541- GEMMAAN1M_«.— LIB. I fft2:

sum coram ipsoquasi in pace, id est doctores liabens _fortissimos ccu lurris, et qui parvuios nutrire sciant.Vinea fuil pacifico in ea, qum habet populos.Vinea,id est calholica Ecclesia fructu abundans iidei fuitpacifico, id est Cbristo, qui omnia pacifieavit. Tra-didit eam custodibusprophetis, vel apostolis, vel an-gelicis dignilalibus. Vir afferl pro fructuejus mitlenrqenleos, id est in retribulione seterna liujus vinea*affert mille argenteos, id est pro acquisitione regnicoelestis cuncta quae mundi sunt relinquit..

VERS.11-12.— Vinea mCa coram me est. Yoxsponsi. Yerum etsi de aliis commendem custodibus,tamen te semper habeo in mea prsesentia, videns elretiniiieranslaboris ttii devoiionemin omnibus. Milletni pacifici. Mille, subaudilur argenlei, quasi dixis-sel: Qui pro amore meo cuncla sua dimillunt inpacehabeant reservata; signaiis simpl_ck>ie_iu Ec-clesla, qui omnem suam substantiam milienario nu-mero designatam, pro charitale Dei amittant, Etducenti his qui cusiodiuni fructus ejus, id est aiyen- jtei, liis qui custodiunt fructiis ejus, qui sunt d.ocfco-res sancfi, qui omnia mundi dimilfunt, et in verboproedicationis laborare non cessant, in duplici re-lnuneralione, quse centenario numero designalur,donantur.

Quia loculio nostra finiendaest, hoc ultimum vale

A a me auditc. Semper in horfis liabila viiitilum, e_scito quod amici, id est angelici spiritus, et anima;sanctorum sempcr tc coiisiderant, et tuo gaudentprofectu.

YERS.15, 11.— Fac mc nudire vocem tnam,iiest vox prsedicaiionis, quantum vales, semper au-diatur a me. Ad hsec spousa respondet: Fuge, di-lecte mi, cl assimilare caprem hinnuloque cervorumsuper montes aromatum. Ac si aperledicat, quoniam:in cai-neapparens, praeceptaac dona vilae mihi de-fers, nunc his pcraclis" rewertere in sinum patiis.0 mi dilecte assimilare capreoe liinnuloque cer-vorum super montes aromaUim. Et hoc mihi sitsolatium, quia continua visione nequeo te cerncre,saltcin crebra visitatione me consolari memenlo.

Exvlicil expositioin Canlica canlicorutn.

Unn<cecinit Solomon mira dulcedine librum,Qui tenet egrcgias sponsi sponswquecamainas :

Q Et thalami memoral socios sociasque fideles.IIas, rogo,mente ttta, jttvenis,mandarememenlo.Hwc libi vern canuntvitw preceptaperenitis,Qttibus ille tttis male frivolafalsa sonctbit.Ecclesiw el Cliristi laucleshic inde canentes : [nis.Caniica stinl,minui [)it«(jfnf|falsihmcmelioraMaro-

HONOMI AUGUSTOBUNENSIS

OPERUM PARS TER-TIA

LITURGICA

GEMMA ANIMiE

SIVE --,

De divinis officiis et antiquo ritu missarum, deqtie horis canonicis et lolius annissoiemnitatibus.

(Bibl. Patr. XX, p. 1046, ex edit. Melchioris Lotteri, Lipsiensis urbis typographi, anno 1514 data.)

FRATRES HONORIO SOLITAIUO.

Agmen (114) in castris mterni regis excubans, sttb impetu vitiorum undique irruentium desnduns, idoneo

instruclori armorum laureari in iriumplio vitiorum, divinorum sacramenta officiorutn scire volenlibus. Sed

parlim penuria librorum, partim mullimodorum-occupatione negotiontm, minime valenlibus, rogamus le,

quemadmodumin midtis aliis, ita el inhoc negolio nobis velis stylo prodesse.

RESPONSIO HONORII

Postquam, Christo favenie,pelagus Scfipiurm prosperocursu in summa to.liustranscurri, alquenaufragosam

cymbam, per syrtes ct piralas multo sudore evectam, vix ad optatum lillus appuli, rursus Itabilatores Sion

tne in fluctus cogitalionumintruditis, et necvires recolligere, nec navis arinamenta reficere sinitis. Dicitis

enim nunc tetnpus esse laborandi, postea requiescendi; nunc tempus seminandi, postmodum fructus perci-

piendi: hac spe coactus sum onus viresmeas excedens subire. Paliens vcs oratwnibus me ad iler expedu-e,

qucitenusponderegeccalorutn depositoud dcsideratum quielis porlum liceat fixa anchora pcrvenire. Vesl'a

iiaque jussione funes verboruma porlu otii solvo, quassatam naviculatn sitjli proceltis meditalionum impello,

(ili. .Toan.Trilliemius hoclaudans principium, auclorem coiilirmal, sfylusque indicat, ca'tcris eju*opusculis respomiens.

-

£43 HONOHIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. S4i

tela sentcntiarum dislendensvcnto, spcm seminis commitlo. Ipse aittem secttndumcursum tribuat, qni nutu

mare ventosquetranquillat.Honorii prmfatio in Gemmamanimm.

Plerosque vesania captos piget we menie considerare, quos non pttdet abominanda poetarum figmenta ae

eaptiosa philosophorum argttmenta summo conamine indagare, quwmentemideo abstractam vitiorum nexibunirtsolubiliter solenl innodare, religionem auiem Chrislianw professionis penitus ignorare, per qttam animamiiceat perenniler cttm Deo regnare. Cttmsil summwdementimjttra lyranni velle scire, et edicla summi impe-raloris nescire, alqtie ea qttmquolidie neccssurio facias non intelligere. Porro quid confert animw pttgnaHectoris, vet disptttatio Plalonis, atit carmina Maronis, vel nenim Nasonis, qui nttnc cum ccnsimilibus sttissiridenl in carcere infernalis Babylonis, sub Iruci imperio Plutonis. Dei autem sapientia maxima gloria httnc

cumtdat, qui proplteiarum et aposlolorum facta et scripta investigandojttgiter ruminat, quos nttnc in cmlestisHierusalem palatio cum rege gloriw exsuitare nemodubitat. Sapienlum namquejttdicio tantttm differt a nott

intelligente inielligens, quantum a cwcovidens. Qui enim non iiitelligit qumagit, esl ut cwcus, qtti nescit quovadat; ei ut Tantatus in mediis undis siti depcrit. Et licel simplicitas fidelium Dco nostro placeat, tameit

inlelligentiatn sapienlum quantum lucem prm tenebris approbat. Ob hanc causam ttt jussistis, libellum Dedivinis officiisedidi,' cui nomenGemmaanimm indidi. Quia videlicetveluti attrum gemma ornalur, sic animadivino vfficiodecoralur.

LIBER PRIMUS.

DE MISSJE SACRIFICIOET DE MINISTRIS ECCLESLE.

CAP.I. — Dicendorumsttmma libris qualuor.In primis ergo De tnissa, per quani nobis vita

reddilur, et de Ecclesia, in quo agitur, et de mini-

slris Ecclesise,perquos celebralar, videamus. Deinde

De (reliquis) Horis, quse sunt debitum nosirseservi-

tutis, edisseramus. Terlio De solemniiatibtis anni

dicamus. QuartoDe concordia officiorumrite subjun-

gamus.CAP.II. — De missa.

Missa quatuor causis nomen acccpit: duabus a

"egatione, et duabus a missione. Missa quippe di-

citur legatio : I" Quia in ejus officio nobis legalioChristi reprsescnlatur, qua pro humano genere pa-tris legatioiie fur.gehanir. 2° Item missa legalio di-

titur, quia in ea sacerdos pro Ecclesia "a"d Domi-mim legatione fungitur. A missione, missa dicitur:1° Quia poptilus, qui quasi ad judicium convenit,peracla causa a judice dimittilur. 2° Itern a mis-sione diciiur, quia populi conventus, qui ad Vespe-rain, ct ad Matutinas qtiasi jure tenetur, celebratosacriflcio dimittitur.

CAP.III. — De primo offtcio.Missa aulem in scptem olTicia distinguitur. In

primo quorum Christi legalio agimr, qtiam Moyses

prsefigurasse cognoscitur, qui Deus gemilium, papasacerdolum, rex populorum legitur. A DeonamqueDeus Piiaraonis, prophela Aaron sacerdotis, dux po-puli constiluilur. Hic legatione Dei in JEgyplumfungilur, a seniorihus et populo suscipilur, popn-lum dispersum congregat, iEgyptum signis perdo-mat, oppressos a lyranno de dura servitute liberans,de jEgypto educit, in tcrram promissionis indiicit,Sic Chrislus Dcus deoruin, sacerdos saccrdotum,

A rex regum, legatione ^atris in mundum fungitur,ab angelis et pastoribus pastor, Ecclesiae typumexcipilur gerentibus. Qui filios Dei, qui erant di-

spersi, iu unam fidem congregat, mundum variis

signis subjugat. Oppressos a diabolo liberans d^inferno educit, in patriam paradisi inducit. Hoc to-tum reprsesenlat nobis processio episcopi, qui geritfiguram Christi.

CAP.IV. — De processioneepiscopi.Postquam campanse sonaverint, poulifex ornatus

proeedit, quem septem acolylhi cum luminibus prse-eunt, post quos septem subdiaconi cum plenariisincedunt. Item post hos septern cliaconi gradiuntur,

quos duodecim priores sequuntur. Post hos tres

acolyli cum Uiuribulis vadunt, qui incensum ge-" runt. Post quos Evangelium ante episcopum ferlur,

quod ipse inter duos ambulans sequitur, eumque

principes eum populo comitantur. Qui, dum choruni

iiigreditur, a cantoribiis cum versu, G/ori« Patri,

excipitur, Quibus ipse pacem porrigit, deinde adaltare vauil, finilo cantu orationem dicit, et lunc

sedere pergit. Quidam de ministris cum eo sedeni,

quidam ei assislunt: boc quasi pra;seiitiam Christi

nohis exhibel.CAP.V. — De campanis significalio.

Campanoe sunt prophetse. Campanae souabanl,

quia prophetse Christi adventum praenunliabant.Pontifex templum ingreditur, et Chrislus hunc mun-

dum, id est Ecclesiam, ingredilur. Episcopusde sa-

crario oruatus procedit, et Chrislus de utero virgi-C jiis decore iudutus tanquam sponsus de thalamo

processit. Diaconi, et subdiacoiii, et acolytbi, <[in-

cpiscopum pncccduni, designant prophelas, et s?.-

S-l." GEM.MAAIsia.JE. - LID. I. 545

pientes, et scribas, qui adventtim Cltristi in carnemundo nuntiaverunt. Diaconi propiieias significant,qui Chrisluro jam vcnisse, et ailhuc venluium populoprsedicant, et ex Evangelio fuluram vitam nuntiant,Subdiaconi cuni plenariis sapientes prseferunt, qtiipleiiitudinem Divinitatis in Chrislo corporaliler re-tulerunt. Sapientia, id est subdiaconi vadunt in me-dio adolescenlularum tympanistriarum, ut doceanl,

quem lympanistse laudare debeanl. Tympamstsesunt cantores laudesresonantes.Adolescenlulaesuiit,novseEcclc-siaeDeum laudantes edoroita carne. Aco-

lytiii cum luminihus typum Scribarum gerunt, quiliimen scientiae Scripttuas exponendo fidelibus mi-nislraverunt. Qui ideo singuli septem decernuntur,<juia per septem dona Spirifus sancti sacramentaniissaeperficiuntur. Priorcs cum capellanis, qui eos

sequuntur, duodecim apostoii accipiuntur. Tres

acolylhi, qtii thuribula ctim incenso ferunt, sunttres magi, qui niuiiera nato Christo oblulerunt.

Evaiigelium anle episcopuiu porlalur, quia per do-etrinam Chiisti nobis via ad vilam paratur. Epi-scopus a duobus deducitur, et Christus a duohusTestameiitis per prophelas et apostolos mundo inve-hilur. Turba populi episcopumcomitatur, quia Chi-i-stum populus fidelium ad coeleslia sequi conatur.Duni prsesens offieium agitur in Ecclesia non sede-

iur, quia labori Ghrisli depulantur qui ad cultumDei vocantur.

CAP.VI. — DecurruDei.

Interim dum chorus canlat, episcopus quasi in |curru veetus ad solemnitatem vadit, quia currusDei decem millibus multiplex legitur, et comitatus

episcopi decem ordinibus dislinguitur, scilieet: Pri-mus ordo,sunt ostiarii; secundus, lectores; lertius,exorcistse; quarlus, acolythi; quintus, subdiaconi.;sextus, diaconi; septimus, presbyteri; octavus, can-

lores; nonus, laici; decimus. femiiise.Ita Christusmundum inlravit, dum prophetarum chorus ceci-

nerunt, curru Scripluroeveclus, sanctorum ordini-bus comitatus. Canfores venientem episcopum cumGloria Patri excipiunt, el angeli Chrislum advenien-tem c.umGloria in excelsis susccperunl. Duo cborilaudes concinunl, quia duo populi scilicet Judsei et

gcntiles Christo advenienti cum laudibus occurre-runt. Per cantum Introitus, accipitur laus Ecclesisede Judssis; per Kyrie eleyson vero laus Ecclesisede

gentibus'.Per Gloriain excelsisautem utriusque coa-cors laudalio infideTrinitatispro adipiseendaaequa-litate angelica;dignitatis. Per introitum qucqueor-do patriarcharum nobis reprseseiitatur, per quosChristus venturus prsefigurabatur. Per versum pro-pheticum ordo prophetarum insinuatur, per quosChristus nasciturus pronuntiabatur. Per Gloria Pa-tri ordo apostolicus commemoratur, per quos Chri-stus jam venisse prsedicalur, a quibus et TrinifasEcclesiseinsinualur. Per introitum secundo repeti-Him ordo doctorum notalur per quos Christus ad-buc venturus ad judicium narratur,- Porro per Kyrieeteysondivcrsarum Iiuguarum populi dcclarantur, a

A quihus Chrislus in Gloria in' excelsis ciiiii angeliscollaudatur.

CAP.VII. — Ingresstis episcopi qttid significet.Episcopus ingrediens pacem clero ponigit; quia

Chrislus mundum ingrediens pacem humano generiatlulit, quam in primo pai-enle amisit. Deinde sau-ctuarium intrat, inclinans coram altariorat, confes-sioneni facieus. Indulgciitiam imploral, quia Chri-sltts Iliertisalem passurus inlravit, pro nobis iavan-dis se in niorlem inclinavit; -in coena Patrem proEcciesia oravit, poenitenti et confilenti Petro, vellatroni, deinde omni populo perfectam; donavit.Post boc duos sacerdotes osculatur, quia per Chri-sfcum lapidem angularem duo paricles in una lidacopulanlur. Deinde cseteris ministris a dextra pa-

**cem dabit, quia Chrislus pacem his qui longe, ethis qui prope prsedicavit, el ab Orieiiteet Occidenlevenieus in vinculo pacis sociavit. Altare et Evange-lium osculatur, quia passione Christi homines an-

gelis in pace sociantur. Per altare iiamqtie Judsei,per Evangelium gentes denolaiitur. Posi hseet'.uri-buliim accipiens, aliare thurificat in figura angeliqui in Apocalypsi cum aurco thuribulo altari asti-

tcrat, c!equo fumus aromatum in.coijspcctu Dominiascendebat. Quia Christus magni consilii angclusin ara crucis se pi'0 nohis obtulit, cujus corpus thu-ribuium Ecclesia; fuit. Ex quo Deus Pater suaviia-tem odoris accepit, et propitius mundo exslitil. Fu~mus aronialuni, oraliones sanclorum sunt, qu;e su-

„ per aram Christum, per charilalis ardorem, vel illu-niinationis Spiritus sancti carboues incensi ad Deumascendunl. Deinde altare osculatur; quia Christus

pro noslia pace in ara erucis immolabaiur. DeiudeGloria in cxceisis incipit, et chorus concinil; quiaChristus per morlcm suam gloriam angelorum ho-roinibus rcsliluit, in qua sanetorum populus lseta-bundus laudes perslrepit. Deinde ad populum so

convertens, Pax vobis dicit, quia Cbrisfus a mor-tuis rcsurgens, pacem Ecclesise reddidit, suisquePax vobisdixit. Deinde in dexlera parte oralionem

dicit; quia Chrisms jani de morte ad vilam transiit,

nosque de exsilio in palriam frauslulit. Oratio au-teni illam benedictioijem significat, qua coelosas-ccnsurus suos bencdicebat. His peraclis, episcopus

D sedere pergit; et Chrislus, omnibus rite peraclis,coelosascendit, et in dexfcraPafcrissedens quiescit.Quidam etim episcopo sedent, quidam ei assisfcunt.

Qu-a quidam elecli nunc cum Christo requieseunl,

plurimi aclhucin labore ei hic serviunt.CAP.VIII.— Quid cereostala.significen.i.

Episcopo ascendente ad sedem, ccreostata mutan-tur de locis suis in ordine unius lineae, excepto pri-nio, usque ad allare. Per cereostata varia donasancti Spiritss exprimuntur, per lineam unam, uni-tas Spiritus sancii in singulis donis denotatUr. A

primo incipit, quia Spirilus sanctus a Christo pro-cedit usque ad allare, id est ad corda electorum per-veiiit.

ji7 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. - LITURGICA. 5'<8

CAP.IX. — Quid minislri designant.Diacones, qui episcopum prsecedentes allare oscu-

lantur, designant justos, qui ante Christi advenluni

pro verilate patiebantur. Deinde post episcopumerecli stabunt; quia plurimi Cbrisli vestigia se-

quenles pio eo niortcm subierunt. Quidain a dex-

tris, quidam a sinistris stant; quia dexlra contem-

plativam; sinistra aclivam vitam siguilieat. In dex-

tra stautes sunt, in conleniplativa vila Christo mi-

iiistrantes. ln sinistra consistentes, sunt in activavita Cbristo servientes. Duo diaconi vicissim va-

dinit altrinsecus oscuiari lafera altaris; quia Chri-

stus misit binos discipulos aute faciem suam in

omuem civitalem. Osculum eorum significat, ut in-

trantes dicunt : Pax Ituic domtti; altare, corda ele-

clorum. Postea reverluntur ad episcopum; et dis-

cipuli reversi sunt ad Christuiii nunliantes cperasignoruin. Quot diacones, tot subdiacones, et aco-

lythi esse dehent. Septem diacones ideo suiit, quiaapostoli septem diacones in minislerlum elegerunt.El quia septem dona Spirilus sancti sacramentaniissse conficiunl; ideo etiani septem diacones mi-

nistrant, quia seplem diseipuli posl resurrectioiieniin piscando laborabant, quos ad praudium invita-bat. Per septem subdiacones, septem columnse do-nius sapientiae accipiuntur. Per septem acolythos,septem lucernse labernaculi, vel septem candeiabrain Apocalypsi intelliguntur. Si quinque d.acones nii-

nistiant; tunc bos quinque designant, qui DomiBOin jesuscitafioiie puellseadfuerant (Marc. v). Quin- .

que autem subdiacones seiviunt, quia hsec sacra-ineiila quinque partes Scripturae docuerunt. Vetusenim Testamenfum in lcgemel proplietasdividitur :Novum iu Actus apostolorum el Epistolas eorum,el prophetiam Apoealypsis partitur. Quinque acoly-thi sunt, quia quinque iibri Moysi hsecniysteria les-tilicati sunt. Tres diacones s; miiiistraiit, significanttres aposiolos qui Domino in monte transfigui-aloaderant. Tres subdiacones sunt, quia lex etpsalmiet propbela; baee sacramenta prsedixerunt. Tres

acolytbi serviunt, quia fides, spes el citar.itas haec

mysteria perficiunl. Unus diaconus si minislrat, il-lum adolescentem qui Domino in passione adbsesit,scilicel Joaiinem, significat, quando rejecta sindone

(Marc. xiv) nudus profugit; per unuin quoque dia- Dcoiium designatur Stephanus, qui solus sua morteChristum est consecutus.

CAP.X. — Quid subdiaconusdesignat.Unus subdiaconus servit, quia universilas Scri-

ptura; hoc sacramentum docuit. Ab uno aeolyfhoservitur, quia in unitate laniuni Ecclesiaeboc sa-cramentum couficitur.

CAP.XI. — Quid acolyihi designanl.Acolythi usque ad Kyrie cleyson lumina lenent,

quia doctores, illuminatores Ecclesiae, verbo et

exemplo lumen fidelibus praebere debent, quoadus-que ipsi Domini moribus invocare incipiaiil, etChristum veram lucem oninem auiniam illuminare

eognoscant. Seplem ccrci stinl sepiem dona spiri-

A lus sancti. Oeus in medio stans esl Chrislus.

Deinde lumiiiaiia ordinatim versus episcopum dis-

l ponuntur; quia septem dona Spirilus sancti per1 Christum Ecclesiae dislribuuntur. Acolythus, qui

fert ihuribulum, designat Joseph qui undique eir-- cumtulit Chrislum : significat etiam Paulum apo-

stolum, qui praedieando Chfisti odorem portavit- per totum mundum. Sex, vel quatuor, vel duobus

niinislrare non lieet, quia par numerus divitli po-i lest, et Ecclesia scindi non debet, et ideo numcro

Deus impare gaudet (VIRG.,Eclog. vin, 75).CAP.XII. — De thuribtdo.

i Thuribulum namque significat corpus Domini-

cum; incensum, ejus divinitatem; ignis, Spiritumsanctum. Si est aureum, signat cjus divinitateni

" omnia pj-_ecellentem; si argeijteum , demonsliat

ipsius liumanilatem omnium sanclitate nilentcm:

si cuprcum, declarat ejus carnem pro nobis fiagi-lem; si ferreum, insinuat ejus cariiem lnortnaiu in

resurrectione niortem superantein. Si quaiuor li-

neas habel thuribulum, siguiftcat quatuor elemenlis

constare corpus Dominicum, quod quatuor virtuli-

bus, prudentia, fortiludine, justitia, temperaiitiafuit plenum. Quinta linea, quoethuribulum abinvi-

cem separat, dcsignat aniinam Chrisli, quse se niorlea corpore seaueslraverat. Si autem tribus lineis

coiitinetur, sigmficat quod humana caro, ei anima

rationahs, et verbi divinilas una persona Christi ef-

iiciliir, quarfa qusepartes dividit, est poteslas qua-, animam pro ovihus iu morte posuit. Si vero tantum

uua linea sustentatur, designat quod ipse solus abs-

que sorde a virgine generatur, et solus liber intertnorlv.cs (Psal. LXXXVH)prsedicaiur. Circulus, cuihsec omiiia innectuntiir, esl divinitas a qua iuccomnia continenlur, cujus majestas nulio terminoclauditur.

CAP.XIII. — DeEcclesia, el secundoofftcio.In superiori cflicio de capite noslro Cliristo. hi

sequenti vero de corpore ejus Ecclesiu agilur. Qu.iniMaria soror Moysi prailigurabal, quse populo iibe-rato prseeinehat, et turba canticum respondebat.Sic, Christo residente, lector Epistolam in pulpilorecilat et chorus cantuni resonal; quia, Christo in

ccelis residente^ doctorum ordo Scripluram mundo

D intonuit, et omnis ubique populus laudem Chrislosonuil. Altior Iocus ponitur episeopo, ut superin-tendat, et tanquam populum cuslodiat, ut viiiitori

locus sit ut vineam cuslodial. Sic Dominus iu alto

cceloruin sedens custodit currum suuni, id est eivi-tatem suam, videlicet Ecclesiam.'

CAP.XIV. — De subdiacono,

Subdiacono legente, solemus sedere. Lectio, est

prsedicalio; sessio et auditorum responsio, creden-tium confessio. Lectores et cantores sunt Domini

negotiatores. Subdiacono Epistolam legenle, cereiverso ordine ab oriente in occidentcm disponuntur,quia lumen doctrinse ab Oriente in Occidentem, idest per totum orbem per apostolos dilTundebatur.Per Gradualc, conversio Ecclesise de JudseisinlellL.

549 GEMMAANIM_£. — LIB. I. 50

gitiir.per Tcrsnm, coiiversio degenlibus accipitur. iPer Pdlcluia utriusque in" fide laetitia expriinitur.

Sequentia, cantuni viclorise designat, qua juslorumanimse in Deo vivo pro sua liberatione exsultaiit,sicut filii Israel pro sua ereptioue canticum viclorise

canebant. Unde quidam longam pneumanl cum.pr-

gahis jubilant, qua; jubilum vocatur; quia plausumvictorum Isetanlium imitaiiiur.

CAP.XV. — De episcopo.

Episcopus a dextris allaris sedens, versa facie ad

ciiorum laborantes intuetur, quia Christus a dex-

Iris Dei sedens versa facie ad Ecclesiam singUlorumcorda intuetur, et pro se laborantes remuneiari pol-licetur: uhde dum Stepbanus (Act. vn) pro eo-la-

boravit, ad adjuvandum eum surrexit.CAP.XVI. — De canloribus. I

Caulores qui choros regunt, sunt apostoli qui Ec-clesias laudes Dei iiislruxerunt. Hi qui Graduale

canlant, signilicant eos qui in. activa vita Cbristoserviunl. In gradibus cantantes stabunt, quia juslide virlu.e in virtuteni in scala cbaritatis ibunt. QuiAlleluia cantant.designant eos qui in contemplalivavita Christum laudant. Hi cantantes altius consi-

sfcunt; quia tales in celsiludine virtutum coelestia

contemplando scaiidunt. Sequentianichori alterna-lim jubilabunt, quia frequentioe angelorum etbo-niinuni in domo Dei Domiiium in sseculum sseculi

laudabunt.

CAP.XYH. :—De servo arante.

Legilur in Evangelio de servo arante, quod, per- ^aeto opere de agro, domum redeat, et post servi-

iium Domiijo suo impensum ad convivium recum-

bat (Lttc. xvii). Ager Dei suut corda fidelium, servus

arans estordo prsedieantium; per lectorem Epistpla;doctores exprimunlur, qui.agrum Dei prsedicandocoluerunt; per responsionem, fideles qui per bonam

operalionem j-espondentes fructum justitise protule-runt. Aralrum, est noslrum servilium. Boves binc

inde traheiites suiit utrinque totis yiribus Domino

canentes. Priecentor qui cantanles manu et voce

incitat, est servus qui boyes stimulo miiians dulci

voce bobus jubilat. Lector, legem Domini dat audi-

toribus qui nuper vocati sunt per officiacantorum

iii scliola Dei ad nuptias. Scbola, dicitur voCatio,in

qua si quis adhuc surdis auribus cordis torpescat, ]cantor cum excelsa tuba sonat in aurem ejus dul-

cedinem melodise, ut excitetur. Cantores qui re-

spondent primo caiienti, vox est auditorunl quasi

evigilanlium et Domihum Iaudantium. Yersus, esl

arans servus per dulcedihem moduiationis corda

carnalium, quae se aperiunt niore sulci in confes-.

sione voeis et lacryiriaium. Aranl qui aratro com-

punctionis coi'da scindunt, in Iectione pascilurau-dilor quasi quodammodo bos. Bos ad hoc paseitur,ut in eo opus agriculturae exerceatur. Bos esl prse-

-dicator, cantor, quodaiiimodo bubulcus, qui jubilat

bobus, ut liilarius. aratrum trahant, scilicet insti-

gat canentes. ut luetius canant. Terra scinditur,

quahclo corda auJilorum compuiiguntur. Tales

A operarii cum de agro hujus mundi redeunl, seter-nuin convivium cum Domiho suo ineunt.

CAP.XVIU.-—De figuraalia.

Episcopus tribus horis missae sedet : scilicet dum

Epistota legitur, dum Graduale et Alleluia canitur;

quia Christus tribus diebus inter doctores in templosedisse legitur. Subdiaconus, qui Epistolam legit,

significat Joannem Baptistam qui ante Chrislum

prsedieavit. Per Epistolam quippe Joannis prsedicatio

accipitur; per Evangelium Christi praedicatio innui-

lur. Ideo Epistola Evangelium prsecedit, quia Joan-

nis prsedicaiio preecessit.-Et, sicot Joannes prsecur-sor Chrisd memoratur, ita Epistola ante Evange-lium, quod est Christi. Prseconatur Evangelium in

altiori loco quam Epistola legitur, iquia Christi prse-B dicatio dignior quam Joannis cognoscitur, Subdia^

conus tamen in eodero pulpilo, quo et diaconur, le-

git; quia omnis populus Joannem Christum esse pu-tavit. Graditale, significat vocationem apostolorum,

qua se ad Christum converteruut. Alleluia vero, Ueti-

liam eorum quam de prseseulia Christi et miraculis

ejus liabuerunt. Sequentia vero, animseeorum jubi-latiouem qua de promissa spe exsultaverunt. Hic

EpiscopusministrosEcclesia;ordinat;quia elMoysesAaron, etlevitas in miuislerium labernaculi ordina-

vit, et Christus septuaginta duos ordinavit, quos iu

predicalioue deslinavit.'

CAP.XIX. — De lertio offtcio,In tertio otticio ad caput redilur, ct prsedicatio

p Chrisli nobis ad memoriam reducitur. Hoc ofiicium

Moyses prsefiguravit, quando in monlem ad Domi-

nuin ascendit, et ab eo tabulas testanienti aceepit.

Domiuusque, cunclq populo audiente, mandata pro-

posuit, et Moysesjustifcias-legisexposuit, etpopulusse «nnia servaturum respondit (Exod. xix). Sic dia-

conus ad episcopum vadit, libruin ab altari accipit,

Evaijgclium, iiiquo divina prsccepta sunt coram po-

pulo legii. Episcopus sermonem faciens populo ea

exponit, et populus per Kyrie elvyson,clerus autem

per-Ciedo in unitm Dcum, se spondet cuncta serva-

lurum. Qualiter aulem hoc per Cbrislum et apqsto-los sit gestum, breviter eet dicendum.

CAP.XX. — De diacono.

Per episcopum, reprsesenialur nobis Gbristus; per

jj diaconum, ordo apostolicus. Diaconus qui legit, est

Petrus qui pro oninibus respondet. Episcopus lectu-

rum diaconum benedicit; quia Christus convocatis

apostolis, benedictione eos replevit, dum eis potesta-lein super omuia dsemonia dedit, et eos regnuni.Dei

praedicare misit (Luc. ix). Diaconus Evangelium ab

al.lariaccipit,legerepergit.quiarfe Sionlex,eiverbnmDomini.de Hierusalem cxivit (Isai. n). ln boc quippe

loco, altare Hierusalein designat, in qua apostoliverbum pi-aidicalionis a Domino - acceperunt, et

exeunles per tolam terram prsedicaverunt. Diaconus

in sinistro bracbio iibrum portat, quia sinistra prse-senteiiivitam signilicat.Etinhac vita lanlum praedi-cari Evahgelium debet; quia in ftilura vita nullus

doctrinaeget, nam omnes a minimo usque ad masi-i

5SI 1I0X0RII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LiTURGICA. 552

inuinDominum cognoscent. Ab auslrali partc in am-

bonem ascendit, quia Chrislusa Bethlehein, quseestad auslrum, Hierusalem venit, unde dicilur: Detts ab

auslro veniel (Habac. iii).CAP.XXI. — Quid dum candelw dcsignant.

Duaecandelse Evangelium prsecedunfc;quia lex et

prophetse praecesserunt, quae Evangelium praedixe-

runt; duo candelabra quse prseferuntur, sunt duo

praecepta charitalis, qme pcr Evangelium instruun-

tur. Duo acolythi qui ea portant, sunt Moyses et

Elias, intcr quos Dominus ut sol in monte fulgebat

(Malth. xvii; Marc, ix; Luc. ix). Dum Evangelium

legilur, cerei in pavimentum deponuntur, quia um-

brae legis, et senigmata prophetarum per lumtn

Evangclii ab humilibus intelligunlur. Perlecto Evan-

gelio candelse exstiuguuiitur, dum per lucem Eva.n-

gelii spiritualiter prolafse intclliguntur. Thuribuium

ante Evangelium portalur, quia Christus odor suavi-

talis iu igne passionis pro nobis sacrificatus prsedi-catiir.CAP. XXII. — Qtiid designet, quod Evangclium in

ambonelegitur.

Evangelium in alto loco legitur, quia Chrislus in

monte praedicasse perhibetur. Ideo et in sublimi le-

gitur, quia sublimia sunt evangelica prsecepla per

quae altitudo ccelorum scanditur. Ante Evangeliumlumen ardet, eo quod evangelica doclrina Ecclesiam

iliuniinet, et quia verbum Dei lumen nobis ad vitam

prsebet. Diaconus secundum ordinem se vertit ad

austrum dum legit Evangeliuni, quia in bac parteviri stare solent quibus spiritalia prsedicari debent.Per viros quippe spirituales significantur, et perauslrum Spiritus sanclus designalur. Nunc au-tem secunduni solitum morem se ad aquilonemvertit ubi feminse slant, quse carnales significanl,

quia Evangelium carnales ad spiritualia vocat. Per

aquiloncm quoque diabolus designatur,qui per Evan-

gelium impugnatur. Per aquilonem enini infidelis

populus denotatur, cui Evangelium praadicatur, utad Christum convertatur.

CAP,XXIII. — De signis et salutatione diaconi.

Diaconus, cum ascenderit in analogium, primumsalutat populum per Dominus vobisctim,quia apo-stoli, quamcunque domum praedicaturi intraverunt,

primum per pax huic domui auditores salutaverunt.Cuin sequeniia sancti Evangelii dicit, signum sanctsecrucis fronli suse, in qtia sedes est vcrecundise im-

primit: per hoc se de verbis Domini non erubcscereiiinuit. Qiii enim sermones Domini erubucrit, huncFilius coram Patre et angelis in judicio erubescet

(Luc. ix). Crux quippe et Evangelium apud incredu-los magnae confusionis fuit opprobrium. Deinde os

signat, quia verba Dei se ore confiteri pronnntiat,cum ore confessio ad salutem liat (Rom. x). Exindecor signat, ul spiritum elationis a se excludat, el ea

qu;e orc confitetur ad justiliam innotescat. Igiturper cordis signationem, fides vcrbi accipilur; peroris signatioiiem, confessio Chrisli inielligitur; perfronlis signatioiiem, operatio Evangelii exprimitur.

ADeinde clerus et populus se signat. G7orta tibi, Do*

miHe,conclamat,quia Christum crucilixum se adora-re, suis verbis obedire se pronunliat. Ita, dum apo-stoli verba Dei prsedicaverunt, populi Dominum laa-daverunt.

CAP.XXIV. — De bacttlis.Duhi Evangeliuinlegiiur, baculi de mauibus depff-

nuntur; quia, pracdicanteEvangelio.jegalesobservan-tite a populodepouebaiitur. Ex legis quippe prseceptobaculos nianibus tenebant, qui paschalcm .agnum.edeiiles ad patriam tendebant. Secundum hunc mo-rem cantores in officioniissaebaculos tenere noscun-

tur, dum verus paschalis Agnus ber.edieitur : significantes quod hi qui ad seternam patriam et ad fe-slum angelbrum cupiunt festinare, esu coelestisagni,

*' et baculis contra hostes,.id est senlenliis Sciiptura-rum conlra dsemoneSjSedebent defensare. -HojsinterEvangelium deponunl; quia cum ad Chrisfum quemEvangelium signat perveniunt, nullis Scripturarumsusfcentaculisindigebunt. Pcr baculos, ct sacerdotesdenotantur per quorum doclrinani infirmi in fide

sustentantur, qui baculi in Evangelio deponuiilnr,quia omnium sacerdolum doetrinae Christi Evange-lio poslponuntur. Tuuc etiam velamina capitis aufe-

runlur; quia, Christo evangelizante, velamina legistollehantur. Et nos capila denudamus, quia revelaia

facie, non in senigmate, Doniinum in Evangelio vi-deamus (II Cdr. in). Perlecto Evaugelio, diaconusrevertifcur ad episcoptim, librum ei offert ad os."u-

P landum, quem mox i-eponit in-lticum suum; quia.apostoli, peracta praedicalioue, ad Chrislum reversisunt. Scilicet et dsemonia in nomine ejus subje-cta retulerunt, quasi Iibrum in locum suum repo-suerunt, dum non sibi sed Domino cuncta ascri-

pserunt.CAP.XXV. — Desermonc.

Deinde episcopus sermonem ad populum facit,

quia poslquam Chrislus populo per apostolos inno-

tuit, ipse pmnibus prsedicare ccapit. Episcopus po-pulum de poenileiilia,et fide, et confessioue instruit,quia Christus pcenitentiam, et fidem in Deum et re-missioncm peccatorum per confessionem et baplismadocuit. Post hsec populus Kyrie eleijson, et clerusCredo in unttm Detim, canlant; quia quod diaconus

D legit, et quod episcopus praedicavit se credere aflir-mant. Ila poslquam Christus et apostoli populum do-

cuerunt, fide recepla, lautles Deo personiierunt. In-

teriinEvangeliuiJi cum incensoper cborum deferluj',Ct singulis ad osculandum porrigitur; quia apostoh"Chrislum (odorem vitae)per mundum porlavei'iint,etcunctis gentibus per verbum ejus pacem seternam

prsebuerunt.CAP.XXVI. — Deqttarlo offtcioet de Ecclesia.

In quarto officioad corpus Christi id est ad Ecclesiam significalio recurrit, et ejus aclionem nobis

exprimil. Cujus liguram poptilus Israel olim praefe-rebat, quando Moysi de monte descendcnti diversadona ad faciendum tabernaculum oflercbal, in quoaltare fiebal super quod sacerdos sacrilicia popttF

SB3 GEMMAANIM_E.— LIB. S54

inimolabai. Sic cpiscopode pulpito descendenti po- A

puli diversas ebiationes offerunt, pro quibus sacer-

dos et ministri sacrificium in allari cum canlu im- <

molabunt. Ita Christo ad Hierusalem passuro de 1

monte Oliveli descendenti turba occurrit, palmas i

fioresque cum cantu laudis obtulit, pro quibus i

inse se sacrificiuni in ara crueis obtulit. Ponli-. i

fex reprsesentat Chrislum, ministri lurbam disci- i

pulorum. Populi offercntes, sunt illi cum palmis oc-

currenlcs; cantores cantantes, sunt Hosanna i-eso-

naiites. -

GAP.XXVII.— Desacrificio.Quitlamde populo aurum, quidam argentum, qui-

dam de alia subslantia sacrificant. Sacerdos et mi-jiistri panem et vinum cum aqua immolanl. Qui au- ,.rum offerunt, siguilicant magos, qui Domino aurumoblulerunt. Qui argentum offerunt, designant eos, quipecuniam in gazophylacium miserunt. Qui de aliis

rebus sacrificant, sunt hi, qui Domino necessaria,

quse Judas portabat, mitlebant. Et hos sighificant,qui per Paulum et Barnabam apostolis oblationes

Hierosolymam transmifctebant.Qui pancm oileruiit,

suntbi, qui spiritum suum in sacrificium laudis Do-

mino impendunt. Qui viiium offerunl, sunl hi, quianimas pro fralribus ponunt. Qui aquam oiierunt,sunt bi qui eorpus suum pro Chrislo ad snppliciatradunt.

CAP.XXVill. — De tribus sacrificiisPrimo viri offerunt, qui fortes in Chrislo desi-

gnant, quia in primitiva Ecclesia justi (sub persecu- C

toribus dura perpessi) vicliina Chrisli occubuej'ani.

Deinde femiua; sacrificant, quse fragiliores signifi-canl; quia tempore pacis fideles noii seipsos sed

hostiam laudis DominO immolant. Ad ulfcimum

sacerdotes et ministri offerunt, qui doclores et

ductores populi sunt, quia sub Antichristo lideles

per diversa lormenta sacrifieium vinum se Chrisio

offeruht.

CAP.XXIX. — De septemsacnficiis legalibus.

Seplem autem sacrificia ab antiquis secunduni le-

, gem offerebantur, quse adhuc Chrisiiani imitantur.

Ritus iiamque Synagogaetransivit in religionem Ec-

clesise.Et sacrilicia populi carnalis mutala sunt in

observantiam spiritualem. Sunt autem baec : Legale I

sacriftcium, volttntarium, pro peccato, pro gratiarum

aclione, dona, vola, holocausia. Sacr.ficium legale

obtulit, qui decimas vel pvimitias, vel ea qua; les

proecipit, obtulit. .Voiuntarium sacrilicium obfculit,

qui aliquid de rebus suis Deo sponte oblulit. Sacri-

ficitim pro peccalo obtulit, qui transgresso legisniandato bircum obtulit. Sacrifieium pro cjratiartimactione obtulit, qui pro victoria 'munus Deo oblu-

lit. Dona oblulil, qui aliquid in ornatum lemplicontulit, Voia oblulit, qui in periculo belli consti-

tutus aliquid Deo vovit, quod postea solvit. Holo-

causla obtulit, qui agnum offerens totum in altari

incendit. llolocausium namque totiun incensum di-

eitur.

_ CAP.XXX. — De sacrificio Christianorum.Ita Christiani legale sacrifiiium offerunt, dum de-

cimas rerum suarum Deo dabunt. Votuntarium of-fertint, dum de jebus suis Deo servientibus aliquidconferunt. Pro peccato offerunt, dum pro poeuitentiainjuncla sacerdotibus, vel religiosis, vel indigentibusaliquid impendunt. Pro gratiarum actione offerunt,dum pro dignitate, velpro aliquaeollata gratia Dea

quiclquamofferunt. Dona offerunt, dum in aedificiaeeclesiarum, vcl in ornatus earum aliquid conferunt.Vota offerunt, dum in bello, vel naufragio, vel aliquopericulo positi aliquid voveut, quod liberali Deo etsanclis offerunt. Holocausta offerunt, qui sseculum

relinquuut etomnia sua vel indigenlibus distribuunt,vel monasteriis conferunl. Hsecsacriiicia populi offe-

" runt. Sacerdotesautem et minislri Cbrislo instituentepanem et vinum offerunt.

CAP.XXXI. — De sacrificio panis.Hoc sacrificium idco ex pane fit, quia Cbristus se

panem vivum astriixit (Joan. vi), quem Scripturapanem angelorum prsedixit (Psal. LXXVII).Qui panisfit absque fermento, quia Christus fuit sine peccato.Ideo autem panis ex fermento fit, quia Christus se

granum frumenti asseruit. Granum autem per tritu-ram de theca sua excutitur coniumeliis et opprobiiisarefactus, a Judseis,et gentibus, qtiasi duobus lapi-dibus, fiagellisalteritur, cribratus conspcrsus com-

pastinatur, dum a suis separalus, sanguine proprioperfusus cruci compingebatur, in qua quasi panis in

C igne passionis excoctus in immorialitalem mutaba-tur.

CAP.XXXII. — Be Ecclesia, et significalwne.fdeo el corpus Chrisli de pane lit, qui cx muhls

gi-anis conficitur, quia Ecclesia corpus Christi periliud rcficilur, quaeex multis electis colligitur. Qusegrana, scilicet elecli, flagello prsedicationis de thecaveleris vitse excutiunlur, poenitentia arefacti, quasiduobus lapidibus moluuturi durn duabus legibus inscrutinio minutatim imbuuntur. Cribrali, conspersicompastinantur, dum ab infidelibus segregati, aquabaptismatis renafci,vinculo eharitatis per Spiritumsanctum in fide copulantur, ut panes in clihano ex-eocfi in candorem niulantur, dum in camino tri-bulalionis examiiiati ad imaginem Dei reforniftntur.Tali modo panis effeeti de pane Christi reficiuntur,et hi in seteruum non moriuntur.

CAP.XXXIII. — De sacrificio vini.Ideo autem hoc sacramenium de vino iit, quia

Cliristus sevilem dixit, et Scriptura eum vinum ju-; cunditatis asseruit. Uva autem, in prselo duobus li-_ gnis expressa, in vinum liquatur, efcChrislus duobus

lignis crucis presstts, sanguis ejtis in potum fitleii-

i bus fundebatui'. Ideo et sanguis Christi de vino con-

licitur, quod de niullis acinis exprimifcur, quia perillum corpus CbrisfciEcclesia recreatur, qusede mul-

i tis jiislis cohgregatur. Haecpressuris mundi, quasi- in torculari, calcalur, elChristo per oassiopes iccor-

poratur.

PATRCL.CLXXII. '18

555 BONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS IIL — LITURGICA. 55S

CAP.XXXIV. — De iiqua. .

Ideo autera boc sacriucium.de aqua iil, quia aquade Christi latere exivit, et Joanni angclus aquas po-

pulos esse relulit. Et ideo aqua viho admiscetur,

quia populus sanguine Christi redemptus, per aquam

_"bapiismalis ablutus, perpastuni bujus cibi, etpotum

bujus vini -Cbristoconimuniealur. Panis autem bic

in carnem .cQin.erlitu.ry quia Christus, paschalis

Agnus pro nobis oceiditur, et caro nostra a morte

redimilur. Yinum in sanguin.emtransil, quia Ghri-

slus sanguinem fundens, pra.nobis animam posuit,ct animam nostram quse in saiiguine babitat a pec-eatis expiayit. Sine aqua autem hoc saeramef.tuni

non conficitur, quia solius poptili causa hoe myste-rium agitur, quiaet eo qtiotidie reficitur.

CAP.XXXV. — De forma panis.'

Panis vero ideo in nioduni denarii formatur, quia

pahis vitseUbiisfcus pro denariorum numero trade-

liatur-qui verus 'denarius in vinea laborantibus in

prsemio dabitur. Ideo imago Domini cum litleris in

boc pane expfi':iifur, quia el in denario imago et no-

meu imperatoris scribilur, et per hunc panem imago

Dei in nobis reparatur, e£ nc.^ien nostrum iu Iibro

vitse hotatur.

CAP.XXXYI. — Cur quoiidie missa cav.atur.

Et si eriim Christus semel sua morte credehles

rederait, hoe tamen sacramentum quotidie ob tres

causas Ecelesia necessario repelit : Una esl causa

ut in vinea Iaboranles, quotidie eo reficiantur; alia

ut bi qui numerq fidelium quotidie associantur, periilud Christo incorporentur; terlia, uf. memoria

passionis Christi quotidie mentibus fidelium ad imi-

tailonem inculcetur. Tali aufcemordine offertur.

CAP.XXXYII. — De subdiacono.

Subdiaconus calicem in sinistra, patenam in dex-

tra, desuper corporale portat, quia subdiaconus in

Iioe loco Clnisium, calix passionem, sinistra prae-seutem vitam, patena crucem,dexlra seternamviiam,

eoi-porale Ecclesiam signilicat. Et Chrislus calicem

passionis in prsesenti vita bibit, qucm prius a se

transfeni Patrem petiit. Per crucem autem gloriamPalris intravit, cujus passionem Ecclesia imilari

non desinit. Corpoi-ale mullo labore candidafcur, et

Ecclesia per mulfcastribulationes Christo conforma-

tur. Subdiaconus noster Christus quasi patenam __

cum calice portavit, quando crucem ad passionem

Iiajulavit.CAP.XXXVIII. — De canloribus.

Unus cantor oblalam cum favone, etvinum cum

ampulla offert, alter aquam vino admiscendam prae-liet. Qui viiiuni offert significat Ecclesiam de Judseis,quae legis ritum in Chrisli sacrificium commulbvit.

Qui aquam offert, Ecclesiam de genlibus, qusepopu-lum gentileni Cbristo sacrificavil. Hi et duo lypumEnoeb et Eliae pjseferunt, qui Judaieum populumChristo in sacrificium oblaluii sunl. Oblata non

B.udismanibus, sed favonibus multo labqre candi-

datis offei-uut, quia Christi corpus ab bis tantum,

<pii carnem suam vitiis et concjpisccnliis crucifi-

A guril, digne suscipitur, Ampulla iii qua vinum offer-

tur, significat nostram devolionem, quse in vasculis

cordis portatur. Archidiaconus ad ultimum aquaniin calicem fundens episcopo offert, quia Chi-istus.

quem diaconus bic signat, Ecclcsiam sibi in passione

miscuit, Patri in cruce "obtulit, et in ulfimo eorpus

eapiti eonsociabit, cum regnum Deo et Patri tradi-

derit.

CAP.XXXIX. — De oraiione sacerdotis.

Pbst aeceptuhi sacrificinm episcopus se inelinans

coram altaris orationem Suscipe,.sancia Triinloft

dici-J, quia Christus ad pedes diseipulorum se in-

elinans post traditum saerificium in eoena anfe

mensam stans orationem ad Patrem fecit. Beindeyorate dicit, quia Cbristus apostolos orare monuit,

" Dehinc orationem super oblatam secreto dicit, quiaChristus ih monte Oliveti secrefcdprolixius oravil,cum.ei angelus confortans eum apparirit. Spatium:silentii post Offertorium, illud teinpus significat,

quo Christiis ante passionem in Hierusalem latebat,velul pascbalis agnus, quem Judsei deciiua luha re»

clusum decima quarta luna inimolabant.

CAP.XL. — De Secreio.

Composito sacrificio sacerdos oralioncm sub si-

lenlio recitat, quia idem sacrificium in saerincio Pa-

frum absconditum latebat. In agno quippe Abel de-

litesccbat, in arlete Abrahse pro Isaac se oecultave-

rat. In agno pascliiili, in vitula rufa, iii hij-coemis-

sario se celaverat (Levii. SYI). Tiinc poiilifex offert

„ pro populo sacriQcium, quia Chfistus pro Ecclesia

oblulit semetipsum, Tunc sacrilicium tharificatur,

quia Cbristus odor suavilatis, pro nobis oblatus a

Deo acceptatur.CAP.XLI. — De Prmfatione.

Sequilur in Prscfatione sacrificium angeloium, quibuic sacrificio interesse creduntur. Summo cnim Im-

peratori, ut miliies, [assisfunt, et laudes suo Impe-ratori concinunt; per ter aulem tria distincti Tr.i-nifatem saci-ificiolaudis honorificant, cthostiam ju-bilationis jugiter imitali immolant. Ideo et boe sa-

cerdos alta _vocecantat, quia sacrilicium angelorum, -

quod est laus, repraesentat.CAr. XLII. — De sacrificio angelorum.

Angeli itaque et archangeli majestatem Dei lau-

D dant, dominationes adorant. Potestates et principa-lus admirando Iremunt. Coeli, id est throni, et vir-

tules jubilant. Cherubim et seraphim dulciler eon-

celebrant. Hoc sacrilicium coiicentus angelorum Da-

videt Salomon sunt imitati, qui instituerunlbymnosin sacrificio Doniini, organis, et aliis musicis. in-

strumentis concrcpari, et a populo laudes concla-

mai'i. Unde solemus adhuc in officio sacrificii orga-nis concrepare, clerus canlare, populus conclamare.

Sacrificium itaque laudis angcli immolant, dum

Spiiitus sanettis consonat. Ter Sancttis repetitur,

quia Trinitas collaudatur, Dominus Deus seruel dici-

tur, quia unilas veneratur. Sacrifieio angeloruiii ccn-

iungitur sacrificium spirituum justorum, qui Chnstlliumanitatcm adorant, et pro humani geueris re-

557 GEMMAANIM^E.— LIB.. I, ." 'EoS

demptione Cantatur : Benediclusqui venilin nomine A (

Domiui. Hic hyninus partim ab angelis, parliin ab <

bominibus cpncinitur, qyua per Christum immola- '<

tum hUmariumgenus an.gel.isconjungitur,Iaus quippe <

angelorum est: Sanclus, sanctu-s, sanclus, Dominus <

Deus-Sabaolh. Pleni sunl cczii et lerra gloria tua. <

Eosanna.in cxcelsis. Laus vero bomijiuro.est: Bene- i

dictus qui venit in nomineDomini. Hosanna in excel- <

sis. In hoc cantu se signant, quia signuni Ghristi cui ;

coiitradicitur se recipere designant. i

CAP.XLIII. — De quatuor ordinibus.

Notanduro quqd.primo loco masculi offerunt, quia

p;imo lempore patriarchse suo saerificio hoc sacri-lieiuiii pertulerunt. Secundo loco femina; offerunt,

qjiia secundo tempore Judsei legalibus sacrificiis liocsacrificium prseniGnstraverunt.Tertio loco sacerdo- "

tes, qaia ministri offerunt, quia tertio tempore apo-sloli ipsum sacrificium exceperunt, et hoc fideles

doeuerunt, qui quotidie septem suprascripta sacrifi-

cia offerunt, quiapost liancvitaffi angeli cum bealisIiomMiibusin sseeulum sseculiBominum laudabunti

CAP.XLIV. — Deqitinto o/ftcioel de piigua Chrisii.

Qtiintuin officium alis cherubim velatur. In quosunihii pontificis hostia et regis gloriaepugna reprse-seutatur. Hoc Moyses prsefigurabat, quando in mon-te exteasis manibus orabat, dum Josue, qui et Je=-

sus, eum Amalecb pugnabat, devicli regiium vasta-

taiiat, ac populuni cuni victoria; Isetitia reducebat.

(Exqd. xvn). Sic Cbristus in nionte crucis, extensis-

qiie manibus pro populo non credente et contradi- rcente ora.vit, et vietus, dux cum Amalech, id estcum diabolo, vexillo sanctsecrucis pugnavit, devicti

regnum vastavit, Bominus infernum superato mali-

gno hoste spoliavit, populum de tenebris ereptumcam gioria victorise ad coeleslia revocavit-.

CAP. XLV.'—Mystcrium.HoCtotum episcopus imaginatur, et quasi tragi-

eis vestibus exprimere conatur. Christum iianique •

in cruce fixuin reprsesehtat, dum expansis manibusCanonem recitat, quasi contra Amalech pugnat(Exod. xvn), dum conti-a diabolum Cbristi passio-nem cuni signis crucum simulat. Ministri aiitem

quasi acies pugnanlium utrinque ordinantur dum

diaconi relro episcopum, subdiaconi retro alfcare

.oeantur. Exercilus eum iriumpho regredilur, quia 0- percepfcacomniunione ad propria cum gaudio re-

verfifcur.GAP.XLVL — De passione Chfisiv. "^

In hoc officio agittir Chi-isti passio super crucem

cbrismalis, aliare ci'ux iulelljgitur in quo corporalein forma cor.j.o:-isChristi distendiiur. Gorporale de

puroiino tcrrse conficitur, et cum niulfcolabore ih

caiidorem verliiur, efcChristi torpus de munda Yir-

gine uascitur, el per niulias passiones in candoremresurreclionis redditur. .Gorporale cuin coniplicaturnec inifcium nec fniis ejus apparet, quia Christidivinitas initio caret et finenl nori habet. Superquod oblata ponifcur,quia caro a- divinita.e suscep-ta in cruce"afiigit-u"r."Calix cum vino, et aqua in

._.dextra iocatur, quia sahguis eum aqua de laiereChrisli manasse praedicatur. Cum sacerdos Hanc

igitur oblationcmdicit, se usque ad altare incliriat,quia ibi passio inchoatur, qiti se usq.ue ad aramcrucis obediens Patri pro liobis incliiiavei-at (Plii-lipp. n). Deinde oblata, vel calix iu manu sacerdoiis

exaltatur, quia Christus pro salute nosfraIn cru-ceiii Icvatiir, et sanguis ejus in redemptioiiem nosiriimmolatur. Interim diacohi retro episcoptim stantes

figuram gerunt apostolorum, qui in passione Dbmi-ni eo relicfcoomnes fugerunt.iSubdiaconi vero retioaltarc stantes contra ejiiseopuni, aspiciunt muliereset notos, Jesuhi prseferunt, qui a ionge stantes eitis

passionem viderunt. Ante altare se sacerdos iricli-

nat, cum Supplices ta rogaims dicit, quia ibi passioD Christi finit, et Christiis inciinato capite spiritum

eriiisit. Infra Carionem diaconus manus lavat, quiaPila.us in passione pomini nianus lavabat, dum sesic muhduni a sanguine ejus, quahi hiainis suas asorde proclamabat. Sacerdos vocem ieyat dum F«,bis quoquepeccaioriblis dicit, desigiians quod Eccle-sia de •Ghristi latere jam formam in confessione

Redemptoris erupili, dum per vocem cenliirionis sieclamavit : Vcre Filius Dei erat iste (Matih. xxvii).

CAP.XLVII. —DeJoseph.Dicente sacei-dote Per wnnia smcula scectdorum,

diaconus venit, -calicem coram eo sustollit, cumfavone parfcem ejus cooperit, in altari reponit cvcum corporali cooperit, praeferens Josepb ab Ai-ima-

_ thia, qtii corpus Christi deposuit, faciem ejus sudariocooperuit, in monumento deposuit, lapide cooperui..Hic oblata, et calix cum corporali cooperitur, quodsindonem mundam significat, in'quani Joseph cor-

pus Chrisli involvebat. Calix hic, sepulcrum; pate-na, lapidem designaf, qui sepulcrum clauserat.Tres aiticuli, seilicet Oremus, prwcepiisj et Pater

noster, et Libefa nos-,-Doinine,tres dies signilicaiu,quibus Cbristus in monumeiilo quiescebat.CAP.XLVIII. — Deacolythoqui pafenamtenet, quod

j Nicodemmn figurei.Acolythus infra canonem palenam inyolutam to-

net, quarh bic subdiacpnus defert. Subtliaconus pra-bet arcbidiaeono, quam ipse oscuiatam uni de dia-

: conibus ad tenendam, et corpus Domini iri ea con-

D fringendimi porrigit. Acolythus qui patenam tenuit,formam Nicomedi gerit, qui myrrhani etaloe ad se-

pulturam Drimini attulit (Joan. xix). Porro subdia-cohus et arcliidiaconiis cum alio diacoho paienamtenenti, tres Marias praeferunt, quaeeum aromatibusad nionunientum venerunt. Dum seplem petitionesin Domiiiica oralione dicuntur, diaconi inclin.atistant, communione confirmari exspeelant; quia apo-sfcoli septem bebdomadis posfcmortem Chrisli fir-mari a Spiritu sancto exspectabant. Subdiaconi au-tehi inlerim quiescunt; quia riiulieres iri Sabbalo,

i quae septima dies est, siluerunt-

'."

CAP.XLiX. — De cruce. .

Hoc sacranientum tantuni per crueerfl iit, cjuiai Ghristus sac.iificium Palris in cruce pepeiuiit, et m

ELf. HONORIi AUGUSTODUN,OPP. PARS ffl. — LITURGICA 560

cruce quadruplum muhdum redemit. Sex autem or- Adines crucum fiunt, quia sex diebus mundus perfi-citur et senario numero corpus Christi refieitur. Per

imparem vero numeruiii, qui in duo paria non po-test dividi, benedicitur; quia corpus Christi perma-nens uon scinditur. Aut enim tres cruces facinius,et fidemTriiiitatis expriniihlus : aut per quinque si- _

gnamus, et quinquepartitam Christi passionem de-

notamus. Per sex ordines curicta mundi tempora

coniprehendimus, quseper cnicem Chrislo unita ex-

primimus.CAP.L. — Deprimo ordine, etde tribus crucibus.

ln primo ordine, tres eruces facimus ubi Ha'.c

donctdicimus, et primuro tempu.s ante legero. ih-

nuinius, quod tribus inlerstiliis distinguimus, quiaunum ab Adam usque ad N.oe, aliud aNoe usque.ad 8-

Abraham, tertium ad Abrabam usque ad Moysen.in

quibus justi in fide Trinila.lis Christum a longe suis

saeriiiciis salutaverunt, et multos cruciatus in hac

fide pertuleruut, Iu prima quippe setate, Abel Chri-

stuin in agno obfculit,et pro eo cruciatum mortis

pertulil. ln secunda.MelcliisedeehChrisfcicarnem, et

sanguinem iu pane ei vino obtulit qui cruciatus

bellorum a regibus gentium in fide Chrisfi pertulit.In iertia, AbrahaBi Chrislum in Isaac sacrificavit, in

ariete mactavit, qui variatos cruciatus in bac Udelo-

leravit,

CAP.LI. — De secundo ordine, et clequinque cru-cibus.

i In secundo ordine, quinque cruces facimus, ubi

Bcnediclam, asoriplam dicimus, el tempus legis ex-

primimus, quo justi per quinque librorum legis sa-

crificia Chrislum expresserunt, et multos cruciatus

pro ejus iide pertulerunt, Quinque namque in duas

partes. scilicet trinarium , et binarium solvitur ; et

illud tempus in duo interslitia dividitur. Unum a

Moyse usque ad David fuit, alterum a David usquead Cbristum exstitit. Per trinarium, judices a Josue

usque ad David, etreges a David usque ad caplivita-tem Babylonis, et prineipes a Zorobabel usque ad

Cbristum notantur. Per binarium vero sacerdotes et

propbetse sigiiificaulur, ex quibus Moyses Chrisfcum :in pascbali agno immolavit, qui Aposfcololestemulfa

adversa pro fide Chrisli loleravit, quem lege praedi-cavit (Hcbr. xi); Saniuel Cbristum in David unxifc,JJqui uferque Cbrislum et sacrificiis espressit, et in

iigura Christi persecufioiiem a perildo rege Saul

perlulit; Elias et alii prophetse Christum sacrificiis,vocibus, scriplis praemonstraverunt, et pro ejus fide

varia supplicia perpessi sunt.

CAP.LII. — De terlio ordine.In tertio ordine panem in niainim suscipimus, et

beuedicimus, et tempus gralise innotescimus, quoSinieon Ghrislum jam natum panem vivum in ma-

nusaccepit, et gaudensbenedixit. Deinde calicem le-

vamus, et bcnedicimus, et lempus cosnaeexpriini-mus, quo Chrisius panem et calicem manibus eleva-vit et benedixit, et inde corpus et sanguinem aposto •

lis traaid.it. Uude adhuc cum verba Domini in ordine'

A recitantur, panis efcvinum in corpus et sanguinemDomini coramutaiitur.

CAP.LIII. ~ De quarto orame, et de quinquecru-cibus.

In quarto ordme, quinqiie cruces faeimus, ubiHostiam puram dicimus. Et illud tempus ad memo-riani reducimus, quo Cbristus quinque vulriera incruce accepit, et quinque sseeula redemit.CAP.LIY. — Dc quinlo ordine, et tribus crucibus.In quinto ordinc, Ires eruces ubi Omnia bona

creas, sanciificas dicimus, d corpus Christi scilicet

primifcivamEcclesiam innuimus, quse fidem Trini-talis accepit, et multos cruciatus pro Christo susti-nuit.

r, CAP.LV..-— De sexto ordine, et de quinaue cru-cibus.

In sexfcoordine quinque cruees facimus, ubi Per

ipsttm dicinius, et item corpus Chrisli, videlicet Ec-clesiam de gentibus exprimimus, quae Christi quin-quepaititam passionem venej-anter excepit, et eamimifando patienter diversa tormenta pertulit.

. CAP.LYI. — De quinque ordinibus crttcum.Iteni per quinque ordines crueum, quinque setaies

niundi designantur, quse per crucem et Cbristi cor-

pus salvantur. Unde et in Canone quinquies PerChfisium Dominum nostrum dicitur, quia per quin-que vulnera Chrisii niundus redimitur. In sexto or-dine calix cum obiafcatangilur, quia in certa setaic-Christus calicempassionisin cruce pro omnibusbi-bisse innuitur. Cum Per ipstim dicimus, qualuorcruces sUper calicem cuin oblafa facimus, quintanilateri calicis imprimimus; quia Chiistus. qualuorvulnera inmanibus, et pedibus, et quintum in latere

suseepisseinnotescimus. Confecto ergo corpore Chri-

sti, labia calicis tangiinus, ac per boc, quod formalo

primi hominis corpore, Deus spiraculum vitseinfa-cicm ejus spirayit etroulierem ex eo vivificavil (Gen.u), significamus. Et hoc Deus, per qliem, cv.inquo,in quo omnia, in faeiem mortui humani generis Spi-riium saiiclum spiravit, et Ecclesiam ex eo per cor-

pus suum vivificavit. Per qualuor autem parles ca-lix tarigitiir; quia humanumgenus in qtiatuor mundi

partes dispersum , per quatuor crucis partes vivifi-

catum, in fine mundi per Chrisfum ad vitam resu-

£j scitaiur.

CAP.LVII. De numero stgnorum.Notandum quod per totum Canonem viginti et tria

signa liiint; quia in Veteri Teslamento justi sub de-

calogo legis; et in NovoTestamento justi per decalo-

gum legis, in lide Trinitatis, hujus sacramenti par-iicipes exislunt. Tribus autem digitis signa facimus;quia Trinitatem exprimimus. Quodsi viginti tria tri-

plicaveris, sexaginta et novem habebis. Porro cumPax Dominidicimus, non cum digilis sed cum oblaliB

particula, tria signa super calicem facimus, quae si

superioribus adjeceris, septuaginta duo signa babe-

bis. Profecto boc significat quod septuaginla duse

linguse per superbiam dispersa;, per Cbristi humili-tatem sunt iji iinum.congregatse, rjer crucem et oas-

SGl .GEMMAANIM.1E.— LIB. f. 502

sionciu rcdemptoe, pcr eorpus efcsangu:jem ejus ci ^communicaia;.

CAP.LYIII. — De sepiem sacrificiis.Iu Canone septem sacrificiorum actio commemo-

ratur,.quibus corpus Ecclcsia capiti Christo copula-tur. Inprimis sacriliciuminnoceiitum; sccundo, apo-stolorum etmartyrum; terlio, confessorum ; quarlo,religiosorum et conlinenlium; quinto,conjugatorum;sexto, in Christo defunclorum; septimo, in animamortuorum sciiicet posniteiilium. Te igiiur usqueCommunicantes, sacrificium innocentium notatur,qui sein Cbrisli sacrificium oblulerunt, dum pro eoimmolali sunt. A Communicanlesusque Hanc igiiuroblalionem,saerificiiimapostoloruni et martyrum re-

praesentatur. Ubi et nomina illorum recitantur, quise bostiam vivam Deo oblulerunt, dum sanguinem Bsuurii pro eo fuderunt. Ab Hanc igitur oblalioncm

lisque Quam oblalionemtu, Deus, sacrificium confes-sorum commemoratur qui ab haereticismulla peri-cula perpessi sunt, et sacriftciuni laudis Christo ju •

giter obtulerunt. AQuam dblalionem lu, Deus, usque

Sitpplices, le rogamus, sacrificium religidsorurn de-

monstratur, quicarnein suam viliis et concupisceii-tiis crucifixerunt, et sic boslia Cbristi effeetisunt. A

Sitpplices, le rogamus usque Memenlo,Domine, sa-

crificiuro conjugatorum declaratur, qui fide etelee'

mosy-nisChrislicorporis participes efficiuntur.A Me-

nientOjDomine,sacrificium defunctorum ostenditur

qui in confessione Christi niigraverunt, et fidelibus

associatisunt. Sacerdos Christi mortem repraesentat,cum se ad Supplices te rogamusinclinat, et post ejusmortem apte Gommemoratiodefunclorum agitur, quipro eis mortuus creditur. A Nobis quoquepeccalori-bus usque in fineni Canonis, sacrificium pceniten-tiuni exprimitur, qui se Iacrymis et poenitentisedo-loribus Christo in sacrificiummactant, cum se ani-mas suas peccalis occidisse doleant, ut in eo vivifi-

centur, qui pro impiis morluus prsedicatur. Unde etsacerdos ibi voeem exaltat, quia poenitentesa vociset cordis gemitu saepiusrugire consiat, cum amaros

singultus edant. Hos Dominus expressit, cum Laza-rum magna voce de nionumento vocavit (Joan. xi).In boc eliam capitulo nomina marfyrum recitanlur,

quia poenilentes variis eruciatibus macerantur. Perhsecseptem sacrificia, corpus Christi Ecclesia confi- jcitur, et capiti Christo conjungitur : hoc per Donti-

nicam oralionemexprimitur, quae septem petitioni-bus hsec sacrificia sequitur, quia per orafcionem,et

hocsingulare sacrificium, Ec.clesiaCbrisfcocommu-

aicatur.

CAP.LIX. — De quinque oraiionibus.

Oratio autem Canonis ideo in quinque dislingui-tqr quia oratio fideliumper quinqueparlitam Chrisli

passionerii tantum exauditur. In tribus locis pro prse-latis et subjectis oramus; quia Ecclesiam iu docto-

res, continenles et conjugatos discernimus. Quartoloco pro defunctis offerimus. Quinto pro poenitenli-tibus petimus. Primo loeo pro prselatis offerimus,ubi dicimus : In primis,qumtibi offerimuspro Eccle-

^ sia itta; ct fcuncpapam, efctunc episcopum, et rc-gcmnominamus.Pro subjeclis oramus ubi, Memento,Domine, famtilorum famularumque recitamus. Ubiet nominare possumus quos volumus. Secundo propraelalispetimus, cum Hancigitur oBlaiionemnostrmservitulis dicimus. Pro subjeclis subjungimus, cumEtcunciw familiw tum dicimus. Tertio loco pro prae-latis supplieamus, cum Undeet memoresnos tui servirecitanius. Pro subjectisposcimus, cum Sed et plebsiua subjungimus. Pro defurictis sacrificamus, cumMementoetiam, Domine,dicimus; ubi etnomina eo-1'umrecitare possumus. Pro posnitentibus offerimus,ubi Nobis quoqucpeccaioribus dicimus. Hsec omniaideo in Canone commemorantur; quia cuncta inmorte Redemptoris reconciliantur.

" CAP.LX. — De sexlo pfficio, el benediclioneepiscopi.

Sextum officium,in quo pontifex populum cenedi-

cit, Christi descensionem ad inferos exprimit. Hujusrei figuram Moysesgessit, quando moriturus filios

Israel benedixit, eductosque de iEgypto in patriarnintroduciper Jesum,qtiiet Josue, jussit (Deut. xxxi).Hocet Jacob moriens expressit, qui filios suos bene-

dixit, et de eis futura baereditate multa prsedi-xit (Gen. xux). Has utrasquebenedicliones Christus

complevit, cum moriens ad inferos descendit, popu-Iuni sedentem in tenebris, etumbra mortis, visilando

benedixit, de carcere eductos coelestipatriseinduxit.QUod episcopus ostendit, dum populum benedicit,

moxque eum spirituali cibo reficit. Nolandum au-C tem quod semper ternis capitulis benedicit, et om-

nes ijuarto scilicet,quod ipse prmsture dignetur, con-

firmabit. Quiiito vero, reliquis per bencdiclionemDciPatris concludit, quia nimirum Deus tribus vicibushuic mundo benedixit, quarta reliquis firmavit,

quinta benedictione bsereditatem possidere dabit.Primo primis hominibus benedixit, duhi eos creseereet multiplicari prsecepit, Secundo hominibus bene-

dixit, dum, mundo diluvio deleto, Roe et suos po-steros crescere, et mulfciplicarijussit (Gen. ix). Ter-

tio per Abraham, Deus mundo benedixit, cum ei in

bcnediclione Christumrepromisit(Gen. xvm). Quartonimido benedixit, duni Filium suum nobis bene.di-

centem misit, qui coelosascensurus suis benedixit,

n et per Spiritum sanctum reliquos firmavit (Luc.

xxiv). Quinto mundo benedicel, dum patriam intra-

turos benediclione ultima sic complet : Venile, be-

nedicli Patris mci, possidele regniunvobis prcepara-lum (Mailh. xxv).

CAP.LXI. — De septimoofjicio,el de resurreciioneDomini

Septimumofficium,Dominicamresurrectionem iii-i sinuat, quando, devictamorte et spoliato inferno, pa -

. cem omniniundodabal; quia jam oninia in coelisct

in terris pacificaverat, et cum suis discipulis come-

i dit, eisque reliquias dedit. Sicpontifex', diabolo per

spirituale bellum superato, Pax vobis cum dicit, pa-

, ceni astantibus porrigit,panem coelestemdistribuit.

Hoc Jesus, qui et Josue figuralifcerprotulit, cum iu-

SG3 HOXORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III, — LITUR.GICA. ?$&

troduclo populo, a superafcisbostibus ferrani sorti

«iistribuit(Jos. xxxn). Ponlifex.parteiii o.blaisein ca-

iicem mittit, designans quadanimaChrisfciad corpu;rediit.

- CAP.LXII. — De pace Domini.

D.eindePax vobis dicitur; quia Cbristus suis ap^

pareris : Paxvobis(Joan. xx) dixit, Pacem porrigituiiia Christus pacem amissam huroano generi resur-

gcr.s reddidit. Propter tres causas. pacis osculun

datur. Obunam causam clerus pppulusque se inyUcem osculantur; quia homiiies gratiam Domini s.ui

angelorunique amiciliam per Christum, qui est pas

iiostra, se promeruisse gratulanlur. Alia est causa.

quod se per pacis.osculum fratres in Christo Dei Pa-

ti-is, Eccl.esia;minislrjs filios per Christi reconeiiia-?

tioncm demonstravit, atque unq pane Christi, quiest Deus pacis, concordiseet dilectionis reiici desi-

derant. Tertia causa est, quod sicut in osculo caro

carni, spiritus sp.ritui conjungiiur; ila qm.nishomo

in necessitale caritis per dilectioiiemproximi, in ne-

cessitate spirifcusper dileclionem Dei, diligi prseci-

pitur. Qui no?i talipacis osculo foederaticorpus Chri-

sti comedunt, ut Judas, judicium sibi per falsani

paccm suniunt.

CAP.LXUI..— Defractione obluim.Oblata frangitur, quia panis angelorum nobis in

c.-uce fj-angitur, ut fraclio peccatorum nostrorum

per comestionem ipsius reintegretu!-. Papa oblatamnon frangit, sed part.em ex. ea mordet, reliquam in

ealicem mitlit, quia Chiistus iiifernum momordit,et inde sumpios in paradisum misii. Diaconus cali-ceni teiiet, dum papa sanguinem suniit, significansangelum qui., Christo surgente , lapideni de monu-

mento.ljjjit. Cpmmunicato s.acerdole, mox ealix dealtari tollilur, quia Ghristus resurgens ullra non

moi-ilur, et corpus ejus in sepulci'0 non invenilur.

Diacoiius.sanguinemdistribuir; quia angelus rcsur-

lecfcionem Domiiii iunotuit. Siibdiaconus cqrpusDomiiii accipit a Diacono et fert presbyteris fran-

geudum papulo, designans quod mullei-es verba desesurreciione Chrisli ab angelo pei-ceperunt et apo-stolis delulerunt, ipsique omni populo praedicando.distribuerunt, Cum apostolicus ab altari descendit,populis communicat; quia cum Chi-isto ab tra cru-

eisdescende-i.s a morte rcsuj-grt, popultrs selerua

gioiia partiGipal. Episcopus oblaiain frangit, quiaDominus panem in Enimaus discipulis fregit (Lv.c.xxiv). In tres partcs oblalam dividit : una sibi re-

tenla, cluasdiacono et subdiacono tribuit, quia Do-

minus, frae.opane, unam partem sibi, du.asCleoph;eet Lucsedivisit.

CAP.LXIV.^- De tribus.partibus oblatm.Oblatanon inlegiasumitur, sed in tria dividitur:

uiium incalicemmittitur, aliudasacerdoteconsumi-

tur, tertium in pixidem moriturisad viaticumreponi-iur; quia corpus Dominiest triforme. Illud quod deMaria suniptum, a morte resurgens coelospenelra-vil; et illud quod adbuc in electis in terra laborat,?l illud quod in sepulcris jam pausat. Parsin cali-

: A cem missa, est corpus Do.mini jam su-mptum in

gloria ; pars a sacerdole veluti apost.ojocomesta,

est corpus Chi-isli, id esl Eeclesia adhuc laborans

in terra ; pars in altari relicta , est corpus Domini

in sepulcris quiescens, id est Ecclesia in Christo

mortua per uuionem corporis Christi resurreclura.

-CAP.LXV. — De tribus communicalionibus.

Primjlus episcopus communicat, quia Christus

coram apostolis partem pisci.s assi et favum mellis

manducavit,etreliquias eis dedit (Lv.c.xxiv)_Deindeministricommunicanl; quia Dominuscum discipulisad mare Tiberiadis prandebat. Post hoc populus

communicat; quia Dominus ascensurus cuni multi-

ludine discipulprum comedil. Corporak plicatur;

qtiia stidarium iiivolutum invenitur. AgnttsDei, et" cantus in communiojie, s.igniiieatiselitiam fidelium.

de Christi resurrectione. Oratio quam p.ostea epi-

scopus dicit, est bencdictio qua Dominus ascensu-

rus fidclesbenedixit. Diaconus se ad populum ver-

lit, Ite, missa esl dicil, signifieansangelos, qui apo-:stolos alloqueiiles eos abire jusserunt, alque cis,

Christum adjudicium rediturum praedixerunt. Cle-

rus Deo gratias respondet et populus abit, quia..credentes visa ascensipne Chrisli gralias egerunt..In Hierusalenr abierunt, in templo quotidie Domi-

nuai benedixerunt. Benedictioquam papa vel sacer-

dos post niissam super populum facit, est spiritua-

lis benedictio quam Spiritus sanctus in die Penteeo-.

stes fidelibusaltulit, quando eredenles omni bene-s.

p dictione spirituali replevit. Et illam ullimam bene-.

diclionem exprimit, per quam Ecclesia thal mum.

sponsi sui ihtrabit. Hisperactis, episcopus ad pro-

pria regreditur quia et Chr-isfcuslegatione sua per---.acta in gloriam Patris reyerlitur. Sic Ecclesia, om-

nibtis adhucagendis rite peractis, ab hoq exsilio per.Christum eripilui' et in coelestemHierusalcm indu-

cetur. Corporale in altari remanet,-quia munditia

caslitatis in sacerdolibus permanere debet. Per al-

tare quoque Chrisius, per corporale Ecclesia de-

signafur; qua; bic in futuro perejinUer iu Chrisfco

permanere affirmalur.

CAP.LXVL— De.Dominieopane.Fertur quod olim sacerdoies e singulis domibus.

vel familiis fariuam accipiebant. Quod adhuc Grseci.

[>sc-nant, et iisde'Dommitranipanem faciebant, quem.

pj-opopulo offerebant, et bitnc consecratum eis di-

stribuebant. Nam singuli farinam offereiiiiijmroissse

inierfuerunt, et pro bis in Canone dicebatur O-m-

iiium circumslanlium qui tibi hoc sacrificium laudis

ojfcrunt. Pcstqtiam autem Ecclesia numero quidem

augebalur, sed sanclitate minuebatur propter car-

nales, slatutum est ut qui possent singulis Domini-

cis, vel tertia Doniiuica, vel summis festivitatibus,vcl ter in anno communicarent, ne anle confessio-

nem et poanitentiam pro aliquo crimirie judiciumsibi sumerent. Et quia, populo non comniunicante,non erat necesse panem tam niagnum fieri, slatu- _tum est eum in roodum deuarii foimari vel (ieri, et

ut 5>opuluspro oblatione farinx denarios p.Ccri-L-nt,

383 •""''"- GEMMAANIM^E.— LIB. !. 56C

pro quibus fcraditumDominum eognoseerent, qui _.tamen denarii in usum pauperum, qui niembra sunt

Christi, cederent, vel.iu aliquiclquod ad boc sacri-

ficium perlineret.

CAP.LXVII.— De oratione super populum.Sfcatutumest ut panis post missam benediceretur,

et populo pro benedictione communiouis partire-tu.i": hoe. et eulogia dicebatur. Sed quia hoc in

quadragesima fieri non licuit, orationem super po-

pulum dici Ecclesia instituit, ut per hanc pariicepstximmunionis sit.

CAP.LXYIII.—De processione.Nunc Utlegentium vel audienlium menlibus quid-

dam duleedinis infundamus, aliquid de proccssionedieamus." iii missa quiclem agebatur Chrisli pro [liobis in mundum legatio; in processione agilur'no-stra ad pairiam reversio. Pro prccessionis itaquesolenmitate, imitalur Ecclesia populi Dei de JEgy-pto egredienlis jucuiiditatem. Qtii signis et prodigiisliberalus acl nionteni Sinai pervenit: ibi, acceptalege et facfco tabernaculo, quasi quadam proces-sione ad terram promissionis tetendit. Populusnamque armatus incedebat per turmas, et signa etvexiila anteferebant, levitse tabernaculam gerebant,sacerdoles tubis clangebant. Arca fcederis a sacer-dotibus poitabatur, et Aaron summus sacerdos de-

coratus, et Moyses dux populi sequebatur cum vir-

ga. Quibus in via Amalecb cum exercitu occurrit,ifcerarmis obstruere voluit (Exod. xvn). Cum quoJesus pugnans viclor exstitit, populo iter ad patriana <

aperuit. Qui Jesus normam riobis processionis de-

dit, quando cum arca omnique populo Jericho cir-

cuivit, sacerdotalis ordo tubis cecinit, populus cla-more personuit. Jericho corruit, et victor populusregnum obtinuit.

CAP.LXIX. — Significaiioprocessionum.

Populus a Pharaone per Moysen ereptus, est

Christianus populus a diabolo per Christum redem-

pfcus.Tabulse Testamehti a.monte accipiuntur, ctlibri Evarigelii ab altari ad portandum sumuntur;pdpulus ibat armatus,'et populus Cbristianus vaditfide et baptismate signatus. Prse turmis illorum

signa ferebanlur; et ante nos eruces et vexilla por-lantur. Eos eolumna ignis pi'secessit, et nos eande-'.iae lunien praecedit. Ille populus sanguine asperge-bafcur,iste aqua benedicta aspergitur; levitse taber-uaculum foederis portaverunt, et hic diaconi et

subdiaconi plenaria et capsas gerunt. Arca testa-inenti a sacerdotibus porlabatur; et scrinium vel

feretrum cum reliquiis a patribus portatur. Aaronsummus sacerdos sequitur ornatus, et apud nos

episcopus, summus scilicet sacerdos,sequitur infu-latus. Rex si adest cum sceptro rector populi, signi-ficat Moysencum virga ductoreni populi. Si rex i;on

aderit, tunc pontifex utrumque exprimit, Moysen,baculum porlaudo; Aaron, mitra caput velaudo.

Clangor fculjarum exprimitur per sonum campana-ram,

A CAP.LXX. — Qtiid destgnai processio ad dliam ec-clesiam factd de patria.

Dum ad aliam ecclesiam processionem facimus,

quasi ad terram rcpromissionis tendimus. Gum ee-

clesiam cantantes intramus, quasi ad patriam gau-dentes pervenimus. Cum circa monasterium scri-

nium, vel fereirum curo cantu et corripulsatione fe-

rimus, quasi cum arca Jericbo cum sono tubarum,et clamore popuii circuimus. Jericho coram nobis

corruit, cum mundi concupiscentia in eordibus no-

stris aruerit. Ideo c^uippecrucem praecedentem se-

quimur, quia Cbristum crucifixum in omnibus se-

qui.praecipimur, et nullus ad eum pervenire poteiif,nisi qui se mundo vitiis el concupiscentiis cruci-

fixeiit.B CAP.LXXI. — De arca.

Davidquoque, et Salomon ad processionem nos

informaveruiit, qui arcam Deihymnis, et canticis

produxerunt, et David in labernaculum, Salomon

in templum sub alis cherubin reposuerunt. Cum

.eeclesiamcum-scrinio infcramus,quasiarcam in tem-

plum cum gaudio portamus, et cunj Christo atqueEcclesia (quod utrumque arca desighat) coelesfcemaulam nos intraturos clamamus. Arca sub alas

cheriibin ponitur el a populo laus concinitur, quiaChrisli humanitas inter summos ordines angelorumcberubin et serapliiu locabitur. Et a lurba aiigeio-rum et bominum perenni jubilo adorabilur.

