ΤΜΗΜΑ:Γ5ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 23/4/2012

ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣΘΕΜΑ: ΡΕΜΠΕΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ: Ψαροπούλου Κυριακή , Τσαλαπάτη Λώρα, Σταθοπούλου Ματίνα , Στεφανίδη Μαργαρίτα και Φουντάς

Ορέστης

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΕΜΠΕΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Η πιθανότερη ερμηνεία είναι πως προέρχεται από το ρεμπέτ, μια παλιά τούρκικη λέξη, που σήμαινε "του υποκόσμου". Κάποιοι υποστηρίζουν πως προέρχεται από την παλιά σερβική λέξη ρεμπενόκ, που σημαίνει "επαναστάτης". Οι Τούρκοι αποκαλούν τα άτακτα στρατεύματα ρεμπέτ ασκέρ. Επιπλέον ρεμπέτες είναι οι άνθρωποι που δεν υπακούν στις αρχές.

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ

Πολλοί μελετητές και ιστορικοί χωρίζουν το ρεμπέτικο τραγούδι σε 3 περιόδους. Ο διαχωρισμός αυτός έχει μεγάλη σημασία για την κατανόηση του ρεμπέτικου γιατί κατά κάποιο τρόπο ακολουθεί την ιστορία της Ελλάδας και τα γεγονότα που συνέβησαν τότε. Έτσι χονδρικά το ρεμπέτικο τραγούδι χωρίζεται σε τρεις δεκαετίες (1922-1932, 1932-1942 και 1942-1952).-Στην πρώτη δεκαετία κυριαρχεί το Σμυρναίικο και ανατολίτικο στυλ στο ρεμπέτικο τραγούδι. Η καταστροφή της Σμύρνης και η προσφυγιά από την Μικρά Ασία εμπλουτίζουν το Ελληνικό τραγούδι με αμανέδες, ταξίμια, Σμυρνιές τραγουδίστριες και ανατολίτικα όργανα ( σάζι, σαντούρι, ούτι, κανονάκι). Τα καφέ-αμάν γίνονται κύριος φορέας αυτής της μουσικής και αρχίζουν οι πρώτες γραμμοφωνήσεις τραγουδιών (στην Αμερική ήδη από το 1910).-Στην δεύτερη δεκαετία έχουμε την αυθεντικότερη έκφραση του ρεμπέτικου τραγουδιού από τους μάγκες των μεγάλων αστικών κέντρων και την αντικατάσταση των ανατολίτικων οργάνων με μπουζούκι, μπαγλαμά και κιθάρα. Την εποχή αυτή (30-40) η ρεμπέτικη

μουσική αποτελεί τρόπο ζωής για τους ανθρώπους του περιθωρίου, της φτώχιας , τους αδικημένους από την κοινωνία, τους ναρκομανείς, τους φυλακισμένους.-Στην τρίτη δεκαετία αλλάζει το στυλ των τραγουδιών και κάνουν την εμφάνισή τους οι μουσικές ιδιοφυίες της εποχής (Τσιτσάνης, Χιώτης, Μητσάκης και άλλοι). Η μουσική γίνεται περισσότερο πολύπλοκη και δυσκολόπαιχτη. Είναι μια δύσκολη εποχή για τον Ελληνικό λαό.

Πριν το Ρεμπέτικο ...η αρχή Είναι φανερό ότι το ρεμπέτικο τραγούδι δεν εμφανίστηκε από την μια στιγμή στην άλλη, αλλά μια σειρά παραγόντων, οι οποίοι έχουν πολύ παλαιότερες ρίζες, βοήθησαν στη δημιουργία του. Τι συνέβαινε στην Ελλάδα πριν την "εμφάνιση" του ρεμπέτικου; Μετά την επανάσταση του 1821 δημιουργείται το 1829 το πρώτο ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος που περιλαμβάνει μόνο την στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες. Ωστόσο, οι Έλληνες κατοικούν και σε άλλες περιοχές όπως Μακεδονία, Δωδεκάνησα, Μικρά Ασία. Το 1833-1863 κατά την περίοδο της Βασιλείας του Όθωνα αναπτύσσεται η Σύρος και γίνεται κέντρο εμπορικών ανταλλαγών. Αργότερα την δεκαετία του 1870-1880 αναπτύσσεται ο Πειραιάς. Η ανάπτυξη του λιμανιού του Πειραιά συμπίπτει με την βιομηχανική επανάσταση στην Ελλάδα, η οποία, βέβαια, ποτέ δεν έφτασε τα επίπεδα της Ευρώπης. Έτσι αρχίζει μια εποχή εμπορίου και αστικοποίησης. Από το 1890 έως τις αρχές του 20ου αιώνα πραγματοποιείται ένα κύμα μετανάστευσης προς την Αμερική. Οι Έλληνες της Αμερικής θα είναι αυτοί που θα ηχογραφήσουν για πρώτη φορά Ελληνικά τραγούδια (1910-1934) και μάλιστα ,όπως υποστηρίζουν πολλοί, τα τραγούδια αυτά ήταν πολύ παλαιότερα. Ηχογραφούν Σμυρναίικα , δημοτικά και ρεμπέτικα τραγούδια, τα οποία μέχρι τότε υπήρχαν μόνο ως τραγούδια γραμμένα από αγνώστους , μες τις φυλακές ή τους τεκέδες και είχαν διαδοθεί από στόμα σε στόμα. Ο Καρκαβίτσας αναφέρει στίχους τραγουδιών από την φυλακή στο Παλαμήδι το 1880!.

Τα τραγούδια λοιπόν που δημιουργούνται στο τέλος του 19ου και αρχές 20ου αιώνα, είναι τραγούδια των κατώτερων κοινωνικών ομάδων των μεγάλων αστικών κέντρων-λιμανιών (Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη , Θεσσαλονίκη , Πειραιάς). Μέσα σε αυτήν την αστικοποίηση, και την εισβολή των δυτικών συμφερόντων στον

Ελληνικό χώρο, αναπτύσσεται το ρεμπέτικο τραγούδι από τους απλούς ανθρώπους των πόλεων, φτωχούς, κοινωνικά αδικημένους , φυλακισμένους, παράνομους και ανθρώπους του "περιθωρίου". Μια ομάδα τέτοιων ανθρώπων ήταν και οι κουτσαβάκηδες που έδρασαν στου Ψυρρή από το 1867-1897 που όμως τους εξόντωσε ο Μπαϊρακτάρης. Οι κουτσαβάκηδες , όπως και άλλοι άνθρωποι του υποκόσμου ,που χαρακτηρίζονταν ως μάγκες ,βλάμηδες, τσίφτηδες , αλάνια και ρεμπέτες, είχαν αναπτύξει ένα δικό του τρόπο ζωής (αργκό, τραγούδια , συνήθειες , ενδιαφέροντα) που δεν συμβάδιζε με τον νέο αστικό τρόπο ζωής, που εισήγαγε η νέα ανερχόμενη αστική τάξη. Από αυτή την ομάδα ανθρώπων με τον εναλλακτικό τρόπο ζωής γεννήθηκε το ρεμπέτικο τραγούδι.

