3. ÜNİTE

MADDENİN DEĞİŞİMİ

Madde; Boşlukta yer kaplayan ve kütlesi olan her şeye madde denir. Buna göre çevremizdeki taş, su, kullandığımız eşyalar hatta biz bile madde olarak isimlendirilebiliriz.

Etrafımızı saran hava da hem yer kapladığı hem de kütlesi olduğu için madde sınıfına girer. Ancak boşlukta yer kaplamayan, ateş, ses, elektrik, ışık, ısı gibi kütlesi de olmayan şeylere madde denemez.

Resimlerden yola çıkarak etrafınızdaki maddelerden örnekler veriniz.

Sizin de vermiş olduğunuz örneklerde ki maddeler farklı fiziksel hallerde mi?

Maddenin Halleri; Çevremizdeki maddelerin bir kısmı katı, bir kısmı sıvı, bir kısmı da gaz halde bulunabilir. Taş, bardak, ağaç, otomobil, defter, telefon,papatya, ütü, arı ya da insan gibi belirli bir şekli ve hacmi olan maddeler katıdır. Su, zeytin yağı, lav, bal, pekmez, çay, civa gibi belirli bir şekli olmayanbulundukları kabın şeklini alan ancak belirli hacimleri olan akıcı özelliktekimaddeler ise sıvıdır. Belirli bir şekli ve belirli bir hacmi olmayan, doğal gaz, tüp gaz yada nefes alırkenkullandığımız hava ise gaz haldedir.

Katı Sıvı GazKendisine özgü belirli bir şekli Kendisine özgü şekli yoktur, Kendisine özgü şekli ve hacmi ve hacmi vardır. bulunduğu kabın şeklini alır. yoktur. Bulunduğu kabın şeklini Ancak, belirli bir hacmi vardır. alır ve kabı doldurur. Akışkandır.

Bir madde sürekli aynı halde olacak diye bir kural yoktur. Aynı madde, katı, sıvı ya da gaz halde bulunabilir. Örneğin; Dünya ilk oluştuğunda tamamen sıcak bir gazbulutu iken bugün içinde, katı, sıvı yada gaz halde maddeler bulundurmaktadır. Buda bize aynı su da olduğu gibi maddelerin bir halden başka bir hale dönüşebildiğinigösterir.

Maddelerde Hal Değişimleri; Maddeler doğada katı, sıvı yada gaz halde bulunabilir. Bir maddenin bir halden başka bir hale geçmesine hal değişimi denir.Maddeler farklı fiziksel halleri ile günlük hayatımızda kullanılabilir. Örneğin, ellerimiziyıkamak için musluktan akıttığımız su, sıvı haldedir. Ancak, bu suyu çaydanlığadoldurup ocağa koyduğumuzda, bir süre sonra çaydanlığın ağzından gaz haldekibuhar çıkışını gözlemleyebiliriz. Aynı sudan başka bir kaba doldurup, bu kabıbuzdolabının buzluğuna koyacak olursak, bir süre sonra suyun katı haldeki buzadönüştüğünü görürüz. Bu da bize bir maddenin bir halden başka bir haledönüşebildiğini gösterir. Aşağıdaki şemada maddenin halleri kırmızı ile hal değişimleri ise mavi ile

