4. การประเมินความเสี่ยง...
Transcript of 4. การประเมินความเสี่ยง...
นพนธตนฉบบ วกรมวทยพ2560;59(2):115-127
115วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
การประเมนความเสยงโลหะหนกในปลาและกงจาก
ทะเลสาบสงขลาตอคนไทย
สดชฎา ศรประสทธ* กงแกว กาญจนรตน* และอรญญา อศวอารย**
*ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 12 สงขลา กรมวทยาศาสตรการแพทย อำาเภอเมอง สงขลา 90000**ศนยวจยและพฒนาการเพาะเลยงสตวนำาชายฝงเขต 6 (สงขลา) กรมประมง อำาเภอเมอง สงขลา 90000
Accepted for publication, 2 June 2017
บทคดยอ ทะเลสาบสงขลาเปนแหลงอาหารทะเลทสำาคญ แตปญหามลพษทางนำาของทะเลสาบสงขลา ทำาใหผบรโภคมความวตกเรองความปลอดภยจากการบรโภคสตวนำาจากแหลงน ดงนนศนยวทยาศาสตรการแพทยท 12 สงขลา รวมกบศนยวจย และพฒนาการเพาะเลยงสตวนำาชายฝงเขต 6 สงขลา สมเกบตวอยางสตวนำา ระหวางเดอนกมภาพนธ - พฤษภาคม 2558 รวม 179 ตวอยาง ประกอบดวย ปลา 38 ชนด รวม 141 ตวอยาง และกง 5 ชนด รวม 38 ตวอยาง วเคราะหการปนเปอน ตะกว และแคดเมยม ดวย Graphite Furnace Atomic Absorption Spectrophotometer และปรอทดวย Mercury Analyzer พบอตราการปนเปอนตะกว แคดเมยม และปรอท รอยละ 34.1, 5.6 และ 88.8 ตามลำาดบ ปรมาณทพบในปลา อยในชวง 0.05 - 0.45, 0.03 - 0.05 และ 0.01 - 1.63 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ สวนกงพบในชวง 0.05 - 0.13, 0.03 - 0.21 และ 0.01 - 0.57 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ สตวนำาสวนใหญ (รอยละ 98) มโลหะปนเปอนตำากวาเกณฑมาตรฐาน ยกเวน ปลาสลาด ปลาหมอไทย และกงหวมน ชนดละ 1 ตวอยาง ปรมาณปรอทปนเปอน 1.63, 0.84 และ 0.57 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ ซงสงกวาเกณฑมาตรฐานทกำาหนดใหมปรอทปนเปอนไดไมเกน 0.5 มลลกรมตอกโลกรม ถงแมวาการประเมนความปลอดภยของการบรโภคสตวนำาทปนเปอนโลหะหนก ตะกว แคดเมยม และปรอท ยงอยในระดบ ทปลอดภย แตปรมาณไดรบปรอทจากการบรโภคปลาสงถงรอยละ 82 ของคาความปลอดภยและระดบการปนเปอนปรอท ในปลาคอนขางสงดวยเชนกน ดงนนการบรโภคปลาจากทะเลสาบสงขลาอยางตอเนองอาจเพมความเสยงตอผบรโภคได
116 วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
Heavy Metals in Fish and Shrimp from Songkhla Lake Sudchada Sornprasit et al.
บทนำา
ทะเลสาบสงขลาเปนทะเลสาบกงปด เรยกวา ลากน (lagoon) มเนอทพนนำารวม 1,046 ตารางกโลเมตร
มลกษณะคอดเปนตอนๆ ลกษณะกายภาพแบงเปน 4 สวน คอ ทะเลนอย ทะเลสาบตอนในหรอทะเลหลวง ทะเลสาบ
ตอนกลาง และทะเลสาบตอนนอก ครอบคลม 3 จงหวด สงขลา พทลง และนครศรธรรมราช เปนแหลงนำาทม
ความสำาคญดานการประมง การเพาะเลยงสตวนำา และเปนแหลงอาหารทสำาคญ ทงยงเปรยบเหมอนอางนำาขนาดใหญ
ทเปนแหลงรองรบของเสยจากธรรมชาตและการกระทำาจากมนษย ทำาใหทะเลสาบสงขลากลายเปนแหลงปนเปอน
และสะสมสารพษ ซงรวมถงโลหะหนก นบวาเปนสารพษอนตรายรายแรงชนดหนงเนองจากมความคงตวสง เมอ
เขาสแหลงนำาจะสะสมในตะกอนและสตวนำา เมอประชาชนนำามาบรโภคกอาจสะสมในรางกายจนถงระดบทำาใหเกด
อนตรายได โดยพบวาตะกวมโทษตอทกระบบของรางกาย ทำาใหเกดโรคโลหตจาง ทำาลายระบบประสาทโดยเฉพาะ
สวน Cerebella cortex จงปวดศรษะรนแรง ประสาทหลอน มผลตอประสาทสวนปลายทำาใหเปนอมพาต มผลให
ระดบ IQ ในเดกลดลง มผลตอไตทำาใหไตอกเสบหรอพการ มผลตอระบบทางเดนอาหารทำาใหเบออาหาร คลนไส
อาเจยน ทองผก และมผลตอระบบสบพนธทำาใหเปนหมนได แคดเมยมมผลทำาใหหายใจขด หอบ ไอ เยอปอด
ถกทำาลาย ถงลมโปงพอง เปนโรคโลหตจาง มผลตอไตทำาใหไตบวมและพการ และทำาใหแคดเมยมถกดดกลบจงเกด
กระดกเปราะ พรน ปวดกระดกและสนหลง องคการอนามยโลก (WHO) และองคการระหวางประเทศเพอการวจย
มะเรง (IARC) จดแคดเมยมเปนสารกอมะเรงในมนษย สำาหรบปรอท ทำาใหเหงอกและเยอบชองปากอกเสบ
ทรงตวลำาบาก พดไมชด มผลตอไตทำาใหไตอกเสบ และมเลอดออกทางปสสาวะ นอนไมหลบ ความจำาเสอม
ประสาทหลอน หวาดระแวง(1,2,3)
ในป 2554 มการสำารวจทะเลสาบสงขลาพนททมแผนจะขดลอกตะกอน พบปรอทปนเปอนในตะกอนเกน
