553.математические методы в биологии и экологии...
-
Upload
efwd2ws2qws2qsdw -
Category
Documents
-
view
1.024 -
download
8
Transcript of 553.математические методы в биологии и экологии...
-
. . .
. .
:
- ,
2012
Copyright & A K-C
-
2
51-7:57 02173 34
-
. 2011
: . ., ;
34
, . . : : / . . ; . . - . . . . : , 2012. 140 .
ISBN 978-5-8397-0859-4
- . , - , -, . . - - . ,
020400.62 020200.62 ( , 2), .
51-7:57 02173
ISBN 978-5-8397-0859-4 . . . , 2012
Copyright & A K-C
-
3
- . . . . . . . . , - . . , (19801990 .) .
- , - . - - - (). - - .
. --, , . -, - . -
Copyright & A K-C
-
4
, . - - , , - , , , , , - , -. - . - . -, . , , , . , , . , , , , . - , , , . , , . www.biometrica.tomsk.ru . .
- .
Copyright & A K-C
-
5
, .
- . , . , , . !
, , , , : [email protected].
1.
1.1.
, .
-, - , , - - , - .
Copyright & A K-C
-
6
, , , , , , - , , , , , , .
- - , , . , . , - , . - - - . , . , , , , -, . , - ( ) , - , , . . -, , . - , . , -
Copyright & A K-C
-
7
. -, , , . - , .
- , -, . - , . - , , , , , , . . , , -, , - , , , - , - , , - , -, -- . , , . - , , - . , , , , - , ,
Copyright & A K-C
-
8
, , - , , .
- , , .
- , . , . , , , , , , - . - - .
, , , , . - . , - , . : , . , - , (, 1990).
, . , .
Copyright & A K-C
-
9
. XIX . (1899) , . . - - . - . . , , ( ), , , . , - . 1901 . Biometrika, . , - . , , - . , - , . . 1908 . Student () - , - t-. - . . - . - : . . , . . , . . -, . . , . . , . . , . . , . . , . . , . . .
Copyright & A K-C
-
10
1.2.
(MS Excel) - , , , (Mathematica, Matlab, Maple, Mathcad), (Statistica, StatGraphics, SPSS, Stadia, Biostat, Systat, Attestat) .
- - MS EXCEL STATISTICA. (Statistica, StatGraphics, SPSS) ATTESTAT, Internet (http://attestatsoft. narod.ru, ).
MS EXCEL
MS EXCEL ( ), - .
, , . , , (, ), . , , . , , (, 2003). , , (. 1.1).
MS EXCEL - , , , , - .
Copyright & A K-C
-
11
(=) (, 2003). (. 1.1).
. 1.1.
1.1
MS EXCEL
LN .
()
LOG .
(; )
LOG10 .
()
- .
()
.
(; )
. ( )
- .
( -;
Copyright & A K-C
-
12
; -)
.
( )
.
( )
. ( )
- .
( )
- -.
( )
- -.
( )
-.
( )
.
( )
.
( )
.
( )
,
(. 1.2). .
- , . , . , , - , - MS EXCEL - .
Copyright & A K-C
-
13
. 1.2.
, MS EXCEL - - . - (. 1.3), 4 . - .
. 1.3.
STATISTICA
STATISTICA . :
Copyright & A K-C
-
14
, - , (Scroolsheet) . (-) STATISTICA ;
- ;
, . , . Windows-. - , . Windows-. ;
. , , . STATISTICA .
STATISTICA Spreadsheet. , (. 1.4). STATISTICA -: Windows; - ( MS EXCEL), Drag-and-Drop , . . (, 2003).
Copyright & A K-C
-
15
. 1.4. STATISTICA. Vars
( Variables), Cases () (: , 2003)
:
;
, -, .
STATISTICA -. ( , ), -. . STATISTICA - (, 2003). STATISTICA - . , .
Copyright & A K-C
-
16
Statistics (, ) Graphs () (. 1.5).
. 1.5. Statistics Graphs STATISTICA 7
STATISTICA - -. . - - .
STATISTICA , (, , , -, , .).
, - . ,
Copyright & A K-C
-
17
. Scrollsheet (, 2003).
STATISTICA :
STATISTICA;
;
- ;
, ;
.
ATTESTAT, 12.5
ATTESTAT -- . MS EXCEL. ATTESTAT - MS EXCEL - AtteStat. - (. 1.6.).
- , . , (. . 2.7 2.4).
1. : - MS EXCEL.
2. : MS EXCEL, - .
3. : , .
4. : .
Copyright & A K-C
-
18
. 1.6. ATTESTAT
ATTESTAT - , - ( ), , - .
1.3.
, . , - . ,
Copyright & A K-C
-
19
. . , - .
, , - (, 1990); - , (, 1973).
: , , , , , - .
() - (, 1990).
: , , , , .
, (, 1973).
: , , , , - , , .
, (, 1990); (, 2002); , - (, , 2003).
: , , , , , a .
, , , , - . ,
Copyright & A K-C
-
20
, (variables). - , , , , (, -, ) .
: , , - , , .
(, 1973; , 1990).
1.4.
- - . , , , , , .
: ; - - ; - ; , , .
- ( , ). , - () (, 1990). 2 (, 1990):
1. ( ) , . :
Copyright & A K-C
-
21
1.1. . - ( , , ) (, 1990).
1.2. . - , ( -, - ) (, 1990).
2. ( ) , ( ) (, 1990).
, - , - , . , , , .
, - , . (, 1964; , 1973; , , 1977; , 1990; , 2002; , , 2003, 2005):
1. , , -, . - ( , , , ) (), - (, , , -) , ( ) .
2. ( , , ) , - . , , , , -
Copyright & A K-C
-
22
(, , , , , +, -). ( ), . - .