verilmiştir. SÜBLİMLEŞME ERİME BUHARLAŞMA KATI SIVI GAZ DONMA YOĞUŞMA(YOĞUNLAŞMA) KIRAĞILAŞMA

1.Erime;Elimize bir parça buz aldığımızda, elimizin serinlediğini hissederiz. Bunun nedeni, elimizin buza ısı vermesidir. Buz, aldığı bu ısı ile katı halden sıvı hale geçer vesuya dönüşür. Katı maddelerin dışarıdan ısı alarak sıvı hale geçmesine erime denir. Altı yanmakta olan bir tavanın içerisine tereyağı attığımızda ya da kar yağdıktan bir süre sonra havalar ısındığında aynı erime olayını gözlemleyebiliriz. Dünya’mızı tehdit eden küresel ısınma ve kutuplardaki buzulların erimesi arasında da benzer bir ilişki vardır. Bir bardağın içine bir miktar buz koyup içerisine termometre koyduktan sonra ısı verilir ise buzların 0 santigrat dereceye kadarısındığı daha sonra ise erimenin başladığı ve erime süresince sıcaklığın değişmediği gözlemlenebilir.Bu örnek bize erimenin belirli bir sıcaklıkta gerçekleştiğini ve erime süresince sıcaklığın değişmediğini gösterir.

Katı haldeki saf maddelerin erime süresince sabit kalan sıcaklığı, o madde için herzaman aynıdır. Bu sıcaklık değerine o maddenin erime sıcaklığı (erime noktası)denir. Örneğin, buzun erime sıcaklığı 0 santigrat derecedir. Bu erime noktası sadecebuz için geçerlidir. Her katı saf maddenin erime sıcaklığı kendisine özgüdür. Buyüzden erime noktası saf katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. O maddeyidiğer maddelerden ayırt etmemizi sağlar.

2. Donma; Maddelerin sahip oldukları sıcaklıklar farklı ise aralarında ısı alışverişi olur. Arkadaşınız ile tokalaştığınızda onun elinin sizinkinden daha soğuk olduğunufark edebilirsiniz. Ancak bir süre beklerseniz sizin elinizin de soğuduğunuhissedersiniz. Bu durumda sizin eliniz arkadaşınızın eline ısı vermiş ve böylecesoğumuştur. Aslında soğuma olarak adlandırdığımız olay ısı vermektir. Sıvı bir maddeyi buzdolabı gibi soğuk bir ortama koyacak olursanız, sıvı maddetıpkı eliniz gibi buzdolabına ısı vererek soğuyacaktır. Bunun sonucunda da katı halegeçecektir. Sıvı maddelerin ısı vererek katı hale geçmesine donma adı verilir. Donma olayısüresince maddenin sıcaklığı sabittir.

Su 0 santigrat derecede donar. Bu yüzden suyun donma noktası 0 santigrat derecedir. Daha önce buzun 0 santigrat derecede su haline geçtiğini öğrenmiştik.Bu durumda aynı madde için;

Donma noktası = Erime noktası diyebiliriz. Buzdolabının buzluğuna su koyduğumuzda, bir süre sonra donduğunu

görüyoruzancak aynı buzluğa saf alkol yada kolonya koyduğumuzda donma olayıgerçekleşmez. Bu da bize erime noktasının olduğu gibi donma noktasının da safmaddeler için ayırt edici bir özellik olduğunu gösterir. Soğuk havalarda oluşan çatıdaki sarkıtlar, suların donması sonucu meydanagelen güzel fakat dikkatli olunması gereken manzaralardır.

3. Buharlaşma; Ocağa su dolu bir tencere koyup ocağı yaktığınızda, tencere ve suocaktan ısı alır. Bir süre daha beklediğinizde ise tencereden buhar çıktığınıgözlemleyebilirsiniz. Buradan yola çıkarak, sıvılar ısı aldıklarında gaz hale geçerdiyebiliriz. Sıvıların ısı alarak gaz hale geçmesine buharlaşma adı verilir. Annenizin balkona astığı çamaşırların kurumasına, bulutların oluşmasına, düdüklü tencerenin ötmesine neden olan olay buharlaşmadır.

Elinize kolonya döküldüğünde elinizin serinlemesi,denizden çıktığınızda üşümeniz, yada toprak testininsuyu soğutması gibi olayların hepsi sıvının buharlaşırkenortamdan ısı almasından kaynaklanmaktadır.

