3rd Class 11-06-14 - Welcome to APSCERTapscert.gov.in/pdfs1/Value-Education/3rd...

$: 3rd Class 11-06-14 - Welcome to APSCERTapscert.gov.in/pdfs1/Value-Education/3rd Class_11-06-14.pdf · Te\ $$
(i)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

yê#·ø£+, ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø£s¡B|æø£

3e ‘·s¡>∑‹

sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD dü+düú

Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

(ii)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

eTT+<äTe÷≥

e÷qe⁄\T dü+|òüTJe⁄\T. ‘·eT eTqT>∑&Éø√dü+ nedüs¡yÓTÆq düe÷C≤ìï ì]à+#·Tø=Hêïs¡T. á eédüú ìs¡«Vü≤D≈£î,

ø£*dæø£≥Tº>± eTqT>∑&ÉkÕ~Û+#·&ÜìøÏ, n_Ûeè~∆ bı+<ä&ÜìøÏ dü¬s’q ne>±Vü≤q, $X«dü j·T‘·\T nedüs¡+. BìøÏ

dü$Twæº‘·‘·Ô«+, |üs¡düŒsê<Ûë]‘· uÛ≤yê\T ≈£L&Ü nedüs¡+. ø±ã{Ïº e÷qe düe÷C≤\≈£î »qyÓT]–q ÄyÓ÷<äjÓ÷>∑ yÓTÆq

Á|ües¡ÔHê ìj·Te÷e[ nedüs¡+. eTq+ ø√s¡Tø=qï $<Ûä+>± eTq+ Á|üe]Ô+#· Ò+. Á|ü‹ düe÷C≤ìø° <ëìøÏ nqT>∑TDyÓTÆq

HÓ’‹ø£ ìj·Te÷e[ ñ+≥T+~. á HÓ’‹ø£ ìj·Te÷\ ãVüQfi‘ê«ìøÏ ≈£L&Ü n+‘·Ø¢q+>± ø=ìï ÄyÓ÷~‘· ñeTà&ç

ìj·Te÷\T ñ+{≤sTT.

˙‹dü÷Á‘ê\T eTq q&Ée&çøÏ e÷s¡Z<äs¡Ùø£+>± ñ+& ìj·Te÷\T. ø±ã{Ïº |æ\¢\T≈£L&Ü yê{Ïì Äø£[+|ü⁄#düTø√yê*.

HÓ’‹ø±_Ûeè~∆ n+fÒ ø=ìï ìã+<Ûäq\qT nqTdü]+#·&ÉyÓ÷ Òø£ mes√ @s¡Œ]∫q Ä<äs¡Ù qeT÷Hê\ Á|üø±s¡+q&ÉT#·Tø√e&É+

e÷Á‘·yTø±<äT. HÓ’‹ø±_Ûeè~∆ n+fÒ Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ dü¬s’q ø±s¡D≤ìï ‘Ó\T‡ø√>∑\>∑&É+, $#·ø£åD‘√ ìs¡íj·÷ìï

rdüTø=ì <ëì Á|üø±s¡+ q&ÉT#·Tø√>∑\ kÕeTs¡ú + ø£*– ñ+&É&É+. HÓ’‹ø£ #Ó’‘·q´ n_Ûeè~∆ À ‘êqT rdüTø√uÀjT

ìs¡íj·T+‘√ ‘êqT dæús¡+>± Á|üXÊ+‘·+>± ñ+&É>∑*π> kÕeTs¡ú +≈£L&Ü ñ+≥T+~. ªªn~ Hêø£ ≤π> #ÓbÕŒs¡T. ø±ã{Ïº HqT

#düTÔHêïqTμμ nH uÛ≤eq≈£î Ç~ $s¡T<ä∆+. n+<äT#‘· ø£ e´øÏÔ ‘·q≈£î ‘êqT XÊ+‹ kÂU≤´\‘√, Á|üXÊ+‘·+>±, dæús¡+>±

ñ+&É&ÉyT HÓ’‹ø±_Ûeè~∆ kÕsê+X+. Ç+<äTø£edüs¡yÓTÆq HÓ’|ü⁄D≤´\T ø£*– ñ+&É&ÉyT JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T. M{Ï À düeTdü qT

|ü]wüÿ]+#·Tø√e&É+ ø£\dæ|üì#j·T&É+, uÛ≤eÁ|ükÕs¡+#j·T&É+, Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#·&É+, Ç‘·s¡T\‘√ |üs¡düŒs¡ dü+ã+<Ûë\qT

ø£*Z ñ+&É&É+ e+{Ï$ eTTKýÓTÆq$.

<äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ H&ÉT düe÷»+˝À HÓ’‹ø£ $\Te\T |ü‘·qyÓTÆ‘·THêïj·Tì Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ uÛ≤$düTÔHêïs¡T. eTq˝À

kÕ«s¡ú+ ô|s¡>∑&É+, <äTsêX ô|s¡>∑&É+, n$˙‹øÏ n\yê≥T|ü&É&É+, HÓ’‹ø£ ìj·Te÷e[ì ñ\¢+|òæT+#·&É+, ˝ÀuÛÑ‘·«+

ô|s¡>∑&É+, HqT Hê~ e+{Ï ne\ø£åD≤\e\¢ e´≈£îÔ\T ‘·eT J$‘êìï dü+øÏ¢wüº+ #düTø√e&É+‘√bÕ≥T düe÷»+˝Àì

yê‘êes¡D≤ìï ø£\Twæ‘·+ #düTÔHêïs¡T. Á|ü‹ ø£ÿ]˝À nXÊ+‹ ô|]–+~. HÓ’‹ø£ $\Te\ |ü‘·q+‘√bÕ≥T, ô|]–b˛‘·Tqï

ˇ‹Ô&çì, ø£qTeTs¡T¬>’‘·Tqï e÷qe‘ê $\Te\T, e÷qedü+ã+<Ûë\qT >∑eTì+#·e#·TÃ. Çe˙ï ˇø£s√E˝ÀH√, ˇø£

dü+e‘·‡s¡+˝ÀH√ e∫Ãq$ ø±e⁄. eTq J$‘ê\˝À dü+j·TeTq+, düeT‘·T\´‘·, $#·ø£åD ˝À|æ+#·&ÉyT BìøÏ ø±s¡D+.

yê{Ï kÕúq+˝À <äTsêX, $ìeTj·Tyê<ä+, <√|æ&û\T #√≥T#düTø=+≥THêïsTT. yê{Ï ìø£s¡ |òü*‘·yT düe÷»+˝Àì

nuÛÑÁ<ä‘êuÛ≤e+, n|üqeTàø£+, $∫Ã¤qïyÓTÆq ≈£î≥T+ãeédüú, $\Te\|ü‘·q+, düe÷»+˝À nXÊ+‹ yê´|æ+#·&É+

yÓTT<ä\>∑Tq$.

M{Ïì n]ø£≥º&ÜìøÏ $<ä qT ø£ kÕ<Ûäq+>± uÛ≤$+∫ eTq+ $\Te\ $<ä , JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T nH n+XÊìï ø£

Á|ü<Ûëq düã®≈£îº>± bÕsƒ¡XÊ\ $<ä ˝À ø£≥e ‘·s¡>∑‹ qT+&ç |ü<äe ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î Á|üyXô|≥º&É+ <ë«sê |æ\¢\T bÕsƒ¡XÊ\

$<ä |üPs¡ÔjT´dü]øÏ ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆq bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq •ø£åD bı+<äT‘ês¡T. ñqï‘·yÓTÆq $\Te\T,

yÓ’Ks¡T\T, ‘ê´>∑ãT~∆ ø£*– ñ+&ç düe÷»+|ü≥¢, |üsêés¡D+|ü≥¢, ‘√{Ïyê]|ü≥¢ düeTHê´j·T+‘√ Á|ü‹düŒ+~+# u≤<Ûä ‘êj·TT‘·

bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£qT (Syllabys) sêh$<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú s¡÷bı+~+∫+~.

|æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É&É+, Á|ü•ï+#·&É+, Á|ü‹düŒ+~+#·&É+, $#·ø£åD‘√ eéVü≤]+#·&É+ #j·T>∑\>±\ì sêh

(iii)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

$<ë´Á|üD≤[ø£ |ü]~Û|üÁ‘·+ 2011˝Àì sêh <äèø£Œ<∏ä+ (State Vision)˝À ù|s=ÿHêïs¡T. M{Ïì <äèwæº‘√ ô|≥Tºø=ì

sêh+˝À 1 qT+&ç 10e ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î $\Te\ $<ä , Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£ s¡÷bı+~+#ês¡T. nq+‘·s¡+

‘·s¡>∑‹ yêØ>± uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤Dø√dü+ ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø£s¡B|æø£\qT s¡÷bı+~+#ês¡T. 1e ‘·s¡>∑‹

qT+&ç 10e ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î ô|+bı+~+#ê*‡q 18 Á|ü<Ûëq $\Te\qT >∑T]Ô+∫ Á|ü‹ ‘·s¡>∑‹˝À M{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q

bÕsƒê\qT #sêÃs¡T. n$, 1) ùd«#·Ã¤, 2) dü+‘·è|æÔ>± J$+#·&É+, 3) o\ìsêàD+, 4) Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T, 5) u≤<Ûä ‘·eVæ≤+#·&É+,

6) bı<äT|ü⁄#j·T&É+, 7) Äs√>∑ $\Te\T, 8) dü+düÿ è‹ dü+Á|ü<ëj·T\|ü≥¢ >ös¡e+, 9) Äs√>∑ $\Te\T, 10)

XÊÅd”Ôj·T<äèø£Œ<∏ä+, 11) Hê´j·T+, 12) XÊ+‹, ø£*dæyÓT*dæ J$+#·&É+, 12) ÁXeT$\Te, 14) ùdyêuÛ≤e+, 15)

düe÷q‘·«+, k˛<äs¡uÛ≤e+, Åd”Ô\|ü≥¢ >ös¡e+, 16) C≤rj·T uÛ≤eq <XuÛÑøÏÔ, 17) ÖøÏø£‘·‘·Ô«+ eT‘·kÕeTs¡dü +, 18)

Á|üC≤kÕ«eT´ $\Te\|ü≥¢ >ös¡e+. M{Ï À ÁbÕ<∏ä$Tø£kÕúsTTøÏ 12 Á|ü<Ûëq $\Te\T, ñqï‘·kÕúsTTøÏ yÓTT‘·Ô+ 18

$\Te\ Ä<Ûës¡+>± ˇø=ÿø£ÿ $\Te≈£î ‘·s¡>∑‹yêØ>± ñ|ü$\Te\qT ìsê∆]+∫ bÕsƒê\qT bı+<äT|üsêÃs¡T.

$\Te\T Á|ü<Ûëq+>± uÀ~ÛùdÔ e#Ã$ø±e⁄. Ä#·]ùdÔ e#Ã$. ø±ã{Ïº ‘·s¡>∑‹ yêØ>± s¡÷bı+~+∫q ñbÕ<Ûë´j·T

ø£s¡B|æø£ À¢ düìïyXÊ\T, dü+|òüT≥q\ Ä<Ûës¡+>± #·]Ã+#·&É+, Ä#·]+∫ nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&É+ e+{Ï ø£è‘ê´\‘√ ≈£L&çq

nuÛ≤´kÕ\T ñHêïsTT. #·s¡Ã\ <ë«sê yÓ’K] ìsêàD+ »s¡>±*. Ä#·s¡D <ë«sê Á|ües¡Ôq˝À e÷s¡TŒsêyê\ì Ä•+∫

bÕsƒê\qT bı+<äT|üs¡#ês¡T. M{Ïì ìs¡«Væ≤+#·&É+ eTq u≤<Ûä ‘·. ìs¡«Vü≤Drs¡T‘ÓqTï\qT >∑T]+∫ ªªñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î

dü÷#·q\Tμμ ≈£L&Ü #sêÃs¡T. nfÒ¢ $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T ≈£L&Ü ñHêïsTT.

m+‘· eT+∫ ø£s¡B|æ¬ø’Hê ñbÕ<Ûë´j·TT&çøÏ BÛ≥T>±<äT. ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ‘êqT Ä<äs¡Ù+>± ñ+≥÷ $\Te\qT

ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ø£èwæ #j·÷*. Á|üD≤[ø±ã<ä∆+>± ‘·s¡>∑‹ yêØ>± s¡÷bı+~+∫q ø£s¡B|æø£\ Ä<Ûës¡+>± uÀ<ÛäHêuÛÑ düq

Á|üÁøÏj·T\T ìs¡«Væ≤+#ê*. eTq sêC≤´+>∑+ |”]ƒø£ À ù|s=ÿqï$<Ûä+>± ñqï‘·yÓTÆq $\Te\T, yÓ’Ks¡T\Tø£*Zq ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆq

bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ ñbÕ<Ûë´j·TT\T>± eTqe+‘·T ø£èwæ#j·÷*. á ø£s¡B|æø£ Àì n+XÊ\T MT≈£î ø=+‘·yTs¡≈£î

~XÊìπs›X+ #kÕÔsTT. M{Ïπø |ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü n<äq|ü⁄ n+XÊ\T ≈£L&Ü ùdø£]+#·e#·TÃ. $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ.

$\Te\‘√ ≈£L&çq düe÷C ìsêàD≤ìøÏ eTq á ∫qï Á|üj·T‘·ï+ >√s¡+‘·<Ó’Hê Ç~ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìdüTÔ+<äH

$XÊ«dü+‘√ Á|üj·T‹ï<ë›+. |òü*‘ê\T kÕ~Û<ë›+!

‘~ : 30`05`2014 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú, Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.

j·T‘·ÿs¡à≈£îs¡«‘√-dü kÕ´‘Y, dü]‘√cÕ-+ ‘·sê‘·àq'

‘·‘Y Á|üj·T‘˚ïq ≈£îØ«‘·, $|üØ‘·+ ‘·T es¡®j˚T‘Y eTqTdüà è‹

@|üì #·ùdÔ n+‘·sê‘·à≈£î dü+‘·è|æÔ ø£\T>∑T‘·T+<√, Ä|üqT Ò #j·÷*. <ëìøÏ $|üØ‘·yÓTÆq |üqT\T #j·T≈£L&É<äT.