มาตรฐานในบางจดทตรวจวด(4) และป 2556 สำานกสงแวดลอมภาคท 16 รายงานการสำารวจคณภาพนำาทะเลสาบ
สงขลาพบตะกวและโครเมยมเกนมาตรฐานทปากทะเลสาบสงขลา ทาเทยบเรอทาสะอาน และปากคลองสำาโรง(5) ทำาให
ผ บรโภคมความวตกเรองความปลอดภยจากการบรโภคสตวนำาจากทะเลสาบสงขลาทอาจมโลหะหนกปนเปอน
แตยงไมมขอมลทเปนปจจบนมายนยนเพอสรางความมนใจใหกบผบรโภคสตวนำาได ดงนนเพอเปนการเฝาระวง
และคมครองผบรโภค ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 12 สงขลา จงไดศกษาสถานการณการปนเปอนตะกว แคดเมยม
และปรอทในสตวนำาทะเลสาบสงขลา และประเมนความเสยงตอการบรโภค เพอแจงเตอนภยตอผบรโภคและ
ใชเปนขอมลพนฐาน (baseline data) นำาไปสการจดการสงแวดลอมทะเลสาบสงขลาทดมประสทธภาพตอไป
วสดและวธการ
การคดเลอกกลมตวอยาง
กำาหนดจำานวนตวอยางโดยใชสถตกรณไมทราบจำานวนประชากรของ W.G Cochran(6) ไดเปาหมาย
จำานวน 179 ตวอยาง วางแผนสมตวอยางทนยมบรโภคแบบเจาะจง (Purposive sampling) ในชวงฤดแลง เดอน
ก.พ. - พ.ค. 2558 โดยเกบตวอยางครอบคลมทะเลสาบทง 4 ตอน คอ ทะเลนอย ทะเลสาบตอนใน ทะเลสาบ
ตอนกลาง และทะเลสาบตอนนอก จดทเกบคอ สถานประเมนผลผลตสตวนำาของศนยวจยและพฒนาการเพาะเลยง
สตวนำาชายฝงเขต 6 สงขลา จำานวน 25 สถาน นำาตวอยางมาวดขนาด ชงนำาหนก สมตวอยางเฉพาะเนอบดละเอยด
เตรยมสำาหรบวเคราะหขนตอนตอไป
117วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
โลหะหนกในปลาและกงจากทะเลสาบสงขลา สดชฎา ศรประสทธ และคณะ
เครองมอและอปกรณ
- เครองยอยสารดวยระบบเครอง Microwave Digestion ยหอ GEM/MARS พรอมอปกรณ
- เครอง AAS Graphite Furnace ของ Perkin Elmers รน 4110ZL
- เครอง Mercury Analyzer ของ Perkin Elmers รน FIMS 400
- เครองชงไฟฟา ผลตภณฑของ Mettler Toledo รน MS204S
หมายเหต เครองแกวและอปกรณทกชนดทใชในการวเคราะหตองลางดวย 20% กรดไนตรกและนำากลน
เพอกำาจดการปนเปอนของโลหะตางๆ
สารมาตรฐานและสารเคม
- สารมาตรฐานปรอท ความเขมขน 9.98 mg/L ± 0.05 mg/L ผลตภณฑของ Perkin Elmers
- สารมาตรฐานตะกว เขมขน 1000 mg/L ± 2.00 mg/L ผลตภณฑของ Fluka
- สารมาตรฐานแคดเมยม เขมขน 999 mg/L ± 3 mg/L ผลตภณฑ ของ Fluka
- วสดอางองมาตรฐาน CRM 1566b Oyster Tissue ผลตภณฑของ NIST
สารเคมทกชนดเปนชนด AR grade; Nitric acid, Hydrochloric acid, Hydrogen peroxide,
Sodium borohydride, Sodium hydroxide ผลตภณฑของ Merck และ Fluka สำาหรบ Magnesium
nitrate และ Ammonium dihydrogenphosphate ผลตภณฑของ Perkin Elmers
วเคราะหปรมาณตะกว แคดเมยม และปรอท
วเคราะหปรมาณตะกว แคดเมยม และปรอท การวเคราะหตะกวและแคดเมยมใชเทคนค Graphite
Furnace Atomic Absorption, AOAC Official Method 999.10 : 2012(7) การวเคราะหปรอทดวย Mercury
Analyzer, AOAC Official Method 974.14 : 2012(8)
ควบคมคณภาพการตรวจวเคราะห
ทดสอบประสทธภาพวธวเคราะหมคา LOQ; Limit of quantitation ของตะกว แคดเมยม และปรอท
0.05, 0.01 และ 0.01 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ ควบคมคณภาพในการวเคราะหดวยวสดอางองมาตรฐาน
CRM 1566b Oyster Tissue
วเคราะหขอมล
การวเคราะหขอมลทางสถต ใชโปรแกรม IBM SPSS Statistic for Window V.23 ใชสถตเชงพรรณนา
(descriptive statistics) วเคราะหหาคาตำาสด คาสงสด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และคามธยฐาน(9)
เกณฑมาตรฐาน
ตะกวและปรอทในอาหารทะเล ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 พ.ศ. 2529 กำาหนดให
ตรวจพบตะกวและปรอท ไมเกน 1 และ 0.5 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ สวนแคดเมยม อางองตามมาตรฐาน
ยโรป EC No 1881/2006 ทกำาหนดคาการปนเปอนแคดเมยมกงและป ไมเกน 0.5 มลลกรมตอกโลกรม ปลา หอย
และปลาหมก ไมเกน 1 มลลกรมตอกโลกรม(10,11)
118 วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
Heavy Metals in Fish and Shrimp from Songkhla Lake Sudchada Sornprasit et al.