CAP.LXXH. — De pugna Christianorum spiriluali.

Q Missa quoque imitatur cujusdanl pugnae confli-

Ctum, et victorise triumphum, qua hostis noster

Amalech prosternitur, et via nobis ad patriam perJesum panditur. Jesus quippe imperator noster cum

diabolopugnavit,et coelestem rempublicam ab hosti-

bus destructam bominibus reparavit : qui eum p.os-set producere duodeeim legiones angelorum (Maiih.

xxvi), vel septuaginta duo roillia militum , insfcruxit

tautum agmen duodecim apostolorum, et expugna-vit septuaginta duo" genera linguarum. Ponlifieis

namque et "cleri,populique processio, est quasi im-

peratoris, et cujusdam exercitus ad bellum progres-sio. Hieum subtus albis, el desuper cappis, vel aliis

solemnibus vestibus induuntur, quasi inilites pu-

gnaluri subtus loricis, desuper clypeis muniunlur." Cum de choro exeunt, quasi de regia curia proce-

dunt. Quasi imperiale signum efcvexiila a signife-„ris anteferunlur, cum ante nos crux et vexilla ge-.runtur. Quasi duo exercitus sequuntur, dum bine

in-de ordinatim cantantes gradiuntur. Inter quosvadunt magistri et prsecentores, quasi coliorlium.

duclores .ac belli incilalorcs. Sequuntur pripres,

quasi exercitus duccs atque agminum ordinatpres.CAP.LXXIII. — Qtiod episcopus spiriluaiiler agat,.. vicemiinperatoris.

~

. Procedit pontifex cum baculo, quasi impsratorcum sceptro. Ante pontificem portantur sancta, sic-

ut anle regem imperialia. Ante arcbiepiscopuni crux

portatur, sicut ante imueralorem gestatur ; qui pal-lib decorafur, sicut rex coroi)3 perornafcur. Comita-

5GT HONORIIAUGUSTODUN.OP.P. PARS III. — LITURGiOA. S58

),ur lurba plebis, quasi exercitiis pedeslris. Cum de _basilica procedunl quasi de regia urbe lurmaepro-ruunt. Cum ad aliani ecclesiam procedimus, quasiad castellum cxpugiiandum pergimus : quod cum

cantu intrabimus, quasi in dediealionem accipimusel inde auxiliarios nobis accimus; cum vero ad mo-

nasterium rcdimus, quasi adloeum cerlaminls ten-

dimus. Scrinihm cum reliquiis portamus contra

dsemones, sicut filii Israel portaVerunt arcani Dei

coiitra Philistiim bostes. Cum ecclesiam intramus,

quasi ad stalionem pervcnimus. Cum campanse so-

iiantur quasi per classiea militcs ad prselium inci-

tantur. Quasi vero acies ad pugnam ordinantur,duni utrimque in cboro locantur. Qui crueem cum

vexillo coram archiepiso.opotenct, est signifcr, quivexillutn coram imperatore in pugna fert. '

CAP.LXXIV. — Quodcanior sit signifer et tubicina.

Cantor qui cantum inchoat, est tubicen qui si-

giiiinl ad pugnam dat. Prseeentores qui chorum

-uirinque regunt, sunl uuees qui agmina ad pugnamiustruunt. Canlores capita piiiolis legunt, baculos

vel tabulas manibus gerunt; quia prccliantcs caput

galeis tegunt,'armis bellicis se protegunt.CAP.LXXV. — De bello spirilttcili.

Bellum cum tubarum ciar.gore et turbarum cla-

more commitlitiir; et nostrum spirituale bcllum

cum campauarum compulsatione, et cleri cantalione

incipitur. Geritur namque bellum non contra car-

nem, et sanguinem; sed adversus principes., et pole-stales, adve.rsusrectores tenebrarum liarum, conlra ,

spirilalia nequiiimin cmlestibus (Ephes. vi). Quasi

ergo strenui milites pugnant, dum totis viribus

ulrinque cantant, Ignea tcla concupiscentise nequis-simi hostes immittunt, quseforles viri fortiterscutofidei repellunt, hostes vitiorum acriter insislentes

gladio verbi Dei prosternunt.CAP.LXXYI. — Quodcantorss vicem dttcum aganl.

Cantores manu et voce alios ad barmoiiiam in-

eitant, quia et ducere alios manibus pugnando, etvoce hortando ad ccrtanien instigant. Interim siat

pontifex ad altare, ct pro laborantibus orationem

recitat, sicufet Moyses in nionte pro pugnantibusorabal (Exod. 17).

CAP. LXXVII. — De cantore, quod vicem prmconisayat. I

Lector qtii Episfolam reeiiat, esl, pra;co qtiiedicta iniperatoris per castra prsedical, Meliores vo-ces ad Graduale vcl Allelttia canlandum eliguntur,et fortiores manu ad ducllum producuntur. Jam de-licienlibus in cantu, alii succurrunt; ita multum la-boranlibus in piaelio, alii coiislantes cordc subve-niunt. Dcindc scqiiciitiani cum voce et organis ju-bilanl; quia victoriam cum plausu el cantu cele-brant, Diacouus qui Evangclium in alto rccilat, est

praco qui peracto bello agmiua dispersa cum tubaconvocat. Quodepiscopus populum cxhorlando allo-

quitur, signiiicat quod imperator viclorcs latidando

A affatur, Quod lunc oblationes offeruntur, significat

quod spoli.a victoribus coram iniperatore dividun-

tur. Cantus offertorii, cst laus quam offerunt im-

peratori.

CAr. LXXVIII. — De Davia cum Cliristo el Goiiathcum diabolo comparalis.

Multiplici ilaque boste, ab Jesu, qui et Josuc,

superalo, et victori populo ob pacis abundanfiam

negligentia resoluto, rufsusPhilistsei adversus Israel

cmiveniunt, crudele belium iudicitur. Ex quibusGoliatb pi'ocedit, duellum petit. Cui David eum pa-Storali pera oceunifc funda, et lapide cum dejecit,proprio mucrone perfodit. Popultis aufem Iiberatus,

pro victoria Deo immolat victimam, pro gratiarumaclione laudes jubilat. David Hierusalem venienti

" lurba populorurn obviam ruif, salvatorem populi

hymnis excepit. Sic quoque vifciisa Ghristiaiio po-

pulo superatis, denuo eonsurgit, negligenti animse

aci-iusbellum infertur. Ex quibus gigas Gohatli, sci-

licct diabolus, procedit, duelluni peiil, diim quem-libet Chrislianum ad singularia vitiaallicit.Cuifor--

lis animus cum sacra Scriplura, ui David, cum

mulcro lactis (ilo) occurritfunda. etlapide, deje-cit : dum per hunianilatem Clirisli quse sitienti

populo erat peti'a, et credcntibus populis lapis an-

gularis eum devincit, proprio ense prostraium ?u-

gulat, dum liostem iiialigiium fragili carne su-

perat.CAP.LXXIX. —'Mtjstcritim.

Cum ergo a subdiacono, ct aiiis sacrilicium :n-

slifcuitur,quasi Davida Saul et populo armis indui-tur (I Reg. xvi.i).;Cum oblaliones supcr altare pognunlur, quasi arma David dcponitnlur. Porro cu!ii

pontifex acl altare venit, quasi David advcrsus Pbi-

lislseum procedit. Per calicern mulctrale accipitur,per corporale funda, per oblafam pelra inlelligilur.Prcefatio quse cantatur, fuit clamor quo pugil gigasad duelluni provocabatur, per Canonis depj'ecatio-nem, intelligimus populi orationem. Sacerdotis

inclihaiio, csfcftindselapide imposito rotatio. Panis

elevalio est lapidis jaclatio. Ubi denuo inclinalur,

significat cjuod boslis p.roslernitur. Ubi autem dia-

conus ad saccrdotem venit, el calicem cum eo ele-

vans deponit, designat quod David ad prostralunij) cucurrit, cxtracto gladio capul absluiit. Deinde daia

pace populus coramunicat quia accepta per David

pace populus Deo sacrificans participal, Caiitus in

cominuiiioue, cst laus populi jiro victorirc exsulta-tionc. Oralio. et benedictio qua; sequitur, est tro-

phseuni quo David a populo Jerusalcm vcniens exci-

picbatur. His peraclis, populus ad propria remcat,

quia populus itinc posl victoriam cum gaudio ad

propria rcpcdabat.CAP.LXXX. — Item de missa et de judicio.

Iilissa cnim quqddam judicium imitatur, unde et

Canon actio vocatur. Acfcioautem est causa qusein

publico convenlu coram iudicibus agilur, quia in

(115) Id est, cum epln polenlact pmiil.ussdcccni (I Rcg. xvn, 17).

569 GEMMAANBLE. — LIB. I. S70missa causa popuu cum" Deo 'judicc agilur. Cum Acampana sonatur, quasi populus atl placiuim pcrpracdnem convocafur. Nempe oralorium esl quasiprsetorium in quo judex Deus pj'0 tribiniali sederecreditur, cui populus reu.ssistifcur.Diabolus est accu-sator, sacerdos defensor. Quia ergo accusationediaboli, et reatu populi judex offencliiur,sacerdosqui causam populi suscepil duellum subire compei-litur, qualenus dclaloris fallacia rcfutetur, populiinnocenlia comprobetur, jtidicis ira placetur. Moxspiritualibus arrois induitur, euiti adversario con-greditur, et.populus anxius eripifcur.. . . .

CAP,LXXXf. •—De pugna Phdisiwi.Hoc ui dictum cst-in figura prsecesserat, quantlo

David cuni Goliath congi-essuspopulum a tyrannideejus eruerat (I Reg. xvn), quiafet Christus cum B

diabolo diielluffi subieratet populum oppressum abco eripiebat. Pbilisthim liamqtie Israel impugnabat,et daemonuni calerva bunianum gcnus vexabat;bostes conlra populum Dei aeiem direxerant, etdsernones COJitrajustos tyrannos incitaverant; ho-sfcesse vallo inuiiierant, et dsemoiiesper philosophoset poetas errorcs firmaveraiit. Goliatb agminibiisDeiexprohrabat, et diabolus culloribus Dei per idolola-Iriam iiisullabat. David a patre suo ad pugnani riiit-

litur, et Ghristus a Palre in munclum ad ccrtanien

dirigitur. Davitl oves pavil, cfcCbristus iiiuoccns adpasCua-vilse•congregavil. David ursum vel leohem

superavit, efcChrislus diabolum se lcntantem supe-Vavit. David ovibus derciictis ad locuni cerlaminis ptcndit, ctChristus a' discipulis derelictus acl couci-liabula iioslium venil. Venicnle David clamor incastris oriltir, et Ghristo biler Judsebs veniente cla-nior reus est mortis exoritur. David-amililibusannisSaul iriduiiur, moxquc eisdem-exuitur (I Reg. XVJI),etChristus a mililibus vestibus Piiali, scilicet pur-puraet Chlamide coccinca induittir, moxque cisdemexuitur. Davidcontra Philistseum baculum portavir.,ct Christus crucem coiitra diabolum bajulavit. Da-vid mulciruni, et Christus accepit vas aceto plenum.Hostis funda et lapide prosternitur, el diabolus Chri-sti earne vincilur, Per fuhdani quippe, Ciiristi caro;per Iapidem, cjus anima,"pcr David, deitas intelligi-tur. Petra itaque de fuuda excussa fronlcm superbipenetrat, quia anima Chrisf.i, de carne tormenlis l.

excussa, regnum tyranni penetrans jnfernum spo-liat. Proprio cnsc vicfuni jiigulal, quia per moriemauctorem mortis vicil. Reverso Bavid populus lasta-

tur, et Christo ab infcris regresso populus fideliiim

cor.gratulalur. David Jerusalem venieus a turbiscum canlu excipitur, efcChristus abJerusaleni eoelos

aseensurusabangelisliymijologislaudibussuscipitur.CAP. LXXXII. — De annissacerdotis.

Sacerdos ifcaquepugil noster cutn boste populicongressurus, armis munitur spirituaiibus, quiapugnaturus est Contra spiritualia nequifcia;in cojle-

sti.bus (Ephes. vi, 12). Denique sandaliis se proocreis induit, caput bumerali pro galea legit, lotum

corpus alba pro lorica vestit. Cum stoiani collo cir-

A cumaat, quasi liaslarii aa resisteridum vibrat.. Cin-gulo pro ai-cuse cingit, siib cinguium propliareti-asibi appendit. Casula pro elypeo prolegitui-, niani-

: pulo pro pugili clavo utitur. Porro libro, in quo estverbum Dei pro giadio armatur, per confessionem

: diaboli Domino reiiuntiatur, sicque hosiis ad singu-: lare certamen provocaiur, quasi enim toiis virjbus. "

pugnat, dum canium el orationes et reliqua coritra. diabolum recitat. Dum ad Evangelium casulam"

super bumerum projicil, quasi gladium arripii. Dum

legitur Evangelium quasi ensepelil diabolum.CAP.LXXXIII.^- De tragmdiis.

ScieiicHimquod hi qui iragoedias iu theairis reci-, labant, actus pugiiaiilium gestibus populo reprbeseh-. tabant. Sic tragicus noster pugnam Cbrisli populo,"BChrisliano in theatro Ecclesiaegeslibus suis rcprae-, sciitat, eicpje victoriam redemptionis suse inculcat.

Ilaquc curo presbyter Qrate dicit, Chrislum pro no-. bis in agonia posifum exprimil, cumapostelosorare; moniiit. Per secrelum silentittm, signiiicatCbristum

veliit agnum siiie voce ad victimam ductum. Per

; manuuni expansionem, designat Chrisii in cruce

i exlensionem, Per caritum pi'aefafciohis,exprimit cla-moreiii Cbristi in cruce pender.lis. Decem namquepsalmos, scilicel a Beus meus respiceusque In nia-

[ nits tuas commendo spirilum meum caritavit, et sic

[ exspiravit. Per Ganoriis secretum iriniiit Sabbali si-

i leiitium. Pcr pacem, et communicatioriem designat. pacem datam post Christi resurrectionem et gaudii; communicationem. Confectosacramento,paxetcom-. niuhio populo a sacerdote dalitr, quia accusatore no-

, slro ab agonotheta nostro per duellum prostrato, paita juclice populo denuiiliatui, ad convivium invilafcur.

. Deiiidead propria redire cum gaudioper Ite missaest

impcratur.QuigraiiasDeojubilat et gaudens domum-r-enieat..CAP.LXXXIV. —^Iteftxdemissa et de sepiem t Do-

'minusDobiscum, s septemquedonis S. Sviriitts eti de mysterio missm.

Missa legatio dicitur. Tolurn tempus, quo Chri-stus mundum intravit usque quo Ecclesia cceluni

intrabit, est tempus legalionis; et tunc Christi lega-; tio iiniefcur, cum sponsa Christi ab ista Babylonia,

in siipernam Hicrusalem ducetur. Quod iempu-=,i septem interstiiiis ciisiinguilur, significat cjuodlegsj-s D tio seplem donis Spirifcussancti perficitur. Unde et -

ad missam septem vicibus Dominus vobiscmn-d.ici-ii iur,quia mysteriuni missse septem donis Spiritus

sancti peragitur. Primo post introitum Daminus

ii vobiscum dicitur. Introitus sigiiificat ingressums Cbrisfciin bunc mundum, quo sua incarnatioiie sal-

s vavit genus liuaianum. Canius, enini introitiis, est

gaudium et angelorum ethominum, quod in ejusnativifate Iiabuerunt. Primum donum Spirifus san-

li cli est sapientia; quando Dei sapientia veuit inear-

a nata. Oratio qusesequitur, significat nostram recon-

:- ciliationem per eum; Leclio autem signiiicat doclri-

o naiii vel exemplum, quod prsebuit inbapfcismate.n Graduale, jejuniura vel tentationem ejus,j Alleluia;

ministeriuin angelorum quo ministrabant ei. Se-

S71 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. HI. — LITURGICA. 572

cundo di.citur Domimis vobiscum anle Evangelium _.

qtto mundum salvavit sua pracdicatione; Evange-lium enim sigiiificat tempus praedicationis Christi.Sccuudum donum est spirilus inteilecius, quia tuncdocuit bomines intelligere spiritualia. Terlio dicitur

ante Offertorium Dominusvobiscum:.est illud tempusc=uoivit Hierosolyraam pati, et salvavit turbam sibicum palmis obviam. Canlus Offertorii significat lau-

dem illius populi. Unde el in eadem significationesolet adhuc populus ad Offertorium sacrificare. Ter-tium donum est spiritus consilii, quia- tuuc consi-iium Dei aperuit propier quod venit, sciiicet homi-nes redimere sua passione. Siientium quod sequilurest illud tempus quo Christus in Hierusalem usquead passionem, quse sexta die slatim contigif, quasiPaschceagnus inclusus mansit. Quarto dicitur Do- "

minus vobiscttm in Prsefaiione, expansis manibus:

significat iilud tempus quo Chrislus pependit insruce exlensus.. Quartuni donum est spiritus forli-tudinis, quia tunc expugnavit diabolum. Quod prse-fatioaita voce dicitur, significat decem psalmos quosjpse in cruce clamavit, scilicet a Deus Deus meus

respice usque In mamis iuas commendo spiritummeum,ye\ significat strepitum qui circa crucem fie-bat turbatis coelestibus et terreslribus. SilentiumCanonis quod sequitui', fuit illud tempus, quod postmoiiem ejus sui in tiniore et tremore fuerunt ab-sconditi. Quinlo dicitur Pax vobis pro Domiuusvobiscum. est illud tempus quo Christus surrexit,etsuos his verbis salutavit. Quintum donum est spi- „ritus scienlim, quia tunc aperuit illis sensum ut in-

telligerent Scripfuras. Cantus qui sequitur, est

gau-dium quod babuerunt usque ad ejus ascensum.Sexto Dominusvobiscumpost communionem dicitur,est illud tempus, quo Christus , et homines derelin-

quens, el angelos sibi obviantes, ascendens saluta-vit. Sextum donnm, est spiritus yietatis, quia raa-xiina pietas fuit quod bumanani naturam superastra vexil. Oratio quse sequitur, est hoc quod inter-

pcllat Patreiii nunc pro nobis. Septimum Dcminusvobiscum in fiue rnissa; dicitur, significatrillud tem-

p:;s, qtio Christus in fine mundi veniens, sanclossibi ad judichim obviantes salutabit. Septiinum do-

•»ium est spiritus timoris, quia tunc angeli contre-jnisceijf. Sequifur Ite missa-esl,hoccst ad sinislros: rjlie, maligni, in ignem mlernum (Matth. xxv). Bene-cliciio cero quaesequitur esfca dextris : Venite,bcne-dicli Pulris mei (ibid.).

CAP.LXXXV. — Rabanus Maurus de missa.

Quse celcbraiitur in officio niissse ante lecttim

Evangclium, respicientia sunt ad piimum advcn-tum Doniini, usque ad illud tcmpus qtiando prope-rabat iu Jerusalem passurus. Iniroilus vero, adchorum- prophetarum respicit, quando, ut Augusti-n is dicit: e MoysesiniiiisterfuitYeteris Teslamenti,p"ophefse Novi. i Kyrie, eleison ad eos prophelasrespicit qui circa adventum Domini crant. Gloriain cxcelsis, ad coetum angelorum, quia gaudiumnafivjtaiis Christi pasloribus annunliatUT. Prima

A Colleclaad hocrespicit quod Dominus circa duode-cimum annum egit, cum in medio doclorum audiens

eos et interrogans sedit (Litc. n). Epistola ad prsedi-; cationem Joannis pertinet. Responsorium ad bene-

volentiam aposfolorum, quod vocati a Domino, s.e^i cuti ad suam prsedicationem usque ad praedictumi tempus. Deinceps vero quod agitur in ofiiciomisEsa

ad illud tempus i'espicit, quod esl a Dominica qtiando: pucri obviaverunt ei usque ad ascensionem ejus,

sive Pentecosten. Oratio vero quam presbyter dicita Secreta usque Nobis qiioque, hanc orationem de-

signal, quam Jesus exercebat in monte Oliveti. lllud

qtiod sequitur significal iempus, quando Dominusin scpulcro jacuit. Et quando panis in vinum mitti-tur, animam Doniini ad corpus redire demonstrat.

D Quod postea celebiatur, significat illas salutationes

quas Christus fecit discipulis suis. Fractio oblatarum,illam signiiicat fractionem quam duobus fecit Domi-iius in Emmaus (Luc. xxiv).

CAP. LXXXYI. — Nunc dicendum nnde missa ex-ordium sumpserit et quis eam auxerit; item demissa.

Missam in primis Dominus Jesus, sacerdos seeun-diiiii ordinem Meichisedech, instituit, quando ex

pane et vino corpus et sanguinem suum fecit, et inmemoriam sui, suis celebrare baec prsecepit;hanc

apostoli auxeruiit, dum super panem et vinumvcrba quse Dominus dixit, el Dominicam orationemdixeriwit (Acl. n, 9). Deinde suceessores illorum

Epislolas, et Evangelia legi slatuerunt, alii cantum,^*et alii alia adjecerunt, qui deeorem domus Domiui

dilexerunl (Psal. xxv).

CAP.LXXXYII.— De Inlroitu cmterisquemissmpur-libus : a quibtts primxtmsinl insliluim.

Cadestinus itaque papa psalmos ad Introitummissse cautari instiluit. De quibus Gregorius papipostea Aniiplionas ad introitum nnssse modulande

eomposuit. Unde adhuc primus versus ejusdempsalmi ad Introitum canlatur, qui olim totus ad In-

troitum cantabatur. Gioria Palri, Nicrena synoduscomposuit, sed Damastis papa ad missam canlari in-

stiluit. Gloria in cxcelsis Dco, quod angelicus cborusin primis cecinit, sed IlilariusepiscopusPictaviensisab illo loco Laudamus te, usque in finem composuit;

r. Telespborus autera papa ad missam cantari cojisti-

tuit. Symmacbus vero papa iii feslis tantumcantaristatuit. Domintisvobiseum,de Veteri Testamento, sci-licet de libro Rutb, est sumptuin.Pca; vobis,de Novo,

idestdeEvangelio, eslaccepturo. Et ctun spiritu luo,

deEpistolis Pauli. Amen, vero de Apocalypsi. Quoe

apostolicus ordo tradenle Domino dici docuit, et

Cleineiis papa, vel Anacletus papa ad missam dicicojistiluil. Oraliones Ambrosius episcopus consti-tuit. Sed Gelasins papa auxit, et ad missam diciinstiluit.

CAP.LXXXVIII. — De Epistola et Evangelio.Epislolam ct Evangelium Alexander papa legi ad

niissam consfiluit. Hip/onymus autcm presbyterLcctionarium, et Evaugeliariuin ut hodie habel Ec?

573 GEMMAANIM.cE.— LIB. I. S7-I

clesia collegit. Sed Bamasus papa,ut nunc raoris

est, legi censuit. Grudttaie, el Atleluia Ambrosius

composuit: sed Gregorius p;tpa ad niissam cantariinstituit. Qui etiam in festivis diebus Netimam,qusejubilum dicilur jubilare statuit, Sed abbas Noklie-rus de Sancto Gallo sequenlias pro Neuniis corapo-suit: quas Nicolaus papa ad missam cantari con-

cessit. Anastasiuspapa decrevit utdum Evangeliuin

legilur nullus sedeat. Crecloin iinuin Deum, Con-

stanlinopolitana synodus composuit. Sed Damasus

papa ad missam cantari instituit. Offertoriuni Gre-

gorius papa composuit et ad missam cantari slatuit.CAP.LXXXIX.— De veslibus et calicibus,

Apostoli et cdrurn sueeesso.resin quotidianis ve-

stibus, et ligneis calicibus missas celebraverunt.Sed Clemeris, tradcnle Pefro aposiolo, usum sacra-rfim vestitim ex lege sunipsit, et Stephanus papa in

sacris vestibus missas cciebrari coiistilui.t.Zepheri-rius autein papa vitreis; Urbanus vero papa et mar-

iyr aureis vel argenleis calicibus, et patenis offerriiiistituit. Alexander papa pancm et vinum lanfcumoffeiTistaluit, sicut el Dominus instituit, et aquamiuimisceri censuit, sicut et apostolica traditio d<a-cuil. Sylvester papa lineo corporali offerri statuit,sicut et Josepb Dominicum corpus in sindonemnmndum involvit (Matlli. xxvn; Luc. xxm). Oraie

pro me peccutore, Leo papa dici slatuit. Hic et prse-fationes composuit. Sursum corda, de Jeremia ; Gra-tias agamus Domino Deonosiro, deApostoloestsum-ptum. Prsefaliones Dionysius Areopagita putaturcomposuisse, sed Gelasius papa ad niissam canlari

instiluit; Sanctus, sanctus sanctus. Sixtus papadimidiuni de Isaia, dimidium de Evangelio coropo-suit et ad missam cantari statuit.

CAP.XC,— De Canone,Canonem Gelasius papa composuit. Sed Grego-

rius papa capitulum, diesqtte nostros ijilermiscuit.Leo papa sancium sacrificium, imniaculalam hostiam

apposiiit. Paler nosier, Dominus quidem docuit; sedMatthseus eomposuit; Gregorius vero papa ad mis-

sam cantari censuit, sicut aposlolica-doctrina tra-

didit. Hic etiam prsecedens capitulum, Oremtts,prw-

ceplis salutaribus inoniti, et sequens, Libera nos,

Bomine, addidit. Benedictionem episcopaleiii, Mar-~

tialis episcopus, apostoloi'um discipulus, et magi-sterio apostolorum tradidil, quorum proprium sfu-dium Dei servitium auxit. Ambrosius dicere coepit,

niosque ex eo usque convaluit. Apostolicus autemIianc tantum quse finita missa dicitur dicit, PaxDomini sii semper vobiscum; Ihnocentius papa dici

coiistituit, et pacem dari constituit. AgnnsDei Ser-

gius papa composuit, et ad missam canlari instituit.

Julius papa intinctionem corporis Domiiiiin sangui-nem prohibuit, et Gelasius papa illum excommuni-cavit qui coi'pus Bomini acceperit et sanguinem non

sumpserit. Coinmunionem Gregorius papa compo-suit, ei ad missam cantari instituit. lie, missa est,de Veteri Testamenlo suniplum est, ut scilicet Pba-

ra_Qnoptilum de j~5gyptoire jiissil, sive ubi Cvrus

A popnlum a Babylonia ire prsecepit. Sciendum quodab boc, Ile, missa cst, hqmen aoccpit. BenedicamusDomino acceplum est de psalterio. Dco graiias dc

Apostolo, sed hsec dici constituit papa Leo. Ex his

omnibus Gregorius papa missani ordinasse tradi-

tur, ut-liorlieper Ecclesiam traditur.CAP.XCI.—De missm officiorv.mnominibus,

His subuecteiidum unde singula dicunlur. Offi-cium cjuasi officium dicitiir. Missa quasi transmis

sio dicitur; quia in hoc ofiiciocatechumeni, excom-

njuiiicati,' poenitentes, foris Ecclesiam mifctuntur.

htlroitus ab introitu sacerdolis dicifcur, eo quodsacerdote ad allare introeunts, a choro canitur. In.

"troitum ideo caiiimus, quia Chrisium in sacerdot?

nos suscipere sigriificanius. Gloria Patri ideo cani-B Biiis, quia Trinitatem r.os adorare iniiotescimus

CAP.XCII, — De Kyrie, eleison.

Kyrie eleison dicitur, Domine, misercre; Christe

elcison dicitur, Christe, roiserere; tjmas, nobis. Hocideo Grsece canitur, quia missa tribus linguis, lle-

braica, Grwca et Latina canfcaripraecipitur; sicul

et tilulus in passione Doniini scripfus fuisse legitur-:Hebraicum quippe est Alieluia, Oscmna, et Amen,Graecumvero Kyrie, elcisonclChrisie, cteison; La.ti-nura reliquum officium. Kyrie, eleison-ter ideo dici-

ttir, quia Trinitas adoratur, quse a prioribus ante

diluvium, a Patriarchis ante legem, a prophetis sub

lege veneratur. Chrisle eleisoii ideo ter cantatur;

quia Cbrislus in Paire et Spiritu sancto adoiatur,

qui Patris vcluutate, Spirilu sancto cooperante,salutem nosti-am operatur. Item Kyrie eleison ler

repetitur, quia Pater, Filius efcSpiritus sanctus, ab

angelis, a spiritibus justorum, ab honiiiiibus coli-

tur. Ideo ct Kyrie, eleison canlalur, ut subsequeusoratio sacerdotis exaudiatur,

CAP.XCIII. — Quid Gloria in excelsis.

Gloria in excclsis solus sacerdos iiicipit, et cho-

rus simul conctnil; quia et solus angelus boc in-.

coepit, et mililia ctelestis exercitus sinml concinuit.

Quod dum incipit ad Orientem se convertil; quia

"angelicuscborus b.secad Orienteni Belblehem apudturrim Adiezer cecinit. Per Pax vobiscum,vel Do-

minus- vobiscum, populuin salufat, sicut Dominus

ingressu suo. mundum salutavit, Presbyler cum sa-

^ luiatione Yeteris Testamenti, et episcojras cura sa-

lutatione Novi Tesiamemi salulat populum; quia

dignius est Novuni quam Yetus Testameiitum. Po-

pulus autem Dominum cum Spirilu eius esse orat,

ut cum spiritu et nienle orare admoneat. Ore orat,

qui lantum verba pronuntiat. Ore et spiritu orat,

qui verba per inlerpretationem discernit, quse ore

pronuntiat. Spirilu et mente orat, qui verba quoe

dicit, Domini et coelestia intendit. Non oro sed

Oremus dicit, quia vocem totius Ecelesise exprimit.CAP.XCIV.— De oratione.

Oratio ab orando vocatur; quia iu ea populo et

ccrporis et animseprsesentiaet futura bona orantur.

Cotlecta ideo dicitur ; quia sub ea populus in unum

culli_.li!U'.Ha;cest autem dilTercntiainter orationem.

575 KONORIlAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 876

ef cotleclam, quod hsec oratio vocatur, quod au ,

missam dicitur; hsecautem Coliccta, quod ad pro-ccssionem in sfcalionesuper populum dicitur. Kaec

et missa dicitur; quia in ca oratio populi per sa-

cerdolem ad Dominum mitlitur : hanc in dextra

parte altaris ideo dicimus; quia cum dextris in ju-clieiostatui oramus. Omnes orationes ad Deum Pa-trcra dirigimus, et per Dominum nosirum JesumCltristitm in Spirilu sancto concludimus, quia cun-efcajuste petita a Patre per Filium in unilate Spi-rifcussancli dari credimus. Per cttm qui vcniurtts

est, nonnisi in exorcismis dicimus, in quibus dia-bolum per venlurum judicium adjuramus.CAP.XCY. — De silu oralionis. Tribtts de caiisis

ad Orieniem cum oramus nos veriimus.Una est, quia in Oriente esf pstria noslra, seili- ]

cet paradisus, undc expulsos nos dolemus. Orantes

crgo contra paradisum nos verlimus, quia reditumillius pelirnus. Alia est, quia in Oriente surgit cor-

pus ccoli"et lux diei. Ad Orienlero itaque nos ver-

iimus", quia Christum, qui est oriens et Iux vera,nos adorare significamus, cujus debemus esse coeli,ut ejus lux in nobis velit oriri. Tertia est, quia inOriente sql oritur, per quem Christus sol juslitiseexprimitur. Ab hoc promissum habemus, quod inrcsurrectione ut sol ftilgeamus. In oratioiie ergo con-tra ortum solis vcrtimus nos, ut solcm angelorumuos adorare intelliganius, et ut ad niemoriam nostrse

gloriam resurrectionis revocemus, cum solem, quemin Occidenle quasi niori conspeximus, fanta gloriaresurgere in Oriente videmus. I

CAP.XCVI.— Quid Epislola.Leciio dicilur a legendo. Epistola dicitur quasi

missa. Epistello, et stello dicitur niifto; quia, sicut

piophelia; super legem, ifa epistolae missse sunt

super Evangelium. llanc ideo legimus, quia viamiiobis per eam ad Chrisfuni facimus. Graduale a

gradibus dicitur, quia in gradibus canitur. Hoccliam Responsumvocatur, quia cboro caulante. abuno versus rcspondetur, et illd versum cantante, achoro respondettir. Versus ideo dicitur, quia ad in-

coepiionem reverfitur. Alleluia dicitur laudate Do-minuhi. Alleluia, lattdaie, in decem Dei nominibusiniuni ponitur, quod Dominus dicilur. Hujus cantusVersusideo dicitur, quia itcrum ad AJleluiareverli-tur. Sequentia ideo dicilur, quia neumam jubili se-quitur. Tractus a trahelido dicitur, quia trabendo,id est tractim canilur. Graduale idco cantamus, quiade virlttte in virtutem gradatim ire debemus. Alle-luia ideo canimus, quia ad gaudium angelorum ten-dimus. Seqttcntia ideo jubilamus, quia faciemDomi-ni in jubilo videbimus. Tractum ideo canimus, quiaper laborem illuc perveniemus. Evangetiumideo le-

gimus, quia per ejus doclrinam gaudia percepturisumus.

CAP.XCVII."— De Evangelio.Evangelium dicilur bonum nunlium. Eu bonum,

angelon dicilur nuntium. Nunlium enim vilam postmortem, requiem post laborem, reguum post servi-

A lium. Sequeniia ideo dicitur, quia prsecedenlianun-lii sequuntur. Idco et inilium Evangeliidicitur, quiaibi liber Evangelii incipllur. Ubi posl EvangeliumOrentus«dicitur, apud Graecosoralio sequitur. Ojfer-lofium dicitur quasi offerentium canticum. Hoc ideo

cantamus, quia nos ipsos in sacrificium Deoofferredebcmus. Sacerdotes lavant mantts, id est, opera perlacrymas compunctionis. Hic liber in sinislra parleponifcur,ul expedifciorad suscipiendum sacrificiumreddatur. Et quia per siriistram tristifciadesignatur.qusetune in passione Christi reprsescnlatur.

CAP.XCVIII.— Be sacrificio.Sacrificium quasi sacrum faclum, Immolaiio di-

cilur quia in mola altaris lerebatur. Hosiia dicitur,quia ante ostium ad pugnam offerehatur. Victima

B dicitur, quia pro victoria sacrilicabatur. Holocau-slum totum incensum dicitur. Tolum enim in altari

incendebalur. Sucramentum dicilur quasi sacrum

jurainentum. Secreta dicitur, quia secrelo dicilur.Cum sacriiicium super crucem in allaii cum schi-

smate a pontifice factum ponitur, quasi corpus Cltri-sli cruci affigitur.

CAP.XCIX. — De sacrificio panis et-vini.Pan orone dicitur. Ideo bic offerfur, quia onmis

salus anima; et eorporis in eo percipifur. Vinum

quasi a vite nalum dicitur. Hoc ideo ofierlur, ut

sicut palmites viti, ita Christo inssramur. Aqua ab

ffiqualitate dicilur, hsec ideo sacrificio admiscetur,ut ex aqua renali fonte vilse satiemur, el angelis

cosequemur. Pcr omnia swcttla smculorumdicunlur,.C quia se sequuntur : aliis enim decedentibus alia suc-

cedunt. Amen dicitur, verum per hoc tolum sacra-

mentum coiifirmaiur, quia p.er hoc et ssecuium

crealur. Dicitur enim fiat, quo verbo usus est Dcusin creatione raundi, quando dixil: Fiat iux, elc;

Ipse quoque Filius Dei Amcn cognominatur, ut in

Apocalypsi dicitur, hmc dicit Amen , testis fideiis

(Apoc. m). Dominus vobiscum ideo Iiic dicimus,

quia regem coelorumpraesentem populo innolesci-- mus. Sursum corda ideo dicimus, quia angelorum

exercitum advenlare non dubiiamus. Iluic enini sa-crificio aderunt, et nosfra vota suscipic-ntesad Do-

niiiium perferunt. Gralias agamus Domino Deo no-

slro ideo dicimus, quia ei pro omnibus beneficiis

grafcesrecldimus. Nihil autem sine causa ralionalis"

significationis fit in islo sacramento.

CAP.C. — De K el w el illitts cruce « f w.

Ideoqueet forma hujtts liitcrss T et X non (itabs-

que magiio sacramento. Signifieal quqipe duas

substantias in Christo. Ex una quidem pai-teopcri-

fcur,ex altcra tegitur; Q adnectitur, est Chrisli bu-

inaiiilas, quse a partc matris incboatur, et divinitati

copulatur per 0 quod circuloso orbe undique clau-

ditur, est Cbristi divinitas, qua; nec initio aperitur,nec in fine terminatur. Apex quoque litterse in mo-

dttm crucis f conjungitur, est sancla crux,\Vivquambumana divinis so.ciantur.

CAP.CI. — De prwfationc.Prcvfalio dicitur prseloculio scilicet seqttenlis Ca-

577 GEMMAANBLE. — LIB. I, 573nonis. Hpecetiam dicitur prmparatio, quia mentesnostras ad mysterium Christi praeparat. In bac ideoordines angelorum commemoramus, quia frequen-liaffi supernorum civium adesse denionstramiis.

Majeslas dicitur quasi major potestas. Cmlum (cciutelimclege) dicitur quasi casa elios, id est solis. Sera-

phiii per n, simt plures angeli; seraphim per m,unus. . , _

GAP.CII. — Quare dicatur Sancius.Sanctus ideo euiii angelis cantamus, quia terrena

coelestibus conjungi per lioc sacrificium clamamus,Sanctus dicitur (118)sanguine tacfcusvel auctus. Do-

minus dans miiius. Dcus delens scelus. Sabaoth

exercituum, scilicefcrex exercitus angelorum, Osan-na dicitur salvifiea, id est, salva nos babitans in

excelsis, ^

CAP.CIII. — De Canonc.Canon dicitur regula, quia per eum regulariter

fit sacramentorum confectio. Hic etiam actio clici-

tinyquia causa poptili in eo cum Deo agitur. Hicob tres causas sub silenlio dicitur. Una est, quiacum Deo loquimur, cui non ore sed corde clamare

prseeipimur. fdeo autem verba dicimus, ut sciamus

quid intendere vel petere debeamus, Secunda est,ne populus lani prplixa declamatione attsediatus

[pro tsedio affecfus]abscedat, vel sacerdos tamlongoclamore voce deficiat, Terlia est, ne tam sanclaverba tanti mysterii vilescant, dum ea vulgus perquolidianum usum sciens in iiiconveiiienlibus locisdicat. Unde. ferfcur, duni Canon prinlitus publice r*

quotidie reciiaretur, ab omnibus per usum sciretur,et cum eum pasiores -in agro super panem el vinum

dicerenl, repenle carnem et sanguinem ante se inve-

nirent, atque inde divinilus percussi interirent. Unde

synodali decreto sub anathemate est prseceptum, utnullus canonem dicat nisi in libro, et iu sacris ve-

stibus, et nisi super aitare et super sacrittcium, etul liullus hoc sacrificium nisi in aureis vel argenteisvasis offerat; cuin haecomnes babere nequeanl etideo incongruum non faciunt qui bic in libris cru-cifixum idco.depiiiguut, quia per illud passio Chri-

sti oeulis cordis ingeritur.

TeJgiur, ideo dicit, quia Dominum quasi prae-sentem aspicit. Ideo autem per litfceramT incipit,quia haec formani crucis exprimit. Clemensdicitur, f}

quasi clara meiis, dum homo timet, turbescit; dum

Doiiiiiium propitium sentit, mcns ei clarescit. IIwc

-j-dona, quantum adpanem, in -quoaqua et farina.

Hmc-f munera, quantum ad vinum, in quo aqtia ct

vinum. Ilwc santta-\ sacrificia, ad utrumque : ilti-

baia, id est sine labe. Agnus emm paschalis debuit

esse imniacula.us, et absque macula peccafci fuit.

Christus. Ecciesia dicitur convocalio, quia non ti-

more sed amore Spirilus sancli iri unam fidem con-

vocatur. Calliolica dicifcuruniversalis, qnia hsec re-

ligio per totum mundum servatur. Papa dicitur pater

patrum. Orthodoxusdicitur recte glorians (117),sci-

/116) Imo a sancire quasi Sqncitus. ._

A Iicet In recfcafide existens. Memento, Domine,famu-lomni, bic possumus nominars quos yolumus.Profidelibustantum offertur, sicut dicilur : Quorumiiblfides eognita est.CAP. CIV. — De duodecim apostolis et de sanctd'

Maria.

CommuiiiCanles.Ideo sancla Dei genitrix VirgoMaria hic nominatur, quia hoc sacrilieium de eamundo generatur. Tdeo autem duodecim aposlolinoiiiihantur, quia illorum doctrina et sanguine hsccsacramenta affirmantur:pro testimonio ilamque hu-

jus sacrilicii Petrus el Andreas et Plnlippus sunt

crucifixi, Paulus el Jacobus, Matthmus et Barlholo-

mmusdecollati, Jacobus, Simon et Thadwus enecati,Joannes veneno et exsilio excruciatus, Thomas

B transfossus.

CAP. CV.—-De duodeeim nomiiiibus mariyrum. ;

Deinde duodecim martyrura nomiua recitautur,

quorum cruciatu hoe sacrificium cpmmendatur. Ex

quibus quidam summi ponlifices, quidam episcopi,

quidamrfirzcqi!!,quidam laici exstiteruut, quia omnis ..

gradus, omnesque ordines buic sacramento teslimo-niuni prsebuerunt. Lintis quippe ef Cletus, Clemens,Sixtus, Cornelius,Romani pontifices, Cyprianus Car-

lliaginiensis archiepiscopus, Laurentius archidiaco-

nus, Chrtjsogonus,JoqnnesetPaulus niilites, Cosmasel Damianus mediei fueruut, qui onlnes pro Chrisli

nostri sacrificio sanguinem fuderuiit.

Quam oblalionem tuDeus, in omnibus, qumsumus,

r Benej; diclani, id est materiani hane terrenam sicut

Adam de terra forniatam Spiritu sanclo benedieendo .

repleas. A -j-scripicim, id est ad formam Filii iui

signatam diviiiitati ascribas. Ra f iam, id est veritale

firmam facias ni fide nostra. Rationabilem, proquedevolione nostra facias acceplabUem.

Pridie, id est priori die. Hoc esl corpus meum.

Sieul Yerbo Domini ex nihilo factus esl niundus,ita per verba Bomini haec species rerum niutatur

vere in Domini corpus.CAP.CYI. — De calice.

.Hunc prmclarumcalicem. Idem calix est in myste-

rio, ciuemClnistus in manibus tenuit, quamvis in

niateria metalli alius sit. JEterni Teslamenlii Testa- .

menlum illa Scriptura vocatur, per qtiam mprlui

D hseredi.tasvivis confirmalur. Npvum et ceiernumles- .

tamenlum est nobis Gbristi sanguine scriptum, pcr

cujus nioriem coelesteregnum in haereditatc cst fir-

mattiro. Myslerium vocatur ubi aliud videlur, et

aliud infcelligitur. Species panis et yini cernitur.

coi-pusChristi et sanguis creditur. Hosliani-f puram,

quantum ad coi'pus, liosiiam f sanclam, quanlumad sanguinem, Iwstiam-f immaculatam ad utrumque

pertinet. Aliter :Hostiam^puram, scilicet al) al.iis

liostiis separatam. Hosliam f sanctam, id est, nos

sanclificantem. Hostiamjimmaculatam, id esta ma-

culis einundantem. Panem..+ sanclum viim wternm..

scilicct quo pasti selerni ebiciamur, el calicem sa/s-

(117) Imo Tecte senlicnsin fitjec

K79 HONORil AUGUSTODUN.OPP. PARS III: ^- LitURGICA. 580

tis perpelutz, videiicet cujus gustu seternam salutem .

consequamur. Jiisii Abcl. Ideo hic mentio Abel fit,

quia ipsc hoc sacrificium suo agno prsetulit, et ipse

innocens ut Christus occubuit (Gen. iv). Tiiginfca

namqtie annorum occiciit.iir, sic Cbristus triginta

annorum erucifigitur. S.derificiumpatriarchm ncslri

Abrahw. Pairiarclia dicitur summus Pater. Hic ii-

gtiram Dei babuit, qui.Filium suum pro noliis, ut

. illeIsaac,ol)l-ulil(£.'cn.xxii). Aries iiiiniolatur, etlsaac

evadil; ct caro Christi pro nobis sacrificatur, divi-

nitas vero illsesa existit. Summits sacerdos luusMel-

Chisedech,quod sonafcrex justiiim. Hic sine palre,

sine irtatre, assiniilatur Filio Dei (Gen. xiv; Iiebr.

vn), qlii in coelismairem noii habuit; in terris patre

caruil. Hi.crexjustUim exisiii, quia justos remurte-

rabil, injuslos juste damnabit. Melchisedechsacrifi- J

ciuiri Chrisli pane et vino csprcssit; quse Christus

iii sacramentum corporis etsaiiguinis sui transtulit.

Ideo in hoc loco horuln sacrificia recitanlur, quia

protinus per inclinalioneni sacerdotis mors Christi

commemoralur, quaeper haeeprsefigurabatur.Jttbe hmc perferri per manus sancti angeli in su-

biimealiare.Angelus dicitur nuntius. Cbristus magni

cbnsilii Angclns exstilil, dum consilio Patris per Fi-

liuiii hunc mundum redimi nuntiavit. Sublimsaltare

iti conspedu Dei, est Christus in dextera Dei. Super

quod stltare Ecclesia bosfciasspiriluales immolat, et

super quod Deus vota fidelium et sacrificium justi-tise acceplat. Hic angelus haecsacranieiita in sublime

ailare fcii, dum infcrpellans pro nobis vultui Dei .

apparet (Apoc.vni). Qui oxhocaltari.scilicel Christo,

participantur, omni benediclionecmlesii et gratia re-

piebuniur.CAP.CYII. — De nominibv.s.

MenictG, Domine, famuiorum. Hic pofcerisquosvisnominaiv" ^ed non in Doniinica die. Nomina vivo-

rum in libro scribebanlur, quas ad altarc infra cano-

nem recitabantur, et bic liber viventiumvocabatur;

Similiter hic nomina defunctorum de libro rccita-

banlur, sed boc Dominicis diebus interiiiittebalur,

quia a quibusJam animse ob resurrectlonera Domi-

nic3hi recmiem habere credebanlur. Cum aposioliset martyribus, cumJoanne. Quidam Joannem Bapti-stam volunt intelligi, quidam Marcum, qui et Jorm-

nes dictus legitur : qui magis hic inlelligitur. Octo I

marlyres et septem virgines hic ponuntur, quorum

sanguine hoc sacramentum approbatur, quiaper boc

sacrilicium in sepiem donis Spiritns sancti ad octo

beatitudines pervenitur,CAP.CYIIL— De ordinibus.

Diversi ordines et sexus hic introdueunlur, quia

per omnes ordines et sexus boc sacramentttm con-

iirmatur: ex evangelistis quippe Joannes, qui et

Marcus ponitur, qui Alexandria; praesul et martyrfuit; ex riiaconibus Stephanus, qui primus martyr

posl Chrisfcum cxstitit; ex apostolis Maithias, qui

pro Christo occubuil; ex septuaginta duobus disci-

pulis Barnabas, qui se pro Ghristo obtulit; ex pa-triarchis Ignatius, Antiochenus episcopus; ex papis

A Alexander Romanus poiitifei ; ex"presbyteris Mar-

celiinus ; ex exorcislis Petrus : ex Conjtigatis Fcti-

ciias et Perpelua; ex- virginibus Agailta el reliquse,

quseorones hoc sacrifieium suo sanguine firmave-

runt, et iji corpdre Christi connumerari meruerunf.

Per quem htec bntnia'semper bona creas, nos novam

creaturam iri Cbfisfco: san + oiificas per baplisPiiumin ipso; vifvificas per Spirilum sanctum in anima;

Benefdicis speciali behediclione shTeullima bene-

dictione : Venite^benedicii (Malih. xs\), — etpra!-sias nobis,scilicet vitam aelernam post niortem,P<?r

•j-ipstim nos creas, ctun f ipso nos creas, in f ipsonos"ad vitam resusciias. Sciendiim quod in car.one

nulli aliquid dicere, -vcl ajjiccj'e licebit, nisi quolab apostolicis viris positum fuerit. Quod si qtiis

praesumpserit, non devotioni, sed prsesumplioniascribitur. Ideo Paler nosicr alta yoce cantatur, ul

cbr.imunicaturi ante alterutrum offensas dimittendo

par pacem recuncilienlur,

CAP.ClX.-^/i! Oralionem Bominicnm.

Puter nosterDms voluit csse Dominus JudseGriiiii,

quasi servorum, Paier vero Cbrislianorum, quasifiliorum. Ideo illos quasi inutiles servos de donso

ejecit, islis quasi iiliis hsereditalem tribuit, quos et

nune pane angelorum, et carne saginati vituii pascif:

Qui es in cmlis, id est in sanctis. Sancliftcelur nomen

tuum. Nomen Dei sanclificatur, cum nos Filio ejusuniti in regno Palris cohaeredes assumimur. Tunc

regnum ejus advenit, cum Ecclesia rcgnum ejus ad

p ccelesliapervenit. Voluntascjus sicut in cmloet interra fiet, cum terra caro coelesie corpus iiiduet, et

homines nihilmaliconcUpiscent, sed sequales angeliserunt. Panem quoiidianum liodie dal, quando in lios

. exsilio suo corpore nos recreal. Dcbita nostra di-

millit, si nobis aiiis diniiltere posse prsesliterit. liiientaiionem non inducit, si nos a tentatione libera-veril. A mcdoliberabit, si nos a peccato et ab iiifernoeruerit. Nomen saiietse Mariw ideo liic coinmemo-

ratur, ut per eam a pra;sentibus et prseteritis ac fu-

luris malis liberemur, per cujus partum filii Dei

effieimur.Ideo auteni tres apostoli nominaiitur, quiain ore duorumvel trium tesliunl onine verbum sfcaieaffirmatur (Mdtiiti xvm), et huic sacrameiito tres

ordines, scilicet doclorcs, continentes, conjugati,D teslificantur. Hic poteris nominare de sanctis quos

vis, quia quaequemembraEccIesia; pariicipanlChristisacranientis.

CAP.CXi — De pace.Cum oscrilata patena sacerdos se signat, quia per

crucein et hoc sacrificium omnia in eoslis et in ler~ris pacificala denuntiat. Pax dieilur a paclo, quiaI);:us pactum cum bominibus fccifc,quod eis per Fi-iiura siium propilius sit.

CAP.CXI. — De Agiius Dei.Christus iueu agnus dicitur, quia ipse est, flui se-

-cunduii! h?gem in Pascha immolabalur, per quenipopulus a servitute liberabiiur. Hunc Joannes voea-vit Agmtm Dei qui tolleret peccata mundi (Joatt. i).IdeDinfraciioncAgnHsDfficantamiis, utdigne carnes

m' GEMMA"ANlMiE. — LIB/i. SS2"

hujusAgni sumamus. Qui Agniis lieet ab omni po-

piilo lotus, et a singulis totus sunialiir.iamen totus

etintegerin coelopennanere non dubitatur, saera-

mentum namque, quod ore percipitur, in alimehtum

corporis redigitur. Yirtus autem sacramenli, quainter-ior homo saliatur, .per'lianc vita seterna adi-

piscitur. Populus communicaturus tres dies debetante ab uxoribus abstinere, et tribus postea ab cis

vacare. Tot eniiii diebus populus Dei abstinuit,

quando legem accepit. Ter agnus Dei canitur, quia

corpus triforme intelligitur : illud quod in ccelo re-

sidet; et quod in lerra ambulat; et quod in sepul-cris requiescit. Eucharisiia dicitur bona gratia : eu-

logia bona benedictio : communio participafcio.Hane

ideo canlamus ut cum justis gralise Dei communi-

cenius. Complendumideo dicitur, quia per ill.udmissa

completur.Ile, missa est, licenlia abeundi. Deo gratias, in-

lerjectio gralulaiidi. His quippe peractis, populus

gralesDeo reddit, et ad prcpria redifc,sicufcpopulusIsrael perffiissuPharaonis de jEgypto abiiL; et gratesDeo retulit, quando Gyro prsecipienle de Babyloniaad Hierusalem rediit. et jam gratiasDeo egit. Ita nos

accepta ultimabenedictione ad patriam coeleslem

ibinius, et iri gratiarum actiohe scriiper manebimus.Ideo hymhum trium pueroruni, scilicet Benedicite,post niissam cantabimus, quia Dominum pro omni-bus beneficiis suis benedicimus, quem post in sse-cultim sseculi latidabimus. Hunc Toletavum eouci-lium cantari instituit, et bunc negligentes anafche-mati subdidit.

GAP,CXII.— De quatuor speciebus missm.Missa dividitur in quatuor species, secundum

obsecrationes, orationes, postulaliones, graliarumactiones : ab inilio missa; usque ad offertorium sunt

obsecraliones; a secreta risque ad Pater nosler sunt

oraiiones; deinde usque ad communionem posiula-tiones; exinde usque in finem graliarum actioites.

CAP.CXIH.— De tribus horis missm.Tribus hoiis licet niissarn cantare, scilicet terlia,

lexld, et nona. In feslis lertia; in privatis dicbus

sexla; ih Quadragesima, vel iridiebus jejunii ttona

hora. Hora lertia ideo missa caiitalur, quia hora

tertia Christus ad passionem judicabatui', quandbJudaei Crucifige, crucifige, claniaverurit (Luc. xxm),et mililes eum flagellaveruht, Hora sextd ideo niissa

celebratur, quia bora sexta Cbristus pro nobis in

cruce ihimolabatur. Horanona jdeo missa canilur,

qiiia hora nona Cbrlstus mortein subiisse traditur.• CAP.CXIY.— Quod una tnissa debeat celebrari.

Semeiin die debel missa ab uno sacerdote cele-

brari, sicut et Ghristus semel voluit immolari. Si

aulem necessitas cogit, id est si duoefestivilates si-

mul occurrunt, duaevel tres celebrari poterunt, quiaet Romani lioc in die Natalis Domhii faciunt; efc

Cbrisli passio est tripartita : passus est cnim linguis

insultaiiiium, manibus verberantiuni, clavis cruci^ :

figentium. Ipse enim in figura a patriarchis est im-

molatus, ipse a prophetis sacrificatus, ipse idcm a

A Pafcre, et a seipso pro riobis immolatus. Lcgiturtamen de Leone papa, quod ssepius una die septenimissas, aliquando novemcelebraverit, Nullus absquesacerdolalibus vestibus, et his singulis consecratis,et altari consecrato missam celebrare debet, et nulli

nisi ordinato epistolam vel evangeliufti legere licet;sicut nulli nisi ordinato missam cantare licet. Post

acceptam lavatiohemnullimissam celebrareveicohi-municare iieebit: quod si fecerit gravi pceniteniia;-obnoxius er!t.

CAP.GXV. ^- De Gloria in exccisis Dco.

Gloria in excelsis ntmqciamnisi ad horain terfciaia

canitur, qua Spiritus sanctus super credentes descen-

disse,eteos gloria et exsultatione replesselegitur.:Induobus enim SabbafcisPaseha;et Penteeostes atl no-

" nam cantatiir, quia.baptizatis"gloria amissa redditarrCAP.GXVL^—Deuna oratione in missa velpiuribus,

Una orafcioregulariter dicitur, sicufcefcunaepisfco-la, vel unum evangelium legitur. Si aufcemfesfivitasih die Domihiea occurrerit, duas- dici licebit, quiael hoc Romaria aucloritas in die natalis Domini-atl£ecundam missam facit. Interdum ires ideo dicimus,

quia Dominum ter anfe passionem orasse legimus.Aliquando quinque diciinus, quinquepartilam passionem Domini in hoc officio agimus. Nonnunquamseptem usurpanius, propter septem pefcitiones in

Dominica oratione, quas tantum apostolos super boc

sacramentum -dixisse cogriovimus. Qui bunc nu-

mertim supergressus fuerit, ut caecus errabit._ CAP.CXYIl. — De genuflexione in Quadragesima.

In Quadragesima ideo ad missam flectamus genuadiciinus, quia corpus et aniniam in pceniieni.ia nos

humiiiare iiinuimus. Ob tres causas autem ad ter-

ram cadimus. Una est quod Christum in carne ado-

ramus, quem descendisse ad terras, et carijem de

lerra induisse ad lavandos nos venerando memora-

mus. Alia est quod ad memoriam redueimus, quia

qui in paradiso cum angelis sletimus, nunc inter

bruta animaiia jaeemus, et aniriiam ncstram cor-

porali mole ad terram depriml ingemiscimus. Ter-

tia causa hsec est : Qui stat aliis hominiljus, cose-

quatur; qui in terra jacet, bestiis assiinilalur. Et

nos dum in justitia stetimUs, rationalibus similes

fuimus. Postquani vero in carnis desideria cecidi-

D mus, cum besliis quasi irrafcionales, in luto reperi-mur. Quia ergo aliis homiliibus nos dissimiles in fa-

ctis cernimus, eis enirii ipso corporis siatu sequarierubescimus. Et Iapsurii anlmse nostrse in vitia pce-nitendo clamamus, dum corpoi-e ad terram cadi-

mus. Etventrem nostrum lerrse et animani pavi-menlo facimus adhserere, ut per Christum proplernos terram faclam a lerrenis desideriis valeamus

resurgere. Hic autem ritus ab Abraham exordiuni

sunipsit, quando in terram prostratus Dominum

adoi-avit (Gen. xxiv) : quem propliefa; imilati sunfc,

qui, in lerram cadentes Dominuni adoraveruut. Ge- .

nuum auteni fiexioa geulibiis esfcsumpta, quera bo-

norem ipsi regibus exhibueruni, quos prohi vcl"

flexo genu adoraveruiil-. Nos aulem eum Aposfcoio

583 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGIGA. 584

dicimus Deo : Ficclo genua mea aci Dominum

(Ephes. in).CAP.CXYIII.— De lumine ad missam.

Lumen Spiriium sanctum significat, ideo cum lu-

mine missa celebralur, quia boc sacramentum per

Spirilum sanctum consecratur, ct digne hoc perci-

pieutcs a Spiritu sancto illustraufcar; lumen enim

Isetifiam designat, quia boc sacranientum missae

ajlernam laeliliani donat; in Credo in unttm Deum

ciim et homo factus cst dicimus, geuua flectimus,

quia Christuin hominem facluni et pro nobis cruci-

fixum adoramus.

CAP.CXIX.— De Crecloin unutn Detim, quanclositcanlanduin.

Credi in untim Deumin omnibus Dominicis et fe-

stis .Damini ct sanctse crucis canetur, et in festissanctse Marise, et natalitiis apostolorum, et in

feslivitafe Omnium Sanctorum, et in dedicatione

tcmpli cantalur; quia aliquid de his in illo sonare

videttir. L-iberEvangelii infra Credo in unum oscu-

iatur, quia pax per Chrisiuni reddita dcclaratur.

CAP.CXX. — De prmfulionibus.

Pelagius papa novem prsefatioi-.escanlari sfcaluit,scilicel : Quia per incernali, de Nativitate; Quia cum

iinigenitiis, de Epiphania ; Qui corporali jejunio, de

Quadi-agesima; Qui salutem hv.munigeneris, de pas-sione Domini, vel de sancia cruce ; Te quidem, Do-

mine, omni icmpore, de Pascha; Qui post Resurre-

ctionem : de Ascensione ; Qui ascendenssuperomnes

ccslos,de Pentecosle; Qui cum unigenilo filio, de

Trinitate ; Te, Domine,suppliciler exorare, de Pctro

et Paulo : quaeeliam de pluribus apostolis dicitur.

Gregorius vero papa decimam, Qui Ecclesiam titamde sancfcoAndrea adjecil; quaede uno quolibet apo-stolo usquequaqite "dici consuevit, Noviler aulem

Urbanus securidus papa undecimam de sancla Mariaaddidisse non ignoratur, quse a pluribus ubiquefrequentalur. Zacharias papa consliluit ut liullussacerdos cum baculo ad altare intret, et ne velafco

capile ad altare stct.

CAP.CXXI.— Qi-are pro defunclis Gioria Patri etAUeluia non cante.ltir.

Ad missam defiinclorum Gloria Patri el Alleluia,qu'5d lsefcitiamdesignat, non cantatur ; quia luclum

imitalur, et nos per hoc in bunc mundum ad triii- .

tiam venisse, et per luctum Iiiuc exire admonemur.

Corpora vero mortuorum non debent interesse mis-ssevivorum, quia nobiscum non i'espondenl, et cumvivis non cominunicant. Hoc autem significal, quodlii,quipeccalismortuisuntelChrisli sacramenta non

percipiunl, viventium communicationi cum Clu-isiointeresse non poterunt.IIactenusde misssesacrificio.

IXCIPITDEECCLESIA.Hsec breviter de roissa dixerimus, nunc pauca de

ccclesia, in qua agitur, vitleamus.CAP.CXXH.—i)e allari.

Noeprimus allare Domino construxisse ; deinde

Abraham, Isaac et Jacob altaria aedificasseleguntur,quse non aliud quam lapides crecli intelliguntur.

A Stiper quos sacrificia maclabant, quae supposilo

igne crcmabant. Aliquando vero ignis de ccelo de-

scendit, et oblatum sacrificium consumpsit, undeCaiii fratrem suum occidit, quia iguis coelestisAbelsacrificium cousumpsit, suum intactuin remansit

(Gen. iv). Hsecauteni differentia est inler tdiare et

aram, quod aliare quasi allares vel alta ara dicitur,in quo sacerdotes incensum adolebanfc. Ara vero

quasi area, id est plana vel ab ardore dicitur, eo

quod in ea sacrificia ardebant. Ard enini Grsecedi-

cilur, Lafcineimprecatio.C.\r. CXXIil. — De iabernaculo Moysi.

Quando vero Dominus populum suum de ^lgyploeduxit, speciale tabernaculutn Moysiin monte Sinai

ostendit (Exod. xxvi), ad cujus exemplar materialeB fieii prsecepil. Vasa quoque preliosa, et sacras ve-

stes fieri jussit; altare ad saerificia, sacerdotes et

levilas in ministeria constituit, et tubas argenteasvel sereas ad coiivocandum populum fieri statuit.

Quoecuncta Moyses secundum oslensum exemplarmiro opere consummavit, et tabernaculum cum

gaudio populi dedicavit. Quod postquam est vetu-

state consumptum, jussit Dominus sibi fieri tem-

plum, alque chartam Davidregi per prophctam mi-

sit, in qua eral descriptio qualiter templum con-

slrui debuerit. Salomon vero inirificum templunitoto orbe famosum sedificavit, sicut Pominus in

charta imperavil (III Reg. v). Altare quoque au-

reunl, et vasa pretiosissima, et vcsles sacras fecit;sacerdotcs, canlores, levitas in ministeria templi

C dislribuit, prout Dominus in brevi praecepit. Omni-bus rile peiactis, templuin maximo cultu dedicavit,et arcam iu eo locavit. QuoJ quia utrumque Eccle-siam praefiguravit, secundum formam ulriusquepo-pulus Christianus ecclesias formavit.

C.Ar.CXXIY.— De labernaculo popttii.Tabernaculum, quod populus iu iiinere habuit,

formam lnundi tenuil, cl typuni ecclesi?e gessit,quaein itinere bujus mundi hon nianenlem civiia-tem habet sed fuluram inquirit (Hebr. xm). Taber-

naculum secundum muiidum erat formatum, et ele-

iuenta afcqueomne quod est in roundo in eo fuerat

prsefiguratum, quia fcolushic mundus jam factus estDei leraplum ; sanguine Christi dedicatum (Hebr.

ix), in quo univcrsalis Ecclesia tabemaculum Dei

existens, Dominuin vivum et verum laudibus jugiterconcelebrat, et fex tabernaculo templum fieri desi-

derat. Cujus tabernaculi una pars dicebatur sancta,in qua populus sacrificabat, etest aclivaviia in quapopulus in dilectione proximi laborat. Altcra parsdicebatur Sancta sanctorum, in qua sacerdotes etlevitse ministrabant, et est coniemplaliva vita, in

qua religiosorum sincerilas in dileclione Dei coele-slibus inliiat. Porro secundum formam tabcniaculi

faciunt ecciesias Christiani. Secundum Sancia iit

anterior domus, ubi populus stat. Sanctuarium vero

secundum Sancta scinctorum,ubi clerus stat. Mini-

slerittm levitarum et sacerdotum mutuavit Ecclesiaiu ordine Chrisli micis.rorum. Vasa el vestes et ri

g85 '. GEKMA.ANIM.-E.— LIB..I. SS§

tum sacriflcjorum eonvcrlit in. morem ecclesiasti- A

corum. Clangoremtubarum transtulit in seiium cam-

panarum. f

CAP.GXXV.— De iemplo. <

Templum autem quod populus in patria cum pace i

possidebat, prsefert teiuplum glorisede vivis lapidi- '•

Dus in cfjelestiHierusalem constructum, in quo Ec- '

Clesia perenni pace exsultat. Hocenim in duo divi- I

ditur,; quia templum supernse curiae in angelorUm <

et hominum differenlia discernitur. !n quo altare '

aureum est Christus gloria sanctorum. In hoc tem- <

plo omnes electi sacerdqtes et cantatores erunt; ipsi '

et.-vasa pretiosa in camino tribulationis examinata, ''

ut sol fulgebunt veste salutis, et indumento justitisesplendescent.

BCAP.CXXYI.—De ecclesiahabenle septem vocabuid.

A templo itaque quod Salomon fecit, ecclesia no-stra formam accepit. Ecciesia autem septem voca-Ijulis insignitur, quia Ecclesia Chrisli septem donisSpiri.ms sancti, velut septem columnis domus sa-

pientiaefulcitur (Prov ix); ecciesia vero convocalio

dicitur, qiiia in ea populus fideliuffiad audienda ju-dicia Dei et ad coiivivium Christi convocatur. Syna-goga congregatio dicebatur, quia virga legis velut

grex irrationalium pecoriim coiigregabalur. Eccie-sia autem" merito iomoealio vocatur, quia amore

Spiritus sancti in unam iidem cpnvocatur.

CAP. CXXVII. — Be basilica, cmterisque lemplinominibus.

Cilaec domusest basilica, id est regalis nuneupa-tur, quia in ea Regi regum raiuistratur, Basileus

namque rex, quasi basis laos, id est columna po-puli dicitur, quia ejus regimine fulcitur. Hsecdomuset. xu^>iaxq,id est Domiiiicalis appellatur, quia in eaDomino doniinorum servitur. Kyrius quippe doini-nus dicitur. Ilsec quoque domus Zteivoealur, quia inea Dominus adoralur. Hsec domus oralionis, quia inea populus fideliuni ad orationem congregatur. Haeeetiam aula Dei nuncupatur, quia in ea convivium

regis aefcernicelebratur. Haec quoque dicilur orato-

ritim, quia locus est oi*ationis iidelium. Hsec tem-

plum quasi amplum tectum vocatur, quia conveiitus

populi in ea quasi sub ununi lectum coadunatur.Monaslerium dicitur habitalio monachorum, monos jquippe solus, steron dicilur habitatio. Majores autemecclesisetempla appellantur; minores vero sacella,a caprarum pellibus voeantur etiam capellm.

CAT.CXXYHI.— Oe cnprf/is,

Antiqui enim nobiles ecclesiolas in itinere de pel-libus caprarum factas habebatit, quas inde capeltasvocabaiit, et earum cuslodes capellanos nOminabarit.Sunt enim capellani a cappa sancti Martini appel-lati; quam reges Francorum in praeliis seniper ha-

bebant, et eam deferentes capcllanos dicebant. Ca-

pentm dicitur domus, ad quam pauperes ad postu-landam eleemosyham confluunt. Inde diminutuhi

eapella dicitur, in qua Christiani pauperes spiriiu ad. postulandam animje eleeinosvnam coriveniunt.

X CAP.CXXIX. — De silu ecclcsiar.Ideo autem ecclesise ad Orientem vertuntur, ubi

sol oritur, quia in eis Sol justitia; adoratur, et inOriente paradisus nostra patria esse praedicatur.Per ecclesiam ergo Ecclesia figuratur, qute In"e.aadservitium Dei congregatur. Domus bsec super pe-tram locatur; et Ecclesia super Christum firnjam

petram fundalur. Quatuorparietibus surgit in altum;et EccLesiaquatuor Evangeliis crescit in altum vir-tulum. Domus bsec ex duris lapidibus construitur,et Ecclesia ex fortibus iri fide et operatioue colligi-tur. Lapides csemenloconglutinahtur, e.tfideles vin-Culo dilectionts compaginantur. Sanctuarium est

pninitise Ecclesisede Judaeis collectse; anteriqr do-

mus, in activa vila Deq servientes." - GAP.CXXX. — De feneslris etciestm. -

Perspicuae fenestrce, quse tempestatem excludunt-ellumen introducunt sunt doclores; qui turbini hse-resum obsistunt, et lumen doctrinss Ecclesise infun-dunt. Yitium in fenestris, per quodradius lucis ja-culatur, est mens doctoram, quse coelestiaquasiperspeculum in aenigmate contemplatur.

CAP.CXXXI. :—De columnis ecclesim,

Columnm,qusedomuru-fulciunt, sunt episeopi, quimachinam Ecclesise vitse rectitudine in alta suspen-dunt. Trabes, quse domum conjungunt, sunt sseculi

principes, qui ecclesiam continendo muniunt. Te-

gulm tecti, quse imbrem a domo iepellunt, sunt

milites, qui Ecclesiam a paganis et hostibus prote-

G gunt.GAP.CXXXU.— De pictura.'

Laquearium picturse sunt exempla justorum, quseEcclesise repraesentant ornamentum morum. Ob trcs

' aulem causas fit pictura : prinio, quia est laicorum1 lifcteratura ; secundo, ut domus lali decore ornetur;

tertio, ut priojum vita in memoriam revocetur.1 CAP. CXXXIII.—-Decoronainecclcsia.1

Lumina, quse circa capita sanCtorum in ecclesia5 in modum circuli depinguntur, dcsignant quod lu-1 mine aeterni splendoris coronatl fruuntur. Idcirco

vero seeundum formam rotundi seuti pinguntur,quia divina protectione ut scuto nunc muniuntur.

5 Unde ipsi canunt gratulabundi: Domine ttt scuto nosbonmvoluntatis tum coronasii (Psal. v). Usus autem

s D formas sculpendi a lege ccepit, ubi Moyses jiissit1 Domini duos cherubin ex auro fecit (III Reg. vi).' Usus vero ecclesias pingendi a Salomone exordium

sumpsit, qui varias caelaturas in templo Domini fieriinstiluit. Utsus enim candelabri et thuribuli a legecoepit.

s CAP.CXXXIYw— Deyavimento.t. Pavimenluni, quod pedibus calcatur, est vulgus

cujus labore Ecclesia sustentatur. Criptm sub terrai- constructse surit cultores secretioris vitae.Atlare, sri-'.- per quod sacrificatur, est Christus super quem. sa-'i- crificium Ecclesia; acceptatur. Ideo corpus Christi"n super altare Conficitur, qtiia populus in eo credensd es eo reflcitur unum cuin Christo,, qriasi. muiti la-

pides unum altare, eulcitur. In aitari reliquim i\icoa-PiTsor. GLXXIi. 1J

"587 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 588

(iiuitur, quia in Christo orones tbesauri sapieniiseet .

scientiseabscondunlur (Cotoss. n). Stiper altare ca-

psmponuntur, ii sunt aposloli et martyres, qui proChrislo passi leguntur. Pallm et vestes, quibus al-

tare ornatur, sunt confessores el virgines, quorum

tpc-ribus Christus decoralur.

CAP.CXXXV.—De crnce.

Crux ob tres eausas super altare erigitur : primo

quod signum Regis nostri in domo Dei quasi in re-

gia urbe figitur, ul a militibus adoretur. Secundo ut

passio Christi semperEcclesiaereprsesentelur. Tertio

ut poptilus Christianus carnem suam crucifigendovitiis et concupiscentiis (Gal. v) Christum imilelur.

Yexilla ideo erigurilur, ut tropseum Christi Ecclesia

jugiter meinorelur.CAP.CXXXYL—Depropitiatorio. ]

Propitiaiorittm, quod super altare locatur, est tli-

, vinitas Christi, quse humano generi propitiatur.

Gradus, per quos ad allare ascenditur, sunt virlules,

per quas ad Chrislum pertingiltir. Lavacrum, quo

juxta altare manus abluuntur, est misericordia

fluons de Christo, qua bomines in baptismo vel in

poenitentia a sordibus diluujitur.

CAP. CXXXVIL—De palliis.Pallia, quse in Ecclesia suspenduntur, sunt mira-

ciila Chrisii. quse in Ecclesia leguutur. Pidpitttm

cpiod in altuni susraililur, et in quo Evangelium le-

gilur, est perfectorum \sla, ad quam per evangeli-cam doctriiiam perveninif, dum relietis omnibus

quis Christum sequilur. Ecclesia jugi lumine lu-

cernae illuminatur, et Ecclesia Chrisli lumine Spi-ritus sancti semper Hlustratur. Baptismus in Eecle-

sia eelebratur, qnia catholica Ecclesia est mater, de

qua nova progenies Christo generatur.CAP. CXXXYIIf.—Deoslio.

Osiium ab obstando vel ostendendo dieitur.

Osfciumquod inimicis cbslal, et amicis^idituni iiitro-

eunciiostendit, est Christus qui per justitiam obsians

infidolesa domo sua arect, et fideles aditum ostcn-clendo per fidem introducit.

CAr. CXXXIX.—De clioro.

Cliorus psallenlium a chorea eanentium exordium

sumpsit, quam antiquilas idolis ibi constituit,ul vi-delicet decepli deos suos ef. voce laudarent, et toto

corpore eis servirent. Per choreas autem circuilio- pneni voluerunt intelligi firmamenli revolutionem :

per manuum complexionem,elementorum connexio-nem : per sonum canlantium, harmoniam planela-rum resonantium • per eorporis gesticulalionem,signorum motionem: per plausum manuum, vcl pe-dum strepitum, lonitruorum crepitum. Quod fidelesimitati sunt, et in servitiunr veri Dei converterunt.Nam populus de mari Rubro egressus choream

duxisse, et Maria eis cum tympano prsecinuisse(Exod. xv), et David ante arcam totis viribus sal-

lasse, et cum citbara psalmos cecinisse legilur (IIReg. vi). Et Salonion cantores circa altare instituisse

dieitur, qui voce, tubis, organis, cyrnbaiis, cilha-

ris, cariUea pei'sonuisse leguntur. Ujide et adliuc iii

t A choreis musicis instrumentis uti niiuntur, quia globicoelestesdtilci melodia circumferri dicuntur.

i CAP.CXL.—De concordia clwri.Chorus dicitur a concordia canenfium, sive a c&-

i rona circumslanlium. Olim namque in niodum co-

ronse circa aras cantantes slabant; sed Flavianus etDiodorus episcopi eiioros aiternalim psallere insti-

i luebant. Duo chori psallcntium designant angeIos,et

spirilus justorum, quasi reciproca voce Dominum

, laudantium. Cancelli in quibus stant, mulfas man-i siones in domo Patris (Joan. xiv) designant. Quod' aliquando de choro cum processione ad aliquod al-

tare vadunt, et ibi in sfatione canunt, significatquod aiiiraa; de hac vila etintes, ad Christura per-veniunt, el in consortio angelorum Deo concinunt.

" CAP. CXLI. — De corona.

Corona ob tres causas in templo suspenditur: una

quod ecclesia per hoc decoralur, cum ejus lumini-

bus illuminatur; alia quod ejus visione admoiiemur

qtiia bi coronam vifa; et lumen gaudii percipiunt,qui hic Deodevote serviunt; tertia ut ccelestisHie-rusalem nobis ad memoriam revocetur, ad cujusfiguram facta videtur. Conslat enim cx auro, argenlo,tere et ferro. Aurum sunt sapientia fulgentes :argen-

tum, eloquio nitentes : ses, in doctrina coelestidul-citer sonanles : ferrum, vilia domanles : tttrres eo-

ronse sunt, scriptis ecclesiam munientes: liicerhse

ejus bonis actibus lucentes : aurum enim sunt mar-

tyres : argenium, virgines : ses, continentes : fer-

rum, conjugiis servientes. Gemmmin corona coru-scantes sunt, qui elin virtutibus rutilautes: ntetctila

in igne excocta ad ornatum coronse suinuntur, ci

electi in cainino tribulationis probati ad ccelestis

Hierusalem decorem eliguntur. Gatcna, qua corona

in altum contineiur, est spes, qua Ecclesia a terre-

nis ad coelestia suspenditur. Supremus circulus cui

ii!n.eciilur, est Deus a quo onmia continentur.CAP.CXLII.— De campanis.

Signa, quae nunc per campanas dantur, olim perlubas dabantur. Haecvasa priinum in Nola Campa-niaa sunt reperta. Ur.de sic dicla, majora quippevasa dicunlur campanm, a Campania; regione; mi-

nora Nolm, a civitate Nola Campanise; itaque prae-dicatores designaii, qui populum ad ecelesiam con-

r. vocant. Earum sonatio est illorum propdicatio,quo-rum sonus in omnem terram exivit, et in fines or-bis terrce verba eorura (Psal. xvm). Ex aere sunl

fusse, quod est durum et sononim, quia prsedica-tio illorum conlra vitia est dura, et de virtulihusest sonora. Ideo autem in modum vasorum for-

nianttjr, quia pradicatores vasa Spiritus sancli ap-

pellanlur.CAP.CXLIII.—De turribus.

Tttrres, in quibus suspensseTjOnant,sunt duse \e-

ges, quibus praedicalores a terrenis ad coelestia su-

spensi regnum Dei prsedicatur. Pleclrum fit ex ferro,

quod omnia dura doroat, esl illorum lingua, qua;omnia adversa supei'3t. Vinctttttm quo ligatur est

moderatio, qua iliorum lingua temperalur. Funis,

ES9. GEMMAANIM-^E.— LTB.I. tM

qiio ean.pansa moventur ad sonandum, est sacra A

Scriptura ex multis sentenliis contexta, qua prsedi-catorcs moventur ad praedicanduni; Funis a lignodescendit, et sacra Scriptura a ligno crucis et Do-minicaepassionis descendit. Lighuffi a superioribuscontinetur, quia crux et pass.io Cbristi a propbelisante pra;dicatur, et Evangelium legi connectiturj et

apOstolica doctrina prophetise contexituf« Sacerdosfuhem apprehendit, dum Scripluia docente bbna

opera agit. Fuiiis eum sursum trahit, duni Scriptura*

eumin coutemplaUone suspendit; funem ipse-deor-sum trahit, dum a contemplalione ad activam vitam

descendit. Ex tractu funis campana sonat, quia esbona operatione intonat.

CAP,CXLIV,—De campanarid.Campanariumj quod in alto localur, est alta prae-

dicatio, queede coelestibus loquitur. Non aufcerosinecausa gailus super campanariumponilur. Gallusenimaormientes excitat (HS)j et per Iioe admonetur prcs-byter, gallus Dei*ut per canipanam dormientes admatutinas excitet.

CAP;GXLY.-^-Destalioneim ecclesia masculi in Auslrali parte stant, si-

gnantes quod forliores in fide ardore Spiritus san- •

cti.fervidi praelati fieri debeant_ qai aestum lenta-tionum rauhdi fei-re debeant. Feminse vero in Bo-reali parte stant, demonstrantes;quod fragiliores sub-esso debeant, qui aestum tentationum fen-e ne-

queant, atque nuptiali medicamine sestum carnis

tehiperare; .CAP. CXLYI.^De muiieribus.

Mulieres quoquepost partum (Leuit.xv)ecciesiamnon' intrant_ quia immundos ,a templo ccelesti ex-.

cludi designant. Alioquin si praeinfirmitate valerent,eadeffi die, qua parerent, intrare eeclesias eis lice-.

ret, ut Deo gratias agerent. Propter banc signiii-.ealionem in n.ullis locis menstruae viris commisfcse,foris ecclesiam stare solent, et ob boc pcenitentesintrare ecclesiam. non debent. Linus papa ex prse-cepto bealorum Petri et Pauli eonstituit, ut inulie-

res in ecclesia velafcsesint. Et hoc propter Ires cau-sas fit: una est, cum sint deeipula diaboli. ne laxisearum crinibus juvenum aninii illaqueentur ; alia

est ne qusedam illarum ob formositatem eapillorum

superbia eleyehtur, qtisedam vero ne ob deformita- ]temillorum deturpentur; tertia est ut reatus origi-.

naiispeecati. quiper mulierem evenit,ad niemoriam

nobis revocelur. Judexquippe malorum estChristus:

saeerdos ejus vicarius; Ante sacerdotem ergo debet

se mulier velare velut reaettanli mali sibi eonscia.coram judice eelare. Unde dieit Apostolus, ut-m»-

Uer veiala sit pfopter angelos.(ICor.xi). id est sacer-.

dotes. In ecclesiisenim non permittitur eisloqui (IICor. LVI),id est populum alloqui; Et nobis quoquenon licetloqui in ecclesia, nisi in liymnis, et psal-

mis, et canticis spiritualibus, et orare, ut conjunga-mUr cceiestibus.-

ftS) Plinius, lib. x Nat. hlst, eap. M

t\. CAP. LVIl.—De ctBintiieria.-

Caimeleriumj qnod dicitur mortuoruni ..dorihito--rium, est Ecclesisegremium, quia sicut saeculomor-tuds de utero baptisniatis Christo genuit, ita postmo-dum carne morfcuosgremio suo confovens seteriirsviise redditi "-.--

Ecclesiae, qiise in riibuuni "cfucis fiunt, pCpultintEcclesiseriiundo crucifigi debere osteridunt: qiisaaii-

; tem rotundse in modum circuli fiunt, Eeclesiam percirculum orbis in circuluni -cordnseseternitatis pet*diieclionem eonstrui ostendunti

CAP.CXLYHl.-^De claitsttd;Clausiralis cOnstructio jutta nionasterium esl

srimpta a porticu Salomonis constructa juxta teui-

plum. In qua apostoli omhes unanimiter commane-u

bant, et in templo ad orationem convertiebant, etmultitudini eredenlium cor iinUmet anihia una erat,-et omnia communia Iiabebant (Act. iv). Secundurahanc formara religiosi in cliiustro uhanimiter de-

, guntj nocte acdie in monasterio adservitium Deiconveniunt; Et fideles adhuc sseculaiia relinquunt^communem vitam iri claustro'ducuftt,

CAPiCXLIX.—Quod clauslrutn sit paradisiiSiPorro claustrUm prsesefert paradisum (Gein iv),-

moiiasterium vero Eden securiorem locum paradisii-Fons in hoc loco voluptatis, est in inonaslerio fons

baptismatis ; lignum vifcsein paradiso est : cbrpusDomini in monasteriOi Diversse arbores fructlfersesunt diversi libri sacrse Scriplurse.- Secretum enim

, ciaustri gerit figuram coelii In quo justi ita a -pec*catoribus segregantur, sicut religiosa; vitaejprofesso*res a ssecularibus in claustro sequestraritur. Porro

. monasteria prsefert ccelesteni paradisum. Fons et

lignurii vifcsesignat Christum, qui est fons vitse et-cibus beatorum setenialiter viyentium. IiimonasferIovduo cboriiaudes Deo concinunt; et iu coslesli para-.diso angeli atque sancti in sseculum saeculi dulcicoiicentu Dominum Iaudabunti Altitudo in claustroconversantium unum eor et unain. animam iureii-

gione habent, et omnia commiiniler possident, etin superna patiia omnes elecli cor unum et ahimamunam in dileclione babebunt, et omnes omnia corii-muniter possidebunt, quia unusquisque quod in eaminiis babet in aliis babebit, ubi Deus omnia in

Tjomnibus erit. In claustro singuli sihgula Ioca secun-dum ordinem lenentj et in paradiso singuli sihguiasmansiones secundum merita recipient.

