แนวทางการศึกษาและวิจัยอุทยานแห่งชาติ...

แนวทางการศกษาและวจยอทยานแหงชาต

โดย : ดร.ทรงธรรม สขสวาง : สวนศกษาและวจยอทยานแหงชาต เอกสารประกอบการบรรยาย วชาการจดการพนทอนรกษ คณะวนศาสตร ม.เกษตรศาสตร

Forest Complex and Protected Areas in Thailand

จ ำแนกกลมปำ(ForestComplex)

งานวจยเพอการจดการพนทอนรกษ

การวจยส าหรบพนทอนรกษ เปนการศกษาคนควาและ

วเคราะหองคประกอบของพนทอนรกษ อยางเปนระบบโดยอาศย

อปกรณและวธการทเปนมาตรฐานเพอใหไดมาซงขอเทจจรง หรอ

หลกการ หรอแนวทางในการปฏบต ทเหมาะสมสอดคลองกบ

วตถประสงคของการจดการพนท

องคประกอบของระบบพนทอนรกษ

นกทองเทยว

ผประกอบการ

ราษฎรทองถน

นกวจย

หนวยงานทเกยวของ

สาธารณชน

อนๆ

ธรณสนฐาน

แหลงนา

สตวปา

สงคมพช

Resource component

Human component

ลกษณะทสาคญของงานวจยเพอการจดการพนทอนรกษ

สหวทยาการ (multi-diciplinary)

ประเภทของงานวจยมความหลากหลาย ครอบคลมทก

องคประกอบของระบบพนทและตอบสนองตอวตถประสงคของ

การจดการทกดาน

e

e

ลกษณะทส าคญของงานวจยเพอการจดการพนทอนรกษ

งานวจยทางวทยาศาสตรธรรมชาต - - งานวจยพนฐาน (Basic Research) ทดสอบสมมตฐาน สรางความรความเขาใจเกยวกบองคประกอบในสวนของทรพยากรธรรมชาตภายในระบบ

งานวจยทางสงคมศาสตร - - งานวจยพนฐาน - - ทดสอบสมมตฐานสรางความรความเขาใจเกยวกบ “คน” ทเกยวของกบพนท

งานวจยประยกต (applied research) ทงทางวทยาศาสตรธรรมชาตและสงคมศาสตร - - - มงทจะหาขอมลเพอน าไปใชในการวางแผนก าหนดนโยบาย ตลอดจนชวยในการตดสนใจในการจดการในพนท

งานวจยทางวทยาศาสตรธรรมชาต (Natural Science Research)

งานสารวจ

งานวเคราะหระบบนเวศ

งานตดตามตรวจสอบ

e

e

e

งานส ารวจ (Inventiory)

การสารวจทรพยากรชวภาพ (ชนดพนธประชากร การกระจาย...)

การสารวจลกษณะทางกายภาพของพนท ภมประเทศลกษณะทาง

ธรณวทยา ดน แหลงนา และอนๆ

การสารวจทรพยากรนนทนาการ ความโดดเดนของธรรมชาต ภมทศน

ความเหมาะสมสาหรบกจกรรมเฉพาะอยางการเขาถงความปลอดภย

ศกยภาพดานการสอความหมายและอนๆ

งานวเคราะหระบบนเวศ (Ecosystem Analysis)

การวเคราะหความคงทนของระนเวศ (ecological stability) โดย

ภาพรวม

การวเคราะหความเสยงตอการเกดภยธรรมชาต นาทวม แผนดนถลม

ไฟปา

การวเคราะหความสมพนธระหวางองคประกอบทกสวนของระบบนเวศ

เชน สงคมพชกบดนและปจจยแวดลอมอน ๆ สงคมพชกบดนและ

ปจจยแวดลอมอน ๆ สงคมพชกบสตวปา

งานวเคราะหระบบนเวศ (ตอ)

การวเคราะหความเปลยนแปลงในองคประกอบหลกของระบบนเวศ (Key Ecological Elements)

การวเคราะหปจจยคกคาม (threats) และผลกระทบตอระบบนเวศ

การวเคราะหขดความสามารถในการรองรบปรมาณการใชประโยชนของ

ระบบนเวศ

การวเคราะหผลกระทบจากกจกรรมนนทนาการตอระบบนเวศ

งานตดตามตรวจสอบ (Monitoring)

การตดตามสภาพการเปลยนแปลงของพนทปา

การตดตามสภาพถนทอยอาศยของสตวปา

การเปลยนแปลงของประชากรสตวปา

ปรมาณและคณภาพนาในแหลงนา

การตดตามตรวจสอบแนวปะการง

การตดตามตรวจสอบการคกคามของชนดพนธตางถน

งานวจยทางสงคมศาสตร (Social Science Research)

