5 2.Farkli Seviyeli Kavsak Tasarimi

KARAYOLU TASARIM EL KTABI5.3. FARKLI DZEYL KAVAKLAR

169

Farkl seviyeli kavaklar, iki veya daha fazla saydaki karayolunun bir ya da daha ok farkl dzeyde kesime ve birlemesiyle tekil edilen kavaklardr. Bu tip kavaklar karlkl geilerdeki akmalar tamamyla ortadan kaldrmak ve dnlerdeki akmalar da en aza indirmek amacyla dzenlenir. En belirgin uygulamalar ekil 5.77de grlmektedir.

b- Y veya Direksiyonel

f- Direksiyonel

g- Dnel

ekil 5.77 Farkl Seviyeli Kavaklarn Genel Uygulamalar Farkl seviyeli kavaklar, Yolun fonksiyonu veya fonksiyonel snflama derecesinin ykseklii, Trafik hacminin fazlal Kapasite yetersizlii Gvenliin artrlmas ihtiyac Yol kullanclarna salanan ekonomik faydalarn artrlmas

KARAYOLU TASARIM EL KTABI

170

gibi artlardan bir veya birkann bir arada olmas durumunda tasarlanr. Kesien yollardan bir ya da fazlasnn tam veya yar erime kontroll yol (otoyol veya ekspres yol), kavak kollar ile sa/sol dn trafik hacminin fazla, hemzemin kavak kapasitesinin yetersiz, trafik kazalarnn fazla ve kavak kollarndaki yavalama ve beklemeden kaynaklanan gecikmelerin fazla olmas durumunda farkl seviyeli kavaklarn yaplmas ile kesien yollardaki trafik akmlarnn akmas nlenir. Kavak kollarndaki trafik hacmi tek eritte 1800 tat/saatten daha fazla olmas ve/veya transit trafik hacminin %20den veya 400 tat/saatten daha fazlasnn sol dn yapmas durumunda farkl seviyeli kavak yapm gerekmektedir. Edzey kavaklarn yetersiz kald yksek trafik hacimlerinde, farkl seviyeli kavaklarn gereklilii trafik hacmine bal olarak ekil 5.78e gre belirlenir.

ekil 5.78 Trafik hacmine gre farkl seviyeli kavak gereksinimi Farkl seviyeli kavaklarn tasarmnda en nemli husus kavak tipinin seimidir. Bu tip kesimelerde dnen trafii dzenlemek iin birka temel kprl kavak tipi vardr. Kavak tipinin seiminde, Kesien kol says Kesien yollarn nemi ve fonksiyonu Transit ve sa/sol dn trafik hacmi, kapasite ve servis seviyesi Trafik kompozisyonu ve ar tat oran Tasarm hz Erime kontrol derecesi Topografya ve zemin koullar Arazi kullanm durumu ve nfus younluu Doa ve kltr zellii Kamulatrma imkan ve maliyeti Yaknndaki dier kavaklar ile ilikisi Yaya hareketleri Tasarm kriterleri Yapm maliyeti gibi hususlar ilave olarak her bir kavak tipinin sahip olduu avantajlar ve dezavantajlar nemli rol oynamaktadr. Tasarmcnn kavak tipinin seimi ve konfigrasyon zerinde nemli rol olduu unutulmamaldr. aretleme ve iletmenin kprl kavak tasarmnda byk nemi vardr. Kavak tipinin seiminde kavak zelliklerine bal olarak ekil 5.79daki ak emas bir rehber olarak kullanlmaktadr.


171

ekil 5.79 Kavak Tipi Seimi


172

Farkl seviyeli kavaklarn tasarmnda dikkat edilecek genel hususlar aada verilmektedir. Btn trafik akmlarnn gvenli olarak hareketi salanmaldr Srcler tarafndan kolay alglanabilir olmal, srcy tereddtte brakarak gvensiz davranlarna sebep olacak tasarmlardan kanlmal, gidi ynlerini kolay ve doru olarak seebilmeleri salanmaldr. Srcnn karar verme noktalar arasnda yeterli zaman ve mesafe bulunmaldr. Kavak alan grlebilir olmal, giri ve klar iin yeterli gr mesafesi ve yanal gr as bulunmaldr. Kavaa giri ve klarn ok zel durumlar dnda sadan yaplmasna allmaldr. Kavan zamannda ve kolayca tannabilmesi iin, zellikle giri ve k noktalarnn ak olarak trafik iaretlemesi ile belirlenmesi gereklidir. Kavak blgesinde anayoldaki hz prensip olarak deimemelidir. Ancak baz hallerde, yksek trafik hacimli ayrlma, katlma ve rlme kesimlerinde gvenlik ve kapasitenin salanmas iin hz snrlamas gerekebilir. Rampalarn proje elemanlarnn seiminde anayola gre daha kk proje hzlar esas alnr (Anayol ve rampa proje hzlar Tablo 5.27de belirtilmitir.) Genel bir kural olarak kprl kavaklar arasndaki mesafenin ehir geilerinde 1.5kmden, krsal kesimlerde ise 3kmden daha az olmamasna zen gsterilmelidir. ehir ilerinde mesafenin 1.5kmnin altnda olduu hallerde, kamulatrma durumu uygun ise kavaa toplayc yollar ilave edilebilir. Kavak alternatifleri, Kapasite Gzergahn sreklilii Kavak dokusunun homojenlii Farkl seviyeli yaplarn klar rlme durumu Sinyalizasyon ihtiyac Maliyet Kamulatrma imkan Yapm durumu evre uyumluluu gibi kriterlere gre karlatrlr. Kavak alanna yaklaan karayolunun proje hz, gzergah, profili ve enkesitleri kavan zelliini ve gvenliini etkileyen faktrlerdir. Kavak blgesindeki gzergah ve profilin olduka dz ve dze yakn olarak tasarlanmas grn ak olmas iin tercih edilir. zellikle kesien yollardan anayolun bu ekilde tasarlanmas uygun olacaktr. Farkl seviyeli kavak ierisinde, anayol ve tali yoldaki gr mesafesi en az, ihtiya duyulan duru mesafesi kadar veya daha fazla olmaldr. Yatay ve dey gzergahn tasarm (proje hzna bal seilen yatay ve dey kurplar), altgeit ve stgeitlerde minimum durma mesafesini salamayabilir. Bunu nlemek iin kpr yapsnn aklk ve geniliklerinin artrlmas gerekebilir. Baz durumlarda da, zellikle yaplamann youn olduu ve tarihi, doal dokusu olan yerlerde bu tip yaplarn tamamen effaf olarak tasarlanmas daha uygun olmaktadr. Birbirini takip eden seri kavak tasarmlarnda, her bir kava ayr ayr ele almak yerine, kavak grubunu bir btn olarak dnmek gerekir. Kavak serisinin homojenlii ve gzergahn sreklilii birbiriyle ilikili olup, her ikisinin de salanmas ideal artlarda mmkn olur. Yksek kapasite ihtiyac, uygun hizmet seviyesi, anayol akmalarndaki maksimum gvenlik gibi etkenlere bal olarak, kavak giri ve klarnda da homojenlii salamak arzu edilir. Karayolunun balang ve hedef noktalar boyunca gzergahta, direksiyonel bir sreklilik salanmaldr. Ayn zamanda, uygun erit saylarnn kullanlarak, dzenli bir sistemin elde edilmesine allmaldr. Baz durumlarda, bir koridor iindeki tek bir gzergah zerinde iki veya daha ok karayolu birlikte geebilir. Krsal alanda sinyalizasyon ve yol srekliliini salayarak sorun alabilir. ehir geilerinde ise, gzergahn rlmesi, ilave kapasite ve erit genilii ihtiyac gibi nedenlerden dolay zm gleecektir.


173

Gzergahn gvenlii, etkinlii ve akl geometrik yerleime ve sinyalizasyona baldr. Kavak rampalarnn yerleimi ve aralarndaki minimum mesafe srcleri bilgilendirerek, ikaz ve kontrol edecek sinyalizasyonun derecesine baldr. Kaplama izgileri, ikaz levhalar ve dier iaretlemeler, kavaklarda srcleri bilgilendiren nemli unsurlardr.

5.3.1. Farkl Seviyeli Kavak TipleriFarkl seviyeli kavaklar kol saylarna gre veya drt kollu olarak ikiye ayrlr. Dier bir gruplandrma ekli de seviye ayrmna gre; iki, veya ok katl olarak adlandrlr. Ayrca uygulanan yap saysna gre tek, ift veya ok yapl olarak da gruplandrmak mmkndr. ekil 5.80de farkl seviyeli kavaklarn genel olarak kullanlan tipleri verilmektedir.

ekil 5.80 Farkl Seviyeli Kavak Tipleri

5.3.1.1. Kollu KavaklarKonumuna gre T ve Y olarak iki grupta toplanrlar. ekil 5.81de tek yapl, ekil 5.82de ise iki veya ok yapl T ve Y kavak tipleri grlmektedir.


174

ekil 5.81 Kollu Tek Yapl Farkl Seviyeli Kavak kollu kavak tasarm bir ya da daha fazla farkl seviyeli balant ve tek tarafl tali yol kesiimlerini kapsar. Dike yakn balantlarda tipik T tasarm uygundur. Dar al balantlarda Y tasarm dnlr. kollu kavaklarn gelecekte gelitirilmesi veya geniletilmesi gtr. ekil 5.81 A bir tane farkl seviyeli balant olan tipi gstermektedir. ekil 5.81 A ve B en ok kullanlan trompet tipidir. Trafik hacmine gre hangi tipin seileceine karar verilir. Eimli kesimeler dik al kesimelere gre daha ok tercih edilir. Eimli kesimelerde daha ksa yolculuk mesafesi ve ar sola dn hareketi iin daha yumuak bir yarap vardr.ekil 5.81 Ada grld gibi b-a dnnde erilik yapya yaklamadan balad iin src kurba girerken ani fren yapmaktan kanm olur. Src gvenlii iin gei erileri uygulanr. ekil 5.81 Bde grld gibi k rampas yapy getikten sonra yerletirilerek gerekli gvenli yavalama mesafesi elde edilir. ekil 5.81 Cde grlen tasarm ise daha az tercih edilen tiptir. Bu tipin avantaj, mkemmel bir kullanm alanna sahip olmasdr. Anayol zerindeki rlmeleri ortadan kaldrmak iin toplayc yol nerilir. Trafik asndan deerlendirildiinde, bu tip tasarm, luplardan gelen trafik rlme meydana getireceinden ekil 5.81 A ve Bdekilerden daha sonra gelir. Kk yarapl kurplardan oluturulan, anayolu kesen luplar uygun deildir. Sola dn hareketinin az olduu durumlarda bu tip tercih edilebilir. Arazi artlar eit olduunda ekil 5.81 A ve Bdeki tipler tercih edilmelidir. Yapm maliyeti asndan ekil 5.81 A ve B arasnda bir fark yoktur.

5.3.1.1.1.Trompet

ekil 5.82 Trompet Kavak Bir ok kollu kavak tek bir yap barndrr. Bu tip kprl kavaklar ncelikle birbirini kesen anayol ve ekspres yolu balamak iin kullanlr. Trompet kavak, serbest akm hznn yksek olduu anayolu kesen


175

hzn daha dk olduu tali yol iin dnlmelidir. Sol dn trafiinin ok olduu yne direksiyonel rampa, az olduu yne ise lup (dng) yerletirilmelidir (ekil 5.83).

a

c

b

-A-

a

c

b-B-

ekil 5.83 Trompet Kavak Yerleimi ekil 5.83deki trompet tipi farkl seviyeli kavaklardaki dnler trafik akmna gre Ada b-a ynnde, Bde ise c-b ynnde dk trafik hacmi nedeniyle lup (dng rampas) ile, dier yndeki hareketler dorusal olarak yaplacak ekilde tasarlanr. Kurp yarap azaldka iletme hznn decei ve kol kapasitesinin azalaca gznnde tutulmaldr. Anayol ve tali yolun dik kesime yerine verevli kesitirilmesi durumunda, Rampalarn daha ksa olmas Sol dnler iin daha yumuak erilikte kurplarn tekil edilebilmesi salanabileceinden tercih edilir. ekil 5.83 A ve Bde kurp balangcndan nce gei erisi yaplmas halinde yksek hzl tatlar iin gvenli ve konforlu yavalama ve dn kolayl salanaca gznnde tutulmaldr. Avantajlar: Yksek hzda yar direksiyonel hareketlerle ar dn trafik hacimleri iin yeterlidir Tek yap gerektirmektedir rlme yoktur Tm hareketlerin serbest akmn salayan yksek kapasitededir


176

5.3.1.1.2.Yarm Yonca

ekil 5.84 Yarm Yonca Kavak Her iki ynde sol dn hareketinin luplarla (dng rampalaryla) saland kavak tipidir. Tam yoncann balang aamas olarak uygun bir kullanm salar. kinci aamada, tali yolun dier ynde uzatlmas ve kalan rampalarn eklenmesiyle gelitirilebilir, gerektiinde tam yoncaya da dntrlebilir. Bu tip kavaklarda tali ynde geriye dn imkan vardr.