CAT,CL.—De dedicaiione ecctestw,Ecciesiae Dedicalio est Ecclesiseet Ghristi nuptia-

lis copulatio. Episcopus qui eam conseeral est Cbri-stus, qui Ecclesiam desponsaveraL. Episeopus fou-

. tefti in atrio benedicit. et in circuitu aspergit, quiaChristus fdntem baptismatis in Judsea consecravit, ctin circuitu mundi omnes gentes eo abliii iiripc•

raviL

GAP.CLl. — De domonon consecrala.bomits non consecrata est genlilitas Dei ignara^

Zn'

HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 592

et perlidiserepagulisinclusa, Indomoduodecim.can- .

delae in circuitu aecensse eam illuriiinant, et duqde-.

eiin apostoli iu circuitu orbis geniilitatem lumine

dcctrinse illustrabant. Candela lucel et ardet, elapo-

sloli verbo lucebant et charitale ardebant. Ponlifex

super luminare ostii cum baculo ter perculit, Attol-

liie portas, principes, vesiras, et eievamini, portm w-

lernales (Psal. xxm) dicit; per pontificem Christus,

per baculum sceptrum potesfatis intelligitur. Trina

aateni percussio terna polestas in coelo, in lerra, in

inferno accipitur. Quasi ergo ter Domiiius januaiii

cum capuita percussit, dum Ecclesiaepoteslatem li-

gandi atque solvendi in coelo et in terra Concessit,

et portas inferi adversus eam non prsevalere tribuit

(Malth. xvi). Jubet etiam ut principes tenebrarum

portas mortisab Ecclesia tollant, portse vero aefcer-->

nales, id est ccelestes,eleventur, et justi ad vitam in-

grediantur.CAP.CLII.—De portis.

Portm quippe niortis sunt vitia et peccata. Porta;

vltsesunt fides, baplisma, operatio. Per eum, qui in-

tus respondet, diabolus intelligitur, qui de domo

F.cclesiseexpellitur. Ipse quippe quasi fortis arma-

tus atrium suum custodivit, dum hunc mundum

quasi jure possedit. Sed forlior superveniens eum

expulit, spolia ejus distribuit (Mattli. xn; Luc. xi);dum Christus eum passione vicit, et Ecclesiam ab

ejus jure eripuit. Mox oslium aperitur, et episcopus

jiigreditur, quia Ecclesia oslium fiJei Christo ape-

ruit, et eum intra se devote recepit. Episcopus in-

grediens Pax kuic-domui.aieil, quia Christus mun-

dum lingrediens, pacem honiinibus conlulit, quani

i-esurgens a mortuis suis praebuit : Pax, inquit, vo-

bis (Joan: xx). Ter pax huic domui clamat, quiareconeiliaiionem Ecclesia; per Trinitatem faclam in-

Binuat, vel quia unus est Deus, unafides, iiniim ba-

piisnia (Ephes. iv). Deinde pontifex proslernitur, proconsecratione domus Dominum precatur, et Cbristus

se ante passionem in monle prostravit et pro Eccle-

siaesanctificatione Patrem oravit. Surgens pontifex

populum per Doininusvobiscumnon salutat,sed per-Flectamus gcrata ad orationem invifat, quiaiiiftdeleset impii non sunt saluiandi, sed ad conversioiiem et

poeiiitciitiamprovocandi.CAP.CLIH.— De alphabelo. \

Post hoc alphabelum in pavimento cum capuitascribit, incipiens a sinistro angulo orientali, in

dextrum occidenlalem desinit, Deinde aliud alpha-betum a dextro angulo orientis inchoal, et scri-bendo in sinistro angulo occidentis consumniat.

Qua; duo alphabeta in medio Ecclesiae in formam

crucis conveniunt, et quid niystieenl nobis aperleiiinuunl.

CAP.CLIV.— De quaiuqr angulis ecclcsim.

Quatuor ecclesise anguli sunt quatuor plaga;niunni. Scripltira, quse terras inscribitur, est sim-

p!ex doctrina, quae cordibus terrse impnmitur. Asinistro angulo episcopus scribere incipit, quiaCliristus a Jmla;a docere inccepii. Ipsa quippe si-

A nistro angulo comparatur, quia ob perfidiam cuin

sinistrisreputatur. Ideo angulus orientis dicilur, quiaChrislus, qui est oriens, in eo secundura caniem ori-

tur. Seripturam in dextrum angulum deducit episco-

pus quia doctiina Christi ad Ecclesiam usque perve=nit. Ipsa enim dextro angulo assimilalur, quia cumdextris computatur. Ideo autem angulus occidentis

exislit, quia in ea perfidia corruit, et Chrislus Soi

justitise pro ea in morte qccidit.CAP.CLV.— Be dextro anguto,

Iteruin episcopus scripturam a dextro anguloorientls inchoat, el in sinistro oecidentis Cam con-

summat, quia p.er doctrinam suam in primitiis Ec-

clesia inchoavit, el eam in fine mundi in Israelilico

populo coiisummabit. Primitise Ecclesia in dextraB angulus dicitur, quia ipsa est regina, qua; a dextris

Dei stare scribitur. Ideo angulus dicitur' orientis,

quia lumen rectis iu ea exoritur (Psat. m), Populusautem Israel ideo sinisler angultts vocatur, quiaadbuc in infidelitate perdurare non verecundalur.Ideo vero angulus occidentis dicitur, quia occidenle

jam mundo post plenitudinem genlium Israel ad

Christum convertitur. Duo atphabcta, quse ex di-

versis angulis in formam crucis conveniunt, sunt

duo populi, qui ex diverso rilu in unam fidem cru-

cis per Christum convenerunt. Duo enim testamenta

stinl, qui in simul conjuncfa crucem passionis Chri-

sti ediderunt. Ununi autem Grsece, alterum Latine

scribifur, quia Grwca lingua propter sapientiani,

r Latina propter imperialem potentiam aliis eminen-tior cognoscilur, quod utrumque ad fidemcruciscon-vertitur. Ulraque vero per bactdum scribuntur, quiabsecomnia per prsedicatores peragunlur. Hucusquetoltini quod prsecessit, quasi prooemium consecratio-

nis fuit. Abhinc dedicalio ecclesiaeincipit, et ideo perhoc, quod nune sequitur, Christi passio et Spiritussancti effusio inuuitur, per quae Ecclesia catholicaconsecratur.

CAP.CLVI.—De iilo, Deus in adjutoriumPost hsecPoiilifex ante altare stans divinurn auxi-

- liuni per versum : Deus, in adjutorium meumintende,

invocat; ut domuni nomini ejus digne consecrare va-

leat. Gloria Pulfi, absque alieluia, subjungit. Quia

gloriam Trinitati in illa domo cantari innotescit :

D alleluia non addit, eo quod adhuc ad vocem exsul-talionis consecrata non sil. Post eoiisecralionemautem alleluia cantabitur, quia exclusa jam omnidsemouum fantasia Deus in «a laudabitur. ItaChristus verus Ponlifex ad aram crucis accedens,Patris auxilium invocavit, quo Ecclesiam san-ctificare velil, quasi gloria Patri ceciiiit, dum ad

gioriam Trinitatis roorieni pro Ecclesia subiit.

Quando alteluia non addidil,.dum totus mundusin ejus passiohe fuifc lurbaius. Post resurreciio-nem autem quasi post consecrationem alleluia can-

tabatur, quia ccelum et terra de ejus resurrectlone

isetabantur.

CAP.CLVII.— Desalcct cinere-Deinde tiqtut benedicitur, viiium admiscetur • sa

503 GEJIAIAANL\L£. — L18 I. . . SS4S

quoqiie et cinis commiscentur : sal, quo oinnes cibi A ;sapi.di fiunt, Christus Dei Sapieiitia designatur, quaoiiiiies sapere et iutelligere acceperunt. Deinde Eli-sieus sal in aquam roisit, et aquse sanala; sunt (IV

Rw/.iiJ^quiaDeusSapienliam.id est Filiuni suum,inhomines misifc,et sanati sunt. In lege auteni vitularufa

jussa est inigne cremari, et populus ejus cinere ex-

piaii (Num. xix), Yifcularufa in expialione populiin cinerem cremata est;;Christi sangUinerubricala,igne passionis in cinerem redacta, quo plebs fide-lium est expiata. Hic cinis sali admiscetur, dum hu-manitas a Divinifate in resurrectione resumitur. Ci-nis qiioque sali coiiimiscetur, dum nos Chrisliani,qui ciiiis sumus, el Eeclesia iiomhiamur, divinitatiChristi asso.ciamur.

CAP.CLYIII.— Devino et aqtta- "

Itcm per vinum Divinilas, per aquam intelligi-tur humanitas, Hsec dtio commiscentur, dum no-stra bumaiiitas per Christi sanguinem Divinitali

adjungitiir. Ter crux cum sale et cinere superaquam fit, quia per crucem Ciiristus hominibusfidem Trinitatis impressit. Porro per hsec singula,sacrificium Ecclesiae exprimitur, quod in hac domodedicata offertur : persalem et cinerem,Ciiristi cor-pus in divinitate prsefiguratur, per vinum et aquaiiiChrisli sanguis, quod cum aqua conficitur, prae-hotafcur.

CAP.CLIX.—Detemplo.Notandum quod boc tofcumad hominem refertur,

qui lemplumDei appellatur. Primtim pontifex ostium

aperit : deinde preces fundit, post bsec alpbabc^-^1

tum scribit, deinde aquara cum sale et cinere be-

nedicit, vinum admiscet, deinde ungit. Ita cuilibetad Domiuum converso ostium fidei aperilur : deinde

pro eo oratur : deinde Scriptura inenti ejus inscri-bitur, dum catechumenus exorcismis imbuitur,exinde, per fidemChristi divinitatem et liumanita-tem docetur : deinde fonte baptismatis purificatur,ad extremum chrismate ungitur, et sie templuinDei e.Ticitur.

CAP.CLX.— De attari et cruce.Post hsec sacerdos digitum tingit, et crucem per

quatuor cornua altaris facit. Aitare hic primitivamEcclesiam in Hierusalem exprimit. Quasi Christuscrucem Pontifex super altare fecit, dum crucem in rjHierusaiem, pro Ecclesia subiit. Quatuor cornua al-taris signavit, dum quatuor partes mundi cruce sal-vavit. Deinde septies contra alfcare spargit, quiaCbristus post resurrectionem in septem donis Spi-ritus sancti Ecclesiam baptizari jussit. Aqua cum

hyssopo aspergitur, quse amara herba duriiiam la-

pidum penetrare fertur, et signat Christi carnem in

passione amaricatam, per quem baptismus datur,et duritia gentilium ad fidem eraollitur. Deinde aUlare spargendo circuit, quia Dominus angelum suum

in circuitu timentium se nutrit. Altare ter aspergi-tur, quia Ecclesia a tribus peccatis mortis, scilicet

operis, locuiionis, cogitatiouisemundatur. Deindepertoiam ecclesiam.vadit, paiietes exutraque spargit .

A parte, quia Christus per tolam udseam popufumbaptizare prsecepit. Interim canitur psalmus: Exsur—

gatDeus, ct dissipentur inimici ejus, quia dum Chri-stus surrexit, dsemoues et Judsei inimici ejus dissi-

pali sunt. Et cura Christi resurreclio et baptismusper muhdum prceaicahantur, inimici Dei ab Ecclesia

dissipabantur.CAP.CLXI.— De ministris.

Pontifex mittit ministros, qui ecelesiam cantandctcircumeant: quia Christus apostolos roisit, qui ba-

ptismum per totum mnnduni prsedicabant. Episeo-pus per mediam ecclesiam incedens cantat antipbo-nam, Domtts mea, et Cbristus per doctores visitansfecit eani domum suam. Iucipiens autem aiitipho-nam,' Introibo et post vadit canendo ad altare, ef

R quod reroaiislt de aqua ad basim altaris fundit, quiaChristus fluenta doctrinae in Hierusalem effudit, e*inde Tonsbaptismatis erupit. Post bsee altare cumliiiieo extergitur, per quod Dominica passio intel-ligitur. Liniiimquippe de teira orilurj et cum laboread candoiem eonverlitur; et Chrislus de Yifginenascitur, et cum magno labore passiouis ad can-ddrem resurrectionis rediit. Hoc liuteo altare ex-

tergilur, dum tribulatio Ecclesise exemplo passionisGhristi delinilur. Deinde offertur incensum, hoc estorationes justorurn, qui se in odoremDeo offerunt.duni corpus suum pro eo affiigunt.

GAP.CLXII.— De oieo el ultari.Postea pontifex fundit oleum super aliare, faciehs

crucem in mediu ejus, et super qualiior cornua ejtis,C quia Christus super primitivam Ecclesiam Spirilum

sanctum in Hierusalem effudit, in qua et crucemsubiit, deinde per quatuor mundi partes baecdona.iidelibus tribuit. Tunc eantatur antipliona : Erexit

lapidem Jacob in titulum; lapis uhetus fuit, Christus-Spirilu sancto a Patie scilicet oleo lsefitise unctus,bic in capuf anguli est factus (Psal. XLIV;cxvii) :dum uterque populus in eo c.st conjtiiictus. Ter al-tare uhgitur, bis oleo, tertio chrismate, quia Eccle-sia insignitur fide, spe, charilate. Fuso autem olescantatur antiphona, Ecce odor filii mei sicut odor

agri pleni. Ager latiludo mundi intelligitur, peri quem Ecclesia ubiqiie diffundifcur.Hic ager vernat; floribus, dum Ecclesia resplendet virtuttbus. Odoi'

i j. florum est ffagrautia bonorum operum, jRosresunl

martyres; iilia virgines, violm sseculicontemptores,. viridesherbm sapiehtes, floridmproficientes, fructibusi plenwahima; perfecfcse^

CAP.CLXIIL:—Dechrismate.

i Deni-umper parietes ecclesisecrucem de chrismatefacit cum ppllice, incipiens a dextro latere usque in

i sinistrum, quia unctio chrismatis a primitiva Eccle-

( sia ineipiens pervenit in Ecclesiam gentium; interim.. cantaturantiphona, Sanclificavit Dominus- taberna-i culttm. Ecclesia hitric est Dei tabernaculum in hujus

niuridi itinere, quaepostea eiit templum in prseven-t tione. Deinde anlipboha, Lapides pretiosi. Lapides[ prctiosi sunt, qui sacrasScripturas condideruht.Jittrf[. . et lurresjlieruscilentsuni munitioncs Scripfufaruin,;

595"

HONORIIAUGUSTODUN.OPP, PARS III. — LITURGICA. 598

quibusarcenturJudsei,h3ereUciatquepagani.Genii?irE Astiiit sacra; sentenlise.

CAP,GLXiy. —?De ihcenso.Tunc pqntifex erucem incensi super altare facit,

el se ad oralionem submitlit. Christus quoque Pon-tifex pontifieum incensum crucis super altare pouit,quia apud Patrem pro nobis iutervenit. Crucem

namque incensi facere est passionem suam, pro Ec-clesia Patri ostendere, et pro nobis interpellare.Unde ppntifex incipit antiplionam : Confirma hoc,~Deus, quod operalus es in nobis, cum Cloria Pcttri,luia Cliristus Patrem pro Ecclesia exorat, ut re-

demptionem, quam ipse operatus est, in ea con-

firmet, et pmnem terrgm ei subjiciat. Unde haec

processerit gratia subdil: a tempto sancto ttto, quodesl in.Hierusalem (Psal. LXVII).In Hierusalem quippe

^

saivatio hymani generis coepit,ct indeiu totum mun-dum inanavit. Hierusalem enim est Ecclesia, in quatemplum estCbristi, in quo babitavit plenitudo di-vinilatis cqrporaliter; quse tamen per Spiritum san-ctum effusa huiuatio generi profluxit largiter. Glo•

rirt Patri addilqr, quia lianc salvationem Trinitas

operatur, quia Trinitati laus et gloria proinde ca-nitur.

CAP.CLXY«—Devasis et ornamenlis.Post hsecsubdiaconi vel acolythi vasa, Iinteaniina,

et omnia qrnamenta offerunt pontilici benedicenda,suiit hi qui ornatui Ecclesia; eliguntur, et ad servi-tium Ecclesiseab episcopo consecrantur, etvasaDeidicuntur. His peractis vadit pontifex in eum loeum, rin quo reliquise potestatum nocte ctini vigiliis fue-

"

ruut; et eleyat eas portans ad locum prseparatum :ita Christus verus Pqntifex, pqstquam nobis prsepa-ravit loeum, justos, qui in praesenti nocte se vigilimente a malo custodiunt, assumit de locis suis, et

perdueit eos in domum Patris sui. Unde cantaturantipbona, Ambtdate, sancli Dei, ingredimini civi-talem Dei, id est coelestemHierusalem. Quod autem

sequilur nobis mdificata est nova Ecclesia, hoc estHierusalem n.ova, quse sedificatur ut civitas (Psal.cxxi). Divcrsse antiphonse cantanlui'; tripudium et

exsultatjones angehcarum virtulum imitantur, quaeexeuntes de cqrpore aninias comitantur, usque-

cjuo meritis sibi debitis mansionibus recipiantur.Yeniens pontifex ante altare, ubi reliquise suht ])

recondilse, exlcndit velum inter se et populum,quia loca animarum secrela sunt a visione moi'Ttalium.

CAP,CLXVI.—De reliquiis sanctorum.

Reliquia; in aifari sigillantur, quia animae in cce-lesiibus collocantur. Cantatur amiphona, Exsulta-bunl sancti in gloria, quia anirosepvant iii angellcacuria.

CAP.CLXVH.r-rDe vesteanimarum.Post ba;c altare veslitur. quia animse in resurre-

Ctione corporibus vestiuntur. Nudum erat altare,dum animsesi-ne corporibns ip coelisfuerant collocata?. Altare vestitur, dum aninia in mortali et in-

cerniptibili corpore induetur.

A CAP,CLXXVIIL—De dic judicti.Post lisec pontifex allare benedicit, et Chrlstus

Ecclesiam bis verbis benedicit : Venite, bcnedictl

Palris inei (Mqlih. xxv). Pontifex reverlitur in sa-

crarium cum ordinibus suis, et induit se vestimen-tis aliis, et Christus revertitur in mundum ad ju-dicium c.umordinibus angelicis ; aliis induitur ve-

stimentis, quia servilem formam praesentabit im

piis, cum videbunt in quem erucifixerunt, et Justj

Regem glOriaein decore suo videbunt. Deinde orna-tur ecclesia, et accenduntur luminaria, quia tunc

opera justorum spleiidescunt, pro quibus ornatl perrenniterut sol fulgebunt,Tunc incipit cantor Terribi-

lis est loctisiste. Quid enim terribilius illa die quandoangeli tiinebunt, et impii in seternum suppticium

" ibunt, Tunc procedifcpontifex solemniter, et fit offi-

cinm euni omni isetitia, quia peracto judicio videbi-

tur Deus facie ad faciem, in gloria sua, et erit Deusoinnia in omuibus (I Cor. xni), et ut lux ocuiis,sic gaudium animabus.

CAP.CLXIX. — De certo locoet sacrificio,Igitur sieut in ecclesia dedicata rite missa cele-

bratur, sic in Ecclesia catholica legitime sacrifica-

tur, et cxtra hanc nullum sacrificium a Deoaccepta-tur. Et quamvisDeusubiquesiveinagro, sivein eremovel in mari, vel in omni loco dominationis ejus ju-ste possit ac debeat benedici, et invocari, ut putaintemplo tolius mundi, tanien jure opportiino temporead ecclesiam a fidelibus currilur, ut ibi Deus invo-

„ cetur, atque adoretur, in qua omnem rem, quam- duo ex consensu petierinf, se dafurum pollicetur, e.

ubi ipse duobus vel tribus in noinine ejus congrega-tis interesseperhibetur (Malth. xvm). Justunrquippeest ut Christianus populus in oralorium quasi ad

proelorium conveniat, judicia ac mandata scterni

Regis audiat, atque deconvivio vituli saginali perci-piat. Cum ergo populus in ecelesiam congregatur,qtsasitemplum Deo ad inhabitandum aedificatur.Ec-

clesia autem in Ecclesia, est plebs Christiana iii

aula dedicata. Templum quoque est iii templo, ba^

plizatus quilibet in domo consecrata.CAP.CLXX. — De violata ecclesia.

Si ecdesia Iiomicidio vel adulterio violatur, ite-

rum dedicalur : ita si homo Spiritus sancti templuiu

Din baptismate dedicatum criminali peccato violatur,necesse est ufcdenuo fonte lacrymarum renovetur.Si sigillum allaris amovetur, est prseceplum ut ite-

rum consecretur; ita si sigillum iidei ab altari cor-

dis aliqua haeresi amovctur, oportet ut d;nuo per

poenitenliam reco.ncilietur. Si principale altare mo-

velur, est decretum ut ecclesia denuo consecretur:ita si episcopusprinceps Ecclesiaea fide ad bseresim

mutatur, tota plebs ei subjecta commaculatur ; et

idco convenit ut cum eo poenitenlia et sanctifica^

tione ad catholicam fidem recipialur. Qua;auterr.

violala, non denuo conseerata fuerit, immunda e'

canibus erit pcrvia : ita si horoo templum Dei, scili-

cct seipsum, morlali crimine violaverit, alque per

pcenitantiam denuo non i!emuiidaverit, daemonibuf

597 GEMMAANIM_£.— LiB. I. «08babitatio erit. Interfecll ideo in eeclesiam non por- Atanlur, nc sanguine pavimenluni maculetur. Obhanc enim causam pulant quidam mulieres in partudefuncfcas,in ecclesiam non esse deferendas, quodfamen licet fieri.

CAP.CLXXI. — De construciioneecclesim.

Itaque bonum est ecclesias aediflcare,constructas

vasis, veslibus, aliis ornamentis decorare, sed niullonielius est eosdem sumptus in usus indigentium ex-

pendere, et censum suum per roanus pauperum incoelesies thesauros (Matth. vi) prsemittere, ibiquedoniuni non manufactam, sed seternam in coelis(II Cor. v) prseparare, in qua possit cum angelisseternaliter habitare. Sciendum autem quod loca'sar.cla non salvant quos prava opera ab Ecclesia se-parant, nec item horrida loca his obsunt qui pie Bvivunt. Nadab namqtie et Abiu sacerdotes in taber-naculo Dei igne consumuntur (Levit. x); Chore,Dathan, et Abiron ante tabernaculum a terra deglu-tiuntur (Ntim. xvi). Heli pontifex inloco sanclo fra-cia cervice periit (I Reg. iv). Oza juxta arcam per-cussus interiit (II Reg, vi). Joab juxta altare occi-ditur (III Reg. n). Ozias rex in iemplo lepra per-funditur (II Par. xxvi). Postremo templum viola-lum subruitur, populus Iegis prsevaricator ab eo ca-

ptivus ducifcur (IV Reg. xxv). Econtra Josepb iticislerna et in carcere non perit (Gen. xxxvn). Moy-ses in fluvio necem non siibit (Exod. i). Job in ster-

quilinio, Hieremias non interiit in coeno (Job. n;Jer. xxxvm). Daniel in lacu leonum : tres pueri noniseduntur in camino ignium (Dan. m, vi). Petrus in G

carcere: Paulus non periit in mari (Act. xn;II Cor. xi); imo diaboius de ccelo, homo ceciditde paradiso (Gen, III ; Isa. xiv). Justiaulem in terraa Deovisitantur, de inferno ad coeieslia sublevan-tur.

CAP.CLXXII. — De ministris Ecclesim.De Ecclesia quod Deus dedit jam diximus : su-

perest ut de ministris Ecclesise dicamus. Ecclesia

ifcaqueusum sacerdotum et ministrorum de Syna-goga accepil, quos primum Moyses ex praeceptoDo-inini in minislerio tabernaculi constituit (Exod.xxvi). DeindeDavid et Salomon nihilominus exjussuDomini cantores et levitas in templo ordinaverunt,

quos apostoli secuti mmistros EcclesiseinChristiana ..

religione disposueFitrr.[Act. vi).CAP.CLXXIII. — De Chrislianis.

Christiani autem a Christo dicuntur, et hi vitaseilicet in laicos, in monachos, mclericos dividunrtur. Laos dicitur populus; inde laici, id est popula-res. Monas dicitur singularitas : inde monachi, id

est singulariter degeutes.CAP.CLXXIV. — De clericis.

Cleros dicitur sors vel hwreditas. Inde clerici^ id

est sortili, scilicet ad hsereditatem Doraini. Ipsi enim

decimam et saerificium accipiunt, quseideo parsvelhsereditas Dei dicuntur, quia ex praecepto Dei in

servitium Dei offeruntur.Idcirco vero a sorte clerici

appellaniur, quia sacerdotes in-.Iege sorte eligeban-

A lur : et apud gentiles, qui plure.s liberos babuit.unum ad clericatum sorte elegit. Omues autem Ec-clesiseministri dicuntur clerici.Sed sunt in septchigradus dispositi, quia a septiformi gratia Spiritus-sancti consecrati. Sunt autem hi: Ostiarii, lectores,exorcistw, acolylhi, sttbdiaconi, diaconi, presby-teri.

CAP.CLXXY.'—De ostiariis

Qui in Synagoga janitoresvel seditui dicebantur,.in Ecclesia ostictriinuncupantur. Illorum autem of-

ficium in lege erat, quod templum ut Samuel ape-riebant el claudebant, et de Judseispollutos, de gen-.tibus autem immundos, id est incircumcisos de do-

mo Dei excludebant. In Ecclesia autem boe officiuin

habent, ut catecbumenos bapiizandos in ecclesiamB introducant, et poenilentes per episcopum reconci-

liatos in oslio accipiant, et in domum Dei reducant.Dum hi ordinantur, clavcs ecc-lesiseeis ab episcopotraduntur, ut videlicet credentihus jantias ecclcsiaa

aperianfc.incredulis claudant, ct lcmplum Dei quod

ipsi suiil virtutibus aperiant, vitiis claudant.

CAP.CLXXYI. — Dc lecloribus.

Qui in templo erant cantores, apud nos sunt /e-ctores. Illoruhi officium erat bymnos a David com-

positos ; vel canlica a Salomone edita in lcroplo, ut

Asaph ct Iditltum resonare, et organis vel cymbalis-Dco jubilare. In ccclesia autem illorum est officium

divinam Scripturam recitare, et Responsoria, vel

Gradualia, el Allelind singulariter coram pOpuloadlaudem Bei canlare. Dum hi ordir.antur, liber eis-

G ab episcopo traditur, utvidelicet operibus impleant,

quse populo de libris pronuntiant. Est autem prmcen-tor, qui praeeinit; succentor, qui cantum subsequi-tur, centor vel cantor, qui consonat; pscdmista, quipsalmos pronuntiat; symmysta, id est secretarius.

vcl secreti conseius, qui mysteria Christi explicat,CAP.GLXXVII. — De exorcistis...

Exorchla dicitur adjurator: hi, Salomone do^

cente, dsemonesadjurabant, et eos de obsessis ho-minibiis expellebant, ut septehi filii Scenesacerdofisfaciebant. In Ecclesia autem habent oflicium infan-.

tcs calechizandos, exorcizare etperverbaDei, idest

ljaptizandorum corpora dsemonibus interdicere, ae

de energumenis, ideo de obsessis corporibus per. exoreismos da;monia arcere. Et bis codex ab epi-

scopo traditur, duni ordinantur, ut videlicet monita

libroruni impleant, quo daemonesab aliis expellerevalcant.

CAP.CLXXVHI. — De acolythis.Qiii in lege luminum concinnatores dicebantur,

[ apud nos acolythi, id est a cera cerarii nuncupan-lur. Iii lumina in temploaceendebant vel exstlhgue-

bant, oleoreficientes, lucernas ijutriebant, ex quibusI Nadab et Abiu erant (Exocl. xxiv). In Ecclesia au-

i lem habent oflicium, ut lumine vel thuribulum ante

[ sacerdotem missam vel ad Evangelium deferant, a;l

i ornandum altare vestibus Velpalliis inserviant. His

i ornandis caiiclelabrumet urceus vel ampulla ah epi-- sci-poiraditur; ut pcr hoc admoneanttir, quater.us

£99 HONORIIAUGUSTODUN.OPP..PARS III. - LITURGICA. «508

lucerrio?bonorum operum in manibus eorum luce- A

snt, et oleum bonseeonscicnlia; in vasis cordis ha-

eeant.CAP.CLXXIX. — De subdiaconibus.

Qui apud HebraeosNachumei, id est in humilitate

scrvientes scribuntur, apud nos subdiaconi, id est

subministri dicuntur. Horum oificium in lege erat,oblata sacrificia a populo accipere, et aquam vel

quselibet neeessaria in ministeria templi deferre: ex

quibus Nalhanael dicitur fuisse (Joan. i). In Ecclesia

autem hoc babent officiumut Epistolam legant, ca-

licem et patenam cum corporali diaeono ad altare

offeraiit. Unde et hypodiacones,id estdiacono mini-

slranles dicuntur. Cum hi ordinantur, vasa sancta,id cst calix et patena eis ab episcopo dantur et ma-

nutergium, quatenus se vasa Dei sciant, et se huic '

ministerio mundos exhibeant.

CAP.CLXXX. — De diaconibus.A Levi filio Jacob levitse,id est assumpti denomi-

nantur, perquos cuncfa sacriticia sub sacerdotibus

administrabanlur. Ex quibus Elcazar et Yllamar

prEedicantur. Hos Ecclesia diaconos, id est ministros

nuncupat, quia sacerdotibusmiiiistranl. Horum ofli-cium est in Ecclesia Evangelium legere, sacrificiumin alfcaricomponere, sanguinc-niDominidistribuere,

populo Iicentiam abeundi dare, et si necesse est

praedicare etbaptizare. Ilis ordinandis episcopus sto-lam dat, ut sc lege Dei constrictos eognoscant, ac se

caslitati in servitio Dei omnimodis subdant. Archi-diacoiius dicitur summus diaconus, ut fuit Stepha-nus vel Laurentius.

CAP.CLXXXI. — De prcsbyterts.

Presbyter dieitur senior, non setate, sed sensu.Cani enitn stint sensus hominis (Sap. iv). Hi in lege

principes populi ut CboreyDathan, et Abiron, vel

magistratus templi ut Nicodemus, et Gamaliel dice-

banlur, et per eos sacrificia populi offerebantur. Pre-

sbyter enim dicitur prwbetisiter [an_oEo-6u7s/>o_-senior]scilicet populo de exsilio hujus mundi ad patriamcoeleslis.regni. Horujn officiumesl missas celebrare,pro populo sacrificare, corpus Dominr dispensare,prsedicare, baptizare, poenitentes absolvere, infirmos

ungere, mortuos sepelirc, populum ad missam, vel

nuplias, vel arma, vel peras, vel baculos, vel judiciaferre, et aquas vcl candelas, vel palmas, vel cine- r

res, vel quaslibet res ad cibum pertinentes benedi-cere. His episcopus manus in ordinatione imponit,polestatem ligandi alque solvendi tradit, quatenusipsi ita vivant, ut alios ligare ac solvere valeant.

Jugtim Domini suave eis imponit; dum collum illo-rum stola cingit, qualenus sic legi Dei obediant, utalios regere queant. Manus eorum cbrismate ungit,ut cuncta quaebenedicuul, benedicta sint, quatenusse ab omni immundo opere contineant, ut dignecorpus Christi eonficerevaleant.

CAP.CLXXXII.— De sacerdotibus iterum.Sacerdos dicitur quasi sacrum dans. Dat enim

corpus Domini, vel alia sacramenta populo. Sacer-des enim dicitur sacer dux [vel poUus, sacra.dans],

A quia verbo et exemplo ducatum prtebet ad vitam po-

pulo. Tam episcopus quam presbyter sacerdos voca-

tur, quia per utrumque sacramenium datnr. Archi-

presbyler dicitur summus presbyter. Decanus, quidecem presbyteris cslprselatus. Prmpusiins, qui aliis

estprselatus. Chorepiscoptts,qui de choro sacerdofum

vicarius episcopi est praelalus. Vice-episcopus, quivicem episcopi agit. Hos sepluaginfa viri expresse-

runt, qui spiritum Moysiaccipientes populo prselatjsunt (Ntim. xi).

CAP.CLXXXIII. — De episcopis.

Episcoporum ordo in tria dividitur : In episcopos,in archiepiscoposet inpairiarchas.Episcopi super sco-

pon dicitur [imo ab imtjy.oxiin, speeu.lor]intehdens,intle episcoptisdicilur supcrintendeiis, quasi de alto

"prospieiens mores et vitam subjectorum. Sicut eniin

cusios vinese in alto residens undique p.rospicit, sic

episcopus Christi vineas, scilicel Ecclesise custos,

quasi in allo residens popnlum sub sc positum pro-

spicicns instruit. Unde et spectdalor dicilur quia

sicut speculator in alta turri ponitur, ut bostes ad-

ventantes speculetur, et cives ad resistendum ad-

boitetur ; sic episcopus, quasi in specul.i collocatur,ut populum conlra hosles dsemones et hsereses ar--

mare nitatur. Hic quoque prsesul nominafcur, quia

prsesidere ad consullum pulatur. Hic eliam antistes,

quasi anleslans dicitur quia populo prseeminere vi-

detur. Anti enim dicitur contra. Inde antistes quasiconlra slans dicitur, quia hseretieis ut lupis paslor

_ conlra stare et oves protegere cernitur. Est. ifem

pontifcx diclus, quasi pons faclus. Yila quippe epi-

scopi debet esse pons populo snpor rnare sseculi ad

patriamparadisi. Yel pontifex polius dicitur, vontem

faciens, quia quasi pontem populo facit, dum eum

sana docirina super paludes ha;resum ad alria vit_r_

ducit.CAP.CLXXXIV.— De summosacerdote.

Hic Aaron in veleri lege s«»i»iitssacerdos appella-

batur, quia cselerissacerdotibus et levitis principa-batur (Exod. xxxi). Hic nomen Dei teiracjrainmaton

porlabat, et semel in anno pro populo offerebat. In

lege Aaron prirous est in summum sacerdotem oleo

unclus. Iii Evangelio aulem Jacobus apostolus est

priiims ab apostolis Hierosolyroisepiscopus ordiua-

n ttis. Unde dum ordinatur, a duodecim episcopisconsecrari imperatur, et si neeessitas cogit, saltem

a tribus, ut Paulus a Pelro, Jacobo et Joanne cst

ordinalus. Quod oico ungitur, boc a lege accipi-

tur, in qua rex et sacerdos, vel propbeta oleo unge-batur.

CAP.CLXXXV.— De manus imposilione.

Quod autem benedictio per manus impositioneindatur. Inde exortum creditur, quod Isaac Jaeob ma-

nus imposuit, dum eum benedixit (Gen. xxvii). Et

Moyses Josue manus imposuit, dtim eum ducem

populo prsefe.cit(Deut. xxxi). Et Dominus in Evan-

gelio apostolis manus imposuit, dum eos principeset sacerdotes Ecclesise cousliluit (Mallh. xix). Sed

et ipsi apostoli manus imposuerunf, cum ispiritum

601 GEMMAANIMJE.— LIB. I. G02

sanctum dederunt. Hujus olticium est presbyteroset reliquos Ecclesise ministros ordinare, virginesvelare, baptizatos confirmare, chrisma et oleum con-

secrare, ecclesias dedicare, vasa et vestes ecclesise

benedictione sanctificare, rebelles excommunicare,

poenitentes reconciliare, in synodo clericorum, vel

in conventu populorum ecclesiastica jura reprobare.Huic dum regimen committifur Ecclesise, baculus,

quasi pastori, et annulus, apocrisiario, id est secre-

torum sigillatoritraditur; quatenus gregem Cbristi

ad pascua vitsebaculo doctrinaeminet, atque sponsa;Christi secreta Seripturarum annulo fidei consiguet.

CAP.CLXXXVI.— De archiepiscopis,

Arcltiepiscopus dicitur sununus episcopus, vel

princeps episcoporum, archos quippe sunnnus, vel

princeps dicitur. Idem eliam metropoliianus dicitur.

Meiropolis autem n.ater civitatum vocatur, et ideo

principalium civitatum episcopi meiropolitani nomi-nantur: horum officium est episcopos consecrare,concilia congregare, jura dilapsa reparare. Hoc ofli-cium Moysesliabuit, qui Aaron pontificem oleo con-

secravit (Exod. XL).Ante hos crux portatur, et pal-lio in modum erucis decorantur, quia si Chri-stum erueifixum imitantur, torque victoria; remu-nerantur.

CAP.CLXXXYII,— De patriarchis.Palriarcha dicitur summus patrum, vel princeps

patrum. Patriarcha enim paler arcae dicitur scilicet

Ecclesiae,hi tanttim tres scribuntur, quorum figu-ram Abraham, Isaac et Jacob gessisse legunlur. Ho-rum unus principatum in Asia tenuit; qui praesuialuin Antiochia prsefuit. Alius in Africa primatum ha-

buit, qui in Alexandria ponlificatum tenuit. Tertiusin Europa principabatur, qui Romani apicis infula

decorabatur. Has tres sedes ideo Eeclesia principa-!es constituit, quia eas princeps apostolofum sua

sessione consecravit: duabus quippe praesedit. Ter-

liam Marcus evangelista nomini ejus ascripsit. Post-

quam vero Nicaena synodus Romano pontifici hcc

contulit privilegium, ut sicut Augustus praeregibus,ita ipse prae omnihus episcopis haberetur, et papa

vocaretur, jus patriarchatus ad Constantinopolita-nam urbem, seilicet secundam Romam est transla-

tum. Quodautem alisesedes sunt mutatselroe causa

creditur esse. Cum Christiani, i'elicla lege Dei, pa- ;

ganos spurcis operibus imitarcntur, judicio Dei tra-

diti sunt in manibus eorum qui, deletis Christianis,

possiderunt loca eorum. Unde Antiochenus patriar-chatus est ad Hierosolymam translatus. Porro

Alexandrinus ad Aquilegiam est positus, quia buic

civitali priinum Marcus evangelista prsesedit, quiAlexandrise prsefuit. Quanqiiam quidam contendant

quodCarthaginiensis episcopus hac translatione pol-leat, Horum officiumest archiepiscopos consecrare,decreta canonum instaurare.

CAP.CLXXXYIH.— De papa.

Papa dicilur Pater palrum, vel custos patrum.Hic enim universalis nuncupatur, quia universa?Ec-

ele,.i_e,principatur. Hic quoque apostolicus nuncu-

A patur, quia principis apostolorum vice fungitur. Hic;

eliam siunmtis ponlifex appellalur, quia caput om-.nium episcoporum esse videtur. Hujus nomen in.

ordinaiione mutatur, quia Petri nomen in prselalioneEcclesiaea Christo muiabatur. Huic.enim clavestra-

duntur, sicut Petro a Dominoclaves regni coelorum

tradebanlur, ut se janitoreni coeli esse cognoscat,in quod coelumEcclesiam inlroducere debeat. Hunc

Melchisedechin oflicio prsetulit, cujus sacerdotium

aliis incomparabile fuit. Papae autem officiumest

missas et divina oflicia ordinare, canones pro tem-

pore ad utilitatem Ecclesise immutare, Augustum

consecrare et pallia archiepiscopis, privilegia epi-

scopis vel aliis religiosis dare, totam Ecclesiam ut

Chrislus gubernare. llaque papa in viee Chrisli Ec-

R clesiam regit, episcopi in loco apostolorum ei pra;-sunt. Presbyleri septuagiiita duos discipulos expri-munt. Reliqui minislri diaconos ab apostolis consli-

tutos prseferunt (Acl. vi).CAP.CLXXXIX.— De consecrationepapm.

Papa vicarius Ghristi omnesque episcopi aposlo-:

loruiii vicarii in Dominica die debent ordinari. Hora

tertia, qua apostoli Spiritu sancto sunt oleo invisi-

bili consecrati. Oleum lucernis lumen roinistrat, et

vulnera curat. Ila Spiritus sanctus apostolis ltimen

scienliseministravit, et vulnera peccatorum curavit.

Ideoepiscopi oleounguntuiyut se Spirilum]sanclum

apostolis datum accepisse doceantur, et ut vila et

doctrina eoram bominibus luceant, et eos a viliis

,-,curare satagant. Ideo autem in Dominica die conse-

cranlur, quia et ea die aposloli a Spiritu sancto;

ordinabantur, et ut se cum Christo resurrexisse, et

in uovitate vitaeamhulare admoneantur.

CAP.CXC. — Deordine ministrorum.

Ministri Ecclesisevel altaris. Ideo in Sabbato or-

dinanlur, quod requies dicitur, quia ipsis ab omni

opere servili requiescere, et in Dei servitio vacare

prsecipilur.CAP.CXCI.De presbyteris.

Presbyteri vero ad vesperam, quaemagis ad Do-

minicam pertinet, conseerantur, quia Christo, cujus

corpus conficiunt, incorporantur. Ideo autem in

quatuor temporibus ordines dantur, quia quatuor

gradus Dominum benedicentium, quia acolyli, sub-

0 diaconi, diaconi, presbyleri intelligunlur, sub custo-

dia quatuor Evangeliorum ad ministeria Ecclesiseiu

quatuor partibus mundi diffusseeliguntur.

CIP. CXCII.— De virginibus.

Yirgines verp ideo in natalitiis apostolorum ve-

lantur, quia per apostolicos viros quasi per para-

nympbos sponsseChrisfo consecrantur. Et quia mo-

rera yirginitatis primum apostoli Ecclesise servan-

dum tradiderunt, quem a perpetua Yirgine Maria

aceeperunt.GAP.CXCIH.—De tonsura clericorum.

Tonsura clericorum inilium sumpsit ab usu Na-

zaraeorum. Hi ex jussu legis crines suos radebant, -.

et in sacfilicium Domino inccmlebant. Nazarseiau-

teui dicuutursoncti, unde aposloli ad exemplum eo-

605 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III..— LITURGICA. 60i

rum minisfcrosEedesise dccucrunt, se ob signum _.

tondere, quo recordarentur se Domino in sanctitateservire debore. Christus rex et sacerdos fecit nos

sibi et sacerdotes etreges. Pars capitis rasa est si-

gnum saceraotale; pars crinibus comata signum

regale. Saccrdotes quippe legis tiaram, id esl pileo-lum ex bisso in moduni medise sphsei-aerotundum in

capite portabant; reges aureas coronas geslabant.Ergo rasa pars capitis tiarani, circulus erinium re-fert coronam.

CAP.CXCIV.— Dc Ckristo regeet sacerdote.

Sacerdos quoque in lege caput et barbam rasit,dum sacrificium pro populo obtulit. Rex autc-mco-

ronam gestabat, dum ad salutandum populum pro-eedebat. Ita Christus rex noster spiueam coronam

portavit, dum humilis et prsepotens pro militibusduellum pugnalurus processit, efcregem superbisedevicit. Idem ipse sunimus sacerdos in calvaria cri-

nes deposuil, dum seipsum acceptum sacrificium inara crucis oblulit. Per eirculum ergo crineum, spi-neam coronam prseferimus; per nudilafcemrasursecalvitium Christi expriniimus. Mosquippe apud an-

tiquos erat, quod captivos decalvabant, quos cru-

eiiigerevolebant, unde scriptum est : De captivitalemtdati inimicorum capitis (Deul. xxxn). Ideo locus,in quo decalvabantur calvaria dicebantur, in quoDominus decalvatus putatur.

CAP.CXCY. — Quod Pelrus apostoltis tonsuraminvenit clericorumprimus.

Petrus quoque apostolus a gentibus captus, et ad /-ludibrium Christianorum traditur, barba rasus et

capite decalvatus. Quod ipse deinceps in mysterioiieri jussit quod incredulos quainvis inscios, tamen,Deo permittente, in figura operatos intellexit; sicutet crux ollm fuit subsannatio, nunc est Ecclesiae

gloriatio (Galat. v; I Cor. i). Per caput principaleauimse, scilicet mens denotatur, quse sicut caputcipiltis, ila cogitationibus perornalur. Qusenova-cula timoris Dei debet a superfluis cogitationibusradi, ufuuda facie cordis valeat ccelestia contem-

plari. Rotunditas autem quse remanet crinium, estornatus virtutum. Capilli vero in circulum coae-

quantur, quia omnes virtutes in coneordia charila-tis consummanlur. Quta aulem barbam radimus,imberbes pucros similamus ; quos si humilitate I

imitabimur, angelis, qui semper juvenili selate flo-

rent, sequabimur.CAP.CXCYI.— De tonsura magorum.

Sciendum vero quod Simon Magus et sui sequa-ees sicut caputi-adebant, et ab aure usque ad aurem

per medium caput quasi plateam (unde adhuc vulgoplatta dicilur) faciebant et per caput ecelum, perviam tonsuraezodiacum iiitelligi volebant, quia ca>-lestes se assereba.ot.

CAP.CXCYII.— Declericali corona.Noslra aulem tonsura in lege exprimilur, dum

coronula quatuor digitorum, super mensam coram

altari, et desuper minor coronula aurea fieri pneci-pilur; pcr ineiisam, quo prapositio panum poneba-

A tur (Exod. x-xxix), nostrum altare accipitur, cui

quotidie panis Christi imponilur. Corona quatuor

digitorum per circulum criniunl nostrorum expri-mitur; superior auteni coronula per plattam [ple-ctam coronulse jungit] figuratur.

Cxv. CXCVIIl.—De sacfis vcstibus.Hsec striclim de ministris Ecclesise sint relata,

nunc de sacris vestibus sunt pauca subjicienda. Ye-

stes itaque sacrse a veteri lege sunt assumptae.Ideoautem ministri Chrisli vel Ecclesisein albis vestibus

ministrant, quia angeli aeterniregis ministri in albis

apparebant: per albas itaque vestes admonentur,iit angelbs Dei ministros per castitatis munditiam

in Christi servitio imilentur. Vestes vero, quibus

corpus exterius decoratur, suut virtutes quibus in-

lerior homo perornatur. Septem aulem vestes sa-

cerdotibus ascribuntur, qui et septem ordinibus

insigniti noscuntur quatenus per septiformem Spi-ritum septem virtutibus resplendeant, quibus cum

angelis in ministerium Christi ornati procedant.CAP.CXCIX.De vrwparaiione sacerdotis.

Sacerdos ergo niissam celebraturus, id est spin-luali; bellum pro Ecclesia pugnaiurus, necesse est

ut spirifcualibusarmis induatur, quibus contra ho-

stes incensores vitiorum undique muniatur. Primo

namque quolidianas vestes exuit, mundas vestes

indait, quia corpus Christi tractaturus vel sumplu-rus veterem hominem cura actibus suis, quod sunt

vitia seu peccata, debet exuere, et novumItominem,r qtti secitndum Deiim creatus est, id est virtules' et

bona opera, debet induere (Ephcs. iv). Deinde pectitcrines capitis, quia sacerdos debet componere mo-

res mentis. Aqua abluit manus, quia lacryrnis debet

abluere carnales actus. Deinde a sorde eas extergit,quia transacla carnis opera per pcenitenliam eum

exlergere convenit.

CAP.CC. — Dc lavandis manibus.Sacerdotes quoque legis sacrificaturi in labro de

speculis mulierum faclo se lavabant, quaj ad osliumlabernaculi excubabant. Labrum ex speculis mulie-rum factum sacra Scriplura intclligilur, quse de

perspicua sanclarum animaium vita conscribitur.Hse ad ostium tabernaculi excubabant, quia jugiterseternum Dei tabernaculum intendebant. In boc la-

D bro sacerdotes sacrificaturi, debent SGlavare, scili-cet vilam suam diligenter in sacra Scriptura cqn-

siderare, exemplis sanctorum a maeulis purgare,el sic ad sacrificium Domini intrare.

CAP.CCI.— De humerali.

Hinc humerale, quod in lege Ephot (Exod. xxx),

apud nos amicttts dicilur, sibi imponit; et illo caputet collum et humeros (unde et itumeraledicitur) coo-

perit, ct in peclore copulatum duabus villis ad mam-

millas cingit per huraeiale, quod capiti iniponitur,

spes coelestiuni intelligitur. Capat-amictu cooperi-

mus, dum pro spe coelestiumDeoservimus. Goltuin,

per quod vox depromitur, eo circumdamus, si pro

spe viue custodiam ori nostro ponamus, ul nibil,uisi quod laudem Dei sonet, de ore nostro profera-!

605 GEMMA"ANIM./E.— LDJ. I. 600

mus. Humeros, quibus onera portaulur, eo velamus, lsi leveonus Dominipatienter feramus. Hoc facimus,si pro spe futurorum laborem activaevitsesubimus,et proximis in necessitate subvenimus. Per oras

humeralis, iides et operalio intelligunlur, quaeutrin-

que spei adnectuntur. Hse ante pectus invicem co-

pulantur : et una apparet, et altera occultalur; quia.fides et opeiatio in unum copulantur; et fides qui-dem in corde occullalur; operatio autem ad aedi-

ficationem proximorum foris maiiifestatur. Una

enini ora latet, alia apparet; quia actio noslra proxi-mis lucel, intentio vero coram Deo inlus latet. Id

pectus bumerale cingitur, quia spe supernaepatriseprava cogilalio a pectore sacerdotis restringitur.Dusevittae,.quseamictum ad mammillasprsecingunt,sunf timor poenseet desiderium vitae,quse spiritus

"

ccelestiumpoctorinostro imprimitur. Hsecvestis est

caudida, quia hsecomnia coram Dominosunt splen-dida.

CAP.CCH.— De alba.

Lemnc alba induitur, qusein lege tunica linea vel

talaris, apud Graecospodisdicitur ; per hanc casli-

tas.designatur, qua tota vita sacerdotis decoratur.

Hsecdescendit usque ad talos, quia usque in fineia

vitsedebet in castimonia pefseverare sacerdos. Ca-

puiium quo alba induitur est professio, qua castilas

servanda promillitur. Liugula, quse in caputio nunc

iunectitur, nunc resolvitur, estpotestas lingusesacer-

dolalis, quse nunc ligat peccantes, nunc solvit pceni-tentes. Hsecvestis in mediocoangustatur, in extremo r

dilatatur, multis in commissuris multiplicatur; quiacastitas pressuris quidem mundi coarctatur, sed ki

cbaritale dilatatur, ffiultis virtutibus multiplicatur.Haecveslis albedine candet, quia sanctitas coram

Deo inter Angelos splendet,CAP,CCIII.— De cingulo.

Exhinccittr/tt/ocingilur, qnodinlege balteus, apudGraecoszonadicitur: Per ciiigulum(quod circa lum-

bos praecingitur, et alba ne diifluat et gressum im-

pediat aslringitur) mentis custodia vel conscientia

accip.itur, qua luxuria restringitur, et casfcitascohi-

betur, ne ad carnalia dilabatur, et gressus bonorum

operum impediatur, el ipsa concupiscentia de vita ad

ruinam irapellatur..CAP.CCIV.— Destola.. j)

Deindecircumdat collum suum s(o/a, qua; et ora-tionumdicilur, per quam obedienliaEvangelii intel-

ligilur. Evangeliumquippe estsuavc Dominijugum";obedientiavero lorum, quasiei'go sacerdos ad jugumChrisliloris ligatur, dum collum e]us stola circum-datur. Hsecprimitus sinistro humero imponitur, el

li-aiis'coriiidextrumlatusreflectitur?quiaobediehtiaEvangelii primum in acliva vita suscipitur. Deinde

per dileclionem in dextrum contemplativa;porrigi-tur, deinde per collumin dextrum humerum gira-tur, asinislrononlevatur,quia postmodumobedien-tia perdilectionemDeiin conlemplationemattollitur,et a proximis in activa v-ifcaper dilectionem proximji.0n avellitur.

, A CAP.CCY. De innocentia.

Per stolam quoque innocentia exprimitur, qua; in

primo homine amissa , per vitulum saginatum occi-

sum recipitur. Beati qui hanc stolam a criminum

labe custodiunt, vel maculatam Iacrymis lavant;

quia illorum poteslas est in ligrio vilse, scilicet in

Christo amissam gloriampossidebunt.Hac enimpa-triarcliae anteiegem utebanlur, et primogenlta dice-

bantur. Erat autem vcstis sacerdolalis, quam majo-res nalu cum benedietione patris, ul. Jacob ab

Isaac, induebant, et victimas Deoutponlifices offere-

bant, unde dicitur : Vende mihi primogenila lua

(Geii.xxv).Et iterum stolaEsau. Stolctdicitur missa :-

erat enim vestis candida pertingeus ad vesligia, sed

postquam coepitportari alba, mutata est, ut hotlie" cernitur, stola.

CAP.CCYI.— De sttbcingulo.

Ex hinc subciiigulum, quod pcrizoma"vcl subcin-

etorium dicitur, circa pudenda duplex suspenditur.Per hoc eleemosynaruinstudiuni accipitur, quo eon-

fusio peccatorum contegitur. Hoc duplicalur, quia

primum animae suse misereri peccata devitando,

deinde proximo necessaria imoendeiido cuilibet im-

peratur.

CAP.CCVII.— De casula.

Deinde casula omnibus indumentis suppomtur,

per cjuam charitas iutelligitur, quse omnibus virtu-

tibus eminentior creditur. Casttla autcm quasi parva

n casa dicitur, quia sicut a casa totus liomo tegitur,ila charitas totum corpus virtutum complectitur,Hsecvestis et planela (quod error sonal) vpcatur, eo

quoderrabundus limbiis ejus utrinqUeinbrachia sub-

levatur. Hsecin diiobus locis , scilicet in pectoi'e et

inter humeros duplicalur; in duobislocis,'videlicet in

utroquebrachio fcriplicatur.Inpectore duplicatur, qu:a

per charitatem sancta cogitatio etbona volurtas ge-neratur. Iiiter bumeros duplicatur, quia per illam

adversa aproximis et ab adversariis^supportantur.Yestis ad brachia elevaiur, dum charitas bona ope-ratur. In dextro brachio triplicatur, dum in dile-

ctione Dei monachis, clericis, laicis, Christianis mi-

nistratur. In sinistro triplicatur, dum perdilectiouem

proximi malis Calbolicisseu Judseissive paganis ne-

D cessaria corporis prsebentur. Gasulain dextrum bra-.

cbium levatur,ut amici in Deo amentur; super si-

nistrum plicatur, ut inimici propter Dominuni

diligantur. Huic in supremo bumerale forinseeus

adnectitur, quia spes charitaiem semper amplectilur.CAP.CCYIU.— De mappula.

Ad extremum saeerdos favonem in sinistrum bra-

chium ponit, qui et mappula .el sitdaritimvocatur,

per quod olim sudor et narium sordes extergeban-tur. Per hoc pcenitentia intelligitur, quia quotidianiexcessus labes extergitur. Hoc in sinistro brachio

gestatur quia in prsesenti tempore tantum vita no-

sira poenitenlia emundatur. His vesfibus sacerdos

ornatus procedit, confessionem facit, quia licet hia

virtiitibus fulgeat, dignum est ut inutilem servum m

fia-7 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS 1H,— LITURGICA. 608

dicat, de transactis se accusans, ul rcum dijudicel, A

et coram Deogratiam invenial.

CAP.CCIX.— De seplemvestibusepiscopi.

Episcopus eisdemseptem vestibus induitur, insu-

per el aliis septemredimitur, scilicet sandaliis, dal-

matica, ralionali, mitra, cliirolhecis,aniiulo, bciculo.

Sandalia a sandica berba vel a sandaraco dicuntur,

quo depingi feruntur. Haecab ipso Domino vel ab

apcstolis accepta creduntur, in quibus prsedicassetraduntur. Est autem genus calceamenli iucisi, quo

partim pes tegitur, partim nudus cernitur. Evange-lica vero praedicatiointelligitur, quae partim audi-

loribus aperitur, partim clauditur.CAP.CCX.—Desandaliis.

Fiunt autem sandalia ex pellibus moiiuorum am-

malium, quia, apostoli et doctorcs prsedicationemsuam munierunt scriptis prophetarum, videlicetDei

animalium. Pes subtus ad terram solea hujus cal-

ceamenti est teclus , desuper nudus, quia Evangelupraedicatiodebet carnalibus per lilteram legi, spiri-tualibus autcm per allegoriamdenudari. Lingua sub

calcaneosurgit de albo corio, quia prsedicalordebetse separare a terreno negotio, et osse innocens, etsine doio lingua; inde surgens separata a corio est

illorum lingua, quia bonum testimonium fertur epi-

scopo. Lingua superior est spiritualium lingua,

qui euin eligunt in praedicationisopera. Albo corio

Inlrinsecus sunt circumdata sandalia, quia prsedi-caloris conscientia coram Deo debet esse puritafceeandida. Extrinseeus vero nigrum apparet, quia vita ripsitts coram liominibus bumilitate dejecta esse de-bet, Superior pars, per quam pes intrat, multis filisest consuta , quia multis sententiis debet proedica-tionem menllbus infundere supernam. Lingua superpedem est, lingua prsedicaloris in plebem. Linea

qusea lingua usque in finem descendit, est evange--

lica peifectio, quse in Deum lendit, Linea;, quse ex

ulraque parte procedunt, sunt lex et prophetia, quseEvangelio testimonium ferunt. Ligalura est myste-rium Chiistl Incarnalionis, qusesolvitur nianu prse-dicalionis. Tapetia pedibus ejus substrata calcat, utterrcna despieere, et coelestia amare discat; legissacerdoles hahebant femoralia, quibus turpiludincmtegebant; Ecclesisesacerdotes sandalia poiianl, quiaeliamaliis mundiliamprsedieant. D

C.vr. CCXI.— Dedalmattca.Dalmalica a Dalraatia provincia est dicla, in qua

primuin esl inveuta. Hseca Domini incousutili tu-nica et apostolorum colobio cst mutuala. Colobimnautem erat cucullata vestis sine manicis sicutadhucvidemus in monachorum cucullis, vel naufarum tu-nicis.Quodcolobiuma sancto Sylveslroin dalmalicamest versum; et additis manicis infra sacrificiumpor-tari instituta. Quseideo ad missam a pontificeporta-tur, ubi passio Christi celcbratur, quia in modumcrucis formalur. Hsec vestis est candida, quiaChristi carq de casta"virgine est genita ; et pontifi-cis vita debet castilate esse nitida. Hsecbabet for-siiamcrucis, quia Christu? pro nobis subiit suppli-

A cluin crucis, etpontifex debet se crucifigerevitiis et

concupiseentiis. Hujus vc-stis raaniea; sunt nostrae

gallincealae.Omni quippe sentenlia primos liGiiiinesin paradiso velut gallina ova in nido fovebat.PullosEcclesiaesub alas gratise et misericordisecongrega-bat. Ita debet pontifex fidelessub alas veteriset novse

legis prsedicando congregare, et exemplis se supereosexpandere, et oratione a coelivolucribus, id est adaemonibusprolegere. Haec debet esse inconsutilisut Dominica tunica, quia fidei integritas debet esse

indiscissa,CAP.CCXII.— Dedalmatica et qttid designet:Per dalmaticam quoque religio sancta et immacu-

lala desiguatur, quia pupillorum el viduarum visila-

tio, et vitseimmaeulalaecustodia mandatur. Dalma-" tica duas cocciiieaslineas aute et retro habet, quia

vetus et nova lex dilectione Dei et proximi refulget,qua pontifex redimitus csse debet. Idem traniites

purperei designant sanguinem Christi , pro duobus

populis effu.sum; immaculatio peitinet ad dileclio-nem Dei; visitatiofratrum ad dilectionemproximi,per colorem eoccineum opus misericoidise accipi-tur, quod ob geminam dilectionem viduis et pupillis:impcnditur. Fimbria; quse de dalmalica procedunl,,sunt verba et ext-.mplaprsedicatoris , qtiae de reli-

gioneprodeunt. Fimbrise ante et retro pendent, quia.mandata dilectionis in lege et Evangelio maneut. Iu

utrisque lineis sunt quindecim fimbriaealtrinsecus,scilicet ante etretro disposltse,quia in Veteri Testa-

p mento qtiindecimpsalmi quasiquindecim gradus devia cbaritatis exeunt, et in Novo simililer quindecinrrami de arbore dilectionis excrescunt. Sunt autemlii rami : Chariias paiicns esi, benignaest, nonmmu-

iaiur, nonagit perperam, non inflatttr, non est ambi-

tiosa, non qumrit qum sv.asunt, non irrilalur, non• cogilaimattim, nongaudet super iniquitate, cougav-

del aulemverilati, omniasttffert, omnia credit, omnia

sperat, omnia suslinet, charitas mtnquam excidit..

(I Cor. xin.) Sinistrum latus habet fimbrias quodsignificatlaboris aerumnas, quia acliva vita est solii-

cita, et lurbatur» erga plurima. Dextrum latus non

habet, quia contemplaiiva vila quieta manet, et re-

gina a dexlris sians nihil in se sinistrum habet; ma-nicarum largilas est daloris liilaritas.

D CAP.CCXIII.— De raiionali.

Rationalealegeest sumptum, quod exauro.byacin-tho; pui-purauniuspalmi mensuraeratfacluiii(£.ao_/.

xxvin). Huicdoclrinaetveritas, ac duotiecimpretiosilapidescontexti, nominaque filiorum Israel insculptaerant,ethocpoiitifex in peetoreob recordationeuipo-

puliportabat. Hocin nostris vestibus prsefertper or-

natum,qui auio et geinmissummis casulisin peetoreafligitur. Monet autem pontificem ratione vigere,auro sapientise, hyacintbo spirifualis iiilelligentia;,purpura palienlise in Christum (qui coelumpalmomensurat) tendere debere, doclrina el veritate ra-

diarc, gemmis virtutum coruscare, duodccimapo-stolos sanclilalc imilari, totius poouli in sacrilicia.rccordaii.

609 GEMMA.ANIJLE. — L.IB. I. 610

CAP.CCXIY,— De mitra pontificali. J\Mitra quoque ponliiicalis est sumpta ex usu lcgis.

Hsecex bisso conficitur et tiara Ydaros infula pi-leum dicilur, Mitra quse caput velat, in quo sensus .

sunt locati, estcustodia sensuuro ab illecebris mundi

in mandatis Doniini. pro corona yils», quam repro-niisit Deus diligentibus sc.Milra etiam est Ecclesia,capuf vero Christus , cujusfiguram gerit episcopus.Mitra ergo ex bysso facta mullo labore ad candorem

perducta caput pontifieis circumdat, duni Ecclesia

baptismate mundata, labore bonorum operum caiir

didata, caput suum, scilicel Chrisfcumin gloria vi-dere anhelat,- dum variis passionibus eum imilari

pro glorise corona non dubilat. Caput quoque pon-tificis mitra decoratur, dum Ecclesia ejus doctrina

illustrata dignitati ejus congratulattir, dum eumtarba cleri et populi comltalur.

CAP.CCXV. —-De ciiiroiliecis.

Cliiroihecar.umusus ab epislolis [ forte episcopis]est traditus. Per manus cnim operaliohes, per chi-

rothecasdesjgnanturearum pccultationes. Sicutenim_aliquando nianus cbirothecis velanlur, aliquamlo _exaclis chirotliecis denudaiilur, sic opera bona iulcr-dum propter arrogautiam declinandam celantur, in-terdum propter sedificationem proximis manifeslan-tur. Ghirotheca; induuntur, cum hoe impletur :Cavete ne justitiam vestram facialis coram komini-

bus, ut videamini ab eis (Malth.yi). Rursus extra-liuiiturcum hoc impletur: Liiceal litx vestra coram

hominibus, ut videanl operctvestra bona, et gtorifi- ncent Palrem vesirum, qtti in cmlis est (Mallli. v).Chirothecse sunt inconsutiles, quia aclionespontiffcisdebeut recta; fidei esse cohcordes.

CAP, CCXYI. — Deannulo.Annuli usus ex Evangelio acceptus ci-editurjUbi sa-

ginali vituli conviva prima sfola vestitur, annulo in-

signitur (Luc. xv). Olim solebant reges lilleras cuin

annulo signare; cum hqc soliti erant et nobiles

quique sponsas subarrbare. Fertur quod Prome-

tlicus quidam sapiens primus annulum ferreum ob

insigrie amoris fecerit, et in eo adamantem lapidem

posuerit; quia videlicet sicut ferrum doffiat omnia,

ita atnor vincit omnia; et sicut adamas est infraii-

gibilis, ita amor est insuperabilis (119), Quem enim

in illo digito portari conslituit, in quo venam ut cor- I

dis deprehendit, unde et annularis nomen acce-

pit(120). Postmodum vero aurei suntpro ferreis ins-

-tiiuti, et gemmis pro adamante insigniti; quia, sicut

aururii cuncta metalla prsecellit, ita dileclio universa

bona exeellit, et sicut aurum gemma decoralur, ita

amor dileclione perornatur. Pontifex ergo annulum

portat, ul se spohsuin Ecclesise agnoscat, ac proilla animam, si necesse fueril, sicut Christus, ponat.

Mysteria Scriplura; a periidis sigillet, Secrela Eccle-

sise resignet.CAP.CCXYII.— De baculo episcopali.

Baciitus ex aucloritale legis etEvangelii assumi-

(119) PLIN.prooem. lib. xxr» ; Cocl.Rodig. 1.vi;Aniiq; lect., c. i9v.

i lur, qui et virga pastoraiis, tt'capuita, et ferttia, et

pedutn dicitur. Moyses quippe, dum oves pavit, vir-

gammaiiu gesiavit. Hanc ex prseceptoDc.miniin_.Egv-ptumpergens secum poiiavit, hostis signis peream fa-ctis lerruit, qiii velutiupi oves Domini transgu-labarit. GregemDomini de Mgypto per mare Rubrunjhac virga, eduxit; pastum de cqelo, potum de petrabac produxit, ad tcrram lac et mel fluentem, vclutarl pascua hac virga induxit. Nihil autem haeevirgafuit, quam baculus pastoralis, cum qiiogregem ut^

putapastor minavit. Hic baculus apud auctores pe-dum vocatur, eo quod pedes animalium illo reti-neantur. Est emm iigr.um recurvum, quo pastoresretrahunt pedes gregum.CAP.CCXVIII.—-Item de virga et baculo episcopi.

B In Evangelio quoque Dominus apostolis prsecepitut in prsedicatione nihil prseter virgani tollerent

(Mafc. vi; Luc. ix). Et quia episcppi pastores gre-gis Dominici suut, ut Moyses et apostoli fuerunt,ideo baculum in custodia prseferunt. Per baculum,

quo infirmi sustenlantur, auctorilas doctrinse desi-

gnatur. Per virgam, qua improbi emundantur, po-testas regiminis figuratur. Baculum ergo poiilificesportant, ut infirmos in fide per doctrinam erigaht;virgam bajulant, ut per potestatem inquietos corri-

garit; quse virga vel baculus est reeurvus, ut aber-rantes a grege docendo ad poenitentiam trahat; in

extr,emo est acutus, ut rebelles excpmmunicando

retrudat, hserelicos velut lupos ab ovili Christi pote-stative exterreat.

CAP,CCXIXi— Degencre baculi.

Hic baculus ex osse et ligno eflicitur, cryslallinavel deaurata sphserula conjunguntur, in supremo

capite insignitur, in extremo ferro acuitur. Per ba-

culum, ut diclum est, auctoritas doctrinse accipitur,

qua grex Dominicus a pastore reficitur, et ad pascuavitse coropellitur. Per durum os, duritia legis; per

lignum, mansuetudo Evangelii insinuatur; per gem-mam sphserula;, divinitas Chrisli. Per supremum

caput, regnum coelorum; per extremum ferrum, ul-

fimum judicium denotatur. Ex osse ergo baeulus

inciditur, dum ex dura lege duritia peccantium re-

primitur. Exligno tornatur, dum ex Iigno vitaa

Christo doctriua foi'matur, et populus in virtutibus

D roboi'atur. Os ligno per gemmain connectitur, quiavetus lex novseper Christi dhinitatem contexitur.

CAP.CCXX.— Desphmrula.Per sphserulam enim dileclio intelligilur, qua se-

verilas vel lenitas pontificis compleclitur, Oportetenini ut doctrina episcepi ex ulraque lege sic dile-

ctione copulelur, ut Ecclesiain Christo conjungere

per cbaritatem conelur. Haecautem cuncta sunl rasili

arte polita; quia ista sunt omni sanctitate redimita.

Os reCurvatur, ut populus errans per doctiinam ad

Dominum retrahatur. Capul in supremo poniluT,dum conversis vita aeterna proponitur. In exiremo

baculus ferro induratur, dum onmis prsedicatio per

; (120) AGell. l.x;Noct. Altic, c, lO.Vid. Plin,I.sxxm.Kat. Hisf., c. I. ' .

611 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS Iii. — LITUBGICA. 612

ullimum judicium termiriatur. In curvalura est scri- A

ptum : Dum iraius fueris, misericordimrecordaberis

(Habac. m; Tob. m); ne ob culpam gregis superetita menlem pastoris, sed verbo et exemplo revocet

peccantes ad misericordiam Redemploris. In spliae-

Tula est scriptum, Iwmoquatenus se hominemmemo^

reiitr, ut de po.eslate collata non elevetur. Juxta

ferruffi est sci'iptum Parce, ut subjeclis in disciplina

parcat," quatenus ipse a sunimo pastore graiiam in-

veniat, unde et ferrum debet esse retusum, quia'judieium sacerdotis per clementiam debet esse deii-

butum.CAP.CCXXI. — De ornatu archiepiscopi.

His insiguibus arcbiepiscopus fulget, insuper et

pallio pollet, ut se Cbristi passionempopulo prseferredemonslret. In duabus quippe lineis pallii ante et B

retro est purpureura sanctsa crucis signaculum, quia

pohlifex ex utraque lege debet proferre Christi pas-sionis testinionium. Duaeenim linese propendentessunt duaeleges Christi passionem proferentes.

CAP.GGXXII.— De pallio archiepiscopi.Spinulse, quibus pallium affigitur, suntclavi, qui-

bus corpus Christi eruci configilur. Circulus, quo

pontifex circa collum circumdatur, est torques au-

reus, qui legitime certantibus in prsemio datur. Ita-

que pallium monet pontificem ferre viliorum morti-

fleaUonem,cruces pallii, in mente et corpore Ghi-isti

imitari passionem; dUselinese, ut si duabus legibus

per omnia instructus; spinulae, ut per timorem Dei

sit mundo crucifixus; circulus, ut sic praeesse stu-

deat, ut torquem coronse vitae percipiat, Et quia in **

pallio tanta lalent mysleria, ideo portatur inler

Chrisli sacrificia. Unde etiam crux ante archiepi-

Ecopumportalur. quatenus Christum crucifixum se-

qui admoneatur, ufc coronam glorise adipiscatur.Palliuin vero pro aurea laniina est institutum, in

qua summus pcntifex in lege Dei nomen tetragram-niaton, id est quatuor litteras in fronle sua praefe-rebal inscriptum. Quatuor quippe litterse illitis no-minis qualuor cornua crucis prsemonslrabaut, sieut

nunc pallium crucis niodum reprsesentat. Et _qu;abssc lamina aurea cum forma crucis in fronte pon-tificis portabatur, ideo pretiosa crux frontibus Chri-stianorum chrismate impressa portatur. Palliumautem a solo apostolico datur, quia hsecdignilas a.j)Romano pontifice jure accipitur. Quos enim apostoliprovinciis prsefeeeiunt, archiepiscopi; quos illi pa-ganis prsetulerunt, episcopi dicebantur : et aposlo-iorum successor apostolicus nominabalur (sup. cap.

188). Huic collata est"potestas ab Ecclesia arcbiepi-

scopos per provincias constituere, quod per palliilargilionem accipitur,

CAP,CCXXHL— De veslitmspalriarchm elaposiolici.

Patriarchae quoque et apostolicus pallio utuntur,

qui eodem ofiicio prsediti esse noscuntur. Porro

apostolico inPascha procedente, pbarus ex stuppa su-

per eum snspenditur, quse igne succensa super eum

crSderapermitlifur; sed a ministris vel a terra excipi-..

A lur, et per hoc ipse in ciiierem redigi, et gloria or-nalus ejus in favillam converti admonetur.CAP.CCXXIV.— De corona imperatoris et Augusli.

Corona imperatoris est circulus orbis. Portat

ergo Augustus coronsm, quia declarat seregeremundi moriarchiam. Cororia quoque dicitur victoria,unde et victores coronabantur, et Augusli vicloreiorbis dicebantur. Areus super coronam curvatur, eo

quod Oeeanus munduni dividere naiTatur. Virgasceptri est potestas regni. Yestes iinperiales sunt sibisubditsepotestates. Monent autem imperatorem pur-pureae vestes, ut babeat principales virtutes : sce-

ptrtim, ut judicium et justitiani diligat, quatenussolium gloriaecum principibus cceli possideat : co-

rona, ut sicvivat, quatenUs a Rege regum coronam

j] vitse accipiat, Dicilur quod Augusto ab apostolicocot-onato et regalibus indumentis decorato, desuperpera imponatur, ut per hoc admoneatur, quia sicufcad fastigium regni ascendit, ita ad mendicitafcem

peraedescendere possit, sicut Diocletianus, qui prius1

Auguslus fuit, postmodum hortulanus exstilit. Crttsante Augustum porlatur, ut in omnibus regem Cbri-stum sequatur.

CAP..CCXXY.— De diadeinate regunuDiadema autem reguni designat regni affibiturii,

et omnes qui in agone contendebant diadema acci-

piebant. Innuit ergO regibus diadema, quod si projustitia certaverint, cum rege omnium corohati re-:

gnabunt. Haecvero regalia insignia a Kino primotraduntur inventa.

C CAP.CCXXYI.— De veslibus ministrorum inferiorisgradus.

Ministris inferioris ordinis, scilicet ostiariis, le-

ctoribus, exorcistis, acolytbis, tres saerae vestes con-

ceduutur; quia videlicet angelis splendidis ministrisassociabunlur. Quia hic in minislerio Trinitatis fide,spe, et charitate vestiuntur. Portant namque super-liumerale, quo humeri tegunlur, quibus onera ferun-

tur, ut diseanf allerutrorum onera portare, et Chri-sto in membris suis necessaria ministrare. Tunicam

talarem, id est albam portant, ut, humilitatem in-

duant, et in hac usque in finem Chi-isto serviant.

Batteo, id est zona jubentur renes pj-aecingere,utsciant carnales concupiscentias per continentiam

j. restringere.CAP.CCXXVII.— De cappa.

Cappa, propria vestis est cantorum, quse pro tu-nica hyacinthina legis mutuata videtur : uude sicutilla tintinnabulis, ita ista insignitur fimbriis. Perhanc vesleni sancta conversalio prsemonstralur. Ideoa singulis ordinibus portatur. Ifec in supremo ha-bet caputium, quod designat supernum gaudium. Sienim Christi ministri conversatio nunc in coelis sta-

bit, peracto ministerio gaudium Domini inlrabit.Hsecusque ad pedes pertingit, quia in sancta con-versatione in fiuem usque perseverare convenit. Perfimbrias labor denotatur, per quem servitium Deieonsummalui'. Haecvestisin anteapeiia manet, quiaClirisli ministrissancte conversantjbns setema vifa

615 : GEMMAANIMJE.— LIB. I. CI4

palet. Porro in tunica sonus tinliiinabulorum (Eccli. A

XLY)est vox Deo canentium cantorum. Quseseptua-

ginta duse fuisse scribuntur, quia de septuagihtaduobus libris laudes Deo canuntur, quibus totidem

mala punica interserla referuntur, quia de eisdem

libris opera justorum nobis inexeinplum proferuhlur.CAP,CCXXYIH.-— Depileis.

Cantores enim eaputpileis ornant, quia se in tria

Domini concupiscere clamant, ut Deum, qui est ca-

put omuium in sseculum saeculi, laudare valeant.

Baculos mahibus porlar.t, Ut quo ipsi properant,alios secum invitare satagant.

CAP.CCXXIX.— De subdiaconorum vesle.Subdiaeono supradictae vestes conceduntur. In-

super dusealise, id est subtile et sudarium adduniur.

Sublile, quod et stricfcatunica dicifcur,portat, ut se

justitia quasi lorica induat, et in sanctilate et jusfi-tia Deo serviat. Sudarium, quo sordes a vasis deter-

guntur, portat, ut iransacta mala sordium a se per

posnitentiamfergat. Notandum vero quod subdiacono

sudarium magis aliis formatur; quia ubi nunc favo,olim mappula portabatur.

GAP.CCXXX.— De veste diaconorum.'

Diacono enim dalmaticoeusiis cbiicedilur, quae iu

modum crucis forffiatur, quia per illum sacrificiuni

super altare tanquam corpus Christi iu ciuce collo-

catur. Per hoc admohetur, ut crucis mortillcalionem

jugiter in corpore suo, sicut Lucas, circumferat, et

in sancta religione viduas et pupillos visitando, ut

Stephanus, serviat, et in gradibus supradictis cha- ^rilatis, ut idem, seryiat. Caputium dalmaticse angu-

statur, quiaimitafcio sanctse crucis ab omnibus ne-

gotils coarctatur. Huic stola in sinlstro humero po-nitur, ettrans scapulasad dextrum latus reflectitur,

quatenus jugo Domini activa vita subuat, e.t per pitlaboris exercitium ad contemplativam proficiaf,

CAP.CCXXXl.— De diaconi casula:

Cum diaconus casulam portafc,tunc praedicatores

signliieat, qui toto desiderio contemplafcivsevitse in-

biant, et in dilectione ferventes aliis ccelestia prsedi-cant. Quiinterdura casulam exriunt, etseilla prse-

cingunt; quia illa, qiise ore prsedicant, exemplisbonorum operum denionsirant. Unde diacouus de

cboro exit, casulamexuit, duplicatam bumero imponit,in dextro latere eam cingit; quia oportetprsedicatores l

interdum opus prsedicationisvelorationisvelleciioiiisintermifctere,et proximis in necessitate succurrere.

Quasi duplicatam casulam humeris imponit, dum ob

geminamdilectiqjiem laborem profratribus subit. In

dextro cingit, siper hoctanlum seterna requirit. Latus

eliam denudatum designat Christum pro nobis vul-

neratum. Diaconus in chorum redit, Evangelium

legit; quia, postquamproedicator Christo in meffibris

suis ministraverit, ad bpus praedicationis rerlire de-

bet, quod deseruit : peractd minislerio, diaconus

castiia induitur; quia prsedicator, qui prius mihi-

stravit cum Martha, dcbet postmotlum -audire vei^-bam Dei cum Maria. Subdiaconus etiam casulam

portat,.g.iia" imiiatur diaconum, cui ministrat.

A GAP.GCXXXH.— De indumentis clericorttm,

Clericorum indtivia; ab antiquis sunfcacceptae.His

riempe caritores iri templo usi sunt, sicul David e.Salomori instituerunt ](// Paral. xx), Hujusceriiodivestibus etiahi senatores tisi surit, ex quibus in ee-clesiaslicum usum trahsierunt. Haeautem albaeve-

stes munditiam viise indicant, quia justum est ntclerici in sanctitate et justitia :Deo serviant. Hsecvestis est laxa,' quia clericalis vita debet esse in

eleemosynis et bonis operibus larga. Est enim tala-

ris, quia docet usqtte in finem perseverare in bonis.

Llngua hujus vestis est lingua clericalis, quaedebetetDominum laudare, et populum ad Iaudem Dei ia-

stigare.~

". CAP.CCXXXIH.—De iunicis ciericoruiii.Diebus Quadragesima; vel alio congruo tempore

laneis tunicis utuntur, quia ministri Eeclesise regi-Cluisto in huniiliiate servire prsecipiuntur. Si .eniinChrisli niaiisuetudinem et bumilitatem sequunlur,ad Chrislum in consorlium aiigelorum perducun-tiir. In vesle clericali lingua formatur, quia tunka

Domini iriconsutilis sic formala traditur, ala; serar

phin, in capite fidcs et spes. In brachiis gemiriadilectio, in corpore poenitentia et operatio.

GAP.CCXXXIY,-—De camisiis clericorum.

Camisia autem saeerdottim duabus Iinguis forma-

tur, quia eis bina polestas traditur. Una quippe liri-

gualigant peccantes, alia solvunt pcenitentes. Cappavidetur a casula tracta. Per banc admonentur clerici

Q iu charitale aflibulare : hancque aliis verbo et

exemplo demonstrare, quaesolet omnes virtutes de-

coj-are. . _

CAP.CCXXXV.—Clerici nun debent arma deferre.Clerici non debe-nt ideo arnia portare, quia non

conlra homip.es, sed contra dsemones deberit vir-

tutibus pugnare, sicut Moyses arma non portavii,sc-d Jesu ctim Amalech pugnante ipse precibus

pugnavil (Exod. xvn; Deut. xxv). Sic apostoli eteorum sequentes non armis, sed oralionibus pu-gnaverunt, et nos non resistere, sed toagis injuriaspati docuerunt.

CAP, CCXXXVI. — Laici possunt poftare arma.

Laici autem debent arma portare, ut Eeclesiam a

paganis protegant, et clerici se ad .servitium Dei" expediant. Unde et illorum vesles sunt slrictse,quate-.

nus expedili reddanlurpugnse. Sicut autem non lieetIaicis clericale officiumusurpare, ita npn debentcle-ricalera vestem ferre, et sicut clericis rion licet ncccontra paganos arma ferre, ita non debent laicas ve-stes pprtare.

CAP.CCXXXVII.— Cuculla quid sicjnificel.Cuculla monachorura sumpta estacolobio aposio-

lorum, Illorum vero tunica formatur, ut.dalmatica.Hseduscvestes formam crucis prseferunt, quia mo-

nachi sevitiis et eoncupiscentiis crucifigunt, per basenlmsexalse Seraphim exprimuufur, quia angeliDeo proximi describuntur. Duaeparles eapilis quibus

caput velant, sunt dusealse quse fidem ct speih insl-

nuant, puae autem manicse sunt dune alse.quibus..

615 KONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III. — LITURGICA. 613

volanl, quse gehiinam dileclionem prnenolanf, dua. _.

vero partes cucullsein ante el retro, duse alse sunt

quibus corpus protegunt, qusepoenilentiam et ope-

ralionem exprimuiit. Hos si laudando Deum imita-

buntur, eis in gaudio associabuutur. Nigredo hujusindumenU est coiiiemptus mundi. Longitudo vestis

est perseverantia in bonis.

CAP.CCXXXYIII.— Virga abbati conceditur.

Abbati concedilur pastoralis virga, quia ei tradi-

tur Domiiiicigregis cuslodia, quem nimjrum debet

baculo doctrinae sustentare, ef virga magislerii ad

pasctia vitsemiriare. Per baculum quippe doctrina,

per virgam accipitur disciplina. Unde dicilur, Virgattta et baculus luits ipsa me consolata sunt (Psat.

xxn). Hujusbaculi flexura non ex albo, sedex nigro I

debet esse, quia in commissa cura non debet mundi

gloriam quaerere. Summitas eurvatura; debet esse

sphserica, quia cuncta ejus disciplina debet esse

deifica.

CAP. CCXXXIX.— Convcrsalionis monialium ini-tium.

