Βιογραφικά στοιχεία

Ιταλός ζωγράφος και αρχιτέκτονας της ύστερης Αναγέννησης

γεννήθηκε το 1483 στο δουκάτο του Ουρμπίνο (σημαντικό πνευματικό κέντρο)

ο πατέρας του ήταν ο Τζοβάνι Σάντι, διακεκριμένος ζωγράφος. ‘Ήταν ο πρώτος

δάσκαλος του Ραφαήλ στη ζωγραφική

αργότερα μαθήτευσε στο πλευρό του Περουτζίνο, έναν από τους πλέον

διακεκριμένους και επιτυχημένους ζωγράφους της εποχής

από το 1504 εργαζόταν ως ζωγράφος στη Φλωρεντία

δημιούργησε τα πρώτα έργα του µε Παναγίες και συνθέσεις του ιερού διαφόρων

ναών.

Το 1508 ο Ραφαήλ πήγε στη Ρώµη, όπου του ανατέθηκε η ζωγραφική των φρέσκο

στο Βατικανό. Αυτά τα έργα ακολούθησαν

τη «Σχολή της Αθήνας», ως έκφραση κλασικής τέχνης, πλήρη αρµονίας και

ομορφιάς.

από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Ευρώπης, του οποίου το έργο

θαυμάζεται για την καθαρότητα της φόρμας του και τη δεξιοτεχνία του

Η τέχνη έως τον Ραφαήλ

Αναγέννηση: καλλιτεχνικό και πνευματικό κίνημα που εκδηλώθηκε στην Ευρώπη τον 15ο

και 16ο αιώνα. Κατά γενική παραδοχή η Αναγέννηση έχει τις ρίζες της στη Φλωρεντία, στην

περιοχή της Τοσκάνης, κατά το 14ο αιώνα.

Αναγεννησιακή τέχνη: η καλλιτεχνική παραγωγή κατά την ιστορική περίοδο της Αναγέννησης.

Κύρια γνωρίσματα:

1. η ανανέωση των θεμάτων και της αισθητικής στην Ευρώπη.

2. νέες τεχνικές σε συνδυασμό με το νέο πολιτικό, κοινωνικό και επιστημονικό πλαίσιο που

διαμορφώθηκε εκείνη την εποχή, επέτρεψαν στους καλλιτέχνες να καινοτομήσουν.

3. η τέχνη έγινε ιδιωτική, με την έννοια πως δεν διαμορφωνόταν από τη θρησκευτική ή πολιτική

εξουσία (Μεσαίωνας), αλλά αποτελούσε προϊόν αποκλειστικά των ίδιων των καλλιτεχνών.

4. Η αναγέννηση χρησιμοποίησε ανθρωπιστικά και μυθολογικά θέματα.

5. Η ανανέωση της φιλοσοφικής σκέψης παρέχει στους καλλιτέχνες νέες ιδέες και ειδικότερα ο

νεοπλατωνισμός θέτει τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου.

6. ανάδειξη των αρχαίων μύθων, οι οποίοι με τη σειρά τους εμπλούτισαν σημαντικά τη

θεματολογία της αναγεννησιακής τέχνης

7. αρχαιολογικές ανακαλύψεις ενέπνευσαν τους αρχιτέκτονες και γλύπτες της εποχής.

8. Η αναγεννησιακή τέχνη ωφελήθηκε σημαντικά από την ανάπτυξη των επιστημών. Η

εμφάνιση νέων τεχνικών, όπως για παράδειγμα η χρήση του λαδιού στην ζωγραφική,

διευρύνει τις δυνατότητες των καλλιτεχνών. Η τεχνική του sfumato που στηρίζεται στην

υπέρθεση διαδοχικών στρωμάτων χρώματος, η προοπτική στην οπτική γωνία, η διακόσμηση

και ζωγραφική των θόλων των κτιρίων. Παράλληλα έγινε για πρώτη φορά εφικτή η ζωγραφική

με λάδι, μέσω της ανάμειξης του λαδιού με κάποια χρωστική ουσία, η οποία επέτρεψε μια

λαμπρότητα και ένα μεγαλύτερο βάθος στην απεικόνιση, ειδικότερα στην δημιουργία σκιών.

