4 DENET‹M STANDARTLARIarchive.ismmmo.org.tr/docs/yayinlar/kitaplar/130/4...4 DENET‹M...

4D E N E T ‹ M S T A N D A R T L A R I

67

Tüm mesleklerde, standartlar, meslek mensuplar›n›n uymak zorun-

da olduklar› asgari kurallar ve ilkelerden oluflturmaktad›r. Meslek stan-

dartlar› yap›lan iflin kalitesi hakk›nda bir model oluflturur. Standartlar,

mesle¤in kaliteli olarak yürütülmesi için kabul edilen ve yol gösteren

ölçütlerdir.

Denetim standartlar› da ba¤›ms›z denetçiler taraf›ndan yürütülen

denetimin kalitesinin sa¤lanmas› ile ilgili genel ilke ve kurallardan olufl-

maktad›r. Bu ba¤lamda genel kabul görmüfl denetim standartlar› (GKGDS)

uyulmas› gereken minimum kural ve ilkeleri içermektedir. Bu standart-

lar; bir denetçinin tafl›mas› gereken mesleki nitelikleri, denetim çal›flma-

s› s›ras›nda yap›lmas› gereken faaliyetleri ve denetim raporunun yaz›l-

mas›nda uyulmas› gereken kurallar› genel hatlar›yla belirler.

4.1.Genel Kabul Görmüfl Denetim Standartlar›

Denetim meslek örgütleri denetim faaliyetini yürüten denetçilerin ve

denetim firmalar›n›n uymak zorunda olduklar› ortak ilkeleri belirlemifltir.

Ortaklafla kabul edilmifl ve denetim kurulufllar› ile denetçilerin uymak zo-

runda olduklar› bu ilkeler Genel Kabul Görmüfl Denetim Standartlar›’d›r.

Bu standartlar ilk defa 1947 y›l›nda Amerikan Sertifikal› Muhasebeciler Ens-

titüsü (American Institute of Certified Public Accountants - AICPA) taraf›n-

dan kabul edilmifltir. AICPA taraf›ndan yay›nlanan bu standartlar, bir çok

ülkede benimsenmifltir ve günümüzde de fazla de¤ifltirilmeden uygulan-

maya devam etmektedir.

Genel Kabul Görmüfl Denetim Standartlar›, denetçinin tafl›mas› ge-

reken özellikleri, bir denetim sürecinde yap›lmas› gereken asgari çal›fl-

malar› ve bu çal›flmalar sonunda düzenlenecek denetim raporunda bu-

lunmas› gereken unsurlar› belirleyen genel ilkelerdir. Bu standartlar›n

� ULUSLARARASI DENET‹M STANDARTLARI KAPSAMINDA BA⁄IMSIZ DENET‹M

68

oluflumda denetimle ilgili meslek örgütlerinin çal›flmalar› önemli yer tut-

mufltur. Standartlar yap›lan denetim çal›flmalar›na rehberlik eden, ayn›

zamanda bir yol haritas› oluflturulmas›n› sa¤layan ana ilkelerdir.

Denetim standartlar›, denetçiye mesleki sorumlulu¤unu yerine ge-

tirmesinde, denetim faaliyetlerinde uygulayaca¤› yöntem ve çal›flmalar

konusunda yard›mc› olan genel ilkelerdir. Denetim çal›flmalar›n›n belir-

li özellikleri ve nitelikleri içermesi gerekir. Denetim çal›flmas›n›n kalite-

si, denetçinin denetim standartlar›na ne kadar uydu¤u ile yak›ndan ilgi-

lidir. E¤er denetçi standartlara yeterince uymad›ysa bu durum denetim

çal›flmas›n›n güvenilirli¤ini zedeleyebilir. Genel Kabul Görmüfl Denetim

Standartlar›; Genel Standartlar, Çal›flma Alan› Standartlar› ve Raporlama

Standartlar› olmak üzere üç ana gruba ayr›l›r.

Tablo 4.1. Genel Kabul Görmüfl Denetim Standartlar›

4.1.1.Genel Standartlar

Genel Kabul Görmüfl Denetim Standartlar›ndan genel standartlar

grubu denetçilerin kiflisel özellikleri, davran›fllar› ve mesleki e¤itim, bil-

gi ve deneyim düzeyleri ile ilgili olmas› gereken esaslar› içerir. Bu aç›-

dan bu standartlara denetçinin kiflisel özelliklerini yans›tan standartlar

ad› da verilir.

•E¤itim ve deneyim

•Ba¤›ms›zl›k

•Mesleki özen ve titizlik

E¤itim ve Deneyim

Denetim yeterli e¤itim bilgi ve beceriye sahip uzman kiflilerce ya-

p›lmal›d›r. Denetçiler yeterli mesleki bilgiye ve deneyime sahip uzman

kifliler olmal›d›r. Bu standarda göre, denetim faaliyeti ancak gerekli tek-

nik e¤itim ve yetene¤e sahip uzman kiflilerce yürütülmelidir. Di¤er bir

çok meslekte oldu¤u gibi denetim mesle¤inde de ifl bafl›nda e¤itim çok

önemlidir. Bu e¤itim genel olarak deneyimli uzman bir denetçinin ya-

n›nda yard›mc› denetçilik yap›larak gerçeklefltirilir. Uzman denetçiler

kendi mesleki bilgi ve deneyimlerini yanlar›nda çal›flan yard›mc› denet-

çilere aktararak onlar›n mesleki aç›dan üstün nitelikli uzman denetçiler

olarak yetiflmelerine çaba harcar. ‹yi bir denetçi çeflitli e¤itim program-

lar›na devam ederek, mesleki yay›nlar› izleyerek kendini yeniler.

Ba¤›ms›zl›k

Denetçiler denetimin her aflamas›nda ba¤›ms›z davranmal›d›rlar.

4. DENET‹M STANDARTLARI

69

Denetim çal›flmalar›nda denetçiler denetimle ilgili her aflamada ba¤›ms›z

düflünme mant›¤› içinde hareket etmelidir. Ba¤›ms›zl›k, denetim çal›flma-

lar›n›n dürüst ve tarafs›z olarak yürütülmesini sa¤layacak anlay›fl ve dav-

ran›fllar bütünü olarak alg›lanmal›d›r. Ba¤›ms›zl›k denetim mesle¤inin te-

melini oluflturur. Tarafs›z ve dürüst davranma olarak tan›mlanan ba¤›m-

s›zl›k, denetçilerin vazgeçemeyecekleri bir niteliktir. Denetçinin ba¤›m-

s›zl›¤› haz›rlanan raporlara güvenilmesi aç›s›ndan önemlidir.

Mesleki Özen ve Titizlik

Denetçiler denetim çal›flmalar› s›ras›nda gerekli mesleki özen, dik-

kat ve çabay› titizlikle göstermelidir. Denetçiden beklenen, uzmanl›¤›n›

özen ve titizlikle ortaya koymas›d›r. Bu standarda göre mesleki yeterlili-

¤e sahip ve ba¤›ms›z davranan her denetçi denetim faaliyeti süresince

gerekli mesleki özen ve titizli¤i göstermelidir. Bu bak›mdan denetim ele-

manlar›n›n denetim çal›flmalar›nda, denetim ilke ve kurallar›na eksiksiz

uymalar›, yeterli miktarda ve ihtiyaca cevap verecek nitelikte ve güve-

nirlikte kan›t toplamalar› ve bunlara göre de¤erlendirme yapmalar› vaz-

geçilmez bir zorunluluk olarak kabul edilmelidir. Gereken titizlik ve ça-

bay› göstermeyen bir denetçi meslek ahlak›na ayk›r› davranm›fl olur.

Mesleki özen ve titizli¤in gösterilmesi bir denetçinin tüm denetim stan-

dartlar›na eksiksiz bir biçimde uymas› ile sa¤lan›r.