Yestis et conversatio sanctimonialium a sancta

Maria sumpsit exordium. Nigredo vestis est contem-

ptus amplexus virilis. Velum est signum pudoris et

futuri bonoris. In nuptiis quippe caput et fa-

A ciem velant, ut ab onimbus viris lllicitse appa-

reant, et pro boc coronam vitae sibi repositamsciant,

CAP.CCXL.— De vestiiumonialium.

Quod qusedam virgines candidis Vesttbus utun-

tur a saucta Caeciliasumplum videfcur,quseforis ve-

ste splendebat, intus caslitate fulgebat, et tamen

niundi concupiscenfciain corde ejus sordebat. Can-

dida enim vestis prsefertvotum virginitatis.

CAP.CGXLI.— De viduis.

Yiduarum prima Dina filiaJacob exstitlt ante Ie-

gem, a qua usus vidualis coepit; hanc sub lege Ju-

dith et aliseniullse iroitatse sunt: sub gratia vero

Anna et aliseplurimae secutae sunt, quse secundas

B nuptias coiitempserunt, harum quoque babitus est

mundo despectus.

CAP.CCXLII.— De conversis,

Conversae autem, quse eumdem habitum gerunt,a Maria Magdalena formam sumpserunt,

CAP.CCXLIH.— Baptizali albas porlant vestes.

Baptizati autem ideo vesles albas porlant, quiaamissam innocentiam serecepisseinsinuanl. Illorum

milra regnicoronam, alba vero sacerdotii prsefertstolam. Jam enim facti sunt reges el sacerdotes et

Cbristi regis et sacerdotis cohaeredes

LIBER SEGUKDUS.

DE HORIS CANONICIS.

In superiore libro de missa et Ecclesia, ejusque '

ministris, quseDominus largiri dignalus est, diges-simus ; nunc de reliquis horis, quoe rursus Do-

minus inspiraverit, dicamus, ut promisimus, et a

Dominica nocte incipiamus, in qua redempti a ser-

vitute ad liberlatem, de morte ad vitani translati

sumus.

CAP.I. — Dc noclurnorum offtcioNocturnale itaque ofliciumreprsesenlat nobis ex-

eubias supernorum civium : coelestisnamque Hieru-

salem, qusesedificaturut civitas, et conservalur per

angelicas vigilias. Qui vices suas quasi in tres vi-

gilias distribuunt, ac singulas tribus horis distin-

guunt, et unamquanique tribus ordinibus custodiunt,dum Trinitali interrenis agrainibus laudes dulcisono .

concenlu jugiter concinunt. Et quia prsesens Eccle-sia in hanc civitatem, et in contubernium borum ci-viuui ventura prsedicatur, ideo et ipsa Hierusalem

nuncupatur, €t idcirco illius civitatis vigiles in suis

vigiliis imitatur: quia vero illius membra hic gerit,ideo hoc officium in nocte agit. Ideo autcm innocte Domiuica, quia in hac meruit angelorum con-sortia.

Hsec itaque urbs per basilicani figuratur, m quaclerus el populus quasi exercitus in militiam con-

gregantur. Signa militibus per tubas danlur, Cliri-

C stianis signa per campanas daiitur, qui quasi militesconvenientes imperatorum salutant, dum per ver-

sum, Domine, labia tnea aperies, laudes Chrisli in-

choant, Dum enim in noete dormitum eunf, signa-culo crucis quasi sigillo se muniunt, qua nunc ape-riunt, dum ora in nocte elausa ad laudem Dei sol-vunt, Sed quia fruslra vigilant, nisi Dominus custo-diat civitalem (Psoi. cxxvi) per versum Dcus, in

adjutorium meum, divinum auxilium invocant.

Cantor, qui invitalorium inchoat, est prseco, quituba vigiles ad excubias convocat. Post psalmumVenite, hymnum omnes cantanl, velut milites quiin casiraconveniuntregemlaudibusefferunt. Deinde

vigilias inf.er se distribuunt, dtim tres noclurnos

p. psallunt, Singulsevigilisetribus horis dislinguuntur,el singulis nocturnis tres psalmi discernuntur. An-

gelicseexcubise tribus ordinibus servautur, et in-no-slris vigiliis ordines scilicetpsalmorum, lectionuni,responsoriornm denotantur. Quia coelestes excubise

per novem ordines angelorum celebrantur. Tres

ilaque nocturni, lotius Ecclesise mililiam nobis

commemorant, qua incastris Domini sub tribus

temporibus videlicet antelegem, sttb lege, et subgra-tia militat,

CAP.II. — De prima vigitia.Pritna vigitia tempUs ante legem intelligitur, qua

617" =-' - CEMMAAKIMJE. —' ft>. 11. . - «18

qttasi tribus horis ascriliitur, dum fcribusinterslitiis _.

dislinguitur.Prima vicjilia quid significel:

Prima hora bujus vigilimab Adani usque adNoe

erat, inqua excubias hujus civitatis Abel, Enos,

Enoch, Lameeh servabant, sicul primi Psalniiindi-

cant. Beatus vir (Psal. i). Abel exprimit, qui tan-

quam iignum interpretatur, quod frucium justitise

protulit, dum ab lioniinibus Iiujus urbis piocubuit,

Quare fremuerunt (Psal. n), Enos dentintiat, quiDomino in timore serviebat, quem Sciiptura pri-mum nomen Domini invocasse commemorat. (Gen.

iv). Domine, quid mulliplicati (Psal. m), Enoch iii-

nuit, quern Dominus suscepit, dum eum de terrenis

traijstulit (Gen. v). Dominc, ne in furore (Psctl.G),Lamecb depromit, cujus deprecationem Dominus

exaudivit, cum ei talem filiuto dedit, qui huGiauimi

genusa fcirore Domihi in Arca servavit (Ge»,vi, 9).Hi psalmi ideo sub una Glorig Patri canuritur, quia

jtisli illi.us fcemporisTrinifcatem coluisse creduntur.

Ideo autem quatuor psalluntur, quia qualtior virfcu-

libus prudentia, foriiludinc, justitia, temperantia,fulsisse noscuntur. -Antipliona, per quam modulan-

tiir, laudatio eorum in Deum notalur.

CAP.III. — De sectinda hora.

Secunda Aora-hujus vigilima Noeusque cclAbra-

ham ei-at. In quaNoe, Sem.Heber, Tharevigibbant,ut sequentes Psalmi insinuant. Domine Deus meus

(Psal, vii), Noe exprimit,quem Dominus in sua ge-neratiorie justum invenit, etideo a persequentibus C

aquissalvuiri i&rit.(Gen.vi). DotnineDominus noster

(Pml. vm),- Sem congrdt, qaam Domimis gloria et

honore coronavit, dum eum benediclione patris su-

per fralres sublimavit. Gonfiiebor (Psal. ix;, Heber

ihriuit, qui omnia Dei mirabilia narravit, quaudocivitatem gigantum dissipavit. In Domino confido

(Psal.x), Tharedepromit, qui in Domhio coiifidit,

quando impia gens ignem adorare.coegit, cujus pars

calicis, Ignis cf sulfur fuit. Hi qUoque qualerni

psalmi sub uno Gtoria Patri canuntuv, quia et illi

patres in qualuor virtutibus rutilantes Trinitatem

adorasse noscuiitur. Antipbona vero niodulationis

praefert devofcionemillorum laudationis.

GAP.IY, — De ferJio/lora. I.

Tertia hora vigiliaeab Abrabam usque ad Mpysen

fuerat, in qiia Abrabam, Isaae, Jacob et Joseph vi-

ces vigilandi custodiebant, qui instantes psalmi pro-clamant. -

Salvum me fac (Psal. xi), Abraham exprimit,

quando sarictus defecit, cum videlicet ipse penesobis Deum coluit, et totus mundus idololatriss de-

ditusfiiit,

Usquequo, Domine, oblivisceris(Psai: xn),. Isaac

innuii, cui Domjnus bona tribuit, dum Ghristi figu-ram in omnibus praetulit.

Dixit insipiens (Psal. xnr), Jacobostendit,. qsieni.

insipiens Laban sicut escam devoravit, dnm eum

saepius defraudavit. Scilicet quia Dominus spes ojus

A fuit, malum-ab eo avertit, unde exsiiltavit Jacob, el

Imlatus est Isracl.

Doriiine,quis liabiiabiliPsal. xiv), Josepb demon-

stratur; qui sine macula est ingressus, dum stu-

prum recusabat, et 'operatus est justitiam, dum po-

pulum a periculo faniis liberavit., Hi etiam quaternisub uno Gioria Patri clauduntur, quia bi vigilcs

quatuor virtutibus splendentes Trinitatem colqisse

leguntur. Anliphona melodia; est laus ab eis exhibita

niajestati diviuse. Sunt etiam islse antiphonse quse-dam vigilum cantilenae.

CAP.Y. —Versiculus.

Versus qui sequitur, a vertcndo dicitur, ideo quiase vertitde psalmis cborus adOrientem, et quia se

vertit de psalmis ad dilectionem; per oraUonem" Dominicam, quoe-secreto dicitur, seeretum regis

consilium iiitelligilur. Post pater noster sacerdos

versum aperte dicit, quasi rex mandatum legatis in-

jungit. Yicissitudines lectorum sunt successiones

Iegatorum. Qui jube, domne, benedicere dicit, quasilicentiam eundi petit. Benedictio vero sacerdotis est

lieentia imperatoris. Ipsa autem.lectio est injuncta;legationis exsecutio, Tu aulem Domhie, reversionem

legati exprimit, dum commissum mandalum redit.

'.GAP.VI. — De lectionibuSiLectiones quoque praedicationem illorum pairunl

praeferunt, responsoria vitam eorum, perquam pravdicationi resporrderunt. Ideoautem post vjgiliamAbrahae.lectiones leguntur, quia ab eo primitus lifc-

n terae post diluyium repertse traduntur, et ipse p.ri-mus Ghaldseos astroiiomiam docuit, et jffigyptiosmathematica imbuit. Ideo etiam peracta piima vi^

gilia lectiones. leguntur, quia transacto priino tem-

pore.liiai tegis ad docfcrinampopuli a Mqyseedui;-

lur,

CAP.YII. —De secunda vigilia et secundonoclumo,

Secunda.vigilia tempus legis accipltur, quod ite-

rum quasi boris discernitur, dum tribus interstitiis

dividilur, scilicetiino a Moyse usque ad David, se-

cundo a David usque ad Babyloniam, terlio a Ba-

bylonia usque ad Christum, sive sacerdotibus, judi-

dbus, regibus, quod declarat psalmorum textuSt

GAP,..YIII.— Deprima hora.

Nam Conserva me, Domine (Psal. xv), sacei'dotes

D exprimit, quorum Dominus pars baereditaiis et ca-

licis fuit, quiprima hora hujus vigiliseexcubias ser-

vabant, dum Aaron et alii post eum, legem Domin;

populuffi docebant. Exaudi;Domhie,jusiiliamtneatn

\P$al. xvi), judices innuit, quorum judicium de vullu

Domini prodiit.CAP,IX, — De sccunda Iwra. "

Hi secundse herse yigilandi curam susceperunf,lum Gedeon et alii pppulum gecundum legem Dei

judicaverunt. Diiigam te, Domine(Psal, xvu), reges

ostendit, quos Dominus caput gerilium constituifc,

qui tertiae horse vigilias custodiebant, dum David et

aiii populuffi ad justiliarii regebant.Ckv:X. -—Be Gloria Patri et terlio nocl-ufno.

Singuli psslmi. cura. Gloria Palri psalluntui',. quia"

PATROL. CLXXIL" ' 20 -

619 H0N0R3I AUGUSTODUN.OPP. PAHS III. — LITURGICA, .628

singuli supradicfciordines Trinilatem adorasse scri- .

buntur, ideo eliam et fcrespsalmi canunlur. Anti-

phonae ternse, quibtis psalmi modulanlur, sunt lau-

des qv.aeab iliis juslis Trinilali exbibebantur. Se-

quenles leefcionessunt illorum vigilum pi'sedicationes.

Responsoria vero illorum actiones, qttibus bie canta-

liiles erant Dei justificationes. Ideo aufcemleeliones

post ad vigiliam regum leguntur, quia illo tempore

libripropbetatuni scribebantur,efcipsi temporelegis,

quasi secunda vigilia, populum doeuerunt, et canluni

bonorum operum personuerunt.'CAP.XI. — De terlia vigilia et terlio noctnrno.

"Terfia vigviia tempus graiiw exstat, quse usqueiu fine mundi perdurat. Ifec quasi in tres lioras

dividitur, duni tcmpore apostolicw prwdlcalionis,

.leropore pcrseeiitiotiis, lemp.orepacis disiinguilur.' I

De prima hora.

-Primahora hujus vigiliaeapostoli vigilabant, quosdemonsliat psalmus (XVJIJ),Cmlienarranl, quorumvoces omnis loquela et ser-moaudivit, dum eoroni

sonus in omnera terram exivit.

De secunda Itora.

"Secuiidahora martyres vigilandi curam subibant,

quos psalmus (xix), Exaudiat te Dominus, denimtiat,

quos nomcn Dei in tribulationibus prolexit, et onmis

sacrilicii eorum memor fuit.

Deleriia hora.

Tertia; borsee.xcubiasGonslantinus dux pacis cum

iidelibus suscepil, quem psalmus (xx), Domine, ...

•^irtwie lua Imiabitur rex, innuit. Ipse enim rex in

wirlule Clirisii est Isetalus, dum Taurus in convehtu €

loiius orbis in nomine Christi est per Silvestrum

rcsuscitatus. Super salutem Dei veliementer extrita-

vit, dummaxiinam synodum in Nicseamcongregavit,unde Ecclesia coronam super caput ejus posuit glo-rlse, et magnum decorem ei tribuit. Hujus vigilisecustodiam adhue populus fidelium servat, cujus rex

in Domino sperat, Ultimi versus psalmi tangunt

tempora antichristi.^Quem Dominus clibanum ignis

ponet, in quo vasa sua examinet. In iemporevero

vtittus stti, id est in die judicii, eum cum omnibus1 iniquis Dominus in ira sua conturbabit, cum eos

•ignis devorabit. Ecclesiam vero vigilem in virtule

sua Dominus tunc exaltabit, quae virtntes ejus in

selernum cantabit. Hi psalmi singuli cum Gloria

Patri terminantur, quia Trinitas ab Ms omnibus ve- ^

neratur. Tres autem ideo sunt, quia in fide, spe, et

charitate floruerunt, Antiphonsemelodisesunlgratia-rum actiones Ecclesise, et quaedamvigilum eanlilenpe.

CAP.XII. — Quod Paitlus vigil fuerit.

Paulus vigil suavem cantilenani in prima bora

caniavit, dum pro Gentium vocatlone sic exsultavii:

Regi swcidorum immortali, imisibili, soli Deohonor

et gloriu in swcnla smcuiorum, amcn (I Tim. i).

CAP.XIII. — Laureniius vigil,

Laurenlius vigildulcemcantilenam in secuiiQahora

«st modulalus, dum in cralicula sic est gralula v.w.

(121) 'AK6TOOrpvjyopsa,quod cst vigilo.

A GraliastibiagoDomine,quiajanuas tuasingredi >neruit

CAP.XIV. — Gregorhts (12.) vigil.

Gregorius vigil deleciabiiem liarraoniam iu te;tia

hora sonuit, dum musica arte diviuum ofliciumagidocuit: per Iectior.es quse recilantur, doetrinae fidc-

littm designaiitur. Responsoria quse cantaniui-, suiit

illorum exempla, quibus alii informaiJtui-, u.nde c-t'

responsorii vocabulum bis, quia vita dbctrinse re-

spondef per cantum, usus poenilentium conversio

iiitelligilur, cum quis de raalo ad bonuru convcrii-

fur. Sicut enim laborat,' qui versum solus cantat,ita poenitens laborem subil, dum pro errato salisfa-

cit. Post versum autem cantus incoepiio, est com-

munis omnium pro Conversogralulatio. Cui omnes

j, per oralioiies succurrunt, sicut canenti subveninnt,

quia et angeli super uno poenitentiain agente gau-dium in ccelisducunt (Luc. xv); per iioc autein cari-

tores milites in excubiis imitanlur. quia si aliquis ex

sociis suis inler hostes aberraverit, contristanlur;

si vero periculum evadens redierit, ei congratulan-tur. Tertio responsorio seinper cjtoria Pairi annecti-

tur, quia Trinitati omhe prsesens, prseleritum et

futurum subiicitur. Ad terliara vigiliam ideo evan-

geliuro recitatur, quia in- tertio tempore illud modo

praedicabaiur. Ideo et in terlio".nocturno srepius in

antipbonis alleiuia cantatur, quia in illo temporelaus et Isetitia seternce viise pnenuntiabatur. Hree

universa ideo in Bominica nocte actilanlur, quia hi

onnies supradicti per fidem resurrectionis Cbristi

r salvantur. Porro Te Deunt laudamns gaudium et

lsetitiam nobis repraesentat, quia Ecclesia in die ju-dicii liberaia. exsullat. Forsitan aliquem movebit,

eur tres lanluni vigifig; a nobis ponantur, cum qua-tuor noctis vigilise iradantiir. Hic sciat cum ad no-

ctem ssaculi significatio refertur, tunc tres fantuni

vigilise propter tria tempora ponuntur, pro quibuset tres noelurui psallunfur. Cum veio ad noctem

temporis refertur, tunc qualuor vigilise scribuntur,e't per quatuor laudes canuntur. Et sciendum cum

nocturnus dicitur, cantus intelligitur. Cum autem

noclurna, tunc Itora accipitur.

-CAP.XV. — De media nocte.

Nocturnale iautem officium ideo meclia hocte agi-

mus, quia media nocte Dominus dtirmientes &%)'

ptios percussisse et vigilaiites Hebraeosliberasse le-

gitur. Ideo enim in media nocte agitur, quia media

nocte in Belhiehem Dominus natus legilur, eiqueniox abangelis laus concinilur; qui etiam paslori-bus cum lumiiie apparebant, qui vigilias nocfciscu-

stodiebant, Ideoque, in media nocte, el in Doiniuica

nocte, qtiia Dominus media r.octe, et in Dominica

nocte, infernum devaslavit, et populum vigilaniemin media nocle liberavit, Ideoiiihiloiniims in mcdia

nccte, quia Dominus in media nocte, el in Dominica

nocte ad judicium veniet, et dormientes a bonis de

civitate sua disperdet; vigilantes vero in bonis iu

iocum exsullalionis adducet,-

i

621 GEMMA-ANlM'&. — LIB. II. 6««2

.CAP.XVI. — De auctorilaie sanciomm. -.Aucfcoritatemvero a sanclis babcmus, utin nocts

surgentes laudes Creatori nostro canteihus. David

n-amqu-e(Psai. cxvm) et prophefcsemedia riocle ad

confitendum nomini Doiriini surgebant, et Dominus

In oratioiie penioclabat, ct Paulus atque Syias in

caiTcei-emedia nocte psallebant (Act. xvi), quaiidojngens lumcn divinilus ibi resplendebat: hos quiIniiianlur, et prsemiis participaufcur. <•

CAP..XVII.— Dispositio Hieronymi.

Hieronymus prkiium in -Belhlehem,ubjiDeminus

.lasci voluit, nocltirnale ciiicium vel reliquas beras,iit feodiecaiiii Ecclesia, disposuit. Secundum Daraa-

sus papa pcr omncs Ecclesias eodem ritu celebrari

coiislituit. Anii diciiur ^antra; tpuvg vero dicitur

sonus, inde aiitipliona nomeri habefc, qtiodcirca so-

ntim sonet, quia euin videlicel antiphona incipitur.secundum ionuni ejiis psalnius caiiilur. 'iluiic can-

tum prinikiis Ignalius Anlioehenus episcopus ineoelo aiigelicum ehoruni alteriiareaudivit, et secun-

dum lianc fonnam snani EccSesiamcantare docuit,

isqiie nos ad omnes Ecelesias peiiraiisiit, Responso-ritjf» a respondendo dicilur, quia clioro caneiile

verstis ab uno respoiidctur, et Iiuic iterum a ehdre

per inccepfciohomrespondcfcur.Ilrinc cantum in pri-r.iis Amurosiiis Mediolajiensis episcopus composisit,et ab eo lota Ecclesia forinam accepii, llic enim

bymiios composiiifcquos adbuc Ecclesia in hwideChrisli canit,

CAP.XYIH. — Be viiteaDomini.Nocturnale officium quoque est imilalio in vinea

iaboranliuin {Malili. xx), Cum in Ecelesia ad servi-tjnm Dei noelu Ganimus, quasi in vinea ad operan-dum eorrvenimus. Praesens enim vila nocti compara:-Uir, qua; tcnebrisignorantiaeobseuratur. Cum iau-

dem Dei per Domine,4abia-mea apcries incipimus,quasi opus vineseincboamus. Moxquedivinum auxi-

Iium'pcT Betts, in adjtileriuni meumintende invoca-

Bius, qualGiius incoeplum opus perficiamus, perVenile vero allerulrum ad servitium Dei, quasi ope-ranfes instigamus. Deinde liymhum Deo canimus,quod nocturnas illusiones superavimus, et illos perhoc imitamur. qui cantant, dum operantur. Deindedum alfcernatimpsaliimus, quasi cerfcatiriioperi insi-

stiinus, dum lectioiies legimus. quasi nos ad opusihstruimus, dum respoissoria canimus, quasi post

per-aetumopns gratias ugimus.Estcnim lectio menfcisrefeetio ; dum ergo leclioiies legimus, quasi animashi divino opeie lassas velut vineseoperarios refici-mus ; dum responsoria canimus, quasi post refe-ctionem iatides solvimus. Unde cum iteruni psalli-inus, quasi refecti adlaborandum surgimus, diverea;noclurnse varise horse-sunl, quibus operarii vineamDomini introierunt, Ut autem labor hujus vineaeno-

bis levigetur,;prioruni pririnmi in hac vinea pondus0-ieiet aestus poriantium exempium per psalmos et

iecfcio.nespraebefcui".CAP.XIX. — De sacerdoie.

Sscerdos itaque qui incipit, figuraro patrisfanuiias

A ge.it, qui operarios ad vinea; culturam conducit

(Matth. xx), Cantor, qui Venite, exsttllemuscantat,praefert procuratorem, qui advlneae culturam invitat.Porro iiymnus illtimcantum repraesentat, quem post

-peraetum opus alacriter iiiciioant. Psalmi diverso-ruln sanctorum opera nobis ihsinuant, -qui in bacvita laborabsnt. Primi uamque quaterni psalmimane, scilicet ab Adam usquend Noe demonstrant.Secundi quaternl boram terliam , seilicet a Noe

usque ad Abrabam indicant. Tertii quaterni sexfcani

boram, scilicet ab Abrabam -usquead Moysen de-

nuntiant. _CAT.XX. — Mane Abel:

Maneitaqueprimus Abelhujus viiieaelaboreni sub-

iit, quem primus psalmus, Bealus vir, cxprimit, quiB nos in lege Domini die.ac nocte medilaii -quasi in

vinea operari docuit, duffi ipse protomartyr -lanquamlignumirucliferum fructum nrarfcyriiprhiins oblulit.Post hunc Eitos hanc vineam exeoluit, quem psai-"rous (H), Quare fremuermH, innuit, qui nos in bacvinea Domino in tinioj-e servire consfclfcuit,quandogentes ex-Chani intnalitia-fremtteni». et adversv.sDo-minuin inania meditaii sitnt. Deinde Enoch imjusviuese eultorexstilit, quem, Bomine, qaiclmuttiplicatisitnt (Psat.m), deproniit, qui nos a somuo exsurgereet voce nostra"ad Doininufficlamare monuit. Quem

quia multiludo populi maligni circumdedit, Dominuseum suscepit. Lamech qucque ad laborem iutroivit,

quem Domine, ne in furore (Psal. VJ)injiotescit, qui• nos per singulas noctes lecluin nosfrum ciim laery-C niis Iavai'e instruit, ue cum bis pereafflus quos Do-

minus in furore suo arguit.CAP.XXI.— Terlia. hora Nxse.

Doinine Deus meus, in ie speravi (Psal. vii), Noe

ostendit, qui quasi leliia hora bane viueam excoluit,el primus vites plaiifcarerios docuit; qui quia in Do-niino speravit, eum ih undis liberavit. Domine, Do-minus noster (Psai. viu), Sem denunliat, qui postdiluvium in bac vinea nomen Dorilini mirabile inuniversa terra nunliabat, qui omnes se laudantes

gioria et houore coronabit, qui ex ore infaniiiim"etlactenlium laudem perfecit. Confitebor libi, Domine

(Psal. ix), Hebcr eultorem hujus vineseinsinuat, quinos admonet psallere Domino, qui in Sion habitat.In Dominocmifido(Psat. x), Tbare iudicat, qui cui-tor liujus vihea; in Doinino confidebat, ei Dominoiri templo saricto suo nos servire moriebat.

CAP.XXII. — Sexta lioraAbraham.Sexla hora Abraham hanc vineam intrabat, quem

parsSalvum mefac (Ps«Z.xi)ydec_ai'at,quando mun-dus idolacoluit. Usquequo,Domine,oblivisceris(Psai.xn), Isaac in bac "vinea laborantem espriinit; cujusDominus oblilus non fuit, dum arietem mactandumpi-oeo posuit; qui nos cantare Boffiino et psallereliOinini ejus monuifc, qui omnia bona nobis tribuifc.Dixit insipicns (Psal, xni), Jacob innuit, qui apuditisipientem Laban pdndus diei et sestus pqrtavit, etnos Dominum invocare docuit. Domine, quis habi-tabit (Ps.al. xiv), Joseph depromit, qiii iri liac viiiea

.625 liONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS..IH. — LITURGIGA. , WU

sirie macula desudavit, ei nos Dominuni glorificare _Sniouuit.

CAP.XXIII. — De verstt.

Quod infermissapsalmodia versusdicitur, designat

quod ex intermisso opere multitudo ad refectionem

expeditur. Lectiones quse legur.tur, sunt diversa

fercula quibus operarii ad iuvicem reiiciuntur. Be-

nedictiones quae"praecedunt, religiosorum beuedi-

cfcionesprseferunt, qtiibus cibum benedicit, Respon-

soria, qusepo.stIeetionem canunlur, sunl laudes quse

sumpto cibo solvuntur.CAP.XXIV.—Nona hora Moyses.

Secunda nocturna est hora noiia : hac Moyses et

Aaron aliique legis sacCrdotes vineam Domini ex-

colebant, qui in psalmo (xv), Conservame, Domine,Dominum Patrem suuin et calicem dicebant, et nos ''

Dominum, qui tribuit infcellecfcuni,benedieere doce-

bant. In hacenim judiees laborabant, quos Psalmus

(xvi), Exaudi, Domine,jtisliiiam tneam, denotat, qui

judicium suum de vullu Domiui prodire rogabant, et

uos in nocfcead Dorainum clamare moiiebant, In bac

reges quoque desudabar.t, qui se in psalmo (xvn),

Diligam le, Domine, in caput genlium constitutos

proclamant, qui nos laudando Doininum invocare

inslruebant. Yersus roodulafio, estab opere separa-tio, lectiones sunt operariorum refectiones. Respon-soria sunt illorum laudationes.

C.Ar.XXV.— Undecima Itora apostoli.In teiiia nocturua repraesentatur hora undecima,

liac apostoli humercs oneri supponebanl, quos ca-

nit psalmus Cwli enarrant (Psal. xvni), qui nos "

justitias Domiiii edocebant; in bacmarlytes, ul in

•magno sestu grave pondus portabant, quos loquitur

psalmus Exaudiat ie Dominus (Psal. xix), qui nos

Dominum in die tribulatiouis invocare monebant.

Jn. hac confessores operaiii sunt, qui iu psalmo

Domine, inmrtule (Psal. xx) expressi sunt, quiyo-luntate labiorum suorum fraudati non sunt, et nqscantare efcpsallere virtutes Domini persuaserunl;per versuni cui sequitur et Evangelium quod legi-lur, conversio gentilium intelligitur ; qui quasi re-

sponsorium canil, quod per Evangelium in Domini

vineam conducti sunt, qui tota die in foro infidelita-

tis ofciosisteterunt; per Te Deum laudamus illorum

gaudium accipitur quibus peracto opere denarius in Dsero, id est in vita aeterna in coiisiinimatione sseculi,tradifcur.Hos ideo in noctiirnali oincio imilamur, ut

cum eis denarium vitseChristum mereamur. Et quiabsec cuncta per Cbristi resurrection_;m sperantur,idco in nocte Doininica; resui-rectionis talis modo

eaiitaiur.

CAP.XXVI. •—De vcrsibus.

Antiqui patres in omni opere Deum invocabant,sed et gentiles Deum in minimis etiam rebus invo-candum ceiisebant.pdeo nos onines horas per ver-suin Deus in adjutorium incipimus, ut in omniaclione divinum auxilium invoecmus. Yersus Me-mor fui in nocle tempus ante legem designat, quo[;atriarch_e in nocte ignoranlise nominis Dominime-

: A mores eranl. Sed et Dominum exprimit, qui pronobis in cruce oravit, ut Ecclesia nominis ejus in

nocte memor sit. Yersus Mcdianocte surgebam tem-

pus legis denotal, quo propbetas de nocte ignorantisead luceni scientia; sui'gebant. Sed et Dominum de-

monstrat, qui media nocfcede mortuis sm-gebat, ut

ct Ecclesia media noefcead confiiendum nomini ejus

surgat, Per versum Exaltare, pomine, tempus gra-tia; designaiur, quia Dominus in virture sua scilicet

in dextra Patris exaltatur. Et si Ecclesia virtufes

ejus in nocle canlabit, eam quoque in gaudio exal-

tabit, Exaudi, Domine, preces servorum litorum ex

libroParalipomenon assumptum (IIParal. vi)palri-arcbis convenit, quos primus nocturnus exprimit.Ostende nobis, Domine, yel- quodcunque aliud pro

'' tempore de psalterio vel alia prophetia sumptum

prophetis congruit, quos sec.undusnocturnus.innuit.Precibus et meritis bealm Mariw omniumquesanclo-

rum sanctse.Marise et apostolis eoiivenit, quos ter-

tius nocturnus coiicinit. Jube, Dotnine, benedicere

ad Dominum dicitur, ad quod Tu autem conliuuatur,

quod depsalmo BeafHSqui intelligit assumitur. Sa-

cerdos autem, qui tenet vicem Domini, dat benedi-

ctionem.CAP.XXYII. — De feslivitaie sanclorum.

In festis sanctorum iia nocturnale officiumut in

nocte Dominica agimus, quia eos per Christi resur-

reclidnem gaudia consecutos credimus. Ideo autem

cum novem psalmis et totidem lectionibus ac re-

r sponsoriis celebramus, quia <;osiu coiisortio novem

ordinura angelorum esse praedicamus.CAP.XXVIII. — De Malutinis monachorum.

Porro divinum offlcium a beato Benedicto ordina-

tum pene idem sjgnifieat, pi-seserUmcum ad idem,

videlicet ad laudein Dei et ad justorum prsecouia,tendat. Hoc ideo ab Ecclesia est receplum, quia ab.

illo qui omnium juslorum spiritu plenus fuit est

prolatum, et ab apostolici ponlificis, scilicet Gi'ego-

rii, auctoritate roboratum. Siquidem patet quodidem vir Deoplenus in vinea laliorantes et in vigiliis

excubantes afcleiiderit,duni lali modo psalmos di-

stribucrit, et Dominicam noctem tribus vigiliis pertres npelurnps distinxerit, licet ipse psalmos sena-

rio, leclioncs vero qualernario numero assignavcrit,

D quia videlicet per senarium activse vitae actio desi-

gnatur, propter sex opera Evangelii quibus in istis

sex diebus quasi in vinea laboralur, per qualerna-rium vero contemplativa; vitse perfectio propter

quatuor Evangelia flguratur, quibus contra bostes

animarum, scilicel vilia et daernones, jugiler vigila-tur ; per sex ergo psalmos in vinca Doniini laboran-

tes declaranlur, per quatuor lectiones in caslrisDo-

mini vigilantes demonstrantur, per Responsoria aia-

critas laborantiura denotaiur. Notandum quod hic

divini servitii ordiiialor a psalnio Domine in virlute

ttta (Psal. xx), qui de pacc Ecclesiaeconslat, in-

coapit, etreliquos, qui passionem Christi sonant, in

ofiicio conclusit. Doniinus enim in cruce a Deus

Deus mev.s, respicc inccepit, et ita decem psalmos

025 GEMMAANIM_£.— LIB. II. 620

cantans in versu. Iti manas luas cqmmendospiriium A.' meum(Psal. xxi) finivit. Hoc idcirco in nocte Do-

minicaeresui rectionis inslituit, quia nirairum Chri-

stus per passionem ad resurrectionis pacem per-

venit, etEcclesiaepacemper passionera suani contu-

lit, Et nos in pace degentes si passionem Chrisli in

vigiliis nos cruciando imitabimur, in resurrectiorie

pace per Christum ditabimur.

CAP. XXIX. — De lertio noclurno.

Tertium riocturiium idem vir Dei tribus cs.nticis

attribuit, quia Trinitatem in fide, spe el charitate,laudari voluit, Unde eadem cantica cum Alleluia

cantari instituit, quia laudatores Trinitaiis ad can-

ticum ccelestislselitiaevocare docuit. DeindequatuorIectionesde Evangelio legi prsecepit, quia Christi

vigiles per doctrinam quatuor Evangeliorum in qua- [.tuor virtiilibus munitos monuit, ut videlicet in di-

vinis et humanis sinl prudentes, in adversis et pro-

speris fortes, in Dei servilio solvendo et prselatisobediendojussum omnibus aciibus suis temperati,his quatuor etiam subjungunt, sihsec omnia alacri-

ter peragunt. Post bsec constituit Deo dilectus can-

tari: Te Dettm iaudamns, quatenus nil sibi iu bis

omnibus ascribant, sed cuncta divina; laudi attri-

buant, se vero inutiles servos dicant. Per Te Deum

laudamus etiara ille cantus inlelligitur qui peracto-

opere aboperariis prsegatidiocanitur. DeindeEvan-

gelium legi prsecipilur; per quod vita seterna pro-

mittitur, quod denarius intelligitur qui operariis postiaborem dabitur; per bymnum Te decetlaus, qui ad

extremum canitur, illa ultima gralulatio accipitur. ^

quando, percepto vitaedenario, in Domihoexsultant,

quoddelabore ad requiem, de vhiea ad patriam eis

ire licet.

CAP.XXX. — Deinclinalionibus.

Dum ecciesiaiii iugredientes ad alfcareinclinamus,quasi regeni milites adoramus. -rF.terniquippeRegisinililes sumus, cui semper in prociiiclu specialismilitiseadsumus. Cuni autem ad Orienlemet Occi-denlem inclinamus, Deum ubique prsesentem nosadorare monslranius. Quem ita rationali motu abortu nostrse nativitatis usque ad occasum mortis

sequi debemus, sicut coelumab Oriente in Occiden-tefti naturali revolutione ferri videmus. Quodmona-chi expressius designanl, qui se loto corpore ab rOriente in Oceidentein'gyr-ant.CAP.XXXI. — iYo(adignilatem quw in matutinis

Laudibus est.

Apua gentiles dii infernales dicebantur Manes,eo quod mane diem terris emitterent, quem lota no-cte quasi inclusum retinerent (122). kManibus ergomane, id est bonum, dicitur, eo quod nil melius lu-ce videatur. A maneautem dicitur malutina, quasilaus Deopro luce exbibiia.

CAP. XXXII.— Prima causa.

Haiic horam ea de causa canimus, quod hac ho-

ra mundum creatum credimus; bac hora asfcrama-

L-lutiua cumjucundilate luxerunt, et Deum, qui fecit

ea, dulci harmonia laudaverunt, scilicet angeli eabora creati sunt, qui et filiiDeivocati sunt, qui mox

pro creatione niundi magna voce suavi concentuconditori jubilaverunt. Quos nos hac hora canentes

imitamur, qui astra vesperiina appellamur, quate-nus si solem Ghristum pro nobis occidentem laudi-bus sequamur, per eum ad ortum lueis videlicet in

resurrectione ad astra matutina perducaniur.

CAP.XXXIII. — Secunda causa.

Hac hora Dominuspopulum suum per ffiare Ru-

brum transduxit, et bostes illorum submersit, sicut

scriptum est: « Facluni est in vigilia malulina Do-

nsinus per nubem respexit, et ^Sgyplios interfecit

(Exod.- xiv). t Ea hora qua illi sunt in mari et in

nube baptizaU, sunt illi in fluclus prsecipitati.

CAP.XXXIV.— Tertia causa.

Hac hora Christus vielqr a morte resurrexit, et

diem nobis ab inferis revexit, et populum sanguinesuo redemptum a regno tyranni reduxit, et bostes.

eorum baralbro iminersit.

CAP.XXXV. •—Quurta cattsa.Hac hora in fiue mundi justi a somrio mortis evi-

gilabunt, dum de nocle liujus muudi ad lucem

sefernse claritatis transmigrabunt, Tempus' igiturnoctis, quod ante nocturiium prsecedit, pisefert illud

tempus raortis quod ante legem praecessit. Noctur-nus vero.illud tempus expj-imit quo populus sub

,-.lege Dominumcoluit. MaluUnalis autem hora, cumlux appropinqual, tempus a Ghristi resurrectione

usque in iine mundi demoiistrat, quo Ecclesia dile-cto suo canticum cantat, Psalmi nempe qui bic cate.tantur utrumque exprimei-e conantur, et tempus

legis, quod velut umbra prsecessit, et tempus gratisejquod ut lux visitanter postea fulsit.

CAP.XXXYI.— t Bominus rcgnavit. i Psalmus ilaudum Dominicm

Primus itaquepsalmus, Dotninus regnavit, illud

tempus Iegis innuit quo Dominus post liberationsm

populi sui super eunidem populum regnavit, et ei

quasi rex legem Servandam constituit, decorem

induit, dum in mirabili tabernaculo coli voluil,

Tempus quoque gralite exprimit, quo Dominus"

post redemptionem populi sui a morte resurgensper mundum regnavit, et decorcm immorfcalitatis.induit.

CAP.-XXXYH.— lubilate:Secundus psalmus, JMr>./a_e,.illudtempus umbrse

i oslendit quo populus Domini et oves pascuse ejusportas ejus, id est terram repromissionis, in confes-

i sione intravil, et eiomnis illa terra jubilavit,,eiquein laelitiaserviyit. Tcmpus etiam gralise depromit,quo Ecclesia fidem Cbristi recepit, ct ad praedica-

- tionem apostolorum jubilavit omnis terra, et Donii-no servivit in Isetitia..

(i22)Vit!eM. Varroiiem,De ling.Lat., etFestum,

C27 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 623

CAP.XXXVIII.— Deus, Deus metts.

Tertius psalmus, Deus, Deus meus, ud le de luce

vigUo, ilhid tempus umbrse indicat quo, devictis

bostibus sttli Salomone, in pacepopulus tripudiabat,

quando in velamento templi exsultabat, et rcx om-

nisque populus in Deo-jurans eum laudabat.

CAP.XXXIX. — Deus misereatur noslri.

Huic psalmo alius, scilicet, Deus misereatur nosiri,sttb uno 'Gioria Patri copulatur, quia regnum Juda

ct regiiura Isi-ael in una Tege sociatur. TerapuseUam gratise exprimit, quo, sedafa perseculione,Ecclesia pacem recepit. Ideo autem de luce ad Do-

iiiiijum vigilal, et in matutinis in eo medilatur, quiaei adjutor exslilerat. Rex vero Constantinus in Deo

lse!atur, per quem omnis Ecclesia iu Cbristo jurans U

pace gratulatur, dura os baereticorum iniqua lo-

quentium obstruitur. Alius psalmus, Deits miserea-

turnoslri; Imic sub uno Glcria Patri adjungitur,

quia Judaicus populus Ecclesiceadhuc in uua. iide-

assoeiabinir.

CAP.XL.— Benediciieomniq opera Demini Bomino.

Canlicimi Bencdicile, quod sibi quintus locus

ascribit, illud iempus umbrse iunuit, quo quintaa.tale Nabucbodonosor tres pueros iu caininum ignis

jjiisit, iu quo angelus eos resolvens euindein hym-jiuni cum eis eecinit. lllud quoque tempus expiimi-tttr quo Antichristus tres partes mundi, Asiam, Afri-

i-am, Ettropam, a tribus iiliis Noe genitas in cami-

nnra tiibulationis missuiMs dicitur. Unde et sine rGloria Pairi canitur, quia tunc omnis laus Ecclesise

clauditur.

CAP. XLI.— c.Laudate Domimtm de cmlis * et( Cantaic, t .1 t Lattdate, s si<6 iino c GloriaPatri. !•

Latidale Dominttmdc ccelis illud tempus umbra

denuntiat quo populus a Babylone reversus templumDominorescdificabat, ct illud lempus ostendil quo-

Eeclesia, occiso AnUcbrislo, Doroinum laudabit,

efcper tercorero lapsos in domurn Dei poenitentia

j-estaurabit, iii tres Psalmi ideo sub uno Gtoria

Pairi psalluniur, quia tune Christiani, Jttdwi ei

Gentiles, in una religione Domiiiuni iaudare no-

scunlur.CAP.XLII. — De liymno.

Hymuus illud tempus umbrse exprimit quo Judas

Macliabaeusdedicalo templo pro victoria bymnumDoniino ctim populo ceciuit, et illud tempus innuit

quo Ecclesia pro victoria de Aiitichristo bymnumDomino canet.

CAP.XLIH. — Decctpituto.

Capitulum, quod a sacerdote dicilur, est angeli

legatio, qua praecursorChrisli Zacbariserepromitti-

lur, et ulliinam boram denuntial, qua nqyissimatuba angeli morluos ad vitam excital. Versus qui

sequitur, Dominus regnavil, declaral quod sicut

Cbristus post resurreclionem in Ecclesia regnavit,ifa post generalem resurrectionem in omnibusele-

clis regnabit. A quibusdam versus in mafitinis

A Domine dicitur, et Ecclesiae resurrectio expii-mitur.CAP. XLIV. — De cantieo t Benedicius Dctis. t

Per canticum atiiem Benedicius,quod illucescente

die cantatnr, adventus verse Iucis Chrisli in bunc

mundum designatur, quod Zacharias ei obviam

cantavit, qaando plebem suam inlioc mundo visi-

tavit, et sedentes in tenebris et umbra mortis inferni

illuminavit, e£ illtid fcempusreprsesentat, quo in ul-

timis Ghristus splendor selejTisegloria; et sol justi-tise adventus sui ortu orbem illustrat, et Eeclesia er

obviam rapfa tetabunda laudesjubilai; qtiani spoii"sus suus visitat, et diu in ter.ebris.hujus, mundi ser

dentem sua claritate illaminat.

CAP, XLV. — Deorcttioneet snffragiis,Ore.tionequaesequitur, illa ultima bencdictio, Ve-

nite, benedicli Patris mei (Maith. xxv), intelligitur.

Suffragia sanctorum, quae postea canuntur, sunt

multa; mansiones in domo Patris, in quas singuli

pno meritis introducuntur. Ideo in Domiiiicadie bse

laudes canuntur, quia per fldemresarrectionis Cliri-

sti hnec gaudia justis in resurrectione dabuntur.

Ideo etiam infra Pascha frequentantur, quia rcsur-

rectionis Christi et nostrae tempus rcprresentattir

per eas. Ideovero baec in festis sanctorum canian-

tur, quia saneti nune in gaudio, quod iu resurre-

ctione dupliciter percepturi sa-nt, gratulantur.llanc eamdeni sigiiiiicationern.et sarictu-sBencdiclus.

in ordinatione sui officiiexpressit, hoc solo-mutato,

Q quod Deus miserealur in priniis ob honorem s£Jic'a>

Trinitatis cantari jussit.GAP.XLYI. — De privaiis nociibus.

In Dominicanocte celebravimiis nostram-libera-

tionem, et angeioruin cosequalilatem; in privatisnoctibus commerooramus nostti exsilii servittitein.

A.quo enini quis superalur, illius et servus vocalar.

Diabolus autem lnmianum genus in pi-imoparenle.

devicit, et durae seniluti subjecil, Ut ergo"ab hac

servitute[liberi] fiamus,diviiioservitionocliiniisho-ris insudemus, ut a nocte bujus vitse adajfcernamlu-

cemperveniamus.Yerumtamen quia nosfcramserviiis-

tem per sex reiates mundi extendi deploramus, ideo

sex rioelibusbeiidoniada' hoc officiumcelebramus.

CAP.XLVH. — De-duodccimhoris.

Et quia nocti duodecim lioras ascribinius, ideo-

duodecim psalmos canimus, qualenus qui dnodeciro.

mensibus anni servitute detinemur, per doclrinam,

duodecim apostolorum liberfali donemur.

CAP.XLVIII. — Desex aniiphonis svper voclurnum.

Ideo autem sex antiphonas cantamus, ut per sex

opera Evangelii de noctc mortis ad lucem Chris.ura

transeanms. Quaesex o])era sunl, esurieniemcibare,sitientem potare, niidum veslire, hospitem colligere,

infirmum visitare et carceratitm redimere.

CAP.XLIX. — Viginti qtialtior horm.

Sol quoque totum munduin superius et inferius

iuler diem et noctem, hoe est xxiv boris peiiustrat,et prsesentesquidem stellas sibi in die lumine suo

obscuraf, absentes vero in nocle illuminat. Qui &o~

6St GEMMAANBLE.—LIB. II. 650

lem juslitise Christum prsefigurat, quibunc mundum -A

Buperius quasi in die illustrabat, dum prsesentiasua doclrinis et miraculis illum illuminabat. Infe-

rius vero quasi in nocte eum irradiavit, dum morte

sua, sedentes in tenebris et umbra mortis visitavit,..

Qui stellas praesentes velat in die, dum sanctos in.

gloria suaeprsesCntisea mundi teriebris celat. Stellas.

ei-goinnqcfce absens illnminat, quia justos ia nocte

hujus vitce illustrat,

CAP.L. —• De'duodecimpsalmis.In nocte ergo duodecim psaknos, et in die tolidem

psallimus, quotiioris stellas a sole undique versuih

illtiminari diximus^ quatenus nos Christiani in ba-

ptismale slellaefacli ab aeterno sole in omril hora

illurainejJiur, si Dominum in omni tempore benedi-.

ccntes veneremur. Ef quia-peccato devicti serviluli .

sumus addicti, efc-in sudore vultus iiostri oportet

pane vesei (Gen. m), ideo solemus in die necessaria

operari. In nocte vero, quando nullus potest operari,.i.n vigiliis «xctibamus, ut eo. revertente a nupliiscuin eo ad libertatis jura redeanius. Ideo etiam tres

lecfcioneslegimus, quia tres vigilias posuit Domi-

nus : Si, inquit, in prima, si in secunda, si in tertia

vigilia venerit, et ila inveneril, beati sunt servi illi.

(Luc-,xn), quse tres vigllisetres selates boroinis pue-fiiiam, juventutem, senectutemsignificanP,m quibus,cuncli ilominum in bonis operibus pervigiles prae-stolari jubemtir. Tres ergo lectiones legimus, cum

in fide Trinitatis in tribus aelatiljus alterutrum di-.

vinum opus inslruimtis. Tria responsoria, cantaT.|,mus, cum Trinitalem fide, spe, charitale glorifica-n?us. Psalmi quoque pro prima vigilia , lectioncs,-

pro secunda, Responsoria pro-terlia; inatulinm Lau-.

des pro quarla vigilia noctis, quasi pro debito sol-

v.untur. Sanctus etiam, Benedictus in.eadeiii signifi-caUone duodecim psalmoset. tres .lectiones in priva-.tis noctibus instiluit; hoc tantum mutato quod le-

cfiones psalmis interposuit, quia.hsec videlicet me-

dia nocte agi voluit.

CAP.LI. — De privalis noclibus et de Laudikuscitmcantamus c Misereremei, Deus. t

Nox qusepr&cessit vitam nostram in.peccatis ex-

pressit; noclurnale auteni officiuninostri exsilii ser-vitium.In matulinis Laudibus jam ad libertatem perpoeiiiientiam tendimus, duni cantamus : Misetxre E

mei Deus. Et quia.per poenitenUamde lenebris mor-'

tis ad lucem vitse tiansitur, ideo in seeundo psalmo

per singulas ferias mane concinitur, ut in Verbamea-: Mane- asiabo, et mane exaudies vocemme.am.

(Psal. v); in : Judicu me, Deus ; Emille lucem tuum

(Psai. XLII); in : Te decel. Iiymnus, Deus; Exitus

inaliaini, et vespere delectabis (Psai. LXIV); in :

Domine, refugium; Mane floreat et Mane repleli stttiius misericordia iua(Psal. LXXSIX);ih : Domine,exaudi; Auditam fac miiti niane misericordium luam

(Psal. CXLII); i0 : Bonum esl confiteri, et ad annuiirtiandum manemisericordiam tttaiii (Psal. LXXXXI).

CAP.LII. — Deus, Detis meus.

Q-.iiavero per chari.tatem remissio peccatoruni-

A tribuitur-, tertius psalmus de diiectione Deicanitur,in quem silitanima nostra, cujus nos poenitentcssuscepit dextera.

CAP. LIII. — Detts misereatur nostri.In sequenti psalmo Deus misereatur nostri, dilectio,

proximl subjungiiur, in quo vuItumDei super nos,illumihari, et salutare Dei in omnibus gei.tibuscognosci poscitur. Hi duo psalmi ideo sub uno Glo-

riaz Patri psalluntur, quia. prsecepta geminaedile-clionis in una Clirisfiana professione peragunlur. fn

psalmo quoque,"DeMs,-Deus meus, expnmilur Cbrisli

divinitas, cujus misericordia melior est super vitas.In Deits misereatur ejus humanitas, per quam illu_-minatur nostra fragilitas. Et quia hse duse substan-,liaein una persona Chrisli venerantur, ideo hi duo.

. psalmi sub uno Gloria Pairi cantantur ; et quia infide litfjus nominis pcenitentes salvantur , per hosetiam duos psalmos.fides et operatio intelliguntur,

per quam conversi libertatem yenise consequuntur.Et quia per sex opera miseiicordiseserviiibertateni

spiritus adipiscuntur, ideo sex eantlca vicfcoria;persex dies.canuntur.

Confttebof, -....-.In priinq cantico : Confitebor, cum Isaia exsulta--

inus (Isa. xn); quia, sicut ille infideleni populum,ita nos peccata superavimus, et Dominus, qui pro-.jiter.peccata nobis erat iratus, propter pcenitcntiamest nobis cOnciliatus.

Ego dixi in dimtdio dierum.

„r In secundo , Ego dixi, cum "Ezechia gaudemus(Ezech. xxxvni); quia, sicut ille mortem corporis,

. ita nos mortem animse evasinius ; ideo gratularido"

canimus,vF/i)eiis, confilebilur libi, smitet.ego hodie.

Exsullavii.In tertio : Exsullavii cor, cum Anna tripudia-

. mus (I.Re_7.11);quia, sicut illa aemulani suam, itanos earnero nobis adversauiem devicimus : unde

gaudendodicimus : Exsultavit cor meumin Domino,qui carnem in.vit.iis mortificat.etanimam in virtu--tibus yivificat, - .

Canlemus.In quarto : Canlemus Domino, cuffi populq Israel

lastamur (Exod. xv); quia, sicut ille, Pharaonem et

.$gypliosperMoysen,ita nos diabolum et da;hi.&nes

D.per Christum subterfugimus : unde laeiabundi re-- sultamus : Cantemus Dominogloriose.

Domine, audivi.In quinfco: Domine, audivi, cum Habacuc gratula -

mur (Habac. 111);quia, sicut ille cura populo Baby-lonem, ita nos peccalorum confusionem eVasimus,et diabolum per .co.rn.uacrucis superatum exsulta

mus, qui ante pedes Doroini est egressus.Audit,e,-cmli.

In sextq : AudiJe, cmli, cum Moyse hilarescimiis.

(Deut, xxxii);.quia, sicut ille devictis liostibus ler-ram repromissionis, ita nos devicUs vitiis.etpecca-.fis promissam indulgentiam reeepimus ; et Dominocarriien canimus, qui Vindictam In hostes retribuit,

. -efcpropitius eritterrsepoptili sui-.

C5. HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS II!. — LITURGICA. 652

Benedicite. APorro iu septimo : Benedicite, omnia, cum lribus

pueris li itiiupharous (Dan. m); quia, sicut illi Na-

bucbodonosor et eaminum ighis, ita nos diabolum

et inferni incendium evasimus. Ideo cum omr.i crea-

tura Domini benedieimus, quia in resurrecUone

aeternas flammas superabimus.Laudate Dominum de cmlis.

Deinde : Laudate Dominum eaniinus ( Psal.

CXLVIII),quia triurophum devitiis meiuimus ; quein

triumphum per hymnum exprimimus.

Capilulum.Capitulum vero nos consolatur, dum sacerdos in

persona Domini nosvigilare, et stare in fide borta-

tur.

De versu. JjDe qua nos consolatione plaudimus, dumversum

iios fepleti sumiis mane - misericordia ina (Psai.

LXXXIX)dicimus. Hinc jam libertate recepta in gau-dium prorumpimus, quia Liberatori nostro gratesreferimus ita dicentes.

Benedictus.

Benedictus Dominus Deus Israei (Luc. i), quianos in peccatls visitavit, redemptlonem per poeni-tentiam fecit, de manii inimicorum liberavit, scien-

tiam salutis in remissionem peccatorum per viscera

jnisericordise dedit, de morte illuminatos in viam

pacis direxit.

De oratione.

Oratio, quam sacerdos dicit, est indulgenlia quamDominus ad se reversis tribuit. C

De sanclo Benedicto.

Sanctus quoque Benedictus servos peccatorumper poenitentiam, libertatem, et victoj-iae lsetitiam

adipisci docuit, qui pene eosdem, tamen totidem

psalmos et eadem caiitica per easdem ferias in ea-

dem sigmlicaiione insiiluit.

De seplem cauttcis.

Septem cantica in bebdomada canuntur, quia

per septem dona Spiritus sancti mundus salvatur.

Dominica die.

Dominica die canilur Benedicileomnia opera (Dan.

iij); quia prima aelatecreavit Deus omnia, et eademciic per resurrectionem Christi iunovata sunt om-

nia. DFeria prima.

Priraa die, creavit Detts lucem, et bac die omniao.d laudem Dei admonentur, quia omnia illustratasunt a luce.

Feria secunda.

Secunda setate conligit diluviuni, quod significatbaptismum, Secunda die canitur canticum de ba~

ptismo, ut ilji: Huurieiis aquas (Isd. xn) , et feriasecunda Christus baptizalus traditur. Secunda die,creavit Deus cmium, et separavit aquas ab aquis, ita

per baptismum incredulos a fidelibus.Feria terlia.

Tertia setate liberatus est lsaac a morte, quia Ve-rus Isaac, id est Christus, liberavit populum suum a

A nioj-te per fidem sar.ctae Trinitalis. Tertia die, se-

gregavil Dens terram a-mari, boc esl Ecclesiaiu a

Synagoga.Feria qitaria.

.Quarta selate est Anna amara, semula eius repii-diata. Ideo quarta feria psallitur ejus canticum,

quia per quatuor Evangelia est electa Ecclesia, Sy-

nagoga abjeeta. Quarta die, factus est sol et luna et

sidera. Chrislus est sol, Ecclesia luna, sancti sunt

stellse.Feria quinla.

Quinta setate, liberavit Dominuspopu.iim suttm a

Babylone.Ideo quinta feria reeitatur cantieum quodceciiierunt filii Israel, cura liberati sunt a Pbaraone

in riiari Rubro post paschalem agnuro. Feria quinta,

JJ tradidit Dominus corpus suura, quo liberavit popu-lum suum a diabolo. Quinta die, fecit Deus de aquisvolucreset pisces; volucres in aera sustulit, piscesin aquis reliquit, quia per quinque vulnera sua ju-stos ad alta levat, impios ad ima daninat.

Sexta feria.Sexta die, creavit Deus Iiominem; sexta tetate

crucilixus est Chrisius. Ideo sexta feria caiitatur

canticum de passione, ubi dicitur : Cornua in ma-

nibiis ejus (Habac. m), id est bracbia crucis, quiaeadem die passus est Dominus.

Sabbaio.

Sabbato, requicvil Deusab omnibus operibus suis.

Ideo Sabbato canitur cantlcum : Audite cmli (Deut.

xxxn), quod datum est filiis Isi'ael post laborem -C ifineris, cum jam intrarent terram repromissionis.

Ita m septima a;tate post laborem hujus mundi dabitDominus requiem sanctis.

DeBenedictus.

Appropinquante luce, Benediaus ad laudes canta-lur (Lirc. i), quia per illud canticum noslra nobislux annuntiatur.

De Magnificat.Ad Vesperas Magniftcatseilicet in fine diei canta-

tur, quia in fine mundi Deus superbos disperdct, ethumiles exaltabit.

De t JYIHICdimiitis i cantico Shneonis.Ad Completoiium Nttnc dimiitis (Luc. n.) can-

talur, quia post judicium sancti in pace introdu-D ceutur.

Dc Itoris et temportotts.Sepfcemboras canonieas in die quasi ex dcbito

canimus pro septem gradibus quos a seplilorniiSpiritu suscepimus. Formam aulein habemus al)

apostolis et aliis sanclis, ut septies in die Creatoremnostrum laudemus, quatenus in domo cjus cum

angelis eum in saeeulum saeculilaudare valeamus.

Quilibet autem dies leprsesenlat nobjs totum hujussseculilempus, in qud diversis horis in vinea Dominilaboramus.

De Malutino tempore.Malutina illud tempus nobis memorat quo primi

parentes Deumin paradiso laudabanl.

653 GEMMAANDI_£. — LIB. II. 65i

Be Prima. JPrima illud tempus indical quo Abel, Enocb et

aiii justi, Deo laudes solvebant.iDe Tertia.

Tertia illud tempus insinuat quo Noe et alii dearca egressi Deum benedicebant,

De Sexla..Sexta illud tempus denuntiat quo Abraham et

alii patriarchse Deum glorificabant. ,

De Nona.

. Nona illud tempus demonstrat quo prophetsesub lege Deum magnificabant,

De Vesperis.

Vesperaillud tempus revocat quo apostoli et ilio-rum sequaces Deo hymnizabant,

De Comptelorio."

Compleloriumillud tempus monet quo irtnovissi-

mo sub Antiehristo justi Deo gratias referent.

CAP. LIY. — De horiset mtalibus,Dies etiam repraesentat nobis vitam uniuscujus-

que, quo diversis setalibus, quasi diversis horis, do-

cetur ex lege Domini quasi in vinea laborare (Matllt.

xx). Ergo per Malulinam commemoramus infan-

tiam, in qua quasi de nocte ad diem orti sumus,dum de matribus ih hunc mundura nati sumus.

Juste itaque in bac bora Deum laudamus, qua de

nocte erroris ad lucem veritatls in baptisrao nos

renatos exsultamus. Per Primam pueritiam recoli-

mus, quasetale libros discere coepimus.Merito ergoin bac bora laudes Deo solvimus, qua ejus servilio

ijMbuii SIHBUS.Psr Tertiam, adulescentiam recolli-

gimus, qua ordines suscepimus. Juste in hac liofa

Deum gloriiicamus, qua ejus ministris associati

siimus. Per Sextam juventutem innuimus , qua ad

diaconattis vel presbyteratus graduffi promoli su-

mus. Et in bac ergo hora hon incongrue Deum be-

nedicimus, qua duces et magistri populorum electi

sutnus. Per Nonam senectutem notamus, qua ple-

rique ex clero ecclesiaslicas dignilates quasi gra-viora vinesepondera subimus. Convenit ilaque nos

in hac bora Deummagnificare, qua nos voluit super

plebem suam exaltare. In Vespera decrepitam duci-

musad niemoriam, qua plurimi ex nobis ad melioris

vitse conversationem in prirais venimus, qui quasitota die in foro oliosi stefcimus(Matth. ____),duih £_toia vitairi vanitate viximus. In hacliora decelnos

Deum laudibus extollere, qua nos dignatus est suis

laudatoribus adjuugere. Per Completoriumfinenivitae

nostrae retractanius, quo per confessionem et poeni-tentiam salvari speramus.

CAP.LY. — Idem de lioris diei.

Per diurna quoque et nocturna officia celebrat

Ecclesia Cliristi mysteria. In nocte est Christus pronobis comprehensus, ideo in nocle nocturnum

psallimus. Mane esl illusus, ideo Matutinam cani-

nius. Prima hora est gentibus tiaditus, ideo Pri-

mam canlamus. Tertia bora est ilagellatus, idcirco

Terliam psailimus. Sexta liora esl CrucifixUs,pro-merea Sextam canimus. Nona bora inortuus.esf,

A ideo Nonam cantamus. In vespere est de cruce de-

positus, idcirco Vesperam-psallimus.Iu iiivediciest

sepullus, ideo completoriumcanimus.CAP.LYI. — De noeiurnalibuskoris.

Noetui'na ejjim hora Domiuus irifernum spoliavit,niatutina victor de niorte remeavit, Prima Mari.e

apparuit. Terlia duabus a monumento euntibus ob-viavit. Sexla Jacobo, Noita Petro, Vesperaduobusaiubulantibus ih EmmaUsse manifestavit;: Comple?iorio cum apostolis manducavit.

CAP.LYII. — jDehoris diei ct nociis.In nocte hihilominus Petrus negalione ploravit,

qui postea tota nocte in piscando lalioravit. In mane

Christus in littore stelit, rete piscibus implevit.Prima hoi-a cum septem comedit, Petro oves suas

eOmmisit. Tertia -Irora Spirilus sanctus super crc-

dentes desceridit. Sexta cum undecim Domiuusrecubuit. Nona eis videtitibus coelos ascendit. In

Vespera vero ante passionem cum eis coenavit,

corpus suum tradidit. Completoriopro eis Patremoravit.

• CAP.LVIII. — De prima Dominicis diebus.In Dominica die novem psalmos ad Primam psal-

limus, quatenus cum novem /ordinibus angelorumin gaudio resurreclionis Tiinitatem laudare possi-mus. In primis quinque psalmis de passione Christi

caulamus, quia Christunl per quinque partilam pas-sionem ad resurreeiionis gloriaffi pervenisse signifi-camus. Quem si nunc imitari volumus, in resur-

. reclione ei coiiregnabimus. Deinde quatuor subjun-

gimus, quia Ecclesiam ih quatuor partes mundi per

quatuor Evangelia BeKai lauti-arepr®uix-aiuu=,Per

Deus, in nomine tuo erroris desertionem, per Con-

fitemini laudis confessionem, pcr Beali immacalati

legis Dei operationem, per Rclribueanimse vivifica-

tionem exprimimus, per Quicunque vult fidem no-

stram depromimus, in qua reliqua omnia coiicludi-

mus, et per quam angelis associari credimus.

CAV.LIX. — De fide quatuor tcmporibus ediia.

Fidem catholicam quatuor temporibus editam iino

roboratam Ecclesia calholica recipit, et in qualuormundi climatibus inviolabiliter custodit. Primo

Symbolum apostolorum, scilicet Credo in Deum,fundamentum sibi ponit, duni bocquotidie in prin-

-vcipio diei, et in principio borarum, scilieet ad Pri-

mani canit ; per hsecopera sua consummat, dum

hoc ad Compleloriumrecitat. Deinde fidem Credo in'Deum Palrein, quse in synodis legilur, quamqueNicaenasynodus edidit. Tertio lidem Credoin unmn

in conventu populi ad missam modulatur, quoeper

Constanlinopolitanum concilium propalalur. Quartofidem Quicunque vtilt quotidie ad primam ilerat,

quam AfcbanasiusAlexandrinus episcopus rogaluTheodosii impei-atoris edidit; perreliquas boras co-

lilur sancta Trinitas.

. GAP.LX. — De Prima in privalis diebus.

In privatis diebus imitamur in diuruo.officio ope-rarios in vinea laborantes, et diversis horis ad ex-

colendam vineam intrantes (Matth. xx). Porro

635 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. - 630

sacerdos qtiiincipit iinitaturopilionem, ovestotadie J<inclusas mane in pascua ejicientem. Grex oviumest plebsChristiana, pastJitaDomiiiiniandata. Itinera

vero obsident bestiae gregi Dei inimicse. In una

na.mque parte leo rugiens circuit qumrensqucm de-voret (1 Petr. v); in allera draco iiisidians deviantes

veneno iuterimit, aberrantes avide deglulil. Ilinc

luptis irriiens rapit, et oves dispergit, In.deursusinvadens lacerai gregem et dissipal. Unde pastorDeus, in adjutoriuni nieiimclainat, qtiatemts ovilebsee pericula evadat. Oves autem pascuse-Dominiin

'hymiio summum pastorem invocaut, uti eas in

diurnis, actibus a nocentibus cuslodiat.

CAP.LXI. — De.us,in nomine luo._Deinde per psaimum Deus in nominettto iter ar-

ripiunt, et Dominum in virlute sua se a periculo I

liberare petunt, quoniam alieni eis iiisurrexerunt,et fortes animas eorum qtisesieiuut, ut Deus iii vir-tute sua illos dispei-gat, el eas cx onuiiuni tribula-tione eripiat,

Beali immaculaii in via.

Per Beati immaculali (Psal. cxvm) vineam, qua;est Chrisliana religio, ingrediuntur, et in pascuavise , scilicet in lege Domini pascunlur. In qua

iinpigj-e operanlur, dum testimonia Dei scru-

taiilur.

Retribue.

In hac fortiler laborant, dum in Retribue mir.ibi-lia de lege Dei considerant. Hanc summopere

excolunl, dum fidem suam in Quicttnquevult cx-

ponunt. Per legem Domini, id est dilectionein, ad

palriam revertimur; per psalmum Deus, in nomine

ttio ad iier pneeinginmr; per psalmum Beati

immacttlaii dilectio Dei, per Retribue dileclio proxi-ini accipitur.

De < Qiiicunque vuit salvus esse. s

Quicunque item fides etirsum nostrum expri-niit: per fidem enim ambulamus ut ad speciem

parveniamus.Dc capitulo.

In capilulo paterfamilias operarios consolatur,

quia omnis qui nomen Domini invocaverit salvalur.

Unde alacres in responsorio fidem iferanl, et cum

Petro Chrislum filium Dei vivi invocant. Quem in

\-ers\i,Exsurge,Domine (Matih. xvi), se adjuvareiii rj

incoeptoopere postulant.De c Kyrie elcison. i

Kyrie eleison el Cltriste eleison, quod sequitur, ob

ties causas dicitur : Primo, ut superflua cogilatio,

qure psallentibus obrepsifc,dimillatur; secundo, ut

sequens oratio sacerdolis- exaudiatur; terlio, ut

Dominica oratio, quasi quadam prsefaliuncula or-

nata, intenlius dicalur. Quse itieo silenter dicilur,

quia Deo in ea loquimur, qui non verba setl cor

intuetur. Cujusuliiina pars ideo aperte dicitur, ut

ab omnibus conuimelur. Per duos verSus, scilicet

Vivet aninta, et Erravi sicut bvis, pcenitentes intelli-

guntiir, qui per pastorem velut oves errantes ad

grcgcm reducuntur. Qtti niox Symbolum recifaul,

A quia fide coi'da sua purificant, quseprava opera nia-culaverant,

Dc « Credoin Deum. iIdeo autem Credoin Deum occulte dicitur, quia

occulta poenitentia occulte peccantibus injungi-tur.

De precibus et confessione.Idcirco eliam preces, et confessio, et oratio,

scquuntur, quia per tales bucfcus poenitenfcesincommunionem recipiuntur. Ob hanc etiam cau-sam septem poeniteiitiales psalmi ac litanise ca-nuntur.

De capitulo e Preliosa in conspeciu, tSolent pastoi'es loca mutare, et greges ad alia

pascua minare. Hoc religiosi imitanlur, dum prsela-B tttni de ecclesia sequentes in capilulum congregan-

tur ; ibi Dei animalibus sal ad lambendum datur,tstiineis in Martyrologio passio vel viia sanciorum

proniinliatur. Opilio vero eis quasi pabulum pouit,titini per versum Preiiosa patientiam sanctorum

proponit. Deinde divinum auxilium ter per Deus, in

adjulorium invoeat, ut grex Dei periculum anima-rum evadat. Deinde quasi ovile benedicit, dura eos

dirigi- et- sanctificari in lege Dei poscit, Post bseclectione i'cficiuntur-, et tunc siuguli in opera quasivincse cullores diriguiitur.

De T-ertia.Dtim T-ertiacaulatur, quasi a novis operariis i;i.

vinea laboratur.

DeSexta.Dum Sexta canilur quasi ab aliis laLor susci-

pilur.De Nona.

Dum nona canitur et psallitur, quasi iterum ab_aliis onus suscipitur. In Vesperadenarius. recipitur.Terlia, Sexta, ct Nona, ideo teriiispsalmiscelebraii-lur, quia in his tribus horisTiinitas veneratur. Sed

qua;rilur, cum Prhna..dicatur, cur Tertia et non

potius secunda sequatur. Item cum Tertia ponalur,cur deinde Sexla et non quarta vel quinla dicatur.

Itemque cur SexicunNona, et 11011magisseptima velociava prosequatur. Sciendum estquotl dies induo-

decini boras dividitur, el pro unaquaque Ii0!'au!ium

capilulum de psalmo Beaii immacutati, concinitur.

j) Pro Prhna hora Beati immacutati, pro secunda,Relribue: pro Tcrlia, Lcgem pone; pro quarta,

. Memoresio; pro quinta Bonitatcm; pro Sexta, De-

fecit; pro septima, Quomododilexi; pro octava,

Iniquos odio; pro Nonu, Mirabilia; pro deciina,Ctamavi; pro undeciffia, Principcs ; per huuc psal-nium lex Dci, id est charitas nobis pionuntialur, in

qua operarii pro aeterna vila quolidie operantur.Unde et in singulis capitulis aliquid de lecjememo-

ratur, quia per hanc solam quasi per regiam viam

superna patj-ia iniratur.

De i Beati immactdati. iIn Beaii immaculaii dicitur, t qui ambulat in

lcge; ? in Retribue, < Consideravi mirabilia de legetua, > et < De lege tua misereremei. i In Leqem.

657 GEMMAANIM_£,— LFB. II."

033

pone, < Scrulabor legera tuam. i In Memor e-sio,_« Alege tua nondeclinav , t et «Dixicustodirelegemtuam. > In Bonilatem, <Bonum mihi lex oristui. >

ln Defecit, < Non ut lcx tua. » In Quomodo,<-Di-

lexi Iegem tuani. > In Iniquos, <Legem tuara di-lexi. > In Mirabtlia; < Non custodierunt legemfuam. > In Clamavi, <Legem tuam non stim obli-tus. • In Pnncipes, i Legem autem tuam dilexi, >

et <Lex tua meditatio mea est. > Semper in Tehia

liora offtcium solvitur, quia Trinitas in omuibuscolitur.

CAP.LXII. — De Vespera.Vesperamideo Ecclesia solemniler celebrat, quia

Ahraham et alii patriarcha; anle legcni, sacerdotesel prophetse sub lege, sacrificia ad vesperam offere-

Mnv, ei daaij.n.s in vespera eosaans corpus suum R

discipulis tradebat, Quinque autein psalmi bujushorae quinque vulnera Chrisli significant, qui se

vespera mundi pro nbbis saci-iucabat. Hoc et versus

insinual, Dirigalur oratio mca sicut incensum in

conspeciuluo. Elevatio manv.ttmmearum sacrificium

vespertiuum (Psal. CXL). Duodecima hora dies

clauditur, et operariis jam peraclo opere denarius

dabitur (Malth. xx). Finis aulem uniuseujusque iu-

telligitur, cum pro transacfa vita merces cuiqueicdditui-.

De quinquepsaimis ad Vesperas.Ideo quiuque Psalmi canuntur, quia pro labore

quinque sensuum remunerabuntur. Hymnus .qui

subjungitur, laus victoriae aecipilur; quia sicut illi r

post laborem adepta mercede gratulanlur, ita isli posttlevictum mundum pro aeternagloria jueundanfcur.Hos capitulum excilat, ut surgentes venienti Domino

occurrant;, per versum, qui sequiiur, quasi oslium

pulsant, et sibi aperiri postulant, Accensis auteni

bojiorum operum lampadibus gaudium Domini sui

intrant cum quinque virginibus (Matlh, xxv).De canlico < Magnificat. •>

Unde cum canlico sanciae Mariseanima illorum

Domiiium magnificat, et spirilus illorum in Domir.o

exsullal, qui fecit eis magna, cujus misericordia estin ssecula.

De oralionc.

Oratio quse sequilur est benedictio qua quisque a

Domino benedicitur. Cum vespera de prsecedenti die D

caniatur, lunc praesentis vilse tempus denofcatur;

quia ab initio mundi diesprsecessit, nox setjuebafcuT,signittcans quod gaudium paradisi prsecessit : raors

hoininem, beu! sequebatur. Cum vero de sequentioie celebratur, tuiic fulurre vifcaelaetitia designatur,quia a Christi resurrectione nox praecedil;,dies sc-

quilur, designans quod post mortem cartiis dies vitae

tlabitur credentibus.CAP.LXIII. — De cursu sanctmMarim.

Gursum de sancta Maria vel de omnibus sanctisuuila lege.constricii, sed ob devotionem canimus,ui, quia servi inuliles debitum servitium negligen-tei' persolvimus; inunera amicis D.oinini nostri

«jilerimus, ufc-per eos obsequiura nGStrum acce •

A plabile faeiamus, et gratiam Doininl nostri obli-

neamus,De benedicihnecibi; et lectione.

Consuetudo cibum benedicendi, vel post cibuin

gratias agendi ab ipso Domino coepil, qui quin-

quepauesbenedixit, et post eoenamliymiium dixit.

Legereautem ad mensam sanclus Augustinus insti-

lituit, qui mentes cuiu corporibus refici vobiit,

quia non in solo pane, sed in verbo Dei hoino vhit

(Matth. iv).De:ccllalione.

Quod religiosi ad collationem conveniunt, hoc a

sancfis patribus aceeperunt, qui in vesperis solebant

iu unum convenire, et de Scripturis insimul eon-

ferre, et" quse ipsi tunc invicem conlulerunt, colla-" tiones dicebantur, et hseehis similia ad collationem

leguutur.

CAP.LXIY. — De Complelorioet-de confessioneseroet mane.

Ad eompletorium ideo confessionem aginius, ut

quidquid in die coromisiraus, diluamus. Ad primamvero ideo agimus, ut quidquid in noete peccavimus,

puniamus. Cotiipteloriuminde dicitur, quod diurna

servifus nostra per hoc completur. Et quia corpusnostrum in nocle ab bumanis sensibus destituilur,

ideoper banc horam intentiusDeo committitur. ldeo

autem quatuor psalmos, quia ex quatuor elemenfis

subsistimus.

Deliymno (.Telucis. >

- Per bymntim victoriam de uocturnis illusionihusJ

rogamus : per versum nos signaculo divinaecusto-

diaequasi pupillam oculi sigillamus.De t Nunc dimillis. >

Per Nunc dimitiis pacem et lueem Dei optamus.De <Paier nosier. >

Per Dominicam orationem el symbolum fideinos

ab hostibus firmamtis.

De «Credo.>

Ad Priroam ideo Pater nosier, et Credo in Deum

dicimus, quia cuncla opera per Christum incipimtis,in quem .credimus. Ad Complelorium eadem dici-

mus, quia diurnas operationes in eo concludimus.

Per complelorium enim, quod tunc canitur cum tlics

a iiocte excipitur, illud tempus nobis ad meraoriam

Dreducitur cuin vita noslra a norte prsecipilur. Idco

per Converle nos incboamus, ut a malis converla-

nmr, et ira Dei a nobis avertatur. Et quia demeritis

desperamus, Deum per versum Detts, in adjuiorittmmetimhilende invocamus.

De Completorio,t Cuminvocarem, s

Tunc psalmum Cum invocarem(Psal. iv), qui de

morfceDominiin Sabbato sancto psallitur, cantannis,

quatenus in morte dormientes in pace, quae est

Christus, quiescamus. Deinde In-ie, Domine (Psal.

xxx) scilicet canimus, quem Doininusiii cruce can-

tavit, cum jam exspirans spiritum in manus patris

commendavit, ut tunc spiiitum nostrum susciperevelit, Hinc Qui habilat (Psal. xc) subjungimus, quemde teniaiione vel passione Domiffi canimus, qtiate-

639 HONQRHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGiCA. 640

nas tempore nocturno ab aspidis et basilisci lenta- Alione Dominus nos erual, et a leonis et draconis in-

ftirsione eripiat. Deinde Ecce nunc (Psal. cxxxm)psallimus, quafcenusin domo Domini benedici pos-sinius. In bymno, capitulo et versu victoriam posci-mus, ut in Chrisio, qui vicit muudum, triumpbe-nius. In canlico Simeonis pacem rogamus, ut, sicutSimeon (Luc. n), postquam lumen Cbristum vidit,

pacem vitse intravit, ita nos post lumen fidei intre-mus pacem requiei.

CAP.LXY. — Decursu monacliorum.

Quserilur cur sanctus Benedictus aliter mona-chis horas ordinaverit quam nios Eeclesise babue-rit , vel eur prsecipuus apostolicdrum Gregoriusboesua auctoritate probaverit. Sed sciendum est hoc sa-

pientissima dispositione provisum, ut puto, a viro B

pleno spiritu omnium justorum, scilicet ut confem-

plativa vita, sicut habitu, ita etiam offieioab activa

discerneretur, -et monastica; disciplinae religio hoc

privilegio coinmendaretur. Unde beatus Gregoriusoami sapientia prsediius,perpendens virura Deople-iium cuncta sub prsedicta significatione ordinasse,jurelegiturea sua auetorltate roborasse. Licet enim

psalmos permutaverit, cuncta taineii sub eadem si-

gnificationeposuit. Nempe quia sex diebus in hac

vita, quasi sex setatibus in vinea laboratur, ut sicutin Dominica requies, ila in septima setate denarius

vita;reeipiatur. Ideosex diebus psalmos de illis jusiisad primam instiluisse consideratur, qui sex ceta-tibus qtiasi diversis boris in vinea Domiuilaborasseineinorantur (Maith. xx). C

CAP.LXVl. •—Prima Dominica.Prima quippe die Beattis vir (Psut. j) cuni re-

liquis instituit, quia Abel et alios justos dcsiguani,qui prima tetate quasi niane vineam Domini inlra-bant,

Feria secunda.

Secunda die Domine, Detts meus (Psal. vn) cumaliis censuit eantari, qui Noeet illos saroetospraefe-riint, qui secunda sefcatequasi tertia bora in viiieaDo-miui laboraverunt.

Feria lerlia.Tertia die Exsurge, Domine,non confortelur Itomo

(Psal.is.) eanitur, in quoNemrod, quiprimus idolo-latriam instituit, intelligilur : per quem Anticbristus

cxpiimjlur, qui supra omne, quod dicifcurDeus, cx-tollitur. Canitur eliam In Dominoconfido(Psal. x),qui Tbare, et Saicum me fac (Psal. xi), qui Abra-bam demonstrat, quia terlia aelate in hac vinea de-sudabant.

Feria quarta.Quarta die, Usquequo, Domine (Psat. xn), cum

rcliquis instituit, qui Joseph et fiiios Israel iu

rEgypfcoperegrinantes insinual, qui quarta ae-tate velul sexta hora pondtis dici et aestus nor-

tabani.Feria quinta.

Quiiitadie Constm,a me, Domine(Psal.Ti\), cuni

aliis dccantari voluit, qui sacerdotes, jticliccs,reges

A exprimunt, qui quinta aetate, quasi nona hora, sub

_legebujus vineseoperari insliluerunt.

Feria sexla.

Sexto die, Cv.msanclo sanctus eris (Psal. xvn),'canitur, in quo Joannes Baplista intelligitur, et

Caelienarrant (Psal. xvm), qui apostolos, atqueExaudiat (Psal. xix), qui martyres designant, quisexta aetate quasi hora noua hanc vineam excole-

bant.De horis.

Ad tres horas, scilicet Tertia, Sexla, Nona, psal-mos de quindecim gratlibus cantari statuil [S. Re-

nedictus], quia per quindecim gradus cbaritalis Tri-

nitatem adiri docuit. Yesperas quaternis psalmis ce-

lebrari decrevit, quia per quatuor Evaugelia uena-

B rium adipisci monuit, Completorium tribus psalmisterminari censuit, quia cuncla in fidc, spe, cltaritata

compleri voluit, llunc autem. ordinem psalmorumtraditur a bealo Ambrosio accepisse. Porro in Domi-

nica die de illo psalmo boras instituit, qui legemDei,scilicet charitatem innuit, quia in resurrectione

Deus, qui est cbaritas, omnibus hic pie in lege percbaritatem laboraulibus prsemiumet requies erit. Ad

Primam autem quaterna, ad reliquas vero horas no-

vena capilula psalluutur, quia per quatuor virlutes

ad novena angelorum agmina bic in Cbrislo labo-

rantes perducuntui-.CAP.LXVII.— De nocltirnis.

Sicut olim dies a paganis erant idolis dedicati, ita

su-iitnunc singuli a Chrisfianis Christo Deo dicati.

C Dominica quippe ipse conceptus est. Ideo illa die

iiocturiiamBealtts vir (Psal. ljpsaliimus, quia ipse in

consilio Patris in uterum Virginis abiil, et tanquam

sponsus de tbalamd suo prccessit, In noclurna can-

tatur : Filius meus es tti, ego hodie genni ie (Psat.

u). Iii Vesperaautem: Ante luciferumgenid te (Psal.

cix). Secunda die est baptizatus, ideo ea die noctur-

num, Bominus illuminatio mea (Psal. xxvi) canta-

mus. In qua dicitur, VoxDomini sttper aquas (Psal.

xxvm), dum Paler voce, Filius tactu, Spiritus san-

ctus specie, sanctificabat illas. In Vespera aulem :

PlaceboDomino (Psal, cxiv) Filius dicit; et Paler :

Hic est Filitts meiisditeclitsin quo tnihibenecomplu-cui (Matth. III), sonuit, Tertia die est natus, ideo

tertia feria noclui'num : Dixi cuslodiam vias meas

(Psal. xxxvm) cantamus, in qua dicitur liolocaustiun

pro peccalo non poslulasli. Ideo ecce vcnio (Psal.

xxxix); et Paler : Erticlavit cor meumverbumbonum

(Psal. xuv). In Yespera auteni : Fial pax in virlute

lua (Psal. cxxi), quia pax magna in mundo fuit

dtira Christus pax nostra venit, qui nobis veram pa-cem fecit. Quarta die a Juda proditus. Ideo fsria

quarta noetuinum, Dixil insipiens (Psal. xin) cani-

mus, quia insipiens Judas dixit : Non esl Dsim

(ibicl.), sed magnus. De quo ipse in eadera noctui-

na : Tu vero Iwmo unanhnis, dux meus, ei nolus

metis.Qui simul mecttm dulces capiebas cibos(Psai.

i.iv). De Judseis quoque : Exacuerunt ut gludium

linguassuas, intenderunl ttrcum, rem amaram,ut sa-

Ul'

GEMMAANIM_B.— LIB. III. 642

giltent in oceuitis inimactilalutn (Pscd. LXIJI); in f.

