnn sigortac tarafndan giderilmesini salamak amacyla yaplan sigortaszleflmeleridir. Mal sigortasnda tehlike, belirli bir tehlike olabilecei gibi herhangi birtehlike de olabilir.

Sigorta poliesine hangi flartlar yazlmaldr ?Arafltrn.

Kanunumuzda, yangn sigortas, hrszla karfl sigorta, tarm sigortas, kara taflmaclrizikolarna karfl sigorta, deniz taflmacl rizikolarna karfl ayr ayr dzenlenmifltir.

Bu sigortalar hakknda dzenlenmifl olan zel kurallar dflnda kalan hallerde, genelolarak mal sigortalar iin konulmufl olan kurallar uygulanr.

5.3.2. Mal Sigortas Yaptrabilecek Kifliler:Szleflmenin yaplabilmesi iin, sigorta ettirenin veya adna sigorta yaplan kimsenin,

sigorta konusu maln hasara uramamasndan para ile llebilir bir menfaati olmaldr.

Trk Ticaret Kanununa gre bir mal zerinde parayla llebilir menfaati olanlar,maln maliki, maln rehinli veya rehinsiz alacakls, maln korunmasndan sorumlu olanacenta, kirac ve komisyoncu gibi kifliler, maln korunmasnda menfaati olan kiflilerdir.

5.3.3. Mkerre r Sigorta:Sigortac, sigortalad menfaati, baflka bir sigortacya yeniden sigorta ettirebilir. Buna

Mkerrer Sigorta (Reasrans) denir. Bu durum ilk sigortacnn sigorta ettirene karflkonumu deifltirmez. Mkerrer sigortacnn amac, riski birden ok sigorta flirketinedatarak beklemedik lde bir zarar meydana gelirse ok yksek miktarda tazminatdemek zorunda kalan sigorta flirketinin iflas etmesinin nlenmesidir. Bu flekilde ilksigorta flirketi deyecei tazminatn bir blmn mkerrer sigortay yapan flirkettenalr.

lkemizde mkerrer sigorta belli flartlarda ve belli oranlarda zorunludur ve bu sigorta Milli Reasrans Trk Anonim Ortakl ile yaplr.

5.3.4. Sigorta Tazminatnda Temel lkeler:Sigorta bedeli, tehlike gereklefltiinde denecek tazminatn st snrn gsterir.

denecek tazminat ise menfaatin urad zarara denktir. rnein, 5.000,00 YTL likbir maln urad zarar 2.000,00 YTL ise denecek tazminat 2.000,00 YTL dir.Menfaatin tamam yok olursa 5.000,00 YTL tazminat denir. Ancak bunun iin sigortabedelinin szleflmede 5.000,00 YTL lira olarak gsterilmifl olmas gerekir.

Sigorta bedeli; menfaat deerine denk gsterilmiflse bu Tam Sigorta, sigorta bedeli menfaat deerinden fazla ise Aflkn Sigorta, sigorta bedeli menfaatdeerinden az gsterilmiflse buna da Eksik Sigorta denir.

Aflkn sigortada, denecek tazminatn menfaatin gerek deerinden fazla olamaz.

Eksik sigortada ise, Tazminat / Sigorta Bedeli = Zarar / Menfaat Deeri fleklindebir orant kurularak denecek tazminat hesaplanr.

HUKUK 2

49

Ahmet, 100.000 ,00 YTL deerindeki evini yangna karfl sigorta ettirmifltir. Sigortabedeli 50.000,00 YTL olarak kararlafltrlmfltr. Yangn sonucu 30.000,00 YTL hasar meydana gelmifltir. Sigortac ka lira tazminat deyecektir ? Hesaplaynz.

HUKUK 2

50

5.3.5. Sigortacnn Sorumlu Olmayaca Durumlara. Sigorta ettiren zarar kastl olarak yaratrsab. Zarar, szleflme yaplmadan nce gerekleflmiflse ve sigorta ettiren bunu biliyorsac. Zarar, sigorta priminin veya primin ilk taksitinin denmesinden nce gerekleflirse

ve szleflmede sorumluluun prim denmeden bafllayaca kararlafltrlmamflsa.