(iv)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

$wüj·Tì|ü⁄DT\T, m&ç{Ï+>¥

dü\Vü‰<ës¡T\T

l õ.>√bÕ Ÿ¬s&ç¶, dü+#ê\≈£î\T, sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD dü+düú, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l düTes¡í $Hêj·Tø, ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,

ôV’≤<äsêu≤<äT.

l lìyêdüT\ s¡|òüTTsê+, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ., Á>∑+<∏ädæ], >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢.

l m Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

Á|ü.ñ.bÕ., dæ.|æ.m Ÿ, n+ãsYù|{Ÿ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l |üdüT\ Á|ü‘ê|t, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ.–eTà, C…’q‘· (eT+), Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢.

l ã\>∑+ sêyÓ÷àVü≤Hé, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ., s¡M+Á<ä|üPsY, eTT<∏√ Ÿ (eT+), Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢.

l q+~>±eT øÏXÀsY≈£îe÷sY, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T,

õ.|ü.ñ.bÕ., Ç|üŒ≥÷s¡T, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

leT‹ ¬ø.ÄsY.{Ï.m Ÿ. CÀ´‹s¡àsTT, ñ|üHê´dü≈£îsê\T,

mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ j·TT. ãT>∑ZeTà, ñbÕ<Ûë´sTTì,


leT‹ $. dü«s¡í\‘·, ñbÕ<Ûë´sTTì, õ.ñ.bÕ.,

bÕ‘·|ü{Ïºdü+, b˛\es¡+, |ü•ÃeT>√<ëe] õ˝≤¢.

leT‹ n>∑T&É÷] düs¡fieTà, ñbÕ<Ûë´sTTì, ÁbÕ.bÕ.,

#Ós√¢|ü*¢, ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.

leT‹ |ü*¢ e÷<Ûä$, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T,

uÛ≤s¡rj·T $<ë´uÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄

bÕsƒ¡XÊ\, p_¢Væ≤ Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ õ. düs¡fi≤<$, ñbÕ<Ûë´sTTì,

ÁbÕ.bÕ, >∑+>±|üPsY, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY

s¡÷bı+~+∫qyês¡T

l <√s¡y{Ï #Óqïj·T´, dü÷ Ÿ ndæôdº+{Ÿ, »>∑~Z]q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

l y=»sa

\ Xs¡‘Yu≤ãT, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, d”‘ê|òü ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l sêeTø£ $sƒ¡ ŸXs¡à, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

&Üˆˆ s¡e÷<$, ñ|üHê´dü≈£îsê\T, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.

&Üˆˆ <√H|üP&ç qπsXŸ u≤ãT, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, õ.ñ.bÕ., >√kÕŒ&ÉT, ø£s¡÷ï Ÿ õ˝≤¢.

&Üˆˆ >∑T&çùdq $wüßíÁ|ükÕ<é, dü÷ÿ Ÿ ndæôdº+{Ÿ, ø£ècÕí õ˝≤¢.

l ø£\eT≥ k˛yTX«s¡sêe⁄, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, lø±≈£îfi+ õ˝≤¢.

l ~yÓ«\ ∫Hêïsêe⁄, ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘·T\T, $»j·Tq>∑s¡+ õ˝≤¢.

l nj·T´>±] lìyêdüsêe⁄, dü÷ÿ Ÿ ndæôdº+{Ÿ, $»j·Tq>∑s¡+ õ˝≤¢.

düVü≤ø£]+∫qyês¡T

l düTes¡í $Hêj·Tø,

ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,


&ÜˆˆmHé.ñù|+<äsY¬s&ç¶,

Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>±~Û|ü‹,


leT‹ ¬ø.ÄsY.{Ï.m Ÿ. CÀ´‹s¡àsTT,

ñ|üHê´dü≈£îsê\T, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,


l {Ï.$.mdt.s¡yTXŸ,

ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,


(v)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

ªª$\Te\ $<ä ` JeqHÓ’|ü⁄D≤´\Tμμ ø£s¡B|æø£ / yê#·ø±\qT s¡÷bı+~+#·&É+˝À ‘·eT neT÷\ýÓTÆq dü\Vü‰\T,

dü÷#·q\T n+<äCÒdæ nedüs¡yÓTÆq kÕeTÁ–ì Ç∫Ã Áb˛‘·‡Væ≤+∫q ô|<ä›\≈£î, Äj·÷ dü+düú\≈£î sêh $<ë´, |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD

dü+düú, |üøå±q Á|ü‘´ø£ <Ûäqýê<ë\T.

dü\Vü‰\T, dü÷#·q*∫Ãqyês¡T :

l ¬ø.ÄsY.yDT>√bÕ Ÿ, $ÁXÊ+‘· ◊.m.mdt., n~Ûø±], ôV’≤<äsêu≤<äT.

l yêdü–] \ø°ÎHêsêj·TD, ◊.|æ.mdt., ø£MTwüqsY Ä|òtb˛*dt, <∏ëH, eTVü‰sêh.

&Üˆˆ $.ÁãVü‰à¬s&ç¶, Á|üC≤yÓ’<ä XÊ\, ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢.

l <ä÷dü sêeTø£èwüí, ñbÕ<Ûä ≈£åî\T, $<ëúÛ≤s¡‹, nœ\uÛ≤s¡rj·T •øå±dü+kÕúHé, q÷´&Ûç©¢ eT]j·TT dü+#ê\≈£î\T,

$C≤„q$Vü‰sY, >∑&ç Àe, $XÊK|ü≥ºD+.

l sêe⁄\ dü÷s¡ Hêsêj·TD, ‘Ó\+>±D, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ, ø£sêï≥ø£ sêÁcÕº\ XË’ø£åDÏø£ Á|üeTTK, düs¡dü«‹ $<ë´|”sƒ¡+,

ã+&É¢>∑÷&É, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l bòÕ<äsY |ü*¢<ëdüT, dü+#ê\≈£î\T, |”|ü⁄ Ÿ‡ Äø£‡Hé |òüsY s¡÷s¡ Ÿ nHø£ì+>¥ (PARA), sêe⁄\bÕ …+,

‘·÷s¡TŒ >√<ëe] õ˝≤¢.

l düT<äs¡ÙHê#ês¡ , C≤rj·T dü+<Ûëqø£s¡Ô, ©&é Ç+&çj·÷ dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ b˛s¡÷] ø£èwüí≈£îe÷], Á|ü»„, ø√`Ä]¶H≥sY, $ø±dü ‘·s¡+–DÏ, õj·T´sY m&ÉT πøwüHé Á≥dtº, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l •~∏ø£+sƒêq+<ä, sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<é.

l Áù|yéT≈£îe÷sYdæ+>¥, sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ |æ.»j·TBÛsY ¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘·Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T, õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ø£Ø+q>∑sY.

l s¡M+<äsY, ø√`Ä]¶H≥sY, e+<e÷‘·s¡+ dü+düú, es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

l ¬ø.e÷<Ûäe¬s&ç¶, e+<e÷‘·s¡+ dü+düú, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

düVü≤ø£]+∫q dü+düú\T :

♦ õj·T´sY m&ÉT πøwüHé Á≥düTº, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ dü‘· kÕsTT $<ë´dü+düú\T, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ ÁãVü≤à≈£îe÷Ø dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ e+<e÷‘·s¡+ dü+düú, es¡+>∑ Ÿ, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY.

♦ áHê&ÉT, qeTùdÔ ‘Ó\+>±D, Ä+Á<ÛäCÀ´‹, kÕøÏå, ~q|üÁ‹ø£\T.

♦ myÓTk˛ÿ |ü_¢wæ+>¥ dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ C≤rj·T $<ë´ |ü]XÀ<Ûäq •ø£åD dü+düú (mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.), q÷´&Ûç©¢.

ô|’q ‘Ó*Œq e´≈£îÔ\T, dü+düú\‘√bÕ≥T |üs√ø£å+>± ≈£L&Ü düVü≤ø£]+∫q e´≈£îÔ\≈£î, dü+düú\≈£î, yê#·ø±\T / ø£s¡B|æø£\

s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqï ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ñ|üHê´dü≈£î\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T, m&ç{Ï+>¥ #dæq yês¡+<ä]ø° Á|ü‘´ø£ <Ûäqýê<ë\T.

$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ >∑T]+∫ yê#·ø£+ ø£s¡B|æø£qT s¡÷bı+~+#·&É+˝À Ç~ ø£ ‘=* n&ÉT>∑Te÷Á‘·yT! Bìï

eT]+‘· eè~∆|üs¡#·Tø√e#·TÃ. Ç+<äTø√dü+ uÛÑ$wü ‘·TÔ À ≈£L&Ü n+<äs¡÷ düVü‰j·T düVü≤ø±sê\qT Ç˝≤π> n+~kÕÔs¡ì

Ä•düTÔHêï+.

‘~ : 30`05`2014 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú, Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.

ø£è‘·»„‘·\T

(vi)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ ªª$\Te\ $<ä´ ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμμ ø√dü+ 1 qT+&ç 10 ‘·s¡>∑‘·T\≈£î ‘·s¡>∑‹yêØ>± ø£s¡B|æø£\T

s¡÷bı+~+#ês¡T. M{Ïì |æ\¢\qT ñ<›•+∫ ‘·j·÷s¡T#XÊs¡T. nq>± M{Ïì ñbÕ<Ûë´j·TT\T uÀ<ÛäHêuÛÑ düq

Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D≈£î, |æ\¢\T dü«j·T+ nuÛÑ düHêìøÏ $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ.

♦ ˇø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK düã®≈£îºyêØ>± πø{≤sTT+∫q |”]j·Tfifl uÛ≤s¡‘·«+ Á|üø±s¡+

‘·s¡>∑‹ yêØ>± bÕsƒê\T bı+<äT|üsêÃs¡T.

♦ 1 qT+&ç 5 ‘·s¡>∑‘·T\≈£î yêsêìøÏ 42 |”]j·Tfiófl ñ+{≤sTT. M{Ï À düã®≈£îº\ yêØ uÛ≤s¡‘·«+ øÏ+~ $<Ûä+>±

ñ+≥T+~.

e÷‘·èuÛ≤wü (‘Ó\T>∑T / ñs¡÷›) ` 12 |”]j·Tfiófl

>∑DÏ‘·+ ` 12 |”]j·Tfiófl

Ä+>∑¢+ ` 6 |”]j·Tfiófl

|ü]düsê\ $C≤„q+ ` 6 |”]j·Tfiófl

$\Te\$<ä , JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T ` 1 |”]j·T&é

XÊØs¡ø£, Äs√>∑ $<ä ` 2 |”]j·Tfiófl

ø£fi\T, kÕ+düÿ è‹ø£$<ä ` 2 |”]j·Tfiófl

|üì, ø£+|üP´≥sY $<ä ` 1 |”]j·T&é

yÓTT‘·Ô+ ` 42 |”]j·Tfiófl

♦ $\Te\ $<ä , Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ >∑T]+∫ uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D≈£î bÕÁ<∏ä$Tø£kÕúsTT˝À yêsêìøÏ

1 |”]j·T&é, ñqï‘·kÕúsTT˝À yêsêìøÏ 2 |”]j·Tfiófl ñqï+<äTq, Ç+<äTø£qT>∑TD+>±H bÕsƒê\qT bı+<äT|üsêÃs¡T.

♦ ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT˝À 12 Á|ü<Ûëq $\Te\ Ä<Ûës¡+>± ˇø=ÿø£ÿ<ëìøÏ ˇø£{Ï #=|ü�q 12 bÕsƒê\T ñHêïsTT.

nfÒ¢ ñqï‘· kÕúsTT˝À 18 Á|ü<Ûëq $\Te\ Ä<Ûës¡+>± ˇø=ÿø£ÿ <ëìøÏ ˇø£ bÕsƒ¡+ #=|ü�q 18 bÕsƒê\T

ñHêïsTT.

♦ M{Ï‘√bÕ≥T $\Te\qT ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&˝≤ |ü<ë´\T, ø£<∏ä\T, π>j·÷\T, bÕ≥\T n<äq+>±

#sêÃs¡T. 3e ‘·s¡>∑‹ qT+&ç dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\qT ≈£L&Ü #sêÃs¡T.

♦ $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\qT bÕsƒê\˝À dü>∑≥Tq ˇø£ bÕsƒêìøÏ 3 |”]j·Tfiófl nedüs¡yÓTÆ‘êsTT.

ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T

(vii)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ ˇø£ bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ neT]ø£ øÏ+~ $<Ûä+>± ñ+≥T+~.

•) bÕsƒ¡+ ù|s¡T, •) Á|ü<Ûëq$\Te, •) ñ|ü$\Te, •) Ä•+#˚|òü*‘ê\T / \øå±´\T, •) ñb˛<ëÈ‘·+,

•) $wüj·T+ düìïyXÊ\T / dü+|òüT≥q\T / ø£<∏äHê\T, •) nuÛ≤´kÕ\T ªÄ˝À∫+#·&É+ Á|ü‹düŒ+~+#·&É+μ,

ª‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üìμ, ªÄ#·]+#·&É+ ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&É+μ, •) dü÷øÏÔ.

♦ $\Te\ $<ä , Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\˝Àì n+XÊ\T Á|ü<Ûëq+>± #·]Ã+|üCÒj·T&ÜìøÏ ñ<›•+∫q$. Ä#·]+∫

nqTuÛÑyê\T #Ó|æŒ+#·&ÜìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì#êÃs¡T. ø±ã{Ïº M …’q+‘·yTs¡≈£î M{Ïì sêsTT+#·≈£L&É<äT.

♦ Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+˝Àì Á|üXï\ <ë«sê ‘·s¡>∑‹˝À #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä ‘·sê«‘· ª‘·s¡>∑‹

ø£è‘· + »≥Tº|üìμ ìs¡«Væ≤+#ê*. nfÒ¢ ªÄ#·]+#·+&ç nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ˝Àì n+XÊ\qT Ä#·]+|üCÒùd˝≤

#dæ |æ\¢\‘√ yê] nqTuÛÑyê\T, nqTuÛÑ÷‘·T\qT #Ó|æŒ+#ê*.