5.3.1.1.3.Direksiyonel ve Yar Direksiyonel

ekil 5.85 Kollu Direksiyonel Kavak Direksiyonel kavaklar bir ya da daha fazla sola dn salayan, tek/ift ynl, bir veya daha ok farkl seviyeli rampalardan oluan kavak tipidir. ok eritli kombinasyonlar vardr. Bunlar ounlukla kentsel alanlardaki ara kesimelerde ve iki anayolun kesimesinde kullanlr. Bylece serbest akm hz dnen trafiin transit trafie gre yksek olduu durumlarda bir ya da daha fazla saydaki dng rampalaryla salanr. Tek veya ift ynl rampa balantlar daha yksek trafik kapasitesini, iletme hznda art ve seyahat mesafesinde azalmay salarlar. Direksiyonel kavak farkl seviyeli kavaklar iinde en yksek kapasiteye, iletme hzna, konfora, gvenlie ve maliyete sahip kavak tipidir. Birden fazla kprye ve/veya seviyeye gerek duyulmas, kollardaki trafik hacmi ile sol/sa dn trafik hacminin fazla olmas nedeniyle otoyol/blnm yol kesimelerinde kullanlmas uygun olmaktadr. Y tipi farkl seviyeli kollu kavaklar iin uygulanabilen tek kavak tipidir.


177

ekil 5.86 Kollu ok Yapl Direksiyonel Kavaklar T ve Y tipi kavaklar ekil 5.86da grld gibi, ok kprl ve/veya ok seviyeli olarak da yaplabilmektedir. ekil 5.86 ada grlen Y tipi kavakta kpr ile tm ynlere ynlendirme yaplabilmekte ve rlme olumasa da ayrlma ve katlma tipi akmalarn oluaca gznnde tutulmaldr. ekil 5.86 birden fazla katl yap ieren ve tm ynlere dn lup olmakszn salayan T ve Y kavaklar gstermektedir. Bu tr kavaklarn maliyeti tek yapllara gre daha fazladr. Trafik hareketlerinin tm ynlere ok olduu yerlerde uygulanr. ekil 5.86 Ada tm hareketler direksiyoneldir. adet tekli yol yaps gerektirmitir. c-b hareketinin direksiyonel olmas iin ilave yap ve daha geni alan gerektiren bu tipte rlme akmalarndan kanlmtr. ekil 5.86 Bdeki tip Adakine benzer olup, ayn noktadaki iki yapyla kat oluturulmutur. ki tipin de ilevsellik asndan birbirine byk stnl olmamakla birlikte, maliyet olarak karlatrldnda kamulatrma ve kpr yaplar asndan farkllk gsterir. ekil 5.86 Cde ift testi kulplu katl kavak grlmektedir. Bu tip kavaklar adet yap gerektirmektedir. Burada zellik arzeden husus yksek trafik hacmine sahip kesien iki yolun birini dierine minimum sapmayla ynlendirmektir. Kesien yoldaki trafik anayoldakine gre az olsa da, iletme kapasitesinin byk olmas iin, katl ayrlmalar salayan rampalardaki geometrik standartlarn yksek olmas uygundur. b-a ve c-b ynndeki hareketlerin sadan ayrlma ile yaplmas uygundur. ekil 5.86 D, iki sol dn rampasnn ve anayolun tek noktada karlat, katl tek bir yap ile oluturulan tiptir. ekil 5.86 Fde her biri anayol zerinden geen tek ynl testi kulpu rampasn tayan iki yapl katl kavan farkl varyasyonu grlmektedir. Bu tipte standartlar biraz daha drlerek sola dn hareketi katl olarak olmayp, ayn seviyede rlmeye izin verecek ekilde yaplmaktadr.


178

ekil 5.86 E ise C ve Fnin bir baka eididir. Fdekinin aksine sola dn hareketleri farkl yollarla salanarak rlmeye izin verilmemektedir. Testi kulplardaki geometrik standartlar drlerek Cdeki nc yapdan kanlmtr.

5.3.1.2. Drt Kollu Kavaklar 5.3.1.2.1.Tek Luplu (Dngl)Baz kavaklarda rampa geliimini tek lupla (dng rampasyla) snrlamak dnen trafiin okluuna ramen toporafya, kamulatrma, kltr ve doa, vb. etkenlerden dolay uygundur. Tek lupun rampa terminalleri, orta refj sola dn eritlerinde dn hareketleri zenli olarak kontrol edilmelidir. Bu tip katl kavaklar dk trafikli yollarn kesiiminde uygulanr. Trafik hacmi gerektirmedii halde toporafyann zorlamasyla da yaplabilir. Dn hareketleri minimum tasarm kriterlerine sahip iki ynl rampalarla salanr. Rampa terminalleri basit T kesiimlerdir. Bu kavaklarn uyguland alanlar kstldr. Genellikle manzaral bir park alan ile, dn trafiinin ve ar trafik hacminin az olduu devlet veya il yolu kesiimleri bu tipe uygun yerlerdir. Bu gibi yerlerde arazi durumu ve doann korunmas, ek rampa yaplmasndan daha nceliklidir.

ekil 5.87 Drt Kollu Tek Luplu Kavak

5.3.1.2.2.DiamondDiamond genellikle anayola paralel drt rampadan oluan, tm dn hareketlerinin saland farkl seviyeli bir kavak tipidir. Her bir rampa kestii yola saa ve sola dn imkan verir. Sola dnler farkl seviyede, tali yoldaki trafii (edzey kavakla) keserek yaplr. Tali yoldaki hemzemin kesimeler, diamond tipi kavan kapasitesini olumsuz etkiler. Ayrca diamond kavaklarda anayoldaki rampalarn balang noktalarnda ayrlma ve katlma akmalar olup, rlme tipi akma olmamaktadr. Rampalarn yollarla kesitii yerlere depolama (hzlanma ve yavalama) eritleri yaplmas, trafiin kanalize edilmesi ve sinyalizasyon uygulamasyla yksek kapasiteli ve gvenli katl kavaklar oluturulabilir. Rampalarn kesiimlerinde maksimum gr mesafesi veya rampa yaklamlarnda grlebilirliin salanmas esastr. Diamond kavak, katl kavaklar iinde en yaygn ve en basit uygulanabilendir. Tali yolun blnm olmad durumlarda da yaplabilir. Avantajlar: Yapnn ilerisindeki tek giriler ve klar yksek standartldr Kullanlan alan ve yapsal maliyeti ekonomiktir Anayolda tek giriler iaretlemeyi basitletirici zelliktedir Yapnn altnda veya stnde erit deitirmek iin hz artrmaya ihtiya yoktur


179

Anayolda rlmeler yoktur Dezavantajlar: Yan yollarda sol dn hareketleri kapasitenin altndadr Yan yoldan anayola geilerde ve zellikle yan yolun rampa terminallerinde gr salamak zorlamaktadr Kapasitenin artrlmas iin yan yol zerinde sinyalizasyon yaplmas gerekir Tali yoldaki edzey kesimelerin farkl uygulamalar nedeniyle istenmeyen trafik hareketleri oluabilir Anayolda dnen trafik durmakla ykml olup, depolama eridi gerekebilir leride trafik hacminin artmas durumunda (mevcut kavak alan yeterli ise) kapasiteyi artrmak iin, Yan yollar kanalize edilerek almal Yan yol zerine fazl sinyalizasyon kurulmal Sol dnler iki eritli olmaldr

-A-

-B-

ekil 5.88 Diamond Kavak ekil 5.88 Adaki diamond kavak tek yapl olup en ok uygulanan tipidir. ekil 5.88 Bde ise ift yapl tip grlmektedir. Bu tip farkl seviyeli dnel kavak gibi alr.

5.3.1.2.3.Yonca


180

ekil 5.89 Yonca Kavak Sol dnlerde akmalarn tamamyla ortadan kaldrld drt kollu kprl kavak tipidir. Lup rampalar sol dn hareketleri, d rampalar ise sa dn hareketleri iin oluturulmutur. Tam yonca kavakta sol dnler diyagonal rampa, sa dnler dng rampalar ile gerekletirilmektedir. Dng ve diyagonal tipi rampalarn tali yol ile kesitikleri yerlerde hemzemin kavaklar ihtiya yoktur. Ayrca tam yonca tipi kavaklarda, dng rampalarndan dolay byk kamulatrma alanna ihtiya duyulmas bir dezavantajdr. Buna ilave olarak yonca tipi kavaklarda, anayola dng rampas ile katlma noktasndan itibaren anayoldan dng rampas ile ayrlma noktas arasndaki kesimde rlme akmas olumaktadr. Bu rlme kesiminde birbirine komu iki dng rampasnda toplam trafik hacmi 1000 tat/saatden fazla ise ekil 5.90da grld gibi, sadece anayolda vaya gerektiinde her iki yolda toplayc/datc yollar yaplabilir. Avantajlar: Sol dnlerde kesimeler yok edilmitir Trafik sinyalizasyonu zorunlu deildir Trafik hareketleri devaml ve doaldr Gerekirse kademeli ina edilebilir Dezavantajlar: Byk alan isterler Anayol ve tali yoldaki her iki rlme limit (kritik) kapasitededir Anayolda ift eritli klarn iaretlemeleri komplikedir lave rlme eritleri st ve alt yap maliyetlerini artrmaktadr luplardaki katlmlarda yetersiz uzunluklar anayolun kontrol hzn drmektedir Gvenlik zelikleri dktr Yonca tipi kavan tasarmnda Sa dnler diyagonal rampalar ile, sol dnler dng rampalar ile yapldndan dolay rampalardaki erit saysnn belirlenmesi ve anayol ile tali yol zerinde hzlanma/yavalama eritlerinin yaplmas gerektii, Daha byk kamulatrma alan ve maliyetinin olduu, Anayol ve tali yolun her ikisinin de blnm yol olmas gerektii, Anayol zerindeki dng rampalar arasnda rlme tipi akmalarn olduu, komu iki dng rampasndaki toplam trafik hacminin 1000 tat/saatden daha fazla olduu durumlarda rlme akmalarndan dolay kapasitenin azald ve kaza riskinin artmasndan dolay paralel toplayc/datc yol gereksinimi olabilecei,

KARAYOLU TASARIM EL KTABIgz nnde tutulmaldr.

181

Toplayc Yollu Yonca Kavak Yonca kavak toplayc yol ierebilir. Bu proje yaps rampalardaki rlen trafik akmn anayoldaki ana akmdan, rlmedeki akmalar ve iaretleme glklerini minimize ederek ayrr. Dolaysyla anayoldan tek bir giri ve k salar.

ekil 5.90 Toplayc/Datc Yollu Yonca Kavak

5.3.1.2.4.Yarm Yonca (Simetrik ve Asimetrik)Trafik hacminin dk olmas, yaplama, vb. nedenlerden dolay kavan belirli eyreklerine dng rampalar konulamad durumlarda ekil 5.92 ve ekil 5.93de grld gibi yarm yonca kavaklar tasarlanabilir. Rampalar dn trafik hacmine gre konumlandrlr. Yarm yonca kavaklarda, sol dnlerdeki edzey kesimelerin anayolda deil, tali yolda olmas gvenlik asndan tercih edilir. Bu tipler simetrik (ayn tarafta) veya asimetrik (artmal) olarak tasarlanrlar. Bu tip kavakta anayoldaki iki sol dn ortadan kalktndan dier sol dn kesimelerinin de tolere edilebilecei yerlerde tercih edilir. Ayrca bu rampalar, eksik olan luplarla gerekletirilen iki sa dn hareketini de salayacaktr. ki d rampa kalan drt dn iin yaplmtr. Rampalarn yola baland yerlerde sola dnlerden dolay kesimeler oluacandan rampalarda seyahat eden tatlar iin maksimum gr mesafesi veya grnebilirliin salanmas gerekmektedir. Simetrik yarm yoncada edzey kesimelerin anayol (ekil 5.91 b ve d) yerine tali yol (ekil 5.91 a ve c) zerinde uygulanmas tercih edilir.


182

ekil 5.91 Yarm Yonca Kavak Tipleri


183

ekil 5.92 Simetrik (Tek Tarafl) Yarm Yonca Kavak Simetrik (Tek Tarafl) Yarm Yoncann, Avantajlar: Tek klar anayolda iaretlemeyi basitletirici zelliktedir Tali yolun bir demir yoluna yada nehir yatana ok yakn olduu zel kesimlerde uygulanabilir Dezavantajlar: Rampa terminallerinde tali yol zerindeki kesimeler kapasiteyi ve gvenlii snrlar Dz giden ve dnen trafiin ok olduu durumlarda tali yolda iaretleme gereklidir

ekil 5.93 Asimetrik (artmal) Yarm Yonca Kavak Asimetrik (artmal) Yarm Yoncann, Avantajlar: Anayolda hzl trafikte yapnn ilerisine yerletirilen giri terminalleri tercih edilir rlmeler ortadan kaldrlmtr Tek giriler anayolda iaretlemeyi basitletirici zelliktedir


184

Kullanl, gelecekte trafik hacmine bal genileme, almalar ve ilave eritlerin katlmasna yeterli geniliktedir Dezavantajlar: Yan yollardan gelen sol dnler doal sa dnleri deitirir Yan yollar zerindeki rampa terminallerinin kapasite ve gvenlii u noktalarda snrdadr Yan yollar zerindeki sol dn hareketleri iin eritte durmak gerekir ekil 5.93deki asimetrik yarm yoncann tm rampalar, trafik hacmine ve kamulatrma kstna bal olarak farkl ynlerde yerletirilebilir.