Sigortac tazminat demek zorunda deildir. Sigortacnn sorumluluu szleflmesresi bitince sona erer.

5.3.6. Sigorta Ettirenin Borlar :

Sigorta ettirenin bafllca ykmllkleri flunlardr:

a. Bildirme Borcu : Sigorta ettiren, maln durumu hakknda, sigortacnn bilmesihalinde sigortay yapmamasna veya daha ar flartlarda yapmasna yol aacak btnbilgileri sigortacya vermek zorundadr.

Tehlike gereklefltii zaman da bu durumu 5 gn iinde sigortacya bildirmelidir.

b. Maln Muayenesine zin Verme Borcu : Sigortac szleflmeden nce veyasonra mal her zaman muayene edebilir.

c. Koruyucu nlemler Alma Borcu : Tehlike veya zarar nleyecek nlemleribilerek almayan sigortal tazminat alma hakkn kaybeder.

. Prim deme Borcu: Kendisine sigorta poliesi verilen sigortal, sigorta primini para olarak der. Prim deme yeri, sigorta ettirenin oturduu yerdir.

5.3.7. Sigortacnn Borlar

Sigortacnn bafllca ykmllkleri flunlardr :a. Sigorta szleflmesi yaplnca bir polie dzenleyerek sigorta ettirene vermelidir.b. Tehlike gerekleflirse zarara gre belirlenecek tazminat deyecektir. Sigortalanan

maln deeri poliede gsterilmemiflse sigorta ettiren, maln tehlike gereklefltii sradaki deerini kantlamak zorundadr.

5.3.8. Rc Hakk:Zarar, nc kiflilerin kusurundan dolay ortaya kmflsa sigortac tazminat

dedikten sonra zarar detmek iin nc kifliye karfl tazminat davas ama hakknasahiptir. Buna rc hakk denir.

5.4. MAL SORUMLULUK SGORTASI

5.4.1. Mal Sorumluluk Sigortasnn Nitelii:Kiflilerin iflledikleri haksz eylemler nedeniyle zarar gren kiflilere tazminat deme

ykmll vardr. Haksz eylemi iflleyen veya onu istihdam eden kifliler tazminatdemek zorunda kaldklar zaman urayacaklar zarar karfllamak iin yaplan sigortalar Mal Sorumluluk sigortalardr. Bu durumda sigortac, sigorta ettirenindemesi gereken tazminat demeyi stlenir.

5.4.2. Zorunlu Mal Sorumluluk Sigortas:Genel ilke zel sigorta szleflmelerinin sigorta ettirenin isteine bal olmasdr.

Ancak kiflilerin baz eylemleri srasnda baflka kiflilerin zarara uramas olasl yksek olabilir. Bu durumlarda, baz eylemleri yapan kiflilerin neden olabileceklerizarar karfllamak zere mal sorumluluk sigortas yaptrmalar yasayla zorunluklnabilir.

Bunun lkemizdeki en bilinen rnei, trafik sigortas olarak tannan mal sorumluluksigortasdr. Motorlu taflt sahipleri, kamu ynetimince belirlenen tarifeye gre primdeyerek bu sigortay yaptrrlar. Tafltn yol at herhangi bir zarar olursa sigortaczarara urayan nc kiflinin zararn karfllar.

5.5. CAN SGORTASI:Can sigortalarnn konusu canl insandr. nsanlarn yafllanmas, hastalanmas,

sakatlanmas veya lmesi halinde kendisi veya ailesinin karfllaflaca zorluklar vezarar hafifletmek veya gidermek amacyla eflitli sigortalar gelifltirilmifltir. nsanlarnlmesi, yafllanmas, kaza veya hastalk nedeniyle alflamaz hale gelmesi gibiolaslklara karfl yaplan sigortalara Can Sigortas denir.