3. -: ( , , - ), - . , . , . , - , 1, 2, 3 10, , 10- - , 5- , .
. - !!! , , - , , - . , - - .
1.5. -
- . - , , .
. - ,
Copyright & A K-C
-
23
( , ). - , -. . , . .
1. , , -. - (, 1990).
2. - , . . - - ( ) - - () (, , 1977).
3. - . - - . , -, (, 1973).
4. - , , (, 1935).
5. , , , . , . . (, 1983).
6. , , , , .
Copyright & A K-C
-
24
-, (, 1964).
7. - , - . - ( ). . , - (, , 2005).
8. - . , (, 2001).
, :
1. ( n) - ( N).
2. , . , n N .
: , ( ), - ; - , .
3. , .
4. , - , , .
: () , -
Copyright & A K-C
-
25
? -, . ( 4), .
, -, , , , , .
: 1. ,
, .
2. , .
: -, - - , , , - - , , , 100 , .
, , , .
: - , - , ? , - ? - , , . , . - ( )?
Copyright & A K-C
-
26
. - , , - , , . - , , - -, . - , , .
? - - ( . random ) , . (, 1962; , 1964; , 1969; , 1970; , , 1981; , 1984; , 1990).
I. , ( , , ). , .
II. - , - ( , ). .
( ) 2 :
1. , - , -
Copyright & A K-C
-
27
( , - , ). . , -, , - . - , . : , () .
: 100 10 . , , . , . , . , - . ( 1 100) ( ) (. 1.2).
1.2
(: , 1990)
3393 6270 4228 6069 9407 1865 8549 3217 2351 8410 9108 2330 2157 7416 0388 6173 1703 8132 9065 6717 7891 3590 2502 5945 3402 0491 4328 2365 6175 7695 9085 6307 6910 9174 1753 1797 9229 3422 9861 8357 2638 2908 6368 0398 5495 3283 0031 5955 6544 3883
Copyright & A K-C
-
28
, - (). 10 , 100 (. . N = 100). . , - , 2 . 93, 8, 91, 85, 38, 70, 30, 90, 7, 28 .
, MS EXCEL: , (. 1.7).
. 1.7.
, ( - ) ( 10). , , , - .
Copyright & A K-C
-
29
ATTESTAT (. 1.8).
. 1.8.
, .
-, . , , , - ? , , . .
2. , :
. - (), . - (, , ).
Copyright & A K-C
-
30
: - . , , .
. ( ), - (. . ). , -, .
: - , , , . . ( , , , , ), . , , . , , .
. - , , .
: 100 . , 100 1 ; , . . . , , , - , .
Copyright & A K-C
-
31
1. , - - , , - ( ) (, 1984). , - , .
2. , - . , , , . . , . , , , , () . - ( ., 2001). , . , , . - , - .
Copyright & A K-C
-
32
2.
(, , , , , ) (-) (, , , ). , - . - , , - , , (, ).
, , , .
: 1. () . 2. . 3. . 4. .
, , , , , , . , - MS EXCEL STATISTICA. , , - .
: , .
Copyright & A K-C
-
33
. - , - .
: , - ; ; ( ) .
- . , , - , , ; .
, , , -, , , . - , , , , , , 95% . , (, - ), , .
Copyright & A K-C
-
34
2.1. (
!) , , .
. 1. ,
( ) .
: 34342543345 23333444455 .
: ( 2 5), (3 4), .
2. ( ) , .
: 23333444455 , 2345 , 1442 .
: - ( ) .
, , - - . (, 1990):
= max xmin / k,
, max; xmin , k ,
, : k = 1 + 3.32 lg(n), n .
Copyright & A K-C
-
35
, = 1 1, - , 1, .
( = 1 1), . Tachycineta bicolor (, 1973):
4 6 6 4 5 5 5 5 5 5 5 1 4 5 4 5 4 5 5 7 4 6 6 5 6 4 4 5 6 5 5 4 2 6 4 6 2 5 6 5 5 4
1, - , - . :
1 1 2 2 4 11 5 18 6 9 7 1
, -
( 1) - , , . (- ) ( /):
46 41 153 98 140 95 208 88 65 108 60 41 179 320 176 118 191 108 62 91 90 66 189 274 170 95 62 108 45 58 90 83 202 134 166 82 117 62 91 37 80 45 111 83 120 108 91 241 90 66 163 110 117 91 180 104 91 134 92 83
- , -, .
Copyright & A K-C
-
36
= 41, k = 7, :
(/)
3778 14
78.1119 28 119.1160 5 160.1201 8 201.1242 3 242.1283 1 283.1324 1
3. ( ) , - ( , , , ).
:
2 11 6 1 20 30 10 2 (/), III IV V VI VII VIII IX X .
4. , - .
: 2011 . - - () ():
: 17 19 59 114 94 78 78 64 78 48 35 36 5 5 11 : 17 16.8 23.8 25.6 27 24.7 21.8 22.7 23.1 21.8 20.3 19 15 14.5 18.8
2.2. , ,
- . , -, . - -
Copyright & A K-C
-
37
, .
- - , . - .
- ( ) (. 2.1 ) ( ) (. 2.1 ).
- : () (). , , - . . 2.1 : , .
, . , - . . , , - - : - (. 2.1 ).
Copyright & A K-C
-
38
. 2.1. : Tachycineta bicolor;
; ; ,
-
MS EXCEL - . (. 2.2). (. 2.2).
0
10
20
1 2 4 5 6 7
0
10
20
30
3778
78.1119
119.1160
160.1201
201.1242
242.1283
283.1324
(/)
05
101520253035
III IV V VI VII VIII IX X
,
/
020406080
100120
14 16 18 20 22 24 26 28,
,
.