Μετά τους βαλκανικούς πολέμους (1912-13) και τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο (1917) , το πιο συνταραχτικό γεγονός που επηρέασε βαθειά το ρεμπέτικο τραγούδι ήταν η καταστροφή της Σμύρνης (1922) και η ανταλλαγή των πληθυσμών. Οι Μικρασιάτες μουσικοί διαδίδουν την λαϊκή μουσική της Σμύρνης και της Πόλης (Σμυρναίικο) και αρχίζει η μίξη των δύο ειδών μουσικής , δηλαδή του Σμυρναίικου και τραγουδιού των ρεμπετών (μουρμούρικο, της φυλακής, του τεκέ, μάγκικο, μποέμικο). Τα καφέ-αμάν ενώ υπήρχαν ήδη από το 1900, τώρα μεσουρανούν και διαδίδουν τον τρόπο αυτό διασκέδασης με το ρεμπέτικο τραγούδι. Συνθέτες της εποχής εκείνης : ο Δραγάτσης, ο Καρίπης ,ο Σεμσής, ο Τούντας ο Γιοβάν Τσαούς , ο Πωλ, και ερμηνευτές : η Ρόζα Εσκενάζη, η Ρίτα Αμπατζή, η Μαρίκα Παπαγκίκα, ο Αντώνης Νταλγκάς, ο Νούρος.Η ιστορία του ρεμπέτικου τραγουδιού περνάει σε άλλη φάση με το Βασίλη Τσιτσάνη, ο οποίος καλείται να το “εξευγενίσει” και να το αποκαθάρει από καθετί πρόστυχο και “χαμηλό”. Αυτό που κατάφερε ο Τσιτσάνης, βγάζοντας το λαϊκό τραγούδι από το περιθώριο, όπου το είχαν τάξει τα “αντικοινωνικά και ανατολίτικα” στοιχεία του, ήταν να το εντάξει σε μία νέα κοινωνική πραγματικότητα: στην ανατέλλουσα νέα τάξη της μεταπολεμικής Ελλάδας, το δυτικό πολιτικό προσανατολισμό και το αστικό όνειρο στο οποίο προσδοκά να ενσωματωθεί μία θολή εργατική τάξη, που στα προσωπικά και κοινωνικά της αδιέξοδα καταφεύγει στην ονειροφαντασία του εξωτικού και στο άπιαστο όνειρο.Αν και οι πρώτες ηχογραφήσεις τραγουδιών είχαν ξεκινήσει στο εξωτερικό από το 1907-1910, οι οργανωμένες ηχογραφήσεις στην Ελλάδα με την συμμετοχή μεγάλων δισκογραφικών εταιριών γίνονται μετά το 1931.

Η Σμύρνη

Σ' αυτό το σημείο θα πρέπει να επιστρέψουμε κάπου εκατό χρόνια πίσω, για να δούμε τι είχε συμβεί στη μουσική της Σμύρνης. Για τους Έλληνες, η Σμύρνη ήταν μια μικρή Ελλάδα, και την ένιωθαν σα μέρος της πατρίδας. Ήταν πλούσιο εμπορικό μέρος, μεγάλο λιμάνι και διέθετε εύφορη ενδοχώρα. Επίσης διέθετε μουσική άνθηση που είχε γίνει αντιληπτή από τους ταξιδιώτες ακόμα και τριακόσια χρόνια νωρίτερα. Ο Γάλλος Τζόζεφ Τουρνεφόρτ σχολίαζε το 1702:"Οι ταβέρνες (στη Σμύρνη) είναι ανοιχτές όλη τη μέρα και τη νύχτα. Παίζουν μουσική, τρώνε καλό φαγητό και χορεύουν σε ευρωπαϊκούς, ελληνικούς και τούρκικους ρυθμούς…"

Ένας άλλος Γάλλος, ο Μπάρτολντι, παρατηρεί:"Για τον Έλληνα, κάθε στιγμή της μέρας είναι κατάλληλη για χορό. Οι ταβέρνες στη Σμύρνη και στα υπόλοιπα λιμάνια είναι μονίμως γεμάτες από άντρες που πίνουν, χορεύουν και τραγουδούν. Ακόμα και στα καταστρώματα των πλοίων τους βρίσκουν χώρο για λίγο χορό…"

Και το 1878, ο μουσικολόγος Μπουργκάλτ-Ντιούκουντρεϊ γράφει: "Η Σμύρνη είναι μια μουσική πόλη. Πουθενά αλλού δεν έχω δει τόσα μουσικά όργανα".

Στα κομψά σαλόνια τραγουδούσαν τις ρομάντσες (ισπανικοί ρυθμοί) με τη συνοδεία πιάνου. Ο λαός είχε τα καφέ-αμάν, ή αλλιώς μουσικά καφέ, εκεί όπου σύχναζαν οι νταήδες, όπως περιγράφει κάποιος σμυρνιός ποιητής του οποίου το όνομα δεν έχει διασωθεί ως τις μέρες μας:

"Είμαι νταής κι όταν χορεύω το χασάπικο, το μπάλο, τον καρσιλαμά και το τσιφτετέλι, με το γλυκό βιολί του Γιοβανάκη, όλη η Σμύρνη με καμαρώνει. Είμαι νταής και το ούζο είναι ο θεός μου… Περνάω καλά, χορεύω πίνω και μεθώ, με τα σαντούρια τα βιολιά και τα ταμπούρλα".Αυτό που

είναι σημαντικό σ' όλα αυτά είναι πως η μουσική ζωή της Σμύρνης ήταν συγχρόνως για την υψηλή και για την παρακατιανή κοινωνία, ήταν τόσο ιταλόφιλη όσο και τουρκόφιλη, τόσο ανατολίτικη όσο και δυτική, κι όταν οι Έλληνες εκδιώχθηκαν απ' την πόλη τους, έφεραν μαζί τους στην Ελλάδα κι όλη τους τη μουσική κουλτούρα.Οι μουσικοί που έφτασαν σαν πρόσφυγες δεν ήταν ερασιτέχνες, ούτε μουσικοί του δρόμου. Οι μουσικοί, όπως κι οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες, ήταν σε σύγκριση με τους Έλληνες της πατρίδας που τους φιλοξενούσε, εξαιρετικά σοφιστικέ: πολλοί είχαν μεγάλη μόρφωση, ήξεραν να διαβάζουν και να συνθέτουν μουσική, και είχαν οργανωθεί σε συνδικάτα στις πόλεις της Μικράς Ασίας. Θα πρέπει να τους ήταν πολύ δύσκολο να ζουν στο περιθώριο μιας καινούριας κοινωνίας, μέσα στη φτώχια και τον ξεπεσμό. Οι περισσότεροι είχαν χάσει όλο το βιος τους στη βιαστική φυγή τους, και πολλοί από την ενδοχώρα της Ανατολίας ήξεραν να μιλούν μόνο τουρκικά.

ΟΙ ΧΟΡΟΙ ΠΟΥ ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΝ ΤΑ ΡΕΜΠΕΤΙΚΑΟι χοροί που χορεύονταν τα ρεμπέτικα και εξακολουθούν να

υπάρχουν μέχρι και σήμερα είναι τρεις : ο χασάπικος , ο ζεμπέκικος και το τσιφτετέλι.

Ο χασάπικος (2/4) θεωρείται ότι ήταν ο χορός των χασάπηδων της Κωνσταντινούπολης που θεωρούνταν αρκετά άγριοι. Χορευόταν από δύο ή τρία άτομα συνήθως άντρες που κρατιόταν από τους ώμους με ιδιαίτερα βήματα που απαιτούσαν συγχρονισμό.

Ο ζεμπέκικος ήταν πολεμικός χορός μιας πολεμικής φυλής θράκικης καταγωγής. Ήταν αντικριστός χορός και χορευόταν από δύο άντρες χωρίς ιδιαίτερα βήματα.

Το τσιφτετέλι αρχικά παιζότανε από δίχορδο βιολί και διαδόθηκε στην Ελλάδα μετά το 1923. Ήταν χορός των προσφύγων από τη Σμύρνη και οι ρεμπέτες της Αθήνας τον θεωρούσαν θηλυπρεπή.

Ο Ηλίας Πετρόπουλος κατατάσσει τα ρεμπέτικα σε κατηγορίες ανάλογα με τη θεματολογία τους :

Μελαγχολικά / διαμαρτυρίας Που δείχνουν εικόνες από τη ζωή Που εξυμνούν διάφορες πόλεις και τους κατοίκους Σκωπτικά Της ταβέρνας Του πολέμου Της ξενιτιάς Εξωτικά Της φτώχειας / εργατικά Της μάνας Ερωτικά / του χωρισμού Για συγκεκριμένα πρόσωπα Του υπόκοσμου / της φυλακής Της αρρώστιας / του Χάρου

Μουσικά Όργανα

Τα βασικά όργανα του ρεμπέτικου τραγουδιού της κλασικής περιόδου είναι το τρίχορδο μπουζούκι, η κιθάρα, ο τζουράς αλλά και ο

μπαγλαμάς. Χρησιμοποιούνται επίσης το ακορντεόν, το βιολί, το πιάνο, και ως κρουστά τα κουτάλια, τα ζίλια. Στις παλαιότερες ηχογραφήσεις, πιο κοντά στη δημοτική ή στην ανατολική παράδοση, ακούγονται