5.3.1.2.5.DnelEdzey dnel kavaklarn farkl seviyeli uygulamas olup, kesien kol saysnn ve sol/sa/U dn trafik hacminin fazla olduu yerlerde alternatif bir kavak tipi olarak tasarlanabilir. Dnel kavak kesien yollardan ayrlan ana bir gzergaha sahiptir. Rampalardaki trafii ya da kesien trafii dnel ada etrafndaki yola ynlendirerek transit trafii rahatlatr. rlme hareketleri kapasitenin azalmasna neden olduu iin dnel kavan kullanmn snrlar. Bu kavaklar be veya daha fazla kesiimin bulunduu anayol zerinde, transit trafiin dndaki hareketlerin nispeten az olmasndan dolay rlmelerin sorun tekil etmeyecei yerlerde uygulanabilir. Tm kavak alann bytmesine ramen kapasiteyi artrmak amacyla rlme alan azaltlabilir. Bu tipin uygulanabilirlii kstldr. Dier alternatiflerin uygulanamad ve yukarda bahsedilen artlarn olutuu durumlarda tercih edilmelidir.

ekil 5.94 Dairesel Dnel Kavak Avantajlar: Hz ve trafik hacminin yksek olmad drt veya daha fazla kollu ehir d kavaklar iin olduka basit zm salar Dezavantajlar: Geni alan gerektirir rlme kesimleri hz ve kapasiteyi snrlar rlme kesimlerinde gerekli mesafeyi salamak amacyla ada yarap yeterince byk alnmamsa ynlendirme iaretlemesi zorlar


185

ekil 5.95 Eliptik Dnel Kavak Anayol ve tali yol trafik hacminin birbirine yakn olduu durumlarada dairesel, anayol trafiinin daha fazla olduu durumlarda ise eliptik dnel tip tercih edilir. Eliptik adada rlme mesafesinin uzun olmas iaretleme sorununu azaltr.

5.3.1.2.6.Direksiyonel ve Yar DireksiyonelDireksiyonel farkl seviyeli kavaklar her bir yn iin en uygun balantnn diyagonal yapld, hz, kapasite ve gvenliin artrld, rlmelerin ortadan kaldrld, yksek kapasiteli ve nitelikli bir kavak tipidir. Ancak, birden fazla yap gerektirdiinden maliyeti yksektir. Tm ynlere dorudan erime salanmsa direksiyonel, baz ynlerde dngler vastasyla son buluyorsa yar direksiyonel olarak adlandrlr. Tam direksiyonel kavaklar yksek maliyetleri nedeniyle genellikle otoyollarda tasarlanr. ekil 5.96 da drt seviyeli ok kprl direksiyonel kavak tipi grlmektedir.

ekil 5.96 Direksiyonel Kavak Yar direksiyonel kavaklar dngl (luplu) veya dngsz (dorusal) olabilir. Dngl olanlarda ekil 5.97de grld gibi, trafik hacmi en yksek olan sol dn etkin olmakta ve bu dn kavan merkezinden uzaklatrlmaktadr. Bu tip kavaklar genellikle kpr gerektirmekte ve anayol zerindeki rlmeyi nlemek amacyla toplayc/datc yollar kullanlabilmektedir.


186

Dngsz yar direksiyonel kavaklar, drt veya daha fazla kpr gerektirse de sol dnn kavak merkezinden uzaklatrlmas gerekmemektedir. Bu tip kavaklarda sadan giri ve klarn tasarm, kavak iletmesi ynnden nemli bir husustur.

ekil 5.97 Yar Direksiyonel Kavaklar

5.3.1.2.7.Tek NoktaTek Nokta Kavak, kamulatrma, toporafik, vb. kstlamalardan dolay gelitirilmi farkl seviyeli bir kavak tipidir. Tasarm esas ekil 5.98de grld gibi; anayolda kesintisiz akm salanrken tali yol ile rampalarn kesimeleri drt kollu hemzemin kavaklar gibi dzenlenir. akmalar dier tiplerden farkl olarak kavak iinde yer almaktadr. Sola dnler birbiriyle karlatrlarak birbirinin solundan ilemesi salanr. Saa dn hareketleri serbesttir. Bu tip kavaklar, dar kamulatrma alan gerektirmesi, kprlerden kaynaklanan yksek inaat maliyeti ve bilinen diamond kavaktan daha fazla kapasite salamas ile tannrlar.


187

ekil 5.98 Tipik Tek Nokta Kavak Tek Nokta Kavak diamond kavaa benzemekle birlikte, en nemli fark; diamond tipi kavakta diyagonal rampalar tali yolda iki adet sinyalize (veya kanalize) edzey kavak gerektirirken, bu tipte tali yolda kavan iinde bir adet sinyalizasyonlu edzey kavak yeterli olmaktadr. Bu nedenle ve daha az kamulatrma alan gerektirmesinden dolay daha ekonomiktir. Ayrca yarm yonca tipi kavaklarda olduu gibi anayola balanan diyagonal rampalar iin edzey kavak gerekmemektedir. Rampalarn yerleimi ve byk sol dn asna sahip olmas nedeniyle Tek Nokta Kavaktaki sinyalize edzey kavak alan tali yol zerinde sinyalize edilmi iki adet edzey kavaktan daha byktr. Sol dn trafik akmlarna daha iyi hizmet verebilmesi dier bir avantajdr. Byk kpr gerektirmesi nemli bir dezavantajdr. Ayrca kesien yollarn dar al olmas halinde yanal aklk ve gr mesafesi olumsuz etkilenmektedir. ehir geilerinde yaya trafiinin youn olmas iletme asndan olumsuz etki yaratacaktr. Sol dn trafiinin fazla olduu durumlarda depolama sorunu olabilmektedir.

ekil 5.99 Tek Nokta Kavak (Kamulatrma kst olan yerlerde) Tek Nokta Kavaklarda saa dn eritleri genellikle sola dn eritlerinden belirgin uzaklkta ayrlr. Saa dn k rampalar serbest ya da kontroll braklabilir. Serbest dnler iin saa k rampalar oluturulurken, kesimenin olduu yerde saa k rampasnn balangcndan en az 60m. nce olacak ekilde ilave erit gerekir. Yaknnda baka bir kavan olduu durumda, serbest dnl saa k


188

rampalar arzu edilmez. Yaya trafiinin youn olduu yerlerde kesimelerden dolay serbest dnl saa k rampalarnn kullanlabilirlii gleir. Dur levhas vaya trafik sinyalizasyonu ile kontroll saa k rampalar tasarlanrken, sola dnen ya da dz giden trafii engellememesi amac ile uygun saa depolanma salanmaldr. ekil 5.98de grld gibi katlmann olduu yerden en az 30 m. ncesine saa dn eridi uzatlmaldr. Bu tip kavaklarda kesien yollarn verev olmas, gr mesafesi ve grlebilirlii olumsuz etkiler. Bu durumda kpr uzunluu artrlabilir, eritler arasndaki mesafe geniletilebilir. Verevlilik a 30 ye yaklatnda kavak tasarmnda stn bir dikkat ve zen gsterilmelidir. Tasarmda belirli kriter ve kabuller vardr. lk olarak sola dnlerin tek kurpla olmas istenir. Doal olarak bu ek kamulatrma ya da byk kpr yaplar gerektirebilir. Bunun arzulanmad yerde birleik kurp kullanlabilir. Bu durumda ikinci yarap birincinin en az yars kadar olmaldr. Dier bir kriter de sola dnlerde gerekli duru mesafesini salamak olmaldr. nc kriter; kavan fonksiyonelliini artrmak amacyla orta refj geni tasarlamaktr. erit ayrma butonlarnn yerletirme karar sola dn yapan tatlarn dingil geniliine baldr. Refj geniletilerek butonlar aras yanal mesafe artrlabilir (ekil 5.98). Bu da kavak alann ve kavaa doru ilerleyen tatlar aras mesafeyi azaltr. Bunun sonucu daha uzun yeil k zaman ve daha az potansiyel src hatas olarak karmza kar.

ekil 5.98 Tek Nokta Kavak (Altgeitli) ekil 5.99da grlen toplayc yollu Tek Nokta Kavaklarn tasarmnda ilave kriterler vardr. Anayolda toplayc yola katlma/ayrlmay salayan gei rampas vardr. Bu rampann uzunluu en az 200m, tercihen 300mden fazla olmaldr. Trafik sinyalizasyonlu toplayc yolda transit akm iin drdnc bir kriter olup; serbest akm ve U-dn hareketleri toplayc yoldan tek yndeki dier hareketleri hzlandrmas asndan arzu edilir. Kavan byklnn seimi; ekli, iletme karakterleri ve kavak iindeki yaya hareketlerine baldr.

ekil 5.99 Toplayc Yollu ve zel U-Dnl Tek Nokta Kavak (stgeitli)


189

5.3.1.3. Farkl Seviyeli Kavak KombinasyonlarBir ya da iki dn hareketi dier dn hareketlerine gre ok daha fazla trafik hacmine sahip olduu durumlarda deiik kavak kombinasyonlarnn tasarm dnlr. ekil 5.100de gsterilen kavak dzenlemesi nemli bir blnm yol kenarnda ve evresinde yer alan ok sayda bina ve kentsel geliim alanlarnn olduu durumlarda uygulanr. Bu kombinasyon -ayn zamanda rampa grevi gren- bir karayolunun iki ucuna yerletirilmi trompet kavaktan ve rampa karayolu zerinde yer alan diamond kavaktan olumaktadr. Uygun bir iaretleme ile srcler allmn dndaki bu sisteme ayak uydurabilirler.

ekil 5.100 Farkl Seviyeli Kavak Kombinasyonu ekil 5.101 iki anayolun kesiiminde yer alan, luplarndan biri yar direksiyonel olan yonca yaprak kavak kombinasyonunu gstermektedir. Bu kavak endstriyel gelimenin hzl olduu ve gelecekte daha da yksek trafik hacminin beklendii blgelerde uygulanabilir. Yar direksiyonel kol anayol zerinde trafiin iletme hznda akmasna izin verir. Bu hareket yksek standartl iki eritli -dier hareketlere kyasla daha byk yarapl- rampayla salanmaktadr.

ekil 5.101 Yar Direksiyonel - Yonca ekil 5.102de yksek orandaki sola dn trafik hacmini yarm yonca ile toplayan bir diamond kava grlmektedir. Dng ile yaplamayan ve trafik hacmi dierlerine gre daha dk iki sol dn hareketi


190

diamonddaki edzey kesime ile salanr. Bu tip bir kavak, normal bir yonca kavaa gre daha az alan gerektirdiinden kamulatrma asndan daha uygundur.

ekil 5.102 Yonca - Diamond

ekil 5.103 Yonca - Direksiyonel

5.3.2. Tasarm KriterleriFarkl seviyeli kavaklarn tasarm, kavan kapasitesi, gvenlii ve konforunu artrmak amacyla geometrik yerleim ve boyutlandrma iin yaplan almalar kapsar. Tasarm aamalar; kavak yerleimi, enkesit tiplerinin ve erit saylarnn belirlenmesi, yardmc erit gereksinimi, rampa ve rampa terminallerinin tasarlanmas olup, bu almalar esnasnda Tablo 5.25.deki kriterlerin ve aadaki husularn dikkate alnmas gerekmektedir. Kesien yollarn snf ve kapasitesi Transit ve sa/sol dn trafik hacmi, tat kompozisyonu Tasarm hz (anayol, tali yol ve kollar iin) Topografya, zemin koullar ve kavan konumu Mevcut ve gelecekteki arazi kullanm durumu ve nfus younluu

KARAYOLU TASARIM EL KTABI Kamulatrma durumu ve maliyeti Yapm maliyeti Komu kavaklar ile ilikisi ve mesafesi Tablo 5.25 Farkl Seviyeli Kavaklarda Tasarm ElemanlarFARKLI SEVYEL KAVAKLARDA TASARIM ELEM LARI ANVt 30 R (m) k ni Minimum Kapal Dey Kurp Yarap Minimum Ak DeyKurp Yarap Minimum Enine Eim Maksimum Dev er Minimum Relatif Eim Minimum Duru Gr Mesafesi -g (%) -g (%) Rk (m) Ra (m) s (%) Smax(%) G (%) Sh (m) 500 250 1000 500 1500 750 25 (km/sa) proje hz iin deerler 40 50 50 80 5 6 2000 1000 2800 1400 4000 2000 60 130 70 190 80 280

191

Proje Eleman Kurp Yarap Ortalama Boy una Eim

2.0 - 2.5 6 0.1x a a =Yol kenarnn dnme eksenine olan uzakl (m) 25 30 40 60 85 115

Ar tat yzdesinin fazla olduu kesimlerde tasarm hz yksek ise, boyuna eim iin minimum deerler alnacktr. 2. Otoyollarda minimum enine eim %2.5 uygulanacaktr. StraBenbau (AZ) RAL-K

1.