การประเมนความเสยง ดำาเนนการประเมน 4 ขนตอนคอ(2,3,12)
1. การระบถงอนตราย (Hazard identification) ศกษาจากเอกสาร
2. การอธบายลกษณะอนตราย (Hazard characterization) ศกษาจากเอกสาร
3. การประเมนการไดรบสมผสสารเคมจากการบรโภคอาหาร (Dietary exposure assessment of
chemicals in food) : การประเมนการไดรบสมผส ใชขอมล 2 สวนคอ 1) ขอมลการบรโภคอาหารประจำาวน
ของคนไทย ซงไดจากขอมลการบรโภคอาหารของประเทศไทยของสำานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหาร
แหงชาต (มกอช.)(12) 2) ขอมลปรมาณตะกว แคดเมยม และปรอทตกคาง ไดจากการตรวจวเคราะหสตวนำาจาก
ทะเลสาบสงขลาแลวนำามาคำานวณปรมาณการไดรบสมผสของตะกว แคดเมยม และปรอท ทบรโภคสตวนำาตอคน
ตอวน โดยใชสตร ดงน
ปรมาณการไดรบสมผสโลหะ (µg /คน/วน) = ปรมาณ โลหะทปนเปอน (µg/g) × ปรมาณการบรโภค (g/คน/วน)
4. การอธบายลกษณะความเสยง (Risk characterization) ดวยคาความปลอดภย Margin of
Safety (MOS) ในการอธบายลกษณะความเสยงคำานวณจาก
นำาหนกตวเฉลยของคนไทยใชนำาหนกตวเฉลยอาย 3 ปขนไป เทากบ 54.53 กโลกรม(12)
โดย MOS < 1 = ปรมาณสารโดยเฉลยทรางกายไดรบไมกอผลกระทบตอรางกาย
MOS > 1 = ปรมาณสารโดยเฉลยทรางกายไดรบเกนคาความปลอดภย
ผล
จากการสำารวจและเกบตวอยางสตวนำาทจบจากทะเลสาบสงขลาตงแตเดอนกมภาพนธ - พฤษภาคม 2558
จำานวน 13 ครง ทสถานประเมนผลผลตสตวนำาของศนยวจยและพฒนาการเพาะเลยงสตวนำาชายฝงเขต 6 สงขลา
25 สถาน ไดสตวนำา 179 ตวอยาง จำาแนกได 43 ชนด แบงออกเปน ปลา 38 ชนด จำานวน 141 ตวอยาง กง 5 ชนด
จำานวน 38 ตวอยาง เนองจากสตวนำาแตละชนดในทะเลสาบสงขลามการดำารงชวตทแตกตางกน มธรรมชาตของ
ถนทอยอาศยแตกตางกนไป เมอแบงประเภทสตวนำาตามถนทอยอาศยคอ ทะเลนอย ทะเลสาบตอนใน ทะเลสาบ
ตอนกลาง และทะเลสาบตอนนอก พบสตวนำาตางๆ(13) ดงตารางท 1
สตร; MOS = Exposure
Health-based guidance value (HBGV)
119วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
โลหะหนกในปลาและกงจากทะเลสาบสงขลา สดชฎา ศรประสทธ และคณะ
ตารางท 1 ชนดและจำานวนสตวนำาทพบในทะเลสาบสงขลาแตละตอน (ทะเลนอย : TN, ทะเลสาบตอนใน : IN,
ทะเลสาบตอนกลาง : MD และทะเลสาบตอนนอก : OT)
No.OTIN MDTN
ชอสามญ ชอวทยาศาสตร ชอสามญจำานวนสตวนำา (ตวอยาง)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
-
-
-
3
-
-
2
-
-
3
-
-
-
-
2
-
1
-
-
-
1
1
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
2
-
6
1
-
1
1
-
-
1
2
-
3
-
-
2
3
6
1
2
-
-
1
-
-
-
1
1
1
-
1
-
-
2
-
1
3
-
2
2
1
-
2
1
3
2
-
2
4
2
3
-
1
-
-
-
2
2
2
-
-
1
3
1
-
1
-
1
-
2
2
-
3
-
3
2
-
1
1
-
-
-
3
2
5
-
2
-
-
2
-
-
-
3
-
1
2
-
ปลากนพช
กระบอกขาว
ปลาขขม (สรอยนกเขา)
ปลากนพชและสตว
ปลาดก
ปลาดกทะเล
ปลาดกอย (เนอออน)
ปลาตะเพยน
ปลาตะเพยนนำาเคม (โคก)
ปลานล
ปลามะล
ปลาสลด
ปลากนสตว
ปลากดขลง
ปลากดคนหลาว
ปลากดเหลอง
ปลากระทงเหว
ปลากระสบขด (โสด)
ปลากราย
ปลากะพงขาว
ปลากะพงหน
ปลาขตง (ตะกรบ)
ปลาชอน
ปลากะสง (ชอนไช)
ปลาชะโด
ปลาทองเทยว (เกลดใหญ)
ปลาเนอออน (ชะโอน)
ปลาแปนเลก (บตร)
ปลาบจดฟา
ปลาบทราย
ปลาแมว
ปลาลนควายขนดำา
ปลาลนหมาหดำา
ปลาสลาด
ปลาเสอพนนำา
ปลาหมอไทย
ปลาหมอชางเหยยบ
ปลากดหวแขง
Valamugil cunnesius
Osteochilus hassetii
Clarias macrocephalus
Plotosus canius
Clarias macrocephalus
Barbonymus gonionotus
Anodontostoma chacunda
Orechromis niloticus
Corica soborna Hamilton
Trichogaster pectoralis
Hexanematichthys sagor
Cryprarius
Hemibagrus
Strongylura strongylura
Hampala macrolepidota
Chitala ornata
Lates calcarifer
Datnioides polota
Scatophagus argus
Channa striata
Channa lucius
Channa micropeltes
Parapocryptes serperaster
Ompok Krattensis
Leiognathus brevirostris
Acentrogobius chlorostig matoides
Oxyeleotris marmorata
Thryssa hamiltonii Gray
Brachirus Orientalis
Solea ovate Richardson
Notopterus notopterus
Toxotes chatareus
Anobos testudineus
Pristolepis fasciata
Nemapternx caelata
Longarm mullet
Silver Sharkninnow
Marble walking catfish
Gray eel-catfish
Bighead catfish
Thai barb
Chacunda gizzard shad
Nile tilapia
Ganges river sprat
Snake Skin Gourami
Sagor catfish
Longspined catfish
Yellow mystus
Spottail needlefish
Hampala barb
Spotted Feather back
Giant seaperch
Four-berred tigerfish
Spootted scat
Snakehead murrel
Blotched snakehead
Giant snakehead
Largescaled goby
Butter catfish
Shortnose ponyfish
Greenspot goby
Marble goby
Hamilton thryssa
Oriental SOLE
Ovate sole
Bronze featherback
Largescale archerfish
Climbing perch
Catopra
Engraved catfish
120 วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
Heavy Metals in Fish and Shrimp from Songkhla Lake Sudchada Sornprasit et al.
ตารางท 1 ชนดและจำานวนสตวนำาทพบในทะเลสาบสงขลาแตละตอน (ทะเลนอย : TN, ทะเลสาบตอนใน : IN,
ทะเลสาบตอนกลาง : MD และทะเลสาบตอนนอก : OT) (ตอ)
No.OTIN MDTN
ชอสามญ ชอวทยาศาสตร ชอสามญจำานวนสตวนำา (ตวอยาง)
36
37
38
1
2
3
4
5
ปลากดหวโมง
ปลากดหวออน
ปลาอบ (คางคกนำากรอย)
กง
กามกราม
หวมน
หวแขง
แชบวย, หางแดง
กลาดำา
Arius maculatus
Osteogeneiosus militaris
Batrachomoeus tripinosus
Microbrachium rosenbergii
Metapenaeus tenuipes
Metapenaeus moyebi
Penaeus merguiensis
Penaeus monodon
spotted catfish
Soldier catfish
Three - spined frogfish
รวมตวอยาง (141 ตวอยาง)
Giant freshwater prawn
Stork shirmp
Moyebi shrimp.