Κυρίως χάρη στις έρευνες του ντα Βίντσι, η ζωγραφική σε καμβά αντικατέστησε τη ζωγραφική

στο ξύλο.

Ο Ραφαήλ εφαρμόζει µε τρόπο αριστοτεχνικό τις τεχνικές και τα αισθητικά ιδεώδη της Αναγέννησης.

Ερµηνεύει µε ευφυΐα τις νεωτεριστικές καλλιτεχνικές και πολιτιστικές προκλήσεις της εποχής του. Οι

προσωπογραφίες του αποτελούν απόδειξη διαρκούς αναζήτησης για ποικιλία, αφθονία και

αυθορµητισµό κινήσεων και ρυθµικών δεσµών.

Τα έργα του διακρίνονται:

για την αίσθηση ευεξίας που αποπνέουν.

ζωγράφιζε τις ιερές μορφές ως υπέροχες, υγιείς ανθρώπινες υπάρξεις αλλά με μια γαλήνη

και μια τέτοια αίσθηση βαθιάς εσωτερικής πληρότητας, που δεν άφηνε καμιά αμφιβολία

για την ιερότητα του θέματος.

οι προσωπογραφίες του ανταγωνίζονται το Λεονάρντο στη λεπτότητα των χαρακτηριστικών

και τον Τιτσιάνο στον πλούτο των χρωμάτων, επιδεικνύοντας τη μεγάλη επινοητικότητα του

Ραφαήλ στο να δημιουργεί ψυχολογικές καταστάσεις.

στα έργα του η μεγαλοπρέπεια και η χάρη συνδυάζονται με την άρτια τεχνική εκτέλεση.

Η επιρροή του ήταν μεγάλη, τόσο στη διάρκεια της ζωής του, όσο και μεταθανάτια, αφού

μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα θεωρείτο σχεδόν από όλους τους κριτικούς τέχνης ο

μεγαλύτερος ζωγράφος που έζησε ποτέ- ο καλλιτέχνης που εξέφρασε τα βασικά δόγματα

της Χριστιανικής Εκκλησίας μέσα από μορφές που είχαν φυσική ομορφιά αντάξια της

αρχαίας.

Πρώιμα έργα

Κατά την µαθητεία του στον Περουτζίνο, ο Ραφαήλ διδάχτηκε τη συµµετρική σύνθεση του χώρου

και την ήρεµη οµορφιά των προσώπων, που χαρακτηρίζουν τους πίνακες της νεανικής του ηλικίας,

όπως "Ο γάµος της Παρθένου"

Coronation of the Virgin

Η σταυρωση με την Παναγία, τους Αγίους και τους

Αγγέλους

Φλωρεντινή Περίοδος

Το 1504 πήγε στη Φλωρεντία κι εκεί, κάτω από την επίδραση του Λεονάρντο ντα Βίντσι και

του Μιχαήλ Άγγελου:

οι µορφές του έγιναν πιο αρρενωπές και ρεαλιστικές

τα χρώµατα πιο δυνατά

η σύνθεση λιγότερο επιτηδευµένη.

άρχισε να ζωγραφίζει µια σειρά από Μαντόνες, των οποίων η χάρη αιχµαλωτίζει το

βλέµµα του θεατή σε όλες τις εποχές πχ Madonna del Granduca (1505), Madonna

of the Meadow (1505 ή 1506), Madonna with the Goldfinch (1506), La Belle

Jardiniere (1507 ή 1508).

Kατά την παραμονή του στη Φλωρεντία ο Pαφαήλ ζωγράφισε σημαντικό αριθμό έργων με

θέμα την Παναγία και το Θείο Bρέφος.