5.3.2.1. Kavak YerleimiFarkl seviyeli kavaklarda kavak yerleimi iin yatay ve dey hat tasarmnda aada belirtilen hususlar dikkate alnmaldr. Yatay Hat; Giri ve k rampalar anayolun ailymanda olduu kesimlerde tasarlanmaldr Dikiz aynasndan yeterli gr salanamayaca iin, kk sa kurplarda yaplacak girilerden kanlmaldr Anayolun sol kurp kesiminde k verilmesi kanlmaz ise, kn anayola teet oluturmayacak ekilde, dikkat ekici bir sa kurp ile tekil edilmesi gerekir Dey Hat (Profil); Ayrlma-katlma gibi kritik noktalarn ak (dere tipi) dey kurp iinde yer almas uygun olacaktr Birbirine balanacak yollarn boyuna eimleri mmkn olduu kadar az olmaldr. k rampalarnn yokuta ve giri rampalarnn inite tasarlanmas sr dinamii asndan faydaldr.


192

Vadilerin yksek kotta geildii kesimlerde, tali yol balantlar ve dn kollarnda oluacak istenmeyen durumlarda, balant noktalarnn kaydrlmas veya anayol profilinin revize edilmesi irdelenmelidir.

5.3.2.2. erit Saylar ve Enkesit TipiKarayolu gzergahnda uygulanacak temel erit says, trafik hacmindeki deiikliklere ve erit saysnn deitirilmesine baklmadan, gzergahn byk blmnde uygulanan minimum erit saysdr. Kavak blgesinde etkin bir trafik akn salayabilmek iin, anayol ve kollardaki erit saylarnn belirlenmesi gerekir. Tasarm trafik hacmi ve kapasite analizi anayol ve kollarda kullanlacak minimum erit saylarn belirler. Anayoldaki temel erit saysnn sreklilii salanmaldr. Temel erit saylar belirlenen bir yol iin kavak alanlarndaki erit ayarlamas aadaki prensiplere gre yaplmaldr. Katlmalarda; iki trafik akmnn birlemesinden sonraki erit says, iki trafik ynndeki erit saysnn toplamndan en fazla bir eksik olmaldr. Baz durumlarda toplamna eit olabilir. Ayrlmalarda; anayol erit says ayrlan kolun ve ayrlmadan sonraki anayol trafiinin eritlerinin toplamndan bir eksik olmaldr. Bu husus, balang ve bitileri arasndaki mesafenin 450mden az olduu yonca kavaklarn ayrlma ve katlma luplar iin geerli deildir. Karayolunun bir trafik ynndeki erit says ayn anda bir eritten fazla azaltlmamaldr. Trafik hacmindeki deimeleri ayarlamak amacyla farkl seviyeli kavaklar iinde ve arasnda erit saysnda azaltma yaplmamaldr. erit azaltmas kol balantlarnn tesinde yaplabilir.

5.3.2.3. Yardmc eritlerFarkl seviyeli kavaklarn tasarmnda, tatlarn hz deitirmesi, dn manevras, dn ncesi depolama, akma noktalar (ayrlma-katlma-rlme), ar tatlarn trmanmas ve trafik hareketlerini btnletirici dier ihtiyalar gz nne alnarak trafik eritlerine eklemeler gerekebilir. Byle durumlarda, ilave edilecek erit genilii (otoyollarda) anayoldaki erit genilii ile ayn veya (devlet ve il yollarnda) en az 3molmaldr. lave eritlerin tasarlanmas ile, Trafik hareketlerinin kolaylatrlmas Trafik akmnn srekliliinin salanmas akmalarn azaltlmas ve/veya ayrlmas Yol gvenliinin ve konforunun artrlmas Tatlara uygun hzlarn salanmas mmkn olabilmektedir. Kavak iletmesinin uygunluu asndan, Farkl seviyeli kavaklarn birbirine ok yakn olduu, Giri ucunun rakordman sonu ile k ucunun rakordman ba arasndaki mesafenin ksa olduu, Blgesel toplayc yollarn mevcut olmad kavaklarda giri ve k ular arasnda ilave eritlerin srekli olarak yaplmas gerekebilir. nceki kavan k ve sonraki kavan giri rampalar arasndaki mesafenin ksa olmas halinde ilave eridin rakordmandan nce 150-300m daha uzun tutulmas ile katlma ve ayrlma trafik akmlarnn yarataca rlme problemi ortadan kaldrlabilecektir. Kavaklar arasndaki mesafe ok fazla ise ilave eridin iki kavak arasnda srekli konulmasna gerek yoktur.

5.3.2.4. Rampalar ve Rampa TerminalleriRampalar, farkl seviyeli kavaklarn iki veya daha fazla kolu arasndaki balanty salayan, dn yollarnn btn eitlerini, dzenlemelerini ve boyutlarn ieren erisel yol eksenleri (veya dn kollar) olarak tanmlanan kavak elemanlardr. Rampalar her bir kol zerindeki balant noktas (u ksmlar) ve balant ekseni (veya yolu) olmak zere iki ayr elemandan oluur. Birleen yolun geometrisi genellikle dairesel eiklik ve bir eimden oluur. Genellikle, rampalarn yatay ve dey gzergahlar, kesien yollardan


193

daha az hzlara gre tasarlanrlar. Rampalar; direksiyonel, yar direksiyonel ve direksiyonel olmayan olarak tipte gruplandrlabilir. Gerek balant noktasnn gerekse balant ekseninin Konumu Geometrik ekli Boyutu ekil 5.104de grld gibi, farkl ekillerde tasarlanabilir.

ekil 5.104 Rampa Tipleri Rampalarn tasarmnda; tasarm hz, minimum kurp yarap, gr mesafesi, eim, dever oran, rakordman, enkesit tipi ve erit genilikleri, banket ve bordrler, hz deitirme eritleri, trafik kontrol, vb. hususlar dikkate alnmaldr. Burada rampa iletme hz ve minimum kurp yarap gz nne alnacak en nemli husulardr. Rampalarn anayoldan tali yola veya tali yoldan anayola geii salamalar ve erisel olular nedeniyle konfor ve gvenliin salanmas amacyla, eimlerinin mmkn olduunca az olmasna allmaldr. Rampa genilikleri, rampann trafik hacmi ile rampann uzunluuna bal olarak Tablo 5.26ya gre belirlenir. Tablo 5.26 Farkl Seviyeli Kavaklarda Enkesit Tipinin Belirlenmesi

StraBenbau (AZ) RAL-K

KARAYOLU TASARIM EL KTABIBurada; Q1 : Tek eritli, W < 5.00m Q2 : ki eritli, W = 3.50m + 3.50m (tek ynl) Q3 : ki eritli, W = 3.50m + 3.50m + 2.00m durma eridi (tek ynl) Q4 : ki eritli, W = 3.50m + 3.50m (ift ynl) olacaktr. Ayrca gerekli i ve d aydnlk ile banket genilikleri ilave edilmelidir.

194

5.3.2.4.1. Tasarm HzKavak kollarnn proje hzlar, kesien karayollarndaki dk deerli seyir hzlarna yakn olmaldr. Bu proje hzlar her zaman pratik olmayp daha dk hzlara gereksinim duyulabilir. Fakat belirlenen tasarm hz Tablo 5.27'de verilen alt snrlardan daha az olmamaldr. Otoyol ve ekspres yol klarnda en az 80km/saat olan tasarm hzlar kullanlmaktadr. Tablo 5.27 Anayol Tasarm Hzna Gre Rampa Tasarm Hzlar Anayol Tasarm Hz (km/sa) 50 60 70 80 90 100 110 Rampa Tasarm Hz (km/saat) 4 50 6 7 8 90 10 st snr (V85) 0 4 0 0 0 70 0 Orta snr(V70) 3 0 50 6 6 50 80 Alt snr(V50) 0 3 4 0 0 60 2 0 0 4 50 0 0 Minimum kurp yarap Bkz. Tablo 3.12AASHTO 2001

120 110 90 70

Sa dn diyagonal rampalarnn erisellii ok az olsa ve girite yavalama eridi ile yumuak bir giri salansa da, st snr tasarm hznn kullanm yerine st ile orta snr arasnda bir deerin kullanlmas uygun olacaktr. Dng rampalarnda tasarm hz arttka kurp yarap bymekte olup, kamulatrma ihtiyac da artmaktadr. Bu nedenle dng rampalarnda orta ile alt snr arasnda bir deer kullanlmaldr. Anayol tasarm hzna bal olarak rampalarda uygulanacak tasarm hz ve minimum kurp yarap Tablo 5.28den alnr. Tablo 5.28 Kesiim Kurplar iin Minimum Yarap Deerleri Dn Tasarm Hz (km/saat) 15 20 30 40 50 Tasarm iin nerilen Minimum 7 10 25 50 80 Kurp Yarap (m) Ortalama Seyir Hz (km/saat) 15 20 28 35 42AASHTO 2001

60 115 51

70 160 57

Tasarm Hznn Uygulanaca Rampa (Kavak Kolu) Blm Tablo 5.28'deki deerler kavak kolu zerindeki keskin dnlerde ve kontrollu kavak kolu kurbunda uygulanr. Bu hzlarn katlma ve ayrlma blgeleri ile bir ilgisi yoktur. Katlma ve ayrlma blgelerinin hzlar karayolu hzlarna uyarlanacak ekilde deikendir. Yar direksiyonel rampalar iin minimum 50km/saat ve tam direksiyonel rampalar iin minimum 60km/saat tasarm hz uygun olmaktadr. Rampa edzey kavak ile son buluyorsa, Tablo 5.18de belirtilen alt snr deerlerinin dahi ok yksek olabilecei gznnde tutulmaldr. Rampa tasarm hznn uygulanmas, iletme artlar ile rampa tipine bal olarak ekil 5.105de gsterilmitir.


195

ekil 5.105 Rampa Tiplerine Gre Tasarm Hzlar Sa Dnler in Rampalar Sa dn kollarnda ou durumlarda proje hznn st snrna ulalabilir. Diamond tipi kavaktaki diyagonal kavak kollar da saa dnler iin kullanlabilir. Bu tip diyagonal kavak kollar iin orta seviyede bir hz daha uygundur. Luplar (Dng) Birok durumda, luplar zerinde st limitteki tasarm hzlar uygulanamadndan minimum deerler yeterli olabilir. Ancak karayolu tasarm hznn 80km/saatten fazla olduu durumlarda, lup tasarm hznn 40km/saatten, yarapnn da 50m'den daha az olmamas tercih edilmelidir. Snrlayc koullar azald takdirde, lup tasarm hz ve yarap artrlabilir. Direksiyonel ve Yar Direksiyonel Balantlar Tablo 5.27de gsterilen orta ve st hz snrlar arasndaki tasarm hzlar kullanlr. Direksiyonel balantlarda 60km/saatin stndeki hzlar tercih edilmelidir. 50km/saatin altndaki tasarm hzlar kullanlmamaldr. Genelde ksa, tek eritli kavak kollarnda 80km/saatin stndeki hzlar kullanm asndan pratik deildir. ift eritli kavak kollar iin orta ve yksek deerdeki hzlar uygundur.


196

Kesien Karayollarnda Farkl Tasarm Hzlar Tm kavak kollarndaki hz seimi iin en yksek tasarm hzna sahip karayolu dikkate alnr. Buna ramen, hz az olan karayoluna yakn konumdaki kavak kolu hz; bu yolun hz standartlarna uygun olarak deiebilir. Kavak kolu tasarm hzndaki bu deiiklik kavak kolunun, daha yksek tasarm hzl karayolundan daha dk hzl karayoluna baland durumlarda zelikle uygulanabilir. Edzey Rampa Terminalleri (Aylma ve Katlma Blgeleri) Bir kavak kolunun anayola katlm ile edzey bir kesime olutuunda Tablo 5.27'deki hzlar kavak kolunun kesime yeri yaknndaki ksmna uygulanmaz. nk genelde kavak kolunun bu ksmnda bir "Dur" iareti veya sinyalizasyon bulunmaktadr. Yerleim alanlarnda, zellikle yola yakn arazinin ticari blgeye dnt yerlerde, yayalar iin kavak boyunca gerekli alann aylmas da dikkate alnmaldr.

5.3.2.4.2. KurplarKavak kollarnda Kollarn eklinin arzu edilir bir biimde dzenlenmesi Dz giden ve dnen yollarn tasarm hzlar arasnda konforlu bir geiin salanmas Srclerin doal seyir yollarna uygunluunun salanmas asndan bileik kurplar ve gei erileri tasarlanr. Beklenmedik hz deiimlerini nleyebilmek asndan bileik kurp tasarmlarnda zel dikkat gereklidir. Bir kavak kolunun ekli, seilmi kavak kolunun gelitirilmesi sonucu ortaya kar. Kavak kollarnn karakteristik ekli; trafik hareketi (trafik ynleri), trafik yk, tasarm hz, topografya, kltr, kesiim as, ve kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgesi tipi (rampa terminalleri) gibi faktrlerden etkilenir.