Yespera aatem"::Smpeexpugnqverunl. Supra dorsum

meum.fabricaverunt peccatores'(Psal. cxxvin),Quintadie novam legem iuehoavit, tradidit corpus suum;ideirco feria quinta psallimus nocturnum : Salvum

me fac (Psai. xi), in qua canimus, Panem ange.lorummanducavit homo(Psal. LXXVII).Ea nocte etiam est

comprehensus; ideo cauimus . Deus dereliquii eum,

persequemini, el eomprchendiieeum (Psal.. LXX).In

Vespera atttem oculis suis somnum non dedit, do- _

nec- tabernaculum Deo scilicet Ecclesiam per cru-

cern invenit. Sexta die est.crucifixus, ideo feria sex-

ta nocturnum: Exsuliaie Deo (Psul. LXXX),caaimus;in qua dicitur quod immici ejus sohuerunt (Psai.

Lxxxn), qui eum in lacn inferiori posuerunt (Psal.

LXXXVII),quando esttraditus, et.sicul homo sine ad-"

jutorio, inter morluos wsihnalus (ibid.) In Vesperaautem : Linguas suns si.cutserpentes acuebanl (Psat.

cxxxix), loia die praelia: in die belli constitiiebant

hbid.) Septima die.jacuit sepultus, ideo Sabbato

nricturnum : CantaleDomino (Psai. xcvn) psallinius,Ih qua dicitur quod percttssvs sicut fenum aruit

(Psal. ci), et sicut pelicanus a parente qccisus.emarcuerit, In Yesp.eraautem : Homo vanitaii si-milis facius esl, dies ejus sicut umbra pr.miereunl

(Pscd. CXLIH)'.In octava die resurrexi.t, ideo Domi-nica canimus : Ego dormivi, et resurrexi, el Dontinus

suscepit me (Psal. m), ei animdm meam ininfernonon deretiquit (Psal. xv), et in caput gcnlium me con-

stiiitit (Psal. xvn). In Yespera autem : De lorrente riti via bibet, propierea -exaltabit capui (Psal, cix),quia Dominus de pulvere inopem suscitayit.

CAP.LXYill, — Dominica.

. Eadem in officiosancti Beiiedieti notantur. In Do-miniea Conceplio,ut ibi: Tolliie portas, principes, elinlroibit rex gtorice(Psal, xxm). In Yespera : Habi-tdre facit sterilem in domo matrcm fiiiorum Iwlantem

(Psal. cxu).Feriasecunda. ,

Inferia seeunda baptismus, ut ibi : Verbo Domini

A ccalifirmati (Psal. xxxn), rl sicut in utre aqua ntaris

(ibid.). In Yesperis, ut ibi: JordanisconversuS cst re-

trorsum(Psal.aiUi).Feria terlia.

. Iii feria tertia Nativilas, ut ibi: Dominusviriutum

nobiscum(Psal. XLV); et ibi: Sicui aitdivimus, sic vi-

dimus in civitate Domini (Psal. XLVII).Et iterum :

Suscepimus , Dcus, misericordiam luam (ibid.).In Yespera, ut ibi : De frttciu ventris iui (Psat.

_ cxxxi).Feriq qttarta.

In feria quarfcatraiiliq ibi: Pretium m$um eogita^vefuni repelkre (Psal. LXI),Et ibi : -Adversummelo-

quebantur qui sedebant in porla . (Psal. LXVIJI).In

Yespera, ut ijbi : Filia Babylonis misera, bcalus quiE' r.etribiiet (Psal. cxxxvi); et ibi : Dpminus retribuel

prfi*jne (Psal, cxxxvn),.Fei'i'a qttinia.

Iri feria quinla, corporis ejus coimstio, ut ibi :

Puiiem cmli dedtt eis(Psal. LXXVU).In Vespera, ut

ibi : Dirigaiur orqlio mea sicut inceiisttm (Psal,

CXL).

Fefifi sexla.

Ih feria sexta P-assio,ulibi: Deus.iniqiti intvrrexe-

mnt.supef me, et non proposueruiiiieinconspectu suo

(Psal. LXXXV); et ibi Non ei aiixil.iatus es in bctlo

(Psat. Lxxxviii). In Yespera, ul ibi . Cpnsiderabam

ed- dexteram, et videbatn,et nonerat qui cognqscereime (Psal. CXLI).

p . Sabbata,

In Sabb.alosepuiltirq,x\t ibi : Sol cognoviloccasiim

suum (P.sal. ci.ii)."InVespera, ut ibi : Exibit spiriius

ejus (Psal. CXLV). _"

Dpminica,In Dominica resurrectio, ut ibi ; Anima mea ilii

vivet (Psal. xxi), In Yespera, ut ibi: Exortum est

Ittmen (Psal. cxi). Quod quibusdsm psalmis Gloria

Patfi interposuit, hoc secuudum Hebrseos fecit, qui

quibusdam Psalmis diapsalina interppnunt, ubi al-

tiorem sensum i.ntelligunt.

. LIBER TERTIDS, .'

DE SOLEMNITATIBUS TOTIUS ANNI.

CAP.I. — De Advenlu Doinini.

Hseeutcunque de koris dixinius, nunc l^estaldc

solemnitatibus paucaperstringamus.Adveiitumitaque Domini ob tres causas celebra-

mus: Primo, quia illud tempus recolimus, quo eum

ab anliquis sanctis prsenuntiatuiii cognovinius. Se-

cundo, faciem ejus laudibus praeoccupamus, qtioeum unicuique nostrum in fine vitse adventurum non

iguoramus. Tertio, illud commemoramus quo eum

adhucadfuturum judiceni speramus. In Lectionario

ot in Evangeiiai-jo quinque hebdoinadse Adventui

D Domihi adnofcantur; quia per qu.inqiiesetates ssect:!i

Adventus ejus a sseculis praenuntiah:a,tu!-,In Anti-

phonarhret in Graduali libro, quatuor septiroanK ei

attitulantur; quia per legeni, prophe.tas, psainios et

genlilium libro.s Cbristi Atlventus praeconabalur. In

h.octempore, Gloria -inexcelsis, el : T.eDenjn lauda-mus non cantanlur, quia justi ante Christi Adven-tum iu tristitia inferni tenebantur, Iu hoc etiam

"daimaticaet subtile nqn portantur, quia -vestes in-

nocentia; et iiiiinortalitatis nobis per Cbristum red-

debantur, Hseccuncla ideo eliam intermiifcuntur, ut

. Cio HONORHAUGUSTODUN.OPP.-PARS III. —"LITURGIGA.; G«

in NativitafceRomini festivius amplectantur, et ul _.

gralia Novi Testajneiiti praestantior Yeteri cogno-scatur.

De BesponsorioAspici.ens.

Responsorium, Aspiciens alonge, in persona Joan-

nis Baptislse cantatur, qui aspiciens a longe, scili-

cet a ferra ad ccelum, potenliam Dei, id est divinita-

tem in carne venientem praeconatur, et nebulam lo»

tam terram tegentem, scilicet infidelitatem totain

Judseam operientem : Ite obviam ei dixit, quandoviam Doniini praeparavit, Tres versus ideo ad bdc

responsorium canuntur, quia per legem, et prophe-

tiani, et psalmodiam hoc totum prsenuntiabalur.Tria enim tempora, scilicet anie legem, sub lege,sub gralia iiitelliguntur, in quibus singulis hoc futu»

rum prsedicabatur. Unde et in tertio versu, Tollite"

portas principes vestrus, et iniroibit qui regnalurusest, cantatur. Tres enim versus ideo cantanlur, quiaTrinitas in hoc etiani adoralur. Ideo et Gloria Patri

adjungitur. Responsorium denuo repetitur, quiaadventiis Clirislidenuo afidelibus exspeclatur. Sicut

autem in aspiciensChrisli divinitas, ita in aspiciebamhonpraluf ejus humanitas. Unde cantatur >Ecce inr.ubibus cmliFiiius Imminisver.it. Qualiter divinitasincainafa sit, teriium responsorium ostendit, Mis-SMSesl Gabriel angelus qui ad virgineni dixit, iAue,Maria, graiia plcna, hoc per. Apostolum confirma-

tum, Sahatorem cxspectamus, per proplietam quo-que roboralur qui dixit: Atidite verbumDomini. Ecce

virgo accipiel [in Yulgata Concipiel](Isa. VII): per le- rgem nihilomiiius comprobalur, ut Moyses ait: Obse-

cro, Domine, et qtiia jam veuit, ideo imtentur cmli,et exsullel terra.

De laudibus.

Matulina; Laudes utrumque Christi adventum so-

nant,- piimum in illa die quando montes apostolidulcediiieiri prsedicabanl,-et colles doctores lac et

mel docirina;fhiebai)t. Ttincjucundata est lilia Sion,id esl Ecclesia de Judseis, ttinc exsultavit filia Hie-

rusalem, id est Ecclesia de genlibus. Secundum ejusadveiilumantipliona : Ecce Dominus veniei.Primum

antipliona: Omnessitienies, quando fidelesad aquarabapUsmalis veniebant. Secuiidum Ecce veniel pro-pheta macjnus,quando Hierusalem renovabitur. Pri-nium adventum ejus aiiiiphonse sonant Spirilus psanctus. Ne timcas, Maria. Feriales antipbonse suntdiverssepiophetise.

CAP.II. — De secunda Dontinica in Advenin.

Secunda Dominica praedicalio prophetarum deChrisli adventu ad Hierusalem denotatur, ubi can-

tatur, Ilierusaiem cilo veniel, et Civilas Hierusalemct Hierusalem, stirge.

GAP.III. — De lertia Dominica.In Dominica lertia secundus Chrisliadvenlus prse-

nunliatur, ubi cantalur, Ecce apparebil Dominus, et

cuin eo sanctorum millia.

CAP.IV. — De quarla Dominica.

In quarta Dominica vocatio gentium per Christi

pdventumdeelaratur; ubi in persona aposlolorum

A eantatur, Canite tuba in Sion, vocale genles, et in-tuemini quantus sit qui ingreditur ad salvandas

gentes. Et radix Jesse qtti exsurgel regere: in eutn

gentessperabunt.De hebdoiiiadaanle nalivitatem Domini,

Hebdomada proxima, qui ante Nativitatem Do-

mini prwparatio nominatur-, et in ea historia, Ciama

in forliludine, cum sex matutinalibus. Laqdibuscan-

tatur, quia per sex setales mundi populus ad adven-

tum piseparabatur, et nds in adventu ejus per sex

opera raisericordiseprseparaniur.CAP,Y. — De aniiphonis 0.

Seplem 0 admirando potius quam vocando can-

tantur, in quibiis septem dona Spiritus sancti no-

tanlur, perqti«haecadministraiur incarnatio, et per"quse Christus ab Ecclesia invitatur. Ipse quippe est

sgpientia, in qua Paler fecit oniiiia, qui venit in spi-ritum sapienlise, docei-e nos viam prudentiae. IpseAdonsi quod nomen Hoysi indicavit, cui lcgem in

Sina dedit, qui"venitper spiritum iiitelligenlise, nos

redimere. Ipse radix Jesse, qui in signum populorum

stetil, dum per signum crucis ubiqueadorarivoluit:

qui in spiritu consilii nos liberare venit. Ipse clavis

David, qui coelumjuslis aperuit, infernum claiisifc,

ct per spiritura forlitudinis vinctos de domo carceris

educei'e venif. Ipse Oriens et So/justitioe, qui.venit"rios illuminare spiritu seientiae. Ipse Rex genlium et

lapis angularis, quivenit salvare bominem perspi-rilum pietatis. Ipse est Emmanuei veniens ad nos

porlsrael, qui venit ad salvandum nos per spiritum

iimoris, dans cunctis charismala amoris. Si duo-

cecim 0 canianlur, tuuc duodecim propiielae ex-

primiiijtur, qui Chiisti adventum prsedicasse le-

guntur.CAP.VI. — De vigiliis sanctorum.

Yigilisea pastoribus coeperunt, qui vigilias supi'£

greges suos nascenteChrisfo custodierunt (Luc.n).More anliquo duo nocturnalia officia in praecipuisfestiviialibus agebantur: unum in initio noctis a

ponlilice cum suis capellaiiis absque Vcnite; aliad

in ffiedia nocle in clero; sicut adbuc solemniler ce-

lebralur. Et populus, qui ad feslum coDfiuxei"at,lola nocie in laudibus vigilare solebat. Poslquamvero illusores bonum ii> ludibrium permutaverunt,

0 ct turpihus canlilenis ac sallalionibus, potationibuset fornicalionibus operam ciederunt, Yigilise inler-dictseet dies jejunii dedicati sunt, et vigiliarum no-

Tiienretintterunt, Secundnm antiquttm ergo morem

duo officianocti Natalis Domini ascribunlur. Unumin qua auiiphona Dominusdixil ad me. In sole po-suit, Elevamini et responsoriuin, Ecce Agnus Bci,cum reliquis canuntur. Aliud in quo anliphona Do-

minus dixii, Tanquam sponsus, Diffusa csl gratia,et responsorium Hodienobis cum aliis coucinuutur.

CAP. VII.— DeNalivitale Domini.

Festivitas, quasi fasti divinilas, id est, annua vel.

jus divinjfcatisdicilur, quia illa dic annuatim jusdivinilali persolvitur. Cclebrilas quasi celibum, id

esi, castorum ritus dicitur, quia in iila jitus ccele-

645 GEMMAANBLE. — LlByTII.y. 04«

slium a casiis agitur : Socan diCitur frcquens, inde jsolemnitas appeilatur, quia in ea a conveiitu populiEeclcsia freqiienlaliir, Natalis itaque Domini inde

dicitur, quia in eo Cbristus natus in carne creditur,quem Nalalem Ecclesia ideo celebrat, quia olira nonsoltim reges,sed et quique natalem suum ceiebra-bant. Ideo et nos celebiamus ejus fempoj'alem nata<

lem, quia per eum reuascimur ad aeternitalem. IdeoChrislus in fine anni nasci voluit, quia in finemsse-culi in niundum venit, Ideo in nocfcenasci ei placuit,quia clam scijicet sub carne latens veuit. Post ejusliataiem dierum lux proloiigatur, quia in eura cre-dentes ad selernilalis hicem vocanlur. InvitatoriitmChrislus ndius esl iwbis, sub persona angelorumcantatur, a quibus pastores, vel potius omnis popu-lus ad orandum Chrisiuin iiivitatur. Cui in tribus *

psalmis gaudeiites psallimus, iu leetionibus per ora-cula prophetarum plaudimus. In respunsoriis etiiii

angelis cauiinus. Qua; responsoria reprsesentanlcuiicta ih coeliset in lcrris per hanc nalivitatem in-

staurata, et infernalia damnatfi. lu prinio respon-sorio in qtto Gattdel exercilus dngclorum, cantaturresiatiralio coelesfciuffi.In secundo in quo Pax veradescenclit, cantatur reparalio teiiestrium. In tertioin quo Introivil in regionemnostram, cantatur,-libe-raiio recolitur.in"regidne urobrse mortis babitan-titim. Et quia hsec cuncta Triiiitas operala non-du-

bitaiur, ideo eliamad singula responsoria G/on'«Pa-tri cantat.ur.CAP.YIII. — De neuma fabricw inundi. Etcurpolius

ina, quam _;ialia vocali'cuntelur. '

. Neumarum aufcenijubilatio est liaruni rerum si-

griifieatio, quia ineffabililer fabrica mundi per ver-btim Dei crealur. Ideo in fabrica mundi neunia ju-bilatur. Idcirco vero per a cantatur, quia prima voxnascenfcisbominis a prsedicalur; el in prima crea-tione niuhdi, astra raatutiha Doiiiirium laudaye-

runt, et omhes filii Dei, seilicet angeli,, magna voce

jubilaverunt: quorum primum jubilum nos per a

imitamur. Etquia ineffahiiiter de.Yirgiiie tanquanisponsusde thalamo processisse cantalur, ideo neumain a lanqusm modulalur: Quia vero ineffabiliter inPatre el. Spiritu sanclo cosequalis praedicalur, ideoneuma iii Gloria Patri jubilatur. Et quia ipse a et<dscilicet principium et finis commeuioralur, ideo jneunia in a:et a modulatur.

CAP.IX. — De secundo elterlio Noctufno.In secundo^Nocturno pastoi-iim devotionem recp-

limus, quos ad Betblehem festinasse, etCbristum in

pi'sesepioinvenisselegimus, hoc iriaxime per respon-sorium, Quem vidistis, et 0 magnttm mysterium, ex-

primimus. In terlio lempore. gaudium et lsetitia

mundo adveiiit, Ideoin tertio Nocturuo Ecclesia fre-

quentius aileluiq in antiphonis canit. Per Evangelia

pastorum iiarratio declaratuf, per quos nalivitas.Christi nianifestatur. Solent mulieres parturientem

visitare, et ei xenia deferre; has in responsoriis

(125) De quo adolescente Baroii. cardin, Tom; IAnnql. eccles.,3.mo CbrisU 98, ex Eusebio lib. iu,

A imitalur, dum r.tinc Clirislum, nunc sanctam Ma-riara salutamtis, quasi congrua Filio, conveiiieufia

quoquemairi munusetila offerimasi.CAP.X.--—Deneuma et verilate, et curin e,

Neumam invcriiate ideo jubilamus, quia Yerbuminefiabililer carneffi factum Collaudanms. Piimienim vox nascentis feminte dicitur e esse,et Yerbumnatum est caro, qusc profertur genere feminino.DeincleTe Deum luudumus reprsesenlat nobis ho-ram qua uatus est Christus, quem cum angelis lau-damus. Ideo mox missam subjungimus, in qua GIo-ria in- excelsis Cum angeiis canimus, et natuffi pronobis sacrificium oirei'imus. Post missam Evahge- .lium Liber generationis legitur, in quo velut linea adliannim contexitur, quo Leviatban de huriiano gc-

B nere extrahitur. Hic quidaui Te Deum laudumus

canunt, quia se de faucibus Leviatban extractos

plaudunt.CAP.XI. — De matulinis laudibus.

DeindeEcclesia quasi Choreamducit, dum Sponsosuo ac Liberatori suq cantica in nialutinis laudibus

concinil, In missa quse seqiiitur, laus pastoruiii ce-

lebratur, qua invenlus Dominus ab eis laudatur. In-

tertia missa, qtise terlia hora cantaiur, ejtis nativitas

a palre solemnizafcur.Unde et evangelium In.prmci-

pio ad bane recitatur. -

CAP.XII. —,-Desanclo Stephano.In nocturnali olficiode sanci» Stephano palaestr».

imilalur, inqua pro corona certalur. In officiodedie

_ quasi pro victoria hic agonolheta coronafcur.Unde ei

Stepltanus, id est corona, ^ongrue nominatur. Hujtisdiem ideo Levifarum ordo celebrem ducit, quia Sfce-

phanus primus diacoims fuifc.

CAP.XIII. — De sancio Joan.ne..Dormitio saneti Joannis evangelisla; est iri-natiyi-

tate sancti Joannis Baptislse: sed quia ob celebre

ofilcium illie agi non potulfc, bic Eeclesia ejus fe-

stura coli instiluit, quando ab exsilio red.iit",vci

ipsius ecclesia dedicata exstitit. In cantu de sajjclo

Joanneimitamur amautes, qui amicos suos cantibus

efferre coiianiur. Quidam neumam super intellectus

jubilant, quia sancltis Joauhes per spii'itura intel-

lectus deineffabili verbo Dei scripseral. Hunc diem

sacerdotalis ordo ideo festivum agit, quia ipse

0 prsecipue yerbo et exemplo sacerdotium exfculit,dum latronem quemdam (125) etiam sacerdotio prae-fecit.

CAP.XIV. — De Innocenlibus.

Qiiod Te Deuni laudamus, efcGloria in excelsis, et

Aileluia de IniiOcenlibus non canlamus, maires illo-

rum imitamur, quas in trisUtia fuisse non dubita-

mus. Ideo etiam cantus lselitise non cantantur, et

dalmatica vel subtile non porfcatur, quia idemcho-.

rus infantuni ad inferiia descendisse memoratur. Si

illoruffi festivitas in Dominica evenerit, omnia de

illis, ut de aliis sanctis agimus, quia in resurre-

ctione Doniini eos sanctis associatos credimus. I»

cap. 17, Clemente Alexand- et Chrysost. ad Theoclo-runi lapsum.

Ci7 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. ' Ci3

octava quoque illoruin Allcluia et alia canimus, j

quia facta Chrisli resurrectiojie eos in gaudio re-

cepfcosscimus. Horum festuni ideoiiifaiites solem-

nizant, quia eos priniuni-ad Chrislum prsemio praei-bant. Glpria Patri secundum ordinem de Innocen-

tibiis canitur, quod nuiiquam nisi in passione Do-

niini-intermittiliir.CAP.XV. — DeoclavuDomini.

m oclava Domini totum officiumde sancta Maria

aginms, quia in die parlus sui propter filii sui cele-

britatem ea facere non potuimus. Hoc autem sigiii-ileat si Cbristo in bac vila devote serviamus, in

octava scibcet futura vita de Ecclesise gloiificatione,

quam Maria prsefiguravit, gaudeamus. Ideo autem

ChristusdcMaria, nonabalia, nasci voluifc,quia ipsa

prima in mundo virgiiiitatem novit. . jCAP.XVI. — De Dominica, Duro niedium

sileniium.

Domiuica, quoe inter NalivilatemlDomini et Epi-

pbanise occurrit, significat tempus illtid quo Do-

ininus in _Egyplo' fuifc, unde et in communione,Tolle puerttm et malreni ejus (Malth. u), canitur.

CAP.XVII. — De sanclis el octavis eorum.

Natalia sanctorum ideo celebraniur, quia de lio_c_mundo in seternaro vitam per mortem nascebantur.

Octavsevero illorum ideo coluntur, qriia in octava,id est in resurrectione, gloria; eorum per Cbrisium

duplicabunlur.CAP.XVni.— De Epiphania.

Octava Idus Januarii olim habebatur celebris ob

triplicem triumpiium Augusli Csesaris. Hanc eaift- (dem diem, quani Epiphcinium Domini vocamiis, ob

fres causas celebramus, quia Dcminus stella duce

jlla die gentiV-usesl revelatus; et post friginta annos

eadein die in Jordane baptiza.lus, et revoluto anuo

ipsa die per aquaa in vinum couversionero ac!nuptiasDeus est manifestatus. Ideo Epiphariia vel Theopha-nia appcllalur, quod appariiio vel manifcsiatio aiit

ostentio interpretaiur. Traditur enim quod hac die

quinque miilia hominum de quinque panibusDo-rninus satiaverit. Ilaqtie in primo nocturno stellaj

appaiitio. In secundo noclurno Magorum visitatio.In tertio Domini baptizalio. In sacramentis missse

agiiur aquse in vinum conversiq, veljiopuli de pa-nibus saturalio.

CAP.XIX. — De Magis.Primus Zoroaster rex magicam invenit, de cujus

semine Balaani exstilit, qui de Christobocprsedixit:Orieiur stella ex Jacob, el consurget homode Isracl

(Num. xxtv). Ex cujus progenie bi Magi fuerimt,

qui atl Dominum cum ntuneribus venerunt. Magiautem sunt dicli, quasi njatbemalici, scilicet in

slellis periti. Ideo autem Domiiiiis ab his quserivoluit, quia testimoiilumasapienlibus miindi habere

voluit, quihus et popuius genlium credidit. Ideo vero

a tribus inveniri voluit, quia a tribus parlibus mun-di scilicel Asia,Africu, Europa, coli voltiit. Ideo boc

per stellam iie.rivoluit, quia per sacram Scripfcuram

poptiluni converli voluit, ideo in duodecimo die a

_A_nativifcatesua Sioc fieri voliiil, quja per duodecim

apostolos mundiim allrabere voluit, Propter tres

aulem causas Dominus baplizari voluit: primo, tit

omricm jusl.iliam implerel: secundo, ut Joannis ba-

ptismum comprobaret: teiiio, ut aquas nobis san-

ctilicarel. Idcircq autem post triginta annos bapti-

zari, et tuuc pi-aedicare voluit, quia nos adepfascientia in perfecta. aetale popu.um docere voluit.

IdeoVeroa Joanne,uon ab alio, baplizari voluit,quiaab illo testimonium ad populum habere voluit, quiavideiicet populus. Judseorum illi, Ut prophetse, cre--

didit.CAP.XX. — De Matutinis,

In bac nocte invitatorium non cantamus, quia- subdolam Herodis invitationem cum Magis decli-

B namtis; in sexto tamen loco psalmum, Venileexsul-

temus (Psal. xciv), canimus, quia sexta setatemun-

di gentes ad fidem venisse plaudimus. In tertio no-

cfcurnoatitipbonam fluminis impetus (Psa!. XLV),et

psalmum Deus nosler refugium (ibid.), psallimug,

quia tertio tempo.re flumine baplisinatis eivi.tatern

Dei, scilicet Ecclesjam, laeiifieassecognovimus. Idcj

in terllo noclurno Alleluia frequentamu.s, quia in

tertio tempore _per_baplismum laetitiam advenisse

annuntiamu.s,

CAP,XXI. — De oclctvaEpiplianim,In oclava Epipbanise baptismiis Ecclesise celebra-

tur, sicu.t in aiitipbonis, Veterem Jwminem,et ie qui

inspiritu. Ideo autem in aqua baptizatur, quia hoc

alimentuni igni contrarium comprobatur. FomiieG vero peccali ignis poenarum accenditur, sed per

aquam bapfismatis exstinguitur. Ideo hanc Spiritussancfcus in principio fovisse legilur. Aqua enim

soi'des abluif, sitimexstinguit, ijnaginem reddit, ita

nos bapfismate a sordibus peccalorum noslroruin

lavamur, a foiite vitae potaniur, imagine Dei reno-

vainur.

CAP.XXIi. — Dontinica post Epiphanim festitm.Dominica post Epiphaiiise feslum, sive post duode-

cim dies legitur evangelium, Cttm faclus essetJesus

annorum duodecim (Lnc. n): quia sicutpost duodecim

dies, ita nuncpost duodecim annos faclum comme-

rnoramus. Dominica quae octavam sequilurj ideo

evangelium Nupiim factm sunt (Joan. 11)legilur,

n qtiia sieut post septimanam, ila lunc post annum

hoc tiaditur factum. De tribus nuptiis legitur in

Evangelio. De primis scribitur, Rex quidam fecit

miptias filio stto (Mailk. xxu), has.nuptias celebra-

mus in Nativitate Domiiii, in quibus Deus conjun-cius est bumana; naturse, cui thalamus fuit uterus,de quo speciosus for.ma prm filiis Itominum(Psai.

XLIV)processit, tanquam sponsus de ihiilamo stto

(Psai. xvin). Desecundis dicitur: Vos simileshomi-

nibus exspectaniibtts dominum suum quando rever-

tatur a nupiiis (Luc. xn). Has eelebraraus in ascen-

sione Domini, quando victor coelos ascendit et no-

vus homo angelicam naturam sibl copulavit. De ter-

liis legitur : Deccm virgines exierunt obviamsponsoet sponsm;et post pauca : Qum parate eranl, intra-

649'

. GEMMA-ANIM_E.'— LIB. III.'

6S0

verunt cttm eo ad nuptias (Matth. xxv). Has celebra- Amus in resurrectione Domini, quando sponsus re-

surrexit, quia hse nuplia; in resurrectione futtira;;

quando Cbristus sponsam suam Ecclesiam de Baby-ionia liujus mundi in coelestem Hiertisalem inlro-ducet, De his scribitur: Beati qui ad cmnamiwplia-rwn Agttivocati sunt (Apoc.xix). In Pentecosten ce-

iebramus, quod sponsa est dotataper varia Spiritussancti charismata, quando alii datusest sermo sa-

pieniim, aiii senno scieniiw(I Cor. xn)_ tGAP.XXIII. —De octava sanctmAgneiis:

In octava sanctse Agnetis scribitur de nativitate,

quia illa die nata dicitur.CAP.XXIV. — De Purificatione sqnclmMarim.

Ypapante dicitur obvialio, quia hac die Simeonet Anna Christo obviaverurit, dum eum Maria et pa- B

rentes ad tcmplum delulerunt (Luc. i). Ideo autembctava circuraeisus post quadraginta dies iiv templdest repraesentalus, quia nos corpus ejus, si in hacvita a vitiis circumcidamur, post completionem de-

calogi legis per quatuor Evangelia in cceleste tem-

plum inlroducemur. Cum hac die processionemagimus, quasi Domino cum Simeone et Anna occur-rirous. Qtiod hod.ieprocessionemcum lurainibus fa-

cimus, hoc ex more gentilium suscepiriius quos inhoc mense ciyilafem cum luminibus lustrasse co-

ghovihluSi Per ceram quippe candelaeCliristi huma-

nitas, perlychnus ejus morlalitas, per lumen expri-iriitur ipsa Divinitas. Christus eiiim est lumen san-

ctorum, ignis urens impiorum; ideo candelas in

figura Christi manibus tenentes clamamus: Suscepi-miis, Deiis, misericordiam luam in medio templi lui. ;Hoc ideo in feslo sancta; Mariseagimus, ut cum quin-

que prudenlibus virginibus accensis bonorum ope-rum lampadibus sponso Christo obviemus (Matth.xxv) et per sanctam Mariam ad nuptias coelestemurbcm ihtremus. Mulieres in hoc sanciam 'Mariam

imitantur, quod post partum transaclis quadragintadiebusecclesiam iiigrediuntur, quia coelestctemplumintrare non merentur, quae.in prsesenfcivita, qua;per quadraginta dies accipitur, beatam Yirgiuemnon imitantur.

CAP.XXY. — De sanclo Blasio.

Quod iidelis populus in festo (124) saneti Biasiiluniiua pro domibus vel animalibus accendit, vel j\eleeinosynas tribuit, ipso martjTe instituente iui--tium sunipsifc.Qui beatus pontifex, dum omnibus

poenis pro Ghrisio affectus in carcere jacerct, et

qusedamriiulier ei escas eum lumine deferret, docuit'eani ut, eo oeciso, lumen in menioriara ipsius fa-

ceret, eleemosynam erogaret, elnunquam ei neces-

saria desitura essent. Poslquam ille per passioneniad Christum migravit, mulier, ut ab eo didicerat,

fecit, et in omnibus bonis citius crevit, et ab ea isrnos per omnes Ecclesias inolevit,.CAP.XXYI. — De cathedra sancti Pelri aposloli.

Cathedra sarictiPetri ideo (125)cclebratur,quiain

(124) 5 die Februarii, Februarius binc dictus aFebruando. Adi-Baronium card.-in Marlyrolocjium

A illa die in Antiochia pontifex Ecclesiselevatur, Iiujussedem ideo annualim feslive recolimus, ut per eum-sedes nobis in ccelo prseparetur.

CAP.XXVII.— De consecraiione-salis et aqucs.Salis et aquse aspersio cdepit a propheta Eliseo,

hic sal aqusecommiscuit et sterilitatem expulit (1VReg. ii). Unde Alexander papa et niartyr constituitiut sal et aqua benedicantur-, populus aspergatur,quatenus omnephanfcasffiadsemonumab eo per Ver-btim Dei abigatur. Similiter et babitacula eorum

aspei-gantur,et dsemonesab eis arceanlur. Hoc ideoin Dominicis diebus secundum canones agimus,qriiaChristi sanguine aspersi sumus, sicut Judaicum

populum secundum legem sanguine agni aspergilegimus.

CAP.XXVIII.— Quare inadvenlu Isaias, et postNativilatem Domini Paulus iegalur.

Iiifra adventum Domini Isaias et alii prophetseIcgunlur, quiaprophetse et prsecipueIsaias Cbristumnascituruin prsenuntiaverunt. Post Nalivitatem au-tem DoniiniEpisloltftPauli ideo leguntur, quia apo-stoli et maxime Paulus Chrislum jam natum prsedi-caverunt. • .

CAT.XXIX.— Dehisloria i Domine, ne in furore. DIn Nalivitafe Domini cum angelis Isetari dcbemus

quod Cbristum in carne suscipere meruimus. Sed

quia ad sseculare gaudium prolapsi sunius, convi-Viiset luxuriis indulsimus. Ideo historiahi Domiite,ne in furore (Psal. xxxvn) pro, poenitentia canimus,et epistolani Pauli, quse ad pGenitentiam instruitj

^iegiirius.

; CAP.XXX, — Despatio a Nativhate Domini usquead Septuageshnam.

Duas Ecclesisevitas esse eonstat : unam, quasbiein exsilio laborat, alfceram quse in coelesti patria

; exsuitat, Spafciumergo a Nativilate Domini tisque ad

i Sepluagesimam illud lempus significat quo quisquoL fidelis post rcgenerationem in praesenli vita proi Christo desudat, Unde et illo lempore allcluia can-

; tatur, quia in hac vita pro spe seternse lsetifcisecer-

i latur.

CAP.XXXI. — De Sabbalo in guo alleluiadeponitur,

i Sabbaluni, in quo alleluia dimiltitur, illud tempus[ p designat, quo quisque beatus de bac vita ad requiem

etl33titiamsupernaelselitiaededucilur,Sa6r>a(Mj»enimj requies dicitur. Ideo autem ad vesperam, hoc est in

t fme diei, alleluia deponitur, quia in fine vitse postt' laborem unusquisque ad requiem curo cantu ange-

lorum fertur. Si vero in noctumali officiodeponitur,tunc illud innuil quod Ecclesia in quolibet fideli de

i nocte bujus laboriosae vita; cum cantu lsetitiseedu-

, citur, et ad illam vitam, ubi est pplendor et lux per-; petua, et sine fine laetitia perducitur. Quod ideo iii

Dominica nocte agifcur, quia per resurrettionemChristi gaudium nunc animabus datur, quod in fu-

I tura rcsurrectioiie peiiicietur; hbctolum in respoii8

i Rom. comm.i (125) 22 FebruariL

PATUC.L.CLXXII. 21

. C»$" HONORHAUGUSTODUN.OPP. PAR.S III. — LITURGICA. 6B2

soiio reprsesenfatur, dum sic cantalur: Dum prw- J\sens est, scilicel Ecelesia in activa viia iniiiaiur,illam vidclicet in coulemplativa viia, quam dcside-

ranfc,dum toto annisu ad eam anhelaiit, Dum se sub-

dtixeiit, scilicet ab hac vifca,in perpefcuuhicoronaia

triumpliaf. ante Dominum in beata vifa. Et in illo

responsorio, AngelnsDominicomiieiur lecttm,rever-

tere in tkesauros tnos, quia sicufcTobiasper angelnnideducitur, et cuni gaudio-redueitur (Tob. v-xn), sic

fideiis anima de carne assumpla per angelos in

coeieslesthesauros cura gaudiojperduciiur. Per hoe

autem quod sequiiur. Revcrtaris ac!nos cum cjaudio,

pascliale quidem tempus exprimitur, quo resurrc-

clio inlelligitur, cum gaudium et lielilia ad Ecclesiam

coiivertitur,el ipsa gaudenlibus angelis associabitur.

Hoc et in cseteris responsoriis etiam noiatur. Quod R

aulem in Laudate Dqminum de cwlis(Psal. CXLVIII)

frequeiJtius aUeluia concinitur, hoe designst, quodfideli aiiimae hinc migranli a cboro augelorum et

sauetorum cuni canlu lsetitia;occun-itur. Siguificatctiam quoil in die jtidicii sancli et angc-li omnes in

ixium converiiuni, et ift sssculum sscculi Deojabi-labunf,

CAP.XXXII. — De Septuagesima',.Paschu etPeniccoste.

Per lempus a Septuagesima usque ad Pascha allc-

luia iiiterniittjtur; nos exprimit, qui hic in labore et

tristilia relinquimur. Pascha auiem, quando atlelv.ia

canitur, illud tempus innuit quo quisque de boc

labore migrans gaudentibus associatur. Tempus vc-ro

a Pascha tisque Pentecosten. in quo Domino allcluia C

canuntui', signilicat quod post resurreciionem oni-

iies electi corpore ct anima in seternum gloria-buntur.

CAP.XXXIII. — De Pascha, quare Jv.dworum tnoresecuttdumlitnw cursum celebretur.

Quoeritur cur Pascba non annuatim, quemad-niodum Nalalis Doinini, yel festivilas sanctorum

colebietur, sed ffiore Judaico secundum lunae cur-

sum observetur, prsesertiin cum legalePasclia veiifuerit unibra, in quo verus Agnus Christus nostrUm

immolalus est Pascha, et Ecclesia agnila veriiatetendens ad spiritualia cuncta respuat legalia. Sedsciendum est quod sicut Hebraicus populus pra;-figuravit fesiivitatem Cbristiahi populi, iia Ecclesia

;per sua festa prsesignat solemnitates futuri saeculi. .

^ldeo celebrat eas secundum sidera, quse sunl eor- ;

-pdra ccelestia. i

CAP.XXXIV.— De so/e, qttodtypum Cltristi geral. 1Sol quippe, qui ad visum nostrum est immutabi- i

lis, gerit lypum Cbristi, qui est sol juslitiae, splendor ;tlivinilatis immutabilis. Et quia secundum Imjus J

cursum Nativitas Domini ceiebratur, idcirco annua- i

,im non mutatur. ;CAP.XXXV. — Deslellis, quod designentsanctos. i

Stellw quoque, qusevidentur immutabiles, san- s

ctos desigiiaiit, qui uunc cum Ciifisto immutabililer (

regnant, et ideo annuaiim illorum natalifia celebran- stur. "Et quia sleibe prse aliis sunt clariores, icieo f

A quasdam fesfivitates prse aliis agihius celebriores.Et quia a diversis horis sfcellaein nocle oriuntur,-ideo diversis lemporibus sanclorum solemnia in

anno agunfcur.CAP.XXXVI.— De luna, quod Ecclesiam designeu

Luna, quaejugiter crcscere vel decrescere cerni-

tiir, prseseniemEcclesiamfiguraf, quceadbuc in de -

feclu bujus vitse exsulat, Ha;cEcelesia tres fesiivi-

tales secundum lunse cursum figuraliier celebrat,

quibtis se ad fulura fesla insUgat, videlicct Septua-

gesiinam, jn qua recolit suam in hoc mundo pere-

grinalionem ; Quadragesimam, in qua commemorafc

suam reversionem; Pascba seu quinquagesimam.in qua ad niemoriam revocat palriae recepiio-nem.

" CAP.XXXVII.— De Sepluagcsima.

Sepfuagesima itaque a septuaginta denominatur,-

quia ab hac Dominicausque in Sabbattim pascbalishebdoinada; septuaginta dies numerantur. Per bos

autetn septuaginta dies septuaginfa annos exprimi-nius, quibus populum Dei in Babylone eaptivum

cognovimus, per quas sepluagies cenlenos annos,id est sc-ptemmillium annos commemoramus, qui-bus nos in htijus mundi exsiiio caplivos deplora-mus.

CAP.XXXYJII.— De Itisloria Nabuchodonosor.

Nabucbodonosor esfcdiabolus ; Babylon hie mun-

dus vel iufernus, Jerusalein paradisus. Qui Nabii--

cbodonosor populum ab Jerusalem capliviim in Ba-

bylonem duxit, dura diabolus bumanum genus deC paradiso in huuc mundum seduxit. Popuhis, LXX

annis in Babylonia dura servitule oppj'imebaiur, et

liumanum geiius sepl.uagieseentum annis in mundovel in inferno aiiligebalur. Popuius musicas aiies

vel canluni lseiiliie intermiscrat, moerore ct jejuniisse afficiebat; et genus humanurn gaudium et laeli-

tiam amiserafc,in trisiitiam et miseriam inciderai,

Et quia hoe nunc recolimus, ideo G/oj-?ainexcelsis,et allelma, qui est cantus la;titioe,inlermiitiuius. Et

quia ipsi lugubri veste utebanlur, ideo nos dalmali-

cis et subdiaconalibus, quse sunl solemnes vesies,-non utimur. Per cantura Tracius gemiltini clura;

servilutis expiimimus. Et notandum quod duo Tra-

Ctus tristiiiam, tertius vero sonat lsetitiam, quia ni-

nijrum sub duobus lemporibus ante legem et sub

lege in tristitia fuimus, in tertio lempore, Clnisto

adveniente in laetilia. De profundis et Commovisii

iribnlalionein. Jubilate vero sonat gaudii jubilalio-nem. Ilem Qui habiiat, el Ad te levuvi,moerorem,

Qui confidunt pi'3efert lsetilia; canorem. Similiter

Swpeexpugnaverunl,et Deus, Deus mctts, tristitiam,Lattdale vero hymnizat laetitiam,quia,si hic os con-fessione et poenitenlia afiligimus, in resurrectione

gaudiura cum sanctis habebimus. Post sexagintaannos Cyrus, qui rex regnavit Babylonise,regntimsibi subjugavit, populum a captivitate laxavit; et

Christus sexla aetafe in mundo regnavit, infernum

superavit, mundum sibi subjugavit, captivos tle in-

ferno laxavit. Pars cum Zorobabel, seu cum Jesti

655 GEMMAANIM^E. - LIB. Iil. CB4

sacerdote ad patriam rediit, parsque in captivifcateA

remansit, quia pars fidelium cum rege et sacerdotevero Jcsu ad cceleslem patriam rediit, pars liic in

labore remansit, Populus ad Jerosalem reversus

Isetitiam habuil, sed tamen pro uxoribu.s et filiis, et

sociis, sollicitudine non caruit, Hoc nos exprimimusdum in paschali hebdoniada unum ddeluia canimus.et adhuc Graduale non omillimus. Expleto autem

septuagesimo anno, Darius vel Assuerus perfectecaptivitatem laxavii, orimisque populus cuni mulie-ribus et prieris, Esdra duce, qtiOd nomen adjutordicitur, vel Nebemia, quod consotalor dicitur, repa-triat, et tum duplex gaudium babebat, Quod nos

designamus dum duo atteluia,. scilieet Hmc est dieset La«r/afe,cantamus. Ita quoque fidelis anima cum

de hoc exsilio migrat, in anima lameii cum Ghristo B

exsulfat, quod unum ailcluia iii Pascha insinuat.quasi vero fidelis ahimaadiiuc Graduale non omittit,dum sollicitudinem pro corpore et operibusgerit.Alleluia autem in uno Sabbato inchoalur, et in alio

Sabbalo geminatur, et Sabbatum requies appeSlatur,quia nilnc ahimse tantuffi iu reqtiie gloriaiitur, inresurrectione vero illarum gloria duplicatur. Finitis

namque septem millibusannorum captivitas liumani

gcneris perfecte absrilvetur, et.totus iidelium popu-lus cum Gbristo vero protectore et vero consolatore,id est Spiritu sancto, ad patriam revertetur, et cor-

pora atque opera Velut uxores et filii ad animas red-

ibunt, et tunc dtiplici gaudio in setefnum exsul-labtiut. Hoc nos ad memoriam revoeamus, dumi-cliclograduali in quiiiquagesiniaa//e/aia frequenta- Cffius. Notandum autem quod Septuagesima a Do-niinica incipit, etin Sabbato finitur, quia nostra ca-

ptivitas a mansione paradisi inchoavit, et ita ad fu-turam requiem-.perdurabit. Hsec ehirii per decembebdomadas extenditur, quia per decalogum legisad sempitemam laetitiam pertiugitur. Igifur quiain Septuagesima nostram captivitalem recolimus,ideo Genesim tunc legiriius, iri qua huniani generis .

expulsio a paradiso legitur, et in responsoriis cani-

tur, sicut ibi, In sudore vultus luivesceris pane tuo.Ad Laudes, ideo, Miserere tnei, Deus-,et Gonfiieminicanimus, quoruin alter de.pcenitentia, alter de laude

scrihitur, quia per pcenitentiam ad Isetifciampervcnitiir. In antipbbna Miserere mei, Deus, et in niissaGircumdederuiifme gemilus morlis, Iiuffianum gehusingemiscit, quod gaudium et Isetitiam amisifc,tribu-Iationera et dolorem invenit.

CAP.XXXIX. ^ De Sexagesinla.Sexagesima intra Septuagesimam currei-e et a

Sexagesima denominari cognoscitur, et designatlempus viduitatis Ecclesia;, quo a spouso suo hic iniiiundo peregrinatur. Hsecetin feria quarta paschalisbebdomada; terminatur: Sexagesima per sexies de-cem extenditur, et sex opera Evangelii decemquelegis prsecepta exprimuntur. Sunt bsec Opera Evan-

gelii: Esurivi,et dedistis mihi manducarc; Siiivi, etdedistis miltibibere;Nudus, et operuistisme; Hospes,ei cotUgistis me; Infinnus, etin carcere, ei visitasiis

e A nie. Prsecepta autem legis sunt bsec . Non aciorabh; deos alienos; non perjurabis ; sanciifica diem Sub-i baii, quod nos facimus die Dominica ; Honora pa-3 trent etniatrem; Non occides; Nonmmckaberis; Noiit furtum facies ; Non falsum teslimonium dices; Nons concupiscesrem proxitni iui -; Non uxorem et onwixi-, qumillius sunl: Quia hsec servus. auditurus eril:l Venite, benedicti mei. lico in feria qUarta, quseeste finis Sexagesimse, hoc Officium cantatur Veniie, be-

nedicti. In nocturiialj officio,et in missa, Exsurgs,r quare obdormis, Ecclesia suum exsiliuni-deplorat ftt:

pro liberatione sua Doniinum exorat.3 GAP.XL. — De Quinquagesima.s Quinquagesima quoque Septuagesimse inseritur,i quse in Paschali die finitur; per hane posiiitenlia ex-} B primitur. Unde et quinquagesimus psalmus in poeni-s tentia ponitur. Ideo et hac die de diluvio legitur, et

, canitur, quod per ler quinquaginta dies extenditur,quia per fidem Trinitatis poenitentia, pro verbis, pro

s factis, pro cogitalionibus accipitur. Et notandum

_ quod in primis de diluvio, deinde de Abrahse obe-i dienfciacanitur; et sic de cseco illuminato subjungi-i tur, qsiia qui se pcenitentia a sordibus peccatorumi abluerit, ac deinde mandaUs Dei obedierit, et Chri-

slo illumihari gaudebit, Quinquies autem decem

p quinquaginta fiuntjquia opera quiuque sensuum perdecalogum legis posnifcendodiluunt, ad resurrectic-nem Gbristi pertingunt, qua die Iseti canunt: Resur-

. rexi, el adltuc tecum sum. In bac die anliphona, Se-i cundummultitudinem, et,ininissa, Esio miliiinBeum.. C Ecclesia divinum auxiliuni invocat, etiib exsilio ii--. berari postulat, In Sep.tuagesima, in Evaagelio vi-

lieam ex«oliffius. In Sexagesiffia, terraxn, Ih Tra-: ctu Commovisti, scihdimus. In Evahgelio, semeni verbi spargimus. In Quinquagesima fracfcuhiliicis,; caecoilluminato, colligimus.. CAP.XLI. — De capiie jejunii.

_ Qui a ^aptivilate reversi stint templum Domino5 construxerunt, Et nos, qui a diabolica captivilate

liberati sumus, nosmelipsos templuiri Dei "istis die-bus oediiicare debemus. Htijus fundaniehtum ideo

i quarta feria facimus, quia Salomon quarta setafces lempluni DeO aedificasse legifcur. Teriipium autem.

'corporis Ghristi quadraginta et sex annis sedifica-

tur, per quem numerum Ecclesia Cliristo incorpo-:" ratur. Maria quippe; duDdecim annoi-um exstiiifc,, dum Ghristuni genuit; Christus vero triginla et

quatuor annorum fuit, dum morte solutus xorruil.

Qui anni simul juncti quadraginta et sex fiunt,totque dies a eapite jejunii usque in Pascha existunt,

; qua die Cbristus corporis sui lemplum resiiiuit,

quod prius impulsio Judaeorum solvit. Ut ergo Ec-clesia in templum corporis ejus cocedificetur, qua

draginta et sex diebus jejuniis et orationibus vacaj^e

cognoscltur. quot diebus infaris in utero forraari di-

citur. -'.--

CAP. XLII. — De noniine Adam.

Nomen quoque Adam ex quatuor litfcerisconjun-

giiur, ex quibus idem numerus conflcitur, Quse lil-

;g55 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS IM. — LITURGICA. 6S0

terae ex qualuor climatibus colliguntur, quse GrseceA

Anatote, Dysis, Arctos, Mesembria dieuntur, In nu-

mero auteni Grsecorum a. unum, d, quatubr; ite-

'i-urn a, unum, m vero quadraginta significat, qtia;

simul juncta quadraginta sex fitint. Adam ergo per

genus suum dividifcur,et in qualuqr partes inandi

quasi semen spargitur ; sed per Ghristum in unum

colligifcur,duni in corpore Ghrisli ab Adam sumpto

Ecclesia coadtinatur. Igitur quia Ecclesia a quatuor

Evangeliis in Ghristuffi congregatur, ideo hos qua-

luor dies ante Quadragesimam jejunare eomproba-tur. Ideo se etiam qualiior diebus affligit, quia evan-

gelium quod in initio Quadragesimje legilur quatuorordines in judicio futuros praedicit: scilicet unum

judicantium, ut sunt perfecti ; alium per judicium

saIvando;'um, ut conjugati; tertium damnandorum, j

utinfideles boriis operibus vacui; quartum sine ju-dicio pereuiuium, ut sunt increduli. Ideo etiam

.quatuor dies absliiiet, quia quattior causas luget,videlicet quod propter escam se de paradiso ejectam

liioeret, et quod in hoc exsilio se cibo besfcialiindi-

:gere dolet. et quod post banc vitam se ad tartara

duci timet, vel quod in regno coelcsti cum eleetis

non gaudct. Ideo nihiiominus quatuor diebus se

niacerat, ut per quatuor, scilicel prndentiam, forii-

iudinem, jusiiliam, temperantiam, quasi quatuor cq-lumnis sequens jejunium fulciat, quatenus anima

quatuor mortibus, scilicet cogitationis, locutionis,

operalionis. impoenifudinis, se addixerat, per cu-

siodiam quatuor Evangeliorum resurgat.CAP.XLIH. — De feria quarta in capite jejunii. *

Per diem quo cinerem capi.tiimponiraus, diem ex-

pulsionis nostrse de paraciiso ad menioriam reduci-

mtis, quo dictum est: Pulvis es, el in pulverem re-

verteris. Ut ergo redire possimus, poeiiitenliam in

eiuere et cilicio agimus. Et quia repatriare contendi-

fflus, et bostes nobis in ilinere obsistere npvimus,idco arma nostra, quod esl hutniliatio, orulio, affii-mio,. susfcollimus,ut conlia spiritualia nequititepu-

gnare possimus. Cum ergo bac die processionemfacimus, quasi Iioslibus armati ad pugnam obviamimus. Ideo aulem jejunium feria quarta inchoamus.

CAP.XLIY. — De Qtiadragesima.

Quadragesima a quadraginta denoniinalur, quiailla Dominica usque in CoenaniDomini quadraginladies computanlur. Per bos quadraginta dies qua-

diaginta annos exprimimus, quibus populum Dei

ab jEgypto ad patriam rediisse cognovimus; scd

nostram reversionem reeolimus, qua de boc-musido

ad superuaui patriam tendimus. Filii quippe Israel

longo tempore in jEgypto sub Pbaraone servierunt,sed per Moysen liberati quadraginla annis eremum

ti-ansierunt,pastum de coelo, potum de terra habue-

j-unt, ct sic ad lerram lacte et melle mananfem per-venerunt, Ita et nos longo tempore sub diabolo inhoe mundo servivimus, sed per Ghristum liberati

Bu.mus,et ideo per decem prsecepta legis et quatuorEvangelia, quse niuitiplicata quadragenarium nu-merum conliciunt ad paradisum reverli debenius, ut

A corpore Christi pasli, et sanguirie ejus potafi, ad

terramlacct mel fluentem, scilicetregioneni vivo»

rum, perveniamus. Ipsi post quadraginta duas man-

siones lerram repromissam intraverunt, et mox Pa-

scha celebraverunt, et nos post quadraginla duos

dies Pascha celebrabimusr et de nostra ereptibne

exsultabiffius, ut autetn ornnes Cbrisliani Quadra-

gesimam jejunemus, auctoritatem ex Evangelio et es..

legehabenius (.Maifc/j.iv;Ea;orf.x5xiv),utmox dicam.

CAP. XLV.—ijDe jejunio Domini _et cur nos nen

jejnnamus eo tempore qtto Dominus jejnnavit.Ex Evangelio, quiaipse Dominus quadraginia die-

bus absque omni cibo jejunavifc; ex lege, quiaMoy-ses bis quadraginta diebus ab qmni cibo abstinuif.

Similiter Elias quadraginta diebus jejunus perman-

B sit(/n Reg. xix). Daniel quoque tres sepfiffianas

absque cibo fuit (Dan. i). Sed quaeritur, cum Donii-

nus post Epipbaniam, ut puca mox baptizatus, je-

junavit, cur Ecclesia ante Pascba instituerit jeju-r.ium. Sed hoc ob tres causas fecit. Primo, quiaantePaseha Cbristi passio celebratur, ut ei per afiiictic-

nem camis compatiafcur, quatenus ci conregnareraereatur ; secundo, ut quia cuncta veriio temporenaturali motu in libidinein concitantur , per jejuniaab impetu luxuiia; reprimantur; tertio, quia illo

tempore iilii Israel terram repromissionis iiitrave-

runt, vel illi de Babylonia reversi sunt, cum uter-

que niox Pascha celebraverunt, ut nos quoque per-acto labore Pascba celebiaules cura Christo resur-

gamus , et post banc vitam in aeiernurn ciim co" regnemus. IgifcurperTractuscahtalionem, significa-

nius itineris fatigationem. Ut autem iios sub po-tenti manu Domini huiuilienius, ideo Flectamtis gc'Ktta dicimus. El quia praeceptum habemus ut pro

regibus et pro omnibus qui in sublimitate sunt, ef

pro omnibus qni in pressura sunt. oremus, idcircohis diebus Preces dicimus. Quia vero linguas angc--lorum et hominum legimus, per Hebrseamangelo-rum linguam exprimimus, per Latinam bominum

linguam innotescimus. Ergo quia inter angelos Do-iniiuum non laudamus, idcirco Hebrseum Alletuia

quasi vocem angeloruni npn cahlamus. Qnia vero

cum hominibus laboi'amus iu terra, ideo Latiiiunt

Lctttstibi, Domine, rex miernw glorim, quasi vcceni

-, hominum rcsonamus. Istis diebus diaconus casulam

super scapulas plicatam portat, quia in prsesentitempore quisque pi-sedicatorproxiraorum onera ge-stai. Ilis diebus etiam oi'atio super populiim dicitur,quia quisquis hic bonis actibus benedicitur, poslbsec setei-naebenedictioni ascribelur. His diebus,

Ile, missa est non dicitur , quia, licet omni tempo-re, tamcn maxime boc tempoie, quemquam Cbri-stianum in Dei servitlo occupari debere innuitur.

CAP.XLYI. — Dc veloquod suspendilttr Quadrage-sima.

Quod I»_sdiebusvelum suspendimus, a lege acce-

pimus, cujusprsecepio velum miro opei-e et pulcbravarietale contextum inter sanctum et sancta san - .cforiiffi labernactili suspendebatur, quo arca a po' .

CS7" GEMMAMHMM.— LIB. 10. 638

pulo velabalur : hoc veltmi est eoelum. mira varie- _.tate depictum rutilantibus geminis 'distinctum ; boenobis pro velo inter corporea et spirilualia suspen-ditur, quo Chrislus et illa superna palria nunc a«obis celatur. Poslea coeluni,ut liber compjicabitur,et ut tentorium colligetur, et tunc faeies Bomini no-bis revclabiiur, et coelestis gloria denudabifur. Excolloctiliohe etiam divina facies Moysi erat -utsol

gplendida. Qui velamen ante se suspendit, ut popu-lus in eum intendere posset (Exod. xxx.iv). Facies

glorificata est sacra Scriptura. Yelamen, quod fa-ciem operuit, est carnabs observantia, quse intelli-

genllam legis veiavit, Hocvelainen est adhuc supercorda Jtidseorum positum, et ideo non valent videre

splendidum legis sensum. Et quia mysterium Scii-

pfcursein lioe tempore a nobis velatur, ideo velum Barite oculos.nostros in bis diebus extenditur, Sacei--dos et pauci post velum ingrediunlur, quia paucisdocfcoribustantuni mysteria Scripturse apeiiuntur.In Pascha velum auferfcur, et altaris ornatus abo"ranipopulo coiispicitur, quia in resurrectione om-nia nuda et aperta eruut, ubi beati Regem gloriseindecore suo vidcbuiit. Ideo et in passione Chrisli ve-

iumtempli scinditur, quia per ejus mortem in nobiscoeluni et liber sepiem signaculis clausus aperitur(.4poc.11).Resurgens quippe velamen abstulit, dureieis ser.sum, ut intelligerent Scripturas aperuit, etcredentibus cceliimpatefeeit,

CAP.XLYII.—De septemhebdomadis.

Septem hebdomada; scilicet a Quiiiquagesimaiisque ad Pasclia abstinenliae ideo ascribuntur, quia C

septem modis peccata reniittuiitur. Prireo per ba-

plismum, secuudo per martyrium, tertio per elee-

mosynam, quarto per debiti induigentiam, quintoper prsedicalionem, sexto per cbariiatem, seplimoper poenitenliain.

CAP.XLYIH.— De sex hebdomadis.Sex autem septiroanas ideo jejunamus, quia in

sex aetatibuspeecahius, et ideo per sex opera Evan-

gelii nunc satisfacere feslinamus, Et quia Cliristiniembra sumus, a nobis ipsis incipei-e debemus,seilicet nos paneffi vitse esurientes cibo charilafcis

reficere; jaslitiam sitientes Scriptura; fluentis pota-re; sauctilate nudos vhiutibus vestire : in vitiis eterrore vagos in hospitium sanctae conversationis

suscipere; niorbo iniquitatis infirmos confessione "

visitarej carcere malse consuetudinis inclusos poe-nitenlia redimere: deinde hsec eliam corporaliterprimis impendere,

CAP.XLIX. — De Quadragesima.Annus quatuor tempdribus, seilicet' vere, mstate,

autumno, kietnevolvitur, et p.er trecentos quinqua-ginta sex dies completur. Sieut ergo ab aliisrebus,ila a diebus decimas damus, dum >quadraginta dies

jejunamus, yt quidquid quaiuor temporibus contradecem prsecepta Dei egimus, his quatuor denis die-btts corrigamus. Est el aliud : homo subsistit ex

quatuor elemeiitis. Lex autem in decem proecepUs,

(128)Esfque ita i'n couciliis dciinitum.

A quia ergo quaitioi"qualitatibus Dei prseceptapraeter-ivimus, per quater dehos dies abstinendo Domiuuci

placamus. . , -.'

Quatuor dies ahte Quadragesimam videntur pro-Domiincis diebiis.instituti, sed non est ita. Per qua-tuor eniffi dies, quatuor Evangelia, per quadragiiila

sequenfes, deeem prsecepfcaintelligtintur, qtiia ex

Evangelio et ex lege est assumpta auctoritas Qua -

dragesimoe; ideo quatuor et quadraginta dies dicafcisunt abslinentise. Sed quaeritur etii Dominicaedies

ad Quadragesimam perthieant, el cur non jejunen-tur, quodUon sine niagna ratione fieri a nullo sa-

pientium (120) dubitatur.

CAP.L. — De sex Dominicis Qnadragesimm,Totum lempus bujus vitsesh irijtio lisque in fineia

B per Quadragesimam inteUigitur, qula est teinpus

affliclionis, sicut Pascbae tempus significat futuruni

tempus gratulationis. Sed bebdomadoesunt sex sefca-

tes mundi.

Deprima Dominica i Invocavit me. i

Prima Dominica est tempus primte selatis, quan-do bomines erant in paradiso in gaudio.De secunda Dominica Quadrages. t Reminiscere. i

Seeunda Dominiea tempus seeundoe setatls, quan-do eraiit in arca gaudenles de sua liberatioiie.

De lerlia Dominica Quudrag. « Ocitli. >

Tertia Dominica tenipus secundse tefcalis,quauciosub Josepb exsullabanl de sua "salvatioiie, aliis pei-eunfcibusfanie.De qiiarla Dominica Quadrag. eLmlare, Jerusaletn.»

C Quarta Dominica est iempus quasise setatis, quan-do sub Salomoiie maxima pace fruebantur.

De quhila Dominica, Passidnis, «Jtidica tne. t

Quinta Domiriica est lempus .quintse oetatis,

quando de Babylonia liberati i-eversi sunt Hieru-salem.

De sexla Dominica, Palinafum,Sexta Doniinica fuit tempus sextae setafcisa resur=

rectione Dominiusque ad aseensionem ejus, quandode praesentia sponsi gaudebanl. Est et aliud Quadra-

gesimale tempus, id est vita cujusque hominis, quaabic aflicitur moerore tribulationis. Sex hebdomada;

gunt aetates bominis, id est infanlia, puerilia, udote-

sceniia, juventus, seneciusdecrepita. Quadragesimusdies est Yetus et Novum Testamentum. Per quatuor

^ enim accipiunlui- quatuor Evahgelia, per deceffi

vero, decein pisecepta iiitelliguntur; quater autein

decem sunt quadraginta. Sex Dominica; surit, sex

praecipua opera Evangelii, id est (Maltk. xxv), Esu-

rivi et cibaslis me. Silivi, et dedistis mihi polum :Nudus et veslistisme:Infirmus, el visilastis. lncar->

cere, et redemistis.

CAP.LI. — Dominicaquinla a Sepluagesima.Dominica quinta a Septuagesima quinfam selatem

insinuat, qua populus decaptivitateremeabat. Ideo

bac Dominica responsorium : Pater, peccavi (Luc:

xv), canlalur, et Evangelium in Sabbalo de prodigofilio recitalur, quia sicut ipse ad patrem, ita popu-

659 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 600

lus ad patriam tunc reverl.eba.tur.Haecetiam Domi- .nica sccunda Quadragesimae dicitur, quia gentilispopulus per do.ctrinam legis, et Evangelii, et Chri-stianus populus poenitensper fitiem, et operationemvel per du.opraeceptacbaritatis ad DOininumPatrem,ut prodigus revertitur.

CAP. LII.;— De viediu Quadrngesima. DominicaeLwiare. i

idedia Qnadragesima illud tempus innu.it, quoCyi-uspopulum abire permisit, Hsecei.iim septimaDominica a Septuagesima eognoscitur. quia postseptuaginta annos populus a captfvitate ad Hieru-saleni revertitur. Unde el eongrue officiumdeHieru-

salemilla.di.e cantatur. Nocfcurnalevero officiumdeliberatione ejusdem populi de iEgyplo agit, et no -

strani liberalionem designat, qua septima aetatede '

bqe iuundo liberaMmttr, Sex quoque sunt mundi

aetates, quibus hic homines vivunt, septima quamortui.in sepulcris requiescent,

CAP.LUI,—De scrutinio.

Quod hac septimana scrutinium agitur, ha;c cau-sa vi.de.lur.In captivilale positi semen siiuni genti-bu.s niiscu.erunt, reversi vero injustos sacerdofceshabuerunt. Unde Esdras et prophetse diligenler ge-nealogias.scrcitaft sunt, et Judseos a gentilibus, sa-cerdotes a Judseis segrcgaverunt, Ita et nos bachebdomada oedentes ab incredulis segregamus, eteos nostraereligiorii assignamus. Scrutiuium a scru-

tando, i.dest ab inquireiido, vel discutiendo dicitur,quia fidcs baptizandorum inquiritur, vel discutitur. ,

Cuteckumenus, audiens vel iuslructus dicitur, qttianie bapiismum fidem et Ch.rislianam religionemaudit, qu.aeum sacerdos instruit, qualiter post ba-

pfcismavivere possit, Competeniesdicuntur baptismipetentes parvuli, vel muti, vel surdi, vel falui perpetilionem fidelium catecbizantur, baplizantur, et

per fidemillorum salvantur. Catecbizatio dicitur in-

structio, exorcizatiovero adjuralio.C.ir, LIV. — De quarla feria.

Propler tres causas fi.tscrulinium in quarta feria :

piimo, quia quarta feiia cum sole et luna sfcellaecreatce in cceloponuntur, ita et bac feiia qtiarla fi-deles Cbristo soli et Ecclcsia; lunae.additi, et stellsecceloascribuiifcur-secundo, quia quarta setafcetem-

pbim Domiiii aedificatur, ita et nunc quarta feria in «-

baptizandis templum Deo prseparatur ; terfcio,quiaquarfa feria Cbristus pro Ecclesia a Juda Judseisest

proditus, ila ipsi quarta feria assigiiantur surgerein Chrisli corpus.

CAP.LV. — De infantibus.Primo infantes adjanuam ecclesisedeferunlur, et

masctilis a dextris, feminjs a siuistris statutis. Ab

acolytho nomina scribunlur eorum, quiaper lidem,quae est janua qua in Ecclesiam inlratur, et cujus-tjue fidelis nomen in coelo nominatur. Et virililer

Eigenlesa dexlris Dei in judicio statuentur, eflemi-pate autem viventes a sinistris pouentui'.

CAP.LVI. — De fcnunliutione.

Deinde exoicista, cujus illud proprie officiumest,

- A interrogat si diabolo renuntiaut, ut per hanc abre-

3 nuntiationem dominium Christi subeant. Omnis

quippe horao, quia in originali peccato nascittir,l diaboli dominio jure ascribitur. Cujus jus fideles

, effugiunt, dum Christi jugo se subdunt.CAP.LVII.— De operibus.

Operibus quoque diaboli renuuliant, quaequac- •-

dam spiritus, qusedam caro ejus instiuctu perpe-> trant. Spirittts, ut est"superbia, inanis gloria, ira,t et talia, caro, ut est fornicatio, ebrietas, et his si-

l milia.CAP.LYIII.— De pompis.

Pompis eliam diaboli renuntiant, quoesunt spe-. cfacula, ludi, cborese, ornatus vestium, vel aliarum

rcrum, et quaeque superilua., B CAP.LIX. — De ficle.[ Beinde de iide Pafcriset Filii et Spiritus sancti

t iuterrogantur, sine qua nemo Deo pJaceie iegilur,

post banc confessionemdiabolus exsuffiatur, ut Spi-ritu sancto habitaculum in eis condatur.

CAP,LX. -—Decrttce.Tunc fi'ontibus corum cruce impressa quasi si-

, gillo dsemonibus obsignalur, et domus Dei contra

bostes munitur. Ideo autem uon alio signo, quam si-

gno crucis contra diabolum utimur, quia per hoc

signura se victum confcremiscensmox effugatur.Crux autem ideo fronti, ubi sedes est verecundise,

imprimitur, quia Christum crucifixuin se non eru-

bescere confiienlur.

CAP.LXI. — De sate.ru Tunc per orationes in unitatem Ecciesiserecipiun-

fur. Per salis gustumdoclrinse, et sapientia; condiun-

tur. Deinde exorcizatur diabolus, ut reec-dat a sibi

contradicentibus. Seorsum autem masculi,.seiirsuinferainae, exorcizantur, quia convenit, ut ininus in-

telligentes Iiistoria, magis intelligsntes seorsum al-

legoria iinbuaiitur. Unde ct Ergo malediclm, ler rc-

peritur, quia per fidem Trinitalis diabolo resisii

innot.escilur.CAP.LXII. — Destjmbolo.

Cum vero symbolum et Dominieam orationeni su-

per capita eorum dicit, quasi templum Dei contra

daemonesmunit.

CAP.LXIII.—Desalivu.

Qtiodcum saliva aures et nares tanguni, boc si-D

gnificat, tit doctrina, qusede ore ejus fluens per au-

res ejus intravei-at,suaviter etiam rcdGleat,quam diu

spiriium naribus trabat.

CAP.LXIY.— De lumine.

Post hsecab acolylho, qui est accensor luminuin

catecbumeni illumiiiantur, ut tenebraepeccatortim et

csecltas erroris exptilsse lumine inlelligeniise illu^

strautur, Deinde Evangelium a diacono super eos

legitur, quia Evangelica doclrina eis pr.oppuitur.

CAP.LXV. — De inlroduclione.Post hoc ab osliario ordinatim introducuntur,

quia completo Evangelio ab ostiario Spiritu sancto.

per ostiuni Christum in aulam coeli inlrodiicunlur.

Hoc scrutiniunj septies aijte Pascba agilur, quia

661 GEMUAANffi.fi..— LIB. lil. f.62

Iioc rife per seplem dona Spirilus sancli perficiiur. ACAP.LXYI.—De.stalione.

Postquam introdueti fuerint catechumeui, sunt

masculi in Austro, feminae in Aquilone statuendi,

-quia videlicet fortiores contra sestum tempeslatumsunl ponendi, infirhiiores sub magisterio erudiendi,deinde qualuorleetiones leguntur, quibus ad quatuor

Evangeliorum prsecepta imbuuntur. Unde mox qua-tuor inilia Evangelii recitantur, quibus a quaiuor

partibus niundi ad coeli palatia evocantui-. Tunccluoinfanles, unus emasculis, alter e fcminis, ab

acolythis in sanctuariuro. deferunfcur, quia de ulio-

tpie sexu, vel de ufcroquepopulo ad fidein evange-licam convertuntur.

CAP.LXYIL —De n Credo inunum Beum. >..Credoin unum Deitm supar maschlos Graece, su- B

per feminas Laiiiie deeantatur, quia per duas hasomnis iingua denotatur. Grseci quippe oinnes gentesphilosopbia prsecellebant; Romani autem omnibus

gentibus imperabant, Per Grsecam ergo linguamsapieiites, perLaUnam accipiunlur principes. Grsece

Uaque et Latiue fides canitiir, quia omnis liuguaDomino confitebitur. llis lite pefaclis de Ecclesia

exeunt, quia mysteriis Christi interesse, uec interfilios Dei computari poterunt, qui adliuc in Cbrisfco

jpegnanlenon sunt.CAP.LXYIII. — De duabus leciionibus.

Duselectiones ad missam leguutur, quibus cate-chumeni ad doclrinam utriusque Teslamenti, velad operationem gemina; dilectionis in.slruunlur.Duae enim lectiones conveniunt baptizandis, ct jain C

baptizatis, ut videlicet baptizandi ad vineseBoniiiii

culturam quantoeius currant. Baptizaii aufcera in-

coepium opus exp.leant, quatenus cuni cseco nafcose-ternumlumen recipiaht.- Seniel tamcif Fleciamv.s

genua dieilur, ut iu unitatein ildei congregentur.€AP. LXIX. — Be Sabbato.

IIJ S.abbato duse-.nihilomiiius leciioiies propfccrcamdem causaul Jeguhlur, et ut in requiem, quod.sabbafcum dicilur, feslinare conentur, quia et iniioc Sabbalo scrutinium agifctir.

CAP.LXX. —-De Pussione Domini.A Dominica Passionis Doniiiii usque iu Pascua

•GloriaP.atri in canlu iivterffiiuilur, quia Filius; quicst tertia persona, passiouibus dehonestatus pro.nobis commemoratur. In Pascba auterii cantafur,cum Christus per resurrectioneni glorilicatur. In

"hoc tempore Jeremia.s prophela legitur, qui roaxinie

ChristLpassionem et prsedixisse, et in seipsoexpres-sisse cognoscitur. Ideo autem per duas bebdomadas

passioncm Cbristi celebramus, quia pro duobus et

a duobus populis passum prsedicanius. Per duascniin seplimauas Yetus et Ndvum Testamenfum si-

gnificamus, quia vetus euin passurum, novum eum

jam passuni iiuntiare non igndramus. Duo quoquetempora, uuuni ante legem, aiiud sub lege deno-

tantur, quibus Christus a patriarchis figuris, a pro-photis Seripiuris passurus prfenunliabatur. IdeoVCJo hoc tcmnore cum jejuriioi-uniafilictioiiepassior

A neiii Christi egimus, quia "hoc lempore populumDei ab .[Egypiiis affiicttim agnum in significationeChristt pro eis immolatum. et Pharaonem in plagiscontritum noviffius.

GAP.EXXl. .— De Sabbato anle diem Palmarum.Sabbatum liujus septimanse ab officiovacat, quia

apostolicus hac die mandatum celebrat, cum inccenaDomini ob niagnitudiriein officiiboc agere ne-

queat. Haec vero dies ideo non ofiiciatur, ut Eccle-sia caput suum in boc ministerio imitetur. Hac

quippe die Jesus in Betbaniam venit, in domo-Si-

moiiis reeubuit, et Martha niiuistravit. Msiria un-

guenfcodomum replevit. Simon dicifcur obediens, In

clomo Simonis Jesus recubuit, dum in Ecclesia sibi

obedienfce.reqtiiescil. Huic cum Martba ministra-

mus, dum exemplo sumini ponlilicis membris ejus,sciiicet pauperibus vel fralribus, servimus. Cum

Maria domujn odore ungiienti replemus, quandostudio iirtuluni Ecclesiam replere sludemus.

CAP.LXXII. — Ddminica in die Palmarum.

Dominica 'palmarum itlco dicitur, qttia bac die

turbce Doinino cum palmis obviaverunt, et eum

triumphantem-laudibus exceperun!, Significat au-

tem quod nos per absUiienUain vilia jam vicimus,et iiunc cum palma victorise Christum ad nos vc-

uienlem excipimus. Cum processioncm hae die fa-

cimus, qtsasi Christo ctini puesis obviam imus. Pas-

sio vero ideo hac die legilur quia agnus pascbalis

pro nobis iiiimolandus hac die includebaiur. Hacdic filiiisrael Jordanem siccis pedibus ti'ausierunt,et cum triumpho terrani repr.omissionis iritraye-runt. Hsecseplimana ideo major appellalur, quiaobmaxima officia insignis liabelur. Htec etiam bebcio-

mada indiilgeniim dicitur, quia in ea pcenifce.ntesabsolvuntur.

CAP.LXXIII. — De feria sccundu et terlia.

Feria secunda et tertia, duse lectiones leguntur, ut

in Nativitate Dotuiiii ad missam, quia passio Chri-

sti a lege et.proplietis-prseuunlialur.

CAP.LSXIV. — De feria quarta,^Feria qualia Christus pro duobiis popuiis tradir

j tur. Ideo liac die duse iectiones Ieguntui-; ad utram-: que flectamus jenaa.dicilur. quia ab utroque populG

p Cbrislus adoratur, in cujtis r.omine eoelesiia et ter-D restria genua fleciete dicuntur. Tractus ideo habec

: quinque versus, quia quinque vulnera habuil Cbri-

p- stus, Hac die.^velum deponUur, quia in passioneCbristiveluiii scinditur, et iBmiicitiainterDeumet

. homincs solvilur.

S CAP. LXXV. — De feria quinta.; Feria quinta ex quafuor eausis celebris habetur.

Hac die criminosi ab Ecclcsia ejecti recipiuntur;i hac die chrisma et oleurii conficiuntUr ; liac die Do-

. miiius mandatuin feclt; hac die, cum discipulis coe-

nans, corpus suum iradidit. Hsec dies indulgentia;

appellatur, quia bddie poenitentibus a pasloribus» Ecclesise indtilgentia datur, et criminosii peracla: posiiitenlia, hodie in Ecclesiam iutroducuniur.

033 HONORIIAUGU.STODUN.OPP. PARS lil. — LITURGICA. G6I

CAP.LXXYI-c-tLXXVif. — De poiniteniibus. '__

Quod autem Ecclesia criminosos de Ecclesia se-

cludit, formara a Domino aceepit, qui Adara pee-cantem mox de paradiso ejeeit, poeniteiiUsesubegit,unde et adbuc pcenitenUbus septem aniii pro satis-factione dantur, quia bumanum geiius septem mil-

libu.s annorum inhocexsiliodamiialuj', Adam longoterapore pcenitenUam in exsiJio egit, deiude ad in-fernalem carcereiu descendit, usque du.mChristtis.

"

verus Pontifex eum sua passione absolvit, et eum

paradiso restituit. Quoci pceniteiites per ecclesias

vagaiitur, per hoc Caiu imi.tantur, qui, postquamfratrem oceiuit, vagus ct profugus in terra fuit

(Gen. i.ii). Quod in laueis veslibus.vel ciiicio poeni-tentia agilur, de Job accipilu.r, qui paenitentiam in,favilla et cinere egit, .et se sacco.operuit (Job,_xvi, R

xxx, XLii).Simil.iter Ninivitse se in cinere prostra-verunt, ct se cilieiis operuerunt (Joan. m). Quodeomam efcbarbaffi nutriunt, de Joseph vel Davidac-

ceperunt. Qtiod ter-rsepros.erntintur, designat quodpeccaiores cuni hoedisa sinistris iu judicio in infer-iium traduntur. Baculus peregrinationem designat,quia se a regnq Bei alienant. Designafcefciamcorre.-rplioiiem, per quam reditur ad Ecelesiascommunio-nem. Hodie per episcopum in ecclesia introducun-

tur, quia iatio-poeiiifcensper Christura in paradisuminiroducitur.. Quod recepti crines tondunt, vestibusmtindis se induunt, designat quod multitudinem

peccatoruni deposuerunt, et vestes virtutum jam in-duerunt, De Joseph autem est boc acceplum, quodde careere sublalus tonsus. est;_et balneatus. et v&=siibus jucuuditatis decora.tus.

. CAP,LXXYIII.— De excominunicalis..

QuociE.cclesiapeccahtes de Ecclesia ejicit, poeni-tenlesiecipit, superbos autem et rebellcs excommu^

nicat, et non pcenitentes indignos sepulfcuraindiCat,iterum a Douiino formam accep.it, qui peccantemhoniinem de paradiso expulit, sed pcenileiili coelum

aperuit, diabolum vero superbientem et rebelleni

excommunicavit, et de coelo, atqu,e eoelesti Ecclesia

segregavit, «t quia pceniientia non flectitur, nun-quanl recipitur. Igilur poenitentes per gratiam sal-

vanlur, excoinmunicati superbieiites di.abol.oincor-

porautur.CAP.LXXIX, —rJ5epmnitenlibus, j)

Quod poeiiitentes feria quinta recipiuntur, haeccausa videtur. Feria quinta Deus pisces et aves demari creavit, et pisees in fluclibus, reliquas avesin aera sustulit; per pisces avari, curiosi, affialo.res mundi inlelliguiilur; per volucres ccelesliadesi-derantes accipiuntur, Illi ergq ufcpisces in imis re-

linquuntur, isli ut volucres ad coeleslia sumunturIn finequintse setatis Joannes-quoque Baptlsta ve

uit, poeuitentiam docuil, peccatores regnum coe-torum per vim rapere ddcuit; Ideo Feria quinta hsecEcclesia agit.

CAP.LXXX. — De chrismate.Hodie etiam chrisma, quod unclio dicitur, couse-

tvatur, per quod fidcles a Christo Guristiani, id est,

A uncti denominantur, et coliaeredes regni ejusassi-gnanlur. Hoc ex lege exordium surapsit, qua Doini^

nusMd);sihoc expurissimo oleo et balsamo compo-nere prsecepit. Iloc quoque arca testamenti et taber-uaculum dedicabantur, cfcAaron summus sacerdosvel rex consecrabantur.

GAP.LXXXI. — De oleosancio.Aliud unguentum secuiidam legem fiebat;, quod

.•

sanetum dicebattir, quo reges lantum et sacerdotes

iingebantur, pro quo hodie oleum sanctum conse-cralur. Et quia Chrisfcusrex et sacerdos in mundum

venit, et fideles sua niembra esse voluit, ideo hoc

olcp laniuni reges ct sacerdotes ungimur, cbrismatein templo Deo dedicamur, et hoc in fr.oritibus,re-

gno ejus assignamur. Balsamum bene redolet, oleumB vero lucet, His nos uncti debemus fide redolere, bo-

nis actibus lucere. Et quia niembra regis et sacer-

dotis Christi sumus, debemus mores noslros re-

gere, et nos ipsos Deo sacrificare.

CAP.LXXXII. —De oleo infirniomm.Oletiffi infirmoruffi hodie etiam benedicitur quod

ex Evangelio accipitur, Dominus quippe apostobsoleoinfirmos ur4gere doeuit, et Jacobus apostolusJioc fieri scripto prsecepit (Jac. v). Ideo autem non

ex alio liquore nisi ex oleo istse unctioncs confi-

ciuntur, quia oleum misericordia dicitur, et Ghii-

sfcusesprimilur, cujus misericordia nos salvavit,

qui infiriiiitates noslras ipse portavil, Ideo clnisma

-in loco, ubi pax datar, conficilur, quia per christun._ cuncta in cceliset in terris pacificantur.

CAP.LXXXIII.— De ampulla.Dum ampulla cum oleo clirismali ad altare de-

fertur, syndone alba cooperifcur, lumcn ante porta-.tur, duo presbyterj, unus cuni ineenso , alier cum

cruce diacqno in medio curii libro Evangclii deam-

bulante prseeuut, super quos alii pallium ferunt,duo eos cum cantu deducunt: per boc progressio^nem populi Dei imilantur, qui in figura Christi et

Ecclesise per desertum gradiebanlur. Quilumen

portat exp.riroit angelum qui columnamignis anle

popiilum fei-ebat. Presbyter cum inceiiso est-Aaron

cum sacerdotali tburibulo. DiaconUscum Evangelioest Moyses cum legis libro. Presbyler cum cruceest Jesus, qui et Josue cuni scripto. Sindon munda

D est arca, Chrismalis ampullaest urna cum manna.

Quod super eos portalur pallium est taberiiacultim

vel nubis obumbraculum. Hoc lotum umbra fuit, et

verilatem prsenotuit. Qui lumen ante porlat, Joan-

nes Baptista, qui lucerna lucens et ardens anfe

Christum erat. Diaconus, qui inter duos incedit,

estChristus, cjuiin medio Moysis el Eliseapparuifc.

Pallium, quod eos operit, cst nubes lucida, quse il-

los obumbravit. Oleum cbrismalis in ampulla est

divinitas in carne huniana. Sindon munda. conver-r

satio sancta. Ampulla cooperta est anlequam ad alr.

tare ferafur, oblala ad aram discooperifcur, quiaChristus ante passiouem suam in carne latuit; iu

ara crucis infirmitas carnis ejus quasi nutia patuii,

posl mortem cius divinitas manifcsla claruit. Deinde.

G85 GEMMAANIMJE.— LIB. HI. 6S6

ampuila parlim coqperilur, partim denudatur, et

salutafur, quia nudum Cbristi latus.a Thonia pal-

patur, majestas latens adoratur. Deinde ampullatota cooperitur, rie amplius videatur, et tamen

eooperla saluiatur, quia Christus ia gloria assumitur,et tamen uon visus ab omni populo veneralur.

CAP.LXXXIV.— De Cmna Christi.

Hsee dies et Cxna Domini vocalur, quia hodie

Domiuus cum discipulis suis coenasse traditur,

quando legalem agiium ipse verus Dei Agnus com-

edit, et sic finem legi iniposuit. Corpus suuni tradi-

dit, et sienovam legem inchoavit, nosque per hoc

sibi incorporavit, Hoc autem ideo fecisse creditur,

quia bodie agnus a filiis Israel in iEgypto ad vespe-rum inimolafcus legifcur. Hodie quoqtie pedcs clisei-

pulorum lavit, dcsignans quod nos, qui ullima

membra sua sumus, a soruibus peceaiorum abluit.

Qiiod auteni nos excmplo ejus mandatum hodie fa-

.pimus, nos membra ipsius esse, ef in charitate de-

bcre vivere, ad memoriam reducimus.