Banana prawn
Giant tiger prawn
รวมตวอยาง (38 ตวอยาง)
-
-
-
35
-
-
-
-
-
0
35
1
1
-
45
7
2
-
-
1
10
55
1
3
1
42
4
3
-
-
3
10
52
2
1
1
19
-
6
3
8
1
18
37รวมตวอยางทงหมด (179 ตวอยาง)
ผลวเคราะหโลหะหนกในสตวนำา จำานวน 179 ตวอยาง พบการปนเปอน ตะกว 61 ตวอยาง คดเปน
รอยละ 34.1% ปรมาณอยใน ชวง 0.05 - 0.45 มลลกรมตอกโลกรม แคดเมยมปนเปอน 10 ตวอยางคดเปนรอยละ
5.6 ปรมาณอยในชวง 0.03 - 0.21 มลลกรมตอกโลกรม และปรอทปนเปอน 159 ตวอยาง คดเปนรอยละ 88.8
ปรมาณอยในชวง 0.01 - 1.63 มลลกรมตอกโลกรม ปรมาณเฉลยของ ตะกว แคดเมยม และปรอทในปลาเทากบ
0.10 ± 0.08, 0.04 ± 0.01 และ 0.13 ± 0.17 มลลกรมตอกโลกรมตามลำาดบ ปรมาณเฉลยของ ตะกว
แคดเมยม และปรอทในกง เทากบ 0.08 ± 0.03, 0.08 ± 0.07 และ 0.08 ± 0.11 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ
เมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานพบปรอทเกนมาตรฐาน 3 ตวอยาง คดเปนรอยละ 1.7 เปนปลา 2 ตวอยาง (รอยละ 1.4)
คอ ปลาสลาด ปลาหมอ ปรมาณทพบ เทากบ 1.63 และ 0.84 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ และกง 1 ตวอยาง
(รอยละ 2.6) คอกงหวมนปรมาณทพบเทากบ 0.57 มลลกรมตอกโลกรม (ตารางท 2)
เมอจำาแนกสตวนำาตามลกษณะอาหารทกน พบวาปลามการปนเปอนตะกวและปรอทสงสดในปลากนสตว
รองลงมาคอ ปลากนพชและสตว และปลากนพช ตามลำาดบ สวนแคดเมยมพบเฉพาะในปลากนสตว สำาหรบกง
พบการปนเปอนแคดเมยมสงกวาโลหะอนและในปรมาณทสงกวาในปลา (ตารางท 3)
121วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
โลหะหนกในปลาและกงจากทะเลสาบสงขลา สดชฎา ศรประสทธ และคณะ
ตารางท 2 ปรมาณเฉลยและคามธยฐาน ของตะกว แคดเมยม และปรอทในสตวนำาทอาศยอยในทะเลสาบสงขลา
ชนด จำานวน
ตวอยาง
เฉลย ± SD เฉลย ± SD เฉลย ± SDมธยฐาน มธยฐาน มธยฐาน
ปรอทแคดเมยม
ปรมาณโลหะหนกปนเปอน (มก./กก.)
ตะกว
ตำาสด - สงสด
(รอยละทพบ)
ตำาสด - สงสด
(รอยละทพบ)
ตำาสด - สงสด
(รอยละทพบ)
สตวนำา 179 0.05 - 0.45 0.10 ± 0.07 0.08 0.03 - 0.21 0.07 ± 0.05 0.06 0.01 - 1.63 0.12 ± 0.16 0.08
ทงหมด (34.1) (5.6) (88.8)
ปลา 141 0.05 - 0.45 0.10 ± 0.08 0.08 0.03 - 0.05 0.04 ± 0.01 0.05 0.01 - 1.63 0.13 ± 0.17 0.08
(34) (2.1) (92.9)
กง 38 0.05 - 0.13 0.08 ± 0.03 0.07 0.03 - 0.21 0.08 ± 0.07 0.08 0.01 - 0.57 0.08 ± 0.11 0.04
(34.2) (18.4) (73.7)
ตารางท 3 เปรยบเทยบคามธยฐานของตะกว แคดเมยม และปรอทในสตวนำาจำาแนกประเภทตามลกษณะ
อาหารทกน
จำานวนสตวนำา(ตวอยาง)
คามธยฐานของปรมาณโลหะหนกทปนเปอน (มก./กก.)ประเภท
ปลากนพช 6 nd nd 0.03
ปลากนพชและสตว 33 0.06 nd 0.06
ปลากนสตว 102 0.08 0.05 0.10
กง 38 0.07 0.08 0.04
nd = not detected
ตะกว แคดเมยม ปรอท
ผลการศกษาโลหะหนกปนเปอนในสตวนำาแยกตามแหลงทอยอาศยพบวา สตวนำาทเกบจากทะเลนอย
35 ตวอยาง ซงเปนตวอยางปลาทงหมดประกอบดวย ปลากนพช 1 ตวอยาง ปลากนพชและสตว 10 ตวอยาง และ
ปลากนสตว 24 ตวอยาง พบคาเฉลยของตะกว แคดเมยม และปรอทในปลา เทากบ 0.09 ± 0.04, 0.05 และ
0.13 ± 0.16 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ พบปลากนสตวคอปลาหมอ มปรอทปนเปอนเกนมาตรฐาน 1 ตวอยาง
ปรมาณเทากบ 0.84 มลลกรมตอกโลกรม ดงตารางท 4
สตวนำาจากทะเลสาบตอนใน มทงตวอยางปลาและกง รวมทงสน 55 ตวอยาง แบงเปนปลา 45 ตวอยาง
ประกอบดวย ปลากนพช 2 ตวอยาง ปลากนพชและสตว 9 ตวอยาง ปลากนสตว 34 ตวอยาง และกง 10 ตวอยาง
ผลการศกษาพบปลามคาเฉลยของตะกว แคดเมยม และปรอท เทากบ 0.10 ± 0.08, 0.05 และ 0.11 ± 0.08 มลลกรม
ตอกโลกรม ตามลำาดบ และกงมคาเฉลยเทากบ 0.06 ± 0.01, 0.12 ± 0.08 และ 0.06 ± 0.05 มลลกรมตอกโลกรม
ตามลำาดบ สตวนำาทกตวอยางมคาตะกว แคดเมยม และปรอทอยในเกณฑมาตรฐาน (ตารางท 4)
122 วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
Heavy Metals in Fish and Shrimp from Songkhla Lake Sudchada Sornprasit et al.