♦ $T>∑‘ê düã®≈£îº\e …H $\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\qT ≈£L&Ü eT÷˝≤´+ø£q+ #j·÷*. M{Ïì dü+Á>∑Vü‰‘·àø£

eT÷˝≤´+ø£q+ dü+<äs¡“¤+>± #j·÷*. nq>± ø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À eT÷&ÉTkÕs¡T¢ eT÷˝≤´+ø£q+ #j·÷*‡

ñ+≥T+~. Ç+<äTø√dü+ |üØø£å\T ìs¡«Væ≤+#·≈£L&É<äT. |æ\¢*ï |ü]o*+#·&É+, yê] nqTuÛÑyê\T, Ä#·s¡D,

Á|ües¡Ôq, $\Te\T yÓTT<ä\>∑T yê{Ï Ä<Ûës¡+>± eT÷˝≤´+ø£q+ #j·÷*.

♦ Bì eT÷˝≤´+ø£Hêìï 50 e÷s¡Tÿ\≈£î ìs¡«Væ≤+#ê*. $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T Ä<Ûës¡+>± |æ\¢ À¢

$<ë´Á|üe÷D≤\T kÕ~Û+#ê*. n$ 1) eT+∫, #Ó&ÉT $#·ø£åD C≤„Hêìï Á|ü<ä]Ù+#·&É+, düÁ‘·Œes¡Ôqø£*Z ñ+&É&É+,

2) sêC≤´+>∑ $\Te\T bÕ{Ï+#·&É+, 3) e´øÏÔ>∑‘· $\Te\T nq>± düVü≤q+, <äj·T, kÕqTuÛÑ÷‹, ‘·<ëqTuÛÑ÷‹

yÓTT<ä\>∑Tq$ ø£*Z ñ+&É&É+, 4) Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T ø£*Z ñ+&É&É+, 5) ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ô|<ä›\T, düe÷»+,

Á|üuÛÑT‘·« ÄdüTÔ|ü≥¢ dü¬s’q yÓ’Ks¡T\T ø£*Z ñ+&É&É+.

♦ ô|’q ‘Ó*Œq $<ë´Á|üe÷D≤\qT Äj·÷ bÕsƒê\ Ä<Ûës¡+>± |ü]o*+#ê*. M{Ïì kÕ~Û+#·&ÜìøÏ nqT>∑TD+>±H

Á|ü<Ûëq $\Te≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕsƒê\T ‘·s¡>∑‘·T\ yêØ>± ñHêïsTT. ˇø=ÿø£ÿ kÕeTsêú ìøÏ 10 e÷s¡Tÿ\

#=|ü�q 50 e÷s¡Tÿ\≈£î ìs¡«Væ≤+#ê*. nq>± |ü]o*+∫ e÷s¡Tÿ\T πø{≤sTT+#ê*.

♦ |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì |ü]o*+∫ Áπ>&ç+>¥ qyÓ÷<äT#j·÷*.

A1 ` 91%

A2 ` 71% 90%

B1 ` 51% 70%

B2 ` 41% 50%

C ` 0 ` 40%

(viii)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì >∑T]+∫ Áπ>&ç+>¥ qyÓ÷<äT #dæq|ü�&ÉT yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q >∑TD≤‘·àø£ ]e÷s¡Tÿ\T ≈£L&Ü

qyÓ÷<äT#j·÷*.

♦ uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D $<Ûëq+ ` ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT

yÓTT<ä{Ï |”]j·T&é : • ñb˛<ë∆‘·+ >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·÷*.

• bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q $wüj·T+˝Àì düìïyXÊ\T / dü+|òüT≥q\T / ø£<∏äHê\qT

ˇø£]‘√ #·~$+#ê*. Ò<ë #ÓbÕŒ*.

• ªÄ˝À∫+#·+&ç Á|ü‹düŒ+~+#·+&çμ Àì Á|üXï\ Ä<Ûës¡+>± ‘·s¡>∑‹˝À #·s¡Ã

ìs¡«Væ≤+#ê*.

¬s+&Ée |”]j·T&é : • ª‘Ó\TdüTø√+&çμ˝Àì $wüj·÷ìï >∑T]+∫ |æ\¢\≈£î #ÓbÕŒ* ˝Ò<ë ˇø£]‘√

#·~$+#ê*. #·s¡Ã<ë«sê ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*.

• ª‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + »≥Tº|üìμì ‘·s¡>∑‹˝À |æ\¢qT »≥T¢>± $uÛÑõ+∫ ìs¡«Væ≤+#ê*.

• ˇø=ÿø£ÿ »≥Tºyês¡T #dæq |üqT\qT Á|ü<ä]Ù+#ê*.

• ªÄ#·]+#·+&ç nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ Àì n+XÊ\qT Ç+{Ïe<ä› Ä#·]+#·eTì

#ÓbÕŒ*.

eT÷&Ée |”]j·T&é : • |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ªnqTã+<Ûä+μ˝À #]Ãq ø£<∏ä / bÕ≥ / |ü<ä + / XÀ¢ø£+ /

dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ >∑T]+∫ ‘·s¡>∑‹˝À |æ\¢\‘√ #·~$+#ê*. #·s¡Ã<ë«sê ne>±Vü≤q

ø£*Œ+#ê*.

• Ä ‘·s¡yê‘· ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ >∑T]+∫ ˇø=ÿø£ÿ]‘√

e÷{≤¢&ç+#ê*.

• bÕsƒ¡+ ∫es¡ ñqï dü÷øÏÔ >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·÷*.

♦ bÕsƒ¡XÊ\˝À ª$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ |ü⁄düÔø±\qT |æ\¢\≈£î ≈£L&Ü Çe«e#·TÃ. Á>∑+<∏ë\j·T |”]j·T&é

düeTj·T+˝À Ò<ë uÛÀ»q $sêeT düeTj·T+˝À ≈£L&Ü |æ\¢\øÏ∫Ã #·<äTe⁄ø√eTì #ÓbÕŒ*.

♦ ª$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ ˝Àì düìïyXÊ\T, dü+|òüT≥q\T, dü÷≈£îÔ\T, |ü<ë´\T, XÀ¢ø±\T, ø£<∏ä\T,

dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ e+{Ï Ç‘·s¡ n+XÊ\T ≈£L&Ü ùdø£]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·Te#·TÃ. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± ≈£L&Ü #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#·&É+,

»≥Tº|üqT\ #sTT+#·&É+, ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ e+{Ï$ ìs¡«Væ≤+#·e#·TÃ.

♦ bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì |ü⁄düÔø±\T, e÷´>∑C…’qT¢, yêsêÔ|üÁ‹ø£\T e+{Ï yê{Ïì $ìjÓ÷–+#ê*.

♦ $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. M{Ïì yÓTT<ä{Ï |”]j·T&é ÀH #·~$ $ì|æ+#ê*. M{Ï >∑T]+∫ ns¡ú+

#sTT+#ê*. Ä Á|üø±s¡+ |æ\¢\T q&ÉT#·Tø=H˝≤ #·÷&Ü*.

(ix)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

nqTã+<Ûä+

1. XÀ¢ø±\T 47

2. |ü<ë´\T 48

3. bÕ≥\T, π>j·÷\T 50

4. ø£<∏ä\T 57

5. dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\T 67

$wüj·Tdü÷∫ø£

e.dü+. Á|ü<Ûëq $\Te Hs¡Œe\dæq $\Te bÕsƒê´+X+ ù|J

1. ùd«#·Ã¤ ˇø£] ùd«#êÃ¤ Ç‘·s¡T\≈£î Ä≥ø£+

ø£*Z+#·≈£î+&Ü ñ+&É≥+me£]ø° Ä≥+ø£+ ø±sê<äT 1

2. dü+‘·è|æÔ>±

J$+#·&É+

ùd«#·Ã¤ e\¢ dü+‘√wü+

ø£\T>∑T‘·T+<äì #Ó|üŒ&É+ùd«#·Ã¤ Àì Äq+<ä+ 4

3. o\ ìsêàD+ ø£è‘·»„‘· uÛ≤e+ø£*– ñ+&É≥+ ø£è‘·»„‘· 7

4. Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+#·&É+ ∫s¡Tqe⁄« 11

5. u≤<Ûä ‘·eVæ≤+#·&É+ Ç+{Ï|üì˝À düVü‰j·T|ü&É≥+ Hq÷ |üqT\T #kÕÔ 14

6. bı<äT|ü⁄ #j·T&É+ ˙{Ïì bı<äT|ü⁄>± yê&É≥+ ˙{Ï $\Te 19

7. Äs√>∑ $\Te\T e´øÏÔ>∑‘· |ü]XóÁuÛÑ‘· e´øÏÔ>∑‘· |ü]XóÁuÛÑ‘· 23

8. dü+düÿ è‹,

dü+Á|ü<ëj·÷\|ü≥¢

>ös¡e+

ô|<ä›\qT >ös¡$+#·&É+ ô|<ä›\qT >ös¡$kÕÔ+ 26

9. |üsê´es¡D

|ü]s¡ø£åD≈£î

‘√&ÉŒ&É+

#Ó‘·ÔãT≥ºÁbÕ<Ûëq´‘·qT

‘Ó\TdüTø√e≥+,

$ìjÓ÷–+#·≥+

#Ó‘·ÔãT≥º yê&ÉT<ë+ 30

10. XÊÅd”Ôj·T <äèø£Œ<∏ä+ ìC≤sTTr>± n+^ø£]+#·&É+ ìC≤sTTr>± ñ+<ë+ 34

11. Hê´j·T+ »+‘·Te⁄\ |ü≥¢ nHê´j·T+>±

Á|üe]Ô+#·&Üìï Á|ü•ï+#·&É+nHê´j·T+ 37

12. XÊ+‹ / ø£*dæ

yÓT\dæ J$+#·&É+

Á|üø£è‹˝Àì JeC≤˝≤ìøÏ u≤<Ûä

ø£\>∑≈£î+&Ü #·÷&É&É+.yê{Ïø° u≤<Ûä ø£\TZ‘·T+~ 41

(x)$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ |æ\¢\÷! ª$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ |ü⁄düÔø£+ MTø√düyT s¡÷bı+~+∫ bÕsƒ¡XÊ\\≈£î |ü+bÕs¡T.

♦ M{Ï Àì bÕsƒê\T, |ü<ë´\T, ø£<∏ä\T, XÀ¢ø±\T, bÕ≥\T, dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ >∑T]+∫ MT≈£î MT ñbÕ<Ûë´j·TT\T

uÀ~ÛkÕÔs¡T. Ò<ë MTπs #·<äe+&ç. Ç‘·s¡T\≈£î #Ó|üŒ+&ç, yê{Ï >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

♦ M{Ï >∑T]+∫ MT≈£î yêsêìøÏ ˇø£s√E uÀ~ÛkÕÔs¡T.

♦ ˇø£ bÕsƒ¡+˝Àì düìïyXÊ\T, dü+|òüT≥q\T >∑T]+∫ MT˝À ø£s¡T #·~$q ‘·sê«‘· MT ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ø=ìï

Á|üXï\T n&ÉT>∑T‘ês¡T. Ms¡+<äs¡÷ Ä Á|üXï\≈£î Ä˝À∫+∫ »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç. #·s¡Ã˝À bÕ˝§Zq+&ç.

♦ ‘·s¡>∑‹˝À »≥Tº ø£è‘ê´\T ìs¡«Væ≤kÕÔs¡T. MTs¡T MT $TÁ‘·T\‘√ø£*‡ »≥Tº |üqT˝À¢ bÕ˝§Zq+&ç. MTs¡T »≥¢ À

#·]Ã+∫q $wüj·÷\ >∑T]+∫ ‘·s¡>∑‹˝À #Ó|üŒ+&ç.

♦ ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ nì ø=ìï |üqT\qT MT≈£î |ü⁄s¡e÷sTTkÕÔs¡T. Ä Á|üø±s¡+ MTs¡T

Ä#·]+#·&É+&ç. Ä ‘·s¡yê‘· e#Ã |”]j·T&é À @+ #XÊs¡T? MT¬ø˝≤ nì|æ+∫~? BqTï+&ç MTπs$T

Hs¡TÃø=Hêïs¡T? yÓTT<ä\>∑T $wüj·÷\qT, MT nqTuÛÑyê\qT ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.

♦ M{Ï Àì n+XÊ\T m≈£îÿe>± #·]Ã+#·&ÜìøÏ, Ä#·]+∫ nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&ÜìøÏ ñ<›•+∫q$ ø±ã{Ïº

sêj·÷\ì uÛ≤$+#·ø£+&ç. ‘·|üŒìdü]>± #j·T+&ç.

♦ MTs¡T ‘Ó\T‡ø=qï, #·]Ã+∫q n+XÊ\ Ä<Ûës¡+>± yêsêÔ|üÁ‹ø£\˝À #·÷&É+&ç. yê{Ï qT+&ç ùdø£]+∫q

$wüj·÷\T, yês¡Ô\T, yê´kÕ\T, dü÷≈£îÔ\T yÓTT<ä\>∑Tyê{Ïì ‘·s¡>∑‹˝À #·~$ $ìŒ+#·+&ç. Ä ‘·s¡yê‘·

yê{Ïì ‘·s¡>∑‹˝Àì >√&É|üÁ‹ø£ À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

♦ M{ÏøÏ ≈£L&Ü eT÷˝≤´+ø£q+ ñ+≥T+~. ◊‘, M{ÏøÏ |üØø£å\T ñ+&Ée⁄. MT¬s˝≤ bÕ˝§Z+≥THêïs¡T? MT Á|ües¡Ôq

m˝≤ ñ+~? MT˝À @+ e÷s¡TŒe∫Ã+~? yÓTT<ä\>∑T $wüj·÷\qT MT ñbÕ<Ûë´j·TT\ |ü]o*+∫ e÷s¡Tÿ\T

πø{≤sTTkÕÔs¡T. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± MTs¡T Áπ>&ç+>¥ ÇkÕÔs¡T.