Copyright & A K-C
-
39
. 2.2.
: () () (. 2.1 ). - . , , , .
( ), () (. 2.1 ). - , , . , . , , . , (, ). , . 2.1 , , , - . .
Copyright & A K-C
-
40
. MS EXCEL. STATISTICA , (. 2.3). - Graphs ().
, STATISTICA - , - (3D Graphs). , : , - , - . (3D XYZ Graphs), 3- (. 2.4).
. 2.3. STATISTICA
Copyright & A K-C
-
41
3D Scatterplot (Spreadsheet1 10v*16c)
. 2.4. , STATISTICA
2.3.
, , , - (, , 1977; , 1990).
, , . , () . - - , . , , .
Copyright & A K-C
-
42
2.1
. %
10 4 14 38 9 2 11 30
3 5 8 22 3 - 3 8
1 - 1 2 , . 26 11
2.2
(: , , 1956)
%
% , ,
%
100 0 0 94.2 3.6 2.2
78.6 4.2 17.2
67.5 9.1 23.4
2.3
(/2) (: , 1984)
5.00 4.04 5.17 3.73 3.21 3.85 3.92 7.56 3.75 4.02 5.10 8.74 3.85 3.32 3.80 8.75 5.39 2.23 3.77 15.39 3.59 2.11 2.56 11.85 8.44 1.87 1.94 9.84
Copyright & A K-C
-
43
2.4
(/2) (: , 1984)
5000 8.44 1.87 1.94 9.84 5.5 4.7 3.1 3.8 9.4
? 2.1 - , , 4 :
1. - (38%), (30%) (22%).
2. - (10 .) (9 .), (5 .) (4 .).
3. (5 ), (3 ).
4. (11 .) , (26 .).
( ) , - (. 2.2).
Copyright & A K-C
-
44
. , - , , . . , - , . -, . , , ( ) , . (, , 1956).
, - - , 2.3 2.4. 2.3 , , . , , . , - 6. , , , . 2.4. , . , , , , 5000 (4.56.7 /2) (. 2.4). , , - 2.4 , . .
Copyright & A K-C
-
45
2.4. ,
, -. , - - ( ) - , . - . - .
- , - . , , .
6- , 6- , 128.5 111 135 112 126 125 124 116
128.5 120 124.6 127 124 119 124 127 130 135 125 116
Copyright & A K-C
-
46
: 6-- ? - , , , -. -, , , , , . -, , , . 2- . , , , . . - . - , .
.
I. . ( , -, , ), - , .
1. - (i) ( , n). ( ), X , Y . . . ( ), ( ).
:
1 2 3 1...
n
in i
X X
n n
Copyright & A K-C
-
47
-, 127 , 121 . , .
:
; , -
-, ;
- .
, -, -, - - , .
2. , . . , (, ), , - (), . - .
-, , , . .
, ( ), :
2
1
n
ii
q
XX
n
.
3. -
,
Copyright & A K-C
-
48
- (), . - . , ( ), :
3
3 1
n
ii
Q
XX
n
.
(3), () - . .
4. - -, . - , . - .
. . :
%1001
12
t
ttV ,
t1 t2 .
V1,
V2, V3 Vn , ( -) - :
Copyright & A K-C
-
49
1 2 3...ng nX V V V V . II. () -
. 1. () ,
2 : .
2. () , - . . , .
: Tachycineta bicolor (, 1973):
4 6 6 4 5 5 5 5 5 5 5 1 4 5 4 5 4 5 5 7 4 6 6 5 6 4 4 5 6 1 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 7 .
, -
, . . , 2 ( = 5) ( = 5).
-
( ) , .
2 3 3 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 60 X ( 60) = 7.6, X ( 60) = 4.3, = 5, = 5.
, (60), , - . - .
, ( )
Copyright & A K-C
-
50
. . (, , ), , , ( ) .
. (, 1999; , 2000), . , ( ), . 3.
- . .
:
1: 1 2 3 4 5 1X = 3 2: 3 3 3 3 3 2X = 3
,
() - , , - , .
, .
:
1. ( ) - . . lim.
2. - . R.
Copyright & A K-C
-
51
, , .
: () 2 :
1 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8 1X = 2.4, lim = 2.0-2.8, R = 0.8 2 1.6 2.0 2.4 2.8 3.2 2X = 2.4, lim = 1.6-3.2, R = 1.6
,
2- . 2- - , - .
: 2 :
1 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 1X = 145, lim = 100-190, R = 90 2 100 145 145 145 145 145 145 145 145 190 2X = 145, lim = 100-190, R = 90
, , . , 10 8 . , , , - .
, , (), . i X , - . -, , . -, - ( ). :
Copyright & A K-C
-
52
1( )i X : -45 -35 -25 -15 -5 +5 +15 +25 +35 +452( )i X : -45 0 0 0 0 0 0 0 0 +45
,
, , : 0.
- . . .
3. (2, S2)
- :
2
2 1( )
1
n
ii
X XS
n
.
S2, , . - , .
1i X : -45
2 -352 -252 -152 -52 +52 +152 +252 +352 +452
2i X : -452 02 02 02 02 02 02 02 02 +452
1i X 2: 2025 1225 625 225 25 25 225 625 1225 2025 = 8250 2i X 2: 2025 0 0 0 0 0 0 0 0 2025 = 4050
:
Copyright & A K-C
-
53
21
8250 916.710 1
S
224050 45010 1
S
.
,
, . , , n 1. . , , , ( -, , ), - , , (, , ) - , . . , , - . , n, n 1, , .
, , - , -. , , - , , . , .
4. () (, S) . - , S, , - ( ). , , , . . . - -
Copyright & A K-C
-
54
, , .