CAP.LXXXY. — Quod t Gtoria in excelsis i canta-tur ad chrisma,

Hodie Gloria in excelsis ad clirisiha cantatur,

quia angelicus chorus de reconciliaiione pceniten-tium et unctione eredenlium lsetatur. Ad teiiiuni

Agnus Dei non Dona nobispacem, sed Miscrere v.o-

bis, caiitaiur, ct pa-xnon dalur, quia Judas osculo

pacis illunl tradidit qui vera pax nosfcrafuit. Yesfces

solemnes, id est, dalmatica et subtile hodie poiian-tur, quia poenilenies ad missas sanctitalis vestes re-

parantur, et chrisma alque oletim baptizandis,

quasi coelestes vestes hodie prseparantur,CAP.LXXXVI. —De nndaiione atlarium.

Hodie altare denudatur, et in die terlia velafur.Aitare est GhrisUis, vestimenfca sunt aposloli. Et

quia iilihodie, relictoChristo, fugerunt, quasi altaj-e

iiudum reliquerunt.

CAP.LXXXYII. De [uminum exslinciione et mtineroeortim,

Ilis Iribus diebus sepulturam Domini celebramus.

Tres auteni dies el noctes sepluagiufa duabus boris

eompulamus. Et ideo totidem lumiua exstinguimus,

quia lumen verum his diebus exstinctum lugemus;et septuaginta duorum discipulorum tristiliam ex-

primimus, quam de seterni diei, et Solis justitise oc-

casuhabuerunt, cujus horsefuerunt: Uibushoris, sci-licet abhorasexla usque adrionam, fuerunt lenebrse,

quandoChristuspependitincruce. Hastres borastrk

bus noctibus reprsesentamus,-quas luminum exstin-Ctione obscuramus. Per diem, qqia sole illttstratur,

Ghrislus; pernocteni, qusealunailluniinatur, pi'seseiisEcclesia; per duodecim lioras diei ve!noctis, duode-cini apostoli accipiuntur, qui et Qlirislo diei, et

riocti Ecclesise obsequuntur. Quia ergo diei et no-

Ctis viginti qualuor hora; computantur, ct quia in

fsslivis noclibus vigihti qualuor, Gioria Patri can-

tantur, ideo viginti quatuor luriiina iu his noctibus

iiiuminautur, quoeper singula cantica exstinguimtts,

fi.ii?.. moj-e-apostolorum, pro occasu veri Solis mo; •

A stitia decidimus. Quia eiiini cccidit coroua capitlsnostri, veiiifur ia luctum chcrus noslri : pj-imoqtiippe canittir, Gloria Patri, ad versum Deus,in ad~juiorium : secunclo ad psalmum Venile: Tcrtio ad

bymr.um : nonies ad psalinuin : ter ad responsoriaet gloria sonat in Te Deum landamus. Et iterum in

versu,- Deus, in adjutoriutn. Deiude quinquics in

psalmis : et iterum in hymno, et ad Benedicltts,qua?coiisidcralse iiunt viginli qualuor hoi-se, pro boccautu Iselitia; deflemus exstiiicliim Solem justitiae.CAP.LXXXYIII.— Qttare invitatorium non canieiur,

Inviialorium non canlatur, ut conveutus mali

gnantiura devitandus admoneatur, quia Judai adversus Christum in unum convenerurit, et consilium

super Dominurii glorisefecerunt. Jube, Domne,bene-

B dicere, et Tu aittern,Domine, ideo non dicitur, et be-nedicfcionon datur, quia paslor noster recessit, quibenediciioiiem dedit, Arietes quoqtte gregis Dei-a

lupis dispersi suiil, qui pastores Ecclesia; fuluri fuerant. Per Jube, Domne enim inlelliguntur ad prsedicationem euntes; per Tu autem, Domhie,-de proedicatione redeuntes. Et quia his diebus nec a Chrisload prsedicationem mittebaiifur, nec ad eum revcrte-

Jiantur, ideo neulrum dicitur : lectiones vero non

legendo sed lamcntando recitanlur, quia sicut rexJosias el Jeremia, sic Chrislus rex nosler cccisusab Ecclesia deploratur. Campana; non snnanl, pcrquas prsedicatores designantur, qttia bis diebus nonsolura iacuerunl, sed et veritoteni negaverunt. Si~

gnum per sonum tabulse datur, per qttod terror ac-

C eitpitur, quia riiagnus timor discipulis a Judscis in-satiebatur. Sonilus ad Bcnedictus est signum Judoe,.cviioBominum' tradidit, dicens : Ave, Rabbi (Mattli.xxvi). Clangor Ktjrie eleysoncanentium est tumullusJesum comprehendeiitium. Quod sequilur sub si-lentio in tenebris, designat, quodvdiscipuli trepida-.Tcruht in oceullis.

CAP.LXXXIX. — De Parasceve.Parasceve Graece, prmparaiio Latine dieitur. Ja-

d;ei quippe, qui inter Grsecosdispersi eranl, hac die

prseparabant, quse in Sabbato necessaria fuerant,ij'eo oninem feriam sexlam Graeci parasceve nomi-nabant. _Iu Jiae ergo die occurrit solcmnis dies Pa-

scbseJudseorum quo solebanl immolare agnum. Haceadem die Ghristum Dei Patris agnum occiderunt,

" et bac liostia Pascbale festum celebravei-unt. Hacetiam die de ^Egypto educti sunt, et hac eadera diede inferno redempti sunt. Sexta namque die Deushominem condidit, sexta setate, sexta feria, sexta

hora eum redemit. Itleo liac die missa more solito

non celebralur, quia Christus verus saeerdos hosliabodie pro.Ecclesia immolalur. Officiumhodie a le-j

ctione inclioattir, quia olim oranis missa a lectione

incipiebatur. Hoe auteni ideo liodie observatur, quia

passio Christi, quam missa designat. bodie comme-

moratur. Titulus, qui est Jecfcidniscapul, itleo non

pi-onunliatur, quia caput Ecolesisebodie amputa-tur. Duselecfcionesleguiilur, quia Cliristus pro duo-?

buspopulismoritui'. Quod a Jege et prophcfis pj'02-<

C67 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PA-RS III. — LITURGICA. 668

dicifcur,unde et una lectio a lege, alia a propbetia

legitur.CAP,XC. — De traciu <Dominc, audivi, > et qitare

quatuor tantum verstts kabeal.

Tractus, Domine, uudivi, quatuor versibus insi-

gnitur, quia quatuor elementa Christi passione pur-

gantur, et quatuqr cornibus crucis quatuor partesmundi salvantur. Qui ideo inter coelum et tei-ram

suspenditur, quia per ejus passionem coelum et

terra conjungitur, et totus mundus ejus sanguine

templum Deodedicatur.. CAP.XCI. — De Tractu e Eripe nte, Domine. s

Tractus Eripe nie proprie Cbrisli passionis certa-

men exprimit, ubi Obumbra caput meum in die belli

dicit, pro quo oliffi : Qui kabitat, cantabatiir propterversuffi. Super aspidem et basiliscum ambnlabis, et

conculcabis leonem et draconem (Psal. xc). Quia

diabolus, qui eum post jejdnium ut draco tentavit,liodie eum ut leo nianifeste invasit.

CAP.XCII. — De passione Domini. ',Post passionem Christi crucifixus oeulis nostris

reprsesenlatur, quem Ecclesia imitari adhorlatur.

Infra passionem pannus discindilur, quiaa militibus

veslimenla Christi dhidebautur.CAP.XCIH. — De veste Domini.

Yestis autem inconsutilis non scindilur, sed sors

super eam mitfitur, Hoc significabat, quod hseretiei

et schismatici Ecclesiam bseresibus scindere nite-

bantur, sed uuitas catholicse fidei scissuram noa

paliebatur.CAP.XCIY.— De igne.

In Romana Ecclesia bora sesla ignis exstinguitur,et noii3 reaccenditur : quia sol bora sexta lumeii

suum mundo abscondit, quod hora nona reddidit.CAP.XCY. — De orulionibus pro omnibusordinibus.

Peiiecta passione oraliones pro omnibus ordini-bus dicunlur, quia Chrislus pro omnibus gradibuset populis crucifigitur. Dominus vobiscum, quodest officium sacerdolis, reticetur, quia sacerdos

noster hodie occiditur. Ad siugulas orationes genua

flecfimus, quia omnes nationes Christo genua cur-

vare deinonstramus. Pro Judseis ideo non fiectimus,

quia eos irrisorie genua liodie Domino flexissB si-

gnific3miis, quod fidelibus devitandum insinuaraus.

Deinde crux ad salutandum producitur et tribus

modis canitur, quia, dumChristus crucifigitur, titu-

lus tribus linguis Hebraica, Grsecaet Latina scribi-

tur; Popule namque meus pro Hebrsea; ugios ,Grseca; sanctus Lalina canfalur; quia Hebraeama-

teroninium linguarum, Grsecadoclrix omuiunfiih-

guarum, Lalina impeiatrix oinnium|linguarum prae-

dicatur, etab his omnibus Christi passio collaudatur.

CAP.XCVI. — De cruce Domini.

Deinde crux denudatur, et salutatur, quia sicut

Cbrislus lunc in cruce ab incredulis deludebatur,ita nunc a fidelibus humiliter adoratur. Et nullus

sapiens crucem, sed Christuin crucifixum adorat,truccroianien venerando salutat, Super corpus Do-

Jj.jhl li-es articuli, scilicct Orcmtis, prmceptis scdu-

A laribus. Pater nosler. Libera nos, quwsumus,Domine,

dicuntur, quia Christus tribus diebus sepultUs oc-

cultatur, et tali modo olim missa ab apostolis cele-

brabalur.

CAP.XCVIL-—De dttabtts noclibtts.

Duas noctes et-unum diem fuit Christ.us sepulfus.Duaejiocfes significant nostras duas mortes, scilicet

anima; et corporis. Dies vero significat suam mor-

tem, quse fuit lux nostrarum morfium, Iiseese no-

slris mortibus ut dies noctibus interposuit, et am-

. bas expugnans repulit.CAP.XCYDI.— De qv.adraginta koris.

Quadraginta horas fuit mortuus, ul quf.tuor par-tes mundi in Decalogo legis morluas vivificaiet,

Ideo bis noctibus tres nocfcurnicum novem Lectio-

B nibus, et responsoriis canuntur, quia tria generabominum ante iegem et sub lege, sub ejus teinpore

jiiorientiuni, ab ipso redempla novem ordinibus an-

geioruffi coujunguntur.CAP.'XCIX.— De Sabbato sanclo.

Sabbafcumdicilur requies, idco istud Sabbatum

sanctum dicitur, quia sicut Deus septima di.e a!>

omni tempore, ita Christus Sabbato.post laborem

passionis in sepulcro requievisse legitur.CAP.C. —IDc novoigne.

Hodie totus ignis exstingtiitur, c-t hovus dc cry-sfallo vel silice reaccenditur, quia in morle Cbristi

tota legis observantia sopitur, et lux novae legis in

resurreclione Christi aperilur. Novus ignis est nova

Christi doctrina. Crystallus perspicua, est Cbristi^ caro in resurreclioneperlucida. Ignis dc crystallo vei

silice excussus, estsphitus deChristo fidelibusfusus.

CAP.CI. — De cereo.

Hodie cereus beuedicitur, et de novo ac benedicto

igne ab initio cousecrationis accenditur.-Ccrens ab"iiiitio accensus, est Chrislus ab biilio concepfioiiis

Deoplenus. Duo cerei infra consecraUonem,ab ignebenedictl cerei iiluminantur, designans quod proplie-tse et apostoli a spiriiu CJiristi illuminantur. laeo

duo, quia doctores Christi gemina dileclione"ardent,verbo et exemplo lucent,

CAP.CU. — \De annis incarnationis Domini quiscribuntur in cereo.

In cereo scribitur annus Dpmini, quia -Christus

„ est annus acceptabilis Domini: cujus menses duo-

decim apostoli, dies omnes electi, horse baptlzati

pueri. Cereus etiam coluninam ignis exprimit, qu;e

populum Dei deJEgypto exeunte prsecessit, Diaco-

nus, qui eam consecrat,. esl angelus, qui eam.por-tabat, Ccreus ante neopbytos porlalur ad bapti-'

smum, quia columna ignis ferebalur ante populumad mare Rubrum, quod praeiigurabat baplismuni,sicufcscTjptum est, Omnes baplizaii sv.ntin itube ct

tnari (I Cor. x). Cereum benedici Sozimus papa

constituit, sed Ambrosius episcopus benedictioneia

compqsuit. [Item Prudentius et Eiinodius Ticinensis

episc. ] Cei-eus in octava Paschae popuio distri-

buitur, quia Christus in resurrectione ultima fidcli-;

bus in prsemio tribuelur.

009 . GEMMAANULE. -- LIB. IH. , G70

CAP.CIII. — De Leclionibus.

InEcclesia sunt duo ordines, sapientes scilicet, et

insipientes,Per Lectiones, qusead Missam in die le-

guntur, sapientes instruuntur. Quse in nocte ad

matutinas leguntur, insipientes imbuuntur, unde et

exponuntur. Ideo hodie Lectiones tono nocturnali

Ieguntur, quia convenit insipientibus, videlicet ca-

techuffienis adhuc in ignorantia positis. Titulum ad

Lectiones non proiiuntiamus, quia neophytos adhuc

in frqntibus eqrum.adregnum Dei rion signatos si-

goamus. Tiluli ideo in lectionibus recitantur, ut

asctores coelesljs doctrinae, et cives siipernse Hieru-

salem cognoscantur. Sed quia neopbyti illius civi-

talis eives adliuc ignorant, ideo Jectores titultim

Hiinime pronuntiant.CAP.GIY. — De quaiuor Leclionibus.

Quatuor autem lectiones per qualuor hujus diei

sacramenta leguntur : et quia quatuor genera fide-

lium, scilicet shnplices, hiielligenies, provscti, sa-

pienles, qualuor nominibus erudiunlur, videlicet per

historiam,. per allegoriam, per iropotogiam, per

anagogen erudiuntur.

CAP.CY, — Deprima Leclione.

Prima lectio requiem Chrisli in sepiilcro exprimit,et nobis selernam requiem per. baptismura reddidit,ct sicut Noe primse aetati per diluviiim requiem bo-

minibus tribuit. Sicut enim Deus die septima ab

omiii opere requievit, ct Chiislus Sabbato in sepul-

cro quievit, ita Ecclesia in septima selate ab omni

labore ut Cliristus cessabit.

De secunda Leetione.

Secuuda lectio regeneralionemEcclesiseinsiuuat:

quse transiluni populi per mare Rubrum narrat.

De lertia Leclione.

Tertia Cliristi et Ecclesia; conjunclionein innuit,

quse septem mulieres virum unum apprcbendisse

dicit. Ecclesia namque septem donis Spiritus sancti

repleta est,uni viro Christo copulata.De guarla lectione.

Quarta cwtesteregnumdenuntiat, quodEcclesia sibi

dari a Christo sperat.Dicit enim : Hwcest kmreditas

servorumDomini.

GAP.GNL—De mensa labernaculi.

Mensa in tabernaculo Dei erat quatuor pedibus

fulta, per qusm (lesignatur sacraScripfcura, qualuor

supradicfcis nomiuibus "(cap. iOI) iiistrucia. Qiise

mensa hodie neopbytis proponitur, dum qualuorle-

cliones instruuntur: primus pes est historia•; se-

cundus allegoria; lertius tropologia; qaavtusana-

goge. Historia.est, quse res gestas narrat; allegoria,

quaeper reffi gesiara aliud indicat; tropologia, quae

mores instruit; ahagoge, qtise sensuni' ad superiora

ducit.CAP.CYH.— De prinia leclione.

Prima lectio,In principio creavit Deuscmlum(Geiu

i), per historiani simplices erudit, qua; primam bo-

minis creationem dicit, unde sacerdbs in oratione

postulat ut in catechumenis Deus imaginem suani,

quam. primis hominibus cfeavit, restitual,

A De secunda leciione.

^Secunda lectio, Factuni est in vigilia mattttina

(Exod. xiv), intelligentes per allegOriamimbuit, qute

iEgyptios in roari submersos et Hebrseos salvatos

dicit, desighans peccata el clsemonessiibmersos, fi-

deles vero in baplismate salvatos, unde et cantus

victorise, Caniemus Domino, mox sequilur, quiaboste devicto populus ereptus Isetalur. Sacerdos iu

oraiione precatur ut sicut illi ab /Egyptiis, ila isti a

dsemonibus liberenlur.

De tertia lectione.

Tertia lectio, Ajjpfeltendentseplem mulieres (Isa.

iv), provectos pcr tropologiam mores inslruit,- qui

per Clirislum eos sapieutes intelligentes, consulfcos

fot-escientcs, pios Deumtiirientes roonefc.Sordes fi-B liarum Sion UivabilDominus spiritti judicii, et san-

guinem Jenisalem spirilu combuslionis (Isa. JV),

quia quod Ieve est lacrymis lavatur, quod grave

igne duraepoenitentise exuritur. Hanc eliam Canti-

cum sequitur, quia bonos mores seterna lsetitia se-

quitur. Saeereos orat utpost praesentia seterna bona

percipianl.De quarta lectione.

Quartalectio,Ilmc est kwreciitasservoritmDei (Isa.

LIV),sapientes per anagogen ad coelestia coniem-

planda ducit, quod cceluni servoruni Dei bseredila-

tem dicit. Hancduo cantica sfiquuiitur, quia in illa

iisereditate cum corpore et anima gratulabilur.

Iterum de prima lectione.

P In prima lecfcioneaudiunt cateebumeni quod ad

gaudia. paradisi sunt conditj, sed sponte sub pec-

cato vcnundali. Ideo cautus bahc lectionem non

secjuitur, quia homo'de gaudio in luctnm traditur.-

De secunda leclione.

In secunda Iectione doccntur quod sicut Deus

populum olim de servitio Pbaraonis per mare Ru-

brum eripuit, ita eos de dominio diaboli per.ba-

ptisma eripit. Ideo cantus sequitur, quia gaudium

eis redditur.De terlia lecltone.

In tertia Iectione sacramejita Cliristi et Ecclesise

iriibuuhtur, quia iu baptismo per sepliformein Spi-ritum et sordes abluuntur, et saiiguinis pcccata pur-

gaiitur,D De quarta leciione.

In quarta lectioue bsereditas coelestis eis~repro-

niiltilur,_quse pcr canlicum, Altende cmhim (Dev.t.

xxxii), roboratur, Sacerdos vero orat ut hsec prp-

hiissio firma fiat. Catecliumeni -aiilem prae gaudio

cantaht, Sicul cervus (Psal. xLi)'resonant, et sacer-

dos postulat ut fontem vitcesilianl. .De canlico.

Cantica ideo canlantui', quia ipsi fuluri sunt in

baplismo de coelu centum quadraginta qtiatuor mii-.

lium, qui cantant canlicum novum, quod nemo po-

testdicere, nisi illi qui fontem vitoedesiderai!t(Apoc.

VII,XiV,XXl).

671'

HGNORHAUGUSTQBUM.OPP. PARS III. — LITURGICA. G72

CA.P.GVIII. — De duodecim lectionibus secundumRomanos.

Secundum Romanara auctoritatem bodie duode-

cini lectiones leguntur, quia baptizancii doctrina

duodccim aposlolorum instruuntur, quia nova gra-lia Spirifus Christi sunt iiluniinati, sicut cerei a

riovo ig.ne et benedicto cereo accensi. QuaeJectioncs

ad sacramenta Cliiisli el Ecclesiserespiciiuii, efcniy-steria buius festi saucfcievidenter panduht.

Prima leclio.

Prima quippe, Iit principio (Gen. i), hominem ad

iniaginem Dei creatum dicit, quam amissam botlie

in baptismo recipit, et requiem Dei post opera sex

dieruni iiarrafc, cjuam Eeclesia post scx sefaies

sperat.Sectinda leclio.

Secunfla, Noe cum justus esset (Gen. vi; Eccli,

XLIV),peccaiores in diluvio periisse, c-tjusios in arca

salvalos narrat, peceata in baptismo perire, ct ani-

mas salvari insinuat.

Terlia teciio. -

Tertia, Tentavil Deus Abraham {Gcn.xx), fsaac a

patre oblatum, sed arietem proeo maetatum indieat,Chrisium a Patre nobis datura, et corpus suum proujunao immolafcumdeiiunlial, Ideoque omues gen-tes per eum benedictionem accipiant.

Quarla leciio.

Quarla, Faclum esl in vitjilia matulina (Exod.ITV),jEgyptios mari Rubro stjbmersos, Hebrseosli-Leratos dieil.Pqsl peccatores in baplismo submergi,lilios-Dei einergi innuit, Per sacerdotem namqueMoysen, per baptismum niare Rubrum, pcr cereumcolumnam ignis, per catecbumenos TEgyplios, perjam bapfizafos Hebrseos significamus, unde et illo-rum voce mox canticum viclorise canlamus.

Quiniu leciio,

Quinta, Rme est kmreditas (Isai. LIV\ baptismumpronuniiat, vMOmnes sitienles,veni'.e ad aqttas(Isai.LV),clamat,

Sexta leclio.

Sexia, Audi.Israel (Bctruch.m), Ghristi resurre-ciicmem deproiiiit, ubi dicit: Post hmcin lerris visus

est, el cum hoininibns conversattts esl.

Scptima leclio.

Septima, Facta eststtper me lnamisDomhii (Ezcch, i

sxxvu), nostraro resurrectionem insinuat, ulii ossatiriclurevixisse narrat,"

Octava lectio.

Octava, Apprehendenlscplcm mulieres (Isai. iv),Christi et Ecclesiaecopulam el baptismuin exprimit,ubi Dominum sordes filiarum Sion abluere dicit,Uniie Ecclesia dilecto suo canlicum cantat, quamipse vineam Soiech fecerat..

iYoiia lcclio.

Nona. DixitDominus ad Moysen(Exod. xu), Cliri-

Elum pi'o liberalione Ecclesise occisum praedicat,Ubi iminolalionem paschalis agni coaimemei'at.

Dccima leciio.

Pecima, Fctclv.mest verbumDominiadJoncim[Jon,

k 1), Christi passionis et triduana; sepulturse ac re-

surrectioiiis mcntionem fac.it, quoe Jonam in marc-

pi-secipitavit,et a eeto devorafum post triduum evs-

mitum dicit.

Undecima leclio.

Uiicleciroa,Scripsii Zioyses,legem Deirenatis pro».

ponif, el in cantico, Atiende ccslum (Sup. cap. 107,lect. 1), siipernam vilam promittit. -

Dnodecima lectio.

Buodecima, Nabv.cliodonosorrex (Dan. III),bapli-sma exprimit, in q-jo Spii-itus sanclus sic peccaliini

exslinguit, sicul angelus flammam foruacis ex-

sfcinxii, Unde caiecbumeni cantant-: Siait-ccrvus,

(Psal.y.1.1)cum gaudio resonanl, quia fontem' vitse

Rdesiderant.

CAP.CIX.— Ilem alius ordo lectionum secunthimRomanos.

Roniani bodie viginti quatuor lecliones bac de

causa iegunl, duas transIatior.es liabent : unarii

sepluaginta Inlerprctum, alfceram Hieronymi-. De

veleii ergo liodie duodecim lecliones Grseee, easdeni

de nova franslasione Laline legunt, signiiicanles quoddiiodecim propbctse in veteri testamento, duodecim

apostoli in novo Ecclesiam fide el operatione in-

slruunt.

CAP.CX.—De lilaniis anle et posl baplismutn.Litnmse anfcebaptisiiiuni cantantur, quia sancii

p-.-o.baplizandis orare insinuantur. Post baptisma

cantantur, cjuia sanctis baplizati juncti declarantur.

, Iris quippe erat in cireuilu sedis etniaris vitrei. Se-

J.dc-sestEcclesia, maj'e vitreum baptisnia, Iris pro-

pifciatiovel intercessio sanctorum. Iris enim posl di-

ltivium hominibus datur,et propiliatio postJjaplisma.renaiis dabitur. -

CAP.CXI.— De baptismo.

Baptisnius dicitur linctio : hoc Noe in diluvio,

Moyses in mari Rubro prsefiguravit, Hoc Joannes

Baptisla primus demonstravit, hoc ipse Domimis.

suo ingtcssu consecravifc. Per orafioneni sacei'dos

Dcurn invocat, per laclum manus aquam a ligno per

Moyseii dulcoratam (Exod. xv; Judith. v; Eccli.

xxxviii), sed aquam baplismafis per lignuni crucis

purgafam demonstrat. Per insuffiationem Spirilussancti immissionem,immundi spiritus expulsionem,

( denuntiat, Per cerei immersionem sancti Spiritus

adventum, per chrismatis commistionem Chrisli et.

Ecclesise conjunetionem demonstrat. Sicut in bapti-smo Domini, ita iii nostro adest Trinitas,'P«ter, ubi_

dicitur, per Deum verum; F.ilius, ubi dicitur,.perJesum Christum; Spiritus sanctus, ubi dicitur virlus.

Spirilus tui. Vocis mutalio, et Spiritus sancti ad-.

venlalio [f, advocalio}, et vitiorum discessio. Tunc

sacerdos calechumenos de abrenunliatione et fide ut.

prius inlerrogafc, quaienus oris confessio eis ad sa-

lutem fiat. Deinde in peclore et inter scapulas UE-

guntur oleo saneto, ut ad fidem et operationerti ro-

borentur. Per pectusenirn cordis fides, per scapulasoiius operationis notatur, quia per bsec duo homo

salvatur. Deinclcin nomine Tiinilatis bapfci/.aiitur,

6/5 \ tlEMMAANIMJ5.— LI3. III. 674

ut imago Dei iii eis renovetur. Deus enim in Tri- j.

ilitate, quod est Pdter el Filius el Spiritus sanctus,'

consistit, et anima tribus viribus, memoria, inielli-

gcntia, et voliintate vivit, per hoc quod in modum

crucis mergitur, cumChriijto huic mundo cruciiigitur.Quod stib uudis tegltur,quasi sub tei-ra[sepeIilur.Terniergitur, quia anima tribus modis, scilicet cogita-lione, loculione et opere inoritur, et histribus mor-libus- per fidem Trinilatis eripitur. Ter etiam ideo

mergitur, quia omne peccalum tribus modis, scilicefc

sitggeslione, deleciaiione, ccnscnsucommittifcur.Ter

quoque ideo mergitur, ut homo a naturalis, et &

scriplse legis et Evangelii praevaricalione solvatur.

Quod tertia vice de fonte extrahitur, quasi tertia

die cuffi Christo resurgere cernilur, Quod in capitecum cbrisihate liiiitur, pcr hocClnisto anima ei de- I

sponsata communicatur. Deinde mitra capiti ejusiinponitur, vesle alba indttitiir, quia in regnum et in

sacerdotium assumitur. Per raitram corona regni,per albam, sacerdotalis cBgnitasexprimilur, quia vi-

deiicet Christi regis et sacerdotis meMbrumefiicitur.Per albaffiquoque vesteni innocentia designafur, quiahanc nuncper Christum iu baplisino recipit, qiiamin primo parente amisit.

CAP.CXII.—Deseptem gradibusinbaptismo.Septem gradus sunt in baptismo, tres in descensu

ob tres renuntiationes, tres in ascensu ob fidem

quam profitemur Triuitatis. Septimus, qui regrioDei assignatur, et Filius ejus cohaeres ascribiiur.Cerei ueopliytoruhi non prius illuminanfcuf quam fagnus Dei inlitania cantatur, ut scianfcquod AguusDei illorum peccata tulit, et ipse eos sancfcoSpiritu.iiluminavii. Quamvis quidam mox de fonte eleva-tis lumen dare soleant, quatcnus splendidis operi-bus lampadibus sponso venienli occurraut. Ad ulti-nium corpore Ghrisli confirmantur, et sic Christo

incorporantur. fdeo ad noham baptismus agitur,quia bora nona Christus exspirasse coriiriiemoratur,

cujus hlortem baptisma imitatur. Ideo in die sepul-lurseCbi-istrceiebralur, quia ei credentes in baptismdeonsepeliuntur. Ideo semel agitur baptismus, quiaCbristtis semel est mortuus.

GAP,CXHI.—De confifmaiione.In octava die bapfcizati mitras deponunt, et ab

episcopo in fronteper cbiisma signantiir, etper hoc rper septiformem spiritum ad regnitra Deiconfirman-tur. Unctio confirmationis est nupfialis vesfis. Quaniuncfcioiiemiterum per octo dies in albis servant, inoclava die lavant. Quod quidara in tertia die agen-dum putant. Albas deponunt, quia in futura vitaumbram exutint, veram gloriani induunt.

_CAP.CXIY.—De bina unclione.Bis baptizati chrishiate liniuntur; semel a preslsy-

tero in baptismo et in capite; secundo ab episeopc)in confirmatione et in fi-qnte.Iioe ideo,quia bis Spi-ritus sanctus datur Ecclesise, semel in terra, secun-

do in coelo.Per presbyteri unctioriem animaeCbri-

sto desponsantUT, pei- episcopi coufirmationeni re-

g.noChristi dotantur. ldeo autem cum oleo Christia-

A ni signantur, quia per oleum Spiritus sanctus desi-

gnatur. Oleumnamque ardehs illuminat, medicans,sanat, aquis infusum eas perspicuas reddit, et su-

perenatat. Ita Spiritus sanctus flamma charitatis eJ

splendore sapientia; animas illustrat, medicamineClementiseper veniam peccatorum vulnera sanat, ad-misliOnesua; virtutis aquashaptismaliseffugatispec-catorum tenebris clarificat. Hanc confirmationemfe.-cerunt olim apostoli, per manus lantum impositio-nem; iliorum posteri, eis tamen tradentibus, percbrismatis cohsecratioiieni.

CAP.CXY.-—De patrinis.Sacerdos omnes infantes de baplismo Ievat, et

ideo omnium paler et debitor fideique jussor manet.Sed quia debitum jus singtilis persolvere lninime

B prsevalet, ideo eos patrinis commeudat, ut ipsi eosfidemcatholicam etorationem Dominicam instruaiifc.

Quaeduo omnes patrini, imo Cliristiani scire deberit,aut patria aut Latina liiigua. Quia qui hoc ignorat,adhuc Christianus non esse couvincilur, et ideo ad

suscipiendum baptizatum nullo modo. admiltitur.Nullus nisi tinus vel uha ad levandum infantem ae

eedat, iisque se fidejussorem illius sciat, ut ita eum,sicut suscepit, restituat. Quod si eum Chrislianita-

tem doeere. neglexerit, pro eo supplicium subibit,

Qui infantem de baptismo suscepit, idem eliam a-5

coniirmationem tenere poteiit,.

C.4r. CXYI. — Quod taniian bis in anno canonicebuptismus celebrelur.

Bis in anno canonice baptizatur iil Pasclia et Peii

tecoste, quia in Pascha Christus moi-iiur, in cuius' morle bapfizatur. In PentecOste Spirilus sanctus da-

tur, per queni remissio-peccaforum donatur. Ideoaulem in Sabbato, quod requies dicilur, quia aeterna

requies per baplismum tribuifcur. Qttia vcro parvuli,si non regenerantur, a.regno Dei alienantur, in ne-

cessitate segritudinis, vel persecutionis, vel obsidio-

nis, vel naufragii, omni terapore baptizantur, et- si

presbyter, vel quilibet de clero non adest, a fi-

deli laico in nomine Tririitatis in simplici aqua bapti-zetur. Si supervixerit a sacerdote caiecliizelur, olco:

ungalur, chrismefcur,noh denuo bapiizeiur, sed ab

episcopo confirmetur. Sciendtim est quod apostoli et:

eorum discipuli in fiuviis, vel in sfcagnis,vel in fon--

tibus baptizabant, Sed Clemens, docentc Petro,-chrismavel oletini addebat. Leo, Damasus, Ambro*

sius exorcismos et bencdicdones adjiciebant.CAP.CXVII, — De die Chrisli sepulturm.

Dies inter mortem Christi et resurrectionem mc»

dius signilicat requiem animarum ab onirii labortJ.

post moriera, per quam transitur ad carnis resur-rectionera.. . \- ',- •'

CAP.CXVIII. — De officio.missm.

OiTiciumper Kyrie eleison, quod iaeUUairisignafc.

ineboatur, quia magnalseUtia renatorum declaratur.-;Gloria in excelsisideo canfatur, quia pax, in Cbristi

nafcivitateab angelis nuntiata, hodie baptizatis do-

naiur. Miuistri solemnes vestes gerunt, quia renatl

slolam priraaro jam baliieaiireceperunt, In Epistola

C73 ilONORII AUGUSTODUN.OPP.; PARS III. — LITURGICA. C70

eorum laetitia augelur, quaaeos cum Cbristo in glo- .ria futuros pollicetur. Quod prius Allcinia canitur,et traclus subsequilur, significat quod liomo primi-tus in gaudiis fuit paradisi; deinde tristitiam hujusmundi subiit; ita bapliza.i nunc in baptismo laeti-tiam remissionis perceperuiit, sed iterum trislitiamlaboris subeunt, AdEvangelium lumen non porlatur,

quia Chrislus lumen verum adhucapudinferos abs-condebalur. Incensum ihyniiamatis portatur, quia

per boc a mulieribus visilabatur. Ad Oflertorium

cantores silent, quia mulieres secundum mandalum

Sabbalo, siluerunl. Sancius, sancitis, quod esl an-

gelorum cantus cantatur, quia angeli de ejus laude

non tacuerunt, sed ejus resurrcctionem mulieribus

nuntiaverunt, Agnus Dei non canlalur, quia roulie-

res perterritse iacuerunt, et in conclavi apostoli abs-1conditeuui peccata tollere, et resurreclionenf ejusnon credebant, Yespera solilo more non cantatur,sed Laudale Dominum, omnes genles tantum, ct Ma-

gnificat cum Alleluia jubilatur, quia illa dies nullo

niodo vespere termiuatur, ubi sine fine Deus lau-

datur.

CAP.CXIX. — De magno mystcrio, de prima diesmcv.ti,et de die Palmarum.

Nola mysleria Dei inefiabilia. Quinlo decimo Ea-

lendas apostolis scribitur sol in Arietem, et primusdies sseculi. Aries est signum primum anni. Cun?

bunc sol intrat, tellus floribus, silvsefrondibus ver-

uant, quia hac die Deus mundum creaverat qusediestunc Dominica exsliterat, hac eadem die et eisdeai

Kalendis populus Dei in iEgypto agnum includcbani,'

quem quarta decima luna jinimolalurus eral. Haceadem die postmodum teri-am repromissionis infra-

bat. Hae eadem die et eisdem Kalendis et eadem

luha, scilicet deeima Dominus, verus Agnus, Hieru-

salem intrabat, ibique quasi inclusus usque ad irn-

molafionem sui nianebat,

CAP.CXX. — De mqitinociio et sole et tuna, el feriaquarta.

Duodecimo Kalendas apostolis est aequinoctium.

quia, illa die quse tunc feria quarta fueral, Deus

solem et luiiam et stellas fecerat, Hac eadem die

eisdemque Kalendis populus in Ramasse civita-

leni jEgypti conveneraf. et de immolaiione agui'

traclabat. Hac enim die hisque Kalendis Judsei in

Hierusalem convenerant, et de nece Christi, veri

Agni, tractabant, et per illorum consilium aeternus

sol pro luna Ecclesia et stellis, id est sanctis occu-

buerat.

CAP.CXXI. — De undecimo Kalendas Aprilis, elferia qtiinla.

Undecimo Kalendas Apriiis Deus pisces et volu-

cres de niari produxit, qusetunc feria quinta fuit. Haceadem die eisdemque Kalendis, videlicet decima

quarti luna, populus agnum in jEgypto immolavit,

per quem de iEgypto quasi defluclibus marisirans-

ivit. Hac ipsa die, ipsisque Kalendis ipsaque luna

(I-/7) Theophilus, De cycloPaschali.

A Dominus corpus suura tradidif, per quod fuicles de

gurgite mortis eduxit.

CAP.CXXII. — De decimo Kcdendas Aprilis, el deferia sexla,

DeeimoKalendas Aprilis Deus hominem coiididit,

qusetuiic feria sexla exstitit. Hac eadem die, eisdem-

que Kalendis populus Dei pi-imum Pascha habuil,

ipseque de iEgypto exiit. Hac ipsa die, ipsisqueKa-

lendis, ipsaque decima quinta luna, ut Theopbilusscribit (127), Cbr.islus sua passione bomiiiem de

ffiorte redemit, ipsaque die Pascha Judseorum fuit,Sabbato Deus ab operibus mundi requievit; bac

eadem die Chrisius in sepulcro quievit,CAP.CX-XIII.— De octctvoKalendas Aprilis, el tie

die Dominica,

B Octava Kalendas Apriiis, ut Auguslinus scribif,Deus bunc visibilem mundum creavit, ut scribitur ;

Hic cst liber generationis cmli ct ierrw in die, quandocreavit Deus cwlttm, et terrttm ct otnnevirgultntn.Hac eadem die, qua; lunc Dominica exstitit, populusmare Rubrum transivit; bac ipsa die, ipsis Kalendis

Vii'go Christum concepit, qui iiac eadem die popu-lum suum de inferno eripuit, et bac ipsa die victer a

morte resurrexit, bac eadeni die, el eisdem Kalen-

dis erit Ecclesia l-esurrectura, et gaudium Domini

sponsi sui intratura. Dionysius abbas, el quidamalii aflirmanl Cliristum oclava Kalendas Aprilispas-

sum, et sevlo Kalcndas Aprilis a mortuis rediisse,

Sed' aliter videtur lex sonare, et Evangelium, qusememorant euin decima cminta luna, quse tunc deci-

C ma Kalendas Aprilis exstitil, pro nobis immolatum.

In Iiac septimana cappis et aliis solemnihus vesli-

bus vestimur, quia in futura resuireclione omni

gloria induemur, cum corpora vestimento salu-

tis,et animse indumcnto juslilise induuutur. Hoe

etiam baptizali innuunt, quia in baptismate [albasvesles induunt. Ideo enim alhas porlamus, quia an-

geicsin albis resurrectionem annuntiasse signamus.CAP.CXXIV-.— De Puscku.

Phase Hebraice, pascha Grsece, transitus dicitur

Latine, eo quod illa nocte angelus percutiens /Egy-

ptura transivit (Exod. xiv), et populus Dei illa die de

jEgypto traiisiit, efcdie teiiia mareRubi-um iransiit,ac populus fidelis de inferni claustiis illa nocte ad

gaudia paradisi transivit, et exercitus bapfcizandorumde infidelilale ad luceni fidei transif, Hoc ideo in

primo mense novi anni celebramus, quia in lioc

mehse in Chrislo innovati sumus, et in hoc mense,scilicet aposloli [fort. Aprili], qui est primus apudHebrseos , totius Christiana; religionis exordium

sumpsisse scimus. Sunt auteni duo anni, communis,et embolismalis. Communis qui habet duodecim lti-nationes: embolismalis, qui habettredecim. Per hos

duos annos ideo Pascha distinguitur, quia per duas

vilas, scilicetcontempiativam etactivamad fulurum

festum transilur. Post duodecim itaque lunationes

ideo Pascha celebratur, quia coutemplativi per de-

67.7" ' . GEM.MAAKIM^G.— LIB. III. (.73

cem praecepfalegis et duo prsecepta charitalis ad fu- A

luram resurrectionem perlingtiiJt,'Post tredeeim lu-

natior.es ideo agitur, quia aelivi per impletionem

Decalogi et operationeiri Trinitatis fidei ad idem

festum perveniunt. Ideo autem in primo mense ce-

lebraltir, quia in Christo, qui est principium, totum

consumniatur. ideo post sequiiioctitim.cum lux die-

rurn prolongalur, quia populus in hoc feslo Ecclesia

cceli alta petere ccepit. Ideo in tertia bebdomada

nova; lunae celebratur, qtiia in teriio tcmpore Chri-

stus ndstrum Pascha immolatur. Ideo non in alia,nisi in Dominica, quia sicut Dominica omnes dies

sepUmana;prsecellit, ita bsec festivitas omnes festi-

vitates prsecellit..Unde et Soleinnitas solemnitatum

dicitur, et ideo per omnes Dominicas reeiproeatur.CAP.CXXV.— De umbra Paschm. _B

Quod Passio Domini vel Resurrectio non in Ka-

lendaria die agitur, haeccausa est, quod per Christi

passionem Ecclesisepassio sub Aiilichristo futura, ac

per resurreclionem ejusfuturam nosfcraresurreclio

nobis in memoriam revocalur. Et ideo'sicul Pascha

Judaeorum in figura nostri, ita nostruin in significa-tione futuri celebratur. Ideo Allcluia, quod laetitiam

signilicat, in hoo feslo cantatur, quia in hac so-

lemnitate selerna lsetitia, Clirisliano populo,reddita,remenioratur.

CAP.CXXVL•—De processione.incliePasckm.

Processio, quse in Paschali die agitur, illam pro-cessionem exprimit, qua Rex glorise cum exercitu

redemptorum de inferis ad ccelestia processit, In

missa concentus angelorum repraesenlalur, cum eis

genus humaiium associatur. Yesperseper Kyrie elei-

son incboantur, quia illa festivitas sine vespere ce-

lebratur.

CAP. CXXVH.—De tribus psaimis in Matniinis- pcr hebdomadctmPaschalem.

Ad nocturnale oflicium tres psabni psallunfur,quia tria tempora hujus mundi Christi resurrectione

insigiuuntur. Tres anlipbonse cantanturj quia pa-triarcbaeautelegem, prophetse sub Iege, apostoli sub

gralia Clirisli resurrectioneglorificantur. Tres lectio-nes leguntur, quia Gliristiresurrectio a lege, apsalmisetprophetisprohuntiatur. Tria Responsoriacanunlur,

quia tres ordines Ecclesise, scilicet conjugati, conti-

nentes, doctores per Christi resurreclionem salva-1buntur. Singulis Responsoriis Gloria Palri subjun-gitur, quia in omnibus Trinilas collaudatur. Per TeDeum laudamus exprimilur bora qua resurrexit Do-ininus. Psalmi, qui ad matutinales Laudes camintur,proprie tempus Dominicaeresurrectionis exprimunt,sicUlsuperius expositumest.Noclurna autem Beatus

vir ideo per totam septimanam partitur, quia hacebebdomada pro una die computatur. Unde quo-tidie ad Primam psalmus Confitemini Domittorepe-titur, propter YersUm, Hwc est dies, quamfecit Do-viinus.

: CAP".CXXYIII. — Nota quare nori canietur,« Quiciinquei per hanc hebdomadam.

Quicunqttevutt ideo non cantatur, quia in fufcura

A vita, quam bsec Jiebdomada designafc,foium jtsrebabelur quod nunc creditur, ct speratur. Ad omneshoras Graduale : limc dies et Alletuia frequen-talur, qtiia in illa vita cuncii jugiter gratulanlur,Yersum Detts, in adjutorium non adep irequenta-

mus, quia in illa vita non, utliic, adjutorio indi-

gemus.CAP.CXXIX. —De Vesperis.

Tres psalmi ad Yesperas cum Hmcdies efcAlleluia

cantantur, quia per fidcmTrinilatis ad selernam Ise-

titlam pervenilur. Qui tres psalrhi eliam resurre-

ctioni Clirisli congruunt, quoeterUa die contigit, in

illo loco; Teciunprincipium in die-virlutis tum (Psal.

cix); et ibi: Redcmplionemmisit Dominuspopulosuo

(Psul.cx); el ibi : Exortum in tencbris lumen rectisB (Psal. cxi), Duoad fontem canuntur quia per gemi-

nam dileclionem ad foiilem vite pertingitur. Qui

psalmi eliaro baptizatis et bapUsmali conveniunt,

Baptizalis ut ibi ; Laudctte, pucri (Psal. cxn); Ba-

ptismati ul.ibi: Quid est iibi, mare, quod fugisli, et

tu, Jordanis, quia conversus es relrorsum? (Psal.

cxin.) Quod cum processione ad fonleni imus, po-

pulum Dei permare Rubrum, vel per Jordanem or-

dinatim transisse significarnus. lidem psalmi ideo

quotidie repetuntur, quia haec hebdomada pi-o una

die computatur. ..CAP.CXXX. — De prima hcbdomudasmculi.

Haec enim septimana illam bebdomadam ducit"nobis in raerooriam, qua Deus ineffabiliter crea -

vit bujus mundi materiani, et quia in hac omnes

filii Dei noviter creati, magna voce jubiiaverunt,ideo novifcerrenafciin hac Allcluia gratulando con-

cinunt.

CAP.CXXXI.— De bapiizatis.De neophyfcisoefcooflkia cantantur, quia per ba--

ptisma ad octo bealitudines prseparantur, quse in

octava liujus vitsedantur.

CAP.CXXXII. — De Sabbato.

In primo Sabbato duas Laudes-, scilicet Alleluia,-

Confitemini,et Tiactum Ldttdaiedecantat, In octavo

vero, quod est aliud Sabbatum, Allehiia scilicet,

Laudale, pueri, et Hmc est dies jubilabunt. In prioriSabbato cantatur unum Alleluia, quia prima vita non

sempilerna. ldeo Tractus sequitur, quia adhue hic

D peregrinatur. Ideobaptizati Alteluia concinunt, quiaslofam suaiii in sanguine Agni Javerunt. Ideo can-

tant Tractum laudationis, quia eis cantabiles sunt

Dominijustiiicationes in loco peregriiiationis (P-sul.

cxvm).CAP.CXXXIII.—Demediis sex diebus.

Mediis sex diebus Graduale et Alleluia eantatur,• quia in hoc tempore quod inter baptismum et.uIiiV

mam resurrectionem in activa et eontemplativa vita

sex aetatibushominis laboratur. Sed quia hieiabor in

gaudium conyertilur, ideo Graduale Alleluia Se-

quilur, quta hic psalmus de seterna Iselitia canilur.

In alio Sabbalo, quod est prioiis octava duo Al-

leluia canuntur, quia in fulura vita binas slo-

las habebunt, quando corpcre et anima in aeteif-

(.79 ilONORli AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. G80

num gaudebunt. Sequens septimana vocatur In A

Albis, quia olim confirmali solebant candidis

vestibus, scilicet in baptismo acceptis, uti his

diebus.

CAP.CXXXIY.—Demagnomysteriodiei Palmarum,et toiius hebdomadw.

Hsec cuncta, quse in capite Christo prsecesserunt,in corpore quoque ejus, scilicet Ecclesia, futura

erunt. Dies ulique Palmarum, quando Dominus ad

Hierosolymamvenit,et ei turba cum palmis occurrit,est illud tempus cujus ultimus Romanoriim impera-tor Hierosolymam ibit, regnum Deo el Palri dabit,ut Sibylla scribit. Tres dies ante Pascba sunt fres

anni quibus Aniiciiristus regnabit. Per oiiinia regualiis diebtis pcenitentes ab episcopis in ecelesiam in-

tiojucuntur. Chrisma coiificitur. per quod Chri- B

Siiani coiisignantur, et tunc Judsei regno Dei assi-

gnantur. Pedes, qui sunt ultima membra, lavantur,et ullimo tempore maxima perfeciio in Ecclesia con-

citatur, lumiria conlegunlur, et tunc omnia signa ab

ecclesia tolltintur. Campansenon sonant, et doctores

tunc non prsedicant. Tabula percutitur, et raagnusterror fidelibus inculitur. Leciioncs lamenlanlur,

qtiia tunc cmue gaudium Ecclesise in luciurn con-

vertitur, altaria denudaiitur, et tunc omnia sancfa

proculcantur. Altus ligni sor.itus, qui frt ad Bcnedi-

cius, est maximus terror, qui invadet adversarios,

quando interficietur Antichristus. Ilis diebus ndvus

ignis benedicitur, el illo tempore ignis Spiritus san-

r ii in ecciesia reaccenditur, calechumeni baptizan-

lur, et iuiic post interfeclionem Anticliristl maxima "

multitudo baptizabitur.Cereus reaccenstts, est Ghristi

adventus. Deinde agiiur Chrisli resurrcclio, quiattiiic sequitttr Ecclesise resurrectio. Hoe tempus

Pascha, quod est transiltis, jure appellatur, quiatunc Ecclesia de peregrinaiione ad patriam trans-

ire prsedicatur , et Cbristus de judicio transibit,et suis minislrabit. Hoc ideo in plenilunio agitur,

quia eadem die lit resurrcclio, cura Ecclesisenume-

rus, quam luna, significat, completur. Paschalis

septiinanae oflicia repraescntant nobis ultimi festi

gaudia.CAP.CXXXY.— Be ojficioclieiResiirrcctionis.

Dominica namque die resurgens Ecclesia dicit

sponso suo gratulabunda : Resurrexi et adliuc tecttm

sum (Psal. cxxxvm, 18). Deinde omnis eleclorum

turba clamet: Hwcdies qttam fecit Domintis,exsulte-mus et Iwlemur(Psal. c.xvn, 21). Per Allcluia laudes

Paschali victimse jubilant, quia tunc verum Pascba

celebrant. Offertorium Tcrra trcmuit (PsaL LXXV,0),terrorem judicii in reprobos cxprimif. ln ofliciose-

cundi dieiblanditiir Spii-itus saneii eleclis, dicens :Inlroduxit tios Dominus. Siniiliier in alio oflicio :

Aqua sapicnliw potavit eos. In quarlo ofOcioeadem

verba cantantur, quse in judicio pronuntianluri Ve-

itite, bcncdicli Patris (Muilh. xxv, 51), Dciude laus

illorum subjungitur. Viclricemmamim tutimiauda-

verunt pariler (Sap. x, 20),quia sicut ilii post traiis-

Itum maris Rubri Dcum laiidaveruui, ita isii posl

A transitum igneifluviiDeum in sseculumsaeculiIauda-bunt. Sexfum ofliciumindicat illorum evasionera, ctinimicorum damnationem,qtiia sicut illos mafe op'e-ruit, ita istos infernus devoravit. Septimum ofiiciurrtillorum gaudium dcniihtiai, in quo sic exsultant:Eduxil Dominus populum suum in exsttllatioiie, etelectos suos in tmtitid (Psal. civ, 43). Per Graduale^quod sex diebus canitur, sanctorum opus in ccelis

exprimilur, per seuarium quippe operatio intelligi-tur. niorum autem opus.est exsultare, efcDeumlaii-dare. Unde et Graduale, Hwc dies, isetitiaifisoiiat,quia setei-namlseliliam reproesejitat.Hacdie et dein^

ceps vero Alleiuia cantantur, quia iunc in corporeet anima in seternum gratulantur. Duo enim Al-leluia sunt angeloriiin et liominum gau.dia. Quod

B in priori Sabbato uiitim tanlum Alleluia carita-

ttir, tlesignal quod anima a corpore soluia cura

sanctis sola Isetatur. Quod per seplimanam adhucGraduale cautatur, signilicat quod anima pro cor-

pore quodaromodo soliicitatur. Scilicet quia illasollicitiido Umore vacat, iueo Graduale lsetifciamsonat, Iii sequer.ii Sabbato Graduaie deponiitir,et duo Aileluiu can.untur, quia in uliima resur-rectione corpora et aiiiissu in gaudio conjun-gunfcur. •

CAP.CXXXYI.— Be QuinquagcsimaPaschw.

Tempus inter Pascha et Penlecoslen Quinquage-siina liominatur, quia.a Saljbaio, quo duo Alleltiia

inclioantur, usque ad secunduin Sabbalum Pente-costes qiiinqiiagihta dies coiiipufantur. qttibus Allc- -

^1liiia in cantu frequer.tatur. Hoe illani vitam j-epi-se-sentaf, qure post resurreciioiieiii futura speratur,

qiiando per oranes vicos Hierusalem ab universis

Alleluiii frequentalur. Ideo aulem Alletuia, quod estHebraeumnunc canlatur, quia inilla lingua primilugeral concordia omnium gentium, el in illa viia erit

concordia oninium incnlium, nulla dissonanfia Iin-

guarum. Hoc per quip.quagesimumannum designa-batur, qui Jubila;us, id est jubilatione plenus, dice,balur. Hunc Judsei in laetitia ducebant. et ab omni

opere vacabant. Ad huiic seplies scptcm anni com^-

putabantur, et in istis diebus septies septem dies

riumeranlur, et per hoc.pleutim gaudium corporisct animte declaratur, quia corpus qualuor elc-

mentis, anima tribus viribus constat, quse lunc

in visione Trinitatis perenuiler. exsullat, In hoc

lemporc uon genua flectimus, sed stantes oranius,

qnia funcin setcrnum in gaudio cum Christo sta-

binius.CAP.CXXXVH.— De Pascha annolhw.'

Pascha annofcinumdicitur, quasi Pasclia annivcr-

sarium. Olim namqtte qui in pj-iori Pascha crant

baplizatl, in sequcnti anno diem rcgeneraliouis suae

soleninizabantiC.ir. CXXXYIII.— Dc Lilania majorc.

Litania dicitur rogaiiovel supplicalio.Majoraulen.Lifania i.nde dicitur, quod ab apostolico inslituts

legitur, Ha;c eiiiiii Roiiianoi-uni dicitur, quia a Bomanis obscrvalur. Hanc Gregorius pro pp.stilcnii?

CP.i GEMMAANIHJE.— LIB. III." CSS

institr.it, quaelunc populum crudeliter vasiavit. Koe A

spud Romanos septeno ordine agitur. In prirao cle--~

rici, in secundo monacbi, in terlio mouiaies, in

quarto pueri, in quintoiaici, in sexto viduse, in se-

plimo conjiigatae.Hanc Ecclesia ideo annuatira cele-

brat ut Deus a pooulo et ab animalibus peslileritiamsverlat. '

CAP.CXXXIX. — De trichiana Litatiia dneAscensionemDomini.

Triduanas Litanias Giaudianus Mamerlus, Vien-

iieusis episcopus, inslituit pro clade qtise tune po-

pulum consunipsit. Nam crebro motu lerras et

tempesiate subruebantur, et vario bestiarum ineursu

desolabahtur. Hoc jejunium remeniGrat nobis tri-

duaniiiiiNinivitarumjejunium (Jonas m). HocEccle-

sia ideo ante Ascensionem Domini celebrat, ut sicul B

Deus Niuivitas a periculo morlis liberabat, ifcanos a

clade et a bellis et ab hostibus eripiat, fructus terrse,et aquarum, et aniinalium nobis custodiat, et nos

«celum conscendere tribuat. Hoc in Evangelio (Luc.

xi) notatur, ubi fcria,sciiicel panis, piscis et ovum

potiuntur. Per paneni fructus terra;, qui ttinc vel in

herba, vel in spica est; par piscemfructiis aquarum,

per ovutn fetus animalium notatur.

CAP.CXL.—De festo aposlolorum PhHippi ci Jacobi.

In Kalendis Maii scribitnr feslum Pbilippi et Ja-

cobi et oninium apostolorum. Olim namque infra

Pascba de nullo singulariter, sed communiter deomnibus oiHcium agebaiiir, qiiia in ccelesUpatria

quam illud lempus sigiiificat gaudium omnium est £gaudium singulorum, et singulorura est omnium.Porro hunc Jacobum, cognomenlo Justum, apostoliionslituerunt in loco Ciiristi super niultitiidinem

ereder.tium. Et ipse exstitit episcopus, elpater Ilie—

sosolymis triginta annis, hic incepit vitam moiiacbo-

rani, imo communem vitam religiosorum, ut nihil

proprium liaberent, sed comniuniter omnia possi-derent.

CAP.CXLI. — Quare anle Christi Resurreclionemier et prophetmieqanlur, ct post Resurrcclionemttpostolorumscripta.

Ante Ghristi Resurrecfcionemlex ct prophetse le-

gunlur.posl Resurrectioriem scripla apostolorum re-

eiiantur, quia lex et pi-ophefcseGhristi passionejn et

resurrectionem proedixerunt, apostoli vero jam fa- D

ctam nuntiaveruiJt.

CAP.CXLII. — Apocalypsis per tres hebdomadas

legiiur.Per tres septinianas infra Paseha Apocalypsts ie-

gitur, in qua visio Chrisu et angelorum collocutio

memoratur, quia in illa vita, quam Paschale tem-

pus desigriat animse de visione Trinitatis 61 ange-lorum consortio gratulantur. Unde et Resjionsoria in

liisfcoria,Dignus es, Dotnine (Apoc. v, 9), plenagau-dio canfcantur.

CAP.CXLIil. — De canonicis apostolorum Episiolisper dtias Itebdomadas.'

Deindeper duas septimanas Epistoloaapostolorum

leguiitur, elRcspohsoriiim, Si obliitts (Ptal. cxsxvi

A 5), de scriptis prophefarum, scilicet de psalmis legi^tur, quia per proplietas et aposlolos concorditcraeternavita aimuntiatur, in quapost resurrectioneinanima et corpus simul in aeternum gloriantur. Re-

sponsorium : Dignus es, Domine, signiiicat introitum •

apostolorum ad Ecclesiam, quse ex Judaeis collectaest ad fidem Novi Teslamenti. Responsorium, Egosicul vilis fructificdvi (Eccii. xxiv, 25), est pars Ju-

daicseplebis ad unifcafemfidei conversa. In primisResponsoriis narratur adunatio ad unam fidem au-ditorum ac proposifcorum.In scquenlibus moiislra-tur Ecclesise, quse nunc coJIecfa est, mysteriumsponsi et sponsse, de. quibus ipsa procreata ; ipsasponsa est Jerusalem. Unde Responsoriurii : VidiJerusalem descendentem (Apoc.xxi, 2). In csetcris

D narralur pulcbritudo structurse Jerusalem, ut est

Responsorium, Hwc est Jerusalem,-et : Platem liice,Jerusalem, quseomnia oportet intelligi mystice de

spiritualibus sedificiiset coelestiJerusalcm,CAP.CXLIV. — De offtciomissm.

Juxtatcnorem ofliciormn, quaecoiifinent iu se per-sonam primitivse Ecclesiae,utest Qiiasi modogeniti(Petr. II, 2), et Misericordia Domini (Psal. xxxu,

5), et JnbUate (Psal. xcix, 2), ha;c Responsoriaper tres hebdomadas dc-eaniari. Responsoritini, Sioblitus fucro est de psalmo Sttper flumina Bakyic-nis (Psal. cxxxvi), significat gentilem populum quiolim habitavit in BabyJone, id est in conftisionc hu-

jus ffiundi, et desiderat revocari.perpraedicafcionem

Q et doclrinam. ad Jerusalem, id est ad Ecclesiam.

Reiiqua omnia Responsoria de liberalione de Baby-lone infidelitatis, et pervenlione in Jerusalem, ctde

laude exhibita in Jerusalem , ut est Responsorium ,Deus caniicum novutn (Psal. CXLIH,9), et: Dicanlnunc (Psal. cvi, 2), et : In Ecclesiis benedicite

(Psal. LXVII,27), hsec Responsoria sumpta snnl de

Psalterio, quod est decem ehordarum, in quibus esttiilcciio proximi propter Deuni. Ex ResponsoriisPsalfceriiinsinuat proles sediligere Sponsum nia-

Sris suse, et matrem suam liquido respondere civi-

tali Jerusalem, qui in ceelo habitat. Tria officia,Canlute Deo(Psal. v), et Vocemjucundilatis (Psal.LXV,8), et Exaudi, Domine (Psal. cxxxix, 7), re-

colunt eadein tempoi-a, quseel Responsorium. UndeD iion delinquunt, qui per tres hebdomadas usque ad

Pentecosfen ea cantant, Kesponsoria de Ascensione

Bomini, nunc sponsara consolantitr ex persona

Sponsi, ut est Responsc-ritini; Non iurbeiuf (Joan.xiv, I); et: Tempusest (Joan. xvi, 7), nuiie ipsa lo-

%quilurad sponsum, ut est iliud Responsorium, Exai-tate Deo (Psal. LXXXII,2), iiiu-.coptat recipi ad ftum

super sidera. In Pentecosten cantant Romani 'fio-vera Lecfciones,ut in aliis Doniinicis. Nos Vero pro^

pler baptisnialia in tiibus pei-sonis bapiizati tiibus

psalrais laudamus Trinitalem usque ad octavam.

Responsoria sonant Spiritura sanctura paracletum,id cstconsolatoreni, a Sponso promissum, advs-

nisse sponsae, et doria ei per ipsum allata, id esJ

ildem, opera, miracuia, et ccetera charismata.

FATRQL.CLXXII. .... . 22

685 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. rM

CAP.GXLV; — De Ascensione Domini.

Asceiisioiiem Domini idco non in Kalendaria die

eelehramus, quia per hanc Ecclesia; de hoc mun-

tio ad coelesteni patriain exaltationem commemo-

ramus. Per processionero , quain in Ascensione

Doroini agimus, Dominuni cum discipulis de Je-

rusalem in niouleni. Oliveti, processisse expri-raimus.

CAP.CXLVI. — De Vigilia Pentecosles.

In Vigilia Penlecostes leguntur quatuor Lectio-

nes, pi-opter quatuor causas, quas iriVigiliaPaschse

diximus.IiiillaYigilialegebalur : Inprincipio creavit

Deus cmlum et terram (Gen. i, 1). In isla legilur :

Tcntavii Bcus Abraham (Gen.xxn, 1). HseduaeLe-

cliones reducunt iiobis in meinoriam duos patres,iinum carnalem, et alium spiritualem. Ab Adam

sumpsimus omnis carnalis generationis initium, ab

Abraham vero spiritualis generationis exordium.

Hle inobediendo nos omnes perdidit, iste Deoobe-

diendo audivit : In semine ttio benedicentur omnes

genies (Gcn. xxn, 18). Illam Lectionem Canticum

noh sequitur, quia per Adam omnes ad luctum na-

scimur ; istam Canlicum sequitur, quia cuncli perfidem Abraha; in Christo ad, gaudium renascimur.

Undeet Oratio consonat: Deus, qui in Abrakmobe-

dientia. Lectio Tentavit Detts (Gen. xxn) hisforiam

sonat. Alia, Scripsii Moyses canlicuin (Dettt.xxxii),«ovam legera declarat, quam Spiritus sanclus in

cordibus fideliumin diepoeiiitcntia; scripserat, sicut

Moyscsillam legem in die poenitentise perceneral,Undeallegoricum canticum sequitur, in quo nobis

laelitia setcrna promittltur. Tertia Lcctio, septeradona Spiritus sancti proiiuntial propter septem mu-

lieres, quas unum virum, id est Cbristum, appre-hendere clamal (Isa. iv, 1), per hanc tropologianotalur, quia per septem dona Spiritus sancti mo-

res fidelibusdanlur. Hanc Caniicum sequitur, quiabonos mores gaudia sequuiitur. Quarta Lectio :

Aurfi, Ismel (Bartick. in, 9), anagogen sonat, ubi

dicitur : Disce, ubi sit sapieniia, ubi virius, ubi

prtideniia,ubi lumen, el pax (Isai. xiv). Quam Can-

ticum sequitur, quia in illa vita canticum lsetitise

sine fine cantabitur. Tituli ideo non pronuntiaiitur,quia auctores Scriptura; a cathecumcnis adlnic

ignoranlur. Aliqui in hac Vigilia tres Leetiones le- ]

gunt, et quatuor Cantica cantanf, quia fidem Trini-

tatis, lex. psalmodia et propbclia instruunt, et qua-t.uor Evangelia ad laetitiam seternsevitse deducunt.Romani legunt novem Leclioncs in Penlecoste, ut

ia aliis Dominicis. In hac die baptisma, vel in om-

nibus summis festivitalibus ad vesperam, Laudate,

cantatur, boc ideo fit, quod in bis psalmis magislaudes Dei sonare pr.obantu

CAP.CXLVII.— De Pentecosle.

Penlecosten idcirco antiquus populus celebrabat,

quia in illa die legem per Moysen acceperat. Haucfeslivifalem ideoEcclesia celebrat, qtiia hac die no-vam legem per Spiritum sanctum accepit, Pente-cogte autera Grsece dicitur auinouaKesimus dies

^ quia a die resuri'ectionis usque in banc diem quin-

quaginta dies computantur. Hebrsettspopulus a dieimraolationis agni Pentecosten numerabat, Ecelesiaautem a Dominica Resurrectionis computat, quadie concordiam linguarum per Spiritum sancttinr

accepcrat, Septem hebdomadsea Pasch.a usque adboc festum numerantur, quia in hoc festo septemdona Spiritus sancti dantur; Hoc septimus annusolim prsefigurabat, quem lex annum remissionuro

appeJlabat (Deut. xv, 1), quem populus cumisetkia

ducebat; a servili opere vacabat. Hebrseosob indi-

gentiam venditos a servilio Jaxabat. Ita expletis se-

plem millibus annoruin fidelis populus per septifor-mem Spiritum nlenam remissionem consequetur, aservitute eruetur, el libeiiate induelur. Unde et per

B septem dies hoc festum celebraiur, quia per septemdona Spirilus sancti plena gaudia animahus et cor--

poribus in futura vita tribuuntui'. Ideo et septemultimi psalmi per Aliclttia intilulantur, per quossempiterna gaudia per gratiam sepliformis Spirilusdanda prsedicantur. Hoc festum ideo non in Kalen-daria die, sed in quinquagesima post rcsuiTectio-nem Christi, et in Dominica celebramus, quia perillud illam requiem, qua in Spiritu sancto requies-ceinus, in perenni gaudio conimenioramus. Nota :.aliud est Penfecoste, aliud Quinquagesma. Peiite-coste a die resurreclionis Cbristi usque ad Adven-tum Spiritus sancti; Quinquagesima incipit a Sab-

bato, quo duo Altcluia cantaiilur, et finitur in Do-

n minica Benedicta, sed utrumque corporis et anima?

loelitiaexprimit.CAP.CXLYIII.— De Paschali quinquagcsima.Pascbale tempus per quihquagiuta dies extendi-

tur, quia, sicut in quinquagesimo anno vel injubi-I.eo populo Dei reddita est libertas, et aiuissa bse-

reeitas, ita nobis in futuro per Jesum in Spiritusaneto redditur amissa Jibertas, et paradisi hseredi-

tas. Quinquies enim decera sunt quinquaginta, liocest pro labore quinque sensuum denarius, his infuturo dabitur, qui bic in vinea Domini in Quadra-

g.;s;fua, lioc est in hac vita decem pj-seceptislabo-.raverunl. Sunt enim septem bebdomadae, et unadies. Septies autem seplem cum una die sunt quin-quaginta, hoc est qtii "in septem diebus hujus Vitse

Qper septem dona Spiritus sancli quinque sensibussuis deeem prsecepta iropleverit, in futuro illum in

prsemio recipiet, in quo solo, et qui solus est gau-dium omnium.

CAP.CXLIX. — J9eseptemdiebttsPentecostcs.Per septem dies Pentecoste colilur propter septeni

dona Spiritus sancti, in quibus et jejunium celebra-

lur, quia mox ut Spirilum sancltim acceperunt,confestim ab illecel.ris bujus mundi se fidtics absti-nueiunt.

CAP.CL. — De jejunio Qualuor Temporum.Dejejunio Quatuor Temporum de lege est acce-

plum. Ideo autem qualuor temporibus observatur,

quia quatuor tempora anni, scilicet ver, aeslas, au-

lumniis, liiems r.umerautur. Ideo aulem iu uno-

:68ij SEMMAANIM.E.— LIB. III. 686

quoque tres dies, qui conjuncti duodecim fiunt, quia A

duodecim menses in uno anno sunt. Ut ergo homo,

qui ex qtialuor elementis constal, Deo reconcilietur,

<Ittiin tribus personis colitur, ideo quatuor tenipo-•ribus ternos tlies abstinere prsecipitur.-

CAP.CLI. — De Quadragesima.

Quaciragesimam ideo jejunamus, quia decimain

Creatori nostro de diebusnostrisreddimus, Sed quiaIioe cum corpore agiraus, ideo pro saUsfaclioneduo-

decini dies pro duodecim mensibus abslinenliaiios

affligimus, qtios dies ideo quatuor temporibus ler-

ais diebusjejunamus, quia eadcm Quatuor Terapo-a.a ternis mensibus ascribimus. Quatuor quoque

lemporibus qualitates elementorum, scilicet cali-

dum, frigidum, siccum, Iiumidum inesse scimus, ex

quibus delectamenta niundi contrabimus. Et ut hoe I

superemus quatuor temporibus Deo sacriiicium af-

flictionis exhibemus. Est et alia causa : In.vere se-

mina mittimus, in sestate semina mefcinius, in au-

tumno viiium et oleum eolligimus, itemque seinina

spargimus, in liiemeliortis et sedificiis insisliiiras.

Et ut hsec nostris conserventur usibtis, idcirco

iisdem teniporibus nos Deo jejuniis subdimus. Hsec

Quatuor Tempcra Christi et sancli Joannis Baplisla;

eoRceplione el nativitate insigniuntur, quia Chrislus

in v_ere,et Joannes in autumno conceptus, Christus

iu hieme], Joannes in sestate natus scribitur. Ubi

autem nos tres dies observamus, ibi religiosos Qua-

dragesimam agere non ignoramus. Sicut euira loia

Ecclesia iii vere anle Pascha Quadragesimam jeju-iiat, ita pk-raque multitudo in seslate anle festum

sancti Joannis Baptislse, similiter in autumno anfce

memoriam sancti Michaelis, itemque in hieme anle

Kativitatem Domini Quadragesimam obscrvat.CAP.CLIL — De feria quarla.

•Feria qusrta dtise Leciioiies leguntur, quia baec

jejuiiia a Veteri et a NovoTestamento insliluunlur.

Antiquus namque populus in vere P-ascha celebra-

bal, et tunc se afiligens azyma edebat, in sestalePentecosten solemnizabat, tuncque se aflligendo

primilias oiTerebat, in autumno Scenopegia, id est

tabernaculorum festa agebat; in bieme Encseiiia, id

est tempii dedicationem recolebat; et in utroquefeslo se jejuniis affligebat. Ideo enim duaeLectiones

feria quarta leguntur, quia quarta selate mundi lex

et proplietia servanda traduntur, et ordinandi uti-a-

que Jege instructi esse prseeipiuntur. Semel flccia-mus genua ad priorem Collectam sine salutatione

prolatam dicimus, quia in una Christiana religioneununi Deum colimus.

CAP.CLUI.— De feria sexta.

Feria sexta una Lectio recitatur, quia in sexta

setate.mundi lex et propbelia in uno Evangelio re-

capitulantur, ad quam Fleclamus genua dicitur,

quia Christus legislator adoratur.

CAP.GLIV.—. De Subbaio induodecimLectionibus.

Sabbatum duodecim Lectionihus intitulatur, non

propier duodecim Lectiones, scilicet propter duo-decim lectores, quia olira Rimae sex Lecliones quse

A Latine, esedemet Grseee legebantur, et dusecausai

exprimebantur. Una quia Graeciaderant, qui Lati-

nam linguam nesciebant, et Latini affuerant, quiGrsecam ignorabant, Allera quod per doetrinam

duodecim apostolorum uterque populus in fide COJI-

cordatur. Quatuor LeclionibUs, quatuor ordines

Deum, beiiedicentium expriinuntur, qui per Spiri-:lum sanctum describuntur ; Domus Israei, benedi-

ciie Domino; domusAafon, benediciieDomino; do-

mus Levi, bencdicileDomino; qui timetis Dominum,benedicite Domiuo (Psal. CXXXIV,19, 20). Per do-

mum Israel populi, ,psr domum Aaron praelati, perdoffiumLevi ministri, per timentes Dominum quo-

que religiosi accipiuniur, sic et miiiistii altaris in

acolylhos, in subdiacpnos , in diaconos, in presby-" teros dislribuuntur. Quasi qualuor virtutibus pru-

dentia, fortitudine, justitia, et temperantia poIIem%Dominum cum Supradictis Patrum ordinibus bene-dicere valent. Quinquies Flectamus gcnua dicitur,

quia pro his quatuor ordinibus et pro popuio ora-

tur. Qualuor Lectiones et tempori et ordinandis

congruunt; Gradualia vero Lectionibus conveiiiunt.

Quinta Leclio ideo legitur, quia sicut pueri illi in

forhace ignis, ita ordinandi in camino tribulationis .

probantur. Unde ct illorum vpce benedict.ioiiescan-

tantur, quia post prqbatiohem coronantur. Ad hancLecUonemFlectamus genua non dicimus, quia sta-

luam Nabuchodonosor non cum infidelibus, sed

Dominum cum pueris nos adorare innuimus. Tra-

f. ctus, Laudate Dominum (Psal. cxxxiv, 5), laudem

regis exprimit, quam Dominopost liberationera pue-rorum solvit. -

CAP.CLY,— (hraw;in Quattwr Temporibusordinesfiant.

IviinistriEcclesiseideo in Qualuor Temporibus cr-: dinantur, qUatenus sub quatuor Evangeliis Christo

et Ecclesiseservire admoneantur, In Quadragesimaidcirco ordinantur, u't vitiis marceant; in vere ideo,

; ut virtutibusfloreant; in septimana Spiritus sancli,i etinsestate ideo ut sint spiritu ferventcs, Dominot servientes(Rbm.xn, 11); in Autumno et in festo ta-l bernaculorum, ideo ut fructus bonorum operum; colligant, et ipsi tabernaculum Deifiant; in hieme

5 et ante Nativitatem, ideo ut mundo moriantur, ett JJ cum Chrislo in virtutibus renascantur. Ideo in Sab*-

bato ordines fiunt, quia Deus Sabbatum sanctifica~

vit, in quo et requievit, ct ipsi debent esse sancti et; vacare servitio Dei. Sabbatum quoque cst sepfimus; dies, et ipsi per septiformem Spiritum septem gra-

dibus distiibuuiitur.CAP.CLVI.— DeDominicapqsl oclavamPenleco.t.s.

i Dominica, quae sequitur, ideo ab ofiicio vacat,

quia ol.im Romani ordinationes in Dominica facie-

, bant, sed in vespera Sabbali incipiebant. Et icleo in

Quadragesima Oratio super populum rion dicebatur,ad quam non capita, sed genua fleclebant, quod ia

n Dominica miriime licebat. Sacerdotes namque jurein Dominica ordinantur, per quos Doininica sacra-

e menta eonsecrantur.

(>Sr HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PAR5 III. — LITURGICA. 6SS

CAP.CLVII. — Quid signiftcci lempus intcr Pascha Ael Peniecosten.

Tempus a PascJia usque post Penlecdsten' iliud

lerapus nobis commeraorat, quo diu fidclis populus

post baplisma' innoeentiam servat. Tempus a Pen-

tecoste usque ad Quadragesimamillud tempus insi-

nuat, quo prO erroriljus se occulta poenitentia ffia-

cerat, Tempus vero Quadragesimseillud tempus in-

dicat, quo ab Ecclesia ejecti publica pce-iitentia sesatisfaeiendo castigant,

CAP.CLYHI.— De Januario.Per mensem Januarium, in quo anntis innovatur,

leiiipus aute diluvium nobis reprsesentatur, in quoniiip.dusnovus inchoalur.

De Februario.

PerFebruarium, iu quo Alleluia deponitur, illud

tempus post diluvium innuitur, quo universitas Jin-

guarum confunditur.

De Marlio.

Per Martium, in quo Quadragesima agitur, iilud

tempus ostenditur, quo populus Dei iu jEgypto af-

fiigitur.De Aprili.

Per Aprilem, in quo Pascha celebratur, iliud

tempus, quo idem populus a Pbai-aone liberalur, etin patriam cum gaudio graditur.

De Maio.Per Maium, in quo saepiusPentecoste solemniza-

tur, illud tempus, quo populus in terra repromis-sioiiis florens gratulabatur, G

_ De Junio et Jv.lio,

Per Junium et Julium, in quibus hisloria Regumrecitatur, regntim Saul et David insinuatur.

De Augtisto.Per Augusfcunijin quo historia de libris Sapientia;

cantatur, pontificium Salomonis, vel tolum Judaici

populi regnum coramemoratur.

De qualuor reiiquis mensibus.

Per quatuor reliquos menses qualuor principali-ter regna denoiantur, quse in modum crucis for-

mantur, dum Babylonicumin oriente , Persarum in

meridie, Graecorum in aquilone, Romanorum in

oceidente principabatur.

CAP.CLIX. —Deltistoria Job. j\Historia Job, quse hoc mense legitur, regnum

orientis exprimit, tibi dicit : Eralque vir ilte magnusinter omnes orienlales (Job i, 5). Unde et bsecliisto-

ria per duas septimanas legitur, quia regnuni Baby-lonicum duas seplimaiias durasse dicitur. In una

sutem septimana septingenti anni numerantur, e.tin

duabus mille et quadringcnli conipulantur. Tol

quipp» inveniuntur a lempore Nini, quo regnumOrienfis eoepit, usque ad Cyrum regem Persarum,

quo defecit. Reliqua pars mensis regiium Meritiiei

inntsit, quod in Persida , vel Media, unam septima-nam, scilicet seplingentos annos viguit, Unde diver-

(128)Primum a Bcmifaciopont, max. fnf. c. 168.

A sse Iiistorise tunc leguntur, quia nunc de Persis.uunc de Medisreges assumuntur.

De Octobri.

Sequens mensis, videlicet October, regnum Gne-»corum expriinit, quod etiam una septimana scilicet

septingentis annis iu Aquilone iioruit, Unde et hi-

storia Macliabaeorum in hoc mense legitur, quia

ipsi Machabseisub eisdem regibus affiigebantur.De Nove.mbri.

Kovember Romanum regnum denofat, quod perduas septimanas, id esl per bis septingentos annos

in Occidente nobiliter duraijat. Hoe a Golhis clestru-

clum nuiiquam priorem meruit statuni. Urideef rrr

boc regno Christus, Rex regum, nascitur.

De_Decembri."

December, in qua A.dventusvel Nativitas Christi

cefebratur, regno Christianorum attilulafcur.Et sicut

Christi nalivitas est in fine anni, ita regnum Chri-

stianorum venit in fine mundi, quod Rex regumadveniens innovabit, et in seternum in suis regnabit.

CAP.CLX. — De festoJoannis i ante portam Laii-nam, t sextadie Maii.

Missa, qusescribitur Joannis Ante portam Lati-

nam, est illa dies, qua Joannes apostolus a Domi-

tiano Csesare anle eamdem portam in dolium fcr-ventis olei est missus, sed divinitus liberatus.

CAP.CLXI .— De festo MarimAd mariyres.Missa quse scribitur Mariae arl martyres, estilla

dies qua templum RomsePantheon in honore Deige-

r nitricisMariseetOmnium martyrumconsecratur (128)

quia adhuc solemnilas Gonfessorumminime celebris

habebatur. Ad Jianeniissam Terribilis proprie scrilii-

tur (Ge«. xxvm, 17)"

CAP,CLXII.— De festo Petri elPauli apostolorutn,29 riie Jnnii.

Cum corpora apostolorum Petri et Pauli diu si-

niul tumulafca jaeerent, et post plurimos annos

in singulas Ecclesias poni deberent, ignotuaaerat cujus illa et illa ossa essent. Jejunantibusautem et orantibus est revelafura minora qui-dem esse Piscatoris, majora autcm Doetoris, el sicdivisa sunt.

CAP.CLXIH.—De sancto Jacobo, 25 Julii.Jacobus apostolus in Pascha esl decollatus, sed

„ bic translatus.

CAP.CLXIY. — De KcdcndisAugusli, et de i Advincula sancli Petri. »

Dies KaJendarum 'Augusti olini celebris habeba-

tur, ob vicioriam Augusti liac die, postea vinculasancti Pelri collocata sunt Roina; in ecclesia con-structa in ejus honorcra. Et ipsa dies instituta cele-

bris in honoj-e aposlolorum principis, sicul prius inveneralione mundi piincipis, el hsec raissa vel po-tius ecclesia A,dvincula sancfi Petri vocatur, quiaecclesia ab Eudoxia regina constructa in bonoreni

principis apostolorum, ipsa die dedieatur, et caieass

ipsius aposfcoliibidem collocantur.

K9 . . GEMMAANIM^E.— LIB. IV. . S50GiP. CLXY, — De decottaliont Joannis Baptistw,

29 Augusii.Joanries Baptista iii Anntihtiatione (129) sanctse

Mariseest decoliatus, sed liodie caput ejUs inventuni

giorilicatur divinitus,

GAP.CLXYI.;—De naliviidte sanctmMariw Virginis,8 Sepleinb,

Dies Nativitatis sanctsc Marisehoc modo solemmsihsfitutiJS. Quidam solitarius vitam dueens sanctis-

siniam audivit annis singulis die Nativitatis sanctae

Marisegenifricis Dei harmoniam, corieentus*ange-loruni in coelo: Qui cum, mirarelur, quid hoc es-

set,- et orasset intente, ut hoc sibi picfas divin.aravelare dignaretur, dictum est illi per angelum,quod ea die iiata sit sancfca Maria. Cujus nativi-las cu«n ignoretur ab bominibus in terra, venera- ;

Mliter eain excolunt in coelis angeli. Quod ilie re-

(119) Id est, 2S, Mdrlii.

A ferens Ecclesia;, staluta est ejus Nativitas soleriini-ter celebrari. r

CAP.GLXYII.—De festosancti Michaelis, 8 die Maii.Ejtis apparitio,

Missa sancfci Michaelis est illa"dies, qua pqpu-lus Chrisfcianus cum pagaiiis pugijavit, et vjcfco-riam per sanetuni Michaelem archangelum ob.ti-huifc. - -v

CAP.CLXYIIL— De fesio Omnium Sancforum, Ka-r - . iendis Novemb.

' Festivitalem Omjiium Sanetorum Gregorius papa

junlor instituit, quam prius Boiiif3cius papa in iio-

horem sanctse Mariscet Oninium Martyrum servan-

dam censuit.CAP.CLXIX.—-De Dedicatione ecclesiw.

EcclesiaeDedicatio est sumpta a labernaculp yel a

teniplo, iusliluta ex Domini imperio.

>-'_-, LIBER QUARTUS

DE CONCORDIA OFFIGIORUM.

CAPUTpnisiuji,-—De concordia officiorum.His succincte expediiis de Solemnitatibiis, nunc

snaimm ad concordiara officioruhi vertimus. Olim

diviiium-ofiiciiiiriin ecelesia agebatur, prout cuique-bonuni videbaiur. Sed postquain unilas Ecclesiaeaiultiformiter coepit ab Iisereticis scindi, et a scbi-'-

smatibus mullipliciter indiversa conventicula findi,beatae memofise Theodosius imperator synoaum

Clonstantinopolitaijam congregavit; oranes liaereses

damriavlt, divinum oificium a synodo prdinari po-stulavit. Quod negotium Dariiasus papa Hieronymo,tunc in divinis Scripturis eruditissimo, injungereoptiffium judicavit. Hieronynius itaque in Belh-

leherii, ubi Domintls jiasci voluit, psalmos ad No-

cfurnos, et ad reliquas boras distribuit, ut hodieEcclesia psallit.'Ad missse wro officium Lectiones,et Evangelia ex Yeteri et Novo Testamento collegit,prout teinpori et stationi congruere vidit. Romana

quippe Ecclesia implorahdo sanctorum suffragia(Stationes faelt per diversa sanctorum loca. Pdst-

qUam ergo papa dispositionem divini oflficiia Hie-

ronymo editani acCepit, concilium collegit, ac ubi-

que sic cantaii pfsecepit. Postea Gelasius papa et

Gregoi-ius ofationes et carituin Lectiouibus et Evan-

geliis congrueiites addiderunt, et sic hodie canfatur,

celebralioiiemque divirii officiiinstituerunt.CAP.II.— DeSeptuagesima.