Sekil 5.106 Rampalarda Kurplar


197

Yar direksiyonel kavan dn ve d balantlar iin birka form kullanlabilir. Lup (dng), kavak kolu ayrlna veya katlma blgeleri dnda, dairesel bir yay ya da spiral vb. simetrik ya da asimetrik kurp eklindedir. Kavak kolunun hz deiim alan olarak farkl hzlara gre tasarlanm ayrlna veya katlma blgelerinde ve kesien yollarn ayn nemde olmad yerlerde asimetrik dzenleme yeterli olacaktr. Gei hakk kontrolleri, profil ve gr mesafesi artlar ve kavak kolu ayrlma ve katlma blgeleri yerleimleri nedeni ile benzer yapda tasarmlar uygulanabilir. Kavak katlma blgesi normal olarak stgeidin ilerisinde tasarlanr. Genelde tercih edilen lup ve d balantnn birbirinden ayrlm olmasdr. Yine de hareketlerin snrl olduu ve ekonominin nemli olduu durumlarda iki kavak kolu tek bir ift ynl yola balanabilir. Bu tip bir proje uyguland zaman her iki yndeki trafik bir bariyerle birbirinden ayrlmaldr. Dnen trafik hareketi ve kamulatrma snrlarna bal olarak diyagonal kavak kollar iin farkl tasarmlar mmkndr. Kavak kolu balanan kurplarla balantl bir teet olabilir, Saa dn yapacak bir hareketi salamak iin kavak kolu srekli bir kurp stnde olabilir ve sola dnler bu kurbun zerinden sola ayrlarak gerekletirilir. Genelde diyagonal kavak kollan, paralel bir toplayc yola balanabilmektedir. Bu durumda toplayc yolun tek ynl olmas tercih edilmelidir. ki ynl toplayc yollara balanan anayol eritlerine yanl girilme olasl vardr. ki ynl toplayc yol kullanlm ise, bu yanl girileri nlemek amacyla kavak kollar tasarmna ve iaretlendirilmelerine byk zen gsterilmelidir. Yar direksiyonel bir balantda, kavak sonu ayrlma veya katlma blgelerinin sanat yaplarna gre konumlar, sanat yaplarnn geniliinden ve nemli bir sola dn hareketi iin gerekli hz salayacak kurp yanapndan etkilenir. Kesiim anayol kollarnn greceli tasarm hzlar ve dier yollara yaknl, kavak kolunun asal pozisyonunu ya da yatayda olan erilii etkiler.

5.3.2.4.3. Gr MesafesiBir kavak kolu boyunca gr mesafesi en az projede belirlenen gvenli duru gr mesafesi kadar olmaldr. Gei iin gr mesafesine ihtiya yoktur. k burnu ve gen ada ilerisindeki kavak kolu kaplamasnn bir ksm dahil olmak zere tm kavak sonu ayrlma blgelerinin net bir gr olmaldr. Bir farkl seviyeli kavakta ayrlma kolunun geometrik burnu ncesindeki gr mesafesi, anayol tasarm hz iin olan minimum duru gr mesafesini en az %25 gemelidir. Asl ama. karar verilebilecek bir gr mesafesi belirlemektir. k burnunu iine alacak ekilde tm ayrlma kolunun net bir gr olmaldr.

5.3.2.4.4. Dey Hat TasarmBir kavak kolunun krmz hatt, genellikle dk eimli bir merkezi kesimden dey kurp zerinde bulunan ayrlma ve katlma blgelerinden ve kesien anayollarn kollar zerindeki krmz hatlara balanan birbiriyle uyumlu blmlerden oluur. Kavak kollar ile ilgili aadaki neriler, krmz hattn daha ok merkezi ksm ile ilgilidir. Aynlma ve katlma blgeleri krmz hatlar ise daha ok anayol eimleri bazen de teet eimleri tarafndan belirlenir. Kavak kolu eimleri, bir yoldan dier yola geiteki manevra abasn en aza indirebilmek iin olabildiince yatk olmaldr. ou kavak kolu kurp zerindedir ve dik kavak kollar bu kurplarla rterek trafiin dzgn akn engelleyici bir etki yapar. ktaki bir kavak kolunda trafik hznn yavalamas, bu durumun transit yolda gereklemesi kadar sakncal deildir; yeter ki, bu yavalama anayolda trafiin en youn olduu saatlerde vastalarn geriye doru birikmesine neden olacak bir dzeye ulamasn. ou diamond kavak kolu 120-360marasnda deien bir uzunluktadr ve kolun en dik eimli merkezi paras ortalama bir iletme hz salar. Kavak kollarnn eimi kesien karayollarnn eimine gre daha dik olabilir. Her bir kola verilecek eim, o arazideki bir ok faktre baldr. Yatk eim daha uzun bir kolu gerektirir. Fakat eimin kol boyuna etkisi ok nemsenmeyen bir durumdur. Kavak kolundaki dier tasarm faktrleri eimden daha etkilidir.


198

Genelde tasarmda spesifik bir eim kontrol yerine yeterli gr mesafesi daha nemlidir. Bu iki kavram ncelie sahip olma asndan tasarmda deikenlik gsterir. Tek ynl kavak kollarnda aa ve yukar eimlerde ayr tasarm esaslar belirlenmelidir. Ksa mesafede %7 veya 8 yukar eimli kollar, ksa srede yavalayan otomobiller iin hibir sorun tekil etmez. %5 ve zeri eimli ksa kollarda kamyon ve otobsler iin yavalama mesafesinde zorluklar yaanr. %8 eime kadar olan aa eimlerde tatlar fazla hzlansa da bir sorun olumaz. Fakat kamyonlarn aa eimlerde hzlarn fazla artrma olasl yksek olduundan keskin yatay dnl aa eimlerdeki kollarda, kamyon ve otobs trafii de gz nnde bulundurularak, eimler en fazla %3-4 civarnda tutulmaldr. Bir ok blgede eimin ynne baklmakszn eim deerleri blgenin kar ve buz koullarna gre ayarlanr. Kavak kolu eimleri tasarm hzyla dorudan ilgilidir. Yksek tasarm hzna sahip kavak kollar, dk hzl kavak kollarna gre daha yatk eimlidir. Genel olarak; 70 km/saat ile 80 km/saat tasarm hzlar aralnda %3 ile %5 arasnda, 50 km/saat ile 60 km/saat tasarm hzlan aralnda %4 ile %6 arasnda, 40 km/saat ile 50 km/saat tasarm hzlar aralnda %5 ile %7 arasnda, 30 km/saat ile 40 km/saat proje hzlar aralnda %6 ile %8 arasnda, eim deerleri belirlenebilir. Topografk koullarn gerektirdii yerde belirlenenden daha dik eimler kullanma yoluna gidilebilir. Tek ynl azalan eimli kavak kollarnda da yukarda verilen ayn eim aralklarna uyulur. Baz zel durumlarda ise eim %2 artrlabilir. Kavak kolunun uzunluunu kavak kolu eiminin belirledii durumlar unlardr: 70 derece ve daha dar deerlerdeki kesiim alar iin kavak kolunun yapdan gerekenden daha da uzaklatrlmas durumunda etkili olacaktr. Bylece uygun bir eimde minimum kavak kolu uzunluu belirlenmi olur. Yapdan uzaklatka st yolun artan, alt yolun da azalan eimde olduu kesiim kollar iin uygun eimdeki kavak kolu, yapdan uzaklatka artan bir kot fark yaratmada etkili olacaktr. Kavak kolu, azalan eimde olan bir alt yolu terk ederse ve yine azalan eimde olan bir st yola girerse, eim limitlerini salayacak ekilde normalden daha uzun dey kurplarla oluacak uzun bir kavak kolu tasarlama gereklilii oluacaktr. Grld gibi gzergah ve kavak kolunun eimi birbirleriyle balantl olarak belirlenmelidir. Genelde kavak kolu profilleri S harfi eklini andrr. Alt uta dere tipi bir dey kurp, st uta ise tepe tipi bir dey kurba sahiptir. Dier yollarn stnden veya altndan geen kavak kolu tiplerinde daha baka dey kurplar da kullanlabilir. Bir dere veya tepe tipi dey kurbun ayrlma veya katlma blgesine kadar devam ettii durumda, kurbun boyu kavak kolunun tasarm hzyla anayolun tasarm hz arasndaki bir hz deerine gre tasarlanmaldr.

5.3.2.4.5. Dever ve Enine EimlerKavak kollarndaki enine eim tasarmlar iin aada verilen deerler kullanlabilir. Kavak kollanndaki proje hzna ve kurba gre verilen dever oranlar tablolarda verilmitir. Kavak kolunun dz ksmlarndaki enine eim yksek kalitedeki kaplamalar iin %1.5 ile %2 arasnda deimelidir. Kavak kolunun birim boyundaki dever deiim oran1ar Tablo 3.8dekilerden daha yksek olmamaldr. Dever deiimi yardmc eritte veya kavak kolu girii boyunca balamal ya da bitmelidir. Transit trafik eridinin kesindeki gei tepe izgisi, kavak kolu girii boyunca deveri ayarlayacak olan bir dier kontroldr. Yardmc erit ile ona komu olan transit erit arasndaki enine eim farklar Tablo 5.29'da grlmektedir. Dever oranlarn belirlerken, kavak kolunun konfigrasyonu ve tasarm hzna uygun olmas asndan kolun eleman analiz edilir. Bunlar ayrlma blgesi, kavak kolu dorultusu ve katlma blgesidir. Bu analiz tip kavak koluna uygulanabilir.


199

Tablo 5.29 Rampa Terminallerinde Maksimum Enine Eim Farklar k ya da Giri Kurbu iin Tasarm Hzlar (km/sa) 30 ve alt hzlarda 40 ve 50 60 ve stAASHTO 2001

Geist izgisindeki Maksimum Enine Eim Farklar (%) 5.0den 8.0e 5.0den 6.0ya 4.0den 5.0e

Diamond kavak kolu genelde yksek hzlara gre tasarlanm olan ayrlma, tanjant, ya da kavak kolu dorultusundaki erileri ierir. Ayrlmann yardmc eridinde hz yavalamas balayp, kavak kolunun devamnda da duru koullarna gre hz yavalamas devam eder. Luplu (dng) kavak kolu, sonradan orta hzdaki hzlanma eridine balanan, yava hzdaki kavak koluna birleen orta hzl bir ayrlmay ierir. Kavak kolunun erilii basit bir kurp olabilecei gibi kurp ve gei erilerinin kombinasyonu da olabilir. Kavak kolunun eriliine bal olarak tasarm hz ve dever oranlar ayarlanr. Kurp iinde ve dnda dever tedrici olarak deiecektir. Direksiyonel ve yar direksiyonel kavak kollar genelde yksek hzl ayrlmalarla, orta seviye veya yksek hzl kavak kolu dorultularyla ve yksek hzl katlmalarla tasarlanr. Ak kurplar iin verilen deverler direksiyonel ve yar direksiyonel kavak kollar iin de uygundur. ekil 5.107de serbest akl bir ayrlma veya katlma blgesindeki dever deiimleri gsterilmitir.


200

Sekil 5.107 Serbest Akml Rampa Terminallerinde Dever Uygulamas


201

ekil 5.107 A, gerekli yavalama uzunluunun ilerisine den ilk kavak kolu kurbunun tanjantndan olan bir daralan (kama) ayrlmay. gstermektedir. Normal tepe izgisi, yardmc erite doru olup ilk kavak kolu kurbuna gelinceye kadar dever gerekmemektedir. ekil 5.107 B, tanjanttan yatk bir k kurbuna kan paralel tip k gstermektedir. b noktasnda normal tepe kaplamaya dorudur. c noktasnda tepe izgisi deverin ayrlma kurbu iin olan deiimini balatmak amacyla tedrici olarak deiebilir. d noktasndaki gei tepe izgisi fiziksel burun alan ierisinde tam dever yaratmaya sebep olur. ekil 5.107 C ve D, dorusal yolun deverinin yardmc eride doru olduu ayrlma veya katlma blgelerini gstermektedir. ekil 5.107 E, bir kurbun yksek tarafndaki paralel bir katlmay belirtmektedir. d noktasnda kavak kolu yatk olup, c noktasnda tam dever elde edilmi olur. ekil 5.107 F'de fiziksel burun alan ierisinde bir paralel ayr1ma gsterilmektedir. Bu tasarm tipik yonca eklindedir. gen Ada Anayol ile rampa banketlerinin kesitikleri yerlerde ekil 5.108de grld gibi gen bir ada meydana gelmektedir.

ekil 5.108 gen Alan Elemanlar Bu gen ada Boyal alan Fiziksel alan Ayrma alan gibi farkl alann yaratt burunlar ile yollar birbirinden ayrlacandan dolay k noktasna yaklaan srcler tarafndan bu burunlarn kolaylkla grnebilir olmas salanmal ve k noktas olduu kolaylkla anlalr olmaldr.