1 916.7 30.3S 2 450 21.2S , -
, .
- . - .
5. (v) , :
100%v
SCX
.
v 10%, v 1125 %, v > 25 % (, 1990).
- , . , .
: 2 (, ) :
1X = 2.4 , S = 0.6 , v = 24% 2X = 8.3 , S = 1.6 , v = 19%
. - , , .
Copyright & A K-C
-
55
- , -: .
, , .
: 1X = 10 , S = 1 , v = 10% 2X = 150 , S = 6 , v = 4% -
, , - . : , , .
1. , - ( , , . .) , - . , (, , -), - ( ) - - . (). - , - .
Copyright & A K-C
-
56
, (, 2001). , : , r-, - (, 2001). . , , .
2. , , , - (-) . - , , (, , 2005). , , - (, , 2005).
. - , . - . , , - - . . MS EXCEL : ; -; ; ; ; .
- - (Descriptive statistics), -
Copyright & A K-C
-
57
. , , OK . - - . (. 2.5; 2.6; 2.7).
: Statistics Basic Statistics/Tables ( -/). Descriptive statistics ( ). , , Variables (). Advanced, . Summary. .
. 2.5.
MS Excel
86.9 25.3 124.5 120 62.1 3857.6 -1.7 -0.97 128.3 1.13 129.5 521.7 6 (95,0%) 65.1
Copyright & A K-C
-
58
. 2.6.
(Descriptive statistics) STATISTICA
: Valid N ; Mean ;
Median ; Mode ; Geom. mean -; Standard Deviation ; Variance ; Standard error of mean ; 95% confidence limits of mean ; Minimum & maximum (); Lower & upper quartiles ; Range ; Quartile range ; Skewness ; Kurtosis ; Standard errors of skewness & kurtosis .
Copyright & A K-C
-
59
. 2.7.
ATTESTAT: AtteStat | , ,
3.
, , , . , , .
3.1.
, - .
Copyright & A K-C
-
60
1. .
2. , , .
3. , . - , .
4. - , , , - 1 , 4 2.
5. , , , . - , .
6. , - , .
, . - (P(A)) - (m) (n) (, 2001).
mP(A) = n .
: 5 10 . 1 . , - ? 15 (5+10). , . . , 5. , :
5 1P = 0.33 33%15 3
Copyright & A K-C
-
61
, , - 0 1, , . , - 1. 0, ; - 0 1 . , 0, , ( -, ), , 1, , .
3.2. () ,
. , , , , . (-) . , , , , Planktothrix agardhii ( - ) . , - 10% , - ( ). - (, - )? : , - . : , 10%, ( ) , , .
Copyright & A K-C
-
62
, , , - , . ?
. , - , (, ). , , . , , 10 000 100 , :
100P = 0.0110000
.
, 100 . - :
9900P = 0.9910000
.
2 . -, (0.01+0.99) . -, () , - , . , - - ( ), - :
P = fn ,
f ,
n .
Copyright & A K-C
-
63
- . , , , . . .
, - , - . , Tachycineta bicolor (n = 42) (, 1973):
1 1 1/42 = 0.02 2 2 2/42 = 0.05 4 11 11/42 = 0.26 5 18 18/42 = 0.43 6 9 9/42 = 0.22 7 1 1/42 = 0.02 42 1.0
, , , ( ), :
00,10,20,30,40,5
1 2 4 5 6 7
. 3.1.
, . , - , - . (-) , () -.
Copyright & A K-C
-
64
. - . , , .
- ( - , . 3.2), -, , - . - - .
. 3.2. : , , -, , ;
, , , (: . 2003)
-
Copyright & A K-C
-
65
3.3. -
, ( ) . - . 1889 . , . - , , , , . - , .
- . , ( ) - , ( - ), (. 3.3).
. 3.3.
, , , , , ( -), (, 2 ) (, 1 ) ( ). , , - .
, 2 -
Copyright & A K-C
-
66
: -. - - , - (t) :
( )t = iX X .
( ) tiX X .
, -
- ( , ) t ( , ). , (. . ) . :
2
2( )
212
iX X
e
,
( 3.1416), ( 2.718). ,
,
2
22
( )t iX X
.
, . . , ().
, 0, = 1 - :
2t21
2e
.
Copyright & A K-C
-
67
, , , , - () . , , - (. . -, ), .
: 1. -
, . . . 2.
. , P = 1 +.
3. - : 1 X .
4. , .
5. 1. , - .
, - 3- : , , (. . ) 0.997 3 (3). - 0.003 3 (. 3.4).
0.997 0.003? ,
t, . . ( ) tiX X . , t, , - .
Copyright & A K-C
-
68
. 3.4. 3-
, t = +1 (. . X ) 1; t = -1.5 1.5. , , , , t +t . , 1 (. . t = 1) 68.3% (. 3.4). , - 0.683 -1 +1, 0.317 (1 0.683) . 2 (. . t = 2), 95.4% - (. 3.4). , -2 +2 0.954, 0.046 (1 0.954) . , , 3 (. . t = 3) 99.7% (. 3.4). (), 0.997 ( ) , 3. 0.003 (1 0.997) .
Copyright & A K-C
-
69
. , - , , , . , , - - . - .
3.4.
2 :
1. (As) . . , (. . ), () ,, As > 0 (. 3.5). , , () , As < 0 (. 3.5).
As > 0 As = 0 As < 0
. 3.5.
2. (Ex)
Copyright & A K-C
-
70
. , , > 0 (. 3.6). , , < 0 (. 3.6).
. 3.6.
, As = 0 = 0.
. - (. 2).
:
1. - . - , . - .
2. - -, - .