σαντουροβιόλια (σαντούρι και βιολί), κανονάκι και ούτι. Ορισμένες φορές ακούγεται κάτι σαν ήχος γυαλιού. Πρόκειται για τον ήχο που παράγεται από το χτύπημα ενός κομπολογιού σε ένα ποτήρι, γνωστό και ως ποτηροκομπολόγι. Στις παρέες και στις ταβέρνες συνήθιζαν να συνοδεύουν τους μουσικούς με αυτόν τον τρόπο, συνήθεια που πέρασε και σε κάποιες ηχογραφήσεις. Σημειώνεται ότι στις ταβέρνες του Γυθείου μέχρι τη δεκαετία του 1980 προς ενίσχυση του ήχου ενός μπουζουκιού οι θαμώνες χρησιμοποιούσαν μεταλλικές ή γυάλινες κανάτες που έβαζαν μέσα μαχαιροπήρουνα, τις οποίες και ανακινούσαν ρυθμικά. Το μπουζούκι είναι μια παραλλαγή της οικογένειας των ταμπουράδων και προέρχεται από την τούρκικη λέξη bouzouk που σημαίνει σπασμένος. Ανάλογα με τον τρόπο κατασκευής , το μέγεθος , το σχήμα , τον αριθμό χορδών διακρίνουμε τον μπουζούκι , τον τζούρα, τη μπουζουκομάνα , το γόνατο , το μπαγλαμά. Το μήκος του είναι περίπου 90εκ εώς ένα μέτρο και ηχεί σαν λαγούτο. Το μπουζούκι παίζεται με πένα. Είναι συνήθως τρίχορδο (έχει τρεις διπλές χορδές) ή τετράχορδο(έχει μονές ή διπλές).

Το τουμπερλέκι αποτελείται από έναν πήλινο σκελετό σε σχήμα στάμνας χωρίς λαβή , ανοιχτή στο στόμιο και σκεπασμένη στον πάτο με τεντωμένο δέρμα το οποίο κολλούν στο ηχείο. Συναντιέται σε διάφορα μεγέθη. Η καταγωγή του είναι μικρασιατική αλλά χρησιμοποιείται από πολύ παλιά στη Μακεδονία, τη Θράκη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

Τα κουτάλια είναι κατασκευασμένα από σκληρό ξύλο. Ο εκτελεστή είναι ο ίδιος ο χορευτής , ο οποίος κρατάει στο κάθε χέρι δύο κουτάλια με το κοίλο μέρος προς τα έξω , ώστε να χτυπάει το ένα με το άλλο.

Το κομπολόι κρεμασμένο από κουμπί γιλέκου κρατιέται τεντωμένο με το αριστερό χέρι , ώστε το δεξί να τρίβει ρυθμικά τις χάντρες με τα χείλια ενός μικρού, χοντρού κρασοπότηρου. Το κομπολόι συνόδευε παλιά το τραγούδι ακόμα και όργανα με ρυθμικούς σχηματισμούς.

Τα ποτηράκια του κρασιού είναι αυτοσχέδιο μουσικό όργανο. Ο εκτελεστής βάζει δύο ποτηράκια σε κάθε χέρι και ανοιγοκλείνει τα

δάχτυλα και συνοδεύει ρυθμικά το τραγούδι. Παίζονται είτε μόνα τους είτε με άλλα μελωδικά όργανα όπως είναι το βιολί.

Το ντέφι είναι ένας ξύλινος κύλινδρος, όπου η μία βάση του είναι σκεπασμένη με δέρμα. Κάποια ντέφια έχουν γύρω στον κυλινδρικό σκελετό ζίλια. Το μέγεθος τους ποικίλλει από 20-50εκ.

Τα ζίλια είναι μεταλλικά κύμβαλα σιδερένια ή μπρούτζινα με τρύπα στην μέση. ΟΙ διαστάσεις του ποικίλλουν. Έτσι συναντάμε ζίλια με διάμετρο 6-8 εκ, τα οποία ο εκτελεστής κρατάει από ένα στο κάθε χέρι.

Η κοινωνική αποδοχή του ρεμπέτικου

Τα ρεμπέτικα πέρασαν τις δυσκολίες τους. Σαν μουσική φόρμα απαγορεύτηκαν από τη δικτατορία του Μεταξά το 1936. Οι ρεμπέτες μουσικοί έγιναν στόχος συλλήψεων και κακομεταχειρίσεως από τις αρχές. Στους τεκέδες γίνονταν συχνά επιδρομές, κι αν έπιαναν τον κόσμο να τραγουδά ρεμπέτικα (ή να παίζουν μπουζούκι), τους θεωρούσαν αυτομάτως χασικλήδες και τους έστελναν εξορία. Το πρώτο σημάδι κοινωνικής αποδοχής του ρεμπέτικου ήρθε το 1948, καταμεσής του εμφυλίου πολέμου που μάστιζε τότε την Ελλάδα. Ένας από τους κυριότερους μοντέρνους συνθέτες της χώρας, ο Μάνος Χατζιδάκις, έβγαλε λόγο σε ένα συνέδριο, όπου υπερασπιζόταν το ρεμπέτικο και ισχυριζόταν πως ήταν ουσιώδες μέρος της ελληνικής μουσικής παράδοσης. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η ελίτ της κουλτούρας το έβλεπε σα τη μουσική των περιθωριακών εγκληματιών, που τραγουδιόταν και χορευόταν στις φυλακές και τους τεκέδες, και το συνδύαζε με τα ναρκωτικά, τη βία και την πορνεία. Ο Χατζιδάκις, μολονότι συντηρητικός, το θεωρούσε σαν αυθεντική μουσική του λαού, μια μορφή τέχνης ύψιστης μουσικής ποιότητας και ήθους. Υπέδειξε επίσης πως το ρεμπέτικο ένωνε όλες τις τάξεις των Ελλήνων, και μάλιστα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ελλάδας. Ήταν - κι εκείνη η χρονική στιγμή ήταν τρομερά φορτισμένη από τον εμφύλιο πόλεμο - μια ενοποιητική δύναμη για όλους τους Έλληνες. Πολύ σύντομα, μετά το τέλος του εμφυλίου, το ρεμπέτικο "ανακαλύφθηκε". Βγήκε από το περιθώριο του υποκόσμου και μπήκε στα νυχτερινά μαγαζιά στα οποία σύχναζαν οι πλούσιοι. Και σ' αυτό το σημείο ο χαρακτήρας της μουσικής άλλαξε. Το μπουζούκι έγινε

ηλεκτρικό, όλα έγιναν ηλεκτρικά, και οι καλλιτέχνες άρχισαν να παίζουν για την υψηλή μπουρζουαζία. Το ρεμπέτικο έγινε μόδα. Και μόνο να δει κανείς τον Γιώργο Ζαμπέτα να παίζει για την οικογένεια Κένεντι και τον Αριστοτέλη Ωνάση φτάνει για να καταλάβει πόσο είχε απομακρυνθεί το ρεμπέτικο από τις ταπεινές του ρίζες. Η μουσική άρχισε να εμπορευματοποιείται - πλαισιωμένη με βαριές ορχήστρες και βαρετούς στίχους - ειδικά με τη μαζική παραγωγή των δίσκων γραμμοφώνου μεγάλης διάρκειας στην Ελλάδα μετά το 1955. Τα τραγούδια έχασαν το χρώμα τους, έχασαν τον πόνο, τη δριμύτητα των συναισθημάτων. Και τα μέρη στα οποία παιζόταν το ρεμπέτικο, ήταν από τα πιο ακριβά μαγαζιά της Ελλάδας.

Σπουδαίοι Ρεμπέτες

Τα πιο σημαντικά πρόσωπα του ρεμπέτικου τραγουδιού είναι ο Μάρκος Βαμβακάρης ο οποίος έκανε ην πρώτη του ηχογράφηση το 1934, ο Γιώργος Μπάτης ο οποίος αποτέλεσε μέλος της ρεμπέτικης κομπανίας "Η Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς" (Γ. Μπάτης, Ανέστος Δεληάς, Μάρκος Βαμβακάρης και Στράτος Παγιουμιτζής) και ήταν αυτός που έκανε το 1933 τις πρώτες ηχογραφήσεις με μπουζούκι, ο Στράτος Παγιουμτζής που αποτέλεσε μύθο εξαιτίας της μαγευτικής του φωνής, ο Μανώλης Χιώτης για τον οποίον γίνονται εικασίες ότι ήταν αυτός που πρόσθεσε ακόμα μια χορδή στο μέχρι τότε τρίχορδο μπουζούκι, ο Βασίλης Τσιτσάνης ο οποίος κατά την περίογο 1937-1940 γράφει τα πιο γνωστά τραγούδια της ρεμπέτικης μουσικής τα οποία ηχογραφεί με τις φωνές τραγουδιστών όπως ο Δημήτρης Περδικόπουλος και η Σωτηρία Μπέλλου που έγινε γνωστή στο πλευρό του, ο Ζαμπέτας ο οποίος από την ηλικία των 7 ετών άρχισε να μαθαίνει μπουζούκι και στη συνέχεια αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους δεξιοτέχνες του και τον Αγάθωνα Ιακωβίδη που αποτελεί το σημαντικότερο συνεχιστή του ρεμπέτικου στις μέρες μας.