♦ Ç˝≤ ø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À eT÷&ÉTkÕs¡T¢ MT >∑T]+∫ qyÓ÷<äT#kÕÔs¡T. yÓTT<ä{Ï dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£, ¬s+&Ée

dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£, eT÷&Ée dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£ eT÷˝≤´+ø£Hê\‘√bÕ≥T $TeTà*ï |ü]o*+∫ MT Á|ü>∑‹ì

Áπ>&ÉT\ s¡÷|ü+˝À qyÓ÷<äT#kÕÔs¡T.

♦ 10e ‘·s¡>∑‹ yÓTyÓ÷ / dü]º|òæø£≥T˝À ≈£L&Ü á $esê\T ñ+{≤sTT.

♦ e+≥ m+‘· eT+∫>± e+&çHê, <ë+{À¢ ∫{Ï¬ø&ÉT ñ|ü� Ò≈£î+fÒ s¡T∫ ñ+<ä&É<äì uÛ≤düÿs¡X‘·ø£+˝Àì |ü<ä +

ñ+~. nfÒ¢ eTq+ m+‘· #·<äTe⁄≈£îHêï, m+‘· eT+∫ Áπ>&ÉT e∫ÃHê, eTq˝À ª$qj·T+, düVü≤q+, o\+,

$#·ø£åDμ Ò≈£î+fÒ eTq≈£î $\Te ñ+&É<äT. ø±ã{Ïº $\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T bÕsƒê\ <ë«sê MTs¡T

>=|üŒyês¡T>± m<ä>±*.

$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T

3e ‘·s¡>∑‹

1 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

Á|ü‹ J$ ùd«#·Ã¤qT ø√s¡T≈£î+≥T+~. Á|ür e´øÏÔ ùd«#·Ã¤qT ø√s¡T≈£î+{≤s¡T. nsTT‘ Ä ùd«#·Ã¤ Ç‘·s¡T\

|üqT\≈£î, Ç‘·s¡T\ ùd«#·Ã¤≈£î Çã“+~ ø£*–+#·≈£î+&Ü ñ+&Ü*. yê] nedüsê\qT >∑T]Ô+#ê*. yê] uÛ≤yê\qT

>ös¡$+#ê*. eTq+ Äq+<ä+ bı+<ä&É+ ø√dü+ Ç‘·s¡T\≈£î Çã“+~ ø£*–+#·sê<äT. n˝≤ ø±≈£î+&Ü m≈£îÿe

eT+~ ‘·eT≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH Ç‘·s¡T\ |üqT\≈£î Ä≥+ø£+ ø£*–dü÷Ô yê] ùd«#·Ã¤≈£î uÛÑ+>∑+ ø£*–ùdÔ m˝≤+{Ï

|ü]D≤e÷\T dü+uÛÑ$kÕÔjÓ÷ á dü+|òüT≥q\T #·÷&É+&ç.

1

→I. Á|ü<Ûëq $\Te ùd«#·Ã¤

→II. ñ|ü $\Te Ç‘·s¡T\ |üqT\≈£î Ä≥+ø£+ ø£*–+#·≈£î+&É≥+. yê] uÛ≤yê\qT >ös¡$+#·&É+

→III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T

/ \øå±´\T

♦ Ç‘·s¡T\ ùd«#·Ã¤qT n&ÉT¶ø√sê<äì ‘Ó\TdüTø√e&É+.

♦ Ç‘·s¡T\ uÛ≤yê\qT >ös¡$+#ê\ì ‘Ó\TdüTø√e&É+.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+

me£]ø° Ä≥+ø£+ ø±sê<äT

3e ‘·s¡>∑‹

2$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü+|òüT≥q 1

#ê˝≤ eT+~ ‘·eT≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH Ç‘·s¡T\≈£î Çã“+~ ø£*–düTÔ+{≤s¡T. yêfifl n\yê≥T e\¢ Ç‘·s¡T\≈£î

#ê˝≤ nkÂø£s¡ + ø£\T>∑T‘·T+~. á|ü]dæú‹ ø=ÿø£ÿkÕ] #ê˝≤ m≈£îÿe>± ≈£L&Ü ñ+≥T+~. m˝≤ n+{≤sê?

øÏ+~ dü+|òüT≥qqT $q+&ç.

y˚DT 10e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·THêï&ÉT. dü+e‘·‡s¡ |üØø£å\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. y˚DT |üØø£åø√dü+

#·<äTe⁄ø=+≥THêï&ÉT.

yDTyêfifl Ç\T¢ Hê\T–fifl À–fifl˝À ñ+~. |üøÏÿ+{Ï ø±+‘·eTà≈£î bı<ä›düÔe÷q+ {Ï.$. #·÷ùd n\yê≥T

ñ+~. n~≈£L&É m≈£îÿe Xã›+‘√ $+≥T+~. yDT #·<äTe⁄ø√yê\ì |ü⁄düÔø±\qT eTT+<düTø=ì ≈£L#·THêï&ÉT..

ø±˙ |üøÏÿ+{Ï qT+&ç e#Ã {Ï.$. Xu≤›\ e\¢ #·<äe&ÜìøÏ n‘·ì eTqdüT ≈£î<äs¡&É+ Ò<äT. yDTøÏ ø√|ü+e∫Ã,

Xã›ø±\Twü + MT<ä ñ|üHê´dü+ Çyê«\qTø=Hêï&ÉT. ø±ì ‘·q≈£î ø£\T>∑T‘·Tqï Çã“+~ì kÂeT´+>± ø±+‘·eTà≈£î

‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT yDT. Ä e÷≥\T ÄyÓT #Ó$¬øø£ÿ Ò<äT. ô|’>± ªªHêÇ+{À¢ HqT {Ï.$. #·÷düTÔ+fÒ ˙kıyTà$T

b˛sTT+~μμ n+≥÷ <äu≤sTT+∫+~. #·÷XÊsê! ø±+‘·eTà ‘·q≈£îqï n\yê≥T e\¢ ø£\T>∑T‘·Tqï Çã“+~ì

>∑T]Ô+#· Ò<äT. yDT≈£î |üØø£å\T »s¡T>∑T‘·THêïj·Tì ≈£L&Ü ÄyÓT Ä˝À∫+#· Ò<äT. Ç˝≤ #j·T&É+ eT+∫<Hê?

Ä˝À∫+#·+&ç.

V. dü+|òüT≥q\T

dü+|òüT≥q 3

yês¡+s√E˝À¢ BbÕe[ |ü+&ÉT>∑ ek Ô+~. n|ü�& |æ\¢ À¢ dü+ãs¡+ yÓTT<ä …’+~. M<ÛäT˝À¢ |æ\¢\T ô|<ä›

ô|<ä› Xu≤›\T e#Ã ≥bÕdüT\T ø±\TÃ‘·THêïs¡T. Ç˝≤ M~Û À mø£ÿ&É|ü&ç‘ nø£ÿ&É ≥bÕdüT\T ø±\Ã&É+ e\¢ eNÃ

b˛jT yê]øÏ, yêVü≤Hê˝À¢ yÓfi‚fl yê]øÏ #ê˝≤ Çã“+~>± ñ+~. |æ\¢\T e÷Á‘·+ n<+ |ü{Ïºs#·Tø√e&É+ Ò<äT.

yêfifldü+ãs¡+˝À yêfiófl ñHêïs¡T. >√\ #düTÔHêïs¡T. Ç+‘· À oqT yÓ*–+∫q sê¬ø{Ÿ düsêdü] z Ç+{À¢øÏ

<ä÷düT¬ø[fl+~. n+‘! |æ\¢\+‘ê uÛÑj·T+‘√ |üsês¡j·÷´s¡T.

Ç~ Ç˝≤ ñ+fÒ }s√¢ ô|[fl }πs–+|ü⁄ yÓTT<ä\sTT´+~. yêfifl dü+ãs¡+ ø√dü+. ô|<ä›ô|<ä› >=düTdüT˝≤¢

ñqï ≥bÕdüT\T ø±\TÃ‘·THêïs¡T. n$ $sêeT+ Ò≈£î+&Ü ≥|ü≥|ü eTì Xu≤›\T #dü÷Ô ù|\T‘·THêïsTT. »q+

dü+|òüT≥q 2

n<=ø£ ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\, 3e‘·s¡>∑‹ |æ\¢\≈£î ñcÕ{°#·sY bÕsƒ¡+ #ÓãT‘·THêïs¡T. |üø£ÿH ñqï 4e

‘·s¡>∑‹øÏ Ä s√CÒ uÛ≤düÿsY kÕsY sê Ò<äT >∑qTø£, Ä ‘·s¡>∑‹ |æ\¢\+<äs¡÷ Á>∑+<∏ë\j·T |ü⁄düÔø±\qT rdüTø=ì

#·<äTe⁄≈£î+≥THêïs¡T. n+<äT˝À ≈£îe÷sY nH $<ë´]ú e÷Á‘·+ n<|üì>± ø£<∏äqT >∑{Ïº>± #·<äTe⁄‘·THêï&ÉT.

B+‘√ $T–*q $<ë´s¡Tú\T Çã“+~ |ü&ÉT‘·THêïs¡T. yês¡T dü]>±Z #·<äTe Òø£b˛‘·THêïs¡T. ø=+‘· eT+~ |æ\¢\T

n\¢] #dü÷Ô ô|<ä›>± ns¡TdüTÔHêïs¡T. n+<äT˝À Ç<ä›s¡T |æ\¢\T b˛{≤¢&ÉTø=ì @&ÉTdüTÔHêïs¡T. Ç<ä+‘ê 3e ‘·s¡>∑‹

|æ\¢\≈£î Çã“+~ ø£\T>∑T‘√+~.

Ç˝≤ ‘·s¡>∑‹˝À n\¢] #j·T&É+, n<|üì>± Ç‘·s¡T\≈£î Çã“+~ ø£*π>˝≤ ô|<ä›>∑ #·<äe&É+ dü¬s’q<Hê?

3e ‘·s¡>∑‹

3 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

1) eT÷&ÉT dü+<äsê“¤\T >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë!

Ç+<äT˝À me¬se]øÏ Çã“+~ ø£*–+~? Ç˝≤ #j·T&É+ eT+∫<Hê?

2) eTq ùd«#·Ã¤e\¢ Ç‘·s¡T\≈£î Ä≥+ø£+ ø£*–+#·sê<äT. m+<äT≈£î?

3) Ä≥+ø±\T m<äTs¡jT´ dü+<äsê“¤\T @$? n|ü�&ÉT eTq+ m˝≤ Á|üe]Ô+#ê*?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

∫+<äT\T ydüTÔHêïs¡T. áXu≤›\≈£î ∫qï|æ\¢\T uÛÑj·T|ü&ç @&ÉTdüTÔHêïs¡T. ìÁ<ä |ü⁄#·Ã&ÜìøÏ ‘·\T¢\T nedüú|ü&ÉT‘·THêïs¡T.

á bı>∑+‘ê #·T≥TºeTT{Ïº+~. ns¡T>∑TMT<ä |ü&ÉT≈£îqï ‘ê‘·j·T´ BìøÏ ñøÏÿ]_øÏÿs¡e⁄‘·THêï&ÉT. n< |üì>±

<ä>∑TZ‘·THêï&ÉT.

ÇyMT |ü≥ºì »q+ e÷Á‘·+ eTT+<äT≈£î kÕ–b˛j·÷s¡T.

‘Ó\TdüTø√+&ç

eTq n\yê≥¢ e\¢ Ç‘·s¡T\T Çã“+~ |ü& dü+<äsê“¤\T mH√ï ñ+{≤sTT. yê{Ïì ô|<ä›>±

|ü{Ïº+#·Tø√eTT. <ëìï >∑T]+∫ Ä˝À#·q≈£L&Ü #j·TeTT. Bì >∑T]+∫ eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À ˇø£ eT+∫

e÷≥ #ÓbÕŒs¡T. ªª@ |üqT\T #dæq+<äTe\¢ eTq≈£î ø£wüº+ ø£\T>∑T‘·T+<√ n≥Te+{Ï |üqT\T eTq+

Ç‘·s¡T\ $wüj·T+˝À #Ój·T´≈£L&É<äTμμ. eTìwæ bÕ{Ï+#ê*‡q nìï <Ûäsêà\˝À Ç< eTTK´yÓTÆq~.

1) yês¡+s√E˝À¢ MT≈£î m˝≤+{Ï Çã“+<äT\T, Ä≥+ø±\T ø£*>±jÓ÷ >∑T]Ô+#·+&ç. n|ü�&ÉT MTs¡T @$T#XÊs√

#Ó|üŒ+&ç.

2) yês¡+s√E\T MTs¡T Ç‘·s¡T\≈£î Çã“+~ ø£\>∑≈£î+&Ü Á|üe]Ô+#·+&ç. MTs¡T @$T#XÊs√ #Ó|üŒ+&ç.

♦ ùd«#·Ã¤≈£î Ä≥+ø±\T ø£*π> dü+<äsê“¤\ C≤_‘ê ‘·j·÷s¡T #j·T+&ç. yê{Ïì m˝≤ dü]#düTø√yê˝À #·]Ã+#·É+&ç.

Ç) Ä#·]+#·&É+ ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&É+

Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

dü÷øÏÔÇ‘·s¡T\ |üqT\ e\¢ eTq≈£î @yÓ’‘ Ä≥+ø£+

ø£\T>∑T‘·T+<äì eTq+ nqT≈£î+{≤jÓ÷

n≥Te+{Ï$ Ç‘·s¡T\ |ü≥¢ eTq+ #j·Tsê<äT.

3e ‘·s¡>∑‹

4$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

düèwæº Àì Á|ü‹ J$øÏ ùd«#·Ã¤>±, dü«‘·+Á‘·+>± J$+# Vü≤≈£îÿ ñ+~. dü«‘·+Á‘·‘· ø√˝ÀŒ‘ n˙ï

ø√˝ÀŒsTTq≥T¢>± ñ+≥T+~. eTqTwüß Ò ø±<äT |üXó|üøå±<äT\ìï{ÏøÏ dü«‘·+Á‘·‘· ñ+≥T+~. dü«‘·+Á‘·+>±

J$+#·&É+ e\¢ dü+‘√wü+ ø£\T>∑T‘·T+~. n˝≤ ø±≈£î+&Ü mìï kÂø£sê´\T düeT≈£L]ÃHê dü«‘·+Á‘·‘· Ò≈£î+fÒ

Äq+<ä+ ø£\>∑<äT.