4.1.2.Çal›flma Alan› Standartlar›

Genel kabul görmüfl denetim standartlar›ndan çal›flma alan› stan-

dartlar› denetçinin denetim sürecinde yapmas› gereken çal›flmalar› ana

hatlar›yla belirler. Bunlar afla¤›daki gibidir:


70

•Planlama ve gözetim

•‹ç kontrol sisteminin incelenmesi ve de¤erlendirilmesi

•Kan›t toplama

Planlama ve Gözetim

‹yi bir denetim çal›flmas› için, denetimin zaman olarak ve insan

kayna¤› olarak planlanmas› ve varsa denetimde görev alan yard›mc› de-

netçilerin sürekli olarak izlenmeleri (nezaret edilmesi) gerekir. Denetim-

de planlama çal›flmalar› yap›l›rken iflgücü planlamas›, zaman planlamas›

ve kullan›lacak kaynaklar›n verimli kullan›m›n›n planlamas› yap›lmal›d›r.

Denetim çal›flmas›na bafllamadan önce denetçilerin iflletmenin faaliyet

konusu sektörün özellikleri, iflletmenin organizasyon yap›s›, kurulufl ye-

ri, üretti¤i mal ve hizmetler, finansal durumu, ifl iliflkisi içindeki kifli ve

kurulufllar vb. konularda detayl› bilgi sahibi olmas› gerekir. Bu bilgiler

do¤rultusunda denetçi denetim plan›n› oluflturur, plan› olufltururken var-

sa önceki denetim raporlar› veya iç denetim çal›flmalar›ndan yard›m al›-

nabilir. Oluflturulan taslak plan, çal›flmalar devam ederken de¤ifltirilebi-

lir. Denetim plan›n oluflturulmas› s›ras›nda denetimde çal›flacak yard›m-

c› denetçilerin görevleri de tan›mlan›r. Planlama ile ilgili çal›flmalar ayr›

ayr› belgelenerek bir denetim program› haz›rlan›r. Denetim program›n-

da izlenecek yol ve denetim ifllemleri ayr›nt›l› biçimde gösterilir.

Denetim görevinin yürütülmesi s›ras›nda denetçi yard›mc›lar›ndan

yararlan›l›r. Denetçi yard›mc›lar›n›n yapt›¤› ifllemler, denetimin yürütül-

mesinden sorumlu olan uzman denetçi taraf›ndan s›k› bir flekilde göze-

time tabi tutulur. Bu gözetim hem kaliteli bir denetimin gerçeklefltirilme-

si hem de denetçi yard›mc›lar›n›n iyi bir biçimde e¤itilip yetifltirilmeleri

aç›s›ndan gereklidir. Gözetim kapsam›nda denetçilerin yapmas› gereken

ifllemler afla¤›daki gibidir:


71

•Yap›lan ifllerin kontrol edilmesi,

•Planlardan sapmalar›n tespiti,

•Önemli sorunlar hakk›nda devaml› bilgi edinilmesi,

•Denetçi yard›mc›lar›n›n e¤itilmesi ve yönlendirilmesi.

‹ç kontrol sisteminin incelenmesi

Denetçinin denetim plan›n›n uygulama zaman›n› ve uygulanacak

denetim yöntemlerini belirlemek için ayn› zamanda denetlenen iflletme-

lerin iç kontrol sisteminin etkinli¤ini gözden geçirmesi gerekir. Denetle-

nen iflletmelerin muhasebe sistemleri ile ilgili etkin bir iç kontrol siste-

minin varl›¤›, düzenlenen finansal raporlar›n do¤ruluk ve güvenirlik de-

recesini art›r›r. ‹ç kontrol sisteminin etkin olmas› denetime konu veri ve

bilgilerin güvenirli¤i ve denetimin kapsam›n› belirlemede önemlidir. ‹ç

kontrol sisteminin iyi çal›flmas› finansal tablolar›n hatal› olma riskini

azaltacak, riskin azalmas› ise denetim görüflüne ulaflma s›ras›nda ihtiyaç

duyulacak kan›tlar›n say› ve kapsam›n›n daralmas›na neden olacakt›r. ‹yi

ifllemeyen bir iç kontrol sisteminin varl›¤› halinde ise denetçi iflletme ile

ilgili denetim çal›flmalar›n› daha kapsaml› olarak sürdürecek ve bilgile-

rin güvenilirli¤i hakk›nda daha fazla flüphe duyacakt›r. ‹ç kontrol siste-

minin incelenmesiyle denetçi, iflletmede kullan›lan iç kontrol sisteminin

etkinli¤ini de¤erlendirecek ve denetimde uygulanacak olan denetim

tekniklerinin kapsam›n› ve ayr›nt› derecesini saptayacakt›r.

Kan›t Toplama

Denetçiler inceledi¤i iflletme ile ilgili denetim program›n›n yürütül-

mesi s›ras›nda belirli denetim tekniklerini uygulayarak yeterli miktarda


72

güvenilir denetim kan›t› toplar ve bu kan›tlar› de¤erlendirerek iflletme

hakk›nda görüfl oluflturur. ‹ncelenen iflletme ile ilgili kanaat ve de¤erlen-

dirmelere dayanak olmas› için denetçinin gözlem, soruflturma ve teyit

yoluyla yeterli miktar ve kalitede kan›t elde etmesi gerekir. Denetçilerin

toplayaca¤› denetim kan›tlar›n›n miktar›n› iflletmenin iç kontrol sistemi-

nin etkinli¤i, denetlenen hesap veya hesap gruplar›n›n nitelikleri ile ge-

nel olarak incelenen iflletmenin özel durumlar› belirleyecektir. Denetçi

yeterli say› ve kalitede (güvenilir) kan›t toplamakla yükümlüdür.

Kan›t miktar›n›n yeterli olup olmad›¤›n›n belirlenmesinde, inceleme

konusu muhasebe kaleminin nitelik ve nicelik olarak nispi önemi, hata-

l› veya hileli olma riski, toplanabilecek kan›tlar›n güvenilirli¤i ve elde et-

me maliyeti gibi baz› unsurlar göz önünde bulundurulur. Toplanacak

kan›t›n miktar›n› denetçi kendisi belirler, bu tespitte iflletmenin iç kon-

trol sisteminin etkinli¤i çok önemlidir.

Denetim sonucu elde edilen kan›tlar, denetçinin bizzat yapt›¤› ça-

l›flmalarla iflletme içinden veya iflletme d›fl›ndaki ba¤›ms›z kaynaklardan

elde edilir. Özelli¤i itibariyle iflletme d›fl›ndan elde edilen kan›t›n iflletme

içindeki kan›ta göre üstünlü¤ü vard›r.

4.1.3.Raporlama standartlar›

Raporlama standartlar› denetim raporunun haz›rlan›fl› ve raporun

içeri¤i ile ilgili genel ilkeleri kapsar. Denetçinin denetim raporunu yazar-

ken uymas› gereken genel ilke ve kurallar raporlama standartlar› ile ta-

n›mlanm›flt›r. Bu standartlar afla¤›daki gibidir:

•Genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerine uygunluk

•Genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerinde tutarl›l›k

•Tam aç›klama

•Görüfl bildirme


73

Genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerine uygunluk

Finansal tablolar›n genel kabul görmüfl muhasebe standartlar›na ve

yasalara uygun olarak düzenlenmifl olmas› gerekir. Denetçi denetim ça-

l›flmalar›n› yürütürken ilke ve kanunlara uyulup uyulmad›¤›n› kontrol

eder. Bu standart, denetçinin raporunda genel kabul görmüfl muhasebe

ilkelerine uyulmas› gerekti¤ini aç›kça öngörmektedir. Denetçi bu stan-

darda göre denetim raporunda denetlenen iflletmenin finansal tablolar›-

n›n genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerine uygun haz›rlan›p haz›rlan-

mad›¤›na iliflkin görüflünü aç›kça belirtmelidir.

Genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerinde tutarl›l›k

Finansal tablolar›n karfl›laflt›r›labilmesi için bunlar›n dayana¤› olan

ilkelerin y›ldan y›la de¤iflmemifl olmas› gerekir. Geçerli nedenlerin bu-

lundu¤u durumlarda kurulufllar uygulad›klar› ilke ve yöntemlerde de¤i-

fliklik yapabilirler. Ancak bu de¤ifliklikler ve bunlar›n finansal tablolara

etkileri finansal tablolar›n dipnotlar›nda aç›klan›r. Denetçi finansal tablo-

lar›n haz›rlanmas›nda genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerinde dönem-

ler itibariyle farkl›l›k olup olmad›¤›n› incelemelidir. Geçmifl dönemde

uygulanan muhasebe politikalar› ile cari dönemde uygulanan muhasebe

politikalar› aras›nda de¤ifliklik olmas› halinde, gerekli aç›klamalara de-

netim raporunda yer verilmelidir. Örne¤in incelenen iflletme bir dönem

h›zland›r›lm›fl amortisman di¤er dönem normal amortisman yöntemi kul-

lanm›fl ise tutarl›l›k söz konusu de¤ildir. Denetçi bu durumu (etkisinin

önemli oldu¤u varsay›m›yla) denetim raporunda belirtmelidir.


74

Tam Aç›klama

Tam aç›klama standard›, finansal tablolar›n üçüncü kiflileri yan›lt-

mayacak flekilde düzenlenmesini ve gerekli dipnot aç›klamalar›n›n ya-

p›lmas›n› gerektirmektedir. Denetçiler, finansal tablolarda yer almas› ge-

reken, aç›klay›c› notlar› da inceler ve bu tablolar›n güvenilir ve yeterli

bilgi ihtiyac›n› karfl›lama amac›na uygun olarak düzenlenip düzenlenme-

diklerini de de¤erlendirir. Finansal tablolarda yeterli derecede aç›klama-

n›n olmad›¤› tespit edildi¤inde; bu durumu denetim raporunda belirtil-

mesi gerekir.

Görüfl Bildirme

Denetim çal›flmalar›n›n sonunda denetçi bir görüfle varmal›d›r. De-

netçi finansal tablolar›n bütünü hakk›nda ulaflt›¤› görüflü aç›klamal› ve-

ya herhangi bir görüfle ulaflam›yorsa nedenleri ile belirtmelidir. Denetçi

denetim raporunda finansal tablolarla ilgili oluflan görüflünü dört farkl›

biçimde verir. Bunlar, olumlu görüfl, olumsuz görüfl, flartl› görüfl, görüfl

bildirmekten kaç›nma fleklindedir.

4.2.Uluslararas› Denetim ve Güvence Standartlar›

Dünyada ba¤›ms›z denetim uygulamalar›na bak›ld›¤›nda birçok ül-

kenin kendine özgü denetim standartlar› oldu¤u görülmektedir. Bu stan-

dartlar aras›nda ön plana ç›kan iki uygulama, Amerika Birleflik Devlet-

lerinde Genel Kabul Görmüfl Denetim Standartlar› (Generally Accepted

Auditing Standards – US GAAS) ile Uluslararas› Denetim Standartlar›d›r

(UDS - International Standards on Auditing – ISA). Bu iki temel denetim


75

standard› grubunun rehber olarak kullan›ld›¤›, denetim çal›flmalar›n›n ve

bu çal›flmalar sonucunda haz›rlanan denetim raporlar›n›n bu do¤rultuda

haz›rland›¤› gözlemlenmektedir. Özünde ayn› olan bu standartlarda de-

taya inildi¤inde farkl› baz› uygulamalarla karfl›lafl›labilir.

Uluslararas› Muhasebeciler Federasyonu (International Federation

of Accountants – IFAC) bünyesinde kurulan Uluslararas› Denetim ve Gü-

vence Standartlar› Kurulu (UDGSK - International Auditing and Assurance

Standards Board - IAASB) taraf›ndan yay›nlanmakta olan Uluslararas›

Denetim Standartlar› (UDS) Türkiye’de ulusal denetim standartlar› olufl-

turulurken birçok kurum taraf›ndan örnek al›nm›flt›r (bak›n›z Türkiye’de

Denetim Uygulamalar› bölümü).

Standartlar›n anlafl›lmas›n› ve kullan›lmas›n› kolaylaflt›rmak ve do-

lay›s›yla yayg›nl›¤›n› art›rmak amac›yla IFAC taraf›ndan 2004 y›l›nda bafl-

lat›lan aç›kl›k projesi 2008 y›l›nda tamamlanm›flt›r. Çal›flman›n sonucun-

da bir k›sm› de¤ifltirilen, bir k›sm› ise yeniden düzenlenen Uluslararas›

Denetim ve Kalite Kontrol Standartlar› 15 Aral›k 2009 tarihinden sonra

bafllayan dönemlerin denetiminde uygulanmak üzere IFAC taraf›ndan

2009 El Kitab› (Handbook of International Standards on Auditing and

Quality Control, 2009 Eddition) olarak yay›nlanm›flt›r. Bu standartlar›n

bir listesi Tablo 4.2’de sunulmufl ve standartlara iliflkin k›sa aç›klamalara

yer verilmifltir.

Uluslararas› Denetim Standartlar›n›n yan› s›ra, baz› konularda uygu-

lamac›lara yol göstermek, belirli konularda karfl›lafl›labilecek problemle-

ri ortaya koymak ve çözüm önerileri sunmak üzere yine IFAC bünyesin-

deki kurullar taraf›ndan Uluslararas› Denetim Uygulama ‹zahnameleri

(International Auditing Practice Statements) yay›nlanmaktad›r.

Bu izahnamaler afla¤›daki konular› içermektedir:

•Bankalar Aras› Teyit Prosedürleri,


76

•Banka Gözetim Sistemi ile Bankan›n Ba¤›ms›z D›fl Denetçileri

Aras›ndaki ‹liflki,

•Küçük ‹flletmelerin Denetiminde Özel Muhakemeler,

•Banka Finansal Tablolar›n›n Denetimi,

•Finansal Tablolar›n Denetiminde Çevreyle ‹lgili Hususlar›n De¤er-

lendirilmesi,

•Türev Finansal Araçlar›n Denetimi,

•Elektronik Ticaret – Finansal Tablolar›n Denetimine Etkisi,

•Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› ile Uyumlu Denetim

Raporlamas›.

Bu izahnamelerin amac› standartlar›n yerine geçmek veya belli ko-

nularda farkl› veya ilave düzenlemeler getirmek de¤ildir. Uluslararas› de-

netim standartlar› ve onun önsözüyle birlikte dikkate al›nmas› gereken

birer rehber olarak görmek gerekir.

2009 El Kitab›nda yer almamakla birlikte 2008 El Kitab›n›n ikinci

bölümüne dahil edilmifl olan ‹nceleme, Di¤er Güvence ve ‹lgili Hizmet-

lere iliflkin Uluslararas› Standartlar 2009 y›l›nda da yürürlüktedir. Bu ça-

l›flma kapsam›nda detayl› olarak ele al›nmamakla birlikte k›sa aç›klama-

lara yer verilmifl ve söz konusu standartlar›n bir listesi Tablo 4.3’de su-

nulmufltur.


77

Tablo 4.2. Uluslararas› Denetim ve Kalite Kontrol Standartlar›


78


79


80


81

4.2.1.Uluslararas› Kalite Kontrol Standartlar›

IFAC bünyesinde IAASB taraf›ndan yay›nlanm›fl olan kalite kontrolstandard› afla¤›daki gibidir:

UKKS I: Finansal Tablolar›n Denetimi ve S›n›rl› ‹ncelemeÇal›flmalar› ile Di¤er Güvence ve Alakal› Hizmetler Sunan Firmalar›nUymalar› Gereken Kalite Kontrol Standartlar›


82

IAASB taraf›ndan yay›nlanan standartlar kapsam›nda denetim,inceleme, derleme, üzerinde mutab›k kal›nm›fl prosedürler ve benzerihizmetler sunmak isteyen bir firman›n uymas› gereken kalite standartlar›UKKS 1 ile tan›mlanm›flt›r.

4.2.2.Uluslararas› Denetim Standartlar›

Tarihi (gerçekleflmifl) finansal bilgilerin denetimine iliflkin Uluslara-

ras› Denetim Standartlar› (UDS) afla¤›daki gibidir:

UDS 200

Ba¤›ms›z Denetçinin Genel Amaçlar› ve Denetimin Uluslararas›

Denetim Standartlar›na Göre Yürütülmesi

Bu standard›n amac›; ba¤›ms›z denetçinin amac›n›, denetime iliflkin

temel kavramlar› ve ilkeleri belirlemektir.