สตวนำาจากทะเลสาบสงขลาตอนกลาง มทงตวอยางปลา และกงรวมทงสน 52 ตวอยาง แบงเปนปลา
42 ตวอยาง ประกอบดวยปลากนพช 3 ตวอยาง ปลากนพชและสตว 9 ตวอยาง ปลากนสตว 30 ตวอยาง และกง
10 ตวอยาง มคาเฉลยของ ตะกว แคดเมยม และปรอทในปลาเทากบ 0.11 ± 0.10, 0.03 และ 0.16 ± 0.26 มลลกรม
ตอกโลกรม ตามลำาดบและ ในกงเทากบ 0.07 ± 0.02, 0.08 ± 0.02 และ 0.05 ± 0.04 มลลกรมตอกโลกรม
ตามลำาดบ พบปลากนสตวคอ ปลาสลาดมปรอทปนเปอน 1.63 มลลกรมตอกโลกรม ซงเกนมาตรฐานถง 3.26 เทา
(ตารางท 4)
สำาหรบ ทะเลสาบตอนนอก มทงตวอยางปลา และกง รวมทงสน 37 ตวอยาง ประกอบดวย ปลา 19 ตวอยาง
แบงออกเปน ปลากนพชและสตว 5 ตวอยาง ปลากนสตว 14 ตวอยางและกง 18 ตวอยาง ผลการศกษาพบปลา
มคาเฉลยของตะกวและปรอท เทากบ 0.08 ± 0.11 และ 0.04 ± 0.05 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ สำาหรบ
แคดเมยมตรวจไมพบในปลาทกตวอยาง สวนกงมคาเฉลยของ ตะกว แคดเมยม และปรอทเทากบ 0.08 ± 0.03,
0.04 ± 0.01 และ 0.09 ± 0.14 มลลกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ พบกง 1 ตวอยาง มคาปรอท 0.57 มลลกรมตอ
กโลกรม ซงเกนมาตรฐานตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ. 2529) (ตารางท 4)
ตารางท 4 ปรมาณเฉลยและคามธยฐาน ของตะกว แคดเมยม และปรอทในสตวนำาทอาศยอยในทะเลนอย ทะเลสาบ
ตอนใน ทะเลสาบตอนกลางและทะเลสาบตอนนอก
แหลงทอย
ประเภทสตวนำา
จำานวน
ตวอยางเฉลย ± SDเฉลย ± SDเฉลย ± SD มธยฐานมธยฐานมธยฐาน
ปรอทแคดเมยม
ปรมาณโลหะหนกปนเปอน (มก./กก.)
ตะกว
ตำาสด - สงสด
(รอยละทพบ)
ตำาสด - สงสด
(รอยละทพบ)
ตำาสด - สงสด
(รอยละทพบ)
ทะเลนอย 35
ปลา 35 0.05 - 0.19 0.09 ± 0.04 0.08 0.05 0.05 0.05 0.02-0.84 0.13 ± 0.16 0.07
(28.6) (2.9) (97.1)
ทะเลสาบตอนใน 55
ปลา 45 0.05 - 0.34 0.10 ± 0.08 0.05 0.05 0.05 0.01 - 0.39 0.11 ± 0.08 0.08
(37.8) (2.2) (93.3)
กง 10 0.05 - 0.06 0.06 ± 0.01 0.06 0.08 - 0.21 0.12 ± 0.08 0.08 0.02 - 0.17 0.06 ± 0.05 0.05
(20.0) (30.0) (70.0)
ทะเลสาบตอนกลาง 52
ปลา 42 0.06 - 0.45 0.11 ± 0.10 0.08 0.03 0.03 0.03 0.01 - 1.63 0.16 ± 0.26 0.08
(38.1) (2.4) (92.9)
กง 10 0.05 - 0.10 0.07 ± 0.02 0.07 0.06 - 0.09 0.08 ± 0.02 0.08 0.01 - 0.11 0.05 ± 0.04 0.04
(30.0) (20.0) (60.0)
ทะเลสาบตอนนอก 37
ปลา 19 0.04 - 0.34 0.08 ± 0.11 0.06 nd nd nd 0.02 - 0.16 0.04 ± 0.05 0.08
(21.1) (78.9)
กง 18 0.04 - 0.13 0.08 ± 0.03 0.08 0.03 - 0.04 0.04 ± 0.01 0.04 0.01 - 0.57 0.09 ± 0.14 0.04
(44.4) (11.1) (88.9)
nd = not detected
123วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
โลหะหนกในปลาและกงจากทะเลสาบสงขลา สดชฎา ศรประสทธ และคณะ
เมอเปรยบเทยบอตราการปนเปอน ตะกว แคดเมยม และปรอทในปลาและกงทจบจากทะเลสาบสงขลา
ทง 4 ตอน พบปรอทปนเปอนในปลาทจบจากทะเลนอย ทะเลสาบตอนใน ทะเลสาบตอนกลาง และทะเลสาบ
ตอนนอกสงถงรอยละ 97.1, 93.3, 92.9 และ 78.9 ตามลำาดบ ตะกวปนเปอนรอยละ 28.6, 37.8, 38.1 และ 21.1
ตามลำาดบ สวนแคดเมยมพบปนเปอนเพยง รอยละ 2.9, 2.2, 2.4 และ 0 ตามลำาดบ สำาหรบตวอยางกงพบอตรา
การปนเปอน ปรอทสงสดททะเลสาบตอนนอก รอยละ 88.9 รองมาคอทะเลสาบตอนใน ทะเลสาบตอนกลางโดยพบ
รอยละ 70.0 และ 60.0 ตามลำาดบ ตะกวพบอตราการปนเปอนสงสดททะเลสาบตอนนอก รอยละ 44.4 รองลงมา
คอทะเลสาบตอนกลาง และทะเลสาบตอนใน โดยพบ รอยละ 30.0 และ 20.0 ตามลำาดบ สวนแคดเมยมพบอตรา
การปนเปอนในกงจากทะเลสาบตอนใน ทะเลสาบตอนกลาง และทะเลสาบตอนนอก รอยละ 30.0, 20.0 และ 11.1
ตามลำาดบ (ตารางท 4)
การประเมนความเสยงตอการบรโภค โดยศกษาความเปนอนตราย ลกษณะของอนตรายและคาความ
ปลอดภยจากเอกสารทงในประเทศและตางประเทศ พบวาตะกวมอนตรายตอระบบประสาททำาใหเปนอมพาต
ไตอกเสบ โลหตจาง ลาสด Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA) ยกเลก
คาความปลอดภยทกำาหนดคอ PTWI = 25 µg/kg.bw./week เนองจากมผลให IQ เดกลดลง 3 จด และ
ความดนโลหตในผใหญเพมขน 3 มลลเมตรปรอท(2,14) และไมกำาหนดคาใหม คณะกรรมการ FAO/WHO
มความเหนวาการทไดรบสมผสตะกว 1.2 µg/kg.bw./day ทำาใหความดนโลหตสง ขน 1 mmHg นนถอวา
ทำาใหเกดผลกระทบตอสขภาพของประชากร ดงนนผวจยและคณะ พจารณาแลวมความเหนวาเหมาะสมทจะใชคาน
เปน end point และ ใชคา uncertainty factor เทากบ 2 (จากขอมลการเพมขนของความดนโลหตในผใหญเปน
end point (LOEL) เทากบ 1 และ ความแตกตางระหวางมนษย เทากบ 1) ไดคาความปลอดภย เทา 0.6 µg/kg.