Βασίλης Τσιτσάνης (1915 - 1984)

Συνθέτης, στιχουργός, δεξιοτέχνης του μπουζουκιού και τραγουδιστής, ο Βασίλης Τσιτσάνης υπήρξε μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ρεμπέτικου και της λαϊκής μουσικής.Γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 18 Ιανουαρίου του 1915. Οι γονείς του ήταν Ηπειρώτες κι εκτός από τον Βασίλη είχαν άλλα τέσσερα παιδιά, τρία αγόρια κι ένα κορίτσι. Ο πατέρας του, τσαρουχάς στο επάγγελμα, είχε ένα μαντολίνο με το οποίο έπαιζε κλέφτικα τραγούδια. Αυτά ήταν τα πρώτα ακούσματα του μικρού Βασίλη,

μαζί με τις βυζαντινές ψαλμωδίες που άκουγε στην εκκλησία. Παρότι τον συνέπαιρνε η μουσική, πρωτόπιασε το όργανο στα χέρια του μετά το θάνατο του πατέρα του το 1926 και το μετέτρεψε σε μπουζούκι.

Στα γυμνασιακά του χρόνια άρχισε να αποκτά κάποιες γνώσεις μουσικής, μαθαίνοντας βιολί. Με αυτό συμμετείχε και σε κάποιες τοπικές εκδηλώσεις, προκειμένου να συνεισφέρει οικονομικά στην οικογένειά του. Αν και δεν είχε εμφανιστεί ακόμα δημοσίως με το μπουζούκι, καθώς ήταν απαγορευμένο και χωρίς καμία κοινωνική καταξίωση, έγραψε τα πρώτα του τραγούδια πάνω σ' αυτό, σε ηλικία μόλις 15 ετών.

Το φθινόπωρο του 1936 κατέβηκε στην Αθήνα για να σπουδάσει Νομική και προκειμένου να συμπληρώσει το εισόδημά του έπιασε δουλειά στο νυχτερινό κέντρο "Μπιζέλια". Τον επόμενο χρόνο γνώρισε τον τραγουδιστή Δημήτρη Περδικόπουλο, ο οποίος τον πήγε στην Odeon, όπου ηχογράφησε το πρώτο του τραγούδι "Σ' έναν τεκέ μπουκάρανε" (1937). Η "Αρχόντισσα", από τα σπουδαιότερα τραγούδια στην ιστορία της ελληνικής μουσικής, ήταν ένα από τα δεκάδες που ακολούθησαν. Την ίδια περίοδο, τραγούδια του, όπως "Να γιατί γυρνώ" και "Γι' αυτά τα μαύρα μάτια σου", ερμήνευσαν ο Στράτος Παγιουμτζής, ο Στελλάκης Περπινιάδης, ο Στέλιος Κερομύτης, αλλά και ο Μάρκος Βαμβακάρης.

Όμως, τα τραγούδια του Τσιτσάνη δεν επιτρέπεται τότε να επεκταθούν πολύ. Η εποχή επιβάλλει εμβατήρια, ενώ η δικτατορία Μεταξά απαγορεύει τόσο τα προϋπάρχοντα τραγούδια του ρεμπέτικου περιθωρίου, όσο και τις εμφανείς ανατολίτικες μελωδίες. Ο ίδιος, που έχει ήδη αρχίσει να χαρακτηρίζεται, υπηρετεί στο στρατό, στο Τάγμα Τηλεγραφητών, στη Θεσσαλονίκη. Παίρνει άδειες και ποτέ δεν γυρνά στην ώρα του, γεγονός που εξοργίζει τους διοικητές του, σε μία στρατοκρατούμενη κοινωνία.Τα χρόνια της κατοχής τα περνά στη Θεσσαλονίκη, όπου ανοίγει ένα δικό του κουτούκι, το "Ουζερί Τσιτσάνη", στην οδό Παύλου Μελά. Παράλληλα, γράφει ορισμένες από τις μεγάλες επιτυχίες του ("Αχάριστη", "Μπαξέ τσιφλίκι", "Τα πέριξ",

"Νύχτες μαγικές", "Ζητιάνος της αγάπης", "Ντερμπεντέρισσα", "Συννεφιασμένη Κυριακή"), που θα ηχογραφήσει μετά τον πόλεμο, όταν θα ανοίξουν και πάλι τα εργοστάσια δίσκων.

Το 1946 εγκαθίσταται ξανά στην Αθήνα. Η εποχή του εμφυλίου αποτελεί άλλη μια πηγή έμπνευσης για τον Τσιτσάνη. Τα τραγούδια του, όμως, λογοκρίνονται και πάλι. Ορισμένα καταφέρνει και τα εκδίδει, επινοώντας διάφορα τεχνάσματα, πολλά κυκλοφόρησαν αρκετά χρόνια μετά, ενώ κάποια δεν εκδόθηκαν ποτέ.

Το τέλος του εμφυλίου σημαίνει ταυτόχρονα και την πλήρη αποδοχή του Βασίλη Τσιτσάνη. Τα τραγούδια του αρχίζουν και ακούγονται πλέον πιο ελεύθερα, ενώ ο Τσιτσάνης γίνεται ο πρωτοπόρος του λεγόμενου "αρχοντορεμπέτικου" μουσικού είδους, που αποτελεί τον πρόδρομο του λαϊκού τραγουδιού.

Ως το 1955 φέρνει στο προσκήνιο νέες φωνές που δένονται μαζί του, όπως η Μαρίκα Νίνου, η Σωτηρία Μπέλλου και ο Πρόδρομος Τσαουσάκης. Ακόμα, ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Πάνος Γαβαλάς, ο Μανώλης Αγγελόπουλος, η Καίτη Γκρέυ, η Πόλυ Πάνου, η Χαρούλα Λαμπράκη, ο Σταμάτης Κόκοτας κ.ά. ερμηνεύουν διαχρονικά τραγούδια του: "Ίσως αύριο" (1958), "Τα λιμάνια" (1962), "Τα ξένα χέρια" (1962), "Μείνε αγάπη μου κοντά μου" (1962), "Κορίτσι μου όλα για σένα" (1967), "Απόψε στις ακρογιαλιές" (1968), "Κάποιο αλάνι" (1968), "Της Γερακίνας γιος" (1975), "Δηλητήριο στη φλέβα" (1979).Το 1980, με πρωτοβουλία της UNESCO, ηχογραφείται ένας διπλός δίσκος με τίτλο "Χάραμα", όπως λεγόταν το μαγαζί στο οποίο ο Τσιτσάνης εμφανιζόταν τα τελευταία 14 χρόνια της καριέρας και της ζωής του. Σ' αυτό το δίσκο παίζει μια σειρά από κλασικά του τραγούδια, αλλά και πολλά αυτοσχεδιαστικά κομμάτια στο μπουζούκι. Με την έκδοσή του στη Γαλλία, το 1985, παίρνει το βραβείο της Μουσικής Ακαδημίας Charles Gross. Όμως, στο μεταξύ, ο κορυφαίος δημιουργός έχει φύγει για πάντα...

Ο Βασίλης Τσιτσάνης άφησε την τελευταία του πνοή ανήμερα των 69ων γενεθλίων του, στις 18 Ιανουαρίου του 1984, στο νοσοκομείο Brompton του Λονδίνου, έπειτα από επιπλοκές μιας εγχείρησης στους πνεύμονες. Μέχρι και 24 μέρες πριν εμφανιζόταν κανονικά στο "Χάραμα" και δούλευε καινούργια τραγούδια.