Ba¤›ms›z denetim; bir kuruluflun finansal tablolar›n›n, tüm önemli

yönleriyle, finansal raporlama standartlar› do¤rultusunda, gerçe¤i, do¤ru

ve dürüst bir biçimde gösterip göstermedi¤inin incelenmesidir. Ba¤›ms›z

denetim kapsam›nda, denetçi etik ilkelere ve denetim standartlar›na uy-

gun olarak denetimi yürütülmeli, makul güvencede bir görüfl bildirmeli-

dir. Bu standart çerçevesinde; denetçinin ve denetlenen iflletme yöneti-

minin sorumluluklar› ve denetim risklerine iliflkin kavram ve ilkeler aç›k-

lanm›flt›r.


83

UDS 210

Denetim Sözleflmesinin fiartlar›n›n Belirlenmesi

Bu standart, yürütülecek bir denetim çal›flmas›nda, denetimin ama-

c›n›n ve kapsam›n›n, denetçi ve müflteri aras›ndaki karfl›l›kl› sorumluluk

ve yükümlülüklerin, yaz›l› olarak belirlendi¤i ba¤›ms›z denetim sözlefl-

mesine iliflkin temel ilke ve unsurlar› kapsar. Standard›n amac›; denetim

sözleflmelerinin haz›rlanmas›nda denetçiye yard›mc› olmakt›r.

UDS 220

Finansal Tablo Denetiminde Kalite Kontrol

Bu standard›n amac›; yap›lan ba¤›ms›z denetimin kalitesinin kon-

trolüne iliflkin ilke, usul ve esaslar› belirlemektir.

Ba¤›ms›z denetim kurulufllar›, yap›lacak denetimin kalitesinin kon-

trolünü sa¤layacak yeterli ve etkin kalite kontrol politika ve prosedürle-

rini kapsayan bir gözetim sistemi kurmak zorundad›rlar. Bu standard›n

içeri¤inde; hem denetimden sorumlu ortak bafl denetçinin ba¤›ms›z de-

netimin genel kalitesinin sa¤lanmas› konusundaki sorumluluklar›na,

hem de gerekli kalitede bir denetimin yap›l›p yap›lmad›¤›na iliflkin gö-

zetimi yapacak olan denetçinin sorumluluklar›na aç›kl›k getirilmifltir.

UDS 230

Denetimin Belgelendirilmesi

Bu standart, denetim standartlar›na göre yap›lan ve denetim görü-


84

flünü destekleyen ifllemlerin belgelendirilmesi amac›yla düzenlenecek

olan çal›flma ka¤›tlar›na iliflkin flekil, içerik ve genel esaslar› aç›klar. Uy-

gun ve yeterli bir flekilde haz›rlanan çal›flma ka¤›tlar›, ba¤›ms›z deneti-

min kalitesinin art›r›lmas›n›, gözden geçirmelerin kolaylaflmas›n› sa¤lar.

Denetimin belgelendirilmesi, ka¤›t üzerinde, elektronik ortamda

veya di¤er ortamlarda olabilir. Belgelendirme, örne¤in, denetim prog-

ramlar›n›, yap›lan analizleri, haz›rlanan notlar›, önemli konularla ilgili ya-

z›flmalar›, bilgilendirme mektuplar›n› ve sunumlar›, kontrol listelerini,

önemli konular hakk›ndaki yaz›flmalar› (elektronik posta dahil) içermek-

tedir.

UDS 240

Finansal Tablo Denetiminde Denetçinin Hile ve Usulsüzlü¤e

‹liflkin Sorumlulu¤u

Bu standard›n amac›, finansal tablolar›n denetiminde ba¤›ms›z de-

netçinin hile ve usulsüzlüklere iliflkin sorumlulu¤unun belirlenmesidir.

Standard›n kapsam›nda, hata, hile ve usulsüzlükler aras›ndaki farklar, hi-

le ve usulsüzlüklerin ortaya ç›kar›lmas› ve önlenmesi amac›yla iflletme

yönetiminin ve yönetimden sorumlu kiflilerin sorumluluklar›, ba¤›ms›z

denetimin do¤as›ndan kaynaklanan k›s›tlamalar, hile ve usulsüzlük ne-

deni ile önemli yanl›fll›klar›n ortaya ç›kar›lmas› konusunda ba¤›ms›z de-

netçinin sorumluluklar›n›n s›n›r›, ba¤›ms›z denetimin sürdürülebilmesi

konusunda tereddüt yaratabilecek istisnai flartlarla karfl›lafl›ld›¤›nda yap›-

lacak ifllemler aç›klanm›flt›r.


85

UDS 250

Finansal Tablolar›n Denetiminde Kanun ve Di¤er Yasal Dü-

zenlemelerin Dikkate Al›nmas›

Bu standart, iflletme yönetimi ve ba¤›ms›z denetçinin kanun ve

ikincil mevzuata uyum konusundaki sorumluluklar›na ve mevzuata ay-

k›r›l›¤› tespit etmesi halinde ba¤›ms›z denetçinin yapmas› gereken ifllem-

lere ve denetim görüflü üzerindeki etkilere iliflkin esaslar› belirler.

Ba¤›ms›z denetçi, denetimin planlanmas› ve uygulanmas› ile so-

nuçlar›n›n de¤erlendirilmesi ve raporlanmas›nda, finansal tablolar›

önemli ölçüde etkileyebilecek kanun ve ilgili di¤er mevzuata ayk›r›l›kla-

r› tespit etmek zorundad›r.

UDS 260

Denetimle ‹lgili Hususlar›n Yönetimden Sorumlu Kiflilerle

Görüflülmesi

Bu standart, ba¤›ms›z denetçi ile yönetimden sorumlu kifliler ara-

s›nda finansal tablolar›n ba¤›ms›z denetimi s›ras›nda ortaya ç›kan husus-

lar›n karfl›l›kl› olarak görüflülmesine iliflkin ilke, usul ve esaslar› belirler.

Örne¤in; ba¤›ms›z denetim s›ras›nda ortaya ç›kabilecek s›n›rlamalar ve-

ya ilave gereksinimler, ‹flletmenin finansal tablolar› üzerinde önemli et-

kisi olan ya da olabilecek muhasebe politikalar› ve uygulamalar› yöne-

timden sorumlu kiflilerle görüflülmelidir.


86

UDS 265

‹ç Kontrol ile ‹lgili Eksikliklerin Yönetimden Sorumlu Kiflilere

ve Yönetime ‹letilmesi

Bu standart, denetlenen iflletmedeki iç kontrol ile ilgili eksiklikleri

yönetimden sorumlu kiflilere iletme sorumlulu¤una iliflkin ilke usul ve

esaslar› belirler. Denetçi, denetimle iliflkili önemli yanl›fll›k risklerinin

tespit edilmesi ve uygun denetim prosedürlerinin oluflturulmas›nda iç

kontrol sisteminin eksikliklerini dikkate almal›d›r. ‹ç kontrol eksiklikleri-

nin saptanmas›ndaki amaç, iç kontrol sisteminin etkinli¤i hakk›nda bir

görüfl vermek de¤ildir. Bu standart, denetçilere tespit edilen iç kontrol

eksikliklerinin yaz›l› olarak ve zaman›nda yönetimden sorumlu kiflilere

ve yönetime iletilmesini öngörmektedir.

UDS 300

Finansal Tablolar›n Denetiminin Planlanmas›

Bu standart, planlanmadan önce uyulacak esaslar, ba¤›ms›z deneti-

min planlanmas›, gerekli durumlarda planda de¤ifliklik yap›lmas›, plan›n

yürütülmesi ve gözetimi, belgelendirme, iflletme yönetimi ve yönetim-

den sorumlu kiflilerle kurulacak iletiflim ve ilk ba¤›ms›z denetimlerde

dikkate al›nacak hususlar› içerir.

Ba¤›ms›z denetimin planlanmas›, genel ba¤›ms›z denetim stratejisi-

ni ve ayr›nt›l› bir ba¤›ms›z denetim plan› gelifltirilmesini ihtiva eder ve

yönetime ba¤›ms›z denetim riskinin makul bir düzeye indirilebilmesini

amaçlar.