Tην ίδια περίοδο φιλοτέχνησε και πορτρέτα επιφανών προσώπων της πόλης. Tα έργα αυτά

που προορίζονταν για καλλιεργημένους ιδιώτες, δείχνουν ότι ο Pαφαήλ είχε κατανοήσει και

αφομοιώσει πλήρως τις καλλιτεχνικές τάσεις που κυριαρχούσαν στη Φλωρεντία της εποχής

εκείνης.

Madonna of the Goldfinch

Madonna del Granduca

St George fighting the Dragon

Φιλοτέχνησε αρκετά πορτραίτα, στα οποία φαίνεται η επιρροή του Λεονάρντο ντα Βίντσι πχ

Portrait of Agnolo Doni (1506), Portrait of Maddalena Doni (1506), Portrait of a Lady with a

Unicorn (1505-1506), Portrait of a Pregnant Woman (1506). Όλες του οι προσωπογραφίες

αφορούν πλούσιους και ευγενείς της εποχής.

Portrait of Angelo Doni

Portrait of Maddalena Doni

Young woman with unicorn

Ρωμαϊκή περίοδος H αναδιοργάνωση και διακόσµηση αιθουσών στο Aνάκτορο του Bατικανού από διάσηµους αρχιτέκτονες και ζωγράφους ήταν η αιτία που συνέβαλε στο να κληθεί ο Pαφαήλ στη Ρώμη. Ο Ιούλιος Β' του ανέθεσε τις τοιχογραφίες της βιβλιοθήκης του Βατικανού και τη διακόσµηση των ιδιαίτερων διαµερισµάτων του πάπα. O Pαφαήλ ζωγράφισε εδώ, σε στρογγυλό σχήµα, προσωποποιήσεις της Θεολογίας, της ∆ικαιοσύνης, της Φιλοσοφίας και της Ποίησης, και στα ορθογώνια τµήµατα την Aστρονοµία, την Kρίση του Σολοµώντος, το Προπατορικό Aµάρτηµα και τον Aπόλλωνα µε τον Mαρσύα. Ηδη, από τις πρώτες αυτές νωπογραφίες, η επιτυχία του Pαφαήλ υπήρξε άµεση, τόσο που ο Πάπας αποφάσισε να πετάξει όλα τα έργα των άλλων δασκάλων, παλιών και νέων και να του αναθέσει τις τέσσερις µεγάλες σκηνές που προβλέπονταν για τους τοίχους της ίδιας αίθουσας. Ο Pαφαήλ κατάφερε να απεικονίσει µε διαφορετικό και καινοφανή τρόπο τα νοήµατα που εκφράζονταν βάσει του αρχικού εικονογραφικού προγράµµατος, και που υιοθετήθηκαν εν συνεχεία από τους ιερωµένους και τους ουµανιστές που περιτριγύριζαν τον Iούλιο B΄ – ιδέες, σύµφωνα µε τις οποίες , υπήρχε αρµονία ανάµεσα στην αρχαία γνώση και σε αυτό που συντελείται µε την εµφάνιση του Χριστιανισµού. Οι τέσσερις κύριοι τοίχοι νωπογραφίας στην αίθουσα καταλαµβάνονται από:

την «Disputa» και την «Σχολή των Αθηνών» στους µεγαλύτερους τοίχους

«Parnassus» και «Βασικές αρετές» στους µικρότερους τοίχους. Τα σηµαντικότερα αυτών των νωπογραφιών είναι το Disputa και η Σχολή των Αθηνών, όπου φιλόσοφοι, επιστήµονες και ποιητές της αρχαιότητας αναζητούν την αλήθεια µέσω του διαλόγου.

Η έρις της θείας ευχαριστίας (Disputa)

Μια αδιάκοπη ροή χειρονομιών και κινήσεων των πνευματικών ανθρώπων

(Πατέρων της Εκκλησίας και άλλων σοφών) στο κάτω - γήινο επίπεδο, ενώ σε

ανώτερο επίπεδο - ουράνιο, σε επιβλητικό και μεγαλόπρεπο τόξο ο Κύριος με τους

Αγίους συμμετρικά γύρω από το κέντρο πλαισιωμένος από την Παναγία και τον

Ιωάννη Πρόδρομο και το Άγιο Πνεύμα κάτω από το θρόνο του. Σε ανώτατο επίπεδο

ο Παντοκράτορας Πατέρας με αγγέλους γύρω από τον υπέρτατο ακτινοβόλο χώρο

του. Μια σύνθεση με φυσικότητα στην κίνηση και μια συμμετρικότητα στο σύνολο

του έργου.