Μάρκος Βαμβακάρης (1905 - 1972)

Ρεμπέτης, από τους ακρογωνιαίους λίθους της λαϊκής μουσικής. Γεννήθηκε στις 10 Μαΐου του 1905 στον συνοικισμό Σκαλί της Άνω Χώρας της Σύρου από οικογένεια καθολικών και ήταν ο πρώτος από τα έξι παιδιά του Δομένικου και της Ελπίδας Βαμβακάρη. Η οικογένειά του ήταν φτωχή, έφερε όμως το "μικρόβιο" της μουσικής. Ο πατέρας του έπαιζε γκάιντα και ο παππούς του έγραφε τραγούδια.Πριν καλά - καλά ξεκινήσει το σχολείο, ο Μάρκος αναγκάστηκε να διακόψει, διότι πήραν τον πατέρα του στο στρατό, και έπιασε δουλειά με τη μητέρα του σε ένα κλωστήριο. Τα επόμενα χρόνια δούλεψε ως χασάπης, εφημεριδοπώλης, οπωροπώλης, λούστρος,

και το 1917, σε ηλικία 12 ετών, έφυγε για τον Πειραιά. Αρχικά, εγκαταστάθηκε στα Ταμπούρια κι έπιασε δουλειά ως γαιανθρακεργάτης. Δούλεψε ακόμα ως λιμενεργάτης και ως εκδορέας στα σφαγεία, ενώ τα βράδια σύχναζε στους τεκέδες, όπου το 1924 άκουσε για πρώτη φορά στη ζωή του μπουζούκι. Εντυπωσιάστηκε και μέσα σε ελάχιστους μήνες έγινε ένας από τους καλύτερους αυτοδίδακτους μπουζουξήδες. Την περίοδο αυτή έκανε και τον πρώτο του γάμο με τη Ζιγκοάλα, την οποία όπως έλεγε μίσησε στο τέλος όσο καμία άλλη γυναίκα στον κόσμο.

Το 1925 κατατάχθηκε στο στρατό και όταν απολύθηκε άρχισε να γράφει τα πρώτα του τραγούδια. Έως το 1933 είχε γράψει πάνω από 50 τραγούδια και με την πιεστική παρότρυνση του Σπύρου Περιστέρη, o Μάρκος Βαμβακάρης γραμμοφώνησε στην Odeon τον πρώτο δίσκο με μπουζούκι στην Ελλάδα, που από τη μία μεριά είχε το "Καραντουζένι" (Έπρεπε να 'ρχόσουνα μάγκα μες στον τεκέ μας) και από την άλλη μεριά το "Αράπ" (ένα σόλο ζεϊμπέκικο). Την επόμενη χρονιά δημιούργησε με τρεις φίλους του -τον Γιώργο Μπάτη, τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Ανέστη Δελιά- ένα πρωτοποριακό για την εποχή μουσικό σχήμα που ονομάστηκε "Η Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς". Ο Μάρκος άνοιξε το δικό του μαγαζί στα Άσπρα Χώματα. Η αστυνομία, όμως, δεν του έδωσε άδεια. Έτσι αναγκάστηκε να το κλείσει και για πρώτη φορά έπειτα από 20 χρόνια ταξίδεψε με τον Μπάτη στη Σύρο. Έπαιξαν μαζί για περίπου δύο μήνες σ' ένα μαγαζί της παραλίας και όταν γύρισε στον Πειραιά έγραψε τη Φραγκοσυριανή, ίσως το πιο γνωστό τραγούδι του. Η περίοδος λίγο πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν και η πιο παραγωγική. Τα τραγούδια του έβγαιναν σε δίσκους και ο Μάρκος έγινε περιζήτητος. Αφού περιόδευσε στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο, στη Λάρισα, στα Τρίκαλα και σε πολλές ακόμα πόλεις, άρχισε εμφανίσεις στον Βοτανικό, μαζί με τον Γιάννη Παπαιωάννου, τον Κώστα Καρίπη και τον Στέλιο Κερομύτη.

Με την έναρξη του πολέμου, ο Βοτανικός έκλεισε και ακολούθησαν δύσκολα χρόνια. Το 1941 πέθανε ο αδερφός του Λεονάρδος και το 1942

η μητέρα του Ελπίδα. Την εποχή εκείνη, έπειτα από παρότρυνση της μεγάλης του αδελφής, ο Μάρκος παντρεύτηκε με ορθόδοξο γάμο τη δεύτερη σύζυγό του, τη Βαγγελιώ. Για το γεγονός αυτό αφορίστηκε από την καθολική εκκλησία και μόλις το 1966 του δόθηκε και πάλι η κοινωνία των Καθολικών. Τα δύο πρώτα παιδιά τους χάθηκαν πρόωρα. Το 1944 η Βαγγελιώ γέννησε τον Βασίλη και ακολούθησαν άλλα δύο αγόρια, ο Στέλιος το 1947 και ο Δομένικος το 1949.

Μετά τον πόλεμο, ο Μάρκος Βαμβακάρης άρχισε να βγάζει ξανά δίσκους σε διάφορες εταιρίες και όλοι γίνονταν ανάρπαστοι. Το 1954 αρρώστησε με βαριά αρθρίτιδα και σταμάτησε να παίζει. Όταν θέλησε να επιστρέψει στο πάλκο, όλοι τον είχαν ξεχάσει. Η ελληνική μουσική βιομηχανία τον θεωρούσε "ξεπερασμένο" και δεν τον έπαιρνε κανένας σε κάποιο μαγαζί.Η κατάσταση άλλαξε δραματικά το 1960, όταν έπειτα από πρωτοβουλία του Βασίλη Τσιτσάνη, κυκλοφορούν από την Columbia παλιά και καινούρια τραγούδια του Βαμβακάρη, τραγουδισμένα από τον ίδιο και από καλλιτέχνες όπως ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Καίτη Γκρέι, η Άντζελα Γκρέκα, ο Στράτος Διονυσίου, κ.ά. Το εγχείρημα σημείωσε τεράστια επιτυχία και ο Μάρκος είχε την ευκαιρία να ξαναδουλέψει στα λαϊκά πάλκα, αλλά και να δώσει συναυλίες σε πρωτόγνωρους για τους ρεμπέτες χώρους. Το 1966 έκανε την εμφάνισή του σε μπουάτ στην Πλάκα, ενώ ακολούθησε η συναυλία στο θέατρο "Κεντρικόν" το χειμώνα της ίδιας χρονιάς και στη συνέχεια πολλές εμφανίσεις στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.Στις 8 Φεβρουαρίου του 1972, ο Μάρκος Βαμβακάρης πέρασε στην ιστορία, αφήνοντας μια τεράστια παρακαταθήκη.

Σταύρος Κουγιουμτζής (1932 - 2005)

Μικρασιάτης στην καταγωγή, ο μουσικοσυνθέτης Σταύρος Κουγιουμτζής γεννήθηκε το 1932 στη Θεσσαλονίκη. Με το χώρο της μουσικής ήρθε σε επαφή σε ηλικία 15 ετών, οπότε κι άρχισε τις σπουδές του στη Σχολή πιάνου του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης.

Το πρώτο τραγούδι του το έγραψε το 1960. Ήταν το "Περιστεράκι", με το οποίο συμμετείχε ένα χρόνο αργότερα στο Φεστιβάλ του ΕΙΡ, με ερμηνεύτρια τη Ζωή Κουρούκλη. Ακολούθησε μια σειρά από τραγούδια που έγιναν