87

UDS 315

‹flletmenin ve ‹flletme Ortam›n›n Anlafl›lmas› Suretiyle Önemli

Yanl›fl Beyan Riskinin Belirlenmesi ve De¤erlendirilmesi

Bu standart iç kontrol sistemi de dahil olmak üzere iflletmenin fa-

aliyet koflullar›n›n ve çevresiyle olan iliflkilerinin anlafl›lmas› ve ba¤›ms›z

denetimde bu konulara iliflkin önemli yanl›fll›k riskinin de¤erlendirilme-

sine iliflkin ilke, usul ve esaslar› kapsar.

Ba¤›ms›z denetçinin, finansal tablolarda hata, hile ve usulsüzlükten

kaynaklanan önemli yanl›fll›k riskini de¤erlendirebilmesi ve bu çerçeve-

de yeterli ilave ba¤›ms›z denetim tekniklerini tasarlayarak uygulayabil-

mesi, iç kontrol sistemi de dahil olmak üzere iflletmeyi, faaliyet koflulla-

r›n› ve çevresiyle olan iliflkilerini kavramas›n› gerektirir.

UDS 320

Denetimin Planlanmas› ve Yürütülmesinde Önemlilik

Önemlilik kavram›, bilginin aç›klanmamas›, yanl›fl veya eksik aç›k-

lanmas› nedeniyle finansal tablolar› esas alarak karar veren finansal tab-

lo kullan›c›lar›n›n ekonomik kararlar›n› etkileyebilecek hususlar› kapsar.

Bu standart, Finansal tablolardaki önemli yanl›fll›klar›n belirlenebil-

mesi için ba¤›ms›z denetim plan›n› olufltururken tutar aç›s›ndan kabul

edilebilir önemlilik seviyesinin hem finansal tablolar›n geneli aç›s›ndan

hem de her bir hesap bakiyesi, ifllem türü ve dipnotlarda yap›lan aç›k-

lama bak›m›ndan belirlenmesini öngörür. Bu standart ayn› zamanda de-

netim riski, kan›t say›s› ve önemlilik aras›ndaki iliflkileri de aç›klar.


88

Ba¤›ms›z denetçi, ba¤›ms›z denetim tekniklerinin yap›s›n›, zaman-

lamas›n› ve kapsam›n› belirlerken ve yanl›fll›klar›n etkisini de¤erlendirir-

ken önemlilik kavram›n› dikkate almak zorundad›r.

UDS 330

Belirlenen Risklere Karfl› Denetçinin Uygulayaca¤› Prosedürler

Bu standard›n amac›, finansal tablolardaki önemli yanl›fll›k riskleri

ve finansal tablolarda iflletme yönetimi taraf›ndan yap›lan aç›klamalar›n

incelenmesinde yap›lacak ifllemler ile uygulanacak ek ba¤›ms›z denetim

tekniklerinin tasar›m› ve gelifltirilmesine yönelik ilke, usul ve esaslar› be-

lirlemektir.

Bu standart kapsam›nda, ba¤›ms›z denetçi taraf›ndan gerçeklefltiri-

lecek ifllemlerin yap›s›, zamanlamas› ve kapsam›na, ba¤›ms›z denetçinin

mesleki de¤erlendirmesine ba¤l› olarak, uygulanacak kontrol testleri ile

ek ba¤›ms›z denetim tekniklerinin ve analitik testlerin tasarlanmas›na ve

belgelendirilmesine dair aç›klamalara yer verilmifltir.

UDS 402

D›flar›dan Hizmet Alan Kurulufllarda Denetim Yaklafl›m›

Bu standart, muhasebe sistemi ile ilgili kay›tlar›n tutulmas› ve bilgi-

lerin ifllenmesi amac›yla d›flar›dan hizmet alan iflletmelerin ba¤›ms›z de-

netiminde, söz konusu hizmetlerin iflletmenin iç kontrol sistemine olan

etkisinin belirlenerek, önemli yanl›fll›k riskinin de¤erlendirilmesi ve bu

kapsamda gerekebilecek ek ba¤›ms›z denetim tekniklerinin tasarlanma-

s› ve uygulanmas›na iliflkin ilke, usul ve esaslar› belirler.


89

UDS 450

Denetim S›ras›nda Tespit Edilen Yanl›fll›klar›n De¤erlendirilmesi

Bu standart, denetim s›ras›nda tespit edilen ve e¤er varsa, finansal

tablolarda düzeltilmemifl olan yanl›fll›klar›n finansal tablolar üzerindeki

etkisini de¤erlendirme konusunda denetçi sorumlulu¤unu aç›klamakta-

d›r. Denetçinin amac›, finansal tablolarda önemli yanl›fll›klar›n olup ol-

mad›¤› hususunda makul güvence elde etmektir. Bu nedenle, denetçi

denetimde tespit edilen yanl›fll›klar›n yap›s›n› de¤erlendirerek bu yanl›fl-

l›klar›n baflka yanl›fllar›n var oldu¤una iliflkin bir gösterge olup olamaya-

ca¤›n› de¤erlendirmeli ve denetim stratejisi ve denetim plan›n›n de¤iflti-

rilmesine gerek olup olmad›¤› konusunda karar vermelidir.

UDS 500

Denetim Kan›t›

Finansal tablolar›n denetimi esnas›nda, toplanacak denetim kan›tla-

r›n›n niteli¤i ve miktar› ile kan›tlar›n toplanmas›na yönelik denetçilerce

kullan›lacak denetim yöntem, teknik ve prosedürleri hakk›nda bilgiler

önemlidir.

Denetim kan›t›; denetçinin, denetim görüflünün temelini oluflturan

sonuçlara ulaflmak amac›yla toplad›¤› ve kulland›¤› bilgilerden oluflur.

Denetçi, denetim görüflüne temel oluflturacak sonuçlara ulaflmak için,

yeterli ve uygun miktarda denetim kan›t› toplaml›d›r.


90

UDS 501

Denetim Kan›t› - ‹lave Konulara ‹liflkin Önemli Hususlar

Kan›t toplama s›ras›nda finansal tablolarda yer alan özellikli hesap

bakiyeleri ile di¤er dipnot aç›klamalar›na yönelik gerekli çal›flmalar›n ya-

p›lmas›na dikkat edilmelidir. Bu standart, finansal tablolarda yer alan

özellikli hesap bakiyeleri ile di¤er dipnot aç›klamalar›na iliflkin denetim

kan›t› elde edilmesinde denetçiye yard›mc› olacakt›r. Bu standart denet-

çinin incelenen birimle ilgili “stoklar›n fiziki say›m›na kat›l›m›”, “dava ve

iddialara iliflkin soruflturma yap›lmas›”, “uzun vadeli yat›r›mlar›n de¤er-

lenmesi ve aç›klanmas›n›” ve “bölümlere göre bilgilendirme” yap›lmas›

konular›na yönelik aç›klamalar içermektedir.

UDS 505

D›fl Kaynaktan Do¤rulamalar

Bu standard›n amac› denetçiye bir denetim kan›t› toplama yöntemi

olarak d›fl teyitlerin (mutabakat mektuplar›n›n) kullan›m›nda yol göster-

mektir. Bu standard›n bir gere¤i olarak denetçi, varsay›msal olarak, yeterli

miktarda denetim kan›t› toplamak için d›fl teyit kullan›m›na ihtiyac› olup ol-

mad›¤›n› belirlemelidir. Bunu belirlerken denetçi, yanl›fl beyan risklerinin

de¤erlendirmesini dikkate almak zorundad›r ve planlanan denetim prose-

dürlerinden denetim kan›tlar›n›n, yanl›fl beyan riskinin kabul edilebilir dü-

flüklükteki bir seviyeye nas›l indirilebilece¤i gibi hususlar› göz önünde bu-

lundurmal›d›r.


91

UDS 510

‹lk Denetimler - Aç›l›fl Bakiyeleri

Bu standard›n amac›, finansal tablolar›n denetiminin ilk kez yap›l-

mas› durumunda ya da bir önceki dönem finansal tablolar›n›n baflka de-

netçiler taraf›ndan denetlenmesi durumunda aç›l›fl hesaplar›n›n dene-

timine iliflkin yol göstermektir.