Buharlaşma için dikkat etmemiz gereken en önemli bilgi, belirli bir sıcaklıkta değilhersıcaklıkta gerçekleşebilmesidir. Bu yüzden herhangi bir madde için buharlaşmanoktası gibi bir terimden bahsedilemez. Buharlaşma süresince madde ısı almayadevam eder ise sıcaklık giderek artar. Sıcaklık arttıkça buharlaşmanın hızı ve miktarı artar. Bu olay balkona astığımız çamaşırların yaz ve kış aylarındaki kuruma sürelerinden gözlemlenebilir.

Karpuzu kesip güneşe koyduğumuzda, karpuzun yüzeyindeki

su buharlaşmak isteyecek ve ihtiyacı olan ısıyı karpuzdan alacaktır. Karpuz ısı kaybettiği için soğuyacaktır. Yani

karpuzu kesip güneşe koyarak soğutabilirsiniz.

Buharlaşma Kaynama* Her sıcaklıkta gerçekleşir. * Belirli sıcaklıkta gerçekleşir.* Sıcaklık arttıkça artar. * Kaynama süresince sıcaklık değişmez.* Buharlaşma noktası yoktur. * Kaynama noktası vardır.* Baloncuk görülmez. * Baloncuklar görülür.* Yavaş gerçekleşir. * Hızlı gerçekleşir.

Kaynama; Buharlaşmakta olan suya ısı vermeye devam edilir ise, buharlaşma giderek artar ve belirli bir sıcaklığa gelindiğinde suyun içinden kabarcıklar çıktığı ve suyun fokurdamaya başladığı görülür. Belirli bir sıcaklıta gerçekleşen bu olaya kaynama denir.

Su 100 santigrat dereceye geldiğinde kaynamaya başlar ve kaynama süresincesuyun sıcaklığı değişmez. Su örneğinde olduğu gibi diğer saf sıvılarında kendine özgükaynama noktaları vardır ve kaynama noktası maddeler için ayırt edici özelliklerdenbiridir.

4. Yoğuşma (yoğunlaşma) ; Gaz haldeki maddelerin ısı vererek sıvı hale geçmesine yoğuşma (yoğunlaşma) adı verilir. Yoğunlaşma da aynı buharlaşma gibi hersıcaklıkta gerçekleşir ve buharlaşmanın tam tersidir. Bu yüzden sıcaklık azaldıkçayoğunlaşma azalır. Ocakta kaynayan sudan çıkmakta olan buhara, soğuk tencerekapağı tutulur ise, tencere kapağı soğuk olduğu için su buharı kapağa ısı vererek sıvıhale geçer. Olay sonunda tencere kapağına baktığımızda yoğuşma sonucu oluşan suzerreciklerini görebiliriz. Aynı su zerreciklerini kışın mutfak pencerelerimizde, buzdolabından çıkardığımız şişe üzerinde ya da soğuk havalarda sabah arabacamlarında veya çimlerin üzerinde rastlayabiliriz. Yoğuşma gerçekleşirkenmadde ortama ısı verir ve ortamın sıcaklığı artar.Kışın yağışlı günlerde havanın ılık olmasının nedeni de budur.

5. Süblimleşme; Bazı katı maddeler ısı aldıklarında, sıvı hale geçmeden direk gaz hale geçebilir. Bu olaya süblimleşme denir. Naftalin, kuru buz yada lavabolarda vetuvaletlerde koku giderici olarak kullandığımız ernet bu tür maddelere örnekverilebilir.

Kuru Buz Naftalin

6. Kırağılaşma; Gaz haldeki maddenin ısı vererek sıvı hale geçmeden direk katı halegeçmesidir. Kırağılaşma ve süblimleşme bir birinin tam tersidir.

SÜBLİMLEŞME

Katı Gaz KIRAĞILAŞMA

Örnek;

Yukarıdaki şekil üzerinde maddenin halleri ve hal değişimleri gösterilmektedir. Buna göre l, ll ve lll ile gösterilen bölümlere yazılması gereken terimleri belirleyiniz.

l ll lll

…………………………….. …………………………... …………………………….