Ex > 0 Ex < 0
Copyright & A K-C
-
71
3. 2 , -, ( , , ).
3.5. .
, , - . , , : - , .
, - , - :
( + q),
,
q , , .
:
( + q)1 = + q
( + q)2 = 2 + 2q + q2 ( + q)3 = 3 + 32q + 3pq2 + q3
( + q)4 = 4 + 43q + 6p2q2 + 4pq3 + q4
, , - (. 3.7).
- :
Copyright & A K-C
-
72
, . Tachycineta bicolor - 1 , 2- , 3- . .
. 3.7.
( ), ( ), , . ( ) p, ( ) q = 1 p. - p = q = 0.5 () ( ); (. 3.8). (, , 2003).
Copyright & A K-C
-
73
0
10
20
30
40
50
60
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
. 3.8. ( p = q = 0.5)
, (, 1970); , , , , - ( ) (, , 2003); Anemone nemorosa L. (, 1984); - (, 2004).
3.6. (), -
1, 2, 3 . . . , , , q, , . , . = q , ( 3.2).
: , , , ( - ),
Copyright & A K-C
-
74
(, , 2003); , , (, 1973); , (, 1990); - Odontites serotina Dum. (, 1984).
, -, , ; - , , - (. 3.2). - , - , , - (, , 2003); - (, 2004), ( ., 2003).
(p = q p1 = p2 = = pj = pk ) (. 3.2). , -, (, , 2003).
- - , , , , (, 2004).
, , - . , - . , -
Copyright & A K-C
-
75
, , - , . , - - , - - (, , 2003). , - - - , . , , , . . . -, -, , , - , . - - : - ( -) ? , - . , . .
. , -, -, . - , , .
Copyright & A K-C
-
76
4. ,
, -, - , .
, - , . , , () , . , -, , , , -. , - . , , , X ; - 2, S2; - , S. - , , , -, . , , , . - - ,
Copyright & A K-C
-
77
.
, -, .
4.1. -
( ) - . : (, , ; -, ) . .
, - ( ), . , , , , , , . , 5 , , , - ():
8 16 20 24 32
, (N)
5, :
8 16 20 24 32 205
.
,
, -
Copyright & A K-C
-
78
. , , . n = 4. , , - . , 5 3- , :
8 16 20 24 8 16 20 32 8 16 24 32 8 20 24 32 16 20 24 32
, . , , .
, :
18 16 20 24 17
4X
28 16 20 32 19
4X
38 16 24 32 20
4X
48 20 24 32 21
4X
516 20 24 32 23
4X
, , , - .
Copyright & A K-C
-
79
, ( = 20), . , ( 1 17X ), ( = 20), , :
1 17 20 3X , . .
3 . : -1; 0; +1; +3.
, . , , - . (. 2), , , , (5), - :
-3 -1 0 +1 +3 9 1 0 1 9
9 + 1 + 0 + 1 + 9 = 20 20 4 25
. , , - ( !!!) -, . , , 5 - ( ) 4 (), - 2 .
-
Copyright & A K-C
-
80
( ) . , :
1X = 172 .
: 1. -
, , - , -, , , . , . , - -, .
2. - , - 2. , .
, . , n , . ( ) :
SS
nX
X ,
Sx ,
n .
, SX , m.
Copyright & A K-C
-
81
1. , , - , , . , .
, , (S) (n). , - , . - ().
, , -. , - , , , , , .
4.2.
- . 2 , , , 2 , -, , 2 , 2 - . ,
Copyright & A K-C
-
82
, , , - .
. 3 . - : , - . 10 000 , 100 , . 10 000 . , . (), ( 1X 10000X ), , (. 4.1).
3m 2m 1m 1m 2m 3m
. 4.1. ,
, . . , , 0.683 1m ( ),
Copyright & A K-C
-
83
0.997 3m ( ). ( ), - , , , , . : , 0.997 X 3m. , . .
, ( ) . .
() , , , ( = 0.683; 0.954; 0.997). , - t -, :
t = 1 => = 0.683; t = 2 => = 0.954; t = 3 => = 0.997
95%- -. , 95% (), , 100%-. , , 100%- , . - , - . , ( ) . 0.95 , , , . -, , - , ,
Copyright & A K-C
-
84
, 0.99 0.999, . , . t -? :
= 0.683 t = 1 => = 0.95 t = 1.96 = 0.954 t = 2 => = 0.99 t = 2.58 = 0.997 t = 3 => = 0.999 t = 3.29
, ( ). , , , , , . , ( ) (=0.95, =0.99, =0.999) - .
3 , - :
= 0.95 = 0.05 (1-0.95) = 0.99 => = 0.01 (1-0.99) = 0.999 = 0.001 (1-0.999)
, = 0.05
1 20 (5%), = 0.01 1 100 (1%), = 0.001 1 1000 (0.1%). , , , - , .
, 3- :
1. X .
Copyright & A K-C
-
85
2. (m) .
3. (t) - , .
, :
t mX
:
95%- X 1.96 m 99%- X 2.58 m 99.9%- X 3.29 m
2. (n < 20),
, - . , . t, , . , n = 4, 95%- t, 3.18, 1.96. t- . , .
() - : - 17 , 95%- 10.9 . , 0.95 6.1 27.9 (. . 1710.9 ), 0.05 -
Copyright & A K-C
-
86
. 20 , , , - (n = 4).
. , (. ). , MS EXCEL . , (). , STATISTICA (Box & Whisker plot) (. 4.2).
. 4.2. , .
: , . :
, ,
3. -
, . , , ,
Copyright & A K-C
-
87
, - 0.99 0.999. , , , . - 95%- ( 5% ), - .
4. - - . ATTESTAT.
5. -
, . . , , - - , .