‹lk Denetim ‹fllemleri için denetçi, afla¤›daki hususlar aç›s›ndan ye-

terli miktarda uygun denetim kan›t› toplamal›d›r:

a) Aç›l›fl hesaplar›, cari dönem finansal tablolar›n› önemli flekilde

etkileyebilecek hatalar› içermemelidir.

b) Önceki dönem kapan›fl hesaplar›, cari döneme do¤ru tafl›nmal›

ya da uygun ise endekslenmifl olmal›d›r.

c) Uygun muhasebe politikalar› tutarl› bir flekilde uygulanmal› ya

da muhasebe politikalar›ndaki de¤ifliklikler uygun ve do¤ru bir flekilde

gösterilmeli ve aç›klanmal›d›r.

UDS 520

Analitik ‹nceleme Teknikleri

Analitik inceleme teknikleri finansal bilgilerin, finansal ve finansal

olmayan bilgiler aras›ndaki iliflkilerin analiz edilmesi suretiyle de¤erlen-

dirilmesi olarak tan›mlanmaktad›r. Analitik inceleme teknikleri denetim

sürecinde farkl› safhalarda

a) ‹flletmenin, faaliyet koflullar›n›n ve çevresiyle olan iliflkilerinin

kavranmas› için risk de¤erleme yöntemi olarak,

b) ‹flletme yönetiminin sundu¤u bilgi ve belgeler ile yapt›¤› aç›kla-


92

malardaki önemli yanl›fll›k riskinin azalt›larak kabul edilebilir bir seviye-

ye indirilmesinde, detay testler yerine daha etkili veya etkin oldu¤unda

ba¤›ms›z denetim teknikleri olarak ve

c) Ba¤›ms›z denetimin son aflamas›nda finansal tablolar›n genel ola-

rak gözden geçirilmesi amac›yla kullan›l›r.

UDS 530 Denetim Örneklemesi

Bu standard›n amac›, denetim kan›t› toplamak amac›yla, denetimprosedürleri haz›rlarken denetim örneklemesinin kullan›lmas› ve test et-mek için örnek (örneklem birimi) seçme yöntemleri hakk›nda yol gös-termektir. Denetim prosedürleri haz›rlarken, denetçi denetim prosedürü-nün amaçlar›n› karfl›layacak geçerli ve uygun denetim kan›t› toplamakamac›yla uygun örnek seçme yöntemlerini belirlemelidir.

“Denetim Örneklemesi” bütün örnekleme birimlerine seçilme flans›verir ve bir ifllem grubunda ya da hesap bakiyesindeki kalemlerin %100ünden daha az›na denetim prosedürlerinin uygulanmas›n› içerir. Denetimörneklemesinde istatistiksel olan ya da olmayan bir yaklafl›m kullanabilir.

UDS 540

Gerçe¤e Uygun De¤er Muhasebesi ve ‹lgili Dipnot Aç›klama-

lar› Dahil Muhasebe Tahminlerinin Denetimi

Bu standard›n amac›, finansal tablolarda yer alan muhasebe tah-minlerinin denetimine yol göstermektir. Uluslararas› Denetim Standartla-r› gelecek dönemlere iliflkin finansal bilgilerin incelenmesinde kullan›l-mak amac›yla haz›rlanmam›flt›r. Ancak burada belirtilen denetim prose-dürleri bu amaç için de kullan›labilir. Denetçi, muhasebe tahminlerine


93

iliflkin yeterli uygunlukta denetim kan›t› elde etmelidir. “Muhasebe Tah-mini” kesin ölçüm yap›lamayan durumlarda bir muhasebe kaleminin tu-tar›n›n yaklafl›k olarak belirlenmesidir.

Afla¤›da standartta tan›mlanm›fl muhasebe tahmini gerektiren ifllem-lere iliflkin örneklere yer verilmifltir.

a) Stoklardaki de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› ve alacaklar için ayr›lanflüpheli alacaklar karfl›l›l›klar›

b) Maddi duran varl›k maliyetlerinin tahmini faydal› ömürleri üze-

rinden amortismana tabi tutulmas›

c) Gelir tahakkuklar›

d) Ertelenmifl vergi

e) Dava karfl›l›klar›

f) Yap›lmakta olan yat›r›m sözleflmelerinden kaynaklanan zararlar

g) Garanti kapsam› için ayr›lan karfl›l›klar

UDS 550

‹liflkili Taraflar

Bu standard›n amac›, finansal raporlaman›n bir parças›n› oluflturan

Uluslararas› Muhasebe Standard› (UMS) 24, “‹liflkili Taraf Aç›klamalar›” ve-

ya benzer di¤er bir standard› göz önünde bulundurmaks›z›n, iliflkili taraf-

lar ve bu taraflarla yap›lan ifllemler ile ilgili uygulanacak denetim teknik-

leri ve denetçinin sorumluluklar› hakk›nda denetçiye yol göstermektir.

Denetçi finansal tablolarda önemlilik arz eden iliflkili taraf ifllemle-

ri ve yönetimce yap›lan iliflkili taraflarla ilgili beyanlar hakk›nda uygun

ve yeterli denetim kan›t› elde etmek için, tasarlad›¤› denetim teknikleri-

ni uygulamal›d›r. Ancak, bir denetimde bütün iliflkili taraf ifllemlerinin

ortaya ç›kar›lmas› beklenemez.


94

UDS 560

Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar

Bu standard›n amac›, denetçinin bilanço tarihinden sonraki olayla-

r› de¤erlendirmesinde yol göstermektir. Bu UDS‘de “Bilanço tarihinden

sonraki olaylar” terimi finansal tablolar›n tarihi ile denetim raporu tari-

hi aras›ndaki dönemde gerçekleflen olaylarla, denetçinin rapor tarihin-

den sonra ortaya ç›kan hususlar› ifade etmektedir. Denetçi, denetim ça-

l›flmalar›nda bilanço tarihinden sonraki ancak finansal tablolar yay›nlan-

madan önceki dönemde ortaya ç›kan olaylar› ve denetim raporundaki

etkisini göz önüne almal›d›r.

Finansal tablolar yay›mland›ktan sonra, ba¤›ms›z denetçinin finan-

sal tablolarla ilgili herhangi bir soruflturma yapma yükümlülü¤ü yoktur.

Ancak, ba¤›ms›z denetçi, finansal tablolar yay›mland›ktan sonra, ba¤›m-

s›z denetim raporu tarihinde mevcut olan ve o tarihte bilinseydi finansal

tablo ve/veya denetim raporunda de¤ifliklik yap›lmas›n› gerektirebilecek

bir hususu fark etmesi durumunda, konuyu de¤erlendirerek iflletme yö-

netimi ile tart›fl›r ve gerekli önlemleri al›r.

UDS 570

‹flletmenin Süreklili¤i

Bu standard›n amac›, yönetim kademesinin iflletmenin süreklili¤ine

iliflkin de¤erlendirmesini de göz önüne alarak, finansal tablolar›n haz›r-

lanmas›nda kullan›lan iflletmenin devaml›l›¤› ilkesi ile ilgili, denetçilerin

finansal tablolar›n haz›rlanmas›ndaki sorumlulu¤u hakk›nda yol göster-

mektir. Bu standart gere¤ince denetçi, denetim prosedürlerini planlar-


95

ken, uygularken ve sonuçlar›n› de¤erlendirirken, yönetim kademesinin

finansal tablolar›n haz›rlan›fl›nda kulland›¤› iflletmenin süreklili¤i varsa-

y›m›n›n uygun olup olmad›¤›n› de¤erlendirmelidir.

UDS 580

Yaz›l› Teyitler

Bu standard›n amac›, denetim kan›t› olarak yönetim kademesi tara-

f›ndan yap›lan beyanlar›n kullan›m›, de¤erlendirilmesi ve belgelendiril-

mesi s›ras›nda uygulanacak prosedürler ile yönetimin beyanda bulunma-

y› reddetmesi halinde yap›lmas› gerekenlerle ilgili yol göstermektir.