bw/day หรอ 32.72 µg/คน/วน ซงผวจยจะใชอางองในการประเมนความเสยงในรายงานฉบบน สำาหรบแคดเมยม
มผลทำาใหกระดกพรน หกงาย มผลตอไต โลหตจางเรอรง WHO จดเปนสารกอมะเรงและกำาหนดคา PTMI =
25 µg/kg.bw/month(2) หรอ 45.44 µg/คน/วน สำาหรบปรอทมความจำาเพาะสงในการจบกบ หม Sulfhydryl
ในโปรตนของปลา(15) โดยปรอทในปลาสวนใหญสะสมอยในรปเมทลเมอรควร ซงเปนสารประกอบอนทรย
ทเปนพษมากทสดและการปรงอาหารไมทำาลายพษได(16) มพษตอระบบประสาท ไต การพฒนาตวออน ระบบ
ทางเดนหายใจ ทางเดนอาหาร ระบบหมนเวยน โลหต ระบบภมคมกนและสบพนธ JECFA กำาหนดคาความปลอดภย,
PTWI ของ Methyl mercury = 1.6 µg/kg.bw/week(3) หรอ 12.46 µg/คน/วน
ผลการคำานวณการไดรบสมผส ตะกว แคดเมยมและปรอท และประเมนความปลอดภยจากการบรโภค
ปลาและกง ไดจากการนำาคามธยฐานของปรมาณโลหะหนก ตะกว แคดเมยมและปรอททตรวจพบคณกบปรมาณ
การบรโภคปลาและกงทะเลของคนไทยทมอาย 3 ปขนไป และเฉพาะผทบรโภค (eater only) ใชระดบการบรโภค
สงสดคอ 97.5 Percentile เพอใหสามารถคมครองประชากรทบรโภคปรมาณมากได ซง เทากบ 128 และ 72 กรม
ตอคนตอวนสำาหรบปลาและกงตามลำาดบ (อางองจากขอมลการบรโภคอาหารของประเทศไทย 2549)(12) ไดปรมาณ
สมผสตะกว แคดเมยมและปรอทดงตารางท 5 พบผบรโภคไดรบตะกวและปรอทสงสดเทากบ 10.24 และ
10.24 µg/คน/วน ตามลำาดบ แตเมอนำามาเปรยบเทยบกบคาความปลอดภยของโลหะหนกแตละชนดแลว พบวา
มคา Margin of safety (MOS) ของตะกว แคดเมยม และปรอทในปลาเทากบ 0.31, 0.17 และ 0.82 ตาม
ลำาดบ และในกงเทากบ 0.15, 0.13 และ 0.23 ตามลำาดบซงทกคามคานอยกวา 1 ทงหมด อธบายลกษณะความเสยง
ไดวาผบรโภคปลาและกงทจบจากทะเลสาบสงขลา ยงคงปลอดภยจาก ตะกว แคดเมยม และปรอทเนองจากปรมาณ
โลหะทไดรบจากการบรโภคปลาและกงยงคงตำากวาคาความปลอดภย
124 วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
Heavy Metals in Fish and Shrimp from Songkhla Lake Sudchada Sornprasit et al.
วจารณ
การศกษาเกยวกบการปนเปอนตะกว ปรอท และแคดเมยมในสตวนำาจากทะเลสาบสงขลาทผานมายงม
นอย และเปนการศกษาในปลาบางชนด และสวนใหญศกษาเฉพาะปรอทในทะเลสาบตอนนอก สำาหรบการศกษาครงน
ไมสามารถเกบตวอยางสตวนำาไดครบทกชนดเชนกน เนองจากเกบไดเฉพาะปลาและกงทมปรมาณมากและนยม
บรโภค ไมสามารถเกบปและหอยได เพราะมปรมาณทจบไดนอยมาก เมอเปรยบเทยบคาปรอททตรวจพบในสตวนำา
จากทะเลสาบสงขลาทง 4 ตอนในครงน มปรมาณเฉลย 0.12 มลลกรมตอกโลกรม ซงสงกวาทพบ ในป 2549 ทมคา
ปรอทปนเปอนเฉลย 0.10 มลลกรมตอกโลกรม(17) และเมอเปรยบเทยบปรมาณตะกวและปรอทกบเกณฑมาตรฐาน
อาหารปนเปอนตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 พ.ศ. 2529 และแคดเมยมตามมาตรฐานสหภาพยโรป
EC No 1881/2006 พบวาสตวนำามโลหะปนเปอนอยในเกณฑมาตรฐานรอยละ 98 การศกษาในครงนพบปรอท
ในปลามากสด ทงนสาเหตอาจเนองจากการกำาจดปรอทออกจากตวปลาเปนไปไดชามาก เมอเทยบกบอตรา
การรบเขาไปจงเปนผลใหปรอทเพมขนตามอายหรอขนาดของปลานนๆ(15) นอกจากนขนกบลกษณะการกนอาหาร
ของปลา ปลากนสตว เชน ปลาตวเลกเปนอาหารจะมโลหะสะสมสงกวาปลาหรอสตวนำาทกนพชเปนอาหาร(17) ผบรโภค
ปลา และผลตภณฑททำาจากปลาเปนประจำา จงมโอกาสไดรบพษจากเมทลเมอรควรได อยางไรกตามการไดรบปรอท
เขาสรางกายผานทางการบรโภคปลานนขนอยกบอตราการบรโภคปลาของแตละบคคลและชนดของปลาดวย(18) ผบรโภค
ปลาปรมาณสงและปลามการปนเปอนปรอทในปรมาณสงจะมโอกาสไดรบอนตรายจากพษปรอทได สวนแคดเมยม
พบในกงสงกวาปลา เพราะแคดเมยมมความจำาเพาะกบโปรตนในสตวทมเปลอกหม (shellfish)(19) เมอจำาแนก
สตวนำาตามถนทอยอาศยคอ ทะเลนอย ทะเลสาบตอนใน ทะเลสาบตอนกลาง และทะเลสาบตอนนอก พบอตรา
การปนเปอนปรมาณปรอทในสตวนำาทเกบจากทะเลนอยมากทสดถงรอยละ 97.14 ซงสอดคลองกบการวเคราะห
ทตรวจพบอตราการปนเปอนปรอทในสตวนำาทเกบจากทะเลนอยมากทสดเชนเดยวกน สาเหตจากทะเลนอยม