งานวจยเกยวกบนกทองเทยว

งานวจยเกยวกบราษฎรและชมชนทองถน

งานวจยเกยวกบองคกรและนโยบาย

e

e

e

งานวจยเกยวกบนกทองเทยว

การศกษาลกษณะพนฐานทางสงคมประชากรและแรงจงใจในการเขา

รวมกจกรรมนนทนาการของนกทองเทยว

การศกษารปแบบกจกรรมนนทนาการทางธรรมชาตในพนท

การคาดการณอปสงคนนทนาการทางธรรมชาต/การทองเทยวเชง

อนรกษ

การศกษาความตองการของนกทองเทยวเพอวางแผนออกแบบสงอานวย

ความสะดวกเฉพาะอยาง

การประเมนขดความสามารถในการรองรบดานจตวทยาของแหลง

นนทนาการ

การวดความรและความเขาใจเกยวกบพนทธรรมชาตระบบนเวศและ

วธการประกอบกจกรรมในลกษณะทไมสงผลกระทบตอพนทธรรมชาต

การศกษาวเคราะหปจจยทเปนสาเหตของพฤตกรรมทาลายหรอการไม

ปฏบตตามกฎระเบยบในการใชพนทของนกทองเทยว

การวจยเกยวกบความรสกนกคดของนกทองเทยวตอการบรหารจดการ

อทยานฯ และประเดนเฉพาะเรองเกยวกบพนท

การวจยเพอออกแบบและประเมนประสทธภาพโปรแกรมสอความหมาย

ธรรมชาต

งานวจยเกยวกบนกทองเทยว (ตอ)

งานวจยเกยวกบราษฎรและชมชนทองถน

การศกษาลกษณะพนฐานทางสงคมวฒนธรรมของราษฎรทองถน

การศกษาลกษณะพนฐานทางเศรษฐกจและการใชทรพยากรธรรมชาต

ของราษฎรทองถน

งานวจยเกยวกบความรความเขาใจของราษฎรตอทรพยากรธรรมชาต

และระบบนเวศ

งานวจยเกยวกบความรสกนกคดของราษฎร

ตอการบรหารจดการพนทอนรกษและ

ประเดนเฉพาะเรองเกยวกบพนท

งานวจยเกยวกบราษฎรและชมชนทองถน (ตอ)

งานวจยเกยวกบการมสวนรวมของราษฎรในการบรหารจดการพนทอนรกษ

การศกษาบทบาทและศกยภาพขององคกรทองถนในการดแลรกษา

ทรพยากรธรรมชาต

การประเมนผลสมฤทธของการดาเนนกจกรรมการจดการพนทในสวนท

เกยวของกบชมชนทองถน

งานวจยเกยวกบองคกรและนโยบาย

การวเคราะหโครงสรางองคกรบรหารจดการพนทอนรกษ และ

ประสทธภาพการบรหารงาน

การวจยเกยวกบบคลากรในพนท

การวจยเพอประเมนประสทธภาพการบรหารจดการพนทตาม

วตถประสงคการจดการ/ตามแผนการจดการ

การประเมนมลคาของพนทในทางเศรษฐศาสตร

การศกษาเกยวกบรปแบบทเหมาะสมของสงจงใจ

ทจะสรางความรวมมอจากกลมตาง ๆ ในการบรหาร

จดการพนท

แนวทางการพฒนางานวจยเพอการจดการพนทอนรกษ

สรางองคกรภายในในลกษณะของหนวยสนบสนนทางวชาการ (Technical Support Unit) ขนมาพฒนางานวจยอยางตอเนอง

พฒนาแผนงานวจย (Research Programs) ทงในระยะยาวและระยะสน

สรางเครอขายความรวมมอกบหนวยงานวชาการภายนอก - - - Park Cooperative Unit

พฒนากจกรรมทสงเสรมงานวชาการ เชน พฒนาระบบฐานขอมลวชาการ การจดท าวารสาร/จลสารวชาการเพอเปนแหลงตพมพผลงานใหกบหวหนาอทยานแหงชาตและบคลากรทเกยวของ การสงเสรมใหมการพฒนาระบบการจดเกบขอมลทเปนมาตรฐานในพนท