Igitur quia in Septuagesiroa mundi exordium

commenioramus, a Sepfcuagesiniaet nos incipia'-raus, Una ireregrinatio Iegitur populi Dei in /Egypto

C et una eaptivitas ejusdem populi de Jerusalem in

Babylonem, per utramque signiiicat nostra pere-

grinatio, et nosfcra captivitas de paradiso in bune

mundum. Dusevero reversiones populi Dei legun-tur : una de Pharaone per mare Rubrum et deser-

tiirii ad terram promissioiiis, altera de Babylone ad

Jerusalem, per quas sighiiicantur nosti-ae rever--

siones. Una qua de Phai-aone, id estde diabolo

pcr mare RuJjrUm, id esf per bapiismura, vei per

dcsevturo, id est poeniteniiam ad terram repro-

missionis, id esf ad Ecclesiam rediinus. Alia quade Babylone ad Jerusalem, id est de hoc mundo ad

coeluni reverlimur. Peregrinatio qtiidem per seplero.millia annorum extenditur, caplivitas vero per se-

ptuagirita annos differtur. Haec omnia per septeniD officia septem hebdomadarum, scilicet a Septuage-

sima usque ad Passionem Domiiii designantur. In

iiocturiiali officio-peregriiialio exptimitur; in malu-

tinali captivitas iiinoteseit,inniissali auteffirever-

siones recensehtur,

CAP.III. —De Dominica Sepluagesimm,<Circumde-derunt. t ""

.

In priiria Domihica Genesis legitur, iii qua pere-grinatio generis bumani de paradiso in iiiunduia-memoratur. Ad Laudes anliphoiia, Miserere mei,Deus (Psal. L), cantatur, per quam vox in capti-vitate dolenthmi exprimitur. Ad missam voxin per-egiiriatione, vel captivitate gementium : Circum-dederunl nte cjemitusmorlis (Psal.xm, 5). Iri Epi-stola de BaJjylone ad Jerusalem, id est de mifnd»'

COi 1I0K0RII AUGUSTODUN,OPP. PARS IIL — LITUBGICA, 092

cd coelum reversio, ubi dicitur : Sic currite ut com- .

prehendatis (I Cor. ix, 21). In Graduale vox re-

deuntium. Adjntorin opportunitaiibus IPsal. ix , 10).In Evangelio reversio ad Ecclesiam ubi dicitur : Ile

in vineam meam(Matth. xx, i), id est in Eeclesiam,

el boc ttt per confessionem, unde iu officio,Bonum

est confiteri (Psai. xci, I).

GAP.IV. — De Dotninica « Exsurge > in Sexage-sima.

Iii secunda Dominica noclurnale et matutinale

oflicium iteratur, quia prima selas per duo millia

annorum terminalur. In missa vox redeuntlum,

Exsurge quare obdormis (Psal. XLIIJ,25). In Epi-stola labores reverteiitium ad Ecclesiam, ubi di-

cilur periculis fluminum, periculis latronuin (II Cor.

xi, 23). Flumina sunt tentationes, latrones sunt '

dnemones. In Evangelio reversio ad coelum, Exiit

qui seminai (Luc. vm, 5), quia qui bsec bona opera

seminant in lacrymis, in gaudio metent vitam ccler-

nam, ut in Offartorio, Perftce grcssus meosin semitis

tuis (Psal. xvi, 5).

CAP. Y. — De Dominica < Esto milii, > in Quin-quagesima.

In Dominiea fcertia, quod malum homini ih pe-

regrinatione conligerit, in noctuiuali oflicio roe-

moratur, dum diluvio submersi legunlur. In Ma-

ttitinis per anlipbonam , Secundum multitudinem

miserationum (Psal. L, 5), vox captivorum insi-

nualur. Ad missam vox redeunlium : Esto mihi in

Beum protectorem (Psctl. xxx, 5). In Epislola modus (reversionis ad ecclesiam, ubi dicitur charitas paiiens

esl, benigna est (I Cor. xm, 4). In Evangelio rever-

sio ad coelum, ubi dicitur, quod Jesus ascendit Jero-

solymam (Luc. xvm), et in versibus Offertarii utra-

que revetsio : Beuti immaculali in via (Psal cxvm);alius : in Via tesiimonioritin (Ibid.), et ibi : Viam

mandaiorum titorum cucurri(Ibid.).

CAP. VI. —- De Dontinica prima Quadragesimm,t Invocabit. >

In quarta Doininica in noeturnali ofllcio pene ad

singula Responsoria afflictio nostrse servitutis expri-mitur, quia per Qualuor Tempora anni in qualuor

partibus mundi humanum genus aifligilur.Ad Latt-

des per antiphonam, Cor mundutn crea (Psal. L, 12),vox captivorum insinuatur. Ad missam reversio I

ad Ecclesiam, ubi dicitur in Epistola in vigiliis, in

jejv.niis mttltis (II Cor. vi, 5). Unde Custodia an-

gelorum in Graduale proraittitur, Angelis suis tnan-davit (Psal. xc, .11). Reversio ad coelum in Evan-

gelio, ubi Christus lentatus a diabolo describilur

(Matth. IY,1). Quseunicuique in fine suo futura nondubilatur.

CAP.Yll. — De Domhiica II Quadragesimm < Re-miniscere. t

In quinta Dominica nosti'a peregrinatio in noclur-nali officiomemoratur, ubi Jacob in exsilium ivisserefeiiur. Ad Laudes vox captivorum. Iii antiphoiia,j9owine, labia mea (Psal. L, 17). In missa vox rc-

deuiitium Reministere miseraiiouum ttw.rum (Psal.

A xxiv, 6). Reversio in Epistola ad Ecclesiam, ubi di-

cilur : Vocavitnos Deusin sanctificaiionem (I Tkess.

iv, 7). Reversio ad crjelumin Evangelio, ubi mtilier

Chaiianspavenif ad Cbrislum Mat£/i.xvn!i Jiocest

Ecclesia ad Deum in ccelum,

CAP. VRI. — De Dsminica III Quadragesimw,5 Octdi. i

In sexta Dominica in noclurnali officionostra per-

egrinatio recensetur, cum Josepb in jEgyplum ven-

ditus legitur, ad Laudes captivitas et resedificatio

templi, exprimitur, per antipJjonam, Fac benigne,ubi dicitur, JEclificentur muri Jerusulem (Psai. L).In missa reverlentes, Oculi mci semper ad Dominitm

(Pscd. xxiv, 15). Reversio ad Ecclesiam in Epistola,ubi dicitur, Avaritia et omnis immunditia nec nomi-

i! nelur in vobis (Epkes* v, 5). In graduale Exsu-rge,

Doimne, non prmvaleat (Psal. ix, 20), el in Tractu

Acl te levavi (Psal. xxiv, 1). In Evangelio reversio

ad coelum ubi dicitur Bettti qui audiunl vcrbum

Dci (Luc. xi, 28). In communione Passer invenitsibi domttm(Psal. LXXXIJI,4), el in fihe Beali qttilta-bitaiit in domolua (Psal.

CAP. IX. — De Dominica IV Quadragesimm,i Lwtcire. >

In septima Domiiiiea plenitudo nostrae peregri-nationis in nocturnali offieioexprimilur, ubi attlieiio

populi Dei in .Egypto et ejusdem liberatio refertur.

In matuiinis Laudibus liberator a caplivitate sacri-

ficium declaratur, ubi dicitur in antiphona, Tunc

Q acceptabis sacrificium (Psal. L, 20). Ad missam

pJcna reversio ad coeluui ttbi canlatur, Lmtare, Jc-

rusalem (Zach. H, 13), et in Epislola, Qum sv.rsum

est Jerusalem, cst matcr noslra (Ga/.iv, 2S). In Gra-

duali, In domttm Dontini ibimtts (Psal. cxxi, 1). In

Evangelio quinque millia salurata referuntur (Joan.

vi, 10), qui quinque genera liominum, id est con-

templativi etactivi quod sunt conjugafi, viduoe,vir-

gincs, ibi satiabuntur. Unde in Communione, Jeru-

satem, qumwdificatur ul civitas (Psal. cxxi, 3).CAP.X.— De duabus Dominicis sequcnlibus.

Propler quod haecreversio fiat in sequentihus dua-

bus Dominicis exprimitur, scilicet per p.assionemChristi. Quse ideo su.nt duae, quia sunt duse rever-

siones, ut diclum est, sivedusepassiones Christi, una

D qua in se ipso, altera qua patitur in corpore suo, hoc

est Ecclesia.

CAP.XI.-—De Dominica Puschm, c Resurrexi. >

Moxsequitur Dominica Resurrexi, quia in resur-

reclione ista icversio perficielur, et Alleluia can-

talur, quia plenum gaudium a reverteiiUbus perci-

pietur.CAP.XII.— JDedtiobusdiebus.

Duo sunt dies : dies teraporalitalis, et dies seter-

nitatis. Dics teroporalitaiis, quandiu vivit homo,ut dicitur, Hodie, si vocem ejtts audieritis (Psal.

ICIV, 8), hoc est, hoc tempore, quo vivitis. Dies

a?ternitatis non horum vesperum, u.l dicilur: Melioresl dies ttna in atriis tuis super millia (Psal. LXXXIJI,

11), Huncdiem attulit Christus. Ilic dies ccepit ele-

mZ GEMMAANIMiE. - LIB. IV. Ml

ctis aresurrectione" Christi,et in futura resurrectione A

perfecte dabilur. Uhde nunc quibusdain in anima,fcuncouinibus in corpore ef animadabilur.Proptereadicitur, Hodie resurrexit Dpminus, quando Paschainter Kaleiidaria Maii everierit, cum ipse in Martio

resurrexerit, imo ante aniios plurimos, scilicet di-

ciliir, Hodiehiatus est, vcllwdie apparuit.hac esl indie gratiae.

CAP.'XIII.—' Qitafe dictiniur < _f.es mati s ab Apo-;:-.- .-- stolo? - " "

. Cur Apostolos vocat dies malos dicens, redimen-tes lempus, quoniam dies muti suiil (Eplies. v, 16),eumomnia bona sint. Respondeo : Quantum ad

tempus sipectat, omnes dies sequaliter boiios esseconstat. Sed ideo quidam dies ffiali dicunlUr, qiiiain eis plus liomines solito airiigUntur. Contingit ^.eniiii- aliquando, ut una eademque die, unus sus-

pendaluiy aller regni sceplro potiatur, et illa dics,quse illi ffiala, isti bona appellatur. Sic solemitsdies tempestuosos, vel dies bellorum, aut in qui-busialiquid"infortii.nii occurrit, ffialos appellare ;dies vero serenos, vel. dies eonviviorum , aut fe-

Btt.s, vel in quibus aliquid lseti contigerit, bonosnoriiinare. Porro quod horas dierum quasdammalas dicimtis, secundum lunse cursura, boc nonsecundum tempus, sed secundum augmentatio-nem vel diminutionem naturalem nostri sanguinisdicimus.

Interrogulio.Cum omriesdies Domihi sunt, cur dies judicii pro- p

prie dies Domini dicitur.-

Responsio.. Isti dies, m quibus vivimus, non Domini, sed no-

stri vocantuf, quia in eis facimus, quod volumus.

Dies-autein judicii non liostra, sed Domini appella-fur, quia tuhc omnia jtiste judicat, quae nunc pa-fienter tolerat, et rinuriiquemque secundum quod

gessit remunerat.. - CAP.XIY, — De officioQucidrugesimw.In Quadragesima sunt qiiaedaifiofficiade poeniten-

lia institutayut, Misereris omnium, Domine, dissi-

miduns peccata hontinuin (Sap. xi, 24), etillud, Re-

miniscere miseraiionum (Psal. xxiv, 6); qusedam de

"jejimio- ut illud i Cum jejunatis (Matth. \i, 16);

qusedam de orante, ut illud: Gum oratis (ibid. 5); I

qusedamde.eleemosynisyutillud : Cumfacis eleemo-

synam (jbid. 2), et illud : Frunge esurienli panem(Isai..LVTII,7)yet item : Qiiod uni ex minimis meis

(Mattk. xxv, 10); quaedarii de operatione, ut illud,de agricolis vineae(JIIa«/j. 20); qusedam de statione,ut illud in Sabbato, ante mediam Quadragesimam,ubi Jeclio de Susanna legitur, quia tunc slatio ad

sanctam Susannam virginem et maiiyrem agifcur.Scilicet in. Sexagesima Lecfio de laboribtis sancfi

Pauli apostoli legitur (II Cor. xi), et in Oratione,Contfa oiiinia adversa Docloris gentium prolectionemuniamur, dieitur; quia illa die ad Sanctum Pauliim

slatio agifcur.Sie consideranda stint cseiera, quoea

doelis viris Spiritu sancto inspirante iu divinis offi-

A ciis sunt edita. Quidquid enim ante Christi Adven-

tuin, vel postea in Eeclcsia illo vel illo temporeanui coniigit, secundum hoc Hieronyraus divinum

oiftcium instiluit, vel quod sfcalionicongruere vidit.

Feria quarta primse bebdomadse Quadiagesimse,ideo duo versus ad Graduale de hecessitatibus can-

taiitur, quia geminuffi jejunium celebratur. Ferise

quintae in Quadragesima proprio qfficio privatttur,sed de Dominlcls sesfivalibus. inofficiantur. Unde et

earum Evangelia, scilicet de divite et Lazaro (Luc

xvi), et vidusefilioresuscifcalo (Ltic. vn) in bis reci-

ianfcur. Olim quippe bas ferias non jejunabant,;'se'd,.'Silvestro papa instituenfce,eas ob multa roysteria,.ut Bomlnicas feriabant. Postmoduni sunt Quadrage-simse conjuncta;, et a Gregorio papa juniore inoffi--

^. eialoe.: ."'-- -.;.CAP.XY. — De offtcioPaschatis t Resurrcxi >.

In Paschali die Introitus in persona Chrisli can-

talur, qui resurgens in Eeclesia Patri se repraesen-tans sic eum 'affatur,-'-iiesarf-eaa,et adhuc iectim sum.

Oratio .in persona Ecclesise recitatur, qtiae wterni-

tatis aditum per Cliristtuv sibi reseratum gratulatur.

Epistola vero in persona angelorum eaffi ad lsetitiamhortatur. Quam Isetitiam in Graduali, Hmc dies, et

Alleliticiresonamus,: quia Pasclta iiostrum immolaiiis

est Christus (I Cor. v, 7). Evangelium secundum

Marcum, qui in forma leohis scribitur, !deo hac die

Jegitur, quia Leo natus triduo, quasi niortuus, dor-

mire traditur, sed in die tertia voce Palris excitatur._ SicChrislus Leo detribu Juda tiiduo ddrmivit con-

turbatus, sed in die tertia a Pafre est suseitatus.

-..Officiiimj./iifroduajttnos DominuS,est sumptum de

legali Pascha, quod pi-secessit in figUi-a. Iii nocle

quippe agnum ederunt, et in crastino. scilicet in

Paschali die, de yEgyptoeducti sunt, eosque Moyseshis verbis alloquitur: Introduxitnos Dominus(Exod.

xin,v). Offertoriuin quoque in die solemnitalis, Et

eril nobis bic dc eadem die sunt sumpta, csetera

omnia sunt ad neophytos respicientia.CAP.XYI. — Notanda sunt el kmc.-

In Pascha sunt quatuor notanda: Ut leiiia heb-

domada luuoeapiilis, quiprimus esl apud Hebrseos,

celebretur, et post sequinoctium, cum dies prolon-

galur, et post quarlo-decimam Iunam, cuni' Iuna

D coeperit altiora coelipetere, et in Domiriico die. Tres

lieJidoniada; signant tria tempora mundi, ante" Je-

gem, sub lege, sub gratia. Pascbacoepif primo tem-

porecelebrari ante legem, quandoagnus in^Egyptoinimolatus est per cujus sanguiriem liberati sunt.

Secundo tempore sub lege coepit Pascha agi, cumaimuatim ex prsecepto legis recoleretur. Tertio tem-

pore sub gratia verum Pascha Christus pro nobis

immolatus est, ideo terlia bebdoniada agitur. Quodi post sequinoclium, euni dies prolongantur, hoc signi-

ficat quod, post Cbristi resUrrectionem, tenebrae in-• fidelitalis et mo.rtis coeperunt minui, et lux fideli^

L tatis et vitse coepitaugeri. Quod post decimam quar-L tam Iunam, cum luria alta pelit, quia tunc Ecclesia

alta virfutlim petere et eceieslia quserere eoepit.

695 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS Ifi. — LITURGICA. 6SC

Quod in Dominico di.e, Iioc ideo, quia illa die mun - .dus creafus, Illa enim die pluit Dominus manna;illa die etiam resurrexit. Officium Resurrcxi Christi

resurreclionem designat, quia resui-gens a morte

spousa; suseEcclesise se repraesental: Resurrexi in-

quiens, el adliuc tecmn sttm (Psal, cxxxvin, 18). At

ilia applaudens Isetabunda resultat: Posti.isti superme manum tuam (Psal. LXXII, 24). In Graduali vero,Hmc dies , et in alia , ct-in reliquis concentus

angelbrum, et gaudium Iiominuin exprimuntur,

qui de Cbristi resurrectione-gloriabanlur. Ab Adam

usque ad Christura quasi nox erat, dum totus po-pulus in tenebris peccatorum errabat, Cbristo vero

ab inferis resurgenle serena dies illuxit, quae cre-

tientes ad seternani lucem perduxit. Unde et totumiioe teiiipus pro una die pon.itur. Et ideo vesperanon per Deas ... «u/jutortuminchoalur, setlper Eyrieeieison celebritali missse conliuualur, quia iJla dies

vespere carere prsedicatur.€AP.XVH. — Iterum de Pascliali die.

Septem etiam officia hujus hebdomadse baptizatis

eongruuiit, qui septifoiT.iem Spiritum acceperunt,

qui per fcidemmundo mortui in baptismo Christo

coiisepulli, jam de vitiis ad virtuies, de morte ad

vitam resurrexerunt. Euraanum itaque genus, quodin Adam cecidit, per Clirislum resuigens dicit: Re-

surrexi, el adhuc iectmt stim. Quod spiritu sapientiseaffatum in Oratione precatur, ut aditum mternilatis

per Christum reseraium, per pia voia mereatur. In

EpLtola vero per spiritum admonetur, ul Christum

prose immolatum meditelur, sine malitia, elnequi-tia, in suiceriiale et veritate vivat (/ Cor. v), et sicKfernifatem adire licet. De qua promissione exsul-laiis dicit: Hmc dies, quum fecil Dominut exsultemus,et lcsiemur in ea (1'sal, cxvn), Deinde omnes fidelesad laudem Chrisfci hortans subinfert: ConfiteminiDomino, quoniam bonus, quonium in swculum mi-sericordia ejus (ibid.). De promissione vero angelicoe

sequaiilatis in AHeluia jubilat. Pascka nostrum im-

molalus est Ckristus, epulemur in azymis sinceritatiset veritatis (I. Cor.x, 7, 8). In Sequenfciaatifcem,jsi-Mlalio angelorum denotatur, qni de salvatione ho-minum Iselabantur, unde efcin fine cantalur : Aslra,sotum, marejocttndentuf et cuncti gralulentur in cw-lis spiriittctles chori Triniiati. In Evangelio vero ,

Christi resui'reclio deiiuntiatui', per quaminimanumgenus ad vitam redisse deelaralur (Murc. xvi), In

quem se omnes credere elaroant. dum Credo inunum consonant. Offertorium, Teri'a iremuil (Psai.LXXV;9), terraemotum in Clirlsli resurrectione fa-ctum nobis ad memoriaro reducit, sicut scriptumest: Et ecce terrmmolusfaclus est magnus (Muliit.xxvm, 2). Hlum autem terraemolum prcefigurai,quem in nostra resuiTectione Scriptura futurum

praedieat: Adliuc, inquiens, semelet egomovebo noii

solum lerram, sed eliam cmlum (A.gge.n, 7 ; Hebr.

5ii, 26). Porro in Praefatione ille PascJitiiis Agnuscuin angelis collaudatur, per cujus immolationera

fsdclispopulus jEgyptiaca servilute libej-atur, ut ari

A patiiam paradisi liber reveitafur. In cominuuione

gratias agit de sua salvatidne. -

GAP.XVIH,—Deofficio, (Inlroduxit nos Doinhws.tFeria secunda baptizati admonentur per spiritum

intellectus, quanta dona coiitulerit eis Christus. -JH-

troduxit, inquit, nos Domimts interram fluentem lac-

etjnel, hoe est in Ecclesiam nunc Duenlem lacle_ doetrinseyin futuro melle a;fcernseglorise.Qui in Ora-

lione precaiitur, ut iibcrlatein et vitam seternam

cousequantur. Quos niox Lectio- instruit quod p-er. resurgentis Christi honien remissionem peccatorusnet vitam assequi pcssint. De qua spe exsultent, et

Giaduale, Bwc dies, et Allcluia in Christiiaude ju-bilant. Quibus protinus in Evangelio Chrisli resur-rectio narratur (LHCXXIV),ut se ejus resurrectione

" salvatos non obliviscanlur. Similiter in Offertoriftet in Coin.munione, ut grates solvant de sua Iibe-ratione.

CAP.XIX.— De officio, sAqua sapicnliw. >Feria tertia spiritus consibi baptizaios instruit

quautaro gratiam eis Christus centulerit. Aqua, in-

quit, sapientim potavit cos (Eccli. xv, 5), hoc est

aqua baptismatis eos mundavit, evangelica doctrina

sanavit, et ad coelestiaexaltavit. Quiin Oraliqne hoe

postularit, quaterius haec vivendo oijtineant, Leclio:

aulein eos docet Christum pro eis moiiem subiisse,et resurgendo mortem fudisse; quem si imitari vo-

lunt, ei conregriabunt. Unde gaudentes, Graduale,Hwc dies personanl, et Christum pcr Alleluia exal-

tanl. In Evangelio eis Christi resurrectio reeitatupu

(Luc. xxiv), per quam pax reconciliationis eis datuiiIn Offcrtorio vefo fontes aquaruih apparuisse, sci-

licet baptismafiS et Poenitentise, memorantur. InCommuiiione auiem,quae sursum sunt quserere ad-

bortantur, ut sic illuc, ubi Christus est in dextera

Dei sedens, peneniremereantur,

CAP.XX. — De officio, e Venite, benecHciiPatrismci, t Ferict IV.

Feria quarta spirllus fortitudiiiis in Ghristo rena-

fcosdocel, quaro dulci voce eos Chrislus ad regnuinaniissum in ultimis vocet, Venite, inquit, benedicii

Palris mei (Maitlt., xxv, 54). Qui in Qratione exo-

rant, ut seterna gaudia percipiaut. Quibus in Le^

ciione passio ct resurreclio Chrisii recitatur, per

Q quem poenitentibus peccata delentur, et vita seterna

datur. Qui per Giaduale Jfrec dies tiipudiant, et

Chrisio Alleluia jubilanl. Moxeis in Evangelio Chri-

stus post resurrectionem cum septera" discipulis.convivasse narratur (Joan. xxi),, per quod septi-formi spiiitu pleni post uJtimam resurrectioiiem

cum Chiisto convivaturi praefigurantur. Unde et in

OJfertorio panem angelorum homo manducasse per-hibetur. In Conimunione vero lnir.c panem dignemanducanies ultra non moii, sed cum Cbristo vi-

cfcujidocentur.

CAP.XXI. —-De offieio, i Viclricem manum, sFeria V post Pascka.

Feria quinta spiritus scientia; monet baplizator. Cbristum laudare, sicul liber ab iEgypto post Ru-

(.97 GEMMAAKIMJE.— LIB. IV. 008

Jjrum mare: Victricem, inquit,maimm tuam,Domine, Jij est Cbristttm laudaverunl pariter (Sap. x, 20).

Quiin oralione fiagitant, ulfidem actibus impleant.in leclione Epistolse docentur sicut yEthiops ad Je-

rusalem veniens baptizatur (Act. vni), ita de nigre-dine peccatorum ad Ecclcsiam venientes per Christi

passionem salvantur. Al in Graduali Hme dies gau-dium conversorum exprimitur, in Aileluia laus

Ghristi deproniittir. In Evangelio resurrectio Chrisfi

eis commemoratur, in qua -fratres Chrisli vocanlur

(Joan.xs, 17). In Oueiiorio autem dies seternseso-

lcffinifalis eis praedieitur, in qua terram lac et mel.

fluentem, id est paradisum introduci eis promittitur.Ideo in Coiiimunione vero ad laudem Deiiiortantur,

per qucra de lenebris in admirubile .lumen vocan-

lur(/ Peir. xi, 9). . l

CAP.XXII. — De officio, i Eduxit eos Dominus. >

Feria sexfcaspiritus pietatis inlimat i.nCbristo re-

naiis, quod sic per Chrislumiiberati sunt a diaboli

oppressione, sicut filii Israel olini a Pbaraone. Quiin Orafcionepi-ecantur, quatenus Cbristianam profes-sionem operibus imitentur, ut pcr resurreetionem

ejus in dexterahlDeiveiiiam. Qui per Graduale Hmc

dies lsetitiamsuam deprcmunt, el per Vcrstim, Lu-

piciemquem reprobaveruiit (Psul. cxvn, 22), Cbristi

passioriem coricinunt, per Alteluia vero resurreclio-

r.era ejus extollunt. In Evangclio eis Christi visio

post iesurreciioneni suam legitur (Mallk. xxvm),In cujtis noniine baptizati quique docentur, cumcis lisqtie ad coiJsummaiioneni ssecuii proniittilur. QUnde iii Offertorio Hmc dics, id est feria sexta, me-morialis eis pisecipitur, in qua ab hoste Christimorte ercpii noscunfcur. In Communione in iiominePalris et Filii et Spilitus sancti baptizati docentur,cujus praecepfa servare adinorientur, ut eum postresurreclionem videre nierear.tur.

CAP.XXIII. — De offtcio, f Eduxii Dominuspo-pulnmsitum, i Sabbalo in Albis.

Sabbato spiritus Domini timoris recolit bapfizatisgraliam Ghristi Redemptoris, qui eos de morte re-

demit, et in paradisum reducet, Eduxit, inquit, Do-minus populumsuum in eXsultatioiie,et eiectossuos in

iwtiiid (Psal. civ, 43). Qui in Oratione deprecantur,i:t aeterua gaudia niereanlur. Quos LecfcioinslruitChristum lapidem aiigularero eos vivos lapides sibi Din ccelosli a;dificio conjtinxisse, imo in reges et sa-cerdofceselegisse (I Petr. n). Unde immenso gaudioexsultant, et bina AUeluiain Christi iaude personant,Iii Evangelio eis resurrectio Christi praedicafcur(Joan.xxi), per quam gentilis el Judaicus populus salvalus

per Joannem etPetrum prsefiguratur. Quorum eliamvox in OiTertorioresonat, qua Cliristum pro redem-

ptione sui venisse salulant; Benedictus qui venit

(Maith. xxi, -9). In Communione Chrislo per ba-

pfismum conjuncliad ejus regnum docentur per vir-tutes debei-eniti.

CAP.XXIV. — Dominica in Albis, t Quasimodo"genili infantes. >

Iri oflicib OctavccPasclite bapfcizati adnionentur.

A ut Qtiasimodo genitos se infantes in Christo memo-

rentur, lae sacrse Scriptuj-seconcupiscant, uf in ejus

coipore in salutem crescant. Qui in Oratione pos-

tulant, ufcPaschale saerameiitum nioribiis et vita

teneant. Quos Lectio ex Deo natos, et niundum ab

eis per fidem vincendum perbibet, ipsosque cum

Christo triumphaluros in resurrectione docel (IJoan. v). U"de quia tunc gaudium et Isetitiamin

corpore ct-aiiima siiuul obtincbunt, ideo duo Alicluia,

conciuunt, Moxin EvaiigcJioCliristi resurrectionem

audiunl, per quein Spiriliim sanctum et remissio-

ncm peccatoruin acceperunt (Joait. xx), QusereSur-

rectio in Ofierloiio et.in Comraunione confirinatur,

ut illoruin resurreciio futura credatur. Notandum

R quod per singula officia bujus seplimanse ad Introi-

tum qualcr, ad alium ter Alleluia canlatrir, quia

videlicet sancta Trinitas a quatuor partibus nluudi

ob resurreclionem Cbristi, et ob sah-ationem lio-

minis collaudatur.

GAP.XXV.— Domintcall posl Pasciia, ililise-ricordia Domini.i

In secunda Dcminica Jjaplizali graliam Chrisli

niundo intonant, cl gaudentes conclamanl, Miseri-

cordia Domini plena esl ierru (Psal.xxxu, S). Hic

Triuilalem prsedicant, nam in misericordia Domini

Spii-itum sanctuin, in verboFilium, in Dei Patrem

proiiuiitiant. Ideo autera personam Spiritus sancti

primitus canunt, quia in eo sanctificati sunt, Se-

cundo personam Filii ponunt, per quem redempii

G sunt. Tertio personam Patris depromunt, cui re-

conciliali sunt. Et quia Trinilalem laudanl, ideo ter

Alleluiu jubilant. In Oralioiie perpeluam lsetitiam

fidelibus optant, et sempiterna gaudia postulanfc. In

Epistola vox praedicatorum intelligitur, per quosChristus populis in exemplum proponiiur (I Peir.

n). Per ununi Alleluia gaudium conversoruni, peraliud Isefciiiaprsedicantium accipitur. In Evangelioduo greges, unus ex Judseis, alter ex gentibus, ad

ununi et verum pastorem conversi demonslranlur,

qui unum ovile facti [sunt] (Joan. x). In Offertorio,

Detts, Deusmens, unum pastorem invocare decla-

rantur. Quibus ipse in Communioiie respondet se

pastorem [esse], e-teos agnoscere ; et seab eis agno-sci dicit.

^ CAP.XXVI. -=- Dominica III posl Pascha, « Jubi-lale Deo, omnis lerra. > .

In tertia Dominica in Cluisto renati totum mun-

dum in iaudem Christi convocant, et gralularido

persultant. JubilaieDeo, omnis terra (Psal. LXVII,4).Hic Trinitatem personant, dum in Deo Patrem, innomine ejus F-ilium, in iaude cjus Spirituiii san-

ttura denotant, Et quia per duo prsecepta charita-

tis in fide Trinitatis se salvanaps tripudianl, ideo

post bis, deiride tertio Alletuia consduant. In Ora-

tione postulant, ut ab errore conversi Cliristianita-.

tatem iinpleanl. In Epistola ad contemplativam vi-

tam informanlur, dunia carnalibus desideriis alisti-

nere adhortaiitur \1 Petr. n). Ad activam qaoque

docentur, dura omni Jmmance creatiira; sulijecti

699 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. —"LITURGICA. 700

essejuDenlur(rJ>e.r._i.)InunoA..e.!t?.i conteihplativi ,

in dilectione Dei ferventes'julniant, in alio actiyi in

amore proximi servientes exsultant. Quibus in Evan-

geliovisio Dei promittitur, et gaudium, quod nun-

quam ab eis tollatur (Joan. xvi). Unde magno gau-did perfusi prorumpunt in laudem Christi in Offer-

torio, Luttda, anima mea, Dominwn (Psal. CXLV,2).

Quibus ipse"iterum in Commuiiione siiam pollicetur'visionem, et ad Patrem cum toto corpore suo, scili-

cet Ecclesia, ascensiouem.

CAP.XXVII. — Dominica IV post Pasclta, i Can-iate Doinino.i

lu quarta Dominica baptizari per se conversos ad

laudem Christi adhortantur, et ipsi prsecinendoju-eundan.ur, Canlate Domino canticum novum (Psal.

xcvn). Hic Trinitatem corameraorant, dum, in Do-

mino Palrem, qui mirabilia fecii, Dominus (ibid.),Filium, fwgenlibus revelaviljustiliam suam (ibid.i),Spiritum sanctum insinuant, Et quia fidem sancta;

Trinitatis in quatuor partibus mundi susceperunt,ideo Tr-initateinper quatuor Alleluia concinunt, in

Oratione oraut, ut ad vera gaudia perveniant. Epi -

stola conversos instruit, ut per yerbum Dei genitosse initium novse Dei creaturse memoreritui' (Jac. i)."Et si verbum Dei audiendo vitia abotiiinenlur, ani-

mse eorum saiventur. Qui Alteluia^ congeroinant,quia et quod mortem evaserunt, et quod viiam in

spe habere meruerunl exsultant, Quibtis in Evange-lio Spiritus sanctus promittilur, qui eos oinnem ve-rifatem docturus perbihetur (Joan. xvi). Unde inOffertornj iolfim mundum ad laudem Dei invitani,et Isetantes concrepant, Jubilate Deo, nniversu terra

(Psal. xcvn, 4). In Gommunione tripaititum judi-cium Spiritus Sancti denuntlatur, quo mundus de

reproborum infideiitate, de sanetorum sequitate, deocculto et tamen jiisto Dei judicio redarguatur.CAP.XXYHI. — J/e Dominica V. i Vocem jucun-

dilatis. iIn quinta Dominica baplizali, quasi in quinta

selate, a Babylone liberati, Jiberatorem suum omni-bus gentibus praedicant, dum in officio, Vocemju-cunditatis populum suum eum Iibei'asse gaudentesclamant, el ideo Trinilafcemper tria Alleluia com-memorant. In Oralioiie postulant, ut recla cogitentet faciant. In epistola docentur pupillos et viduas ]visitare, immaculatos se a sseculo servare, ut sicpossint cum Deo regnare (Jac. 1). Per duo Alleluiaduse resurrectiones intimaiitur, una nunc anima-

rum, alia post corporum. In Evangelio ad plenumgaudium exhortantur, quod in futuraresurrectionedabitur (Joan. xvi). Unde iu Offertorio omnes firle-les Deum laudare monentur, per quem tale gau-diunrpercipienl, Benedicite, inquiunt, genies, Deumnostrum [Psal. LXV,8). In Communione iterum oni-nes Christi prseconia resonare borlantur, per quemtantahominibus dantur, Canlate Domino(Psal. xcv).

CAP. XXIX. —• De Rugalionibus, et offtcioi Exaudivit. >

Sicut per ofliciujn Vocem jucundilatis inslantia

A prsedieantium accipitur, ita "perofficium,Exaudiitnl

sollicitudo se ab errore convertentium exprimitur.

Qui in Oratione precantur, ut ab omhi adversilate

muniantur. In Epistola ad confessionem, in, Ev&n-

gelio adinonenlur ad oraiionera (Luc. v). In Offerto-

rio,.Confitebor, iljorum confessio. In ilommunione,Petile el accipielis (Luc. xi), eorum intelligituroratio.

CAP.XXX. —-.De vigilia Ascensionis el officlot Omnescjentes. > ,

In officio Oinnes gentes plau.dunt, quod errorem

deseruerunt. In Oratione petunt se illuc transferri,

quo caput suura pervenisse credunt,; In Lectione

illorum conversio insinuatur, dum multltudo unum

cdr, et unam animam habuisse piemoratui'. InB Alleluia;Beo jubilant, qui eis tanlam gratiara conlu-

Iei'at. Ia_Evangelio pro menibris Patrera precatur

(Joan. xvii), ut unum cum co efficiantur. Ih Offer-

torio capitis ascensio exprimitur, et membiiseum seqiii piomifclltur. In Communione unum cumeo effecli jam caput orant, ut eos Pater a mald cu-sfcodiat.

CAP. XXXI. — De Ascensione et officio, i ViriGcdilmi. >

In officio, Viri Galilmi (Act. i), Christi ascensus,et ad judicium ejus reditum augeli fidelibus nun-

liant, quo eum Jsefciprsestolautes se ad Deum ascen!-suros non diffidant. Qui in oratione postulant qua«tenus in coelestibus habitare valeant. Lectio et

Evangebum eis recitat, qualiter Cbristus ccelesliac scanderit (Act, I ; Marc. xvi). In uno Alleluia Chri-

sti ascensio eollaiidatur. 1« alio, Ecclesia de suaascensione jucundatur. In unoquoque Alleluia laus

angelorum, in altero gaudium exprimitur bominuEide Christi asceusione jubilantium. Sequentia con-.

centum angelorum reprsesentat, qua Chrisli triem»

pbum jubilat. Iii Offerlorio et Communione nihilo-minus fideles caput suum laudibus prosequuntur,quo eum realiter sequi mereantur.

Ideo autem tribus diebus Ninivitarum Rogationes

aguntury quia tres partes" mundi, [Asia, Afri.ca,et

Europa, vel tres ordines Ecelesia; conjugati, conti-

nenles, doctores in pcenitenUaaffligunlur. Ideo enini

tribus diebus aguntur, quia Ecclesise tres partes

0 mundi, vel iidem tres ordines sub Anlichristo tribusannis graviter coiislriiigentur. Per diem Ascensio-nis dies judicii repraesentatur, quo die Ecclesiaccelum ascensui'a prsedicatur. Ideo enim cantatur :

Quemadmodum vidislis eutn ascendentemin cmlmn,ita veniet (Act. i, 11).

CAP.XXXII. — Dominica inlra octavasAscensionis,t Exuudi, Domine, >

Dominica, quse posttertium diem sequitur, a;ter-nam requiem denionstrat, quse.post tria niundi

tempora, seilicet ante legem, sub lege, sub gratia,supradictis tribus ordinibus tribuitur. Unde Ecclesia

jubilat, Qumsivivutluin luum, vultumluiiin, Domine,

reqtiiram. In Oratione postulat, ut majestali ejussincero corde serviat, Iu Epistola bona numcrantur,

701 GEMMAANlMjE.-LtB.lv. 702

pro qtiibus tunc jusli remunerantur (I Petr. iv). In A

Evahgelio d.citur quia nune extra Synagogam fiunt,ideo tunc aulani Dei intrabunt (Joan. xv) . de qt;aconsolatione gentes solvuntur in Alieluia, et in

Offertorio et in Conimuniqne. Abliiiic post sex dies

Pentccostes agitur, quo Spiritus credentilius distii-

buebatur, quia post sex aetates iriuridi fideles per

gratiam S. Spiritus in diversis mahsionibus dispo-nentur. ldeo pdst sex dies-celebratur, quia pro sex

Evaiigelicis operibus, qusein sex dicbus hebdomadae

operabantur, lunc in gaudio reffiunerabuntur. Quodauteiri post deceni dies Ascensionis agitur, ideo fit,

vjuia pro decein praeceptis legis denario vifcsedifca-

buhlu!'.CAP.XXXHL—De Vigilia Pentecostes.

In officioyigiliaePentecostes baptizandi imbuun- I

tur, qualiler fide et operatione ecelestia ihereantur,

de quOruni salvatione mater Ecclesia exsultat, dum

Kyrie eleison et Gloria in excelsis Deo resonat. In

Oratione pro-eis precalur, ut acceplum Spiritussahcti donuin in eis corifiriiietui'. In Leclioneduo-

deciffi apostoli Spiritum sauctum accepisse memo-

r-anfur (Act. xix,T), per quos uniVel-sitas fidelium

in qti.atuoi- mundi partibus desjgnatur. In Alleluia

et in Ti'aotu , Laudate Dominum, Dcum Iaudant

quod errorem infidelitalis evaserant. In Evangelio

prohiittitur eis Spiritus sahcti consolatio, et ipsitis

diyinitatis manifestafcio (Joan. xiv, 18). Qui in

Offertorio rogant ut eis Spirituiri sancfcummittat.

In Coffinnihiorie effusio S. Spiritus decahtafcur, de f-

quafideliuin universilas fecundatur.

CAP.XXXIY. — Desancio die Pentecostes, et o(ftciot Spiriius Doniini. >

Septera officia Iiujus bebdohiadae septem donis

Spiritus sancti congruunt, quem baptizati accepe-runt. In officio Spiritus Domini (Sap. i), spiritus sa-

piehtise gloriUcalUr, per quem scieiitia vocis Cre-

dentibus datur; et quia hoc donura quatuor mundi

partibus infuiiditur, ided quater Alleluia concinifur.

In oratione postuiant quatenus de Spiritus sancli

consolatiorie gaudeant, Lectio bapfizalis insinuat

qualiter primitiva Ecclesia genera linguarum per

Spirltum sanctum acceperat (Act. n), cujus ipsi

filii esse meruerunt, et eumdem Spiritum sanctum

acceperunt. Qui prse gaudio duo Alleluia concinunt, £

quia bis Spiritum sanctum acceperunt; semelcuiu

baptizantur, secundo cum confirmahtur, sicut et

Spiritus semel datus est m terra, secundo de coelo.

Porrd Sequentia genera linguarum reprsesentat,

qua Ecclesia omnibus linguis laudes Christo reso-

nat; In Evarigelio Christi dilectoribus Patris dile-

ctio et Filii, priusquam promittitur mansio, et ut

Spiritus sanclus adveniat, qui eos omnia doceat

(Joan. xiv). Qui in Offertorio precaiitur, ut hoc in

eis cOiifirmetur; in PrsefaUone Spiritum sanclum

cum angelis eoilaudant, in quem angeli prospicere

desiderant (I Petr. i,- 3). Cujus effusio in Commu

nidnc decanfcaturycum in se optantes jam descen-

dcre credatur.

i C.vr. XXXY. —De officio i Cibavit eos Dominus- Feriw secitndm.

In officio,Cibavii eos (Psal. LXXX,17), spirifcusintellectus denotatur, qui adeps frjjmenti, et mel

pelrae, id est Chrislus nomihatur, Christus enira gra-num frumenli et petra vocaturL IIujus adipe sunt

fideies cibali, et melle ejus saturali, dum dulcedlrie

Spiritus sancti sunt repleti. Et quia in quatorplagismundi bsecgralia diffundilur, ideo qualer Alleluia

canitur. Qui in Oratione poslulaiit, ijt eis pacemcuni fide tribuat. Lecfio eos instruit qualiler gratia

Spiiitus sancti gentibus data sit (Act. x). Unde te-

tantes Alleluia congeminaiit, quia Judsei el gentiles

Spiritum sanctumacceperant.Evangeliumdicil quddDeus Filium suuni pro eis tradiderit, iii quein si

' credatur, vilamsefceriiamhabeant (Joan. iu). In Offer-

lorio audiuht quod Spiiitus sanclus de coeloinio-

nuit, et fontem baptisraatis humano generi aperuit.In Coihmunione canlalur quod a Spiritu sanclo om-

nia doceantur.

CAP.XXXVI. .—De ofiicio' Ferim lerlim, t Accipiie'..jucundilalem. >

In officio Accipile jucundilatem (II Esdr. iv), Ec-

clesia spirilum consilii honorat, quiei jucuridilateinseterna; glorise donat, et ad coelestia regna vocat, Et

quia per geminam dilectionem in fide Trinitalis

liaric gratiam adepluri sunf, Ideo quinquies Alieluia

canuiu. In Oratione pelunt se per Spiritiirii purgari,et ab omni adversitate tueri, qui in Lectione docen-

-. tu4-quod dona Spirilus saricti per orationem den-

tur (Act. vm), Unde bis Alleluia coricinunt, quia

spiiilu et mente psallujit, spiritu et mente orabunt.

Evangelium eis intimat, quod eos osiiarius.Spiritussanctus per ostium Cliristura, ad Vitam Patrem,

introducat. In Offertorio eis commemoratur, quod

pane angelorum reficianlur. In Coninlunione unum

cisai Christo effecti a Spirilu sancto sunt clarifi-

candi. .-''-""

CAP.XXXVII, — De officio Ferim quartm, c Beus,dum egrederefis. >'---

In officio,Dewsdum egrederelur (Psal. LXVII),spi-

ritus fortitudinis magnificatur, qui sicutfilios Israel

de jEgypto liberans coram eis iri igne gradiebatur,ita iideles de boc mundo eruens coram eis in igne

Damoris graditur, iter per prsecepla faciens eis, per

gratias habitans in illis. Et quia de -quatuor paiii-

bus mundi ad supernam patriam evocahtur, ideo

quater Alleluia canlatur. In Oratidne precantur,ut per Spiritum sanetum ad veritateni Cbristi

perducantur. Duse leetiories leguntur, quia duo

popuii scilicet Judaei et genfiles, Spirilu sanclo

ad fidem colliguntur. ln una Spiritus sancti ef-

fusio recitalur, in alia niiracula per eum gesta

coniraemorantur. In uno Alleluia de Judaeis con-

versorum Isetitia expiimitur, in alio de geniibus

baptizatorum exsulialio accipitur. Duse quoque Le-

ctiones leguntur, quia ordinandi Yeteri et NovoTe-

stariieiHodocti praecipiUritur.Utrisque autem, scili-

cet-baptizalis: et ordinandis, panis yivus in Evange^

- 705 HONORif AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. • 'M

iio prsedicatur (Joan. vi), quo refecti nuiiqiiam mo- .riantur. Iii Offertorio .Spir-itum sanctum sibi milti

. poscunt. In Coniiiiunione pacem sibi dari au-diunt.

CAP.XXXYUI. — DeFeria quinta.In officioferise quintae Spirilus Domini (Sap. i),

spiritus scienfiffl exaltalur, per quem scientia spi-ritualium fidelibus dalur. In Lectione et Evangelioin peccatis lapsi consolantuiy dum signa per Spiri-tum sa::ctuni patrala menioranlur.CAP.XXXIX. — De officio-t Repieatur » Ferim VI.

In officio Repleatur os meum laude (Psal. LXX),splrltus pietalis glorificatur, per quem Trinjtas col-laudatur. Et quia in quatuor roundi plagis laudibus

extollitur, ideo quater. Alleiuia concinitur. In.Ora-tione Ecciesia pi-ecatur, ne ab liosfibus pcrturbetur.

'

In Lectione jucunditas faciei Dei ei promittitur(iloel. n). lii Evangelio remissio peccatorum et sa-

. nitas animaeprsedicitur (Luc, v). Unde in OffertorioDeum laudat et in Commuiiione gratuita Spiritussancti dona pronuntiat.

CAP;XL. — De officio, i Ckarilas Dei t inSabbato

In officio Charitas Dei (Rom. v), spiritui timorisiaas canitui, per quem charitas in aniraam iniro-ducittir. Et quia tres partes mundi, Asia, Afiica,

Europa, in fide Trinilalis Spiritum sanctum acci-

piunt, ideo ter Alleluia, concinunt. Qui in OrationeDominum orant, uieis Spiiitum sanctum infundat.

. Sex lectioiics et Evangeliuro (Luc. iv) septiroum r

Jeguntur, quia septem dona Spiritus sancti ad me-moriam reducunfur. Itleo enim septeni Jeguntur,

. quia ministeria Ecclesiss in sepfem gradihus perseptem dona Spiritus sancli bac die proveJiuntur,Per primam enim lectionem ostiaiii, per secundam

exoreislse, per tertiani lectores, per quaiiam aco-. lythi, per quinlam subdiaconi, per sexiam diaconi,per Evangelitim presbyleri instruunlur, per singulaAlieinia siiigulorum giaduum Jaudes exprimuntur.In Offertorio auteni presbyferorum preces et obla-

: iiones pro Ecclesia iiujlliguntur. In ConimunioneCliristi adveulus, et seternuni gaudium suis ministrispromiltitur.CAP.XLI. — Dominica SS. Trinilaiis, t Beueclictu.t

Dominica quoe sequitur de Sancta Trinilaie agi- D. J,ur, quia plus acceptum baptismum plus datum

Spiritum oportet, ut fidem Trinitalis bonis operibusfixerceant, Jam. dereliquis videamus.

CAP.XLII, — De capi-e a_Sepluagesima usque postPcntecoslen.

fgitur per Sepfuagesimam illud tempus accipitur, .. quo populus Dei a Pharaone in jEgypto afiligeba-

tur, et significat illud fempus qtto genus humanum- ante Christi adveiitum a dialjolo in hoc niundo pre-

niebatur, Per Pascba auteffi iJlud tempus intelJigi-iur quo filii Israel a Pharaone per agnum liberati

• sunt, e't significat illud tempus quoiideles a diabolo

per Christum redempti sunl; per quadraginla diess Pascha usquc ad Ascensionem Domini accipiuntur

- A quadi'agiiita anni, quibus lilii' Israel cum gauclio c-ti laetitia atl patriani redierunt, et significat iliud lcin-- ..pus.quo fideles de Christi resurrectione Iseti fue-

runt. Per Rogationes, cum cruces per diversa loca

porfantur, illud tempiis intelligitur, quando filiiIsrael terram reprdmissionjs ingressi arcanl Domini

- .per-diversaloca portaverunl, et multas urbes sub-i verfcerunt; significat illud lempus quo fidelcs ad

ascendentehi Dojhinum coijfluebaiit, et Jerosoiy-mam"ascendebant. Per Peiitecosten, cum ddna-Spi-rilus sancti celebrantur. illud teiupus aceipitur,

, quando filii Israel, devi<.tisliostibus, terram interse diviserunt, et significat illud tempus, quo fideles

; vaiia dona Spirifus saucti acceperunt: Per septima-- nam, quse sequjtur, illud tempus ;innuituiy quando. "

judices populo Dei praefuerunt, et significat illud

teropus quando apostoli judices orbis populum Deisua pj'sesentia rexerunf, Porro Dominica, Domine,

i intita misericordia, cuin historia Deus omnium ca-; nitur, illud tenipus ostendit, quoreges Israel multis

praeiiis ab bostibus vexabanlur, et significatillutttcmpus, quando martyres a persecutoribus diversis

suppliciis auiciebantur.' CAP.XLIII. — Dominica printa a Pentecoste usque

ad Advenlum Domini,David itaque rex, qui a Saul et suis servis affii-

gifcur,de patria expulsus ad gentes ire cogitur, de

s suis viribus diffidens, de Dei adjutorio praesumensdicit: Domine,in_tua misericorctiasperavi (Psai. xn).

r Cui Oratio, Detts, in te sperantium fortitudo conve-

nit, qui Deum fortitudinem dicit, cujus auxilium

poscit. In Epislola, quse Deum Filium snum adsalvancum niundum ffiisisse tesiatur consolatio pro-phetarum demonstraiur, qui David de Jioslibus suissalvandum praedixerunt, et ei regnum Israel pronii-serunt, In Graduali, Ego dixi: Domine (Psat. XL,5),David peccatis suis persecutionem imputat. In Al-

lciuia, DomineDeus meus, in te spefavi (Psal. vu, 2),seab inimicis liberari posiulal.ln Evangelio utrius-

qup persona exprimitur (Lttc. xvr), dum in divifce

Saui, in Lazaro David accipitur. Saul superbius, tit

dives, purpura induebatur, splendide quotidie epuiabatur : David, ut Lazarus ulcerosus, sie ab bonii-nibus ejeclus, ut Jeprosus, per silvas egens vagaba-

D tur. Ganes Lazari ulcera lingebant, et genliles Da-

vidsuscipientes confovebant. Saulmortuus tanquamdives in infcrno demergilur, David sceptro regnipotitur, postmortem Lazarus Abraha; in requieconjungilur. In Offertorio, Inlende voci nrationis

. (Psai. v, 5), David pro liberatione sua poscit. In

. Communione, Narrabo otniiia mirabitia tua (Psal.is, 2), pro collatis beneliciis gi'ates solvit.

GAP.XLIY,— Sttb gratia,Sic Christianus populus dum ab infidelibus vel

lisereticis vel a male Catholicis opprimitur, et ciecivilate in civitatem pellitur, ad Dominuni clamare

eognoscitur, Domine, in tua misericordia (Psai. xn).ln Oratione divinum auxjlium invocai, ut ei et vo-

luntatc ct actione placeat, !n Epistola consclslur,

^OS GEMMAANIMJE.- LIB. IV.1 . 700

cum Deus Filitnn suum pro salvalidne illius misisse

confirmatur. In Oratione misericordiam Dei implo-rat. In Alleluia a persequentibus liJjerari postulafc.

Evangelium pei-divitem infidelerapopulum exprimit,

per patiperem LazarumChristiaiium populum inno-teseit. Iiifitielisquippe Judaicus purpura induebatur,cum de carnis nobilitale gloriabalur. Splendide epu-labatur, cum in cseremoniis per saci-as Scripturasinstruebatur. Gentilis autera populus purpura ve-

stiebatur, cum de regni monarchia super cseteras

genles extollebatur. SpJendideepulabatur, cum phi-losophicis et poeticis scriptis magniScabalur. Haere-ticoruin vero grex, quasi purpura induebatur, cUm

ce.mtindanis pompis superbiens bumiles asperna-batur. Splendide epulabatur, dum contlnuis sermo-nibus ssecularis eloquentise pasceljatur. Mali autem J

Catholici quasi purpura se vestiunt, cum de ornalu

pretiosarum veslium superbiunt. Splendide epuian-tur dum deliciis, et Carnisdesideriis tantum operamdare conantur. Porro Chrislianus populus bumilis,peccata sua confitens, terrena despiciens, sola cce-lestia appetens, ut Lazarus ulcerosus abjicitur, duma Judsels, a geiitilibus, ab haereticis, a maiis Cafcho-licis despicitur. Sed cum dives moritur, in inferno

truditur, quia increduli etperversi, qui hic in bor.isdies ducunt, in puncto ad inferna descendunl; La-zarus autem moriens in sinum Abrahse ducituiyquia Cliristianus populus, qui hic affiigitttr, postgaudio et requie perfruetur. Unde in OffertorioDeum regem invocat; in Communione ejus magna- rlia narraf.

CAP.XLY. — Dominica secunclapost Peiitecosien:t Factus est, >sttb lege.

Dominica quae sequitur Davidicum regnum re-

prsesentare videtur. Occiso namque Saul David a

gentibus evocalur,.et in regni so.liosubiimafur. Qi.iexsultans dicil Faclus est Dominus protecior (Psul.

xvn). Cui Oralio Sancii nomir.iscongruit, quseDei

gubernatione nunquamdestitui suosdilectores dicil.

Epistola eliam convenit, quse eum de morte advitam translafcumdicit (I Jpan. m). De nioiiis nam-

que. perieulo liberatus, in regnum cst translatus.Unde et in Graduali, Ad Dominum, cum tribularer

(Psal. cxix, 1) se exauditiim exsultat, i.nAlleluia,Deus jttdex (Psal. vn, 12)justum Dei judicium lau- £dans exaltat, qui superbum Saul dejecil, et se hu-

mileni populo prsefecit. Hinc Evangelium cousonai,

quod quemdam magnam ccenam fecisse, et multos

vocasse, et plurimos non venisse commemorat (Lue.xiv). Non eiiim dubium esl, David adeplo regno

magnum populo instruxisse convivium. yui venire

nplebant de genere Saul erant. In Offertorio, Do-

mine, converlere (Psal. LXXXIX,15) precatur, ut ab

bostibus undique eruatur. In communione, Canlabo

Bomino (Psal, cm ,55) gratias agit, q.ui ei lol bona

tribuit. - .

CAr.XLYI.'— Sub gratia.Hoc totum de Christiano populo accipitur, qui a

persecutoribus in martyribus oppressus ad rcgnum

:A supernum evocatur. Qui de sua crcptiojie gralula-bundus dicit, Facttis e-stprotectorDomintts. In Ora-tione innotescit, quodper timoi'em adamorem per-veneril, Leclio dicit quod eos mundtis. odio habu-erit, sed riunc de moite ad vitam traiis.ati "sint(I Joan. in). In Offertoriopro aniniabus suis orant,quas corporibus adhuc sociari rioiidubitaiit, In Goir.-rounioiie Domino laudes solvuiil, a quo bona acce-perunt, Hoc officiura convenienier circa feslum S,Joannis canlatur, qui liora coensea Dominoinislus,et populos Dei ad convivium invifcasseprsedicatur.Aliquando efciamcirca festum Apostolorum Pelri etPauli canitur, qui de vicis et sepibus eiTorum gen-tiiem popuium ad convivium Dei convocasse lCgun-tur. Porro in canlu vox prsedicantium Deum et lau-

R daiitium exprimilur, qui eis proteclor fuit, de tribu-lafione eiipuit, oriinia bona tribu.t. Yox quoqueconversorum de errore intelligilur, quos Dominusin laliludine cbaritatis eduxit, animas eorum eripuit,bona cceleslia tribiiit."

CAP.XLYII. —De sanctoJoanne Baptista.De sancto Joanne Baplista Responsoria sumpta

sunt de prophetis, el de Evangelio, quia ipse eratfinis prophetise, et iuitiura Evangelii. In festo Apo-stolorum in tcrtio riOCturno,et ad Laudes antiphonsecuui Alleluia canuntur, in isla autem festivitate non

canlantur, quia major est gloria Novi Teslamenii

quara legis. Joannis enim Nativitas existit ante re-surrectionem Doinini: Aposlolorum veroNativifas in

p coelopost clarilicationem Ecclesise a Spiritu sancto.Ideo isiaeantiphoiisedecorar.tur, iilsenon.

CAP.XLYIII. — De Vigilia S. Joannis Baptislm elofficioejus.

In festo sancti Joannis Baptistse,vel in praecipuisfesiivilatibus aguntur duo cfficia, in nocte unum, iuinilio noclis sinc gloria peragitur, et vocatur vigi-lisa. Undc et prsecedeiis ciies vigilia nominatur.Aliud vero circa mediam r.octem, ct iinitur iu die,et hoc Iiabet in "lertio"noclurno iii aiiliphonis Alle-

luia, per unura officiuin recolitur legalis mos efc

Sabbata quse in figura fuiurorum celebrabantur,'

per aliud resuiTectio Domini et nostra ftilura festivi-

tas, idco cum Alleluia peragitur, quia fransit ad

consortium Angelorum. Ideo autcm in vigiiia san-

Q ctoruin fleclamus gcnua non dicitur, quiainissa ad

noctem sequentis diei pertinere videlur, allehtia vero

pi&pter iejuniunTdimillilUr.

C*-i>.XLIX. — Dominica ierlta post Penlecosien :t Respicein ine; $ stib tege.

Sequens Doffiinica de David poenitentia videiur

instituta. Qul post adulterium cum Betbsabee, ci

occisionem Urise, propheta eiim iricrepanfcepoeni-tenfciam"egitex corde. Qui gemebundus dicit, Respicehi me, et miserere m'ei (Psal. xxiv, 16). Oratio de~

precationem nostram pro Dominica non dicitar,

quse octavae Pehlecostes ascribitur. Oratio autem.

Gregoriana, Proteclor in te speranlium, poeniiensiDavid concordat, qui misericordiam Dci super se

niultiplicari fiagitat, ut boua aefccrnanou amitfat.

707 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 70S

Epistola qttoque llumiliamini sub polenli manu Dei A

(f Petr. v), admonilionem propbetse declarat, qua

regem ad poenitenliam provocat, In Graduali autem

Jacla cogitalum tuum in Dominp (Psal. LIV,25) con •

solatio ejusdem Propbetse notatur, qua jam poeni-lentem regem consolalur. In Aiieluia, Diligam te,Dondne (Psul, xvn, 2) David Deum laudat, quem

refugium miserorum clamat. Hig£ Evangelium con-

sonat, quod gaudium augelis super uno peccatore

poenitenfe prsedicat (Luc. i, 5).. In Offerlorio, Spe-Tenlin le omnes(Psul. ix, 11), etde speveniae David

Deo plaudit, qui se quserentes iiph dereliquit, In

Gommunione, Ego clamuvi (Psat. xvi, 6), gratessolvit, quod remisso peccato communionem fide-lium promeruit. .

GAP.L. — Sub grgtia. "

Per David pcenitenteni populus fidelium accipitur,quipost idololatriam, quasi post Bethsabee adulie-

rium, et justorum occisionem, quasi post Urise in-

terfectionem, ad poenitentiam coiivertitur. Qui in

Oratione non cessat deprecari miserieordiam Dei

super se mulUplicari. Quem Epistola admonet, ul se

sub manu Dei per posnitentiara bumiliet, diabolo

resistat, qui eum devorare tanquam leo inliiat.

Hunc populum jam sollicitum monet Graduale, ul

jactet in LDominocogitalum ; in Alleluia laudes Deo

dicil, qui refugium tribulatis exislit. Hunc Evange-lium ad veniam roborat, dttm angeloruffi super uno

peccatore gaudium comniemorat, In Offerlorio Lar-

gitorem venia; Jaudat, qui in se sperantes salvat.

In Communioiie gratias agit, quia communionem ^

corporis Christi pereepit; Hoc etlam officium circa

fesium S. Joannis BaptiStae,vel aposlolorum c.ani-

lur, qui populum ad pceuitenliam provocasse legun-tur. '...'...

CAP.LL — Doininica qttarta post Pentecosten : t Do-mintts illuminatio mea, > sub lege.

Dominica huic proxima afflictionem David nobis

iijsinuat, qua euni filius suus Absalon judicio Dei,

post peccatum Urise affligebat. Qui expulsus de re-

gno confidit iii Domino, sic dicens : Dominus illu-

minalio mea, ei salus mea, qttem timebo ? Dominus

proiector viim mcw, a qtto trepidabo ? (Psal. xxvi, 1.)DJ victoria autem, Qui tribidant tne inimici ipsi in-

firmali sunt, ei cecidentnt.Si consisiant adversum j,me caslra, non timebit cor meum (ibid. 2, 5). Cui

Oraiio, Du, quwsuinns, Domine, congruit, qui niundicursuin sibi pacifice dirigi poscit; huic rei bene

Epislola concordal, quse passionem hujus temporisad fuluram gloriam non condignam pronuntiat

(Rom. vui). Porro in Graduali, Propitius csto, Do-mine (Deut. xxi, 8), et in versu, Adjuva nos, Deussalutaris noster (Psal, LXXVIH,9), vox contra Absa-ion prselianlium accipilur. In Alieluia, Domine, invirtute tualwtabilur rex (Psal. xx, 2), vox eorumdemde vicloria exsultantium intelligitur. Ab hoe Evan-

gelium non discrepat, quod eadem mensura reme-

(150)Sed jam est Evangclium DominicseIV non Y.

A tiendum indicat. Nam David luit quod maie conimi-

sit, et Absalon juste recepit quod impie promeruit.Iri Offertorio, Itluinina oculos meos (Psal. xn, i).Oratio David exprimit, inlerim dum bellum gerilur ;qui orat ne in morte obdormiat, ne inimicus ei prse-valens gaudeat. In Communione Dominus firfiiaiiien=-tum (Psal. XVH,5), Deum pro Vicloria laudat, quertifiiiiiamentum, et adjutqrem suuni VocatJ

CAP.LIL—- Sub gfalia,David post peecatum afllictus est, Christianus po-

pulus post idololatriam ab ihfidelibus oppi-essus.Qui mundi adversa calcat, de spe promissa coele-stium exsultat dicens; Dominus iliuminalio mea etsahis mea, quem timebo? (Psai. xxvi.) In Oratione

posfculat,ut ei Dominus cursum mundipacifice di-" rigat. Qui ordo prsedicatorum in Episfcolapoenastem-

porales alleviat, dum non condignas passiones hujustemporis ad futuram gioriam intimat (Rom. vm).Porro oppressi auxiliuni Dei in Graduali invocant,in Alleluiapro vicloria.de malis tripudiant. Per re-

gem enim Cbristianus rex existit, qui mores et actus

per vhiutum sceptra regit. Evangelium mensurambonam bis promittit, quos mundus adversis pro Deo

afficit. In Oitertorio Ghristianus populus orat, ne

inimicus, scilicet diabolus de ejus morte gaudeat. In

. Communione Deoplaudit qui ei adjutor exstitit.CAP. LIII. — Dominica quinta post Penlecosten.'

< Exaudi, Domiile, > sub lcge.Post ilagella populus ad DaviJ coiifluit, etimque

cvm magno tripudio regno restituit, Insupcr filioC ejus regiium a Domino pollicetur, de qttibus offi-

cium litijus Dominicae institutum videtur. David

riaiaque pro statu regni sic orat, hxnttdi, Domine,vocemmeam (Psal. xxvi, 4). Oraiio, Deus, qui ciiii-

gentibus te bona invisibilia prwparasli, ei convenit,qui promissiones Dei consequi petit, quas filio suoJe regno promisit. Epistola quoque ei congruit,quia malum pro malo non reddidit, ideo beuedicfio-nem bsereditatepossedit. Graduale, Protector iwsler,Oratio est David pro populo, Ailduia vero, Inte,Dominesperavi, repraeseniat pj-eces laudum pro se-

metipso. Evangelium huic rei consonat, quod tur-bas ad Jesum irruisse, et discipulos multiludinem

piscium cepisse narrat (150), quia turbae ad David_ confiuxerunt, et amici ejus idurimos undique ad

eum iraxerunt. Qui in Offertorio, Benedicam Do-

mino, gralias pro exhibitis bene agit, qui eiinlelle-ctum tribuit. In Communione, Unam peiii a Domino

(Psal. xxvi), pro sedificatione templi petit, qitampostmodum Salomon complevit (III Reg. v, vn, 8).

CAP.LlV. — Sub gralia.

Populus quoque Christiauus quondam posl affli-ctionem persecutorum tranqiiillitati rcdditur, et ei

pax aeternsevitie pro solatio promittitur. Qui inIntroitu : Exaudi, Domine, vocemmeam (Psal. xxvi,

7), pro prsesenti Ecclesise statu orat, In Oratione

aulem pro futura promissione, quae omne deside-

T09 '-.". GEMMAANffilJL — LIB. IV, ™

rium superat. rogat. Episloia oranes unahimes in .©rationes Iinrialur, ut benedictlonem bserediiale

riiereantur, dicens, oculos Domini esse super justos,et aures ejus in preces eorum (I. Petr. iil). Evan-

geliura quod lurbas ad Dominuin cucurrisse, et

discipulos inullos pisces cepisse commemorat (Luc.yn), turbas genlilium ad Ecclesiam confluxisse, et

praedicatores de gurgite erroris plurimos rete fidei

extraxisse insinuat. In Offertoiio Deura benedicit,

qui ei intellectum de seternis iribuit. In Conimunio-ne unam rem postulat, ut in domo Domini in seter-num maneat, HaecDominica abquando infra octa-

vam sancti Petri evenit, unde et ejus mentio in

Evangelio fit. Saepius tanieii circa festum sancti Ja-

cobi occurrit, cujus etiam Evangelium in piscationememinit, qiiia nimirum bi piscatores homines errore''

iJuctivagos sagena pTsedicationisextraxerunf, et ad

poiium aeterna; vitaeperduxerunt.

CAP. LY. —. Dominica se.ita posl. Pentecosten :t Bomintis fortiludo,fsublege.

Praesens Doffiinicaihde instituitur, qudd Salomona Davide prsecepto Domini rex constifcuitur. David

nainque morti appropinquans, devictis hostibus,Deo gratias agit, duni Doniinum fortitudiiiem ple-bis siise dicit. De filid quoque grates sojvit, dunieum proteefcoremsalufcisChrisfcisui, id est Salomo-

iiis nunfciavil.Deinde subjectum populum Deo com-

ineridat: Salvum fac populum tuum, Domine, el be-

nedic hmrediiati tum (Psal. xxvn, 9). Huic rei Ora-

tio Deus virlulum concordat , in qua Deum po-(scit ut in filio suo bona ac nutrita custodiat; per

Epistolam Nathan pfoplietse et Sadoc ponlificis ad-

monitio denotatur, qua Salonionem per unctionem

renovatum in novitate vitse ambulare exbortantur

(Rom. vi), In Graduale, Convertete, Domine (Psal.vi, S), illorum benedictiq super regem, atque oratio

super populuhi inlelligitiir. In Alleluia vero : Omnes

genles (PsdL XLVI,2), plausus populi de unctione

regis accipitur. Per Evaugelium nobis admonitioDavid innuitur, qua filium suuni mdriens alloqui-tur, per quam eum ab homicidio et ira vetat, et ante

oblalum sacrificium in sepeccantibus dimittat. PorroSalomon in Offertorio Deum rOgat, ut gressus suos

jrj semilis suis perficiat, In Communione : Circuibo

et immolubo Deo (Psal. xxvni, 6) vovet, quod do- ;muiti nomini ejus aedificet,

"' CAP.LVI. — Sub gratia.-' Sicut Salomon a patre rex constiluitui', ita Con-

stantinus a papa princeps pacis Chrisliano populo

pra;licitur, unde EcclCsia exsultans canit: Dominus

fvriiludo plebis sum (Psal. xxvn, 8). In Oralione

Doroino supplicat, ut ei religionis augmentum tri-

buat, et boria in eo putriat. Epistola praedicalionemSilvester papa nobis declaraty.-qua; imperatoremChriSfcoconsepullum in baptismate nuntiat, et ut

per chrisniafis unctioneffi renatus in novitate vitae

ambulel, postulal (Rom.vi). In Graduali ejus oratio

super popuium exprimitur; per Alleluia plaususCliristiani populi de conversione regis intelligitur;

A per Evangelinm, doctrina sacerdotum innuiiur. Constantinus in Christiana religione instruilur, quemdocet homicidiura-et iram declinare, et sacrificiumofferentem proximis commissa relaxare. In offerto-rio ipse rex orat, ut Deus gressus suos in semitissuis perficiat. In Communione Deo vpvet quodpostmodum devotus complet, scilicet ut domum no-niini Domini construat, quia Ecclesiam Dei dornum

per eum erectam el ornalam consfcat.

GAP.LYIL—Dominica septima post Penlecosten:t Omnesgentes, >sub lege,

In mense Augusti dum historia : Inprincipio Deus

creavit'(Gen. i, 1), pacificum Salomonis^regnum no-bis reprsesentatur, decus regno praesens Doniinicainofficiatur. Populus namque, qui sub David bellis

" sudarit, sub Salomone bellis undique sopilis -inlaudes Dei his verbis exsriltans, prorumpit: Omnet

gentes, plaudite manibtts;.. subjecil populos nobis

(Psat. XLVI,2, &). Quibus Oratio : Deus, cujus pro-videntia congruit, a quibus Deus cuncla noxia sub-

movit, et omnia profutura concessit. Epistola doctti-nam prophetarum insinuat, qui populum Deo in ju-slitia servire suadebant. Graduale autem: Venite,filii (Psal. xxxiii, 12), Salomonis nobis moiiita in-

nuit, qui subjectos ad observanliani Jegis instruit.

Qttibus prsemium. a Deo spondet dicens : Acceditead eum el itluminainiiii (Ibid., vi). ln Alleluia: Ma-

gnus Dominus (Psal. XLVII,2), Deo laudes dicit, quieum laudaldlem in Jerusalem-fe.cit. Aliqui cantant

r<Alleluia : Eripe mede inimicis meis (Psal. LVIII,2),quod ei bene convenit, quia eum. Deus ab omnibueinimicis eripuit. Evangelium ab liac re non discre»

pat, quod seplem pahibus qustuor millia honimiim

per Dominum satiata narrat (Malth. xiv),quia yi-delicet Salomon, qui t^^pum Domini gessit, septemdonis Spiritus sancti repletus quatuor partes mundiverbo Dei satiavit. Offertorium : Sicul in holocauslis

arieium (Dan. m, 10) sacrificium Salomonis deraon-

strat, quod Domino in Gabaoii offerebat. Commu-

nio : Inclina auremluam (Psal: LXXXVII,3) oratio-

nem regis exprimit, qua sapientiam a Dep petiit et

contiiiuo accepit.CAP.LVIII. — Sub gratia.

SaJomon insignitur sceptro, et Constantihus co-

Q rona regni redimitur. Populus sub Salomone paceinhabuit, et Ecclesia sub Coiistariino pace floruit.

Unde isetabunda canit: Omnesgentes, plaudile mq-

nibtts, Subjecit populos nobis. In Oratione postulat,ut Deus noxia cuncta submoveat. Per Epistolaminstanlia pi-sedicatorumeam incitat, ut. sic Domino

in virtufcibus seryire studeat, qucmadmodum priusdaemonibus.in immunditia servierat (R6m. vi). Gra-

duale: Veniie, fitiis, verba Constantini nobis indi-

cal, quibus populos orbis ad Cliristiariam religio-nein invitat. In Alleluia: Magnus Dqminus Deum

laudat, quem in civitate Ecclesise Jaudabilem fece-

rat, vel- Alleluia: Eripe me, Domine, de inimixii

nteis, ei-bene convenit, quia eum Deus ab hostibus

in bello per vexllium sanctae crucis ubique protexlt.

.I. IIONORIl AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 712

Evangelium qnatuor millia bominum septem pani- ;

bus satiala meinorat, quia quatuor partes mundi

donis Spiritus sancti illo tempore abunde Ghristus

repleverat. Offertorium sacrificium Constantini ex-

primit, qiio seipsum Deo obtulit, et Christi cultum

irislituit, vel sacrificiUm laudis Ecclesiae iniiuit,

quod pro religioso principe Deo obtulit. Verba enim

ejusdem Azarias etim sociis suis in fornace recita-

vit, et angelus Domiiii de incendio Cosliberavit. Iia

Ecclesiam, quam nuper persecutio afflixeral, Con-

stantinus.de angustia liberabat, Communio oratio-

nera Gonstanlinl nobis innotescit, qua pro statu

Eedesise poscit.

CAP.LIX. — Dominica octava post Peniecosten :t Sttscepimus, > sub iege.

Prnesens Dominica de fanioso templo inofficiatur, I

qaod a :Salomone Jerosolymis | terlio jordine sedifi-

catur. HIJCauro et gemffiis ornavit et cultum Dei

per ministeria sacerdotum celebrem in eo ordinavit.

Quorum laus bie reprsesentatur, dum sic Doroino

canlatur : Siiscepimvs, Deus, misericordiam tuam

(Psal. XLVII,10). Quibus Oratio : Largire, qumstunus,

Domine, consonat, in qua, ut recta cogitent et agantorant. Epistola eis convenit, in qua filii Dei et hse-

redes regni ejus dicuntur, qui spiritu Dei agunfcur

(Rom. VIII). Graduale: J?sfo tnihi in Deum (Psal.

xxx, 5) quod locum iilum domum refugii vocat,

Alleluia autem : Te decet Itymnus, Deits (Psal. LXIV,

2), hociioiiiinaiim efcmanifeste clamat quod hymnumin Sion, et votura in Jerttsalem reddi Deo pronun- /-

tiat. Et in Yersu Rcple.bimur(Ibid.,o), templum Dei

sanctum nomiriat. Nofcanduniautem quod pene ubi-

cunque Jerusalem scribitur, longa |netinia ponitur,

quia per lioe jubilalio in ccelesli Jerusalera exprirai-

Jur; ubi vero Alleluia Yersu insignitur, ibi geminaisetitia notatur. Evangelium quoque congruit, qtiodnon omnes regnum coeiorum intrare, qui Deum in

ternplo nomine tenus tantum invocant, dicit, Offer-

torium autera Populum humilem salvandum promifc-tit (Psal, xvn , 28), Communio, Gusiate (Psal. xxxm,

D) commujiionem sacerdotum indicat, quam sub

lege de panibus pi-oposiUonissumebaiit,

GAP.LX. — Sitb gratia.Salomon priuius Domino templum Jerosolymis

fccit, ei Conslantinus primus imperatprum Ecclesiam D

Roma;in bonorein Apostolorum Petri et Pauli con-

stsuxit atque Ilelena mater ejus lemplum Domino

Jerosolymis irisiituil. Idemque princeps plurhnasEcclesias tedificavit, quas inagna dote magnisqueniuiieribus dotavit, ministerio clericorum riecoravit:

aConstanlino quoque domus Boinir.o fundatur, dtini

ejus jussu celebris Nicseiia synodus congregatur, iu

qua ccclesia domus Dei magnifice sedificatur, dum

desfcructishsei-esibusfides roborafur. Doraus tripar-

iilur, quia Ecclesia in fide Trinitalis, in doctores, in

coiititientes, in conjugatos dividilur, auro et gemniis

ornatur, diim sacra Scriptura et sanctis viris iilu-

si.ratur. Postquam ergo Gonstantinus Ecclesiara in

iiac synedo paciQcavil, sancta synodus Itetabtinda

& exclamal: Susccpimns, Deus, mtsericordiam tv.cn'.

(Psal. XLVII,10). in oraiione hunc spirilum pelunt.

quo recta cogitare et agere possiut. In Epistola bsec

synodus docet, quod qui spiritu Dei agunttir, iilii

Dei et regni cjus hseredes mjscunlur (Jiom. vm). In

Graduali Deum protectorem invocat. In Alleluia,DeohjTnnum pro pace Ecclesite jubilat. Evahgeliumffiaxime hnie rei concordat, quod hsereticos falsos,prophetas et Iupos i-apaces noffiinat (Matth. vn),

quos bscc synodus ab ovibus Christi segregat. In Of-

fei-lorio populum bumilem saJvandum pronuntiaf,In comniunione fideles ad coninmnionem coi-porisChristi instigat. Hoc officiumfi-equenter circa festunisanctse Marise occurrit, qusa templum Dei fuit, in

quo templo Ecclesia misericordiam Dei suscepit.R r

CAP.LXI—Dominica nona post Peniecosten: t EcceDeus, i sttb lege.

Posfcseptimum annum templuni Salomonis dedf-

catur, ideo post seplimum diem haec Dorainica de

eadem re inoHQciarinotatur. In bac dedicatione rex

cum populo munera Deo obtulit, ct arcam tesfamenti

hymnis et laudibus templo consecrato intuJit, QuiDeura suis votis favisse exsultans dicit: Ji'cee Deus

adjuvat me (Psal. LIII, G),cui Oratio,Pateant aures,bene eonvenit, qui jDeum in templo poenitentibusdesiderata concedi petiit, Epistola exhortationem

regis nobis insinuare videtur, qua populum monuii

ne partes illorum imitarentur, qui idololatra;, for-

nicatores, murmuratores exstiterunt, et idcirco mul-

Q la millia ex eis rcproba inorte perierunt, Saloiiione

orantei majeslas Domini ia tenip-lo apparuit, qiiam

populus adorans laudavit. Hanc Jaudem, Graduale :

Dontine, Dominus nostcr exprirait (Psal. vni, 2);

Alleluia, Atiendite, popttle meus, legem(Psal. LXXV,

1), ipsius Dei allocutionem ad populum depromil.

Evangelium bene concordat, qttod singuJos deblto-

res a"dvillicum venisse, et debila domini sui scri-

psisse narral (Luc. xvi) quia singuli votorum pro-fessores ad Salomonem convenerunt, et vota sua

Deo obtulerunt, In Offertorio : Jttstitim Domini

(Psul. xvin, 9) Salomon populum ad justitiam legis.cobortatur. In Conimunione : Primum quwrite eis

boua a Deo pollicentur.

j. CAP.LXII. — Sub gralia.

Per septiformem Spiritum fide corroborata in Ni-

ctcna Synodo tota Ecclesia repleltir gauaio; res

ovans cum populo mundus indtiilur novo tripudio.Unde Ecclesia lsetabunda canil: Ecce Deus adjttvcttme (Psal. LIII, G).In Oratione postulat, ut ea Deum

roget, quae ei placeant, In Epistola solliciiudo do-

ctoruni nobis insinuat, qui populum ab idololatria a

fornicatione, a murmuratione deborlaiilur (I Cor.

x). lu Graduale laudatio populorum, In Allehiia bi-

laris prsedicatio docloruni demoristrautur. In Evan-

gviio debifa Domini per villicum descripta referuit-

tur (Luc, xvi), et per Constantinum jura ecclesiasli-

ca statuta traduntur. In offertorio populum humi-

lem ad jusiiliam Dei provocat m Commuriionc rt>.

715'

GEMMAANELE. — LIB. IT, 7i4

gnum Dei eos.quxrere rogat, et sic eis omnia a. Deo Adari conlirmal.

CAP.LXIII. — Dominica decitna posl Peniecoslen :t Dum clamarem, i sub lege.

Dominica, qiioe sequitur, de oratione Salomonis

et appariUone Domini insiituitur. Dedicato namque

teriipl.o Dominus Salomoni apparuit, se templumconseGrasseet ejus preces pro omnibus, qusedrayil,cxaudisse innotuil, et si legeni ejus cuffi populo cu-

stodiat, ipse quoque teraplum cum populq ab ho-

stibus inuniat, Si autem legem ejus abjiciaiit, ipseetiairi teniglum hoc, cum populo destruat. Untle Sa-

lomon se exatiditum exsultans dicit: Cum clamarem

ad Bcminum (Psat. LIV),Gui Oralio Deus, qui omni-

pdientiam tttdm convenit, quae ad divina promissaeuj-rentes erjeSestiumbonorum consortes fieri dicit, rjSn teniplo Salonionis ministeria divina per Levitas

distribuit, sicut ei Deus per prophetam pi-aecepit.Ilac EpisiciIa_diVisionesministralionum innotescit,duni alii sapienliara, alii scienliam, alii genera lin-

guarum, alii interpretationeni seiniOnum datam de-

scrihit (I Cor, xu). Graduale, Custodi me, Domine

(Psal, xyi,8), qratipnem Salomonis insinuat,qua procuslodia templi orat. Alleluia vero: Exstdlale Deo

(Psal. LXXX,-"2)indicat quo modo populum vel sa-

cerdotes jubilare Deo irisligat. In Evangelio expresse

..promissioDerad Salomonem notatur, ut ingressusin templo dixisse legitur: Domus mea domus ora-

- iionis (Maltk, xxi). Comniinatio autem ejus in eo

loco ubi dicit: Inimici lui ad lefram prosternent le,ei non relinquent in ie-iapidem super lapidem (Luc. i

xix)._In Offertorio : Ad te, Domine (Psal. xxiv, 1)se totum SaJomon Deo commendat. In Commu-

nione : Acceptabis sacrificium (Psal, L, 21) vota

iterat.

CAP-L.XIV.—-Sub gralia.Sic fide in Nicsena synodo robprata gloria Domini

in Ecclesia apparuit, dum niulta signa per suos

exercuit. Unde Ecclesia pro-sui glorificatione, et probsercticorum ejectione exsultaijs canifc:Cum clama-

rem adDqmiitum (Psal, LJV,17). In Oratioue, exdrat,ut coelestiumbonoruin eonsors fial.Iii Epistola aulem

distiiiguuntur, per quos mira gesfa legunlur (ICor.

xn). Alii quippe sermone sapjentige praediltfuetTiiJt,sicut Flavianus Antioeherms episcopus, et Diodorus

episcopus, qui primitus clioros alternatini psaJiere

instituerunt,. et alii quaniplures qiii .rnullis libiis

lisereticis restltcruni, Alii sermone inclyfciexsiite-

runt, sicut Albaiiasius Alexandrinus episcopus, quifidem eatbolicam in Quicuiique vuli exposuit, ct Eu-

sebius Csesariensis episcopus, qui iiistoriani Eccle-

siasticam, et Basilius Cappadocensis episcopus, et

Gregorius Nazianzenus, et Joannes Chrysostomus

Constantihopolitanus episcopus, et alii plurimi, qul

eioquenlia illo tempore Ecclesiam illustrayerunt."Aliifide splendebaiit, sicut Constantinus iraperator,

qui tunc fidem percepit, et alii multi, qui tunc fi-

(151) Hodie Evangel. est Pliaiistei et Pubiicani in

templum intranlium. ......

\_dera scriptis et uictis defendebant. Alii gralia sani-

tatum fulserunl, sicut Antonius, et alii _Egyptiipa-tres, qui iiiultas sanitates in populo fecerunt, Aiii

operatione virtutum resplenduerunt, sicut Martinus

Turonensis episcopus, et Nicolaus Myrensis episco-pus, et Epiplianius Cypi-ensisepiscopus, et alii ple-

rique,; qui niultis virtutibus mundum decoiaverunt.