5.5.1. Hayat SigortasHayat sigortasnda, sigortalnn szleflmede belirtilen sre iinde lmesi halinde

riziko gerekleflir ve tazminat denir. Hayat sigortasnn bir tr olan emeklilik veyaflllk sigortalarnda, sigortalnn szleflmede gsterilen sreden ok yaflamas halindeszleflmede belirtilen demeler yaplr. Bu iki durumun bir arada bulunduu karmahayat sigortalar uygulamada ok grlr.

Hayat sigortalarnda zararn belirlenmesine gerek kalmadan, szleflmede anlaflmayavarlan tazminat denir.

HUKUK 2

51

Hasan, otomobili iin mli sorumluluk sigortas yaptrmfltr. Hasann otomobili,Tark n otomobili ile arpflr. Trafik raporunda Hasan % 80 kusurludur. Hasan notomobili 500,00 YTL, Tark n otomobili ise 300,00 YTL hasar grmfltr. Hasan, sigorta flirketine baflvurarak urad hasarn denmesini istemifltir. Ancak sigortaflirketi deme talebini rededer. Niin? Arafltrn.

Bir kifli kendisi iin hayat sigortas yaptrabilecei gibi nc bir kiflinin hayatnda sigorta ettirebilir mi?

Hangi olaylar sigorta kapsam dflnda braklmfltr ? Arafltrnz.

HUKUK 2

52

Sigorta ettirebilir. Ancak bunun iin sigorta ettirenin, nc kiflinin yaflamasndabir menfaati olmaldr.

Sigortalnn, sigorta ettiren (lehdar) tarafndan kasten ldrlmesi halinde tazminatlehdara deil, lenin miraslarna denir.

a. Sigorta Ettirenin Borlar: a a . Sigorta ettiren ve sigortal szleflme yaplrken sigortacnn bilmesi gereken bilgileri

eksiksiz olarak vermelidir.bb.Riziko gereklefltiinde 5 gn iinde sigortacya durum bildirilmelidir.cc. Sigortann bafllamas iin primin ilk taksidinin denmesi gerekir.

b. Sigortacnn Borlar:Sigortacnn bafllca borcu riziko gereklefltiinde sigorta bedelini demektir. Sigorta

bedeli lehdara denir. Daha nce de belirtildii gibi sigorta bedeli bir defada denecekbelli bir para olabilecei gibi , belli srelerde denecek devaml bir gelir de olabilir.

5.5.2. Kaza Sigortas : Kaza sigortasnn konusu bir kaza, ifl kazas, szleflmedegsterilen bir tr kaza, herhangi bir hastalk olabilir. Rizikonun gerekleflmesi sonucunda ;

a. Sigortalnn lmb. Sigortalnn srekli olarak alflma gcn yitirmesi,c. Sigortalnn geici olarak alflma gcnn yitirmesi hallerinden biri ortaya karsasigortac lm halinde miraslara, dier hallerde sigorta ettirene tazminat deyecektir.

ZET

nsanlarn kendileri veya mallar her an bir takm tehlikelerle karfllaflabilir. Sigorta,bu tehlikelerin gerekleflmesi halinde ortaya kan ekonomik sonularn (zararn) sigorta flirketi tarafndan stlenilmesidir.

Sigorta iliflkisinin kurulmas, sigortaclk yapan flirketler ile menfaatlerini bir tehlikeyekarfl sigorta ettirmek isteyenler arasnda istee bal olarak yaplan sigortaszleflmeleri yoluyla gerekleflir. Kural olarak istee bal olan sigorta szleflmesi, bazzel durumlarda yasa ile zorunlu klnmfltr.

Sigorta bir szleflmedir. Bu szleflmeyle bir taraf (sigortac) dier tarafca denecekcret (prim) karfllnda, bir kimsenin parayla llebilir bir menfaatinin zararauramas halinde tazminat vermeyi veya bir kimsenin hayat sreci boyunca ona birgelir salamay veya baz kimselerin hayatlarnda meydana gelen baz olaylarnedeniyle belli bir para demeyi veya baflka bir trl edimlerde bulunmay stlenir.