งานวจยดานการทองเทยวในพนทอนรกษ

งานวจยดานแหลงทองเทยว

ชายหาด

นาตก

นาพ

ถา

การศกษาเพอจดทาเสนทางการศกษา

ธรรมชาต

การศกษาซากดกด าบรรพ

การศกษาดานประวตศาสตร

และวฒนธรรม

ประวตศาสตรและวฒนธรรม

ชมชนชาวมอแกนในอทยานแหงชาต

งานวจยดานแหลงทอยอาศยของสตวปา

Principles

• Ecosystem approach

สวนศกษาและวจยอทยานแหงชาต : สานกอทยานแหงชาต

พบนกอาศยอยในประเทศไทย ทงหมด 946 ชนด สองในสามเปนนก ประจาถนซงอาศยหากนและขยายพนธ อยในประเทศไทยตลอดทงป ไมบนยาย ไปอยถนอนเพราะประเทศไทยมอากาศ อบอนตลอดปเตมไปดวยสภาพธรรมชาต หลากหลายใหนกอาศยหากนอยางอดมสมบรณ

นกแตละชนดปรบตวใหเหมาะสมกบถนอาศยซงในประเทศไทย แบงสภาพถนอาศยของนกได 4 ประเภท ดงน บรเวณชายหาดและทองทะเล บรเวณปาชายเลนและปากแมนา บรเวณทงหญา ทลมนาขง และหนองบง ปาไมประเภทตาง ๆ

นกในอทยานแหงชาต


การศกษาในอทยานแหงชาตทเปนแหลงดนก ทสาคญในเมองไทย

แหลงดนกในเมองไทยสวนใหญจะอยใน อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา เขตหามลาสตวปา พนทของหนวยตนน า

Elephant in Thailand

- 1,500 Wild Elephants - 3,500 Domistic Elephants

Problem

- Fragmentation Khao Chamao NP. - Angluenai WS. KhaoYai – Thablan NP.

- Tourism Phukradung NP. Khao Yai NP.

- Plantation Kuiburi NP. Kaeng Krachan NP.

Asiatic Jackal

Asiatic Black Bear

Malayan Sun Bear

Asian Wild Dog - EN

Prime habitat for mammalian carnivores

Home of many

Globally

threatened

species e.g.

Malayan Tapir - VU

Asian Elephant - EN

Stump-tailed Macaque - VU

Banteng - EN Asian Wild Dog - EN

Gaur - VU

Serow - VU

Asiatic Black Bear - VU

ตารางความหลากหลายทางชวภาพสตวปาของไทยเปรยบเทยบกบของโลก มความอดมสมบรณตดอบดบ 7 ในเอเซย

ประเภทของสงมชวต

โลก

ไทย

%

สตวครงบกครงน า สตวเลอยคลาน นก สตวเลยงลกดวยนม เฟรน สน พชใบเลยงเดยว พชใบเลยงค

4,184 6,300 9,040 4,000 10,000 529 50,000 170,000

107 298 916 282 633 25 2,387 6,270

2.6 4.7 10.1 7.1 6.3 4.7 4.8 3.7 หนวย : ชนด

National Park Research Division : National Park Office : National Park, Wildlife and Plant Conservation Department

ตวอยางขอมลสตวปาในแผนแมบทการจดการอทยานแหงชาต


ตวอยางพกดตาแหนงบรเวณทพบสตวปา ในระบบ GIS

นกลมพ นกทะเลแดง นกทะเลขาเขยว นกชายเลนบง

นกลมพแดง

นกกก ไกจก นกชาปไหน นกลมพขาว

งานวจยดานมาตรฐานการทองเทยว

มาตรการในการจดการนกทองเทยว

สงอานวยความสะดวกในการทองเทยว

การบรการนกทองเทยว

งานวจยดานผลกระทบการทองเทยว

ในพนทอนรกษ

การศกษาขดความสามารถ ในการรองรบ ดานนนทนาการในพนทอทยานแหงชาต

การศกษาขดความสามารถ ในการรองรบ

ดานนนทนาการและการทองเทยวในพนท

อทยานแหงชาต

แนวคดการสรางโมเดลการกาหนดขดความสามารถ

ในการรองรบดานนนทนาการ

ต ากวาคา CC

เขาใกลคา CC

เกนคา CC

ระดบการใชประโยชน

วกฤต (Extreme concern)

คอนขางวกฤต (High concern)

นอย/ไมม (Low or No concern)

Observed Level of Impact

ประยกตแนวคด Limits of Acceptable Change (LAC) และ Recreation Opportunity Spectrum (ROS)

โดยระดบของผลกระทบทวดได เปนตวบงชวา การใชประโยชนนนทนาการ/การ

ทองเทยว ยงอยภายใตคา CC หรอไม



แผนภมแสดงความสมพนธระหวางระดบการใชประโยชน (use level) และกระทบทเกดขน (impacts) และขดความสามารถในการรองรบ

ดานนนทนาการ (RCC)