Örnek; Aşağıda sabit güçteki bir ısıtıcı tarafından sürekli ısıtılmakta olan saf suyaait sıcaklık-zaman grafiği verilmiştir. Buna göre grafik üzerinde A, B, C,D ve E harfleriİle gösterilen bölümlerdeki maddenin adını ve geçirdiği değişimleri yazınız. SICAKLIK

E A;........................................................100- ...........................................................

. D ............................................................ B;........................................................ C .......................................................... B C;........................................................ 0

ZAMAN ............................................................ A D;.......................................................-20 ........................................................... E;.............................................. ..................................................................................

Doğada Su Döngüsü; Yaşadığımız çevreye baktığımızda, suyun farklı hallerini görebiliriz. Su doğada sürekli bir döngü halindedir. Bu döngüyü şu şekilde özetlenir:

BULUT YAĞIŞ SOĞUK HAVA

Deniz ve göllerdeki sular, Güneş’ten aldıkları ısı ile buharlaşarak gökyüzünde bulutları oluşturur. Su buharından oluşan bu bulutlar soğuk hava tabakası ile karşılaştığında havaya ısı vererek yoğuşur,

farklı yağış şekilleri ile yeryüzüne geri döner. Yeryüzünde akarsular ve yeraltı sularıolarak tekrar deniz ve göllere geri katılır. Bu şekilde doğadaki su döngüsü sürekliolarak devam eder.

Not; Her yıl ortalama 420 trilyon litre su buharlaşarak gökyüzüne çıkar. Bu sularfarklı yağış şekilleri ile yeryüzüne geri döner. Eğer bu su geri dönmeseydi yaklaşık2500 yılda yeryüzünde ki su tükenirdi. Dünya’ nın 4,5 milyar yaşında olduğunu gözönünde bulundurduğumuzda su döngüsünün önemini daha iyi kavrayabiliriz.

Yağış Şekilleri; Bulutları oluşturan su buharı, soğuk hava ile karşılaşınca yoğuşarakyeryüzüne iner. Bulutlardaki su buharının yeryüzüne inmesine yağış adı verilir. Üççeşit yağış şekli vardır.

1. Yağmur; Bulutlar, rüzgarında etkisi ile sürekli hareket halindedir. Bu bulutlarsoğuk hava tabakası ile karşılaştığında, bulut havaya ısı verir ve gaz halden yoğuşarak sıvı hale geçer ve su damlacıklarına dönüşür. Yer çekimi kuvvetinin etkisi ile su damlacıkları yeryüzüne düşer. Bu yağış şekline yağmur adı verilir.

2. Kar; Bulutların soğuk hava ile karşılaştığında su zerreleri oluşturduğunu biliyoruz. Ancak hava çok soğuk ise bu su zerreleri donarak kristalleşir ve kar tanelerini oluşturur. Kar tanelerinin yeryüzüne düşmesi olayına kar yağışı denir. Oluşan kar tanelerinden hiçbirinin şekli bir diğeri ile aynı değildir.

3.Dolu; Çok soğuk hava katmanı ile karşılaşan bulutlardaki su buharı yoğuşarak su zerreciklerine dönüşür, su zerrecikleri donarak buz kristallerini oluşturur. Buz kristalleri rüzgarındaetkisiyle daha büyük buz taneciklerine dönüşür. Bu buz Taneciklerinin yeryüzüne inmesi ile oluşan yağış türüne doluadı verilir.

Not; Yağış türlerinin dışında su döngüsü içerisinde bulunan, sis, çiy ya da kırağı gibidoğa olayları da vardır.

1. Sis; Çevremizde bulunan havada her zaman belirli oranda su buharı vardır. Bu su buharına nem denir. Bu nem soğuk günlerde yerden bir kaç metre yükseklikte yoğuşarak havada asılı kalan çok su zerreciklerini oluşturur. Kendimizi bir bulutun içinde gibi hissetmemizi sağlayan bu doğa olayına sis adı verilir.