Η Σχολή των Αθηνών είναι µια τοιχογραφία µε φωτεινά χρώµατα, µε ακρίβεια στο

σχέδιο, αλλά και µε ευαισθησία και τρυφερότητα στο πλάσιµο των προσώπων, που

θυµίζει ελληνική κλασική τέχνη. Συναντώνται στη φανταστική αυτή συγκέντρωση

άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης από την αρχαιότητα µέχρι τις µέρες του

καλλιτέχνη. Στο κέντρο οι δύο κορυφαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, ο Πλάτων (δείχνοντας

τον ουρανό, χώρο των απόλυτων ιδεών της φιλοσοφίας του) και ο Αριστοτέλης

(δείχνοντας κάτω, τον κόσµο της γήινης πραγµατικότητας και της λογικής

θεµελίωσης της σκέψης του). Οµάδες άλλων φιλοσόφων, επιστηµόνων και

ποιητών, που συζητούν ή διαλογίζονται, γεµίζουν τη σύνθεση µε µια διαρκή κίνηση.

Αριστερά από τον Πλάτωνα ο δάσκαλός του ο Σωκράτης, µια οµάδα γύρωαπό τον

Πυθαγόρα που σχεδιάζει γεωµετρικά σχήµατα και δεξιά τους άλλη οµάδα στην

οποία διακρίνεται και ο ίδιος ο Ραφαήλ (αυτοπροσωπογραφία) να κοιτάζει προς τα

εµπρός, έξω από τη ζωγραφική σύνθεση.

Στο μεγάλο αυτό έργο απεικονίζονται οι αρχαίοι φιλόσοφοι, με κεντρικά πρόσωπα

τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, σε ένα αρχιτεκτονικό περιβάλλον- αριστούργημα

προοπτικής σχεδίασης. Στο κέντρο οι χειρονομίες του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα

είναι ενδεικτικές για τις πηγές της έμπνευσής τους : Ο ιδανικός κόσμος του

Πλάτωνα αντιπαρατίθεται στην εμπειρική παρατήρηση της πραγματικότητας από

τον Αριστοτέλη. Μεταξύ των άλλων μορφών περιλαμβάνεται στην άκρη αριστερά ο

Πυθαγόρας, ο οποίος γράφει σ' ένα βιβλίο με την πλάκα μπροστά του, ενώ δεξιά ο

Ευκλείδης, με ένα διαβήτη στο χέρι, φαίνεται να αποδεικνύει κάποια γεωμετρική

πράξη.

Στο αριστερό τμήμα, στην πλευρά του Πλάτωνα και στο ίδιο ύψος με αυτόν

φαίνεται μια ομάδα συνομιλητών, στήν οποία συμμετέχουν οΣωκράτης, ο

βιογράφος του Ξενοφών και.ο γνωστός πολιτικο- στρατιωτικός ταραξίας

Αλκιβιάδης (με στολή). Οι υπόλοιποι «συνομιλητές» δεν είναι δυνατόν να

ταυτοποιηθούν, σίγουρα ο καλλιτέχνης είχε κάποια σημαντικά πρόσωπα στο

μυαλό του.

Ακριβώς κάτω από την ομάδα του Σωκράτη βρίσκεται μια ομάδα, της οποίας

κεντρικό πρόσωπο είναι ο Πυθαγόρας, πάνω από τον ώμο του οποίου

παρακολουθεί ο Άραβας φιλόσοφος της μεσαιωνικής εποχής Αβερρόης (με το

τουρμπάνι).