5.3.2.4.6.Rampa GenilikleriRampa genilikleri iletme tipi, erilik durumu, trafik hacmi ve kompozisyonuna bal olarak Tablo 5.30a gre belirlenir. A Tipi Trafik; ounlukla otomobil ve dk kamyon, B Tipi Trafik; orta byklkte kamyon ve otobs (toplam trafiin %5 veya %10'u) C Tipi Trafik; daha ok ve byk kamyon ve tr tipi tatlar olarak zetlenebilir.

KARAYOLU TASARIM EL KTABITablo 5.30 Rampalar (Kavak Kollar) iin Kaplama Genilikleri

202

AASHTO 2001

Banketler ve Yanal Aklklar Banketler ve yanal aklklar iin tasarm deerleri aada belirtildii gibi olmaldr: Kavak kollarnda kaplamal banketler mevcutsa, bu banketlerin genilii kavak kolunun tm uzunluu boyunca dzenli olmaldr. Tek ynl iletim iin, sa ve sol banket geniliklerinin toplam 3.0m ile 3.6 m.yi gememelidir. Soldaki banket geniliinin 0.6m ile 1.2m aras, sadaki banket geniliinin de 2.4m ile 3.0m aras olmas, tasarm asndan uygun grlmektedir.


203

Tablo 5.30'da Durum II ve Durum III iin verilen kavak kolu kaplama genilikleri, kavak kolunda kaplamal banketlerin mevcut olduu durumda, modifiye edilmelidir. Durum II' deki tat yolu genilii sa ve sol banketin toplam genilii kadar azaltlmaldr. Fakat hi bir koulda kavak kolu kaplama genilikleri Durum I' de verilenden az olmamaldr. 60 km/saat hzn zerinde bir tasarm hz ile tasarlanm olan dorusal kavak kollarnda sa kaplamal banket genilii 2.40m ile 3.00m aras, sol kaplamal banket genilii 0.30m ile 1.80m arasnda olmaldr. Kavak kolu banketinin anayol banketinden daha dar olduu kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde, dorusal eridin kaplamal banket genilii ayrlma blgesi ierisine kadar devam ettirilmelidir. Ayn genilik katlma blgesinin ierisinde balayp aynlma veya katlma blgesinde tedrici olarak deierek daha dar olan kavak kolu banket geniliine ulamaldr. Ani genilik deiimlerinden kanlmaldr. Kavak kollarnda kaplamal banketten sonra, yolun sa d kesinden itibaren 1.80m veya 2.40 ile 3.00m aras genilikte bir yatay gr yeterlilii, sol d kesinden itibaren en az 1.20m genilikte bir yatay gr yeterlilii olmas gerekmektedir. Kavak kollarnn baz yol yaplar altndan gemesi durumunda, kaplamal banketi de iine alan toplam genilik deimeden devam ettirilmelidir. Byle bir durumda kaplamal banket d snrndan en az 1.20m geniliinde yatay gr yeterlilii braklmas gerekmektedir. Yaplarn stnden geen kavak kollar yaklam yolunun tam geniliine sahip olmaldr. Yol ile banket arasndakiizgiler veya renk farkllklar, ayrm asndan gerekli grlmektedir.

Banketler ve Bordrler Banketler; kavak, kprl kavak, ve gei yaplarnn kavak kolu ve kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde trafik izgilerinin dnda durulacak yerler salamak, tat arzalarndan trafiin en az ekilde etkilenmesini salamak veya kaybolmu ya da gidecei yn hakknda tereddtl olan srclere yardm etmek iin gereklidir. Kavaklardaki rampalarda (kollarda) bordr kullanlmaz. Bordrler, genelde drenaj uygulamasnn zor olduu veya kamulatrma kst olan kentsel blgelerde drenajn bir zorunluluk olmas sebebiyle kullanlrlar. Bazen kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde bordr kullanld halde kavak kolu merkezi elemanlar boyunca kullanlmamaldr. zel durumlar dnda orta ve yksek hzlara gre tasarlanm yollarda kullanlmamaldr. Bordr kullanlmad bu yerlerde dn hareketleri gereksiniminden dolay banketlerde tam derinlikte kaplama uygulanmaldr. Dk hzlara gre tasarlanm olan yollarn kenarlarnda bordr kullanlabilir. Yaya korumasna ihtiya olunan ksmlar dnda, yol balantlarnda banketle birlikte kaldrm nadiren kullanlmaktadr.

5.3.2.4.7. Rampa Terminalleri (Kavak Kolu Sonu Ayrlma veya Katlma Blgeleri)Kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri; kaplama boyunca kaplamayla bitiik, hz deiim eritleri, daralma, geiler ve adacklar ieren blmdr Kavak kolu sonu aynlma veya katlma blgeleri, diamond veya yarm yonca yapra eklindeki kavaklarda olduu gibi, edzeyde olabilir. Kavak kolu trafiinin yksek hzl dorusal trafie dar alarda katld ya da yksek hzl dorusal trafikten dar alarda ayrld yerlerde kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri serbest ak tipinde olabilir. Sola Giriler ve Soldan klar Yol boyunca sa tarafa giriler ve klarla birlikte kullanld zaman sol tarafa olan giri ve klar srclere ters gelmektedir. Kavaklarn tasarmnda sola dn ve girilerden kanmaya byk zen gsterilmelidir. Daha az nemi olan yol sadan birlemeli ya da ayrlmaldr. Sola giri ve klar toplaycdatc yollarda uygun grlmekle birlikte yksek hzl serbest akml kavak sonu ayrlma veya katlma blgelerinde kullanmlar uygun deildir. Sola giri ve klar srcye ters geldiinden, src yeterli gr mesafesi ncesinden beklenmedik durumlara kar uyarlmal ve iaretlemelere zel dikkat gsterilmelidir. Rampa Terminallerinin Yeri ve Gr Mesafesi Diamond ve yarm yonca tipi kavak kollar, yollarn birleim noktasn ayn dzeyde kesiyorsa, edzey bir kesiim oluur. Bu kesiim, yapnn ayrm noktasndan belli bir uzaklkta olmaldr. Bylece gvenli giri ve klar salanm olur. Srcler ayrm yapsnn ilerisinde k yapmay tercih eder ve byle bir tasarm beklerler. Yarm yonca ve dier tip kavaklardaki toplayc-datc yollar ve tek klar, ana izgisel k


204

yapnn ilerisinde verilir. zellikle yksek hzl tasarmlarda tepe tipi dey kurbun arkasnda gizli kalacak klar tasarlamaktan kanlmaldr. Yksek hza gre tasarlanm kavak kolu sonu katlma blgeleri kamyonlara hz verecek ekilde azalan eimde tasarlanmaldr. Kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri birleen trafiin anayoldaki boluklar doldurmak iin yapaca hz ayarlamalarna izin verebilecek ekilde katlma blgelerinde yeterli gr mesafesi salanmaldr. Yonca veya yarm yonca tipindeki kavaklarda olduu gibi yapnn ilerisinde yer alan luplu kavak kollar genellikle bir paralel hz drme eridine gereksinim duyar. Gr mesafesi bir dey kurp tarafndan snrlandrlmam olsa bile yardmc eritten tam anlamyla bir k yapabilmek ok zordur. Tek bir k ve bu k yapnn ilerisine yerletirmek bu sorunu hafifletecektir. Rampa Terminallerinin Tasarm Kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinin profilleri yatay kurplar gznne alnarak dzenlenmelidir. Bylece trafik akn engelleyecek gr kstlamalarndan kanlm olunur. Bir kavak koluna giri yapan azalan eimdeki kn ilerisinde, kavak kolunu kullanan srcye aniden bir yatay kurp grnmemelidir. Bunun yerine dey kurp daha uzun yaplmal ve srcnn ilerideki yatay kurbun balangcn ve ynn yeterli sre nce grp salkl hareket edebilmesi iin dey kurp zerindeki gr mesafesi arttrlmaldr. Azalan eimdeki bir kavak kolunun katlma blgelerindeki hzlanma iin dnlen kavak kolu paras ve kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri profilleri transit yolun profiline yaklamal ve srcye transit yolun yann, nn ve arkasn rahat grebilme imkan vermelidir. Anayol kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri profilleri, yaklam burnunun ya da katlm sonunun kavak kolu tarafndaki bir tat yolu ile verilmelidir. Bu tat yolunun uzunluu 60m ve daha fazla olabilir, ve profili komu dorusal trafik eridinin profilinden ok farkllk gstermemelidir. Bir tat yolu alan ayn zamanda bir kavak kolunun e dzey ayrlma veya katlma blgesinde de yer almaldr. Bu tat yolunun uzunluu kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde dnlen trafik kontrol tipine ve kapasite gereksinimlerine gre belirlenmelidir. Trafik Kontrolu Anayollardaki kavak kollar, birleim ve ayrm manevralaryla tm dn hareketlerini kolaylatrmak iin tasarlanr. Daha kk apl yollarda baz sola dnler edzey de yaplrlar. Kesien ve anayolu terkeden sola dn yollarnda orta refjde sola dn eridi mevcut olmaldr. Dk trafik ykne sahip yollarda kavak kollar genellikle "Dur" iaretleriyle kontrol edilmelidir. Kavak kollarndan ok eritli yollara doru olan saa dn hareketleri bir hzlanma eridiyle veya bir geile desteklenmeli ve "Dur" veya "Yavala" iaretleri ile kontrol edilmelidir. Dorusal ve dn trafik younluunun yeterli olduu durumda kk apl yollarn kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde trafik sinyalizasyonu gerekli olabilir. Byle durumlarda kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde oluan kavaklar, herhangi bir edzey kavak gibi tasarlanr ve iletilirler. Kentsel alanlarda ve kent yaknlarnda, ekspres yollarn altndan veya stnden geen caddelerin kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde sinyalizasyon nemli bir uygulamadr. Byle durumlarda dn hareketleri ok yer kaplamakta olup kamulatrma maliyetleri ok yksek tutmaktadr. Serbest Akml Rampa Terminalleri ile Sanat Yaplar Arasndaki Mesafe Serbest trafik akml kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri yapnn yaknnda olmamaldr. Ayrlma blgesi yapnn ilerisine yerletirilemedii durumda, yapnn uzak tarafndaki ayrlma blgesi ayr tasarlanmaldr ki; ayrmdaki src, yapy getikten sonra dn grmek ve dn manevrasn balatmak iin yeterli mesafeye sahip olabilsin. Yap ile kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri ile yaklam burnu (fiziksel burun) arasndaki mesafenin, srclerin transit yolu gereksiz bir engelleme yapmadan transit trafie brakmas iin yeterli bir mesafede olmas gereklidir. Srcler, yap snrlarnn gerisini dikiz aynasndan grebilir. Fakat genelde bir st geitteki profil tepesi, bir alt geitteki kolonlar, kpr yan ayaklar veya yaklam duvarlar srclerin katlaca trafik akn grmelerini engelleyebilir. Yaklam burnu ile yap arasndaki mesafeyi belirleyen net koullar olmasa da, hz deiim eritleri iin olan esaslar bu mesafenin tayininde uygulanabilir. Yap ile yaklam burnu arasnda hz deiimi iin olan mesafe uygulanabilir. Gr mesafelerinin tayininde kavak kolunun ekli ve topografya etkilidir. Hem transit hem de dn yapan trafiin gvenlii ve uygunluu, yap ile ayrlma blgesi arasnda braklan uzun bir mesafe ile salanr. Fakat yonca tipindeki dng kavak kollar gibi baz zel kavak kolu tasarmlarnda yap ile ayrlma blgesi arasnda braklan uzun bir mesafe byk kamulatrma gereksinimine yol aaca gibi, seyahat edilen yolu ve dn mesafelerini de olduka arttracaktr. Tek bir dn gerekiyorsa ve bu dn de


205

yapnn uzak tarafna dyorsa, yan ksmda bir hz deiimi eridi oluturulur. Gr mesafesi sorun yaratyorsa bu erit yapnn stnden geirilir. Ardk Rampa Terminalleri Arasndaki Mesafe Yeterli manevra mesafesini salamak ve iaretleme iin yeterli aralk brakmak amacyla, kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri arasnda uygun bir mesafe olmas gereklidir. Kavak kolu kombinasyonlar Katlmay takip eden katlma Ayrlmay takip eden ayrlma Ayrlmay takip eden katlma Katlmay takip eden ayrlma Dn yollar eklindedir. ekil 5.109da kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri arasndaki minimum mesafelerin eitli kavak kolu kombinasyonlarna gre farkl kavak snflandrmalarndaki deerleri vermektedir. Bir katlma kavak kolunun ardndan bir ayrlma kavak kolu gelmesi durumunda, ardk fiziksel burunlar arasndaki net minimum mesafe bir tatn bir eritten dier bir eride verev olarak transit trafii kesecek ekilde gemesi olarak tanmlanan rlme artlarna baldr. Ardk fiziksel burunlar aras mesafenin 450 m' den kk olduu durumda hz deiim eritleri yardmc bir erit oluturacak ekilde birbirine balanrlar. Bu erit baz ksmlarda artan trafik gereksinimini karlamak amacyla ksa bir mesafede devam eder. Hibir zaman bu yardmc erit ana eritlerin toplam saysna eklenmez.

ekil 5.109 Rampa Terminalleri Arasndaki Minimum Mesafe Rampa terminalleri arasnda olmas gereken minimum mesafenin salanamad durumlarda ekil 5.110daki nlemler alnmaldr.