Yaprağın üzerindeki çiy damlaları

2. Çiy; Havada bulunan nem kış gecelerinde soğuk yüzeylerde yoğuşarak su zerrecikleri oluşturur. Bizler sabah kalktığımızda araba camlarında ya da bitkilerin üzerinde bu su zerrelerini gözlemleyebiliriz. Bu doğa olayına çiy adı verilir.

3. Kırağı; Çok soğuk gecelerde oluşan çiy damlaları havaya ısı vererek donar. Bu kez de, Araba camlarında ya da bitkilerin üzerinde çiy değil buz kristalleri görürüz. Çiyin donmuş olmasıyla oluşan bu buz kristallerine kırağı denir. Kırağı

Maddelerin Ayırt Edici Özellikleri; Maddeleri bir birinden ayırt etmek içinkullandığımız özelliklere ayırt edici özellikler denir. Maddelerin ayırt edici özellikleri,hissedilebilen ve ölçülebilen özellikler olarak iki ana başlık altında toplanabilir.

1.Hissedilebilen Özellikler; Renk, koku, sertlik, pürüzlülük yada tat gibi duyu organlarımız ile algılayabildiğimiz özelliklerdir. Maddeleri ayırt etmek için günlükhayatta bu özellikleri çok sık kullanılsa da bilimsel olarak bu özellikler geçerliliksağlamaz.

2. Ölçülebilen Özellikler; Bu özellikler saf maddeleri hem tanımak hem de birbirinden ayırmak için kullanılabilir. Çünkü ölçülebilen ayırt edici özellikler tüm safmaddelerde ayrı değerlerdedir. Bu özelliklerden bazılarını şu şekilde listeleyebiliriz, Kaynama noktası Erime noktası Donma noktası

Not ; Listelenen özelliklerden erime noktası ve donma noktasının aynı madde cinsiiçin eşit olduğunu unutmayalım! Bahsi geçen özelliklerin bilimsel olarak kabul edilmesinde ki en önemli etkenbirisi madde miktarına bağlı olmamasıdır. Örneğin ‘’suyun kaynama noktası100 santigrat derecedir‘’ dediğimizde ayrıca suyun miktarından bahsetmeye gerekyoktur. Madde miktarı kaynama donma yada erime noktasını değiştirmez, ancak süresinietkiler.

Etkinlik; Aşağıda verilen etkinlikte gerekli soruları doğru cevaplayarak ilerleyerek, ulaştığınız doğru çıkışı işaretleyiniz. Farklı cinsteki iki saf katı

maddenin erime noktaları farklıdır. Doğru Yanlış

Kaynama noktası sıvılar Saf bir sıvının donma için ayırt edici bir özelliktir. süresince sıcaklığı azalır.

Doğru Yanlış Doğru Yanlış

Tüm katı maddeler Saf maddelerin erime Buharlaşma her sıcaklıkta Kaynama sıvının her süblimleşebilir. ve donma noktaları gerçekleşebilir. her yerinde olur. birbirine eşittir.

Doğru Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yanlış

Bilgi; Bazı saf maddelerin erime-donma ve kaynama noktaları tabloda verilmiştir.

Madde Erime-Donma Noktası (°C) Kaynama Noktası (°C )

Su 0 100

Altın 1063 2966

Civa -39 356

Kurşun 327 1751

Oksijen -219 -183

Demir 1535 3000

Alkol (etil alkol) -117 78

Yemek Tuzu 808 1473

Isı ve Sıcaklık; Gerek günlük hayatta gerekse derslerinizde sık sık duyduğunuz ısı vesıcaklık kelimeleri yakın terimler gibi gelse de farklı terimler olup karıştırılmamalıdır.

Güneş’in, Dünya’mızın enerji kaynağı olduğunu biliyoruz. Peki, bu gün Güneş birden kaybolsa Dünya’da ne gibi değişiklikler olur?