2 ùd«#·Ã¤ ÀH Äq+<ä+

→I. Á|ü<Ûëq $\Te dü+‘·è|æÔ>± J$+#·&É+

→II. ñ|ü $\Te dü«‘·+Á‘·+>± J$+#·&É+ e\¢ dü+‘√wü+ ø£\T>∑T‘·T+<äì ‘Ó*j·TCÒj·T&É+


/ \øå±´\T

♦ ùd«#·Ã¤>± ñ+&É&É+ e\¢ dü+‘√wü+ ø£\T>∑T‘·T+<äì ‘Ó*j·TCÒj·T&É+.

♦ dü«‘·+Á‘·+>± ñ+&É&É+ e\¢ Äq+<ä+ bı+<äT‘êeTì ‘Ó*j·TCÒj·T&É+.


3e ‘·s¡>∑‹

5 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü+|òüT≥q 1

>∑+>±<ÛäsY <ä+|ü‘·T\T ìC≤e÷u≤<äT˝À ìyêdüeTT+≥THêïs¡T. yêfifl≈£î ø£ÿ& dü+‘êq+ nìs¡T<Ûé. nìs¡T<ÛéqT

eT+∫ bÕsƒ¡XÊ\˝À #]Œ+∫ #·<äTe⁄ #Ó|æŒ+#ê\ì nqT≈£îHêïs¡T. nìs¡T<ÛéøÏ nø£ÿ&É ‘·q ùdÿVæ≤‘·T\˝À ø£*dæ

Ä&ÉTø√e&É+ Ç+{À¢ dü+<ä&ç #j·T&É+ Çwüº+. ø±ì #·<äTe⁄ ø√dü+ ne÷àHêqï\T n‘·ìì ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì

eT+∫ bÕsƒ¡XÊ\˝À #]Œ+#ês¡T. $XÊ\yÓTÆq bÕsƒ¡XÊ\uÛÑeq+, Ç+{À¢ ø£Hêï eT+∫ edü‘·T\Tqï Vü‰düº Ÿ,

eT+∫ uÛÀ»q+ ñHêïsTT. yêsêìø√kÕ] neTàHêqï˝À¢ ˇø£s¡T e∫Ã #·÷dæ yÓfiSÔ ñ+{≤s¡T. n|ü⁄&ÉT yê]˝À

ø±ùd|ü⁄ ãj·T≥≈£î yÓfi‚fl neø±X+ ÇkÕÔs¡T. nìs¡T<Ûé Á|ü‹yês¡+ yêfifl ne÷àHêqï e#Ãs√E ø√dü+ m<äTs¡T#·÷dü÷Ô

ñ+{≤&ÉT. yêfiófl yÓ[flbı>±H eT∞fl ~>±\T>± e÷]b˛‘ê&ÉT. bÕsƒ¡XÊ\≈£î ôd\e⁄*#êÃs¡T. ôd\e⁄˝À¢ Ç+{ÏøÏ

sê>±H nìs¡T<Ûé≈£î ¬sø£ÿ˝§∫Ãq≥¢sTT+~. ôd\e⁄\T ‘·«s¡>± >∑&ç#êsTT. eT∞fl ã&çøÏ yÓfi≤fl*‡q düeTj·T+

e∫Ã+~. nìs¡T<Ûé e÷Á‘·+ ‘êqø£ÿ&É #·<äTe⁄ø√qì Çø£ÿ& Ç+{Ï e<ä› ñ+&ç dü÷ÿ ŸøÏ yÓfi≤Ôqì yÓTT+&ç |ü≥Tº

|ü{≤º&ÉT.

V. dü+|òüT≥q\T

dü+|òüT≥q 2

düT<Ûëø£sY~ ˇø£ |ü …¢≥÷s¡T. yêfifl ne÷àHêqï\≈£î ej·TdüT MT<ä |ü&ÉT‘√+~. düT<Ûëø£sY u≤>± ø£wüº|ü&ç

#·~$ ñqï‘√<√´>∑+ dü+bÕ~+#ê&ÉT. Ç|üŒ{Ïes¡≈£î ns¡ø=s¡ dü<äTbÕj·÷\Tqï |ü …¢≥÷]˝Àì Ç+{Ïì e~*

|ü≥ºD+˝Àì nbÕsYºyÓT+≥T≈£î e÷sês¡T. nø£ÿ&É nìïs¡ø±\ kÂø£sê´\T ñHêïsTT. düT<Ûëø£sY yêfifl ne÷àHêqï\qT

≈£L&Ü ‘·q‘√bÕfÒ |ü≥ºD≤ìøÏ rdüT≈£îyÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&É yêfifl≈£î nìï s¡ø±\ edü‘·T\Tqï Ç+{Ïì #·÷dæ Äq+~+#ês¡T.

düT<Ûëø£sY Ä|ò”düT yÓfifl>±H M]øÏ ø±\πøå|ü+ ø=s¡≈£î {Ï.$. #·÷dü÷Ô ≈£Ls¡TÃHyês¡T. {Ï.$ m+‘·ùd|üì #·÷kÕÔs¡T?

n˝≤ ãj·T≥≈£î yÓfi≤›eTì eùdÔ nbÕs¡TºyÓT+≥T˝À n+‘ê ñ<√´>∑düTÔ Ò ø±e&É+‘√ mes¡÷ ñ+&yês¡T ø±<äT.

}s¡T #·÷<ë›eT+fÒ m≥TyÓfi≤fl˝À, m˝≤ yÓfi≤fl˝À ‘Ó*j·T<äT. yês¡+ bÕ≥T >∑&ç#êø£ yêfiófl düT<Ûëø£sY À ‘·eT

kı+‘· }]πø yÓfi≤ÔeTì ‘·qH nø£ÿ&çøÏ yês¡+ø√kÕ] e∫Ã #·÷&ÉeTì #ÓbÕŒs¡T.

1) nìs¡T<Ûé≈£î Vü‰düº Ÿ À nìï edü‘·T\THêï nq+<ä+>± dü+‘·è|æÔ>± m+<äT≈£î Ò&ÉT?

2) düT<Ûëø£sY yêfifl ne÷àHêqï\T nìï kÂø£sê´\TqŒ|üŒ{Ïø° ‘·eT kı+‘· }]πø yÓfi≤ÔeTì m+<äT≈£qT≈£îHêïs¡T?

3) ùd«#·Ã¤ø√˝ÀŒ‘ m˝≤ ñ+≥T+~?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

3e ‘·s¡>∑‹

6$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T


eTìwæ dü«‘·+Á‘·+>± J$+#ê\ì ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT. ‘·q eTqdüT‡≈£î q∫Ãq$, Äq+<ä+ ø£*–+#~

#j·T>∑\>∑&ÉyT dü«‘·+Á‘·‘·, ùd«#·Ã¤. nsTT‘ eTq≈£î nìï kÂø£sê´\T ø£*Œ+∫ C…’\T ˝≤+{Ï >∑~˝À

ñ+#·T‘êeT+fÒ Äq+<ä+>± ñ+&É>∑\e÷? dü«‘·+Á‘·‘· Òø£b˛‘ Äq+<ä+ ñ+&É<äT.

♦ $<ë´s¡Tú\qT yês¡+ s√E˝À¢ ‘êeTT Ç+{À¢ m|ü�&Ó|ü�&ÉT ùd«#·Ã¤>± ñ+≥THêïs√! m|ü�&Ó|ü�&ÉT ùd«#·Ã¤>±

ñ+&É&É+ Ò<√ #Ó|üŒeTHê*. #·]Ã+#ê*.

♦ $<ë´s¡T∆\qT »≥T¢>± #dæ yê]‘√ øÏ+~ n+XÊ\T #·]Ã+∫ e÷{≤¢&ç+#ê*.

1) m¬øÿ&Óø£ÿ&É, me¬se] <ä>∑Zs¡ ùd«#·Ã¤>± ñ+≥THêïs¡T? m+<äT≈£î?

2) m¬øÿ&Óø£ÿ&É, me¬se] <ä>∑Zs¡ ùd«#·Ã¤>± ñ+&É Òø£b˛‘·THêïs¡T? m+<äT≈£î?


Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

dü÷øÏÔÁ|üø£è‹˝Àì |ü≈£åî\T, »+‘·Te⁄\T m+‘· ùd«#·Ã¤>±

ñ+{≤jÓ÷ n+‘· Äq+<ä+>± J$kÕÔsTT.

Äq+<ä+ e\q ‘·è|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~.

3e ‘·s¡>∑‹

7 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

eTìwæ≈£î+&Ü*‡q eT+∫ \ø£åD≤\˝À ˇø£{Ï ø£è‘·»„‘·. eTq≈£î me] e\¢HÓ’Hê eT+∫ Ò<ë yT\T

»]–q|ü⁄&ÉT Ä yT\T #dæq yê]ì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*. yê]ì m|ü�&É÷ eTs¡∫b˛sê<äT.

eTìwæøÏ eTìwæ e\¢H yT\T »s¡>∑ø£ÿs¡ Ò<äT. eTìwæøÏ yT\T #ùd yê{Ï À |üXó|üøå±<äT\T, #Ó≥T¢,

ø=+&É\T, q<äT\T ñHêïsTT. n$#ùd yT\T ≈£L&Ü eTq+ eTs¡∫b˛≈£L&É<äT. yê{ÏøÏ n|üø±s¡+ #j·T≈£L&É<äT.

M …’q+‘· ñ|üø±s¡+ #j·÷*. Çe˙ï ø£è‘·»„‘ê uÛ≤yê Ò.

3 ø£è‘·»„‘·

→I. Á|ü<Ûëq $\Te o\ ìsêàD+

→II. ñ|ü $\Te ø£è‘·»„‘ê uÛ≤e+ ø£*– ñ+&É&É+


/ \øå±´\T

♦ yT\T #dæq yê]ì eT]∫b˛≈£L&É<äì ‘Ó\TdüTø√e&É+.

♦ eTqTwüß\ |ü≥¢H >±ø£ eTq≈£î yT\T #ùd Á|ü‹ J$øÏ, Á|üø£è‹˝Àì

n+XÊ\øÏ ø£è‘·»„‘ê uÛ≤e+ ø£*– ñ+&Ü\ì ‘Ó\TdüTø√e&É+.


3e ‘·s¡>∑‹

8$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü+|òüT≥q 1

eTq Ç+{À¢ ˇø£ ø=ã“] #Ó≥Tº ô|+#·T‘·THêïeTqTø√+&ç. eTT+<äT <ëìøÏ #·T≥÷º bÕ<äT #j·÷*.

s√p˙s¡T b˛j·÷*. ø=ìï s√E\øÏ ø£+#Ó ø£{≤º*. Ç˝≤ ¬s+&ÉT eT÷&fiófl C≤Á>∑‘·Ô>± ùde#dü÷Ô ø±bÕ&ç‘

eTq+ ˙s¡Tb˛j·÷*‡q nedüs¡+ sê<äT. n< yfifl <ë«sê ˙{Ïì |”\TÃø=ì ô|s¡>∑&É+ ÁbÕs¡+_ÛdüTÔ+~.

Áø£eT+>± ˇø√ÿ >∑T‹ÔøÏ 12 Òø£ 15 ø±j·T\T Çe«&É+ ÁbÕs¡+_ÛdüTÔ+~. u≤>± ô|]–q ˇø√ÿ ø±j·T˝À

düTe÷s¡T ø£ ©≥s¡T #=|ü�q rj·Tì {Ïì yÓ÷dü÷Ô eTq¬ø|ü�&ÉT Ç<ë›e÷ nqï≥T¢ m<äTs¡T #·÷dü÷Ô ñ+≥T+~.

m+<äTø£+fÒ ∫qï|üŒ{ÏqT+&ç C≤Á>∑‘·Ô>± ô|+#êeTT ø£<ë! ˇø£ ¬>\ø√ùdÔ HÓ\‹s¡≈£îÿ+&ÜH eTs√ ¬>\ydüTÔ+~.

Ç˝≤ m&Ü~øÏ 12 ¬>\\øÏ ‘·≈£îÿe ø±≈£î+&Ü ydüTÔ+~. HÓ\øÏ ˇø£ ¬>\ #=|ü�q ÇdüTÔ+~. Ä≈£î áHÓ\ <ë«sê

ø=ã“] N|ü⁄s¡T #düTø√eT+≥T+~. ø=ã“] |”#·T‘√ eTqøÏ #ùd ñ|üø±sê\øÏ …πøÿ Ò<äT. |”#·T‘√ Á‘êfiófl,

ø±¬sŒ≥T¢, Áãwt\T e+{Ï$ #kÕÔs¡T. ø=ã“] ‹q&ÜìøÏ, q÷HÓ ‘·\≈£î sêdüTø√e&ÜìøÏ, e+≥≈£î ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T.

ø=ã“] fiófl m+‘· eT+∫$ n+fÒ yÓ’<äT´\T >∑÷¢ø√CŸ Á<äe+˝≤ ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. Ç˝≤ fiófl ø£ ø±j·T˝À+#

ø±<äT, ø±j·T ø±j·T˝À+∫ ˙s¡T eTqøÏ Çdü÷ÔH ñ+≥T+~. Ç˝≤ ø=ã“] ‘·qqT Hê{Ïq e´øÏÔ m<äTs¡T>±

ñ+&Ée#·TÃ, Òø£b˛e#·TÃ, nsTTHê á e÷qe⁄\T Hêø° »qà Ç#êÃπs nH ø£è‘·»„‘·‘√ ‘·qT J$+∫ ñqï+‘·

ø±\+ Ç˝≤ eTq≈£î n˙ï Çdü÷ÔH ñ+≥T+~.