Αριστερά, πίσω από τον Πυθαγόρα, δίπλα στην κολώνα φαίνεται το στεφανωμένο

κεφάλι του Γηραιού Ζήνωνα του Ελεάτη, ο οποίος συνομιλεί με τον κατά ενάμισο

αιώνα νεότερό του, επίσης στεφανωμένο με κληματόφυλλα Επίκουρο. Η

επικούρεια Σχολή δεν εντάσσεται αμιγώς στην πυθαγορέικη και σωκρατική-

πλατωνική παράδοση, βρίσκεται όμως στον αντίποδα της δεξιάς πλευράς του

πίνακα, γι' αυτό ο καλλιτέχνης τοποθέτησε τον Επίκουρο στο αριστερό περιθώριο.

Στο ίδιο «επίπεδο χρόνου» με τον Πυθαγόρα, στο μεσαίο τμήμα του πίνακα, αλλά

στην πλευρά του Πλάτωνα απεικονίζεται μόνος του, σε περίσκεψη οΗράκλειτος.

Λέγεται ότι ο Ραφαήλ τοποθέτησε εδώ τον Ηράκλειτο, αφού πήρε ιδέες από ένα

πίνακα του Michelangelo Buonarotti, γι' αυτό και ο ζωγραφισμένος φιλόσοφος

έχει τα χαρακτηριστικά προσώπου αυτού του σπουδαίου ζωγράφου και γλύπτη.

Δεν είναι τυχαίο δε ότι ο Ηράκλειτος του πίνακα στηρίζεται σε ένα κύβο

μαρμάρου.

Στο κέντρο του πίνακα, στο πάνω μέρος δεσπόζουν βέβαια, αριστερά

ο Πλάτων και δεξιά ο Αριστοτέλης. Σημειωτέον ότι ο Πλάτων έχει τα

χαρακτηριστικά προσώπου του Leonardo da Vinci. Στο χέρι κρατάει ο Πλάτων-

ντα Βίντσι τον «Τίμαιο». Ο Αριστοτέλης, ο οποίος φαίνεται σε ζωηρή συζήτηση

με τον Πλάτωνα, μαθητής και αργότερα συνεργάτης του ιδρυτή της Ακαδημίας,

κρατάει στο χέρι του το σύγγραμμα «Νικομάχεια Ηθική».

Σε χαμηλότερο επίπεδο από την κορυφή, στην πλευρά του Αριστοτέλη κάθεται ο

κυνικός Διογένης, με πενιχρή ενδυμασία και περίπου περιφρονητική στάση, σε

σχέση με τη μεγαλοπρέπεια του χώρου.

Τα πρόσωπα στη δεξιά πλευρά του πίνακα, δίπλα στον Αριστοτέλη θα έπρεπε να

είναι μέλη της περιπατητικής σχολής του μεγάλου φιλοσόφου. Στο χαμηλότερο

επίπεδο αυτής της πλευράς του πίνακα σκύβει ο Ευκλείδης, σε πρώτο πλάνο, όπως

και ο Πυθαγόρας αριστερά και εξηγεί σε ακροατές τα θεωρήματά του.

Δεξιά, δίπλα στον Ευκλείδη στέκονται κατά μέτωπο δύο άτομα, ο γενειοφόρος με

το πρόσωπο στραμμένο στο θεατή είναι ο Πέρσης φιλόσοφος και θρησκευτικός

ηγέτης Ζωροάστρης (Ζαρατούστρα), ο οποίος κρατάει μία γαλάζια ουράνια

σφαίρα, προφανώς λόγω της σχέσης του με αστρολογικές δοξασίες κτλ. Με την

πλάτη γυρισμένη στο θεατή είναι ο Αλεξανδρινός αστρονόμος και γεωγράφος

Πτολεμαίος, τον οποίο για πολλούς αιώνες παρίσταναν οι καλλιτέχνες, όπως εδώ ο

Ραφαήλ, με βασιλικό στέμμα, γιατί τον θεωρούσαν συγγενή των βασιλιάδων του

αιγυπτιακού ελληνιστικού κράτους.