. . - - , . , - () , , , , - , . . , , , .
Copyright & A K-C
-
88
, () ; , , , (, , 2005).
, - - ? , , - () ? . , 2 , - , 6 ( 127 , 121 ). , , 2 , (. . , , )? ! , , . . , (, 1 = 2 = 125 ) , , - ( 1X = 127 2X = 121 ) , . . . , , , , , . . . , -
Copyright & A K-C
-
89
, .
, -, .
5.1. . .
(- , 2- ) ( - ). ( ) (, ).
, - ( , ), , .
, - , . , - , , . . .
1. - - : - , .
2. - -
Copyright & A K-C
-
90
, . .
, - , 2 :
1. () , .
2. () - , . . , .
- - , - .
- (. 5.1).
. 5.1.
-, , 2 : , ( ), ( ) (. 5.1).
95%
5%
Copyright & A K-C
-
91
, , , , . . . () , . . , - . (, ) (), () () , :
, , .
< , , .
,
-. , - : 0.95, 0.99 0.999. 95%- . - (0.05, 0.01 0.001). - , (. . , ). - - . 2- - , - . , , . 5% ( 0.05) ( ). -
Copyright & A K-C
-
92
- ( ) - ( 0.05), , , ( 0.05), . -, , ( - 0.05), , , . , 0.95 ( 0.05), , , , 0.94 ( = 0.06), . 95% , . , , :
0.05, , .
> 0.05, , . 3.
, , , 0.01 0.001. , . , 0.04, -, 0.05, , - 0.01, .
- , - . 3 :
Copyright & A K-C
-
93
1. - .
2. - .
3. ( ) .
5.2. :
1. , - , .
2. , 2- - ( -), .
3. , ( ), .
:
1. ( , , . .).
T- (t-test) . , - 2- :
1 2
1 2tX X
X XS
.
Copyright & A K-C
-
94
, 2- - , , 2 . , - , (0.05) . .
F- (F-test) . F- :
2
12
2
F = SS .
2.
.
: ( ),
, (Chi-Square test) (f) - (f'), :
2
2
1
( )n
i
f ff
. : (U) (Mann Whitney test) () (Wilcoxon test) (Z) (Sign test) (S) (Wald-Wolfowitz test)
- .
Copyright & A K-C
-
95
, . . , . (- ) -, , ( ). (, 1975; , , 1982; , 1990), . , , , , . : , - ( ) () .
- , .
- . - , .
: 1.
. 2. ,
. 3. .
Copyright & A K-C
-
96
: 1.
, . . , .
2. , - .
3. .
.
:
1. (t- , , ).
2. ( t- , , ).
, - . - , (. . n1 n2 n1 = n2).
: 2- -, .
, - . - (. . n1=n2). , - , , .
: , .
, -, . (. 5.1).
,
Copyright & A K-C
-
97
, - . , - , - .
5.1
- - .
-
()
1. - (n 50). 2. - (n < 10 20). 3. , - 5. 4. - , - .
(d) (Kolmogorov Smirnov test)
- - .
(W) (Shapiro-
Wilk's test)
1. , (8 n 50). 2. -, .
- .
t-
- ,
1. - .
Copyright & A K-C
-
98
2. - - . -, MS Excel Statistica t- - .
-.
F-
- ,
- .
.
-
, ,
1. - t- - . 2. - (3 n 60). 3. 2- .
1. . 2. - - : - , , . - .
1. - - - . 2. - - - .
Copyright & A K-C
-
99
-
, ,
3. - . 4. - , 2- -.
- , . . - 2- , - .
5.3. STATISTICA
-, , - . , ( ), - . , , , - , ( ). .
:
, . . .
.
STATISTICA Basic Statistics / Tables ( / ).
Copyright & A K-C
-
100
. : ( ) (. 5.2).
. 5.2. STATISTICA
. 5.3.
(Descriptive statistics), (Normality) STATISTICA
Copyright & A K-C
-
101
Statistics Basic Statistics / Tables. Descriptive statistics ( ). , , Variables (). Normality () , (. 5.3). Histograms () - (. 5.3).
(. 5.4).
Histogram: ,
K-S d=,08860, p> .20; Lilliefors p
-
102
(. 5.4). (K-S) > 0.2, = 0.839, , - (0.05), -, .
(. 5.5).
Histogram: , /
K-S d=,16861, p
-
103
( ). , , , -. - - . , , . t- , t- (, U- ).
t- . , 2 MS EXCEL:
: 6-
6- , . . .
6- 6- .
t-
6- , 6- , 128.5 111 135 112 126 125 124 116
128.5 120 124.6 127 124 119 124 127 130 135 125 116
Copyright & A K-C
-
104
. F- . - : , , . , F- (. 5.6).
. 5.6.
F-
- 1 2 (. 5.7).
. 5.7. F- MS EXCEL
Copyright & A K-C
-
105
2- - (. 5.2).
5.2
F-
MS EXCEL
F- 1 2 126.96 120.8 12.8048 57.7333 10 10 Df 9 9 F 0.2218 P(F
-
106
. 5.8. t-
. 5.9. t- MS EXCEL
5.3.
5.3
t-
MS EXCEL
t-
1 2 126.96 120.8 12.80489 57.73333 10 10
Copyright & A K-C
-
107
0 Df 13 t- 2.319362 P(T
-
108
.
.
- STATISTICA (Dependent variable), 2 , , - 2010 2011. - (Grouping variable) (. 5.10).
. 5.10.
STATISTICA
Statistics - Nonparametrics ( -). Comparing two independent samples (groups) ( ). Variables , (. 5.11).
Copyright & A K-C
-
109
. 5.11. STATISTICA
Comparing two independent samples (groups) Mann-Whitney U-test (. 5.12), (. 5.4).