V. dü+|òüT≥q\T

dü+|òüT≥q 2

sêeTj·T´, d”‘·eTà <ä+|ü‘·T\T ‘·eT ø£ÿ>±H=ø£ÿ ø=&ÉT≈£î sêCÒwtqT ã&ç À #]Œ+∫ #·ø£ÿ>± #·~$+#ês¡T.

sêCÒwt dü«‘·Vü‰>± ‘Ó*yÓ’qyê&ÉT. #·<äTe⁄˝À m|ü�&É÷ eTT+<. ô|’ #·<äTe⁄\øÏ |ü≥ï+ yÓfi≤fl*‡q düeTj·T+

e∫Ã+~. sêCÒwtqT |ü≥ï+ |ü+|æ+#ês¡T. sêCÒwt yÓ[flq yÓTT<ä{À¢ ñ‘·Ôsê\T ‘·s¡#·T>± sêùdyê&ÉT. |ò”E\

$esê\T |ü+ù|yê&ÉT. sêeTj·T´ <ä+|ü‘·T\T ‘·eT≈£îqï <ë+{À¢ n˙ï ‘êø£≥Tº ô|{Ïº, n|ü�#dæ &ÉãT“ |ü+|ü⁄‘·÷

ñ+&yês¡T, eT∞fl ¬s+&ÉTeT÷&ÉT yêsê\πø &ÉãT“ ø±yê\ì ñ‘·Ôsê\T e#Ã$. }fiÀfl HêHêe÷≥\T |ü&ÉT‘·÷

n&ç–q <ë+{À¢ dü>∑+ |ü+|ü>∑*π>yê&ÉT sêeTj·T´, sêqTsêqT ñ‘·Ôsê\T sêe&É+ ‘·–Z+~. &ÉãT“ Òø£ ø=&ÉT≈£î

@eTj·÷´&√qì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ~>±\T |ü&yês¡T.

sêCÒwt e÷Á‘·+ ùdïVæ≤‘·T\ kÕj·T+‘√ IAS |üØø£å u≤>± sêdæ bÕdüj·÷´&ÉT. Çø£ÿ&É sêeTj·T´ <ä+|ü‘·T\T

ø=&ÉT≈£î >∑T]+∫ u…+>∑‘√ ñHêïs¡T. ˇø£s√E sêCÒwt IAS |üØø£å bÕdüsTT ø£ …ø£ºs¡T nj·÷´&Éì ‘Ó*dæ m+‘√

dü+‘√wæ+#ês¡T. düs¡Œ+∫ kÕj·T+‘√ ø=&ÉT≈£îqT ø£\e&ÜìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. ø£ …ø£ºs¡T ã+>∑fi≤˝À sêCÒwt ùdïVæ≤‘·T\‘√

e÷{≤¢&ÉT‘·THêï&ÉT. sêeTj·T´ #=s¡e‘√ ª πsjYT sêCÒwt, m˝≤ ñHêïe⁄sê!μ nì Ä‘·è‘·‘√, ÄbÕ´j·T‘· ñ{Ïº|ü&ÉT‘·÷

n&ç>±&ÉT.

3e ‘·s¡>∑‹

9 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

1) ø=ã“] #Ó≥Tº, sêCÒwt\˝À mes¡T ‘êeTT bı+~q yT\TqT eT]∫b˛ Ò<äT, ø=ã“] #Ó≥Tº, sêCÒwt\˝À mes¡T

eT+∫yês¡T? m+<äT≈£î?

2) ø=ã“] #Ó≥Tº ‘êqT bı+~q yT\TqT eT]∫b˛≈£î+&Ü @+ #dæ+~?

3) sêCÒwt sêeTj·T´qT #·÷&É>±H @+ #ùdÔ u≤>∑T+&~? MTπs sêCÒwt kÕúq+˝À ñ+fÒ @+ #ùdyês¡T?

4) á dü+|òüT≥q\ qT+&ç MTπs+ Hs¡TÃ≈£îHêïs¡T?

5) eTq+ @e¬se]øÏ ø£è‘·E„\T>± ñ+&Ü*?

6) eTq neTà Hêqï\T eTq≈£î @yT$T #düTÔHêïs¡T? eTq+ yê]|ü≥¢ ø£è‘·»„‘· m˝≤ #·÷ô|{≤º*?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


˝Àø£+˝À m+<äs√ @MT #j·T≈£î+&ÜH Ò<ë ªÇ+‘· #dæ, ªn+‘·μ>± #Ó|ü�≈£î+{≤s¡T. ø£\Œeèø£å+>±

ñ|üø±s¡+ #düTÔqï ø=ã“]#Ó≥Tº @$T #Ó|ü�≈£î+{À+~? me]‘√ #Ó|ü�≈£î+{À+~? b˛˙, eTq qT+&ç

@yÓTÆHê Á|ü‘·T´|üø±sêìï Ä•düTÔ+<ë? nB Ò<äT ø£<ë! n+‘ ø±<äT #dæq<ëì‘√ ‘·è|æÔ #Ó+<ä≈£î+&Ü

Ç+ø± #dü÷ÔH ñ+~.

ø£qï ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT <Ó’e+>± |üPõ+#ê\ì eTq≈£î y<ë\T #ÓãT‘·THêïsTT. yê] ùde\qT

nqTuÛÑ$+∫ yê] u≤>√>∑T\T #·÷&É≈£î+&Ü yê]ì ª‘·*¢<ä+Á&ÉT\Tμ nì #Ó|ü�ø√e&ÜìøÏ dæ>∑TZ|ü& sêCÒwt

˝≤+{Ï yê]ì ø£è‘·|òüTTï\T n+{≤s¡T.

‘·*¢<ä+Á&ÉT Ò ø±<äT mes¡T @ ø=~› düVü‰j·T+ #dæHê <ëìHÓ|ü�&É÷ eTs¡esê<äT. n~ #dæq

e´øÏÔì ≈£L&Ü mqï&É÷ eTs¡esê<äT. yê] $wüj·T+˝À ø£è‘·»„‘· #·÷|ü&É+ eTq ø£ dü ø£s¡Ôe´+.

sêCÒwt ùdïVæ≤‘·T\T sêeTj·T´ e+ø£ Ä<√˝≤ #·÷dü÷Ô me]‘·qT n+≥Tqï≥T¢ #·÷XÊs¡T. sêCÒwt á

|ü …¢≥÷]yê&ÉT ‘·q ‘·+Á&ç nì |ü]#·j·T+ #ùdÔ ‘·q <ë mø£ÿ&É ‘·–Zb˛‘·T+<√qì nqTø=ì ªn‘·qT e÷‘√≥e÷*.

qqTï ∫qï|üŒ{Ï qT+&ç ô|+∫q dü«‘·+Á‘·+‘√ n˝≤ e÷{≤¢&Ü&ÉTμ nHêï&ÉT.

sêeTj·T´qT |üø£ÿ≈£î rdüT¬ø[fl @+{Ï~ HêHêï, edüTÔHêïqì ø£ÿe÷≥ #Ó|üŒ≈£î+&Ü e#ÃkÕe⁄. @+{° ywü+?

á ywü+˝À Hê ‘·+Á&çeì #Óù|Ô Hê |üs¡Ty+ ø±yê*. Hê ¨<ë @+ ø±yê*? nHêï&ÉT.

sêeTj·T´ ø±fifløÏ+<ä uÛÑ÷$T ø£~*q≥¢sTT+~. ø£wüº|ü&ç ø=&ÉT≈£îqT #·~$ùdÔ Ç˝≤ »]–+<! nqT≈£îì

u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT.

3e ‘·s¡>∑‹

10$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ |æ\¢\qT yês¡+bÕ≥T ‘êeTT @ düVü‰j·T+ bı+~Hê <Ûäq´yê<ë\T (<∏ë´+ø‡) #Ó|üŒeTHê*. @yT+

düVü‰j·T+ bı+<ës√/ m|ü�&Ó|ü�&ÉT <Ûäq´yê<ë\T ‘Ó*bÕs√ #Ó|üŒeTHê*. #·]Ã+#ê*.

♦ |æ\¢\qT ‘êeTT ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó*|ææq dü+<äsê“¤\qT ‘Ó\|üeTì #Ó|æŒ #·]Ã+#ê*.


Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

dü÷øÏÔeTìwæøÏ ñ+&Ü*‡q eT+∫ \ø£åD≤\˝À ˇø£{Ï

#dæq yT\TqT eTs¡eø£b˛e&É+.

#Ó≥T¢ eTq≈£î ÄVü‰s¡+, |òü ≤\T ÇdüTÔHêïsTT. #Ós¡Te⁄\T, q<äT\T eTq≈£î s¡T ÇdüTÔHêïsTT.

#Ó≥T¢ ˙&ÉqT, #·\¢ì >±*ì ÇdüTÔHêïsTT. Äe⁄\T, π><Ó\T ø£eTàì bÕ\T ÇdüTÔHêïsTT. á

uÛÑ÷$T eTq≈£î nìï$<Ûë\ Ä<äT≈£î+≥THêïsTT. eT] Çìï Ç∫Ãq á Á|üø£è‹øÏ eTq+

ì»+>± ø£è‘·»„‘· #·÷|ædü÷Ô uÛÑøÏÔuÛ≤e+‘√ ñ+≥THêïe÷? Ä˝À∫+#·+&ç.

3e ‘·s¡>∑‹

11 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

eTTK+ MT<ä ∫s¡Tqe⁄«‘√ ñqï e´≈£îÔ\qT n+<äs¡÷ Çwüº|ü&ÉT‘ês¡T. eTqTwüß\ eT<Ûä dü+ã+<Ûë\T

ô|s¡T>∑T‘êsTT. ∫≥|ü≥˝≤& eTTK+ ñ+fÒ me«s¡÷ eTq <ä>∑Z]øÏ ≈£L&Ü sês¡T. ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+#·&É+

e\¢ m<äT{Ï yê]øÏ m+‘√ dü+‘√wü+ ø£\T>∑T‘·T+~. yê]øÏ eTq|ü≥¢ >ös¡e+, ùdïVü≤uÛ≤e+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.

ø±e⁄q |æ\¢ À¢ ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+#·&É+ nH uÛ≤eqqT ø£\T>∑CÒj·T&É+ #ê˝≤ eTTK´+. á øÏ+~ dü+|òüT≥q\qT

>∑eTì+#·+&ç.

4 ∫s¡Tqe⁄«

→I. Á|ü<Ûëq $\Te Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

→II. ñ|ü $\Te ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+#·&É+


/ \øå±´\T

♦ me]HÓ’Hê ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+#ê\ì ‘Ó\TdüTø√e&É+.

♦ Ç‘·s¡T\qT ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+# >∑TD≤ìï n\es¡TÃ≈£î+{≤s¡T.


3e ‘·s¡>∑‹

12$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü+|òüT≥q 1

nì Ÿ Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\˝À 3e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·THêï&ÉT. nì Ÿ n+fÒ yê] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î, Ç+{Ï

#·T≥Tº|üø£ÿ\ yê]øÏ, dü÷ÿ˝À¢ $<ë´s¡Tú\≈£î, {°#·s¡¢≈£î n+<ä]ø° Çwüº+ m+<äTø£+fÒ n+<ä]‘√ ∫s¡Tqe⁄«‘√ #·ø£ÿ>±

>ös¡e+>±, ÄbÕ´j·T+>± e÷{≤¢&ÉT‘ê&ÉT. meπseT&ç–Hê #·ø£ÿ>± düe÷<Ûëq+ #Ó|ü⁄‘ê&ÉT.

Ç+{Ï <ä>∑Zs¡ Çs¡T>∑Tbıs¡T>∑T yê¬se¬s’Hê ø£ì|æùdÔ n+≈£î Ÿ u≤>∑THêïsê! nì ÄbÕ´j·T+>± |ü\Tø£]kÕÔ&ÉT.

n+<äTø£ì nì ŸqT #·÷&É>±H yê] eTTK+˝À Äq+<ä+, ÄbÕ´j·T‘· Á|ü‘· ø£åeTÚ‘êsTT. Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yê]ì

≈£L&Ü eTsê´<ä>± |ü\Tø£]+∫, ≈£Ls√Ã+&ç #ÓãT‘êqT nì #Ó|æŒ, eT+∫ ˙s¡T ‘Ó∫ÃkÕÔ&ÉT. bÕsƒ¡XÊ\≈£î e∫Ãq

yÓ+≥H |æ\¢\ï+<ä]˙ ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\Tø£]kÕÔ&ÉT, {°#·s¡¢≈£î ∫s¡Tqe⁄«‘√ qeTdüÿ]kÕÔ&ÉT. ø£s√E eT<Ûë´Vü≤ï+

uÛÀ»q $sêeT düeTj·T+˝À |æ\¢\+<äs¡÷ Ä≥\T Ä&ÉT≈£î+≥THêïs¡T. Ä≥\T Ä&ÉT≈£î+≥÷ ø£ ne÷àsTT øÏ+<ä

|ü&çb˛sTT+~. n~ #·÷dæq ªnì Ÿμ yÓ+≥H Ä ne÷àsTT <ä>∑Z]øÏ |ü]¬>‘·TÔ≈£î+≥÷ yÓ[fl Ä ne÷àsTTì Ò|æ

yÓ÷ø±\T ‘·T&ÉTdü÷Ô nπs! @$T ø± Ò<äT Ò @&Ée<äT›, }]πø ^s¡Tø£b˛sTT+~ #·÷&ÉT, s¡ø£Ô+ ≈£L&Ü sêe≥+ Ò<äT,

‘·«s¡>± ‘·–Zb˛‘·T+~ Ò nì }s¡&ç+#ê&ÉT. Ä ne÷àsTT @&ÉT|ü⁄ Ä|æ eT∞fl Äq+<ä+>± Ä≥˝À eTTì–b˛sTT+~.