ตะกอนสารอนทรยสะสมอยมาก จงเปนสาเหตใหมการสะสมสารปรอทในตะกอนสงกวาทะเลสาบสงขลาตอนอน
อยางมนยสำาคญ(20) สวนกงพบปรอทและตะกวปนเปอนในกงทเกบจากทะเลสาบสงขลาตอนนอกมากกวาสวนอน ๆ
อาจเนองมาจากทะเลสาบสงขลาตอนนอกมตะกอนสะสมปรมาณสงเชนเดยวกนและจากการสำารวจเพอขดลอก
ตะกอนในทะเลสาบสงขลาตอนนอกไดตรวจพบบางจดของทะเลสาบสงขลาตอนนอกมปรอทเกนเกณฑกำาหนด(6)
ตารางท 5 การประเมนการไดรบสมผส ตะกว แคดเมยม และปรอท และความปลอดภย จากการบรโภคปลา
และกงจากทะเลสาบสงขลา
MOS(margin of safety)
ปรมาณทบรโภค(g/person/day)*
ปรมาณทพบคามธยฐาน (µg/g)
โลหะประเภทสตวนำา ปรมาณทไดรบสมผส(µg/person/day)**
ตะกว 0.08 10.24 0.31
ปลา แคดเมยม 0.05 128 7.68 0.17
ปรอท 0.08 10.24 0.82
ตะกว 0.07 5.04 0.15
กง แคดเมยม 0.08 72 5.76 0.13
ปรอท 0.04 2.88 0.23
*ปรมาณการบรโภคกลม eater only ท Percentile 97.5, **นำาหนกเฉลยของคนไทย = 54.53 Kg
125วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
โลหะหนกในปลาและกงจากทะเลสาบสงขลา สดชฎา ศรประสทธ และคณะ
แมผลการศกษาครงนพบวาความเสยงของโลหะหนกในสตวทะเลทเกบจากทะเลสาบสงขลาตอคนไทย
ทบรโภคยงอยในเกณฑปลอดภยกตาม แตปรมาณปรอททปนเปอนในปลาบางชนดคอนขางสงและปรมาณปรอท
ทไดรบจากการบรโภคปลาในแตละวนคดเปนรอยละ 82 ของคาความปลอดภย ซงจดอยในระดบคอนขางสง
หากผบรโภคเปนเดกหรอสตรมครรภ และมการบรโภคอยางตอเนองเปนเวลานานอาจไดรบอนตรายจากสาร
ปรอทได จากคามธยฐานของปรอทในปลาเทากบ 0.08 ไมโครกรมตอกรม และประมาณวารอยละ 90 ของปรอท
ทปนเปอนในปลาอยในรปปรอทอนทรย(20) พบวาผบรโภคไมควรบรโภคปลาทจบจากทะเลสาบสงขลาเกน 1,200 กรม
ตอคนตอสปดาห หรอไมเกน 170 กรม ตอคนตอวน (คดในรปปลาสด) จากขอมลนหนวยงานทเกยวของอาจให
คำาแนะนำาแกประชาชนทอาศยอยบรเวณทะเลสาบสงขลาและบรโภคปลาทจบจากทะเลสาบสงขลาเปนประจำา ให
บรโภคอาหารใหหลากหลายชนด และควรบรโภคเนอสตวอนรวมดวย เชน ไก เนอ เปนตน กชวยลดการไดรบ
สารปรอทใหตำาลงได การประเมนความเสยงของโลหะหนกครงนใชขอมลการบรโภคของคนไทยในการคำานวณ
ซงไมใชขอมลปรมาณบรโภคสตวนำาจากทะเลสาบสงขลา ผวจยมความเหนวาควรศกษาขอมลปรมาณบรโภคสตวนำา
จากทะเลสาบสงขลาของประชาชนทอยรายรอบทะเลสาบสงขลา เพอนำามาคำานวณหาปรมาณทไดรบสมผสและแนะนำา
ปรมาณบรโภคสตวนำาไดถกตองกวาขอมลการบรโภคของคนไทยซงไมไดระบเจาะจงวาเปนสตวนำาจากทะเลสาบสงขลา
แตนำามาประเมนความปลอดภยในการบรโภคสตวนำาจากทะเลสาบสงขลา ดงนนในการปองกนมใหเกดปญหาใน
อนาคต จงจำาเปนอยางยงทจะตองพจารณาจดทำาขอมลปรมาณการบรโภคสตวนำาจากทะเลสาบสงขลาเพอนำามาประเมน
ความเสยงตะกว แคดเมยมและปรอทจากการบรโภคสตวนำาจากทะเลสาบสงขลา และเรงรดหาแนวทางในการจดการ
สงแวดลอมและควบคมการปนเปอน ตะกว แคดเมยม และปรอท ในพนทลมนำาทะเลสาบสงขลาอยางเปนรปธรรมตอไป
สรป
การปนเปอน ตะกว แคดเมยมและปรอท ในปลาและกงจากทะเลสาบสงขลา สวนใหญรอยละ 98 อยใน
ระดบไมเกนเกณฑมาตรฐาน เมอเปรยบเทยบกบการศกษาในอดตพบปรอทเพมขนประมาณ 20% แตเมอประเมน
ความปลอดภยจากการบรโภคพบวาอยในระดบปลอดภย แมวาการปนเปอนตะกว แคดเมยมและปรอท ทสะสม
ในสตวนำาทจบจากทะเลสาบสงขลาจะยงไมอยในระดบทเปนพษเฉยบพลนตอการบรโภค แตการปนเปอนปรอท
ในปลาคอนขางสง และปรอทจะสะสมผานหวงโซอาหารจะเพมความเสยงตอผบรโภค โดยเฉพาะอยางยงในเดก
และสตรมครรภทบรโภคปลาทปนเปอนปรอทอยางตอเนองอาจจะมความเสยงได
กตตกรรมประกาศ
ขอขอบคณ นางลดดาวลย โรจนพรรณทพย ทปรกษาสำานกคณภาพและความปลอดภยอาหาร
กรมวทยาศาสตรการแพทย และนางสาวธารยา เสาวรญ ผอำานวยการศนยวทยาศาสตรการแพทยท 12 สงขลา
ทใหคำาปรกษาและใหการสนบสนนงานวจยสำาเรจลลวงไปดวยด
เอกสารอางอง
1. จราภา อณหเลขกะ, และคณะ. การศกษาปรมาณตะกว แคดเมยม ดบก และปรอท ทปนเปอนในหอยแครง และหอยแมลงภบรเวณอาวไทยตอนใน ป 2552. วารสารอาหารและยา 2552; 18(2): 15-22.