Δεξιά, δίπλα από τον Πτολεμαίο φαίνεται ο ίδιος ο Ραφαήλ Σάντσιο να κοιτάει τον

παρατηρητή του πίνακα, ενώ δίπλα του στέκεται ο συνάδελφός του Sodoma, ο

οποίος είχε κάνει καλλιτεχνικές προεργασίες στο ίδιο κτήριο που ολοκλήρωσε

τελικά ο Σάντσιο.

Αρμονική προοπτική Στα χρόνια που ο Pαφαήλ ήταν απορροφηµένος µε τη διακόσµηση του Bατικανού, µελετώντας µε πάθος την κλασική αρχαιότητα, φιλοτέχνησε και ορισµένα άλλα έργα, όχι λιγότερο σηµαντικά,που δείχνουν ανάγλυφα, όχι µόνο τον φρενήρη ρυθµό µε τον οποίο δούλευε, αλλά και τη φήµη πουείχε αποκτήσει σε σχετικά σύντοµο χρονικό διάστηµα στη Pώµη. Μετά το θάνατο του Μπραµάντε του ανατέθηκε η συνέχιση των εργασιών για τον Άγιο Πέτρο και οι ταπισερί της Καπέλλα Σιξτίνα, ενώ ταυτόχρονα ζωγράφισε τον κύκλο "Γαλάτεια" στη Βίλλα Φαρνέζε. Φιλοτέχνησε επίσης τα µεγάλα πορτρέτα του Ιουλίου Β', την περίφηµη "Παρθένο του Αγίου Σίξτου" (µουσείο ∆ρέσδης), την "Παρθένο επί Καθέδρας" (Παλάτσο Πίττι) και πολλές άλλες Παναγίες, που η οµορφιά τους είναι εντελώς γήινη. Ιδιαίτερα για την Παναγία του Σίξτου, έχει λεχθεί ότι «σ' όλο το έργο του Ραφαήλ η Παναγία αυτή είναι που δίνει πιο βαθιά το αίσθηµα του Θείου».

Παναγία Σιξτου Στην Παναγία του Σίξτου τα πρόσωπα του έργου παρουσιάζονται µε το άνοιγµα των παραπετασµάτων ενός παραθύρου του οποίου το πλαίσιο διακρίνεται καλά κάτω και στο οποίο ακουµπούν δυο µικροί άγγελοι. Τέσσερα πρόσωπα εµφανίζονται από το άνοιγµα αυτό, η Παναγία πάνω σ' ένα σύννεφο µε τον Χριστό στην αγκαλιά της, σε περίεργη θέση,

σαν να πετάει και να περπατάει ταυτόχρονα. Λίγο χαµηλότερα, αριστερά, πάλι σε ένα σύννεφο, εικονίζεται γονατιστός ο Πάπας Σίξτος που δείχνει τους πιστούς στον Χριστό και, δεξιά πάλι, γονατιστή σ' ένα σύννεφο, η Αγία Βαρβάρα µε σταυρωµένα τα χέρια και τα µάτια προς την γη που δεν φαίνεται. Τα τέσσερα πρόσωπα παρουσιάζονται αναµφίβολα, σαν ένα όραµα στο οποίο ο θεατής φτάνει µε τα µάτια των µικρών αγγέλων από το άνοιγµα του παραθύρου. Το έργο είναι οργανωµένο στο σχήµα µιας πυραµίδας, κορυφή της οποίας είναι το κεφάλι της Παναγίας και πλευρές τα σώµατα των Σίξτου και Βαρβάρας και ουσιαστικά την ίδια κατεύθυνση δίνουν και τα τραβηγµένα παραπετάσµατα. Πρόκειται για µια, θα ‘λεγε κανείς, ευκίνητη πυραµίδα στην οποία αποφεύγεται η απόλυτη συµµετρία µε την τοποθέτηση του Σίξτου και της Βαρβάρας σε διαφορετικά ύψη, την κίνηση δε ακόµη ενισχύουν τα φορέµατα που ανεµίζουν. Εδώ ο καλλιτέχνης επιτυγχάνει ένα συνδυασµό στατικότητας και κίνησης, ισορροπίας και αντιθέσεων, µε τα φωτεινά θέµατα που προβάλλουν στα σκοτεινά και ζωγραφικών εντυπώσεων µε τα σκοτεινά που προβάλλουν στα φωτεινά, µε αποτέλεσµα µνηµειακότητα, ελαφρότητα, ασφάλεια και ελευθερία. Στις λεπτοµέρειες, το πρόσωπο της Παναγίας, αν και βασίζεται στον τύπο της όµορφης κοπέλας του λαού και τα χρώµατα της υγείας και όχι στον εκλεπτυσµένο και αριστοκρατικό τύπο, ιδανικοποιείται και ανυψώνεται σε θεϊκή παρουσία. Ο καλλιτέχνης χρησιµοποιεί θαυµάσια µια ολόκληρη σειρά από ειδικά θέµατα, για να στρέψει το βλέµµα µας στα ζωντανά ζωηρά µάτια του Χριστού και τα ρεµβώδη της Παναγίας: - Την παπική τιάρα αριστερά κάτω που µας ανεβάζει προς το σώµα και το κεφάλι του Σίξτου - Τον Σίξτο που κοιτάζει προς τα πάνω µε λατρεία. - Τα µάτια των αγγέλων που κατευθύνονται λοξά προς τα επάνω και - Το βλέµµα της Αγίας Βαρβάρας που πάνω από την πλάτη της στρέφεται προς την γη. ‘Αλλα έργα