Denetçi, iflletme yönetiminden, finansal tablolar›n sunumunun fi-

nansal raporlama çerçevesiyle uyumlu biçimde yap›ld›¤›na dair sorum-

lulu¤u kabul etti¤ine ve finansal tablolar› onaylad›¤›na iliflkin denetim

kan›t› elde etmelidir. Denetçi, iflletme yönetiminin bu tarz bir sorumlu-

lu¤u kabul etti¤ine dair kan›t›; yönetimden sorumlu kiflilerin ilgili top-

lant› kay›tlar›ndan veya yönetim kademesinden yaz›l› teyit almak ve fi-

nansal tablolar›n imzal› kopyalar›n› elde etmek suretiyle sa¤layabilir.

UDS 600

Özel Hususlar – Grup Finansal Tablolar›n›n Denetimi

Bu standard›n amac›, bir iflletmenin finansal tablolar› hakk›nda gö-

rüfl bildiren ba¤›ms›z bir denetçinin, bu finansal tablolara dahil olan bir

veya daha çok iflletmenin finansal bilgileri üzerinde çal›flan di¤er ba¤›m-

s›z denetçinin çal›flmalar›ndan faydalanmas› halinde izleyece¤i yolu gös-

termektir. Bu standart iki ya da daha çok ba¤›ms›z denetçinin müflterek


96

ba¤›ms›z denetçi olarak atand›¤› durumlarla ve ba¤›ms›z denetçinin ön-

ceki dönem ba¤›ms›z denetim firmas›yla iliflkileriyle ilgilenmemektedir.

Di¤er taraftan ana ortakl›¤›n ba¤›ms›z denetim firmas›, iflletme bilefleni-

ne ait finansal tablolar›n önemsiz oldu¤una karar vermiflse bu standart-

ta yer alan hususlar uygulanmaz. Ancak kendi içlerinde önemsiz olan

birkaç iflletme bilefleninin toplamda önemli hale gelmesi durumunda bu

standartta yer alan yöntemler ve teknikler göz önünde bulundurulmal›-

d›r. Ana ortakl›¤›n denetçisi, di¤er denetçinin çal›flmalar›ndan faydalan-

mas› halinde, di¤er denetçiye ait çal›flmalar›n denetimi nas›l etkileyece-

¤ini belirlemelidir.

UDS 610

‹ç Denetçilerin Çal›flmalar›n›n Kullan›lmas›

Bu standard›n amac›, iç denetim çal›flmalar›ndan yararlan›lmas› ko-

nusunda ba¤›ms›z denetçiye yol göstermektir. Bu standart, iç denetimle

görevli bir iç denetçinin ba¤›ms›z denetim çal›flmalar›nda ve ba¤›ms›z de-

netim prosedürlerinin uygulanmas›nda ba¤›ms›z denetçiye yard›m etmesi

gibi hususlarla ilgilenmez. Bu standart, iç denetim faaliyetinin sadece fi-

nansal tablo denetimiyle do¤rudan ilgili konular›na uygulanmal›d›r.

Denetçi, iç denetim faaliyetleri ile bu faaliyetlerin, var ise ba¤›ms›z

denetim prosedürlerindeki etkisini dikkate almal›d›r. “‹ç denetim” ifllet-

meye yönelik bir hizmet olarak iflletmenin içinde oluflturulan bir de¤er-

lendirme faaliyeti anlam›na gelmektedir. Ba¤›ms›z denetçi, denetim gö-

rüflünün oluflturulmas›ndan, aç›klanmas›ndan, denetim yöntem ve etkin-

liklerin içerik, zamanlama ve kapsam›n›n belirlenmesinden tek bafl›na

sorumlu iken, iç denetim çal›flmalar›n›n belirli k›s›mlar› ba¤›ms›z denet-

çilere fayda sa¤layabilir.


97

UDS 620

Denetçinin Bir Uzman›n Çal›flmas›n› Kullanmas›

Bu standard›n amac›, uzman çal›flmalar›n›n bir denetim kan›t› olarak

kullan›lmas›na rehberlik etmektir. Bir uzman taraf›ndan haz›rlanan çal›flma

kullan›l›rken, ba¤›ms›z denetçi söz konusu çal›flman›n denetim için uygun

olup olmad›¤›n› gösteren uygun ve yeterli kan›tlar› toplamal›d›r.

“Uzman” muhasebe ve denetim d›fl› belirli bir alan hakk›nda gerek-

li yetenek, bilgi ve tecrübeye sahip olan kifli ve kurum anlam›ndad›r. Ba-

¤›ms›z denetçinin tecrübesi ve e¤itimi, denetçinin genel iflletme konula-

r› hakk›nda bilgi elde etmesini sa¤lar. Fakat denetçiden muhasebe ve

denetim d›fl› baflka bir alan ve meslekle (aktüerlik veya mühendislik v.b)

ilgili olarak, o alanda e¤itim görmüfl ehliyetli kiflilerin sahip oldu¤u uz-

manl›k derecesine sahip olmas› beklenemez.

UDS 700

Finansal Tablolar Üzerinde Görüfl Oluflturma ve Raporlama

Bu standart, genel amaçl› tam set finansal tablolara iliflkin standart

ba¤›ms›z denetçi raporunun unsurlar›n› aç›klar.

Denetim raporunun unsurlar›na iliflkin aç›klamalar denetim süreci

bölümünde detayl› olarak aç›klanm›flt›r.


98

UDS 705

Ba¤›ms›z Denetçi Raporunda Denetçi Görüflünün De¤iflikli¤e

U¤ramas›

Bu standart, denetçi görüflünde de¤ifliklik yap›lmas›n› gerektiren

hususlar› aç›klar. Bu standart de¤iflikli¤e u¤ram›fl üç tür görüfl belirlemifltir.

Bu görüfl tipleri; flartl› görüfl, olumsuz görüfl ve görüfl bildirmekten kaç›n-

mad›r. Denetçi de¤ifliklik gerektiren koflullar›n finansal tablolar üzerindeki

etkilerini ve yayg›nl›¤›n› dikkate alarak uygun denetim görüflünü saptama-

l›d›r.

UDS 706

Ba¤›ms›z Denetçi Raporunda Dikkat Çekilmesi Gereken Hu-

suslar ve Di¤er Aç›klamalar

Bu standart, ba¤›ms›z denetçinin raporunda dikkat çekilmesi ve

aç›klanmas› gereken di¤er hususlar hakk›nda bilgi verir. Denetçi, finan-

sal tablolarda sunulmufl veya aç›klanm›fl olmas›na ra¤men, finansal tab-

lo kullan›c›lar›n›n dikkatini baz› hususlara çekmek için raporunda aç›k-

lamalara yer verebilir.

UDS 710

Karfl›laflt›rmal› Bilgiler – Önceki Dönem Tutarlar› ve Karfl›lafl-

t›rmal› Finansal Tablolar

Denetçi karfl›laflt›rmal› olarak verilen bilgilerin, denetime tabi tutu-


99

lan finansal tablolardaki yap›n›n bütünü ve bütün önemli taraflar› ile ay-

n› oldu¤undan emin olmal›d›r. Finansal tablolar›n haz›rlanmas›nda iki

farkl› sunum flekli olabilir ve bu farkl› durumlar için denetçinin sorum-

lulu¤u ve görüfl kapsam› da farkl›d›r.

a) Karfl›laflt›rmal› olarak verilen bilgiler “Önceki Dönem Tutarlar›”

olarak sunulmuflsa; cari dönem finansal tablolar›n›n bir parças› kabul edi-

lir ve denetçi görüflü sadece cari y›l finansal tablolar› üzerinde verilir.

b) Karfl›laflt›rmal› olarak verilen bilgiler “Karfl›laflt›rmal› Finansal Tab-

lolar” fleklinde sunulmuflsa; cari dönem finansal tablolar›n›n bir parças›

de¤ildir ve denetçi görüflü her iki dönemi de kapsayacak flekilde verilir.

UDS 720

Denetlenmifl Finansal Tablolar› ‹çeren Dokümanlarda Yer

Alan Di¤er Bilgilere ‹liflkin Denetçi Sorumlulu¤u

Bu standart, ba¤›ms›z denetime tabi tutulmufl finansal tablolar› içe-

ren belgelerde yer alan ancak, ba¤›ms›z denetçinin denetlemekle yü-

kümlü olmad›¤› di¤er bilgilerin kontrolüne ve bu bilgilerin ba¤›ms›z de-

netimde dikkate al›nmas›na iliflkin hususlar› belirler.