206

ekil 5.110 Rampalar Arasnda Minimum Mesafenin Salanamad Durumlarda Alnacak nlemler


207

Tablo 5.31 ki eritli Giri-k Rampalarnda gen Ada Ularnn Minimum Ara Mesafeleri

StraBenbau (AZ) RAL-K

Hz Deitirme eritleri Bir kavakta anayolu terkeden srcler kavak kolu knda hzlarn drmek zorundadrlar. Bir dn yolundan anayola giri yapan srcler de anayol hzna ulaana kadar hzlarn arttrrlar. Hzda gerekli deiimlerin nemli olduu yerlerde, yardmc eritlerde transit trafikle olan kesiimleri minimuma indirmek ve kaza potansiyelini azaltmak iin hzlanma ve yavalama iin baz hkmlerin verilmesi gereklidir. Daralan alanlar iine alan, transit trafie giri yapan ya da transit trafikten k yapan tatlarn hzlarn artrmalar ve azaltmalar iin gereksinim duyduklar yardmc erit "Hz Deiim eridi" olarak adlandrlr. Bir hz deiim eridi, srcnn anayol hz ile dn yolu arasndaki hz dengesini gvenli ve rahat bir ekilde ayarlayabilmesi iin uygun ve yeterli bir uzunlua sahip olmaldr. Hzlanma eridinde, hem transit giden tatlar hem de transit yola giri yapan tatlarn hzlarn ayarlamalar, zellikle giri yapan tatn hzlanma eridinin sonlanmasndan nce, girdii yoldaki trafik akm ierisinde kendine bir yer bulmas iin bu eritlerde ek bir uzunluk da gerekmektedir. Bu ek uzunluk hzlanma eridinin konfigrasyonu ve uzunluu ile ok yakndan ilikilidir. Hz deiim eritleri daralan tip (kama) ve paralel tip olmak zere iki ekilde tasarlanr. Daralan tip, dorusal giri prensiplerine veya yatk alardaki k eimlerine bal olarak alr. Paralel tipte ise hz deiimi iin ek bir erit vardr. Her iki tip, doru ve uygun tasarlandnda gerekli fonksiyonu grecektir. Genelde daralan tipi (kama) kullanmaya bir eilim olsa da, paralel tip hz deiim eritlerinin kullanld baz zel blgeler de mevcuttur. Tek eritli Serbest Akml Katlma Blgeleri Daralan (Kama) Tip Katlma Uygun boyutlardaki bir daralan tipte katlma yaps, birleim alanlarnn tasarm kapasitesini de ieren tm trafik younluklarnda fonksiyon grebilir. ekil 5.111 A'da tipik tek eritli daralan (kama) tip katlma blgesi gsterilmektedir. Anayola katlma, uzun ve niform bir daralmayla verilmektedir. Hzlanma eridinin d snr ile transit trafik eridinin snr arasnda 50:l'den 70:l'e kadar olan katlmlarn trafik iletimi asndan uygun olduu saptanmtr Tatn hznn, tat anayola balanan kavak kolunun sol kenar noktasna ulatnda, anayolun trafik ak hznn 10 km/saat eksiine ulaacak ekilde bir kavak kolu geometrisi tasarlanmaldr. Geometrik uyumun salanmas iin katlma blgesinde seyahat edilen yolun sa kenar ile anayolun sa kenar arasnda 3.60 m.lik bir mesafe olmas gereklidir. Bu birleim noktasnn ilerisinde hzlanma iin gerekli olan mesafe, kavak kolunun giri kurbundaki ortalama hz ile anayolun ak


208

hzna bal olarak belirlenir. Tablo 5.32 katlma blgeleri ve eitleri iin minimum hzlanma mesafelerini vermektedir. Eimli kavak kollar iin uzunluklar Tablo 5.33'den belirlenecektir.

ekil 5.111 Tek eritli Katlma (Giri) Rampa Terminalleri Paralel Tip Katlma Yan yoldan anayola katlma ncesinde tatn hzlanabilmesi iin paralel tip katlmada uygun mesafede bir erit eklenir. Eklenen eridin sonunda bir daralma bulunur. Anayola katlma tasarm, sola doru olan erit deiimi ile ayndr. Src yan aynalardan ve orta dikiz aynasndan, takip eden ve birleen trafii grebilecektir. ekil 5.111 B, paralel tip katlmann tipik tasarmn gstermektedir. Paralel tip hzlanma eridinin sonundaki daralma, tat yava yava anayolun transit eridine yneltecek uygun bir mesafede olmaldr. 110 km/saat'e kadar olan proje hzlarnda yaklak 90 m.lik bir mesafe uygundur. Paralel tip hzlanma eridinin uzunluu genelde kavak kolunun seyahat edilen yol ksmnn sol kenarnn, anayol geiinin balangcna birletii yere kadar llr. Dikkat etmek gerekir ki; daralan tipte, iki yolun kesiim noktasnn ncesinde kavak kolunda hzlanma baar ile tamamlanr. Paralel tipte ise hzlanma daha ok bu noktann ilerisinde yer alr.


209

Tablo 5.32 %2 ve Daha Yatk Eimlerdeki Katlma Blgeleri iin Minimum Hzlanma Uzunluklar

AASHTO 2001


210

Tablo 5.33 Eimin Fonksiyonu olarak Hz Deitirme eritlerinin Dzenlenmesi

AASHTO 2001

Hzlanma eridine ulaan kurbun 300m veya zerinde byk bir yarapa sahip olduu, srcnn solunda kalan anayoldaki trafii engelsiz bir ekilde grmesi durumunda daralan tipte olduu gibi, kavak kolunun bir ksm da hz artrma mesafesi iinde dnlebilir. Tablo 5.32'de katlma blgeleri iin minimum hzlanma mesafeleri, Tablo 5.33'de ise eim dzeltme faktrleri verilmektedir. zellikle hem anayolun hem de kavak kolunun, youn trafik yk tad durumlarda, uzun hzlanma eritlerinin iletim ve gvenlik faydalar ok fazladr. Uzun bir hzlanma eridi, dorusal trafik akna katlan tatlara, kendilerine yerleecek bir aralk bulmalar iin daha ok zaman brakr. Kavak kolunun ve anayolun trafik yknn, ska birleim alannn trafik ykne eit olaca dnlerek en az 360 m.lik bir hzlanma eridi mesafesine ek olarak bir daralma (kama) mesafesi belirlenebilir.


211

Tek eritli Serbest Akml Ayrlma Blgeleri Daralan Tip (Kama) Ayrlma Ayrlma alan ierisinde srcnn kolay bir gzergah takip etmesi asndan, daralan tip klar ou src tarafndan tercih edilen bir tasarmdr. Ayrm as genelde 2 ile 5 arasndadr. Bu tip ayrlma blgelerinde yaplan almalar gstermitir ki; tatlarn ou dorusal eridi, bir hayli yksek hzlarda terketmektedir. Bu sebeple daralma eridi araca hz dengeleme olana verir. ekil 5.112 A daralan tip ayrlmay rnek gstermektedir. Yavalama iin uygun uzunluk, daralan kamann sa kenarnn dorusal eridin sa kenarna 3.60m olduu noktadan, kavak kolunun gvenli hzn kontrol eden noktaya kadar llr. Bu iki nokta arasnda gerekli olan mesafe, dorusal eritteki trafik yk ile kavak kolunda eriilmesi gereken trafik yknn etkisine uygun olacak bir yavalama mesafesi olmaldr. anayol ve kavak kollarndaki farkl hzlara gre olan minimum yavalama mesafeleri Tablo 5.34'de verilmitir. Eim dzenlemeleri ise Tablo 5.33de verilmektedir. Daralan tip ayrlma blgesi tasarm, k burnunun ncesinde hem transit eridin hem de ayrlan kavak kolu eridinin ofsetlerinde acil manevra alann oluturmakta da kullanlabilir. Dzeltme alannn genilii ya da kavak kolu burnunda ayrlan iki kaplama snr arasndaki mesafe genelde 6m ile 9m arasndadr. Tm bu alan gvenli manevray salamak iin kaplanmaldr Fakat anayol kavak kolu boyunca seyahat edilecek olan kaplama snrlar, dzeltme alannn snrlarndan iaretlemelerle ayrlmaldr.

ekil 5.112 Tek eritli Ayrlma (k) Rampa Terminalleri Paralel Tip Ayrlma Paralel tip bir ayrlma blgesi genellikle bir daralma ile balar ve eklenen tam genilikte bir erit ile devam eder. ekil 5.112 C'de paralel tip ayrlma blgesi gsterilmektedir. Bu tasarm tipinde srcler eklenen eridin balangcnn hemen yanndan ayrlacaklar iin, bir hz ayarlamas yapmak zorundadrlar. Bu doal olarak oluamayacak bir ters kurp manevras gerektirmektedir.


212

Tablo 5.34 %2 ve Daha Yatk Eimlerdeki Ayrlma Blgeleri iin Minimum Hzlanma Uzunluklar

AASHTO 2001


213

Dk younlukta trafik ykne sahip olan bir kta src, ters kurplu gzergah yerine k burnu civarnda transit eritten dnmeyi tercih edecektir. Byle bir manevra transit eritte istenmeyen bir yavalamaya, yavalama eridinde istenmeyen bir karkla ya da ayrm burnu alannda ar hza neden olacaktr. Paralel tip yavalama eridinin uzunluu genelde eklenen eridin geniliinin, kavak koluna girmek iin anayoldan ayrld yerde, 3.60 m.ye ulat noktadan itibaren llr. Kavak kolunun kurplu olduu durumda istenilen tasarm, yavalama eridinin sonunda bir daralma tasarlamaktr. lk kurbun 300m ve daha fazla yarapa sahip olduu bir bileik kurp tasarlamak mmkndr. Yavalama eridi daha sert bir kavak koluna birletii zaman, bir gei kurbu veya byk yarapl kurp da tasarmda uygun olabilir. Byle durumlarda kavak kolunun bir ksm yavalama mesafesi ierisinde yer alr ve bu da bitiik paralel eridin mesafesini ksaltmaktadr. Tablo 5.34'de minimum mesafeler, Tablo 5.33'de eim ayarlamalar verilmektedir. Daha uzun olan paralel tip yavalama eritleri daha ok kullanlmaktadr. Bu eritlerde en az 240m olan uzunluklar tercih edilmektedir. Paralel tip yavalama eridinin daralan ksm yaklak 15:1'den 25:1'e kadar bir daralmaya sahip olmaldr. Uzun bir daralma, hz azaltma eridinin kullanlmayan ksmn azaltr ve izlenecek gzergah daha etkili tanmlar. Fakat uzun bir daralma, transit ilerleyecek srcy yanltarak hz azaltma eridine ynlendirmesi asndan dezavantajldr. Kurplardaki Serbest Akml Rampa Terminalleri Genelde anayollarn kurplar byk yarapl olup sr asndan konforlu olduundan, kurplardaki kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde zel bir tasarm yaplmas ou zaman gerekli deildir. Fakat anayolun sert ve kk yarapl kurplarla projelendirildii durumlarda, ayrlma ve katlmalarn ise bu kurplar zerinde verilmesinin gerekli olduu durumlarda, trafik ileyiinde sorun kmamas asndan baz zel dzenlemeler getirilebilir. 100 km/saat ve zeri olan hzlara gre tasarlanm anayollardaki kurplar, hem daralan tip hem de paralel tip hz deitirme eritlerinin uygulanabilmesine rahatlkla olanak verecek ekilde tasarlanrlar. Paralel tip tasarm esaslar dorusal gzergah ile ayndr. Kama tipte de dorusal gzergahta uygulanan esaslar, kurplu gzergahta da uygulanr. ekil 5.113'de kurplardaki daralan hz deitirme eritlerinin gzergahlarnn oluturulmas gsterilmektedir. Bir daralan hz deitirme eridinin belli bir ksm kurplu gzergah zerine dyorsa, tm uzunluun kurp limitleri ierisinde kalmas gerekmektedir. Eer daralma dorusal gzergah zerinde kurbun balad noktann ncesinde balatlyorsa, daralmann d kenar kurbun balang noktasnda halat gibi dolam ekilde kalacaktr.


214

ekil 5.113 Kurplarda Daralan (Kama) Tip Rampa Terminalleri


215

ekil 5.114 Kurplarda Paralel Tip Rampa Terminalleri Keskin kurplar zerindeki 80 km/saat hza gre tasarlanm anayollarn kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgelerinde, paralel tip hz deitirme eritleri kullanmak, daralan tipe gre daha avantajl olacaktr. Paralel tipteki klar transit trafii daha az artacak niteliktedir. Girilerde de paralel tip hz deitirme eritleri trafiin anayola daha yumuak bir ekilde katlmn salayacaktr. Kurp zerindeki kavak kolu sonu ayrlma veya katlma blgeleri paralel tip hz deitirme eritleri ekil 5.114'de gsterilmektedir.