. 5.12.
(Comparing two independent samples (groups)) STATISTICA
- - (p-level). (0.086 > 0.05) (. 5.4), - .
Copyright & A K-C
-
110
5.4
Variable Rank Sum
Rank Sum U Z
p-level Z
p-level
Valid N
Valid N
Rank Sum
141 112 34 1.71 0.086 1.71 0,086 10 12 0.093
5.6. ,
-. - , , . . , - . ? , .
- () - . -, - , . , - . - :
, .
, .
ATTESTAT (. 5.13).
Copyright & A K-C
-
111
. 5.13.
ATTESTAT
- . - MS EXCEL.
6.
6.1.
, - , - , - .
- . , , . - -, , .
Copyright & A K-C
-
112
, , , . , , - -. , ( ) ( ). - - , , - , .
. , - , , . ., , - , . , - . , - , - .
, , . - . - : . - ().
Copyright & A K-C
-
113
, /
, /
,
/ 1 2 3 15 8 8.4 8.6 8.3 20 8.2 9 10 9.0 25 11 12 13 12 30 7.5 8.5 7.4 7.8
-
15 / 30 /, 4 , 4 , 3 . 3- , . (4), , 4 . :
8.3 9 12 7.8 9.3 /
4
, -
, -. , - . , - , . , - , - . , - , - : -, .
Copyright & A K-C
-
114
, - , -? . , .
1. 2 ( 2.4) .
, , - . () () . .
() - - :
2
2 1.
( )S
1
n
ii
X M
n
,
iX ,
, n . ,
, , . , , .
() (. . , ) -
Copyright & A K-C
-
115
:
2
2 1( )
S1
n
ii
X X
n
,
i ,
X , n .
(. . ), .
, :
2
2 1( )
S1
n
ii
X
n
2 2 2S S S
F- , , - 0.95 ( 0.05). - - :
2
2F
SS
.
, -
, -
Copyright & A K-C
-
116
, , - F- .
( , - ) :
() ; ,
.
, :
1. .
2. , ( ).
3. - () .
4. .
6.2.
1. , , .
: -.
2. , -, .
: .
2 : (, ) -
, .
Copyright & A K-C
-
117
(, ) , - , - .
3. ( ) - . .
: 15, 20, 25, 30 /; , , , .
2. . , .
4. , - - (). , () .
, - , -, . , - .
6.3.
-, F- :
1. - .
2. , . - , - .
3. .
Copyright & A K-C
-
118
, - .
- :
1. . 2. . 3. , ()
() . 4. ()
. 5.
.
.
6.4. MS EXCEL STATISTICA STATISTICA
MS EXCEL .
-.
MS EXCEL , (. 6.1).
MS EXCEL - , (. 6.2).
Copyright & A K-C
-
119
. 6.1. MS EXCEL
STATISTICA , - , 4 , 15 /, 20 /, 25 /, 30 / (. 6.3).
. 6.2.
MS EXCEL
Copyright & A K-C
-
120
. 6.3.
STATISTICA
(Analysis of varian, ANOVA) Statistics ANOVA, Basic Statistics / Tables. - Breakdown & one-way ANOVA ( - ) (. 6.4).
. 6.4. Basic Statistics / Tables
Breakdown & one-way ANOVA
Copyright & A K-C
-
121
- .
, .
MS EXCEL , .
STATISTICA - . , . - 5, - . = 0.067, - (0.05), , , . .
( ) , (Levene test) (Brown-Forsythe test). - : ( ). Breakdown & one-way ANOVA, Ok ANOVA & tests, (. 6.5).
Levene tests, Brown-Forsythe tests (. 6.5), (. 6.1).
Copyright & A K-C
-
122
. 6.5. Breakdown & one-way ANOVA,
ANOVA & tests
6.1
Variable SS Effect
df Effect
MS Effect
SS Error
df Error
MS Error F p
/ 0.36 3 0.12 1.25 8 0.15 0.76 0.54
- (0.54) -
(0.05), , . .
.
:
, ; -
, . MS EXCEL -
(. 6.2)
Copyright & A K-C
-
123
, (. 6.2). (. 6.2).
6.2
MS EXCEL
SS df MS F P-
F
31.58667 3 10.52889 18.49878 0.000587987 4.066180557 4.553333 8 0.569167 36.14 11
-
, (- ) (MS = 10.5) ( ) (MS = 0.57), F-- (18.49) -- (0.000587). - (0.05), - - = 99.99994.
STATISTICA: Breakdown & one-way ANOVA, ANOVA & tests, Analysis of varian (. 6.5). (. 6.3).
6.3
STATISTICA
Variable SS
Effect
df Effect
MS Effect
SS
Error
df Error
MS Error F p
, / 31.58 3 10.52 4.55 8 0.569 18.498 0.000588
Copyright & A K-C
-
124
() - .
- , - , .
MS EXCEL . STATISTICA .
? - , . , , . , , , , . , . - , - , .
: - - t- ? , , t- , 2- , - . t- , , ,
Copyright & A K-C
-
125
! - . - ? t- , , - :
1. (LSD test) t- , .
2. (Tukey test) .
3. (Scheffe test) , .
, - . Breakdown & one-way ANOVA Quick () Interaction plots ( ). - , - 4- , 95% (. 6.6).
, -, , (. 6.6). 15 /, 20 / 30 / , - 3- . , 25 / , (. 6.6).
Copyright & A K-C
-
126
. 6.6.
- : , - . Breakdown & one-way ANOVA Post-hoc (- ) LSD test (. 6.7).