UDS 800

Özel Hususlar – Özel Amaçl› Çerçevede Haz›rlanan Finansal

Tablolar›n Denetimi

Özel amaçl› ba¤›ms›z denetim çal›flmas›n›n yap›s›, zamanlamas› ve

kapsam› belirli flartlara göre farkl›lafl›r. Bir özel amaçl› ba¤›ms›z denetim

sözleflmesi imzalanmadan önce, ba¤›ms›z denetçinin, müflterisiyle iflin


100

mahiyeti ile haz›rlanacak raporun flekli ve içeri¤i üzerinde mutabakata

varmas› gerekir. Bu standart özel amaçl› ba¤›ms›z denetim raporlar›n›n

haz›rlanmas›na iliflkin esaslar› aç›klar.

UDS 805

Özel Hususlar - Tek Bir Finansal Tablonun veya Finansal Tab-

lodaki Tek Bir Hesap, Kalem veya Unsurun Denetimi

Bu standart, özel amaçl› muhasebe çerçevesine göre haz›rlanm›fl

olan finansal tablolar›n veya finansal tablo kalemlerinin denetimine ilifl-

kin ilke ve esaslar› belirler.

UDS 810

Özet Finansal Tablolar Üzerinde Raporlama Çal›flmalar›

Bu standart, özet finansal tablolar hakk›nda denetim raporu haz›r-

lamaya iliflkin olarak denetçinin sorumlulu¤unu düzenler. Denetçi, özet

finansal tablolar›n denetlenmesi ve rapor haz›rlanmas›na iliflkin sözlefl-

meyi kabul etmenin ya da etmemenin uygunlu¤una karar vermeli, flayet

özet finansal tablolar için rapor haz›rlamay› kabul ederse, elde edilen ka-

n›tlardan ç›kan sonucu temel alarak özet finansal tablolara iliflkin görüfl

vermelidir.

4.2.3.Uluslararas› ‹nceleme Sözleflmeleri Standartlar›

Uluslararas› Denetim Standartlar› tam kapsaml› bir ba¤›ms›z dene-

tim çal›flmas›nda uyulmas› gereken kurallar› belirlemektedir. Uluslarara-


101

s› ‹nceleme Sözleflmesi Standartlar› ise daha dar kapsaml› bir çal›flmaya

iliflkindir. Yay›nlanm›fl iki standart afla¤›daki gibidir:

U‹SS 2400 Finansal Tablolar›n ‹ncelenmesi Sözleflmeleri

U‹SS 2410 ‹flletmenin Ba¤›ms›z Denetçisi Taraf›ndan Ara Dönem

Finansal Bilgilerin ‹ncelenmesi

Bu standartlardan ilki finansal tablolar üzerinde yap›lan s›n›rl› kap-

saml› bir inceleme çal›flmas›na iliflkin iken, ikincisi y›lsonu finansal tab-

lolar›n›n denetimini gerçeklefltirmifl olan denetçi taraf›ndan ara dönem

finansal tablolar›n s›n›rl› incelemesine iliflkindir.

2410 numaral› standart inceleme çal›flmas›n›n kapsam›n› ve dene-

timden fark›n› afla¤›daki flekilde ifade etmektedir:

“‹nceleme, ba¤›ms›z denetimden farkl› olarak, ara dönem finansal

tablolar›n önemli yanl›fll›k içermedi¤i konusunda makul güvence sa¤la-

mak üzere tasarlanmaz. ‹nceleme, esas itibariyle iflletmede finansal ra-

porlama sürecinden sorumlu kiflilerden olmak üzere bilgi toplanmas›n›,

analitik inceleme ve di¤er inceleme tekniklerinin uygulanmas›n› içerir.

‹nceleme, ara dönem finansal tablolar›n› etkileyen önemli konular› ba-

¤›ms›z denetçinin dikkatine getirebilir, ancak bir ba¤›ms›z denetim için

gerekli olan kan›tlar›n tamam›n› sa¤lamaz.”

‹nceleme çal›flmalar› sonucunda denetçi görüflü verilmez, ancak

her hangi bir hata ve eksikli¤in bulunmamas› durumunda bu husus afla-

¤›daki flekilde belirtilir:

“‹ncelememiz sonucunda, ekteki ara dönem finansal tablolar›n,

..................... Finansal Raporlama Standartlar›na tüm önemli yönleriyle

uygun haz›rlanmad›¤› konusunda herhangi bir hususa rastlan›lmam›flt›r.”

4.2.4.Uluslararas› Güvence Sözleflmeleri Standartlar›

Denetim ve ‹nceleme çal›flmalar›n›n d›fl›nda yap›lacak olan di¤er


102

güvence hizmetlerine iliflkin standartlar afla¤›da görüldü¤ü üzere 3000

serisinde düzenlenmifltir.

UGSS 3000 Tarihsel Finansal Bilgilerin Denetlenmesi ve ‹ncelen-

mesi D›fl›ndaki Güvence Sözleflmeleri

UGSS 3400 Tahmine Dayal› Finansal Bilgilerin ‹ncelenmesi

Tarihsel finansal tablolar›n denetlenmesi ve incelenmesi d›fl›ndaki

her türlü güvence hizmeti 3000 numaral› standart kapsam›nda de¤erlen-

dirilmektedir. Ancak gelece¤e yönelik haz›rlanm›fl finansal tablolara ilifl-

kin çal›flmalar için 3400 numaral› ayr› bir standart bulunmaktad›r.


103

Tablo 4.3. ‹nceleme, Güvence Sözleflmeleri ve

Alakal› Hizmetler


104

4.2.5.Uluslararas› Alakal› Hizmetler Standartlar›

Uygulamada s›kl›kla rastlanan iki di¤er hizmet ise afla¤›da belirtildi¤i

üzere 4000 serisinde düzenlenmifltir.

U‹HS 4400 Finansal Bilgilere ‹liflkin Üzerinde Anlafl›lm›fl Prosedür-

lerin Gerçeklefltirilmesine ‹liflkin Sözleflmeler

U‹HS 4410 Finansal Tablolar›n Derlenmesi ile ‹lgili Sözleflmeler

Alakal› (‹lgili) hizmetler diye tan›mlanm›fl olan bu standartlardan ilki

üzerinde anlafl›lm›fl (mutab›k kal›nm›fl) prosedürlerin uygulanmas›na ilifl-

kin verilen hizmettir. Ad›ndan da anlafl›laca¤› gibi, taraflar aras›nda yap›-

lan sözleflmede uygulanacak prosedürler detayl› bir çal›flma program› ola-

rak belirtilir. Meslek mensubu bu program dahilinde çal›flmalar›n› sürdü-

rür ve bu çal›flma sonucunda ortaya ç›kan bulgular› bir rapor halinde ifl-

verene sunar. Bu rapor herhangi bir denetçi görüflü içermez.

‹kinci standart finansal bilgilerin derlenmesi ile ilgilidir. Yeterli mes-

leki tecrübe ve donan›ma sahip olmayan bir iflletme finansal tablolar›n›n

örne¤in Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (UFRS) çerçevesinde

haz›rlanmas› için uzman bir meslek mensubundan yard›m isteyebilir. Bu

çal›flma kapsam›nda meslek mensubunun sorumlulu¤u her hangi bir de-

netim veya inceleme yapmaks›z›n, sadece iflletme yönetimi ve çal›flanlar›-

n›n beyanlar›na dayanarak iflletmenin UFRS’ye uygun finansal tablo ve

dipnotlar›n› haz›rlamakt›r. Derleme raporunda bu husus aç›k bir flekilde

belirtilir.


105

4 DENET‹M STANDARTLARIarchive.ismmmo.org.tr/docs/yayinlar/kitaplar/130/4...4 DENET‹M...

Documents

Transcript of 4 DENET‹M STANDARTLARIarchive.ismmmo.org.tr/docs/yayinlar/kitaplar/130/4...4 DENET‹M...