ˇø£s√E XÊ+‹ {°#·sY ≈£îØÃ˝À ˙s¡dü+>± ≈£Ls√Ãì ñ+&É≥+ #·÷XÊ&ÉT. (Ä {°#·sY me]‘√ m≈£îÿe>±

e÷{≤¢&É<äT, d”]j·Tdt>± ñ+≥T+~. n+<äTø£ì |æ\¢ …es¡÷ ÄyÓT <ä>∑Z]øÏ ùd«#·Ã¤>± yÓfifls¡T) yÓ+≥H yT&ÉyéT

<ä>∑Z]øÏ yÓ[fl yT&É+ m+<äTø£ ≤ ñHêïs¡T? @eTsTT+~? ˇ+{À¢ u≤>∑ Ò<ë! nì n&ç>±&ÉT. ∫qï|æ\¢yê&ÉT n˝≤

n&É>∑&É+‘√ ÄyÓT≈£î ÄXÃs¡ +‘√bÕ≥T Äq+<ä+ ≈£L&Ü ydæ+~. »«s¡+ e∫Ã+~ HêHêï! nì #Ó|æŒ+~. »«s¡+

e∫Ã+<ë! ‘·«s¡>± ‘·–Zb˛‘·T+~ Ò+&ç yT&É+ nì #Ó|æŒ e#êÃ&ÉT. eTs¡ ≤ ¬s+&ÉT s√E\ ‘·sê«‘· XÊ+‹ {°#·sY

<ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl »«s¡+ ‘·–Z+<ë nì n&ç>±&ÉT.

πøe\+ Ç+{Ï<ä>∑Zs¡, bÕsƒ¡XÊ\˝À¢H ø±<äT, Á|üj·÷D≤\T #düTÔqï|ü�&ÉT, ô|[flfifl˝À me] Ç+{Ï¬ø’Hê yÓ[flq|ü⁄&ÉT

≈£L&Ü á nu≤“sTT e÷≥ rs¡T Ç˝≤H ñ+≥T+~. ‘Ó*dæqyê]ì, ‘Ó*j·Tìyê]ì ≈£L&Ü ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+#·&É+

e\¢ ∫qï,ô|<ä› n+<äs¡÷ ì$TcÕ\˝À á nu≤“sTTøÏ ùdïVæ≤‘·T …’b˛‘ês¡T, n_Ûe÷qT …’ b˛‘ês¡T.

V. dü+|òüT≥q\T

1) ªnì Ÿμ m˝≤+{Ï yê&ÉT? @+ #kÕÔ&ÉT?

2) MTs¡T nì Ÿ ˝≤>±H me]‘√HÓ’Hê e÷{≤¢&É‘êsê? m+<äT≈£î?

3) MT‘√ mes¡T e÷{≤¢&çq|ü⁄&ÉT Äq+<ä+>± nì|ædüTÔ+~? m+<äT≈£î?

4) MT‘√ ø√|ü+>±, ∫sê>±Z me¬s’Hê e÷{≤¢&Üsê? n|ü�&ÉT MT≈£î m˝≤ nì|æ+∫+~?

5) me]‘√HÓ’Hê ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]dü÷Ô e÷{≤¢&Ü*? m+<äT≈£î?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

3e ‘·s¡>∑‹

13 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T


Ç‘·s¡T\qT qe⁄«‘·÷ |ü\ø£]+#·&É+

eTq+ me]HÓ’Hê qe⁄«‘·÷ |ü\ø£]+#ê*. eTq+ Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yê]ì ∫s¡Tqe⁄«‘√ Ä<ä]+#ê*. n‹~∏<y√uÛÑe!

nì eTq dü+düÿè‹˝ÀH ñ+~. n‹~∏ <Ó’e+‘√ düe÷qeTT. eTq uÛ≤s¡rj·T dü+Á|ü<ëj·T+ Á|üø±s¡eTT Ç‘·s¡T\≈£î

Çã“+~ ø£*Z+#·≈£î+&Ü ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+#·&ÉyT. Ç‘·s¡T\‘√ qe⁄«‘·÷ e÷{≤¢&É&É+ e\q yê]˝À qTqï u≤<ÛäqT

‘=\–+#·e#·TÃ. qe⁄« Äs√>±´ìøÏ m+‘√ yT\T #düTÔ+~. qe«&É+ <ë«sê düø£\s√>±\ qT+&ç ãj·T≥ |ü&Ée#·TÃ.

qe⁄«‘·÷ |ü\ø£]+#·&É+ <ë«sê Ç‘·s¡T\‘√ e÷qe dü+ã+<Ûë\T ô|+#·Tø√e#·TÃ. eTq≈£î düe÷»+˝À >ös¡e uÛ≤e+

ô|s¡T>∑T‘·T+~. ø±ã{Ïº qe⁄«‘·÷ q$«+#ê*. qe⁄«‘·÷ |ü\ø£]+#·&ÉeTH~ eTq ≈£î≥T+ã+ qT+&ç yÓTT<ä\T ô|{≤º*.

eTTK´+>± eTq |æ\¢\≈£î Ç‘·s¡T\qT qe⁄«‘·÷ |ü\ø£]+#·&É+ <ë«sê ø£*dæyÓT*dæ J$+#·&É+ <ë«sê mH√ï

Á|üjÓ÷»Hêï\THêïj·TH uÛ≤eqqT ô|+bı+~+|ü CÒj·÷*.

♦ MT #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ m|ü�&É÷ ∫s¡Tqe⁄«‘√ ñ+&yê¬ses¡T? ø√|ü+>∑ ñ+&yê¬ses¡T?

♦ á yês¡+ s√E\T MTs¡T n+<ä]˙ qe⁄«‘·÷ |ü\ø£]+#·+&ç. <ëìe\¢ MT≈£î ø£*–q nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&ç.

♦ á øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ $<ë´s¡T∆\‘√ e÷{≤¢&ç+#·+&ç.

1) MT bÕsƒ¡XÊ\˝À mes¡T m|ü�&ÉT ∫s¡Tqe⁄«‘√ ñ+{≤s¡T?

2) MTs¡T me¬se]‘√ ÄbÕ´j·T+>± e÷{≤¢&ÉT‘ês¡T #Ó|üŒ+&ç.

3) MTs¡T me¬se]‘√ ÄbÕ´j·T+>± e÷{≤¢&És√ #Ó|üŒ+&ç.

4 MT‘√ me¬ses¡T nbÕ´j·T+>± e÷{≤¢&ÉT‘ês¡T. n|ü�&ÉT MT¬ø˝≤ nì|ædüTÔ+~.

5) MT‘√ me¬ses¡T ÄbÕ´j·T+>± e÷{≤¢&És¡T. yês¡T e÷{≤¢&çq|ü�&ÉT MT≈£î m˝≤ nì|ædüTÔ+~?

6) MT|ü≥¢ >ös¡euÛ≤e+, ùdïVü≤uÛ≤e+ ô|s¡>±\+fÒ Ç‘·s¡T\‘√ MTs¡T m˝≤ ñ+&Ü\qT≈£î+≥THêïs¡T?

7) Ç+{À¢, ãj·T≥ n+<äs¡T qe⁄«‘·÷ ñ+fÒ u≤>∑T+≥T+<ë Òø£ d”]j·Tdt>± ñ+fÒ u≤>∑T+≥T+<ë? m+<äT≈£î?

8) ∫s¡Tqe⁄«‘√ dü+‘√wü+>± ñ+&yêfifl+fÒ n+<äs¡T Çwüº|ü&É‘ês¡T. m+<äT≈£î?


Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

dü÷øÏÔÁ|æj·TeTT>± ∫s¡Tqe⁄«‘√ e÷{≤¢&ç‘ MT‘√

e÷{≤¢& yês¡+<ä]ø° ‘·è|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~.

ùdïVü≤+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.

3e ‘·s¡>∑‹

14$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

eTq+ mH√ï ≈£î≥T+u≤\qT #·÷dü÷Ô ñ+{≤+. ø=ìï ≈£î≥T+u≤\˝À |üqT\qT n+<äs¡÷ ø£*dæ |ü+#·Tø=ì

#dü÷Ô ñ+{≤s¡T. eTs=ø=ìï ≈£î≥T+u≤\˝À nìï |üqT\÷ ˇø£ÿπs #dü÷Ô ñ+{≤s¡T. eT] Ç+{Ï |üqT˝À¢

me¬ses¡T @@ |üqT˝À¢ düVü‰j·T|ü&Ée#·TÃ. |æ\¢\T ‘·eT≈£î #‘·HÓ’q |üqT\qT #j·T&É+ <ë«sê ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î

m˝≤ düVü‰j·T+ #j·Te#√Ã ‘Ó*j·TCÒj·÷*.

Ç‘·s¡T\≈£î düVü‰j·T+ #j·T&Üìï ∫qï|üŒ{Ï qT+& |æ\¢\≈£î n\e]Ãq≥¢sTT‘ yêfifl≈£î u≤<Ûä ‘·\qT

H]Œ+#·&ÉyT ø±≈£î+&Ü, $\Te*ï, ≈£L&Ü ‘Ó*j·TCÒdæq yêfifleTe⁄‘êsTT. m<äT{Ïyê]øÏ düVü‰j·T|ü&É≥+,

|üs¡düŒs¡ düVü≤ø±s¡+ >∑T]+∫ H{Ï |æ\¢\≈£î ø£ u≤<Ûä ‘·>± ‘Ó*j·TC…|üŒe\dæq nedüs¡+ m+‘Ó’Hê ñ+~.

5 Hq÷ |üqT\T #kÕÔ

→I. Á|ü<Ûëq $\Te u≤<Ûä ‘· ìs¡«]Ô+#·&É+

→II. ñ|ü $\Te Ç+{Ï |üì˝À düVü‰j·T|ü&É&É+


/ \øå±´\T

♦ Ç+{Ï|üì˝À ‘·eT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î düVü‰j·T+ #j·÷\ì |æ\¢\≈£î

‘Ó*j·TCÒj·T&É+.


3e ‘·s¡>∑‹

15 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü+|òüT≥q 1

sêE yêfifl Ç+{À¢ yêfifl neTà, Hêqï, u≤eTà, ‘ê‘·j·T´, sêE, sêDÏ ñ+{≤s¡T. yêfifl Ç+{À¢ sêDÏ yêfifl

neTà≈£î e+≥ |üqT˝À¢ yêfifl u≤eTà düVü‰j·T+ #düTÔ+~. ãj·T{ÏøÏ yÓ[fl düs¡T≈£î\T, ≈£Ls¡>±j·T\T ‘e&É+,

_\T¢\T ø£{Ïºsêe&É+ ãj·T≥ nedüs¡yÓTÆq edüTÔe⁄\T ø=ì ‘e&É+ yÓTT<ä …’q |üqT\T sêE yêfifl Hêqï, ‘ê‘·j·T´

#düTÔ+{≤s¡T. <ä>∑Z] <äTø±D+˝À qT+&ç ∫qï ∫qï edüTÔe⁄\T sêE, sêDÏ ø=ì ‘ÓdüTÔ+{≤s¡T. n˝≤H uÛÀ»Hê\T

#ùd≥|ü⁄&ÉT eT+∫˙fiófl ô|≥º&É+, >±¢düT\T, |üfi≤fl\T düs¡›≥+ uÛÀ»q+ #dæq ‘·s¡Tyê‘· me] ù|¢≥T¢ yêπs

ø£&É>∑&Ü* e+{Ï |üqT\T ≈£L&Ü #dü÷Ô sêE, sêDÏ yêfifleTà≈£î düVü‰j·T+>± ñ+{≤s¡T. |æ\¢*<ä›s¡÷ ≈£L&Ü yê]øÏ

dü+ã+~Û+∫q |üqT\qT yêπs #düT≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T. á $<Ûä+>± sêE yêfifl Ç+{À¢ n+<äs¡÷ ø£\dæ |üqT\T

#düT≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T. me] |üqT\T yês¡T #düT≈£î+fÒ @MT ø£wüº+ nì|æ+#·<äT.

V. dü+|òüT≥q\T

dü+|òüT≥q 2

s¡$ yêfifl Ç+{À¢ ≈£L&Ü sêE yêfifl Ç+{À¢ ≤>±H s¡$yêfi¢ ne÷à, Hêqï, u≤eTà, ‘ê‘·j·T´, s¡$, #Ó*¢

ø£*dæ ñ+{≤s¡T. nsTT‘ s¡$ yêfifl Ç+{À¢ |üqT\qT mes¡÷ ø£*dæ #j·Ts¡T. s¡$ yêfifl u≤eTà, ‘ê‘·j·T´\T

{Ï.$ #·÷dü÷Ô ø±\+ >∑&ÉT|ü⁄‘ês¡T. s¡$ yêfifl neTà≈£î m≥Te+{Ï düVü‰j·T+ #j·Ts¡T. s¡$yêfifl Hêqï ≈£L&Ü

m|ü�&É÷ ‘·q Ä|ò”düT |üì‘√ _J>± ñ+{≤&ÉT. s¡$, yêfifl #Ó*¢≈£L&Ü yêfi¢eTà≈£î |üqT˝À¢ düVü‰j·T+ #j·Tø£b˛>±,

yêfifl |ü⁄düÔø±\qT, <äTdüTÔ\qT mø£ÿ&çeø£ÿ& |ü&dü÷Ô ñ+{≤s¡T. s¡$ yêfifl neTà≈£î Ç+{Ï |üqT Ò ø±ø£ Mfifl+<ä]

|üqT\T #dæô|≥º&É+‘√ ˇø£ÿø£åD+ r]ø£ Ò≈£î+&Ü kÕj·T+ø±\+ es¡≈£î |üì#dæ #dæ n\dæb˛sTT m≈£îÿe>±

nHês√>±´ìøÏ >∑Ts¡e⁄‘·÷ ñ+≥T+~. n~ #·÷dæ Ç+{À¢ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T.

eTq+ Ç+{À¢ Á|ü‹s√p #·÷dü÷Ô ñ+{≤+. Ò∫q <ä>∑Zs¡ qT+&ç neTà mH√ï |üqT\T #dü÷Ôñ+≥T+~.

n˝≤ neTà nìï |üqT\T #düTÔqï|ü⁄&ÉT me¬ses¡T m˝≤+{Ï düVü‰j·TdüVü≤ø±sê\q+~düTÔHêïs¡T? MT Ç+{À¢

nsTT‘ MTs¡T m≥Te+{Ï düVü‰j·T+ #kÕÔs¡T?

ñ<ëVü≤s¡D≈£î á øÏ+~ düìïyXÊ\T #·÷<ë›+.

3e ‘·s¡>∑‹

16$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

1) ô|’ ¬s+&ÉT düìïyXÊ\˝À MTs¡T >∑eTì+∫q ‘&Ü @$T{Ï?