. 6.7. Breakdown & one-way ANOVA, Post-hoc
Copyright & A K-C
-
127
- 4- (. 6.4). -, 0.05, , (. 6.4). , 3- ( 25 /) (. 6.4). , ( 15 /, 20 / 30 /) .
6.4
STATISTICA
{1} {2} {3} {4}
15 / {1} 0.267977 0.000341 0.411804 20 / {2} 0.267977 0.001423 0.073782 25 / {3} 0.000341 0.001423 0.000135 30 / {4} 0.411804 0.073782 0.000135
,
, - . , 25 /, - , - . , .
3. , . - (, 1999). , . , -
Copyright & A K-C
-
128
(, 1999). STATISTICA.
. , -
, , , . , .
:
2
22 100%
Sh
S
, . , 6.2.
2 10.52 100% 94.9%(10.52 0.569)
h
, 94.9%. 5.1% - .
6.5.
, - , , ().
Copyright & A K-C
-
129
- (ANOVA Kruskal Wallis). - ( ), : , , , . STATISTICA ATTESTAT.
-, , -, - . in situ - (1 : n ) (. 6.5). 3- .
6.5
(/)
( )
1:40 000
1:4000
1:400
34.6 32.1 54.6 78.5 39.3 34.3 53.6 110.0 34.9 39.3 56.0 85.0
-
MS EXCEL ATTESTAT (. 6.8).
MS EXCEL ( ).
Copyright & A K-C
-
130
MS EXCEL, - . - (. 6.7). MS EXCEL (. 6.8).
. 6.7.
ATTESTAT
- (0.021) - (0.05), - (. 6.8). - 6.5, - .
Copyright & A K-C
-
131
. 6.8.
4. - - - (Dunns multiple comparison post-test) (, 1999).
(- ), - , - ( ), .
Copyright & A K-C
-
132
-
. , , , , , , , -, , - . - , , -. , - - - . : , - . , - - , . . - !
Copyright & A K-C
-
133
1. ( -
, , , ). .
2. . .
3. , - . -, .
4. . .
5. , .
6. , .
7. . -, . , .
8. 3- , . - ( ). .
9. . - . - .
10. , -. . . .
11. . . - .
12. - . (), .
13. : t- - F- . , , .
Copyright & A K-C
-
134
14. : , , . , .
15. . . - ( , , , , ). - .
16. . 17. .
. - .
18. , -. .
19. , , , . .
20. . - . - .
21. . . .
22. , , .
23. . -. .
24. , . 25. , , .
. 26. .
, . 27. .
. . . .
28. . . , - .
29. , .
Copyright & A K-C
-
135
1. , . .
/ . . , . . . : , 1981. 2. , . . -
/ . . , . . , . . // . 2001. 4. . 7987.
3. , . / . . . : - . -, 1962.
4. , . Statistica : - / . . . : , 2001.
5. , . Excel / . . . : , 2008.
6. , . . / . . . . : , 1969.
7. , . . / . . . /. : - -, 1983.
8. , . : / . . . : , 2001.
9. , . - / . . . : , 1999.
10. , . . / . . . . : , 2001.
11. , . . / . . , . . . : , 2003.
12. , . . / . . , . . . : , 2005.
13. , .. / .. . . : -, 1990.
14. , . . - / . . , . . -. . : - -, 1982.
15. , . . : , , , / . . . . : , 2000.
16. , . . / . . . . : - -, 1978.
Copyright & A K-C
-
136
17. , . . / . . . ., 1935.
18. , . . - / . . . . : , 2004.
19. , . . -. STATISTICA / . . . . : , 2002.
20. , . . / . . -. : , 1967.
21. , . . , - - / . . , . . // , , : . .-. . , 2011. . 326333.
22. , . . / . . -, . . . . : , 1977.
23. , . . - / . . . : , 2003.
24. , . . - / . . , . . . . : , 2003.
25. , . . / . . . . : , 1975.
26. , . . ( , ) / . . . . : , 1964.
27. , . . STATISTICA 6. / . . . . : -, 2007.
28. , . . : / . . , . . , . . . : , 2003.
29. , . . / . . . . : - -, 1984.
Copyright & A K-C
-
137
.............................................................................................................. 3
1. ........................................................................ 5
1.1. ................ 51.2. ............................... 101.3. .................................................. 181.4. .................. 201.5. ............................................... 22
2. ......... 322.1. .................................................................... 342.2. ...................................................................... 362.3. .......................................................................................... 412.4. ,
............................................................ 45
3. .......................................................... 59
3.1. .................................................................... 593.2. ..................................................................... 613.3. .......................................................... 653.4. ....................... 693.5. ...................................................... 713.6. ............................... 73
4. , ............................................................... 76
4.1. ..................................... 774.2. ..................... 81
5. ................................................ 875.1. .
. ...... 895.2. .................................. 93
Copyright & A K-C
-
138
5.3. STATISTICA .......................................................................... 99
5.4. MS EXCEL .... 1025.5.
STATISTICA ........................................................................ 1075.6. ............................ 110
6. .............................. 1116.1. ......................................................................... 1116.2. ..................... 1166.3.
.................................................................... 1176.4.
MS EXCEL STATISTICA ................................... 1186.5.
....................................................................... 128
..................................................................................................... 132
...................................................................................... 133
......................................................................... 135
Copyright & A K-C
-
139
:
, . .
. .
08.02.12. 6084 1/16. . . "Times New Roman".
. . . 8,14. .-. . 7,05. 50 .
- - . . . .
.
. . . .
150000, , . , 14.
Copyright & A K-C
-
140
Copyright & A K-C
-
141
Copyright & A K-C
-
142
. .
:
-0,02 -0,01 0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,050
2
4
6
8
10
12
14
p 0.05
Smn
Mann-Whitney test
Copyright & A K-C