216

Kurplarda olan katlmalar, kurplarda olan ayrlmalardan daha az sorun olutururlar. ekil 5.114 A ve B anayol kurbunun srasyla sola ve saa doru olduu gzergahlardaki katlmalar gstermektedir. Kavak kolundaki yaklam kurbu hzlanma eridine birleene kadar byk bir yarapla devam etmektedir. Bu tip tasarm giri yapan tat hzlanma eridine yneItir ve srclerin dorudan transit eritlere giri olaslklarn azaltr. Hzlanma eridinin sonundaki daralma yaklak 90m olacak ekilde uzun olmaldr. Kavak kolu ile hz deitirme eridi arasnda ters kurp olutuu durumda, dever geii araya giren bir tanjant ile salanlmaldr. ekil 5.114 C'de gsterildii gibi anayol kurplarnn sola olduu yerlerdeki ayrlmalar sorun yaratabilir. nk d eritteki trafik kavak kolunu takip etme eiliminde olacaktr. Eer mmknse sola dnen kurplardaki ayrlmalardan kanlmaldr. Sola dnen anayol kurbunun d ksmna daralan tip yavalama eridi konulurken tedbir alnmaldr. Yavalama eridini srclere daha belirgin gstermek iin daralma ksm ksa olmaldr ve tercihen bu uzunluk 30 metreyi gememelidir. Yavalama eridi kurp balang noktasnn ncesinde veya sonrasnda balayabilir. Yavalama eridi, kurp balama noktasnn sanda balamamaldr. nk byle bir durumda yavalama eridi tanjantn devam olarak alglanp, srcleri artabilir. Deverin uzun srede tedrici olarak deiimini salamak iin kavak kolu bir tanjantla ya da byk yarapl kurpla balatlmaldr. Karlalacak sorunlar byk lde azaltacak olan bir dier alternatif tasarm da k blgesini kurbun balang noktasndan mmkn olduu kadar ne yerletirmektir. Kavak kolu ile birleecek kama veya paralel kavak kolu sonu da tasarlanmaldr. ekil 5.114 D'de gsterildii gibi saa dnen kurplarn sadaki ayrlma alan srcy istenmeyen ayrma yneltmektedir. ok eritli ve Serbest Akml Rampa Terminalleri Trafik yknn, tek eritli yol iin uygun olan yk at durumlarda, ok eritli kavak kolu sonu ayrlma ve katlma blgelerine gereksinim duyulur. Yar ve tam erime kontrollu yolarda sreklilii salamak, uzun kavak kollarnda kuyruklarn olumasn nlemek, erit dengelemesi ve tasarmda esneklik salamak amacyla da ok eritli kavak kolu sonu ayrlma ve katlma blgelerine ihtiya duyulmaktadr. Otoyollardaki ift eritli katlma ve ayrlmalar, uygulamas sk olan, ok eritli kavak kolu sonu ayrlma ve katlma blgelerine rnektir. Dier ok eritli kavak kolu sonu ayrlma ve katlma blgeleri ana ayrlmalar ve ayrk kollarn birleimi eklinde tanmlanrlar. Bu iki terim srasyla iki ana gzergahn ayrm ve birleimi anlamna gelir. ift eritli Katlmalar ki ayrk yolun birleiminde ya da kavak kolundaki kapasite gereksiniminden dolay tasarmlar uygundur. En az bir ek erit anayolun ileri ksmnda, erit dengelemesi amacyla tasarlanm olmaldr. Bu ek erit, kapasite ihtiyacna gre bir ana erit olabilir, ya da yolun ilerisinde 750m ile 900m arasnda bir mesafe uzaklkta veya bir sonraki kavakta sonlanan bir yardmc erit olabilir. Baz durumlarda kapasite gereksinimi ile iki adet ek erit gerekli olabilir. ift eritli katlmann yine ift eritli bir ayrlmayla sonland durumlarda kapasite bakmndan temel erit saysn artrmann gerei yoktur. ift eritli katlma sebebiyle eklenen erit, yardmc bir erit olarak dnlebilir ve katlmann ilerisinde yaklak 750m veya daha fazla bir mesafede sonlanabilir. ekil 5.115 , anayola bir eridin katld basit ift eritli kavak kolu sonu katlma blgelerinin tasarmn gstermektedir. Anayoldaki mevcut erit saysnn kavak kolu sonu katlma blgelerinin tasarmnda ok az etkisi vardr yada hi etkisi yoktur denebilir. ekil 5.115 A daralan tip katlmay; ekil 5.115 B ise paralel tip katlmay gstermektedir. Kentsel sistemler ya da herhangi bir gzergah sistemi ierisinde bu iki tip geiin bir arada tasarlanmas nerilmemektedir. ekil 5.115 A'da gsterildii ekilde, ift eritli daralan tip katlma, ikinci bir eridin en sadan yada en dtan anayola katlp, yardmc ya da ek bir erit olarak devam etmesi eklinde tasarlanr. Tablo 5.32, kavak kollarnda minimum hzlanma eridi mesafelerini vermektedir. Yeterli gr mesafesi de gz nnde bulundurulur. Kavak kolu eimlerinin hesaba katld durumlarda, bu uzunluklar Tablo 5.33'den tayin edilir. ift eritli daralan tip katlmann uzunluu tek eritli katlma uzunluu ile hemen hemen ayndr. Tek eritli katlma rneinde de olduu gibi, tasarmda en ok istenen, anayol srclerinin hzlarnn, daralan


217

ksma gelmeden nce anayolun ortalama seyir hzna ulamasn salayacak kavak kolu geometrisini verebilmektir.

ekil 5.115 ift eritli Katlma (Giri) Rampa Terminalleri ekil 5.115 B'de gsterildii gibi paralel tip ift eritli kavak kolu sonu katlma blgesi tasarmnda, kavak kolunun sol eridi anayol katlmnda yardmc bir erit olarak devam etmektedir. Kavak kolunun sa eridi 90 ile 150m aras paralel devam ettikten sonra en az 90 m.lik bir daralma mesafesiyle sonlanr. Sa eridin uzunluu minimum. olarak, ekil 5.115 B'de gsterilmi olan hzlanma ve yeterli gr mesafesinden tayin edilmelidir. Gerekli bu uzunluklar etkileyen ana sebepler, kavak kolundaki trafik yk ve anayoldaki trafik ykdr. ift eritli katlma iin belirlenen trafik yk, tek eritli kavak kolunun trafik kapasitesini ok az ayor ise, belirlenen hzlanma eridi uzunluu ve yeterli gr mesafesine eit bir uzunluu veya biraz daha fazlasn, buna ilave olarak daralma mesafesini kullanmak yeterli olacaktr. Bir yerleim alan iinde, rnein ounlukla paralel tip ift eritli kavak kolu sonu katlma blgeleri tasarlanmsa, srcler bu tipi kullanmaya alk olduklarndan daralan tipi kullanmada zorluk yaarlar. Farkl tip ift eritli katlmalarn belli bir sreklilik iinde kullanlmamas ile oluan uyumsuzluklar srcleri zorlar. Hangi tip gei kullanlrsa kullanlsn,. belli bir blge ierisinde sreklilii varsa, kullanm da rahat olacaktr. ift eritli Ayrlmalar Bir kavak kolu sonu ayrlma blgesinde anayolu terkeden trafik yk, tek eritli ayrmn tasarm kapasitesini ayorsa, ift eritli bir ayrlma blgesi tasarlamak uygun olur. erit dengelemesi yapabilmek ve transit eritlerin saysn drmemek iin genellikle, ayrlma ncesine bir yardmc erit eklemek gerekir. ift eritli aynlma blgesinin tam kapasitede almas iin yaklak 450 m'lik bir mesafe gereklidir. ekil 5.116


218

'da ift eritli kavak kolu sonu aynlma blgeleri verilmektedir. ekil 5.116 A daralan tipi, ekil 5.116 B ise paralel tip ift eritli kavak kolu sonu ayrlma blgelerini gstermektedir.

ekil 5.116 ift eritli Ayrlma (k) Rampa Terminalleri ift eritli kavak kolu sonu ayrlma blgesinden sonra temel erit saysnn azaltlmas gerekiyorsa, temel erit says ayrlma blgesinin ilerisinde, d erit sonlanmadan nceye kadar devam ettirilmelidir. Bu tip ayrlma blgesi tasarm, eridinde devam etmek isteyen srclerin kolayca erit alabilmelerini salar. ift eritli kavak kolu sonu aynlma blgelerinin paralel tiplerinde daralan tiplerden farkl olarak, trafiin aynlacak kola ynelmek amacyla erit deitirmesi gereklidir. Ayrma ynelen src kavak kolunun sa eridine gemek iin iki erit birden deitirmek zorundadr. Ayrlma, byk oranda erit deiimi ile salanr. Tm bu sistem anayolda nemli bir mesafeyi gerekli klar. Bu mesafe anayoldaki toplam trafik ykne, zellikle de ayrlan kavak kolundaki trafik ykne baldr. Daralmann balad ilk noktadan anayolun en sa eridinin kavak kolundan ayrl noktasna kadar olan mesafe, kavak koluna giri younluunun 1500 tat/saat olduu yerde 750m ile younluun 3000 tat/saat olduu yerde 1000m arasnda deiir. Anayolda ve Tali yolda rlme eritleri Ardk giri ve klarn minimum ara mesafesi yetersiz olduunda veya ekil 5.110da gsterilen nlemler salanamadnda, anayolda rlme eridi gerekmektedir. Ada ular ara mesafesi 500mden kk rlme eritlerinde hz 80-100km/saat ile snrlandrlmaldr. rlme eridi uzunluu yaklak 300mnin altna dmemelidir. Bu tip rlme eritlerine ekil 5.117de grlen yonca luplar arasnda rastlanr. rlme yapacak tatlarn uyumu iin ngrlen 50-80m paralel bir kesimden sonra, rlme iin 130-170m uzunluunda bir kesim bulunmaktadr. Bylece ada ular aras toplam uzunluu 230-300m olmaktadr. Bu tip bir rlme yaklak 1500 tat/saat trafik hacmine kadar iyi sonu vermektedir. Daha yksek trafik hacmindeki kalite azal ekil 5.118de gsterilmektedir.


219

Katlma ve ayrlma trafiinin birbiri ile kesitii rlme blgeleri, bir kavak iindeki giri rampalar arasnda, ard arda gelen kavaklarn k rampalarnda ve birbirine binen yol blmlerinde oluur. Kavak blgesinden klar, giri hareketlerinden nce salayan kavaklarda rlme olumaz. rlme blgelerinde yeterli boy, genilik ve erit tasarlanmaz ise kapasite ciddi ekilde snrlandrlm olur.rlme Mesafesi

ekil 5.117 Yonca Kavakta rlme eritleri Ayrca, dng rampasnn k ile dier dng rampasnn girii arasndaki mesafenin 120 mden daha az, rampalar zerindeki toplam trafik hacminin fazla olmas halinde rlme problemi oluacandan, balangta veya ileride anayola paralel toplayc/datc yollarn yaplmas gerekmektedir. Tam yonca kavak, toplayc-datc yollarn gereksinimi iin tipik bir rnektir. Kapasite ihtiyacna gre bir veya iki eritli tasarlanabilir. Giri ve klarda erit ayarlamas salanmaldr. Toplayc-datc yol kullanmnn avantaj; kavak blgesinde basit giri ve klar gelitirilerek rlmeler anayoldan uzaklatrlr.

ekil 5.118 Yonca Kavak rlme eritlerinde Trafik Hacimlerine Bal Olarak Trafik Ak Kalitesi

Giri rampas trafik hacmi (tat/sa)


220

5.3.3. Farkl Seviyeli GeilerSeviye ayrml yaplar karayolu-karayolu, karayolu-dier yollar ve karayolu-demiryolu kesiimlerinde kutu menfez, kpr ve kafes kiri yaplar ile tasarlanan geilerdir. Karayolu-karayolu geilerinde genellikle kpr, karayolunun dier yollarla kesimesinde kutu menfez, demiryolu geilerinde ise kafes kiri yaplar tercih edilir. Kpr aklnn ve ykseklik farknn fazla olduu durumlarda kafes kirili yaplar kullanlabilir. Birok durumda farkl seviyeli geiler rampalar kullanlmadan yaplr. rnein, anayollarn dk trafik hacmi tayan mevcut yol tarafndan kesilmesine izin verilmedii durumlarda, yaplamann youn ve kamulatrma kstnn olduu yerlerde, dn trafiinin dk olduu yerlerde, yeterli trafik hacmine ramen, birbirine ok yakn kesimelerin bulunduu, iletim ve iaretleme glnn olduu yerlerde rampa tekilinden kalnabilir. Bu durumlarda anayola/anayoldan dnmek isteyen trafik baka gzergahlar kullanr. Ayrca, arazinin uygun olmad yerlerde, rampa yapmnn zor ve maliyetli olduu durumlarda dnen trafik dier kavaklara ynlendirilebilir.

ekil 5.119 Dz Arazide Seviye Ayrm iin Gerekli Mesafe

5 2.Farkli Seviyeli Kavsak Tasarimi

Documents

Transcript of 5 2.Farkli Seviyeli Kavsak Tasarimi