Η Φορναρίνα: Ο Ραφαήλ απεικόνισε το προσφιλές μοντέλο και για πολλά χρόνια ερωμένη του Μαργκερίτα Λούτι στον περίφημο πίνακά του "Η Φορναρίνα" (La Fornarina), που βρίσκεται σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη Αρχαίας Τέχνης του Παλάτσο Μπαρμπερίνι στη Ρώμη. Η προσωπογραφία αυτή της Φορναρίνα, που φιλοτέχνησε ο Ραφαήλ στα 1518 - 1519, αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα πορτρέτα στην παγκόσμια ιστορία της τέχνης.

Ο Ραφαήλ υπογράφει τον πίνακά του στα λατινικά, ως "Ραφαήλ από το Ουρμπίνο", επάνω σε μια κορδέλα που είναι σφιχτά δεμένη στο αριστερό γυμνό μπράτσο της Φορναρίνα και που σηματοδοτεί το δεσμό του ζωγράφου με το μοντέλο του.

Η γυμνόστηθη Μαργκερίτα Λούτι με το διάφανο πέπλο που αφήνει σε δημόσια θέα τη γυμνή κοιλιά της, με το αριστερό χέρι της να καλύπτει δήθεν με συστολή τα απόκρυφα μέλη της, το βελουδένιο δέρμα της, το πρόσωπό της με το αισθησιακό βλέμμα και το κρυφό χαμόγελο, αναδίδουν, παρά την επιδιωκόμενη ηθικολογική στάση, κρυφό ερωτισμό, κάτι που υποστασιοποιείται από τη σχέση του μοντέλου με τον καλλιτέχνη.

Το εργαστήριο του Ραφαήλ

Ο Ραφαήλ είχε υπό την ευθύνη και διαδασκαλία του περί των 50 μαθητών και βοηθών, πολλοί από

τους οποίους έγιναν πετυχημένοι ζωγράφοι. Αυτό ήταν και το μεγαλύτερο εργαστήριο κάτω από τις

οδηγίες ενός δασκάλου και πολύ μεγαλύτερο από τον μέσο όρο. Υπήρχαν δάσκαλοι που

εργοδοτούνταν με τους δικούς μαθητές αν και δεν υπάρχουν οποιεσδήποτε πληροφορίες για τους

εργασιακούς διακανονισμούς. Σημαντικές φιγούρες έιναι αυτές του Giulio Romano, Gianfrancesco

Penni. Σε αυτούς κληροδοτήθηκαν αρκετά από τα σχέδια του Ραφαήλ και συνέχισαν το εργαστήριο

και μετά τον θάνατο του.