ปรมาณและคณภาพการใชประโยชนนนทนาการ/การทองเทยว

ผลกระทบจากกจกรรมนนทนาการ/การทองเทยวตอ

สภาพนเวศ สงคมจตวทยา และกายภาพ

ขดความสามารถในการรองรบดานนนทนาการ/การทองเทยว

• นเวศวทยา

• สงคมจตวทยา

• กายภาพ และสงอ านวยความสะดวก


โครงการศกษาทดลองรปแบบการจดการเพอการอนรกษพะยนและระบบนเวศฯ

เขตอทยานแหงชาตหาดเจาไหม อทยานแหงชาตหมเกาะเภตราและพนทใกลเคยง

(โครงการบานพะยน)เพอการทองเทยว


การส ารวจและตดตามการเปลยนแปลงของหญาทะเล


ประเมนและออกแบบทนจอดเรอเพออนรกษปะการง (ในเขตอทยานแหงชาตทางทะเล)


การส ารวจและตดตามการเปลยนแปลงของปะการง

Photo by JW McManus

Photo by AM Jones

Fisheries, fishers and tourism

Mangroves, seagrass and coral reefs protect the

coasts from erosion and strong waves

การศกษาEcosystem and habitat based

สวนศกษาและวจยอทยานแหงชาต : ส านกอทยานแหงชาต

การศกษาผลกระทบขยะ/ของเสยตอการทองเทยว

โครงการศกษาเกณฑก าหนดมาตรฐาน

การพฒนาแหลงทองเทยว

กรอบแนวคดในการด าเนนการวจย ก ำหนดวตถประสงคของกำรศกษำ

ประมวลเอกสาร และงานวจยทเกยวของ

ก ำหนดลกษณะ / ประเภทของแหลง ทองเทยว ในเขต อทยำนแหงชำตตำมเกณฑทวไปและ ROS

ลกษณะเฉพำะ ของ แหลงทอง เทยวในเ ข ต อ ท ย ำ นแหงชำต :แหลงทองเทยวเชงนเวศ

น ำเสนอ กรมอทยำนแหงชำตฯ

ตรวจสอบแหลง ทองเทยว 8 พนทตำมมำตรฐำนฯ

ยกรำงมำตรฐำนแหลงทองเทยวในเขตอทยำนแหงชำต

มำตรฐำนแหลงทองเทยวในเขตอทยำนแหงชำต ฉบบสมบรณ

จดท ำคมอกำรใชมำตรฐำนฯ

สมมนำผเกยวของ

สมมนำ : Expert Judgment

รำงมำตรฐำนแหลงทองเทยว ในเขตอทยำนแหงชำต

ศกษำขอมลเชงประจกษ ในแหลงทองเทยว

8 พนท ปรบปรงมำตรฐำนฯ

ครงท 1

ปรบแกไข

หลกเกณฑมาตรฐานการทองเทยวและพนทอนรกษ

1) มาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว

2) มาตรฐานในการทองเทยวเชงนเวศและการผจญภย

- ดานการพฒนาแหลงทองเทยวและบรการ

- การพฒนาและการจดการความปลอดภยในการทองเทยว

- มาตรฐานความปลอดภยในการทองเทยวทางทะเล

- มาตรฐานความปลอดภยในการจดน าเทยวดวยจกรยาน

- มาตรฐานความปลอดภยในการทองเทยวดนกและแมลงทมผลตอระบบนเวศ

3) คณภาพมาตรฐานทพกสมผสวฒนธรรมชนบท (Homestay)

งานวจยดานเศรษฐศาสตรเกยวกบการทองเทยว

ในพนทอนรกษ (กรณศกษาจากตางประเทศ)

จะมงพฒนาเพอเสรมสรางใหพนทอนรกษของประเทศไทยเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทมความพรอมส าหรบบรการการทองเทยวเชงอนรกษอยางมคณภาพ (Quality Destination) และจะเนนการพฒนาไปสมาตรฐานสากลภายใตการบรหารจดการเชงธรกจ โดยเปดโอกาสการมสวนรวมและประะสานประโยชนของทกฝายทเกยวของอยางเปนธรรม และน าไปสการทองเทยวเชงอนรกษอยางยงยน (Sustainable Eco-tourism)

ทศทางการวจยและพฒนาการทองเทยวในพนทอนรกษ


ตวอยางการวจยดาน sustainable tourism ในตางประเทศ

Dr. Christof Schenck, Frankfurt Zoological Society

Die Serengeti – das größte Wandersystem von Landsäugetieren

auf der Welt

1-2 Millionen Gnus Largest migration of terrestrial mammals in the world

www.nprcenter.com

Contact us :

ดร.ทรงธรรม สขสวาง [email protected]

แนวทางการศึกษาและวิจัยอุทยานแห่งชาติ...

Environment

Transcript of แนวทางการศึกษาและวิจัยอุทยานแห่งชาติ...