επιτυχίες, όπως "Αν δεις στον ύπνο σου ερημιά", "Μη μου θυμώνεις μάτια μου", καθώς και μια σειρά από συνεργασίες με μεγάλα ονόματα της μουσικής σκηνής: Γιάννης Βογιατζής, Γιάννης Πουλόπουλος, Γιώργος Ζωγράφος, Καίτη Χωματά. Το 1966 μπήκε δυναμικά και στο χώρο του θεάτρου, γράφοντας τη μουσική για το έργο του Γιώργου Θεμελή "Το ταξίδι", το οποίο ανέβηκε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, σε σκηνοθεσία Ευγένιου Σπαθάρη.Την επόμενη χρονιά μετακόμισε στην Αθήνα κι άρχισε μια μεγάλη συνεργασία με τη δισκογραφική εταιρεία ΜΙΝΟΣ και με τον ανερχόμενο τότε τραγουδιστή Γιώργο Νταλάρα, τη Χαρούλα Αλεξίου, τον Γιάννη Καλατζή και τη Βίκυ Μοσχολιού. Αυτή την περίοδο έγραψε μερικά από τα καλύτερα τραγούδια του, που έμειναν στην ιστορία του ελληνικού πενταγράμμου: "Κάπου νυχτώνει", "Πού 'ναι τα χρόνια", "Όλα καλά κι όλα ωραία", "Ο ουρανός φεύγει βαρύς".Αν και εξαιρετικός στιχουργός των μεγαλύτερων επιτυχιών του, συνεργάστηκε με σπουδαίους στιχουργούς (Κ. Βίρβος, Σ. Τσώτου, Μ. Μπουρμπούλη, Μ. Ελευθερίου, Λ. Παπαδόπουλο) και ποιητές (Γ, Θέμελης, Ντ. Χριστιανόπουλος, Κ. Βάρναλης), δημιουργώντας για περισσότερο από 30 χρόνια κλασσικά λαϊκά τραγούδια, με ιδιαίτερη απήχηση στον κόσμο. Ακολούθησε μια ηθελημένη σιωπή 11 ετών, κατά τη διάρκεια των οποίων επέστρεψε στη γενέτειρα του. Κατόπιν προτροπής του Γιώργου Νταλάρα, επανήλθε το 1998, με κομμάτια βασισμένα στη βυζαντινή υμνογραφία, που παρουσιάστηκαν και ηχογραφήθηκαν στο Μέγαρο Μουσικής, με τον Νταλάρα, την Αιμ. Κουγουμτζή και χορωδία, με τον τίτλο "Ύμνοι αγγέλων σε ρυθμούς ανθρώπων". Πέθανε, σε ηλικία 73 ετών, στις 12 Μαρτίου του 2005.

Σωτηρία Μπέλλου (1921 - 1997)

Η Σωτηρία Μπέλλου ήταν μια από τις κορυφαίες τραγουδίστριες του λαϊκού και ρεμπέτικου ελληνικού τραγουδιού. Γεννήθηκε στο χωριό Χάλια κοντά στη Χαλκίδα στις 22 Αυγούστου 1921.Ορισμένες από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της είναι τα "Συννεφιασμένη Κυριακή", "Τα Καβουράκια" και "Όταν πίνεις στην ταβέρνα" του Βασίλη Τσιτσάνη, με τις οποίες καθιερώθηκε ως κορυφαία λαϊκή τραγουδίστρια.

Πέραν του Τσιτσάνη συνεργάστηκε και με πολλούς άλλους κορυφαίους συνθέτες, όπως με τον Γιάννη Παπαϊωάννου ("Άνοιξε, άνοιξε") και τον Απόστολο Καλδάρα ("Είπα να σβήσω τα παλιά").

Η καριέρα της γνώρισε μια κάμψη στις αρχές της δεκαετίας του '60, όμως από το 1966 κέρδισε ξανά τη θέση της κορυφαίας ερμηνεύτριας του είδους έπειτα από συνεργασίες της με σύγχρονους έντεχνους συνθέτες όπως ο Διονύσης Σαββόπουλος ("Ζεϊμπέκικο"), ο Ηλίας Ανδριόπουλος ("Μην κλαις") και ο Δήμος Μούτσης («Δε λες κουβέντα»).

Τον Μάρτιο του 1993 αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα υγείας, οπότε και διαγνώστηκε ότι έπασχε από καρκίνο του πνεύμονα. Έχασε τη φωνή της και στις 27 Αυγούστου 1997 άφησε την τελευταία της πνοή.

Γιώργος Ζαμπέτας (1925 – 1992) Συνθέτης, βάρδος του λαϊκού τραγουδιού και δεξιοτέχνης στο μπουζούκι. Γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου του 1925 στην Αθήνα. Τα πρώτα μαθήματα στο μπουζούκι τα πήρε από τον κουρέα πατέρα του και από το 1950 άρχισε να εργάζεται επαγγελματικά σε λαϊκά κέντρα. Στη δισκογραφία μπήκε το 1953.

Το 1959 ο Μάνος Χατζιδάκις τον έκανε «σολίστ» στις συνθέσεις του. Τα επόμενα χρόνια, ο Γιώργος Ζαμπέτας «κέντησε» με τις ξεχωριστές πενιές του τις εισαγωγές και τα τραγούδια των Θεοδωράκη, Ξαρχάκου, Πλέσσα, Μαρκόπουλου, Μαρκέα, Καπνίση και πολλών άλλων συνθετών. Έγραψε ακόμα τραγούδια με τους Πυθαγόρα, Καγιάντα, Πρετεντέρη, Παπαδόπουλο, Τζεφρώνη, Μπακογιάννη και Παπαγιαννοπούλου, ενώ συνεργάστηκε στενά με τον κορυφαίο στιχουργό Χαράλαμπο Βασιλειάδη - Τσάντα, τον ποιητή Δημήτρη Χριστοδούλου και τον Αλέκο Σακελλάριο.

Στο ενεργητικό του περιλαμβάνονται πάνω από 250 τραγούδια, τα περισσότερα από τα οποία έγιναν επιτυχίες, όπως «Πατέρα κάτσε φρόνιμα», «Ρωμιός αγάπησε Ρωμιά», «Σταλιά-σταλιά», «Τι σου 'κανα και μ' εγκατέλειψες», «Τι γλυκό να σ' αγαπούν», «Ο πενηντάρης», «Μάλιστα κύριε», «Ο πιο καλός ο μαθητής» κ.α. Με τα τραγούδια του ανέδειξε μια ολόκληρη γενιά τραγουδιστών: Τόλης Βοσκόπουλος, Μαρινέλλα, Δημήτρης Μητροπάνος, Βίκυ Μοσχολιού, Σταμάτης Κόκοτας, Δούκισσα κ.α.

Πήρε μέρος σε αρκετές θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες («Κόκκινα Φανάρια», «Λόλα», «Οδός Ονείρων» κ.α.).

Πηγαίος, αθυρόστομος, χιουμορίστας, αλλά και μάγκας, αποκριθείς σε ερώτηση δημοσιογράφου για τη σχέση του με το χασίσι, απάντησε: «Αν έχω φουμάρει χασίσι; Λιβααααάδια. "Μάλιστα κύριε" (τίτλος τραγουδιού του Γ. Ζαμπέτα, με ερμηνεία δική του και στίχους του Αλέξανδρου Καγιάντα)». Πέθανε στις 10 Μαρτίου του 1992.

Μανώλης Χιώτης (1921-1970) Γεννήθηκε στις 21 Μαρτίου 1921 στη Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας του λεγόταν Διαμαντής Χιώτης, ένας βαρύμαγκας γεννημένος στον Πειραιά. Από μικρή ηλικία άρχισε ν΄ ασχολείται με τα λαϊκά όργανα όπου και ξεκίνησε να μαθαίνει κοντά σε Θεσσαλονικιό μουσικοδιδάσκαλο αρχικά κιθάρα, μπουζούκι και στη συνέχεια ούτι. Έτσι από 15 ετών όταν η οικογένειά του μετακόμισε στο Ναύπλιο ο Μανώλης Χιώτης άρχισε να εργάζεται επαγγελματικά ως μουσικός.

Το 1935 περίπου ήλθε στην Αθήνα προκειμένου να σπουδάσει βιολί όταν τότε και γνωρίστηκε με τον Στράτο Παγιουμτζή ο οποίος και τον προσέλαβε να παίζει δίπλα του μπουζούκι στο κέντρο «Δάσος» του Βοτανικού. Το 1937 ο Μ. Χιώτης ακολουθώντας το ρεμπέτικο μοτίβο ηχογραφεί το πρώτο του τραγούδι «το χρήμα δεν το λογαριάζω» που έγινε αμέσως επιτυχία. Μέχρι τον πόλεμο αλλά και μετά απ΄ αυτόν συνέχισε να γράφει τραγούδια πλην όμως βλέποντας ότι με το «κλασικό» μπουζούκι δεν μπορούσε να αποδώσει γρηγορότερες σε ρυθμό μουσικές εκτελέσεις, προχώρησε στη μεγάλη καινοτομία προσθέτοντας άλλη μία χορδή στο όργανο δημιουργώντας έτσι το «τετράχορδο μπουζούκι». Με το τετράχορδο πλέον μπουζούκι άνοιξε ο ορίζοντας για ασύλληπτες σε ταχύτητα εκτελέσεις σε σχέση με το κλασικό μπουζούκι.