Sigorta szleflmesinin varl ve koflullar sigorta poliesi denilen belgeylekantlanr. Taraflarn hak ve borlar bu belgede gsterilir. Polie, sigortac tarafndanimzalanp sigorta ettirene verilir.

Mal sigortalar, bir maln yok olmas veya hasara uramas halinde, zarar greninbu zararnn sigortac tarafndan giderilmesini salamak amacyla yaplan sigorta szleflmeleridir. Szleflmenin yaplabilmesi iin, sigorta ettirenin veya adnasigorta yaplan kimsenin, sigorta konusu maln hasara uramamasndan para ilellebilir bir menfaati olmaldr.

Sigortac, sigortalad menfaati, baflka bir sigortacya yeniden sigorta ettirebilir.Buna Mkerrer Sigorta (Reasrans) denir. Sigorta bedeli, tehlike gereklefltiindedenecek tazminatn st snrn gsterir. denecek tazminat ise menfaatin uradzarara denktir. Sigorta bedeli; menfaat deerine denk gsterilmiflse bu Tam Sigorta, sigorta bedeli menfaat deerinden fazla ise Aflkn Sigorta, sigorta bedeli menfaatdeerinden az gsterilmiflse buna da Eksik Sigorta denir.

Kiflilerin iflledikleri haksz eylemler nedeniyle zarar gren kiflilere tazminat demeykmll vardr. Haksz eylemi iflleyen veya onu istihdam eden kifliler tazminatdemek zorunda kaldklar zaman urayacaklar zarar karfllamak iin yaplan sigortalarMal Sorumluluk sigortalardr. Bu durumda sigortac, sigorta ettirenin demesigereken tazminat demeyi stlenir.

nsanlarn yafllanmas, hastalanmas, sakatlanmas veya lmesi halinde kendisi veyaailesinin karfllaflaca zorluklar ve zarar hafifletmek veya gidermek amacyla eflitlisigortalar gelifltirilmifltir. nsanlarn lmesi, yafllanmas, kaza veya hastalk nedeniylealflamaz hale gelmesi gibi olaslklara karfl yaplan sigortalara Can Sigortas denir.

HUKUK 2

53

HUKUK 2

54

DEERLENDRME ALIfiMALARI

1. Sigorta poliesi nedir? Ne ifle yarar?2. Hangi eflit menfaat sigortaya konu olabilir?3. Hangi durumlarda tehlike gereklefltii halde sigortac sorumlu tutulamaz.4. lkemizde zorunlu mal sorumluluk sigortas diye anlan sigorta hangi sigortadr ?5. Hayat sigortasnn eflitli uygulamalarn gsteren sigorta polie rneklerini bulup

inceleyiniz.

HUKUK 2

55

TEST V

1. Afladakilerden hangisi sigorta szleflmesinde bulunmas gereken elemanlardan biri deildir ?

a. Sigortacb. Sigorta ettirenc. Sigorta bedelid. Sigorta primi

2. Sigorta szleflmesinde afladakilerden hangisi tehlike olarak sylenmez ?

a. Sigortalnn kastl olarak yangn karmasb. Sigortalnn kendini ldrmesic. Sigortalnn hastalanmasd. Sigortalnn lmesi

3. Afladaki hallerden hangisinde sigortac, sigorta tazminatn demek zorundadr ?

a. Sigorta ettiren kifli zarar kastla meydana getirirseb. Szleflme yapld srada rizikonun gereklefltiini sigorta ettiren biliyorsac. Sigorta ettiren dikkatsizlik ile zarara yol at ised. Sigorta ettiren primin ilk taksidini demedi ise

4. Afladakilerden hangisi sigorta ettirenin borlarndan biri deildir ?

a. Bildirme borcub. Prim deme borcuc. Polie dzenleme borcud. Maln muayenesine msaade borcu