Dünya’nın Güneş’ten aldığı enerji gibi, ısı bir enerji türüdür. Bir maddeden başkabir maddeye geçebilir. Kalorimetre olarak adlandırılan bir aletle hesaplanır. Birimi ise joule (jul) yada calori (kalori)’ dir. ( 1 kalori = 4 joule) Sıcaklık, hissedilebilir bir değer olup termometre ile ölçülür. Birimi derecedir.

Bir etkinlik ile ısı ve sıcaklık arasındaki farkı daha iyi anlamaya çalışalım; Birinci aşama olarak, mutfaktan aldığımızboş bir çaydanlığın içerisine musluktansu doldurup, parmağımızı suyun içerisine sokalım. Ne hissediyoruz? ‘’Soğuk ve ıslak’’ İkinci aşama olarak ise; Ocağı yakıp, elimizdeki çaydanlığı ocağın üzerine koyalım.4dk çaydanlığın başından ayrılmadan gözlem yapalım. Çaydanlık ve suda 4 dakika boyunca gözle görülür bir değişiklik oldu mu? 4. dakikanın sonunda ocağı kapatıp, parmağımızı tekrar suyun içine sokalım. Şimdi ne hissediyoruz? ‘’ Sıcak ve ıslak’’

Yaptığımız etkinliğin ilk aşaması ile ikinci aşamasının sonuçlarını karşılaştırdığımızda,sıcak ve soğuk gibi terimler dikkatimizi çekiyor. Bu terimler suyun sıcaklığı ile ilgilidir. Ancak sonucun farklı olmasına neden olan, sizin de bildiğiniz gibi ocağın çaydanlığa ve suya verdiği enerjidir. Bu enerji, bizim ısı olarak adlandırdığımız enerjidir. Özetle; Isı, alınıp verilebilen bir enerjidir. Sıcaklık ise, onun hissedilebilir ve ölçülebilirbir sonucudur. Şöminede yanan odunun Yanan gazın verdiği Buzulların sıcaklığını arttırarak verdiği ısı odanın sıcaklığını ısı çaydanlığın ve suyun erimesine neden olan, havadan arttırır. sıcaklığını arttırır ve güneşten aldığı ısıdır.

Isı Alış Verişi ve Sıcaklık İlişkisi; Sıcaklıkları farklı iki madde birbirine temas ettirilir ise sıcak olan maddeden soğuk olan maddeye doğru ısı geçişi olur. Bu olay maddelerin sıcaklıkları eşitlenene kadar devam eder. Soğuk bir taşı sıcak suya bıraktığımızda, su ile taş arasında ısı alış verişi olur. Su ısı,verdiği için sıcaklığı azalırken, taş ısı aldığı için sıcaklığı artar. Çaydanlığın içerisine musluktan iki bardak su doldurup,ocağı yaktıktan sonra çaydanlığı ocağa koyalım ve kaynama süresini ölçelim. Aynı çaydanlığa daha sonra içindeki suyuboşaltıp soğutarak aynı musluktan eşit sıcaklıkta iki bardakdaha su koyduktan sonra ocağı yakıp çaydanlığı koyalım.Ancak bu kez ocağı mümkün olduğunca kısalım ve kaynama süresini tekrar ölçelim. Suyun kaynamasıcaklığı değişmediğine göre, ölçüm sonuçlarına dayanarak ‘’maddeye verilen ısı arttıkça sıcaklık değişimi hızlanır’’ diyebiliriz.