Ταυτόχρονα στη δεκαετία του 1950 πρώτος αυτός εφαρμόζει τη χρήση του ενισχυτή σε λαϊκό όργανο. Έτσι καινοτομώντας αρχίζει η περίοδος του αρχοντορεμπέτικου όπου πλέον το μπουζούκι γίνεται αποδεκτό και από την λεγόμενη υψηλή κοινωνία για χατίρι της οποίας άρχισε επιλέγοντας να γράφει τραγούδια με λατινοαμερικάνικο χαρακτήρα κυρίως του μάμπο. Αυτή η δεύτερη καινοτομία του, τον καθιέρωσε πλέον ως ηγέτη ιδιαίτερης μουσικής σχολής και τραγουδιού από το κοινό της εποχής του. Εκείνη ακριβώς την περίοδο ο αθηναϊκός τύπος τον αποκαλούσε «οδηγό του μπουζουκιού στα σαλόνια».

Το πρώτο κέντρο διασκέδασης που ο ίδιος δημιούργησε ήταν, μετά τον πόλεμο, το κοσμικό κέντρο “Πίγκαλς”, που ήταν και το πρώτο «κοσμικό κέντρο» της Αθήνας. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 συνέχισε να παρουσιάζει το πρόγραμμά του στο πασίγνωστο τότε κέντρο «Σπηλιά» ή «Σπηλιά του Παρασκευά» στον Πειραιά , που ήταν διαμορφωμένος ανάλογα ο χώρος προ του αρχαίου Σηραγγίου, στη πίστα του οποίου γυρίστηκαν και τα περισσότερα πλάνα των σχετικών κινηματογραφικών του συμμετοχών.

Στη δεκαετία του 1960 ο Μανώλης Χιώτης περιλαμβανόταν μόνιμα σε ειδικό πίνακα Ελλήνων καλλιτεχνών της εθιμοτυπικής υπηρεσίας του

Υπουργείου Εξωτερικών για τη προτεινόμενη διασκέδαση των υψηλών επισκεπτών της Χώρας. Ο Μανώλης Χιώτης είχε τραγουδήσει μπροστά σε πολλούς Ηγεμόνες και άλλους αρχηγούς Χωρών ενώ είχε κληθεί επί τούτου ακόμη και στο Λευκό Οίκο στα γενέθλια του Προέδρου Λίντον Τζόνσον. Μάλιστα τότε όταν τον άκουσε ο μεγάλος Τζίμι Χέντριξ να αποδίδει με εκπληκτικά ταχύτατη δεξιοτεχνία ένα σόλο χαρακτήρισε τον Μανώλη Χιώτη ως τον «μεγαλύτερο δεξιοτέχνη του μπουζουκιού στον κόσμο». Ο Μανώλης Χιώτης φέρεται να έγραψε περισσότερα από 1500 τραγούδια. Ανεξάρτητα όμως αυτού πολύ τακτικά συμμετείχε και ως σολίστ σε ηχογραφήσεις και πολλών άλλων λαϊκών συνθετών. Χαρακτηριστικό υπήρξε το γεγονός ότι ο Μίκης Θεοδωράκης στηρίχθηκε ακριβώς στη δεξιοτεχνία του Μ. Χιώτη κατά την πρώτη του επίσημη δισκογραφική του παρουσία με τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου, συνεργασία που συνεχίστηκε και στο "Λιποτάχτες", "Αρχιπέλαγος" κ.ά.. Την ίδια εποχή συνεργάσθηκε ομοίως και με τον Μάνο Χατζιδάκι. Οι μεγαλύτερές του επιτυχίες αποδόθηκαν από την τραγουδίστρια Μαίρη Λίντα, που υπήρξε η δεύτερη σύζυγός του για μια δεκαετία, με την οποία και εμφανίσθηκε στον κινηματογράφο. Σημειώνεται ότι ο Μανώλης Χιώτης είχε παντρευτεί τρεις φορές. Η πρώτη του σύζυγος, την οποία λέγεται ότι την είχε απαγάγει δεδομένου ότι ήταν 14 ετών, ήταν η Ζωή Νάχη με την οποία και απέκτησε δύο παιδιά. Το 1958 παντρεύτηκε τη σπουδαία παρτεναίρ του Μαίρη Λίντα ένας γάμος γεμάτος επιτυχίες που όμως έληξε απρόσμενα το 1967 – 1968. Στη συνέχεια ο Μανώλης Χιώτης παντρεύτηκε την Μπέμπα Κυριακίδου με την οποία και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του. Ο Μανώλης Χιώτης πέθανε αιφνίδια από καρδιακή ανεπάρκεια στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο της Αθήνας τις πρώτες πρωινές ώρες της ημέρας των γενεθλίων του στις 21 Μαρτίου του 1970. Η αγγελία του θανάτου του συγκίνησε το πανελλήνιο. Όλοι οι κρατικοί τότε ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί (ΕΡΤ και ΥΕΝΕΔ) έκαναν ειδικές αφιερώσεις, ενώ ο ημερήσιος τύπος του απέδωσε ιδιαίτερους εγκωμιαστικούς τίτλους.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ( 1913 – 1972 )

Ο Γιάννης Παπαϊωάννου υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές και κύριους εκφραστές του λαϊκού μας τραγουδιού. Γεννήθηκε στις 18 Ιανουαρίου του 1913 στην Κίο της Προποντίδας. Σε ηλικία δυο ετών ορφάνεψε από πατέρα κι επτά χρόνια αργότερα έζησε τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Αρχικώς εγκαταστάθηκε με τη μητέρα και τη γιαγιά του

στη Σαμοθράκη και λίγο αργότερα μετακόμισαν στον Πειραιά, στις Τζιτζιφιές, όπου ζούσαν οι θείοι του και η υπόλοιπη οικογένεια. Στη δουλεία μπήκε από μικρός. Εργάστηκε ως ψαράς, ως μαραγκός, σε συνεργείο αυτοκινήτων και σε οικοδομές. Η σκληρή βιοπάλη του απαγόρευσε να συνεχίσει το σχολείο.

Το 1928 ξεκίνησε να παίζει μουσική με μια φυσαρμόνικα, αλλά η σχέση του με τη μουσική θα παρέμενε σε εκείνο το επίπεδο αν δεν ήταν το ποδόσφαιρο. Έπειτα από έναν σοβαρό τραυματισμό του, η μητέρα του τού έκανε δώρο ένα μαντολίνο για να σταματήσει να παίζει. Η ζωή του άλλαξε, όταν μια μέρα άκουσε σε μια ταβέρνα «Το μινόρε του τεκέ» του Γιάννη Χαλκιά. Ήταν η πρώτη φορά που άκουγε μπουζούκι. Το ερωτεύτηκε και το υπηρέτησε πιστά μέχρι το τέλος της ζωής του.

Στο πάλκο πρωτανέβηκε το 1933. Στη σαραντάχρονη πορεία του έγραψε πάνω από 800 τραγούδια, περιόδευσε σε Ελλάδα και Αμερική, και ανέδειξε μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών, μουσικών και τραγουδιστών. «Η Φαλιριώτισσα» «Η Ψαροπούλα», «Βαδίζω και παραμιλώ», «Καπετάν Αντρέα Ζέππο», «Πριν το χάραμα», «Σβήσε το φως να κοιμηθούμε», είναι μερικά μόνο από τα διαχρονικά τραγούδια του που άφησε ως κληρονομιά.

Ο Γιάννης Παπαιωάννου σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τα χαράματα της 3ης Αυγούστου 1972, καθώς μετά τη δουλειά πήγαινε για ψάρεμα στα Βασιλικά της Σαλαμίνας. Στη μνήμη του, ο Βασίλης Τσιτσάνης -κουμπάρος, φίλος και συνεργάτης του για πολλά χρόνια- έγραψε «Το τραγούδι του Γιάννη» που τραγουδά η Πόλη Πάνου.