.AlliYprophetiam,ut Joannes eremita habebant. A-lii

disCretioiie spirituum, ut Macarius, radiabant, Alii

genera linguarum acceperant, sicut Effrem, et Hie-

TOhymusyet alii plurimi, qui Hebrsea, Grsecaet La- :tina lingua multa disserebant. Alii interprefcatione i

sernionuiji rutilaJjant, sicul idem Hieronymus pre-sbyfcer, et Ambrosius Mediolanensis episcopus, et

Augustinus Hipponerisis episcopus, qui sacras Scri-

ESpturas interpretantos exponebant. Quae dona in se

custodiri Ecclesia iirGraduali postulat, iri Alleluia

pro donis Deo jubilat. In Evangelio (15i)Dominustemplum Ecclesise ingredi, et enientes et vendentes

spiritualia ejicere dicitur, et dOffiumsuam domumoralionis vocasse (Malth. xxi), eamque destruen-dam cum fielu praedixisse fertur (Luc. xix, 42). Quodpartim sub Juliano contigit, partim sub Anticbristofuturum erit. Sub Juliano (152) namque.est ad ter-ram prostrata, quj a gentibus est conculcata. SubAntichristo lapis super lapidem non reliiiquelur,cum eleeti ab invicera dispergentur. In OffertorioEcclesia se totam Deo eommendat. In Cqmmunionesacrificium laudis Deo immolat. Notandum quod et

Evangelium hic legitur, in quo deslructio Hieroso-

Ciymorum prsedicitur, quia in hoc mense et prius a

Nabuciiodonosor et poslmodum a Romanis in eo-dem niense facfcalegitur.

CAP.LXV. — Dominica undecima post Penlecoslm« Deas in loco, i sub lege.

Regina Saba Hierosolymam properafc,Salomoiiem

et ieniplum ejus videre desiderat, aurum et gemmasobtulit, unde hsec Doininica ihofliciaii promeruit.Yiso autem lemplo eius in Jaudem Dei erupit.Unde Ecclesia sub figura ejus sic canit, Deirs,in loco

sancto stto (Psal. LXVH,G). Cui Oratio, Deus, ijuiabundantia pietalis ttim, conveuil, in qua pelit ut

Deus det quotl pratio petere noii praesuffiit. Epistola

eicongruifc,quia audifcasapiemia Salomonis seipsam-

despicit; dicit, gratia Dei sum id quod sum (I Cor.

xv). Graduale laudem ejus exprimit in quo dicit

quod cor ejus in Domiho speravit, et ex voluntate ei

confiteri velit. In Alleluia, Domine, Deus salutis mecs

(Psal. xxxvii, 25),inente Deojubilat, quehi salulein.

nominat.Duoboroines, qui lemplum intrabant (J,iic.

XVIII), Salomon e.t regina erarit. Ille de operibussuis gloriabatur; illa humiliter,ut Publicanus Deum

deprecabatur. In Offertorio, Exaltabo7ie, Domine

(Psat. xxix, 2), laus ejus denolalur, qua se a Dn-

mino susceptam gratulaiitur. Cbnimunio, Hdncra

Dominum de tua substantia (Prov. iu, 9), muncra

(152) Imo sub Tito Vespasiano, teste Josepho et

Egesippo.PATROL. CLXXH. :•.•'- .^•-

'S3

715 HONORilAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 7_rl

reginse innuit, quseDoraino obtulit, et justificata in _•donium s.uanidescendit.

CAP.LXYI. — Sub gralia.Salomon Jerusalem teinploinaiiratoinnovat, quani

Tegina de uliimis finibus videre veherat, c-fcConslan-

tinus Cbristianam religionemper egregiam Constan-

tinopolitanam civitatem auxerat, quam Ecclesia un-

cliqtieconfluens visilare desiderat. Regina auruni et

geinmas attulit, et Ecelesia sapientia ut aurofulgi-dos, et virtutibus ut gemmis splendidos, protulifc.Undevero Salomoni, id est Christo de ejhs templolsetaljunda psallit, Detis, in loco sancto suo (Psal,TXVII,6). Oralio evangelico Publicano bene couve-

nit, qui pelit ut Deus dimittat, quaeconscientia me-

tuit, et adjiciat quod oratio non prsesumit. Ctti

Epistola concordat, in qua se miiiiniamclamat. In £

Graduali non coacle, sed ex voluntate ci confitcri

prsenuntiat (J Cor. xv). In AlleluiaDeumsalutis suse

laudat. In Pharisseo Evangelii (Ltic. xvm) superljus

grex hiereticortim; in Publicano accipitur lmmilis

populus Catholicorum. In Offertorio laudes Ecclesia

Deo solvit, qui eam ad sc venientem suscepit, Com-

mtinio eam horlatur, ttt bona sua cuin membris

Chrisii partiatur, et sic jiistificata ad patriam para-

disi revertalur. In hac enim Communione gratiaDeo agitur, quia lunc frumentum et vinum colli-

gitur.

-CAP.LXYII.— Dominica cluodeciinat Detts,in

adjutorium, i sub lege.

Salomone mortuo regnum dividitur, ideo et men-

sis Seplember in historiis parlitur. Prior pars ejusin una hisfcoriasolidalur, sequens in diversas mu-

- tatur, quia et regnura Juda in Uiia fainilia David

stabililur, regnum aulem lsrael a pluribus invadi-

lur. Unde et bisioria de his qui genlibus intermisti

erant, ut Job, Tobias, Judilh, Esther legilur, quia

post morlem Salomonis reges cum populo, dereliclo

cullu Dei, cultui gentium admisccbanlur. QupdElias propheta prohibuit, cujus vita huic Dominicse

officium indidit. Dum enim aniinam ejus auferre

qusererent, in solittidineni fugit, et sic preees ad

Dominum fttdit, J>eits,iii adjutorium meum(Psnl.LXIX,2). Cui Oralio, Omnipotenset tnisericors Dctts

competit, quaeDeodigne et laudabiiiter a suis serviri

astruit, dum rebcIliLus ccelum lilbus annis el sex -^,niensiijus precibus elausit (III Reg. vm). Epistolaei congruit, qusedicit, Liltera occidit, spirilus aute.m

vivifical(II Cor. m), quia Judseiquserebant eum oc-

cidere. Deus, qui spiritus esl vivificans. InGraduali,BenedicamDomhtumin omni(ei«poi'ebenedicit(Psal.XXXIII,2). In Alleluia, Domine, refttgium (Psal.I.XXXIX,1) acl Deum laudans confugit. Evangeliumei coijsonat, quod niutum el surduni a Dominocu-

rafum narrat (Marc. vn), quia Elias Judaicum po-

pulum in lege Dei surdum, et a laude Dei mutum in

r.ultum Dei revocat. Oflertoritim, Precaltts est Moy-ses (Num. xxi, 17), oralioneui Elise exprimit, qua

(155) Imo Moysesputatnr libri Job scripsisse.

A iram Dei a populo, sicut Moysc-samovit. CommunioJ)e frttclu operum tuorunt, laudem populi ininiic,qtiia dala pluvia de fructibus (errse laudes Deosrilvit.

CAP,LXVIH.— Sub graiia.Constantino qubque mortuo Ecclesia ab Ii_erelicis-

sciuditur, et in partes dividitur. Una pars in calho-lica fide roboratur, altera m mulfa schismata per-mutalur. Quia ergo turba bsereticorum verum Deiculluni deserens populum ealholicum vei'sereligio-nis cultorem, velut JesabelEliam impugnat, ideo siead Dominum clamai, Deusin adjulorium metimin-lencle(Psal. LXIX,2). Qui in Oratione suppIlCat,utad promissiones Dei siue oSerisione, sieut hseres-currat. Epistola persecutionem ejus depromit, uhi

B dicit, littera occidii, spiritus uutemvivificat(II Cor.

ni); haeretici enim Catllolicos occidebant, quorumDeus animas vivificabat. Et quia calholicus populusin omnibus vicit, ideo in Graduali, Dominum inoirini tempore benedicit.Iu Alleluia,Deumrefugiumsuum dicit, Iu Evangelio (Marc. vn) surdus et mii-tus hsereticorura grex accipilur, qui veram fideroaudire et catbolicam religionemconfileriper Cafho-licos cogitur, pro quo Ecclesia in Offertorio preca •

tur, ne ei irascatur. In CoiniiiunicmeCatbolici Deo-

grates solvunt pro bonis quse de conversis abundefluunt. -

CAP.LXIX.— Item de eadem Doniinica.Hoc officium ideo uune agitur, quia in liac scpti-

mana obitusMoysi legiiur. Ideo eliam bistoria Jobisunc legitur, quia Jobet Moyses(155) contempora-nei inveniuntur. Et quia populus inter hosles con-

slitutus auxilio Jiovsi (iestitnitnr, sic ad Domi.ium

clamare intelligitur, Deus, in atijutorium metim.Quiin Oralione postulat, ut ad promissa Dei, scilicet ad

tcrram repromissionis, sine offensionehoslium cur-

rat. Epistola specialiter ad Moysenspectat in eo lo-

co, ita ut tion possenlftlii Israel inlendere in faciem

Moysipropter gloriam vuitiis ejus (II Cor. m). Po-

puluspro Moyse, Josue ducem recepit (Dctil. xxxi),ideo in Graduali, Dominum benedicit. In Alleluia,Deuin refugium sibi facium aslruit. In Evangelio"(iliarc. vn), idem populus describilur, qui in legeDomini surdus et mutus dicitur, pro quo Moysesinofficioprecatur, ut abeo furor Dei averfalur. Com-

munio, De frticlu operam tuorum (Psal. cm, i5),lauclempopuli innolescit, quam in terra possessa de

fructibus solvit, ubi abundantiam panis, vini etolei babuit. In hac eliam Communionelaus ab Ec-

clesia Deo solviiur, qui hoc tempore fructus panis,vini et olei colligitur.

CAr.LXX.—Domiiiictttredecimat Respice,Domine,tsub lege.

HcecDomiuica incilavil officium ab Elisseopro-

phcta. Samaria namque ab hostibus obsessa fame,et angustia eral oppressa. Sed nieritis Elisseimulti-

liido hostjum fiigatur, civilas a periculo Iibcratur

7L7 GEMMAANBLE. — LIB. IV. 718

(IV Reg. u, ni, iv, cic). Qui iu obsidione Deura sic _.

invoeat, Respice,Domine,in tesiamentumluumlPsal.

LXXII,20). In Oratione poslulal, ut populus pra>

cepla Dei diligat, quomodo eum a periculo eripiat.Per Epistojani insinualur, quid bsec propter'trans-

gressionem Iegis patialur, dicit eiiim , Lex propier

transgressionem posila est (Gal. m). In Graduali

Respice, Domine (Psal. xn, l), Deuni invocat, cum

eum rex decollari jusserat, quia mulier filiumsuum

ob famem comederat. In Alleluia, Venite, exsulle-

mus Domitto (Psal. xciv, 1), Deura laudare monet,

qui eis in Chrisliano omneni abundaiitiam daturus

forct, hujus faciem in eonfessione praevenirentquicos ab hoslibus eriperet. In Evangelio homo in la-

trones incidisse, et a Samaritano Iegifcurcuralus

fuisse (Lttc. x), quia videlicet populus Israel in la- D

trones incidit, dum*eumpopulus gentilis (154)obse-

dit, de quibus alios spoliaverunt, alios vulneralos

semivivos reliquerunt. Quem Samaritanus scilicetElisseus curavit, dum euffi a perieulo precibus libe-

ravit, In Offertorio, In te speravi, Domine (Psal.xxx, 2), Deum pro liberatione populi glorificat, In -

Communioiie, Punem de cwlo (Joan. vi, 51), proabundanlia collala ei gralilicat,

CAP.LXXI. — Sub gratia.Sic Ecclesia a Juliano impugnatur, fame et flagris

anxialur. Qusead Deuin sic clamat: Respice, Domi-

ne, in iestamentum tuum (Psal. LXXIH,20). In Ora-tione fidei, spei et chaiitatis augmentiim poscit,

quo promissa Dei consequi possit. Quam promis- _sionem Epistola indicat, quae Abrahse Christum

promissum uuntiat (Gal. m). In Graduali iterumEcclesia Dei auxilium invocat, quia persecutioijenise ci Julianus, post bellum illaturus prsedicat. In

AJleluia populum convocat, Deo Iaudes jubilat, quieam perempto tyranno a periculis eripuit. Evangc-lium benc consonat, quod hoininem latrones, vul-iierarint et a Samaritano curatum narrat (Luc. x),.quia Christianus populus in Jalrones incidit, dum a

persecutoribus mulfa crudelia pertulit, scilicet de-

spoliatur, vulneralur, variis modis cruciatur. Quemverus Samaritanus ad stabulum duxit, dum eumChrislus ad gaudia paradisi perduxit, In Offertorio,

pro tyranni oecisione, et sui ereptione gralias agit,In Communione pro collalis beneficiis Jaudes con- r,

cinit.

CAP.LXXII. — Dominicadecima quctriaposlPenle-coslen «Proteclor nosler, vsub lege.

Sequeus Domihica instituitur a rege Ezecbia quidum usque ad niortem aegrotavit, sic ad Dominuui

oravit, Proleclor noster, aspice, Deus. Unde In Ora-

tione, Custodi, Doinine, dicitur, quia sine te labitur

humana morlatilas (Psal. LXXXHI,10). Gui Isaias

propbeta prsedixit moiiis evasione Christi incarna-

tionem, omnia Ecclesiae mysteria et futura sancto-

rum prsemia; quae prophetia nolalur in Epislola,sicut est ibi, Fructus autem spiritus est ckctritas^

(151) Titus Yes. imp. Rom. de quo srip. cap. Qi.

A gaudittm, pax (Gcd.v), etc. Recepla sanitate, rex ad

teniplum ascendit, Deo gratias retulit, quas laudes,

Graduale, Bonum est confiteri Dotnino (Lttc. xvn),et Alleluia, Quoniam Detis magnus (Psal. xcnv 5),exprimit. Evangeliura ei consonat, quod decem le-

prosis mundalis unum rediisse, et gralias retulisse

commemorat (Psal. xci, 2), quia Dominus cummulfcabenelicia regibus Israel, et Juda conlulerit,solus Ezecbias pro acccptis benefieiis, debifcasgratesretulit. Offertorium, bene convenit, ubi Dominus

aiigelum suum misit (Psal. xxxm, 8), qui plusquam

ocloginta millia de lioslibus occidit, et regem popu-Ittmque Deum timenfcesa periculis eripuit, Commu-

nio, Panis, qttem cgodabo (Joan. vi, 52), oi'aculum

Isaiaeinnuit, quo Christum pro buinana salutationeR venturum praecinit. „

CAP.LXXHI. — Sub gralia.Hoc Ecclesia sub tjrpo Theodosii Majoris canit,

qui defensor Ecclesiae exslilit, per quem DominusEcciesiam ab haereticis protexil, sicutper Ezechiam

• Jerusalem ab hostibus munivit. Oratio vero reprae-.- senlat ejus verba; Cusledi, Domine,Ecclesiam tuam

propilialione perpctua. Epistola, quse vitia et virtu-

lesreplicat (Gai. v), synodum ejus lempore colle-ctam insinuat, in qua vilia reprobanlur, virtutes

sequendse affirmanlur. Graduale et Alleluia laudem

regis depromit, quam pro concordia Ecclesia solvit.

Evangelium bene concordat, quod unumde lepro-sis gratias egisse narrat (Luc. xvn), quia soJumeum de bsereticis regibus in catbolica fide Deum'laudasse constat. Unde sicut in Offertoriodicitur,Angetus Domini (Psal. xxxm, 8), se iamisit, eteum de omnibus malis eiipuit. Communio innuit

quia post poenitentiam ab Ambrosio ei indictam,panem Christi et communionem Ecclesiaemeruit.

CAP,LXXIV. — Ilem de eadem Dominica.Ideo haec Dominica nunc cantatur, cum historia

Tobiaerecitatur, quia Domiuus angelura suum mi-

sit, qui Tohiam a caeeitate, filium a pisce, Saram adsemonioeripuit, Offerlorhimquoque, Itnmittet an-

gelus Domini (Psal. xxxin, 8), ad festum S. Mi-cbaelis respicit, quod tunc temporis ssepius occur-rit. Idcirco in hac seplimana clerici ordinantur,quia ab Isaia septem dona Spiritus sancli prseno-

n miiiantur, a cujus prophetia lisec Dominica inoffi-ciatur. Ideo autem in Seplembri fit ordinatio, quiasecundum legem in hoe meiise fiebal Taberiiaculo-rum celebralio. Ordinati eiiiin sunl Ecclesisemini-slri Dei scilicct tabernaculi. Ideo vero fit in tertia

bebdomada, quia in terlio tempore ab apostolis estinstilula.

CAP.LXXV. •—DeQualuor TemporibusQuarta setate levitaea David et Salomone in mi-

nisteria lempli Dei, scilicet Ecclesise eligtinlur. Illisex lege prsecipitur; istis a Spirilu sancto dieitur,Exsullate Dei, adjutori nosiro (Psal. LXXX,2). Dua;

"leetiones leguntur, quia ordinandi in ministros et

7.9 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA, 720

sacerdoles distinguanliir, et hi duas leges scire, et

duo prsecepta cbarilaiis implere prsecipiunlur. Una

Lectio Septerobri convenit , quce comprebendere

oraforem, raessorem, et calcatorem uvae millenlem

semen dicil. Alia ordiuandis congruit, quseEsdram

populum docuisse aslruit, qui Dominum siclau-

tlat, Qttis sicut Dominus? (Psal. cxn; Marc. ix, 29).

Evangelium jejunio consonat: Quod genus dserao-

nioriim in n.ullo nisi in oratione, et -jejunio exire

prsedicat, In Offerlorio electus -clerus dicit, Medita-

bor in mundatis litis (Psal. cxvm). In Commiinione,Comedite pinguia (II Esdr. YIII),popuium liorlaiilur

ad gaudia.CAP. LXXVI. — De Feria scxta.

Feria sexla pceniieiiliam ordinandorum reprae-sentat, quibus Spirilus sancius clamat. | Lwie-

lur cor qiiwrenliiim Doininum. (Psal civ). Qui iu

Oratione orant, ut Deo corpore et nieiiie place-anf, Leclio ad conversafioneiu eos iuslruil, Ct

veiiiam promiltit (Osec. xiv). Qui in Graduali Deum

sic iuvocant : Converlere, Domine, iiliquantuhtm

(Pscd. LXXXIX).In EvangeJio consolaniur, ubi poe-nitenti mulieri peccala tlimissa narrantur (Lttc.

vn). Qui repleli gaudio clamaiil in Offerlorio, Be-

nedic, anima mea, Domino (Pscd. cxn). In Com-

munione rogant, ut Deus oppiobrium peccatoruniab eis auferat.

CAP. LXXVSI.— Be Sabbctlo.

In Sabbato ordinandi ad graliam vocanlur, qui-bus sic clamalur : Venite, adoremus Deum (Psal.

xciv), Quatuor Lecliones leguntitr quia ordinandi '

in quatuor scilicel, in acolvlhos, in subdiaconos,in diaconos, in prcsbyteros distinguiiniur per Le-

clionem illorum doctrina, per Graduale signifi-catur eorum vita. Deinde Lectio Dauielis de triljtts

pueris Jegitur, qtii in fornace probabanlur (Dan.

iit); quia miiiistri Ecclesiae in camino tribulalio-

nis exaniinajiliir; Hyinnus Benedicluses, Domine

(ibid.), sequitur, quia eis Deum in onini teroporebenediccrc prsecipilur. Deinde Episiola de priraoet secundo labernaciilo recUaiur (Hebr. ix). quiasi iiuiic in tabernaculo Ecclesise digne serviunt,incoelesli tabernaculo sacerdotes Agni erurit, de qua

promissione Traclum jubilant : Laudaie Dominum

(Psat. cxxxiv). Evaijgelium eos monet, ne doctriua

illorum sit slerilis, ut arbor infructuosa, nec vita

corum terrenis dedita, ut mulier incurvala (Lnc.

XIH); qui auxilium Dei in Offertorio imploiant,Domine Deus saluiis mem(Psat. xxxvn). In Coni-

muiiione, mensc septimo, per septiformem Spiri-tum in tabernaculum Dei, scilicet Ecclesiam Dei,

septem gradibus inlroducli adihonentur; cujus fe-sta ut celebrenl docentur.

CAP.LXXVIH.— Dominica decima quinla, tht-cliiitt : »sub tege.

Haee Dominiea accipit officitim de rege Josia,cui Jeremias propheia prsedixit Hieiosolymce de-

structionem, populi in Babylonem captiviiatem.Qui pertiinuit, et populum congregans legem Dci

A neglectam custodiri iusfituit. Cujus invocaticrjem.

Introitus missse innuit: Inclina, Bomine, attremtuain ad me, Imtifica animam servi itti (Psat.

LXXXV): cui Oratio, Ecclesiam ttiaih, Domine,concordat, quam ut Deus inundet, muniat, rogaf:

Epislola noliis insinuat qualiter legem Dei obser-vari prEeeeperat. Bontim, inqtiit, facientcs non de-

ficiamus, ergo operemnr bonttm(Gal. v). Iiem ex-erciiatio ejus in Graduali, Bonum est confiderc inBomiiw (Psal. cxvn). Alleluia, Domine, exattdi

(Psal. XYJ)oralionem ejus exprimif, Alii cantant

AHeluia, Confttemini Domino, el invocnie ttomcti

(Psttl. civ), quod iterum ei convenil, ubi populumati laudem Dei invitavit. Alii caniant Alleluia, Pa-

ratitm cor meum (Psal. LVI): quod ei bene con-R gitiil, qui cor suum ad praecepta Dei prseparavit.

Evangelii.iin ejtis pactuni innuit, quod cum po-

]Jti!otle observatione legis pepigit. Non pcteslis,

iiiqiiil, Deo servire cl mammonm, Qumriie regnuinIki (Maiih. vi). In Offertorio, Exspectcins.exspe-ciavi Domiimm (Psal. xxxix, 1), Detim Jaudavit,

qiiando ingens Pascha cum populo celebravit. In

Communione, Qui manducal carncm meain (Joan.

vi), eonsolalio Dei nolalur, qua eum per pro-

phetas consolabatur.

CAP. LXXIX. — Sub gralia.Hicc Ecclesia sub tj-po Theodosii Junioris cele-

brat, qui cam pace et concordia confoederavei'a(,

Josias namqtie obsei-vanliam legis ab antecessori-

lius suis neglectam imo abjectam restaurat, et^ Tiieodosius Ecclesiam a tyraniiis ct haercliclsgra-

viter vexatam pace et Chrisli laude glorificat. Quisic pro se Dcunl invocat : Inclina, Domhte, au-

rem tttam ad me (Psal. LXXXV,1). In Oratione veio

supplicat, ut Deus Ecclesiam mttndet, ei muniat.

Per Epislolam ejus exhorlatio indicatur, qua" sa-

cerdotes ad concordiam adliortalur. J\To«siimrs,

inquil, conctipiscenies malorum, invicemprovocan-

tes, invidenies (Gal. v). In Graduali monei eos in

Domino sperare. In Alleluia, Confiiemini, veluti

paralum Deum Jaudare, Evangelium bene conve-

nit, quod duobus dominis serviri non posse dicit

(Mattli. vi), quia Theodosius cuncios a servitio

diaboli probijjuit, regnum Dei et justiliam quae-. rere inslituit. Iii Offertorio pro concortlia Eccle-

sia; Deo plaudit, qui canlicum novuiii in os suum

misil. In Goiniiiunioiie ab Ecclesia ]_etiiicalur,dum

in Dco nianere, et Detis in eo iiuniiatur.

CAP. LXXX.—Dominicu dechna sexia , t Mise-rere mei, > sub lege.

Post Josiam Jerusalem destruilur, populus ca-

ptivus ducitur, ideo in hoc mensc hisioria Ma

chab;eorum, qui ab advcrsariis premebanlur legi-tur. Populum captivuni Ezecbiel propheta conso-

latur, de quo prsesens Dominica inofficiatur, quisic pro se clamat: Misererc mei, Domine (Psal.LXXXV,5). Pro popiilo autem suo sie orat; Absolve,

Domine, tuorum vinctda populorum, vel in Ora-

tioiie, Tua nos,"TJoinitie,precatur ut eos miseri-

721 GEMMAANIMJE.— LiB. IV. . 722

cordia Domiui pi-seveniat,et sequatur. Epistola ejus ,

aiiectum exprimit, quera pro populo habuit; Obse-

cro, inquit, vos, ne deficialis in tribiilaiionibusmeis

pro vobis(Epkes. m). In Graduali, Thnebunt gen-tes (Psal. ci, 1G) reDedilicationemJerusaleni pro-

pJietat, ubi dicit : QuoniamwdificuvitDominusSion

(ibid., 17). In Alleluia vero, In exitu Isruel cie

JEgypto (Psal. cxin) reversionem populi prsenun-iiat, ut sicut olim de jEgypfcoexierant, ita nuncde Rabylone exire debeant. Evangelium consonat,

quod mortuum ciyitate elatum, sed a Domino re-

suscilatum memorat (L:rc. vn). Nam Judaicuspo-pulus quasi mortuus ad sepulcrum efferebafur,dum de Jerusalem in Babylonem captivus duce-

Jbatur. Qui a Domino suscitatur, dum ad patriamrevocatur. In Offertorio propheta vel populus divi-num auxilium invocat, ut se sub, hoslibus eripiat.Domine, in auxiliutn meutn (Psal LXX).In Com-

munione, Domine, memorabor (ibid.) jusfcifciairiDei

iaudat.

CAP. LXXXI.— Sub graiia.Sic post Tbeodosium Roina a gentibus vasfca-

tur, Cbrislianus populus captivatur. Quem ordo do-

elorum, quam mulUpliciler consolatur, significatpraecipue Augustinus in libro, qui De civitate Deiintitulatur (15-5).Ordo ergo doctorum pro se sicDeum iuvocat, Miserere mei, Domine (Psal. LXXXV,

.5) pro populo autem sic orat : Absolve, Domine,tuorum vincuia populotum. In Episfcolaconstan-liam et patienliam populo prsedicat, quem mo- /net ne in tribulalionibus deficiat (Ephes. v). In

.Gradualt dicit qtiod gentes Deuni dicuntur timere,et omnes regcs gloriaul Deo debeanl, In AJleluiaDeum in tribuJatione laudent, qui eam de populobarbaro eruat, sanctilicationem suam iu eis faclat.In Evangeiio (filius vidum) mortuus suscitatus me-moratiir (Luc. vn), et in ipsis resurrectio ad yilain

praidicalur. Qui populus divinuin auxilium inOffertorlo impiorat, ut eum a malo eripiat, In

Communione justifciam Dei magnificat.CAP. LXXXH.— Dominica clecimascplitna, i Ju-

slus es, Domine, s sub lege.Dominica quse sequitur a Daniele propbeta insti-

luitur. Hic in capfivitate positus regi soumia expo-

suit, Susaijjiam de fmorte eripuifc(Dan. xin); ip-jsum veio Deus de lacu leonum Jiberavif, quemsic laudans exaltavit, Justus es, Domine (Psal.cxvin), in Oratione, Qmnipotens sempiterne Deus,Deo supplicat, ut populus, qui pro meritis judi-cium in Dei incidit, indulgentiam sehtiat, velin Ora-

liqne, Da, qumsutnus, Domine, populo luo preca-tur, ut populus solum Deum sequatur. In Epi-stcla se vinctum clamat, populum captivum ad

patientiam roborat (Ephes. IV). In Graduali. Rea-tam gentem cantat (Psal. xxxu), quam Deus fla-

gellando visitat. In AJleluia, Bilexi, quoniam (Psal.cxiv), Deo plauaif, qui vocemcjus exaudivit. Qui-

A dam cantant Alleluia, Qui litneni Dominum(Psal.

cxni), quod bene Danieli, vel tribus pueris sociis

ejus, sive Susannae convenit, qui in Domino spe-

raverunt, et de perioulis eos eripuit. Evahgeliuia

(Luc. xiv) quoque eongruit, quia Daniel Susan-

nam salvavit, ac dimisit. lpse iu novissimo loco

recubuit, dum se infer captivos esse doluit, sedrex eum sttperius aseendCre jussit, dum eum re -

^iii principem ]>ost se consfcituit(Dan. iii). Offer-

toriuni, Oravi Deum meum ego Daniel. (Dan. ix),specialiter orationem ejus exprimit, quam pro po-pulo oppresso babuit, In Conimuniorie, Vovete etreddile (Psat^ LXXV),populum monet, ut vota suaDeo reddere festinet, qui spiritum principum abs-

tulit, dum Nabuchodonosor inter bestias esse cen-R suit, Balthasar bostibus occidcndum tradidil,

CAP. LXXXIII. — Sub gratia.Per hoc ofitciumclerus nunc recolit, quod olim

in Ecclesia sub Juliano contigil. Hie imperator porpulum a Gofcbiscaptum vcl occisum doIuit,.et Dei-

judicium his vei-bis extulit : Jitsius es, Domine,et reclum(Psal. cxvm). In Oratione, Da, qitmsu—mus, Domine, populo ttio, pro populo flagitat, ut qui.Dei judicio pro meritis gentibus tradilus erat, in-

duigenliam seiiliat. In Episloia (Epltcs. iy) admo-nitio doctoi-uni insinuatur, qua populus ad-patien-tiam corroboratur. In Graduali beatam gcntem pra;—dicat (Psal, xxxn), tiuam Domiuus liie flageiiat..In Alleluia, Qui timcnt Dominum (Pscil. cxm),.Deum laudandum dcuuntiat, qui in sc sperauti-bus adjutor exislat. In Alleluia vero, Diiexi, quo-niam (Psal.' cxiv), Deo piaudit, qtii exaudivit,

Evangelium ei convenit, ubi dicit, quod cuiti Do—minus superius ascendere fecerit, et ei gloriam co-ram cunctis tribuerit (Luc. xiv). OSertorium pre-ces ejus exprimit, quas pro populi liberationefudit. bi Communioiie sacerdotes pppulum mo-

neiit, ufcvota terribili Deo reddere non tardent,qui spiritum principum absfulit, dum Alaricum,Theodericum, Totiiam, tyrannos regno privans-taiiaris Iradidit, Notandum quod in versu Offer-torii canlatur, Miciiael venil in adjiitoritim meitm,.quia li.ec Dominica aliquando circa fesiura san—cfi Michaelis occurril; vel quia memoria sancti

0 Michaelis sul> prsedicto principe instituia sit.

CAP. LXXXIV.—Dominica decima aclava, t Da.pacem J sub lege.

In bujus Dominicseofficiorepraeseritatur Danie-

lis oratio, et augeii Gabrielis collocutio, Transactis:

quippe septuaginla tinnis in servilute, oravit Da-

niel pro popuii libertate. Ctii angelus Gabriel ap—

paruit, et populum a Cyro dimittendum, et Ciiri-stum pro huinana liberalione nasecndum significa-vit. Jntroifus ergo verba Danielis reprseseiitat,.quibtis sic pro populi salute clamal: Da pacem,.Dotnine, sustincntibus te, ttt prophetw tui ficieies.hweniantur (EccU. xxxvi). In Oi'a!ione postulat ut

(155) Augiist, De civit. Dei cap. 29, lib. xvm, cap. i-3, et alibi.

725 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III. — LITURGICA. 724

Deus corda eorura dirigat, In Epistola propbelia

angeli intimatur, in qua nibil deesse in ulla gratia

praedicatur (J Cor. i). In Graduali propheta, de

angeli promissione Isetatur, quia populus in do-

mum Domini iturus praenuiiliatur. In Versu orat

ut pax populo fiat. In Alleluia, Laudale Domi-

num (Psal. cxxxiv) omnes monet, ut liberandi Deo

jubilent. In Evangelio populum exhortatur, ut in

patria legem Moysi in duobus praeceptis dilectioni: implere.noii obliviscatur. In Offertorio. Sanctifica-

vit Moyses altare (Exod. xxiv), eos instruil, utr reversi altare Domino construant, sicut Moyses

praecepit. In Communione, Tollite hostias (Psal.xcv), mandat ut dona Deo pro gratiarum actioneofferant.

CAP.LXXXV. — Sttb gratia. ]

Per hsecenim Ecclesia recolit, qusedivina gratiatempore Gregorii papse dona eis contulit. Romani

namque et Longobardi inter se discordes fuerunt;sed per oralionem Gregorii ad pacem redierunt,

Clnistianitatemque receperunt. Pro paee ergo Chri-stiani populi Gregorius sic orasse legitur ; Da pa-cem, Domine, sustinentibus te (Eccli. xxxvi). Ih Ora-lione vero corda a Deo dirigi precatur. In Epistola

intelligitur ejus admonitio, quam fecit pro paeisvinculo (J Goi'. i). In Graduale lselatur, quia paxab eis laudatur. In Versu denuo oral, ut pax iu

turribus Ecclesise fiat, In Alleluia populum mo-

net, ut Deum pro pace laudel Evangelium in-

uuit qualiter populum in geraina dilectione copu-laverit. Offertorium vero innolescit quod sacrifi-

cium laudis pro populi salute oblulit, sicut, Moy-ses olim pro populo fecit. In Conimunione, au-tem imperat ut pro sua concordia Deo hostias lau-

dis offerant. Hscduse Communiones, scilicet T'o-teie (Psal. LX;;V),et Tollite hostias (Psal. xcv) po-

pulum moneiit, quatenus decimas clero offerrenontardenfc.

GAP.LXXXVI.— Dominica decima nona, c Saluspuptili, i sub lege.

Sequens Doniinica officium ds principatu Cyriregis accipit, qui populum captivum abire permi-sif. Cui populo Zorobabel atque sacerdoles verbsDomini annuntiant, eumque ad reveiiendum con-

fortant, ita dicentes : Sultts popttli ego sum, dicit rDominus. In OraUone universa eis adversantiaexcludi rogant, In Epistola monent eos novum bo-

minem per justitiam induere qui Deo ducente ad

patriam redire possint (Ephes. iv). Populus vero

jam pergens, Dominum iu Graduali sic invocat,Dirigatttr oralio tnea (Psul. CLX). In Alleluia,Dextera Dei (Psal. cxvn), Deo plaudit, qui cum eovirtutem fe.cit,qui eum ab liostibus redemit. Evan-

gelium concordat, quod Jesura in civitatem suamvenisse narrat (Matth. ix) quia populum cum Jesusacerdotem Jerusalem redisse eonstat. Iu Offer-

torio, pro reversione Deo sic gratiftcant; Si ambu-lavero in medio tribututienibtts (Psal. cxxxvn). In

Communione, Tu mandasii mcindata (Psal. cxvni),

A legem Dei se custodire pronunliaut, quam ut ini-

plere valeant, postulant.CAP.LXXXVII.— Sub gratia.

Hoc enira officiumprincipatui raagni Caroli con-

venit, qui primus Romanum imperium in Germa-niam transtulit. Qui Ecelesiastica jura egregicnobilitavit et populum Dei strenue gubernavit, perquem salus populi fuit. Dum eum Dominus ab Jio-stibus defendit, hic oralionem suam ad Dominum

direxit, cujus dextera virtutem cuffi eo fecit, et

quia nianum suam super inimicos illius extendit,ideo mandata ejus custodivit.

CAP.LXXXYIII.— Dominica vicesimn,« Omniaquwfecisti, >sub lege.

Per huuc mensem quo hisloria, Vidi Dominunt," de propbetis cantatur, iilud temptis nobis reprsesen-

latur, quo post conversioneni a capfcivitateJerusa-lem resedificatur. Tunc quippe per Zacltariam, ct

Aggseum, Esdram, et Malaehiam adventus Chrisfi

prsenunliatur, de quoruni operibus hoc nomeh in-officialur. Poslquam enim reversi urbem destru-ctam et templura incensum vider.unt, evigilantescla-

maverunt, Omnia qttw fecisli nobis, Dominc(Dan.m). Qui in Oiatione petunt, ut divina miseratioeoruin corda dirigat. In Epistola dicitur, quod tem-

pus redemerint, eo quod.dies niali fuerint (Ephcs.v), quia el pecunia efcbellis ab hoslibus se rcdeme-runt, qui eos longo tempore sedificareprohibuerunt.In Graduali, Oculi omnittm (Psal. CXLIV),Deum iii-

vocant, ut operi eorum faveat. In Alleluia eos pro-phelse eonsolantur, quia qui conUdunt iu Domino,non commoventur. Evangelium eis congruit, ubi rex

nuptias fecifc(Muttk. xxn), quia videlicet eo tem-

pore Assuerus rex nuptias cum Esther fccif, ctmultos vocavit, sive Jtidaicus populus ad nupliasvocalus venit, quando de captivitate ad palriamrediit, et Dominus plebis suse copulam per legisobservantiam iniit. Unde ipsi in Offertoriode reditu

suo exsultanl diccnles, Super flumina [Babtjlonis

(Psal. cxxxvi). Pos.tquajji autem Esdras venit, et eis

cosedificarecoepit, sic in Communionc ad Deum

oravit, Mementoverbi lui (Psal. cxvm).CAP.LXXXIX. — Sub gruiia.

Hoc enim totum ad Chrislianum populum refer-

Q tur, qui ab Hunnis sivc ab Ungaris vastatur, sed

per fideles imperalores superatis bostibus in laudemDei postmodum coadunatur.

CAP.XC. — Dominica vicesima prima, c ln volun-tttte, t sub lege.

Sequens Dominica deliistoria Estber inoificialur,per quam populus Dei ab iniminenti periculo libe-

ratur, et progenies adversariorum exterminatur.Hsecpro populo iisdera verbis Deuin invocat : In

vohintate tua, Domine (Psal. LXXII).In Oralionevero

oravit, ut Deus familiam suam custodiret. In Epi-slola afllictio Judseorum exprimitur, quibus erattunc colluctatio adversus principes, et poicsiates, _contra mundi reclores (Ephes. v). In Graduali, Do-

mine, reftigium, (Psctl. I.XXXIX),adDeum-per ioju-

723 GEMMAANIM/E,— LIB. IV. m

jiiuin ccnfugiuni, ejusqiie auxiiium petunt, In Alle- .

luia, Deprofundis clamavi, pro tribulatione sua.cla-

mant, et mpx eos Dominus IiJjerat. Per regulum in

Evangelio, cujus filius infirniabatur (Joan. iv), As-

suerus intelligitur, cujus dilectus animo ad mortem

tiahebatur. Per Offertorium, Vir erat (Job i), Mar-

docliseus accipitur, qui ut Jub graviter tentabalur,sed probatus similiter magnificabatur. Qui in Com-

munione, ln salutari tuo (Psai. cxvm), Deo gratias

agit, quod de persequentibus se judicium fecit.

CAP.XCI. — Sub gralia.Hsee enim Dominiea noslrum tempus exprimere

videlur, quo populus fidelium ab adversaiiis affli-

gitur, sed oralione Ecclesise et sapieiilium labore

ab liostibus eripilur. Notandtimquod in Offertorio,Vir erat (Job i), verba non repetuntur, et in Ver-

sibus ssepius repettintur, qttia segrotanti, et loquiconanti verba intercipiuntur, sed saepius inceptavix perficiuntur. In Versibus Job segrotans inlelli-

gitur. Per Job autem Christus designatur, qui pronobis doluit, et seipsum in sacrificium Patri promundo obtulit, et boc Versus exprimunt. Offerlo-

rium aulem Eeclesiam significat, quoe Christura

jtigiler iffiinolat, eteum pro nobls oblatum cominc-

morat,

CAP.XCIf, — Dominica vicesima secunda, « Si ini-quitaies, i sub lege.

Prsesens Dominica videtur de histoiia Judith in-"slituta. Populus namque Dei dum ab HoloferneinBethulia obsideretur, ad Deum sic elamasse intelli-.

gilur. Si iniqititales obscrvaveris(Psal. cxxix), Ora-.tio vero, Deus noster, refugium, innuit orationem"

•Judith, qua populo pacem et indulgentiam petiit,Epistola (Philipp. i) autem consolalioiiera princi-pum demonstral, qua populum alilietum sulileva-bant. Graduale, Ecce quam bonum (Psal. cxxxn)gaudium populi exprmiit quod reversa Juditli lia-.

buit, cum caput Holofcrnis altulit. Alleluia vero,Lauda, anima mea, Dominum (Psal. CXLV),gau-diuni ipsius Juditb insintiat, quo de victoria et po-puli liberationt; exsuitat. Porro Evangelium (Maltk.xvm) bene concordat, quod regem rationem cumservis suis posuisse coniiiieniorat Nabucbodonosor,qui etCambyses, cum suis consilium babuit, quan-do sibi universa regna subjugare disposuit, Qui de-cem millia talenla debuit, iu hac significalione Ho-iofernes fuit, qui pro magno honore sibi collato de-bitor regis exstitit, Hic egressus conservum in car-cerem misit, dum Holofernes cum exercilu egressusomnera populum in angusliam redegit. Sive con-servum in carcerem misit, dum Achior ducem peri-culo submisit. Offertorium,Recordare mei (Jer. xv),Oralionera Juditb reprsesentat, qua Deum in peri -

eulo invocat, quatenus vei-ba ejus coram principeHoloferne placeant, Commuiiio rficovobis (Luc. xv)conversionem Achior sonare vidctur, qui pei-emptoHoloferne populo Dei apponitur.

CAP.XCIII. — Sub graiia.Quia totus populus ficielium ab exordio uiundi

- A usque in fiuem unuin corpus est EcclesiaeDei, ali.-

quando de transactis, aliquando de fu.turis diviriumi officium instifcuittir.Unde et hoc officium ad tem-- pora Antichristi refertur, sub quo Ecclesia gi-aviterL affligetur, sictit liic popultis sub Nabucliodoiiosor

afflictuslegitur. Porro Ecclesia de sua afllictione.sic

, ad Dominurn. claniabat, Si iniquitutes observaveris

(Psul. cxxiii). Deindeorat, utei Deusrefugium fiat.i Per Epistolam prsedicalioElia;, et Enocb denotattir,

qua aifliclam Ecclesiam consolantur. In Graduale etAlleluia gaudium Ecclesise insinuatur, quo de con-

; versis Judseis gratulatur. Evangelium optime con-

gruit,in quo rex rationem cuin servis poml(MulUi.; xvnt), quia Christus rex vcrus tunc ad judiciuin, veniet, qui a cunctis aclus singulorum exigel. An-. 13tichristus etsam rationem cum populo ponet, quiai cuiictos sibi subdere disponet. Conservum in carce-

i rem mittet, quia cunclum populum sibi rebeliemcrudeliler afiliget. Offertorkini orationeni Ecclesise

i exprimit, qua Deuni sui recordari poscil, Quain> Deus exaudiens citius liberabil, duin Anticbristuni. in tentorio suo exaniraabit, sicut Holofcrnem peri Judilli in tentorio suo trucidavit. Goffimuhionevero

gaudium innotescit, quo justi super bis gaudebnnt,qui posl interiluui Anticbristi conversi erunt.

CAP.XCIV.— Dominicavacat.

Doniinica, quse officiocantus caret, ubi in Evaji-

gelio Domiuus censum Csesari reddi jubet (Matth..i xxn), illud tempus denolat quo omnis populus sub. Magno Alexandro in luctu erat; quem ipse variis

, bellis oppressit, et'censum sihi dari compulit. Illud

(- enim tempus exprimit, quo Aniichristus universuni

populuni suo servitio addicet.

GAP.XCV. — Dominica vacat.

Dominica, quse hanc sine canlu sequitur, ubi in

) EvangeJiomulier fluxum sanguinis duodecim annis

patiens a Domino curata legif.ur(Malih. ix; Luc.

. vin), illud tempus sub Seleuco rege innuit, quo totaAsia prius duodecim annis sub Alexandro sanguine

. bellorum fatigata, liberata fuifc.Hsecenim cantu non

inofficiatur, quia mox tota terra bellis lurbabatur.

i illud quoque tempus quod post mortem Antiehristi

, futurum erit, innuitur, quo Ecclesia prius ab i.pso- sanguine persecutionis vexala Jiberabitur.

D CAP.XCVI. — Dominica vicesima quarla post Pen-lecoslen, « Dicit Dominus, tsub lecje.

Ultima Dominica inofficiatur de Machabseorum

historia, quibus post mullos sudores bellorum Cbri-; stus citius advenire proniiU.il_.ir,per quem ab hosti-

bus liberentur. Sacerdoles ergo eos propheticis ver-bis sie alloquuntur. Dicit Dominus ego cogito (Jer.

, xxix). Qui in Oratione, Excila, Domine, precanlurut eoruni lncntes ad divinum opus excileniur. Le-

; ctlo eis regem affuturum praedicat, qui eos in justi-) fia judicans ab inimicis eruat. Qui in Graduali proj sua liberatione el liostium confusiohe gratias agunl,

-In Alleluiaei, (j«isaiiaf: eontritos corde(Psal'. CXJLVI),

plaudunl, Evangelium bene consonai, quod quin-i que iinllia quiiique panibus safciatanarrat (Luc, jv),.

727 HONORIl AUGUSTODUN.OPP. PARS IIJ. — LITURGICA. 72S

quod post quinque millia annorum datus est panis i

angelorum, per quem refectse sunt mentes beafo-rum.In Offertorio. De profundis (Psai. cxxix) pec-catores ad Domimim ciamant, ut hoc pane dignifiant, In eommuuione, ameji dico vobis (Marc. xi)divina vox eis pollicetur quod oratio eoruni im -

pleatur.CAP.XCYH.— Sv.bgratia.

Per boc enim officium Ecclesia tribulalioneiiiChristiani populi recolil, quam sub Antichristo sicutMachabsei sub Antiocho passurus eral. Huic adven-tus Christi. propinquus praenuntiatur, per quem aboriinium hostlum formidine eruatur. Per fidelesergosic consolatur, Dicii Dominus egocogito (Jer. xxix).-Qui ih Oratiohe nientes suas ad posiiitentiam exci-tari postulant, quo remedia indulgeniise percipiant.

•

In Leciione regnum Christi et ejus judicium eis

proraittitur, et ipsi in Graduali et AUeluiade sua

ereptione gratulantur. In Evangelio populi ad Chri-sttim eonfluxisse, et ab eo refecti referuntur (Lnc.ix), quia tunc onines gentes ad Christi judiciumconcurrenl el ab eo qui est panis vivus leiicientur.In Offerfcoriopetunt illo digni fieri. In Communione

proinittiSur illorum oratio compleri. Ideo Evange-litini de quinque niillibusnunclegitiir, quia abhinc

quinque Dominica; ad Nativitatem Domini compu-tanttir, quo quasi post quinque setates coelestipaneiidelss satlaiitur. Ideo enim Evangelium legitur,quia semper circa festum sancti Andreaeevenit, cu-

jus menfio in eodem Evangelio ag-ifur. <_useritury-cur per sestatem plures sint Leetiones, et Evange-lia, qtiarh officia. Sed sciendum est quod ofiicia eni-

bolismis, Lecfcioneset Evangeiia communibus annisconveniunt.

CAP.XCYIii. — Ordo de e Alteluiis s Bomhiicalibnsapv.d qttosdam.

Quidam observant bunc ordinem in Alleluiis Do-

minicalibus, qtii etiam hene congruit ofliciisvel tem-

poribus. In prima Dominica, Domine, in iua mise-

ricordia, alleluia, In le, Domine, speravi. In secun-da Dominica, Factus est Dominus-prcteclor, alieluia,

Diligam ie, Domine. In tcjiia, Respice, nlleluia, Ve-nite exsv.liemus. In quaria, Domintts ilhminalio,ConfitemimDomino. In quinta, Exaitdi, Domine,Qv.itimet Deum. In sexta, Dominus forliiudo, Domine, D

refugiv.m.In septima, Qmnesgenies. In octava, Su-

scepimtis Dev.s, Quoniam Deus magnus. in nona,Ecce Deus, qui sanat. In decima, Dum clamarem,Lwtatus sutn. in undecima, J>easin loco, Parulnmcormeum. In duodccinia^ezis in adjuiorium, Exsid-lale Deo. In decima terlia, Respice Deus, -Dominus

regnuvit. In deeiina quarla, Proieclor noster, LanciuJerusalem. In decima quinta, Inclina Dctis, DomineDcus. In deciina sexta, Misercre milii, Laudate Do-

minttin, omnes cjenles.In decima septima, Justus es,Domine: Deusjudex. In decima octava, Da pacent,Domine, Qni posttit fines. In decima nona, Saius po-ptdi, Adorabo ad templttm. In vicesima, Omnia qumfecisii, Redemptor. In vicesima prima, Itt valuulale,

A Tedecet. In vicesiina secunda, Si iniquitales, De

profundis. In vicesima tertia, Dicit Dominus, Dex-tera Dei, vel J;i exitu Isiael. In boc riiense Joannis

Baptistse praedicaiio insinuatur, per quem ChristHSin carnem venisse demoiisiiatui'. Unde et Adventus

Ddmini, acN_at.ivi.iasei.inhoc meriss c.clebralur,CAP,XCIX. — Bominica prima in Adventu Domini.

Dominica prima de Advenlu Domini oflicium tieJoanne Baptisia sumit, sub cujtis persona Ecclesia

canil, Ad te levavianimam meam (Psal. xxiv). Quiin Oratione r.ogat, ut Christus adveniens bumantini

genus a peccaiis eripiat. In Epistola noctera infide-liiatis prsecessisse, diem fide appropinqiiare denun-tiat. InGraduali verlium acl ipsum Cbristum dirigit,cuni ab eo baptizaiidus advenit,. Vniversi qui le, etc.

"lias titas, Domine. In Alleluia Deum postuiat, utsaiutare suum, id est filium bominis osteudat Evan-

gelium bene congruit, quod Marcus initio libri suide Joanne seribit, Ecce mitto angelum (Marc. i). Alii

legunt Evangeiium : Ctim appropinquarel Jesus Je-

fosolytnis {Luc.VJI), quod etiam Advenlui Domini

c.Onvenil, propter Versum, Bcnedictus qui venit i,t

nomine Domini. Offertorium, Ad te,Domine, levau

(Psal. xxv), sacrilicium Joannis sonat, ubi ariimas

poenifcenliuniDeo offerebat. In Communione terramfruetum dare, id est Mariam Christum generare

praedical.

CAP.C. — Dominica secnnda in Advenlu, t PopnlusSion. t

Dominica secunda de persona prophetarura inofii-

ciatur, per quos Adventus Christi Synagugseanyiiin-

tiatur sic, Populus Sion, Ecce, In priori officiovo-calio Judceoium, in isto autem vocafio gentiumnotatur,, ubi caniiur Ecce Demitnis veniel ad sat-vandas gentes, qusegenles in orationeprecantur, ut

corda iilarum vise CJiristo prcpparentur. In Epistoiavoce propbetaruin vocanttir. Moyses nanique dicit:

Lmtctmini, gentes, cum plebe cjtis, David quoque,Latidate Dominum omnes gentes (Psal. cxvi).Jsaias

enim, Qui exsurget regere gentes, in eum geniesspe-rabttnl (Isai. xi). In Graduali dicit Propbela prnedi--cafcoribus: Congregateiiti sanclos ejns (Psai. XLIX),Iii Alleluia gentes exsultanl dicenfes : In domum

Domini tmtanles ibimus (Psal. t_xsi). EvaugcliumD Jjene consonat, quia redempiio nosfcra appropin-

quat. Ideo boc Evangeiiurii in secunda Dominicai'ecilatur (Lv.c. xxi), quia in eo secundus Advenlus

Cbrisli praenuniiatur. In Offertorio gciites se Cbri-

sfcoofferunl gaudentesque dicunl, Deus, lu conver-

SKSvivificabisnos. In commutiione Ecclesisede gen-tibus propbeiieus ordo applaudildicens, Jerusalem,

surge et sta.

CAP.CI. — Domiuica teriia, t Gaudele in Do-tnino. i

Dominica terlia de persona apostolorum officio

Isetatur, per quos ufcerquepopulus ad fidem voca-

tur, qnorum voce sic eantatur : Gaudete in Domino,subauditur ex Judscis iideles, ilerum dico : Guudete

(Phiiipp. iv), vidclicct ficieies ex genlibus. Qui in

"29 GEMMAANiM„£.— LiB. IV. 750

Oralione precanlur, ut lenebra; illorum metitis illu- Astrentur. In Epistola Apostolica eis nuntial, quodChristus adveniat, qui abscondita tenebrarum illu-

ininet. In Graduali, et Alleluia lidties postulant, utChristus quantocius adveniat. Evangelium de signisChristi, et Joannis sanctitate legitur (Joan. i), quiaChristi divinitas per Joannem prsedicatur. Idco intertia Dominica legitur, quia Christus in tertio mun-di lempore per mlraciila innotescit. In Offerloriofi-

deles gratias agunt, quod eos Dominus suo advenlu

benedixit, iram suam ab eis avertit, Benedixtsti, Do-

inine, terrum (Psal. LXXXIV).In Communione perpraedicatores consolantur, et Domintis eos salvare

proniitUt. Offieia quartae et sextae fcriseel Sabbali

Adventui Domini, et quatuor Teraporibus con-

gruunt, qua Christum devotissime advenlurtim ca- B

nunfc.

CAP.CIL — Dominicu qtiartu, < Memenio nostri,Dontine. i

Domiiiica quaiia ab ofliciopropter ordines priorisdiei vacat, sed a modernis officio, Memenio nostri,Domine (Psal. cv), tripudiat. Qtiodofficiumex per-sona doctorum cantaiur, per quossecuudtis Adven-ius Domini praedicatur. Qui sie conclaroant, Me-r.ientonosiri, Dohtine, inOratlone orani,ulDomir.usadveniens magna virlule eis Succurrat. In Epistolafideles gaudere moneiilur, quia Dominus prope est.

Qui in Graduali prope se invocanllbus plaudunf."InAJIeluia, citius ad rclaxanda facinora vonire pe-tunt. lii Evangelio cis dicitur, ut viam Dominopa-rent, qui cito veniet. In Offertoiio et in Gommu-nione virgo salutatur, per cujus parlum mundus sal-

vatur.

CAP. CIH.—De vigilia Nativilalis Domini, <Hodiescielis. i

Per vigiliam Domiiii prsesens vita denotatur, in

ijua nobis Christus adventurus pra;i!untiatur. Undecanitur in officio : Hodie, id est in hac vita, scieiis

quia vcniet Dominus, et mane,H est in futura vita,videbilis gloriam ejus (Exod.xvi). Unde in Oratione,

qtiem redemptoremImii susccpimus,venientemquoquejudicem securi videamus. Duse Lectiones leguntur,

quia Christus a prophetis nasciturus, ab apostolisnatus prsedicalur. Ideo una a propheta, altera ab

Apostolo recitetur. In Graduaii Christi Nalivitasr rpromittilur, sedin supremo mane videndus dicilur.

Alieluia in vigiliis, cl in Quatuor Tempoiibus, pro-

pter jejunium non cantalur. In Dominica autem si

veneril ob resurrectiojiem Domiiii canitur. Evange-liuiii et Oflertorium insfcanlem r.ativiiatem canit.

Comraunio autem securidum Cluisli ativeiitum pro-rait: Revelabitur gtoria Domini (Isai. XL).

CAP.CIY.— In N.atali Dontini in nocle, prior missae Dominusdixil ad me. i

In die sancto Naiali Domini conslituit Telespho-rus papa tres missas hac de causa celebrari, quiaconsiat tria lempora Jiujus niuiidi per hanc singu-lareiu nafcivitatemsalvari. Per missam quaein nocte

canfafcur,temptis ante legem designatur, qtiod"te-

Anebris igiioranlia; involvebalur. Ideo ad hauc mis-

s.amicgilur, Populus qtti ambulabat in tenebris(Isai.ix). Iiitroilus tJitum verselucis exprimit, cuai FiliusDei nascens mundo dicit : Dominus dixit ad me

(Psal. n). Gloria in excelsis, chorum angelicum re-

praesenlat, qui hitnc liymnum tunc primilus cane-bat. Oratio in persor.a pastorum dicitur, qui petuntilla luce in coeJisperfrui, qute claruit in lerris. DuseLecliones leguntur, quia hseCa veteri etiiova legeprsedicantur. Ideo autem similiter recilantur,-quiaYetus et Novum Tesiamenlum concordiler concin-nantur. In Oi'atione Pater Filii nativitafcenicom-

mendat, quem anfceluciferum genuisse commemo-rat (Psai. cix). Ante luciferum quippe seilicet, pri-nium arcbangelum eum Pater genuit, quem ante

R luciferum stellam videlicet media nocte mater pe-perit. Cujtis nativilas ipsius nati voce in alleluiaDoininus dixil ad me (Psal. u), insinuatur, quod iiilaudcm ejus ab Ecclesia jubilatur. Qualiter hsecnativilas contigerii, Evangelium depromit. QuodCredo in uiium Deum sequitur, significat quia Ec-cle.sia in natum se credere faletur, qui nobis incibum datur.CAP.CV. — JJI"mane missa, t Lux fulgebit hodie. >

Per niissam, quse in exortu legis agitur, tenipuslegis intelligitur, in quo lux fidei per Sciipturasmundo infunditur. Unde suh hac significallone ca-nitur : Lttx fulgebit hodie (Isni.rx). In oratione Ec-clesia precatur, nt quaenova luce perfundilur, sicutfide ita opere splendere mereatur. Duse lecliones le-

^guntur, quia Christus pro duobus populis nascitur.Graduale in persona pastorum canlatur, a quib<A_Christus inventus sic adoratur, Benediclus qui venis

in nomine Domini, Deus Daminus ei illuxit (Psal,cxvn). In Alleluia, Doininus regnavil (Psctt. xcvt),laus illorum exprimitur. quse mox per Evangeliamrefertur. In Offertorio, ejus divinilas ab Ecclesia

-collaudatur; in Communioiie ejus incariialio prsedi-calur.CAP.CVL—Major missa, t Puer nalus csl nobis.'t

Per tertiam missara, quse ad borarii teiiiam in die

celebratur, tertium tempusmundi,'scilicetgralia de-

notatur, quo puer natus estperquem munduscrea-

lus est, quando magiius consilii angelus (Isui. ix)venil et diem seternilatis attulit. Quem in Orafcione

genus bumanum orat, ut se de jugo peccaii eripiat.DuseLectiones ex propheia el Aposlolo recitantur,

quia per prophetas etapostolos hsecgratia prsedica-

lur, etaclivi el contemplativi perbanc nativitatem

salvantur. Graduale ex persona proplietarum canta-

lur, in quq Judaei et gentiies ad laudem-Dei horfcan-

tur, qtiia Deus salutare, id est filium suum Judaeis

notum fecit, justitiam suam,scilicet eunideni Filium

genlibtis revelavit. Alleluia, ex persona apostolorum

jubilatur, per quos Ecclesia de gentibus cum pri-mitiva EccJesia Christuni adorare exliorlatur. Per

melotiiam vero Sequentia; intelligitur jubilatio ipsius"Ecclcsisc. In Evangelio sublimitas diviiiitatis ejus

narratur, qtise in Offerldrio ab omuibus sic iaucla-

7,11 HONORIiAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 732

tur. Tui siuil cceliet tcrra (Psal. LXXXVHI).In Com-

munione omnibus adhuc videnda rcpromitlitur.

GAP.CVH. - Qnare Evangeiium'Je Abelde sancto

Stephano legatur.

Evangclium, in quo de Abel agitur, ideo de san-

cto Stephano Jegitur, quia sicut Abel in Yeteri Te-

stamento protomartyr fuit, ita Stephanus in Noyo

proiomarlyr exstitit. Hoc cnim Evangelium propternativitatem Domlni legitur, propler verbuin, in quo

dicilur,Benecliciusqui venit in nomineDoiiiiiii(Matlli,

XXIii).CAP.CYIII.—-Dominica t Dum mediumsileniium.

Dominica Diim ntediumsitentittm (Sap. xvui) tri-

pudium priniilivse.Ecclesiseinsinuat, quo de Christi

nativilate exsultat,

CAP.CIX.—De Epipkania, «Ecce advenit. t

OfficiuniEcceadvenitsubpersona Ecclesioedegenli-

buscaiilaturqiisedeChristiiiicarnationelseiatur. Qusein Oratione precatur, ul ad conlemplandam speciemDei perducatur. Reliqua sancto diei conveniunt,in quo gentes ad adorandum Dominum venerunt,

CAP.CX.—Dominica t In excelsotkrono. i

Posl baptismaChristus tres annos prsedicassenar-

ratur, de quibus tria officiaDominicalia instituta vi-

denttir. Post teniaiionem quippe angeli accesserunt,et ei ministraveruiil, Unde in Introilu : In excelso

throno, cantalur, Quemadorat mulliltidoangelorum.

Epistola dicit, si ei per sanciimoniam conformemur,inembra ejtts efficicmur(ROHJ.XTI).Quem Ecclesiajn Graduali benedicit, qui solus mirabilia facit, In

AJJiluiaci jubilat, de quo in Evangeliolegitur, quodparentibus sui causa subditus erat (Luc. n). IB Of-

fcrlorio, Omnis terra ei jubilare (Psal. LXV),el inlaetitia admonetur servire. In Coinmuiiioneejus bu-manitas el divinitas praedicalur, in qua a matre, utlionio incrcpalur, ct Patris Filius, ut Deus affir-uialur.CAP.CXI.—De teriia Dominica, t Oinnis terra. i

Secundiira officiunide miraculis Cbristi instilui-

tur, unde et Evaiigeliuni, in quo signa inchoavit,

Iegitur. Quod officiuinsub persona buniani geiicriscanitur, quia omnis terra Chrislum Detim adorare

bortatur (Psal. LXV).[In Epistola graliarum dona

scribunlur, quseper Ciirislum aguntur scilicet Pro-

phelia, doctrina, exhorlalio, dileclio^ct ctetera. In

Graduali Ecclcsia Deo plaudit, qui YcrJjum suum

misit, et eam de iiilerilu sanavit in Alleluia el in

Offertorio ei jubilat. In Communione sicut de aquavinum (Joan. n), sic de vino sanguinem suum com-

inutare canlat.

CAP.CXH.—DeDominicaquurta t Adorate Detun.t

Tertium officiumsub persona aiigelorum cantatur

(Psal. xcvi), a quibus Christus Deus adoratur, per

quem illorum numerus reintegratur. In Oralioue ii-

deles poslulant, ut eos Deus dextera sua protegai,In Epislola per prsedicatoresadmonenlur, ne inaluin

pro nialo reddant, bona coram Deo efchominibus

provideanl (Ront. xn). In Graduali Chj'islus lauda-

tur, per quem genles coiivertuntur. In Allcluia an-

A geli ad laudandum invitautur, quia genles per Chri-

stum saivantur. In Evangelio Ieprosus et infirnlus

curantur (Matlk. VIII), quia Judaicus et gentilis

populus per Cbristum sanantur. In Offerlorid Ec-

clesia pro utroque populo ei laudem canit, cujusdextera virtutem fecit (Psat. cxvn). In communione

oinnes de signis et verbis ejus mirabantur, qui ad

fidem convertebantur (Luc. iv).

CAP.CXIII.— De eadem qttarta Dominica.

In quarla Dominica Evangelium recitatur, quoClirislo in naviculam ascendente mare turbabatur,et ipse dormiens a suis excitatur (Mattli. vm), quiavidelicet inquarto anno post baptismum suum Chri-

stus in crucem ascendit, et ventus diabolus turbam

Judseorum commovit, et Christus sonino mortis

obdorraivit, quera precatio suorum citius exei-

tavit."

CAP.CXIY.— De officiosanctorum Gervasii et Pro-thasii.

Officiade sanctis sunt inslituta, ut partim tem-

pori, parlim conveniant diei, sicut de sanclis Gei-

vasio-et Prothasio officiumJoquitur, Dominus pa-cem cantatur, quia iila die pax inter Romanos et

Longobardos facta memoratur.

-CAP.CXV.—Quare Versus in nocle sancli Pauli ad

antipkonas dicanlnr, et de sancio Laureniio si-mililcr.

Noeturnale ofiiciumdesancto Pauloideo Yersibus

antiphonarum insignitur, quia ipse plus omnibus la-

g borassc apostolis legitur. Similiter Yei'sus ad anti-

phonas de sancto Laurentio cantantur, quia ejus

passio omnibus martyribus prsefertur, sic dc cseteris

notandum est.

CAP.CX-VI.—Deofftciomorlttorum.

In oflicio mortuorum imitamur officiamortis, vel

sepultura; Domini. Ideoque Invitaloiium non canta-

lur, et benedicliones ad Lectioues non dantur, quiaet ibi inlermittuntur, el luctus vel tristitia in hoe

' cantu aguntur. Pro mortuis autem ob duas causas

campanas sonamus, ut videlicet viventes pro eis

orent et ut se etiam morituros cogitent, seque ad

regna coelorum ituros prseparent, ad quod nos,

qui sine fine vivit, et regnat feliciler perducat,Amen. _

',

CAP.CXVII.—Excerptum de Romaiw Ordine.Jam de officiisquaevidebantur Cluisto opitulanfe

explieuimus, nunc pauca de Romano Ordine adjice-re censuimus.

De AdventttDomini.

Ab Adventu Doraini usque ad Nalivitatem ejus,Te Dettm laudamus, et Gloria in excclsis non cani-

tur, et Ite Missa est intermiltilur, quod nunquam

dicitur, nisi quantlo Gloria in excclsiscanilur. Dal-

maticse'quo.que et subdiaconalia non portantiir. Si

iufra Atlventum Doinini festum sancli Andrese, vel

sancti Tbomse, vel Dedicatio Ecclesiae occitrreril,

prsedictas glorificationes uon oinittimus, In feria

sexla 'de sancta Cruce, et in DomiiiJcisdieljus de

»33 GEMMAAN!M,-£.-LlR IV. 751

sancta Trinitate non caiitafcur.AJ Jaudes in Domi- _.

nicis, Dominus regnavit, cum reliquis cautatur.De kisioria t Clama in forlitudine. i

Historia Clama in forliludine non 'ad QuatuorTempora, sed ad proximam septimanam natalisDo-mini pertinet, sicut illa respousoria ad iliam hebdo-niadam ante Pascha perlinent. Unde et singulisdiebus Iaudes habent. In hac seplimana eriim0 can-

tatur, in quibus Veni scribitur, quse seplem tantum

reperiuntur.De Vigilia Domini.

Yigilia Domini, in qua feria occurrerit, illius fe-rialem psalmum et cantieuni cum antiphona obtine-

bit; prsecedens vero Sabbatum canticum, Auditecmli cum antiphona exspectetur habebit. Si vigiliaDomini in Dominicam evenerit, sex responsoria de

historia, Canite lubu, et tria de vigilia cum laudibus

assumet, missam de Vigilia, horas de Domiiiica ac-

cipiet,J>e Nativitate Domini.

In Nativitate Domini, Te, Deum laudamiis, postnonum responsorinm ante missam canitur. Ad mis-sam vero non Ite Missa esl, sed Benedicamus Do-mino dicitur.

De Sancto Slepkano.In festo sancti Stepbani secundam vesperam to -

tam de saneto Stephano canimus. Similiter de san-cto Joanne in sequcnti die facimus. In nativitateInnocentium. Gloria in excelsis, et Te Deum laudu-

mus, et Alleluia, et Ite Missa est non cantantur, ,Dalmatiese non portanlur, Gloria Palri; nunquamnisi in Passione Domini omiltiuir. Si illoruni festi-vitas in Dominica occurrerit, nihil de his omitli-KJUS.In octava quoque illorum orania canimus, siNatalis Domini, vel alia sequens festivitas in Do-minica evenerit. Officium Ditin meciium silenlium

post nativitatem Iiinocentum cariimus, et insequentiDominica idem repetiraus. In vm Domini, non Puernalus est, sed Vulium iuum est cantandum, quiatotum officiumilla die de sancla Mariu agitur. Unde

elalleluia, Post parium cantatur, et Oralio, Deus

gui salutis mternm. Si vigilia Epiphaniae in Domi-

nica evenerit, officiyimDum medium sUenlium, ut

in priori Dominica pleniter oijservatur. Si in alia

die idem quoque officium, sed cum Lectione scimus, £et Evangelio Defuncto Herode canlatur. In Epiplia-nia Invitatorium non canlatur, sed a psalmo AfferteDomino inclioatur, et antiphona; Flttminis, cum

psalmo, Dcus noster refugium in lertio nocfcurno

servatur. Si Epiphania in Dominica evenerit, Domi-

nica in octava differtur, si autem Dominica infra

octavam occurrerit, In excelso throno, totum canla-

bitur. Quod etiam, si necesse fuerit, in sequentiDominica repetitur, Ad Dorainicam autem infra

oetavam psalmi Dominicales cuin caulu de Epipba-Eia recilandi sunt. Privalis quoquc diebus infra

VIIIferiales nocturnse cum antipJionis de Epiphaniaefc responsoiiis cantanda; sunt. Matutinse laucles

etiam de festo ageiidaesunt. Juxta-Romanum ordi-

- A neni nunquaiirnccturnam jerialcm dimitliinus, cumtria responsoria dicimus, nisi in hebdomada PascIiKet Pentecostes. Omni auno J)i excelso lltrono infraoctavam Epiplianise cantabilur, ctiam si plures se-

ptimanse ad Septuagesiniam videantur. Porro, si unatantum bebdomada inter Epiphaniani el septttage-

i simam occurrerit, duo officiain se coarctabit. Posioctavam Epipbanise Episfoloe Pauli leguritur, sive

i- Dominica, sive ferialcs dies sunt. Si duo festa cum

jjleno officio in unum diem convcnerint, de uno

pleniter agatur, altcrius nientio cum antiphona eioratione fiat, aut in alterum diem ut festum sanctiPatili differatur, nullius sancti mentibneni post mis-

: sam facimus, de quo tria responsoria caniraus. In

_ festo novem leclionuni eanlatur, Gloria in cxcelsis,. B et Te Deum laudamus, et Ile tnissa est, nisi infrai Advenlum Domini et Sepiuagesimam. Credo in

unitm Deum in omnibus Dominicis, et festis sancta?Mariseet apostolorum et sancta; Crucis, ct Dedica-'

tlonis, et Oninium Sanctorum canitur. Quando Glo-ria in excelsis caiitatur, scmpcr dalmaticse et subdia-conalia portantur. Alexander papa secundus consli-

tuil, ut Alleluia ad vesperam dimittatur, et heptati-cus cum responsoriis ad noclurnum incipiatur.Eadcm vero bistoria in scqnenti repetatur, ab liinc

usque in Pascba. Gloria in cxcclsis, et Te Deum, eiIte missa est, et dalmatica et subtile dimitluntur.

De Purificatione sanctm Marim.Si Purificalio sancUeMariseirifra Septuagesimam

occurreiifc, nihil de ea nisi Allelttia mittamus. Si-militer in Cathedra S. Petri et Annunliatione sancta;

Maiise, Gloria in excclsis, secundum crdinem can-tamus. Si autem Annuntiatio sanctse Maiise in tri-duo ante Pascha occurrat, in Sabbato ante Palmas

aiiticipetur.De ofjicioin cupite Jejttnii.

In capite Jejunii missam ad nouam cauimus; etmox vespera sequilur, et oninia, ut in Quadragesi-ma faciraus prsefa.tioncm,Qui corporali jejunio quo-tidie lam Dominicis, quain aliis dicbus usque inPassionem Domini dicimus. Sabbato oflicium, Eslomihiiu Deuni, inproxima hebdoinada Quadragesim;equatuor Tempora observanlur, et quarta feria ad

Priorem oralionem Flectamits genua tantuni, ad

£_secundam vere Dontinus vobiscum non Flectamus

genua dicitur.

J>ePassione Domini.A Dominica Passionis Domini usque in Pascha

noirdicitur Gloria Patri ad Responsorium, et ad

Intioilum, et ad Psalmum, Venite exstdlemus, ad

"quem etrepetilio solet mutari, id cst ut ad pri-mum Yersum a medio atl. sccundum, a principio

repetatur invitalio. Similiter in hoc Sabbato,- Ju-

dica tnc, Deus.

De die Palmarum, ct hebdomada ioia.

In die Palmarum et secimda et quarta feria J>o-

minus vobiscttmante Passionem dicitur, sed gloria

iibi, Domiiie, non subjungitur. In hebdomada Pai-

"marum Prsefatio de sancta Cruce dicilur. Si iufra

733 IIQNOB.IlAUGUSTOnUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 756

Passionera Domini de sauciis agimus, Gloria Pairi J

jion omittirous. Feria secunda et tertia Lcctiones

duseconlinuatim, ut in Nativitale Domihi adinissas

leguntur; similiter in Sabbato posl mediam Qua-

dragesimam agitur. Feria quarta post Palmas "duse

Lectiones lcguntur, et ad utramque Fleciamus genuadicitur.

De Cwna Domini.- In coenaDomini, et in parasceve, et Sabbato san-

cto post Beneciictus,Kyrie eleison, et preces, et ora-

tio secundum ordinem sub silentio est dicendum.In ccenaDomini Gloria Patri, et Gloria in excelsis

reticetur. nisi ubi chrisma conficitur, Dalinalica;tamen porlantur, iu qua die sub aiiatliemate inler-

diciiur, ne a quoquam Quadiagesimale jejuniumsolvatur. *!

De Parascevc.In parasceve non ab oralione, sed a Lectione est

incipiendtim. Ad passionem Dominus vobiscumnon

dicitur, et tifculiad Lcclioncm non pronuntiantur.Ad singulas Orationes nisi pro Judseis, Fleciamus

geniiadicitur et mox Levate subse-quilur.De Sabbaio sanclo.

In Sabbato sancto ccreus magnus a diacoao est

benetiicendus, et ante beiiediclionem esfc illumi-

nandtis, et in nocle Pascba>popuJodistiibuendus ad

suffumigandum rebus eorum.De Lcctienibus anle Bapiismum.

Anfe Bapiismum duodeeim Lecliones secundum

ordinerii Jeguntur, sed tittiJi non pronuntiantur, „

post baptismum prsesenlanl presbyleri missam cele-brare qui voiunt, ad niissam, Offertorium, el Cora-

munio, et AgnusDei non cantanlur, et Ite. missa est

non dicitur.

De sancto die Pasckw.In PascJia agnus non ad altare, sed ad mensam

benedicitur, et Crcclo in vnttm quotidie usque in

oclavam canilur. Versus Graduale, Benediclus, qtiivenit in feria qtiinta, et Lapidem, quem reproba-veruitl proptcr Passionem Christi, in feria sexta est

cantaudus: in Sabbato infra octavam Paschse ar.li-

pliona, Cum essei'sero, die illo ad yesperam canla-

tur, quia idera Evangelium olim usque Tkomasunus

eodem Sabbato Iegebatur. Ad vesperas feriales

psalnii dicunlur cum Alleluia, el nocte Dominica j)nocturna, et novem Lectiones, et sic singulis diebuslioclurna cum Allcluia nisi festum occurrat novem

Lectionum, dicimus cfcad laudes quotidie Domintts

rcgnavit rccitamus: Quod a pluribus ab binc usque

post Pcntecoslen tres psalrai psaliuntur, et tr.cs

Jeetiones Ieguniiir, a Moguutlacensi concilio inslitu-

tum tradilur, sed s Romana Ecclesia non j'ccipitur.

Qtiomodo inter Pas:ka cl Pcntecoslen sil canian-dttm.

A Pasclia usque Pentecosten. In festo trium re-

sponsoriorum unum tantum Alleluia admissam can-

tamus. In festo vero novem Leciioniim, duo, unum

de resunectione canimus, etiion primum, autaliud

de feslo, scd sccundum repctimus. Prsefalionem

A Paschalem quotidie usque in Aseensionera Dominidicimus. In Yigilia Ascensionis Demiui cantaturofficium ad missam Vocemjttctinditatis. Nona defuturo festo canitur.

_ De VicjiliaPenlecostes.

In vjgilia Peiitecosies quatuor Lectiones ante

baplismum absque tilulis Jeguntur, ad missam Be-

nedicamus, non Ile missa est dicitur. In Penteeosten

quotidie C)'erfohi nnttm canitur. In hac septimaccslivalejejunitiiu Quatuor Temporum celebratur, el

Alleluia pro Graduali cantatur, et fieclumusgeiittanon dicitur. Ad missam dejejunio Gtoria in cxcetsis

noii cantatur, quia missa post sextam celebratur,sed Gtoria in excetsis nunquam nisi ad teiiiam se-

cundura ordinem eantatur, excepto in coeiiaDomini,et in Sabbato sancto, el in YigiliaPentecostes. Unde

quidam duas roissas cantant unara de iesto, alteram

de jejunio. Illam de festo cum Glorictin excelsis, et

Credo in umtm, alterara indirectum. Ita solet fieri

in festo sancti Thoraa; in hieinali jejunio, el in festo

sancti Maitbsei in Aulunmali, et AnnuntialionissanctaeMarice, in Quadragesimavidelicet, ut priorniissa fesio, secunda satisfaciat jejunio

De Oclava Penlecosies.

In oclava Pentecostes novem Lectiones leguntur,et lolidem responsoria de Spiritu sancto canuntur.

In craslino die libros Rcgum ad noclurnum legimuset canimus, et ad missam officium, Domine, in ina

quod in sequenti Dominica, si necesse est, repeti-

(_ mus. Quidam in bac hebdomada officiumde sancta

Trinitate eanunt, quod Romani non rccipittnt. Albi-

nus namque magister Caroli rogalu Donifacli arcbi-

episcopi insiituit missam de sanctu Triniiale in

Dominica die, Feria secunda de sapientia, Feria

tertia r/e Spirilu sancto, Feria quarta dc ckarilaie,Feria quinta de angelis, Feria sexta rfesancla Cruce

Sabbato de sancta Maria.

De Quaiuor Tcmporibits.In terlia bebdomada Septemhris, et in quaria

Decemljris erit celcbralio Quatuor Temporum, ct

ad omnes orationes in Sabbato Flectamus ger.ua

dicitur, nisi ubi lectio Danielis legitur. Feria quarlaad priorem orationem taiitum Flcclamus gennu si;:e

salutatione; ad secundum salufcaliosine geiiuCexioi:e" dicitur.

CAP.CXVIII.— Quomodosit lcgendum per anntim,

Hi libri stint authentici, et hi sunt in divinis offi

ciis legendi. In Septuagesima usque in passionem

legatur Pentaleucbus, quem scripsit Moyses,et liber

Josuc, quem ipsemet scripsit, et liber .Tudicum,ct

Rulh, quos Gedeon, et Samuel scripsisse dicunlur.

Dominica Passionis Domini usque in Coenamejus

iegalur Jereniias prophela, quem ipsc scripsit.Tribus dieiius antePascba legantur LanienfcaUones

ejusdem. Ab vm Paschseper tres hebdomadas lc-

galur Apocalypsis, quam scripsil Joaimes apostolus.Deinde per duas septimanas leganttir canonic:c

Epislolse. quas scripserunt Jacohus, Peirus, Joan-

757 SACRAMENTARSUM. 753

nes, et Judas apostoli. Ab AscensioneDomini tisque .ad Pentecosten legantur Actus aposlolorum, quosscripsitLucas evangebsfca.AbvniPentecostesusquein Kalend. Augtisli legantur libri Regum, quorumprimum scripsit Samuel, secundum Nathan, ter-tium ct quartum Jeremias. Et duo Jibri Paralipome-iton, quos sapieiites Synagogse scripserunt. A Ka-lend. August. usque in Septembri leganlur Parabolse

Salomonis, et Ecclesiastes, et Canlica Canticorum,et liljer Sapientise, quos omnes Salomon scripsil, etEcclesiaslicus quem Jesus iilius Sirach composuit,a Italer.ci, Septembris per duas seplimanas legalurliber Job, quem ipsemet scripsit. Deinde per unam

septimanam liber Tobice,queraipse scripsit, Deindeper unam bebdomadam legalur liber Judith, quemipsa vel Achior scripsit, Deinde per unam legaturliber Estlier, quem Mardoebseus composuifc, sed

pciius ab Esdra scriplus creditur, el ipsius Esdrseliber reciletur, qucm ipsemet edidisse non ignora-tur. A Kalend. Octobris usque Kalend. NovemLris

Jegantur Jibri Machabaeorum,quorum priorem Si-mon pontifex, ultimam partem ejus, Joannes ejus

A filius scripsisse (raditur, poslcriorem Piiilo Judseusa Grseciserudilus edidisse cognoscilur. A Kalend.Novembris usque in Iialend. Decembris legatuvEzechiel, Daniel, el duodecim minores prophetse,qui a senioribus Synagogse scripti dicuntur, settmeliusab ipsis eciili creduiilur. Ab adventu Domini

usque in Rativitatem Domini Isaias legatur, quemipse scripsisse non dubitatur. Post vm Epipliania;legantur Epistoise Pauli aposloli usque in Septua-gesiniam; has ipse omnes scripsil, sed Lucas evan-

gelista ad Helirseos Hebraice compositas in Grae-cum traiistulit.

Sed jam tempus est nos calamum deponere, et

aliquantulum vires forsitan ad aliud interim resu-

mere. Yos autem fratres Dcodilecti, quorum jussuB boc onus subivi, quorumque oramine nunc deposui,

quseso, ut veslrse devotse preces apud Deum obti-

neant, quatenus Iioc lantillo jaclo semine uberes

segetes Christo increnientum dante surgant, etom-

nes in eo laborantes copiosum fructum in gaudiomctant.

SACRAMENTARIUM,

SEU DE CAUSISET SIGNIFICATUMYSTICO

:WTUUM DIVINIIN EGCLESIA OFFIGII

LIBER.

(Eruit ex ms. cod. iiiclvtaecartbusiae Gemnicensis in Austria veu. D, P. LeopoldusWydcmann, ejusderaccenobiipresbyterRibliotliecarius; edidil R. P. Rernardus PEZTltesattri Anecdot novissimit. U, p. i,nag. 247.)

PROLOGUS. (

Hune libelluin De Sacramenlis collegi ex sancto-

rum scripfcis,ut quibus deest liljrorum copla, per

hoc compendium illorum sublevatur incpis, Hujusnonien Sacramentarhim scribatur, eo quod per iilum

omne sacramejitum divini officiiignaris aperiatur.CAF.I. — De Sepluagesima.

Septuagesima dicitur, eo quod ab illa Dominica

usquein Saljbatum paschalis hebdomadaesunt se-

pluaginta dies. Die Dominica incboatur, et in Sab-

bato terniinatiir; tempus captivitatis populi Dei

signiflcat, qui peccando-a Deo recessit, et per mise-

rieordiam ejus ad requiem rediit. Populus Dci in

Rabylonia detenlus est captivus sepfuaginta annis,

in quibus suspenderunt orgaua in saliccs : et ipsisederunt super iTumina flenl.es; quo numero co:n-,

pleto reversi sttnt in Jerusalem.Oinhe tempus saeculiper septem miliia annorum

C exteuditur; hos divide per centeiiarium numerum,el habebis septuagies ccnlenos annos; de singuliscentenis da annuni in deciroalione, et eiunt septua-ginta onni. Dehis singulis annis da unum diem, et

habebis septuaginta dies, in quibus nobis admemo-rinm reducituromr.e lempus peregrinationis noslrse.Nabuchodonosor rex Babyloniaecapiivum duxil po-pulum de Hierusalem in Babyloniam; diabolus se-

duxil humaiium genus de paradiso iri haiic roundi

peregrinatioiiem. Septuaginta auni captivitaiis se-

ptuagies centeni anni sunt nostrae peregrinalionis:Jttdsei sepluaginta annis in captivitate positi jejuiia-

verunl, nos onini iempore hujus vitse, quod septemdiebus volviiur, corpus nostrum castigeinus. et ser-

vituli subjiciamus. Organa suspenderuut; nos isf.s

D diebus Alleluia el Gloria in excelsis, qucesunt cau-

tica laetifciae,non caninius. Signilicantes, quod in bac

vita ab angelorum gatidio nos separatos ingemisci-