Çaydanlık, içindeki su kaynamamak şartı ile, güçlü ısı kaynağı ile zayıf ısı kaynağı üzerinde eşit süre bekletilir ise güçlü ısı kaynağı üzerindeki suyun daha sıcak olduğugözlenir. Isı kaynağının gücü yada etki süresi ne kadar arttırılır ise, sıcaklık artışı o

kadar artar.Kendisine sürahiden bir bardak limonata dolduran Zeliha Hanım’ın bebeği ağlayınca meyve suyunu içemeden içeri gidiyor. Bir süre sonra bebeğini uyutup geri döndüğünde bardaktaki meyve suyunun ısındığını ancak, aynı ortamda bulunan sürahideki meyve suyunun daha

az ısındığını gözlemliyor. Zeliha Hanım’ın yaşadığı bu tecrübeden yola çıkarak ‘’Madde miktarı azaldıkça ısı etkisi ve sıcaklık değişimi artar.’’ diyebiliriz.

Isı SıcaklıkBir enerji türüdür. Enerji türü değildir.Kalorimetre kabı ile hesaplanır. Termometre ile ölçülür.Birimi kalori (cal) ya da joule (j)’dür. Birimi derecedir.Alış verişi olabilir. Alış verişi olmaz.

Isı Maddeleri Nasıl Etkiler; Dünya’daki tüm maddeler gözle göremediğimiz çokküçük taneciklerden oluşur. Bu tanecikler sürekli hareket halindedir ve bu yüzdenenerjiye sahiptir. Taneciklerin enerjisi arttıkça hareketleri hızlanır ve bir arada olanbu tanecikler birbirinden açılarak uzaklaşır. Isı enerjisi sayesinde, maddetaneciklerinin sahip olduğu enerjiyi değiştirebiliriz.

Maddeye verdiğimiz ısı, bu tanecikler tarafından alınır. Böylece enerjisi artan tanecik daha hızlı hareket eder ve birbirinden uzaklaşır. Bizler bu uzaklaşmayımaddenin kapladığı alandan gözlemleyebiliriz. Madde ısı enerjisi aldıkça kapladığıalan artar. Bu olaya genleşme denir. Isı kaybeden maddenin ise tanecikleri birbirineyaklaşacağından kapladığı alan azalır. Bu olaya da büzüşme (büzülme) denir.

Yazın elektrik tellerinin sarkması, kışıntren rayları arasında boşluklar oluşması, kavanozun kapağını açabilmek için

ısıtmamızın yada sıcak hava balonlarının temelinde bu genleşme ve büzüşme olayları vardır.

Termometre; Sıcaklık hissedilebilir bir değerdir. Ancak, herkesin hissettiği değeraynı olmayabilir. Hatta, sağ elimizle hissettiğimiz sıcaklık değeri ile sol elimizlehissettiğimiz sıcaklık değeri bile farklı olabilir. Sıcaklık değerlerinin bilimsel verileredayanarak net olarak belirlenmesi ve bilgi paylaşımı amacıyla 1714 yılında Fahrenheittarafından ilk termometre yapıldı. Zamanla bir çok termometre yapılmış olsa dagünümüzde en yaygın olarak kullanılan Celcius termometresi 1742 yılında yapıldı.

Günlük hayatta Celcius termometresini kullandığımız için sıcaklık birimi olaraksantigrat derece kullanırız. Cıvalı, alkollü yada metal termometreler gibi bir çok farklımaddeden termometre yapabiliriz. Ancak bu termometrelerin hepsi de genleşme vebüzülme prensiplerinden yararlanılarak yapılmıştır. Sizlerde evinizde kendinize özgü termometre yapabilir misiniz? Çok yüksek değerlerdeki sıcaklıkları ölçmek için metal termometreler tercih etme nedenimiz ne olabilir?

Ünitemizi Tekrar Edelim1.Bulutları oluşturan su buharı aşağıda verilen olaylardan hangisinin gerçekleşmesisonucu yeryüzüne yağış olarak düşer? A) Erime B) Buharlaşma C) Kaynama D)

Yoğuşma

2. Yandaki şekilde gösterilen yapıların bir yağış çeşidineait olduğu bilinmektedir. Bu yağış çeşidi aşağıda verilenlerden hangisidir? A) Dolu B) Yağmur C) Kar D) Çiy

3. Buharlaşma için aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Yalnızca kaynama noktasında gerçekleşir. B) Yalnızca sıvının yüzeyinde gerçekleşir. C) Sıvının ısı alması sonucu gerçekleşir. D) Her sıcaklıkta gerçekleşir.