Συνθέτες - Στιχουργοί - Μουσικοί - Τραγουδιστές

Α

Ανέστης Αθανασίου (ή "Γύφτος") Ρίτα Αμπατζή Βαγγέλης Αυτιάς (ή "Ναύτης")

Β

Αργύρης Βαμβακάρης (ή Κοιλιάς") Μάρκος Βαμβακάρης ("Ρόκος" ή "Φράγκος") Χαράλαμπος Βασιλειάδης (ή "Τσάντας" ή και "Τσαντάς") Σοφία Βέμπο (ή "Βέμπο")

Γ

Αντώνης Γαβαλάς (ή "Μεμέτης") Πάνος Γαβαλάς (ή Πίτουρας") Μιχάλης Γενίτσαρης Δημήτρης Γκόγκος (ή "Μπαγιαντέρας") Γίωργος Κωνσταντινίδης (ή Μακαρόνας")

Δ

Ανέστης Δελιάς (ή "Αρτέμης") Παναγής Δέλιος (ή "Μαύρη Γάτα") Αντώνης Διαμαντίδης (ή "Νταλγκάς") Γιάννης Δραγάτσης (ή "Ογδοντάκης")

Ε

Ρόζα Εσκενάζυ (Σάρα Σκενάζι) Τόλης Εσδράς (ή "Εβραίος") Δημήτρης Ευσταθίου Σπύρος Ευσταθίου (ή "Μπουμπούνας")

Ζ

Σπύρος Ζαγοραίος Γιώργος Ζαμπέτας

Ι

Βαγγέλης Ισιδώρου (ή "Ψεύτης") Γιάννης Ιωαννίδης

Κ

Γεράσιμος Κλουβάτος Γιώργος Κάβουρας Στέλιος Καζαντζίδης (ή "Στελάρας") Απόστολος Καλδάρας

Μανώλης Καναρίδης (¹) Μαρίκα Καναροπούλου (ή "Τουρκαλίτσα") Κώστας Καπλάνης (ή "Κεφαλάς") Κώστας Καρυπόπουλος (ή Καρύπης") Μήτσος Καρυδάκης (ή "Καρυδάκιας") Γιώργος Κατσαρός Στέλιος Κερομύτης (ή "Μπούμπης") Κώστας Κωνσταντινίδης (ή "Μακαρωνάς")

Λ

Στέλιος Λαζάρου (ή "Θηβαίος") Ελένη Λαμπίρη Μαίρη Λίντα Γιάννης Λεμπέσης

Μ

Νίκος Μάθεσης (ή "Τρελλάκιας") Στέλιος Μακρυδάκης (ή "Κουφός") Γιώργος Μανησαλής Μανώλης Μαργαρώνης (ή το "Μανωλάκι") Μαρινέλλα (Κυριακή Παπαδοπούλου)

Μήτσος Μαρωνίτης (ή "Χιωτάκι") Γιώργος Μητσάκης (ή "Καραντουζένι") Βαγγέλης Μουστακίδης (ή "Τυρόπιτας") Μπάμπης Μπακάλης (ή "Κουβάς") Δημήτρης Μπαρούσης (ή "Μπαρούς") Γιώργος Μπάτης (Γιώργος Τσώρος) Σωτηρία Μπέλλου Ιάκωβος Μοντανάρης (ή Γιακουμής)]] Γιώργος Μουφλουζέλης

Ν

Μαρίκα Νίνου (Ευαγγελία Νικολαΐδου) Ζωή Νάχη (Ζωή Χιώτη) Απόστολος Νικολαΐδης (τραγουδιστής)

Π

Στράτος Παγιουμτζής (ή "Τεμπέλης") Πόλυ Πάνου (Πολυτίμη Κολοπάνου) Βαγγέλης Παπάζογλου (ή Αγγούρης) Γιάννης Παπαϊωάννου (ή "Πατσάς") Σπύρος Περιστέρης Στέλιος Περπινιάδης (ή "Στελλάκης") Πάνος Πετσάς Ηλίας Ποτοσίδης (ή "Πανωβλέπας") Βαγγέλης Περπινιάδης

Ρ

Κώστας Ρούκουνας (ή "Σαμιωτάκι")

Σ

Δημήτριος Σέμσης ή Σαλονικιός Κώστας Σκαρβέλης (ή "Παστουρμάς") Γιάννης Σταματίου (ή "Σπόρος") Γιάννης Σταμούλης (ή "Μπιρ Αλλάχ") Νταίζη Σταυροπούλου Δημήτρης Στεργίου (ή "Μπέμπης") Βαγγέλης Σωφρονίου (ή "Βιβλιοδέτης") Γιάννης Σαλασίδης(²) Γιάννης Σπαχάνης

Τ

Σταύρος Τζουανάκος Αγάπιος Τομπούλης (ή "Μπουλμπούλ") Παναγιώτης Τούντας Λευτέρης Τσαγγάρης (ή "Ψυχούλας") Γιοβάν Τσαούς Πρόδρομος Τσαουσάκης Βασίλης Τσιτσάνης (ή "Βλάχος") Γιώργος Τσουμπαριώτης (ή "Σμυρνιός")

Φ

Κώστας Φλώρος (ή "Ψευτο-Νούρος")

Χ

Γιάννης Χαλκιάς Λίτσα Χαρμαντά Τόλης Χαρμαντάς Στέλλα Χασκήλ Απόστολος Χατζηχρήστος (ή "Σμυρνιωτάκι") Μανώλης Χιώτης Άννα Χρυσάφη Στέλιος Χρυσίνης Μανώλης Χρυσοφάκης (ή "Φυστιξής")

ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

01.Βαριά χτυπούν τα σήμαντρα (Τσιτσάνης)02.Κόκορας (Τσιτσάνης - Τσάκαλου)03.Γεροντάκι (Τούντας)04.Της το βγάλανε (Παπάζογλου)05.Κάτσε να ακούσεις μια πενιά (Τσιτάνης)06.Φωνογραφιτζήδες (Μπάτη)07.Το καπηλιό (Μητσάκης)08.Το παλιό μπαγλαμαδάκι (Χιώτης)09.Ο πασάς (Χατζηχρήστος – Βασιλειάδης)10.Φάνταζες σαν πριγκιπέσσα (Τσιτσάνης)11.Η πεντάμορφη (Χατζηχρήστος)12.Είσαι αριστοκράτισσα κι ωραία (Τσιτσάνης - Βασιλειάδης)13.Απόψε στις ακρογιαλιές (Τσιτσάνης)14.Έχουν καρδιά και οι φτωχοί (Παπαϊωάννου)15.Καραπιπερίμ (Παπαϊωάννου)16.Δε σε θέλω πια (Παπαϊωάννου)17.Αν μ’ αξιώσει ο Θεός (Βαμβακάρης)18.Όσο βαριέμαι τα σίδερα (Μητσάκης)

19.Κάτω στα λεμονάδικα (Παπαϊωάννου)20.Τα ματόκλαδά σου λάμπουν (Βαμβακάρης)21.Μαγκίτης και αλανιάρης (Βαμβακάρης)22.Το φτωχοκάλυβο (Χιώτης)23.Στο Τούνεζι , στη Μπαρμπαριά (Τσιτσάνης)24.Αεροπλάνο θα πάρω (Τούντας)25.Η σκούνα (Χιώτης)26.Αρχόντισσα (Τσιτσάνης)27.Η φυλακές του Ωρωπού (Μπάτης)28.Σου ‘χει λάχει (Μπάτης)29.Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά (Βαμβακάρης)30.Από κάτω απ’ το ραδίκι (Ζαμπέτας)31.Η Μαγκιώρα (Τσιτσάνης)32.Μάμπο με πενιές (Τσιτσάνης)33.Το κορίτσι της Κυριακής (Μητσάκης)34.Μια Κυριακή (Μητσάκης)35.Όπου Γιώργος και μάλαμα (Μητσάκης)36.Πριν το χάραμα (Παπαϊωάννου - Βασιλειάδης)37.Γιατί με ξύπνησες πρωί (Τσιτσάνης)38.Χωρίσαμε ένα δειλινό (Τσιτσάνης)39.Κάποιο αλάνι απ’ το λιμάνι (Τσιτσάνης)40.Τα καβουράκια (Τσιτσάνης)41.Τα νησιά (Τσιτσάνης)42.Ο καημός της Κυρακώσταινας (Τούντας)43.Δε με στεφανώνεσαι (Τσιτσάνης)44.Στα μπουζούκια να με πας (Μητσάκης)45.Μείνε αγάπη μου κοντά μου (Τσιτσάνης)46.Αη Νικόλα (Τσιτσάνης)47.Η λιτανεία του μάγκα (Τσιτσάνης)48.Δε σε θέλω πια (Παπαϊωάννου)49.Μου ‘φαγες όλα τα δαχτυλίδια (Μητσάκης)50.Αλήτη μ’ είπες μια βραδιά (Παπαϊωάννου)

Φωτογραφίες

ΤΕΛΟΣ