2. JECFA. Evaluation of certain food additives and contaminants. Seventy-third report of the joint FAO/WHO expert committee on food additives, Technical report series 960. Geneva: World Health Organization; 2011.
126 วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
Heavy Metals in Fish and Shrimp from Songkhla Lake Sudchada Sornprasit et al.
3. JECFA. Evaluation of certain food additives and contaminants: Sixty-seventh report of the joint FAO/WHO expert committee on food additives, Technical report series 940. Geneva: World Health Organization, 2007.
4. จงจตร นรนาทเมธกล. บนทกทะเลสาบ ผลการศกษาโครงการขดลอกรองนำาทางเรอเดนในทะเลสาบสงขลา (รองใน). วารสารเมดทราย 2554; 7(1): 6-7.
5. สำานกสงแวดลอมภาคท 16. คณภาพนำาแหลงนำาผวดนในพนทภาคใตตอนลางฝงตะวนออก ครงท 1 ประจำาปงบประมาณ 2556. [ออนไลน]. 2558;[สบคน 9 ม.ค.2558]; [19 หนา]. เขาถงไดท: URL: http://www.reo16.mnre.go.th/reo16/doc_announce/list.
6. กลยา วานชยบญชา. การวเคราะหสถต : สถตสำาหรบการบรหารและวจย พมพครงท 7. กรงเทพฯ : โรงพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2546.
7. Ihnat M., Determination of lead, cadmium, zinc, copper and iron in foods. Atomic absorption spectrophotometry after microwave digestion. In: George W.L., editor. Official Methods of Analysis of AOAC International. 19th ed. Gaithersburg: AOAC International; 2012. AOAC Official Method 999.10, p. 16-19.
8. Ihnat M., Mercury in fish. In: George W.L., editor. Official Methods of Analysis of AOAC International. 19th ed. Gaithersburg: AOAC International; 2012. AOAC Official Method 974.14, p. 37.
9. กลยา วานชยบญชา. การใช SPSS for Windows ในการวเคราะหขอมล. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : คณะพาณชยศาสตรและการบญช จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2547.
10. พระราชบญญตอาหาร พ.ศ. 2522 ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ. 2529). ราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลมท 103 ตอนท 23 (วนท 16 กมภาพนธ 2529).
11. European Commission Regulation (EC) No. 1881/2006 of 19 December 2006 setting maximum levels for certain contaminants in foodstuffs. Official Journal of the European Union 2006; L 364/5-24.
12. สำานกมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. ขอมลการบรโภคอาหารของประเทศไทย. กรงเทพฯ : โรงพมพ ชมนมสหกรณการแหงประเทศไทย; 2549.
13. ศนยวจยทรพยากรทางทะเลและชายฝงอาวไทยตอนลาง กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. ปลาในลมนำาทะเลสาบสงขลา. กรงเทพฯ : ไอดไซน; 2552.
14. World Health Organization. Evaluations of the joint FAO/WHO expert committee on food additives (JECFA) LEAD. [online]. 2015; [cited 2015 Jun 11]; [1 screen]. Available from: URL: http:/apps.who.intfood-additives-contaminants-jecfa-database/chemical.aspx? chemID=3511
15. Spry D.J., Wiener J.G. Metal bioavailability and toxicity to fish in low-alkalinity lakes: a critical review. Environ Pollut 1991; 71(2-4): 243-304.
16. UNEP and WHO. Guidance for identifying populations at risk from mercury exposure. Geneva, Switzerland: Department of Food Safety, Zoonoses and Foodborne Diseases; 2008.
17. สฑารตน สขพนธ. ปรมาณปรอทในเนอเยอสตวนำาในทะเลสาบสงขลา. [วทยานพนธ]. สาขาวชาการจดการสงแวดลอม, คณะบณฑตวทยาลย. สงขลา : มหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2549.
18. Boischio A.A., Henshel D. Fish consumption, fish lore and mercury pollution-risk communication for the Madeira River people. Environ Res Section A 2000; 84(2): 108-26.
19. Koli A.K., Sandhu S.S., Whitmore R., Disher A., Lagroon H. Comparative study of cadmium levels of shellfish and Finfish species. Environment international 1980; 4(5-6): 439-41.
20. Sompongchaiyakul P., Sirinawin W. Arsenic, chromium and mercury in surface sediment of Songkhla Lake system, Thailand. Asian J Water Environ Pollution 2007; 4(1): 17-24.
127วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 59 ฉบบท 2 เมษายน - มถนายน 2560
โลหะหนกในปลาและกงจากทะเลสาบสงขลา สดชฎา ศรประสทธ และคณะ
Risk Assessment of Heavy Metals in Fish
and Shrimp from Songkhla Lake to Thais
Sudchada Sornprasit* Kingkeaw Kanchanarat* and Aranya Assava-aree**
*Regional Medical Sciences Center 12 Songkhla, Department of Medical Sciences Amphoe Maung,
Songkhla 90000, Thailand.**Coastal Aquaculture Research and Development Center Region 6 Songkhla, Department of Fisheries
Amphoe Maung, Songkhla 90000, Thailand.
ABSTRACT The Songkhla Lake (SKL) is an important source of seafood. However, the water pollution of SKL makes people aware about the safety for seafood consumption. Hence, in February-May 2015 The Regional Medical Sciences Center 12 Songkhla co-operate with Coastal aquaculture research and development center region 6 Songkhla collected 179 samples of aquatic animals, including 38 species (141 samples) of fish and 5 species (38 samples) of shrimp. All of samples were analyzed for lead (Pb) and cadmium (Cd) content by Graphite Furnace Atomic Absorption Spectrophotometer, and mercury (Hg) by Mercury Analyzer. The results showed that the contamination of Pb, Cd and Hg in seafood were 34.1%, 5.6% and 88.8%, respectively, the amount of metals were ranging from 0.05 - 0.45, 0.03 - 0.05 and 0.01 - 1.63 mg/kg, respectively for fishes and ranging from 0.05 - 0.13, 0.03 - 0.21 and 0.01 - 0.57 mg/kg, respectively for shrimps. The level of Pb, Cd and Hg in most samples (98%) were within regulatory limits, except Bronze feather back, Climbing perch and Stork shrimp (one sample per species) contained 1.63, 0.84 and 0.57 mg/kg of mercury respectively, which higher than Thai regulatory limit (≤ 0.5 mg/kg). Although the exposure assessment of heavy metals in aquatic animal still safe to Thais but the level of Hg exposure was 82 percent of safety level and the level of Hg content in fishes were rather high. Therefore, the continuous consumption of fish from SKL may increase the risk to consumers.
Key words: Lead, Cadmium, Mercury, Aquatic animals, Songkhla Lake