4. Yanda, ısıtılmakta olan bir sıvıya ait sıcaklık-zaman SICAKLIK (°C)

grafiği verilmiştir. 80...........................................

Grafikte verilen madde ile ilgili, aşağıdakilerden 60…..............

hangisi yanlıştır? 40 ....... A) Kaynarken sıcaklığı artmıştır. 20 ... B) Süreç boyunca buharlaşmaktadır. 0 ZAMAN(dk)

C) 80 °C’den itibaren kaynamaya başlamıştır. D) Grafik saf bir maddeye aittir.

5. Saf maddeleri birbirinden ayırt etmek, için aşağıda verilenlerden hangisi kullanılamaz?

A) Donma noktası B) Erime noktası C) Buharlaşma noktası D) Kaynama noktası

6. Aşağıda verilen araçlardan hangisi sıcaklık ölçmek için kullanılır? A) Dinamometre B) Termometre C) Terazi D)Kalorimetre

7. Su döngüsünün oluşumunda aşağıda verilenlerden hangisi en büyük etkiye sahiptir?

A) Yağmur B) Güneş C) Rüzgar D) Ağaç8. Aşağıda verilenlerden hangisi, maddenin hal değişim şekilleri arasında yer almaz? A) Erime B) Donma C) Buharlaşma D) Genleşme

9. l. sis ll. bulut lll. kar Yukarıda verilen terimlerden hangisi yada hangileri suyun hallerine örnek

verilebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll

10. Sürahide bulunan saf sudan şekildeki özdeş kaplara farklı miktarlarda dolduran Canan, her iki kabada eşit miktarda ısı veriyor. Suların kaynamadığı bilindiğine göre; Olay sonunda aşağıda verilenlerden hangisi

yanlıştır? A) Miktarı az olan suyun sıcaklığı daha yüksektir. B) Suların sıcaklıkları eşit olur. C) Miktarı çok olan suyun sıcaklığı daha azdır. D) Miktarı az olan suda buharlaşma daha hızlıdır.

11. Aşağıda verilen olaylardan hangisi genleşme ile açıklanamaz? A) Kavanoz kapağının daha kolay açılması için ısıtılması. B) Yazın elektrik tellerinin sarkması. C) Kışın tren rayları arasında boşluklar oluşması. D) Termometre içindeki sıvının sıcaklıkla yükselmesi.

12. Büşra, kaynaması için sütü ocağın üstüne koyup altını yakmıştır. Telefonunda oyun oynamaya başlayan Büşra, ocaktaki sütü unutmuş ve bir süre sonra süttaşmıştır. Sütün taşmasındaki temel neden, aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) Sütün genleşmesi B) Sütün sıcaklığının artması D) Sütün kaynaması E) Sütün buharlaşması

13. Elvan, ocakta kaynamakta olan çorbayı alıp mutfak tezgahının üzerine koyuyor. Çorba tenceresi ve mutfak tezgahı ile ilgili verilenlerden hangisi doğru olur?

A) Çorba tezgahtan ısı alır. B) Çorba tenceresi tezgahtan ısı alır. C) Çorba tenceresinin sıcaklığı artar. D) Tezgahın sıcaklığı artar.

14. l. Kalori ll. Joule lll. Kilokalori lV. Metre Yukarıda verilenlerden hangisi yada hangileri ısı enerjisi birimi olarak kabul

edilebilir? A) l ve ll B) ll ve lll C) l, ll ve lll D) l, ll ve lV

15. Gözlük kullanan Yavuz, kışın pek sorun yaşamasa da yaz aylarında gözlük camlarının yuvasından çıkması problemi yaşamaktadır. Bu olay aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur? A) Büzüşme B) Genleşme C) Erime D) Buharlaşma