2) @ ≈£î+≥T+ã+˝Àì yês¡T u≤<Ûä ‘·‘√ yÓT\T>∑T‘·THêïs¡T? m+<äT≈£î?

3) MT ≈£î≥T+ã+˝Àì yês¡T ˇø£]ø=ø£s¡T düVü‰j·T+ #düT≈£î+{≤sê? @ |üqT\T mes¡T #kÕÔs¡T?

4) MT Ç+{À¢ ˙e⁄ #ùd |üqT Ò$?

5) ˙e⁄ m|ü�&Ó’Hê me]¬ø’Hê düVü‰j·T+#XÊyê? @dü+<äs¡“¤+˝À?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


e÷qe⁄&ÉT dü+|òüTJ$. düe÷»+˝À eTìwæ J$+#ê* n+fÒ ˇø£] düVü≤ø±s¡+ eTs=ø£]øÏ

nedüs¡+. n˝≤H eTq Ç+{Ï À eè<äT∆\T ñ+≥T+{≤s¡T. yê]˝À ø=+<äs¡T q&Ée Òì dæú‹˝À ñ+{≤s¡T.

n≥Te+{Ï yê]øÏ #sTT n+~+∫ q&ç|æ+#·&É+, $düTø√ÿ≈£î+&Ü yês¡T #Ó|æŒ+~ $q&É+ <ë«sê yê]øÏ

düVü‰j·T+ #dæq yês¡yT ø±≈£î+&Ü yê]øÏ Äq+<ëìï ø£*Z+∫q yêfifl+ ≈£L&Ü ne⁄‘ê+. nfÒ¢ ãj·T≥

s√&ÉT¶MT<ä ø=+<äs¡T >∑T&ç¶yêfiófl s√&ÉT¶ <ë≥ Òø£ nedüú|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T. yê]øÏ eTqe+‘·T düVü‰j·T+>±

yê]ì s√&ÉT¶ <ë{Ï+#·&É+ e+{Ï |üqT\qT #j·Te#·TÃ. Bìe\¢ eTq≈£L m+‘√ ø=+‘· ‘·è|æÔ ≈£L&Ü

\_ÛdüTÔ+~.

á $<Ûä+>± me]øÏyês¡T m<äT{Ïyê]øÏ ‘êeTT #j·T>∑*Zq düVü‰j·÷ìï n+~+#ê*. á

düVü≤ø±s¡ uÛ≤e+ nH˚~ $<ë´s¡T∆\≈£î yê] ≈£î≥T+u≤\ qT+#˚ yÓTT≥ºyÓTT<ä≥>± n\e&ÉT‘·T+~.

≈£î≥T+ã+˝À neTà, Hêqï, ne«, ‘ê‘· |æ\¢\T #ê˝≤ eT+~ ñ+{≤s¡T. Ms¡T ≈£î≥T+ã+˝À ‘·eT

|üqT\T ‘êeTT #düT≈£î+≥÷ ø£]ø=ø£s¡T düVü≤ø£]+#·T≈£î+≥÷ ø£] Äq+<ä+˝À, <äT'K+˝À eTs=ø£s¡T

bÕ\T |üs#·T≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T. Ç< ≈£î≥T+u+ jÓTTø£ÿ >=|üŒ<äqeTT. |æ\¢\T ≈£L&Ü ∫qï|üŒ{Ï qT+#

Ç+{Ï˝Àì e´≈£îÔ\≈£î düVü‰j·T|ü&ÉT‘·÷, ‘·eT|üqT\T ‘êeTT #˚düTø√yê\qï $wüj·÷ìï |æ\¢\#˚

Á>∑Væ≤+|üCÒj·÷*. n˝≤ |æ\¢\T n\yê≥T |ü&çq|ü�&˚ düe÷C≤ìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚, n+<ä]ø°

düVü‰j·TdüVü≤ø±s¡+ n+~+# bÂs¡T\T ‘·j·÷s¡e⁄‘ês¡T. Ç˝≤ |æ\¢*ï ‘·j·÷s¡T#j·T&É+ ‘·*¢ <ä+Á&ÉT\

ñbÕ<Ûë´j·TT\ u≤<Ûä ‘·.

Ç≥Te+{Ï düìïyXÊ\qT eTq+ ì‘· J$‘·+˝À #·÷dü÷ÔH ñ+{≤+. ø±ã{Ïº Ç+{Ï|üqT˝À¢ @

ˇø£ÿs√ ø±≈£î+&Ü n+<äs¡÷ düe÷q+>± mes¡T #j·T>∑*Zq |üqT\T yês¡T #dæq≥¢sTT‘ me]ø°

m≈£îÿe>± ÁXeT nì|æ+#·<äT.

3e ‘·s¡>∑‹

17 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ $<ë´s¡T∆\T ‘·eT Ç+{Ï Àì yê]øÏ m≥Te+{Ï düVü‰j·T+ #j·T>∑\s√ á øÏ+~ |ü{Ïºø£ düVü‰j·T+‘√

»≥¢ À #·]Ã+|üCÒdæ #Ó|üŒeTHê*.

Ä) ‘·s¡>∑~ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

Áø£.dü+. ≈£î≥T+ã+˝Àì e´øÏÔ |æ\¢\T #j·T>∑*–q düVü‰j·T+

1. ‘·*¢øÏ

2. ‘·+Á&çøÏ

3. u≤eTàøÏ

4. ‘ê‘·j·T´øÏ

5. #Ó*¢øÏ / nø£ÿøÏ

6. ‘·eTTàìøÏ / nqïøÏ

♦ MTs¡T øÏ+~ yê{Ï À @@ |üqT\˝À düVü‰j·T|ü&ÉT‘·THêïs√ #ùdÔ Ä WqT nì Òø£b˛‘ ø±<äT nì

ìC≤sTTr>± #Ó|üŒ+&ç. WqT / ø±<äT

1) neTà≈£î e+≥ |üqT\˝À düVü‰j·T+ #kÕÔeTT.

2) ‹qï ø£+#·+ ø£&ÉT>∑T‘êqT.

3) ã≥º\T ñ‘·ø£&É+˝À düVü‰j·T|ü&É‘êqT.

4) Ç\T¢ XóÁuÛÑ+ #j·T&É+˝À düVü‰j·T|ü&É‘êqT.

5) düs¡T≈£î\T ‘e&É+˝À düVü‰j·T+#kÕÔqT.

6) HêqeTà, ‘ê‘·j·T´ #Ó|æŒq |üqT\T #kÕÔeTT.

7) sêÁ‹ |ü&ÉT≈£îH≥|ü�&ÉT |üø£ÿ\T yj·T&É+, ‘Ó ≤¢sêø£

|üø£ÿ\T rùdj·T&É+ #kÕÔqT.

8) #Ó≥T¢ ô|+#·T‘êqT. s√p ˙fióflb˛kÕÔqT.

9) Ç+{À¢ kÕe÷qT¢ mø£ÿ&ç$ nø£ÿ&É ô|&É‘êqT düs¡T›‘êqT.

10) Hê |üqT\˙ï HH #·÷düT≈£î+{≤qT.

3e ‘·s¡>∑‹

18$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ á yês¡+ s√E\T MTs¡T MT Ç+{Ï Àì yê]øÏ ∫qï ∫qï |üqT\˝À düVü‰j·T+ #j·T+&ç. me]øÏ @

düVü‰j·T+ #XÊs√ ‘Ó\|ü+&ç? MT≈£î (nqTuÛÑ÷‘·T\qT) m˝≤ nì|æ+∫+<√ ‘Ó\|ü+&ç. á $<Ûä+>±

n+<ä]ø° düVü‰j·T+ #j·T&É+ ø=qkÕ–+#·+&ç.


dü÷øÏÔeTq+ #ùd ∫ìï ∫ìï |üqT …’Hê n~ eTq≈£î,

Ç‘·s¡T\≈£î ≈£L&Ü Äq+<ëìï ø£*–kÕÔsTT.

düT|ü⁄Á‘·T&ÉT

eTDÏ|ü⁄s¡+ nH Á>±eT+˝À ø£qø£eTà nH s¡»ø£Åd”Ô ìedæ+#~. ÄyÓT≈£î uÛÑ÷wüD+ nH ø=&ÉT≈£îHêï&ÉT. ÄyÓT ù|s¡T

ø£qø£+ nsTTHê ø£ÿ ã+>±s¡T ñ+>∑s¡+ ‘·|üŒ eTπs dü+|ü<ä Ò<äT. uÛÑ÷wüD+ eT÷&fifl ej·TdüT˝ÀH ‘·+Á&ç #·ìb˛j·÷&ÉT.

ø£qø£eTà >∑TDe+‘·Tsê\T. |æ ≤¢&çì #·ø£ÿ>± ô|+∫+~. ÄyÓT #‹≈£îqï ñ+>∑s¡+ ø£Hê&ÉT ã≥º\T‘·T≈£î‘·T+fÒ #Ós¡Te⁄˝À

|ü&ç ø£ì|æ+#· Ò<äT. u≤<Ûä|ü&ç+~. Ä $wüj·T+ uÛÑ÷wüD≤ìøÏ ‘Ó*‡+~. u≤<Ûä|ü&Éø£e÷à! ã&ç qT+&ç e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘·

e\rdüT¬ø[fl #Ós¡Te⁄˝À #|ü\T |ü{Ïº yê{Ïì n$Tà Ä &ÉãT“‘√ ≈£î ñ+>∑s¡+ #sTTkÕÔμ nHêï&ÉT. ø=&ÉT≈£î n_Ûe÷HêìøÏ

eTT]dæb˛sTT+~. eTT+<äT #·<äTe⁄ø=ì >=|üŒyê&ç$ ø± Hêj·Tq! n+~.

uÛÑ÷wüD+ ‘·*¢ e÷≥ Á|üø±s¡+ u≤>± #·<äTe⁄ #·<äTe⁄≈£î+≥÷ U≤∞düeTj·T+˝À #|ü\T |ü{Ïº n$Tà Ä &ÉãT“qT

≈£L&Éu…fÒºyê&ÉT. ˇø£Hê&ÉT #ê˝≤ #|ü\T |ü{≤º&ÉT. nìï{Ï ne÷à&ÉT. ˇø£ #|üqT Ç+{ÏøÏ ‘Ó#êÃ&ÉT. ne÷à &É;“

ì+&ç+~ Ä &ÉãT“‘√ |ü≥ï+˝À ñ+>∑s¡+ ø=+{≤qT ˙≈£î. á Hê&ÉT á #|üqT e+&ÉT≈£î+<ë+ nHêï&ÉT uÛÑ÷wüD+.

‘·*¢ düπsqì Ä #|üqT ø£‹Ô|”≥‘√ ø√dæ+~. n+<äT˝À+∫ sƒ¡+>∑Tq Xã›+ e∫Ã+~. #·÷ùdÔ ñ+>∑s¡+. n~ ÄyÓT

b˛>=≥Tº≈£îqï ñ+>∑s¡yT. ªªuÛÑ÷wüD≤! Hê ã+>±s¡T ‘·+Á&û! #·<äTe⁄≈£î+≥÷ &ÉãT“ dü+bÕ~düTÔHêïe⁄. qTe⁄« düT>∑TD≤\

sê•$ Ç+‘·{Ï düT|ü⁄Á‘·Tì ø£qï Hê »qà <Ûäq´yÓTÆ+~ Hêj·THê!μμ n+≥÷ Äos¡«~+∫+~. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ø£wüº+ rs¡Ã>∑\

Ç˝≤+{Ï ø=&ÉT≈£î ˇø£ÿ&ÉT+fÒ #ê\T. Ä ‘·*¢ <ä+Á&ÉT\T H√eTT\T |òü*+∫qfÒº.

3e ‘·s¡>∑‹

19 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

eTq+ Á|ü‹ edüTÔe⁄qT m˝≤ ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê*? @ yTs¡≈£î ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê* nH $wüj·T+

|ü≥¢ ne>±Vü≤q ø£*– ñ+&Ü*. @ edüTÔe⁄qT nqedüs¡+>± ñ|üjÓ÷–+#·≈£L&É<äT. eè<∏ë#j·T≈£L&É<äT.

@<Ó’Hê edüTÔe⁄qT eè<∏ë #düTÔHêïeT+fÒ me]øÏ nedüsêìøÏ sê≈£î+&Ü #düTÔHêïeTì ns¡∆+. eTq≈£î eTqyT

ø±≈£î+&Ü Ç‘·s¡T\≈£î/ <XÊìøÏ qwüº+ #düTÔqïfÒ¢ nì uÛ≤$+#ê*. eè<∏ë nH~ s¡ø£s¡ø±\ s¡÷bÕ˝À¢ ñ+≥T+<äì

>∑T]Ô+#ê*.

˙s¡T Á|ü‹Jesê•øÏ ÁbÕD≤<Ûës¡+. ˙fiófl Òø£b˛‘ Jesê• ñìπø Ò<äT. n≥Te+{Ï ˙s¡T eTq≈£î

Á|üø£è‹˝À düVü≤»eqs¡T>± \_ÛdüTÔ+~. ø£ÿs√E fiófl Òø£b˛‘ eTìwæ ã‘·T≈£î m+‘· ø£wüºeTÚ‘·T+<√ }Væ≤ùdÔH

uÛÑj·T+ydüTÔ+~. eTqTwüß\ »HêuÛ≤ ô|]π> ø=B› ˙{Ïyê&Éø£+ m≈£îÿyÍ‘·Tqï~. ø±ì eTq nedüsê\≈£î

‘·–q≥T¢>± »\eqs¡T\T ô|s¡>∑&É+ Ò<äT ø±ã{Ïº ñqï {Ïì bı<äT|ü⁄>± $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*‡q nedüs¡+

@s¡Œ&ç+~. ˙{Ïì bı<äT|ü⁄>± yê&ç‘H eTqyÓTTø£ÿs¡yT ø±≈£î+&Ü ‘·s¡‘·sê\yê]øÏ ˙s¡T yê&ÉTø√e&ÜìøÏ

ñ+≥T+~. Òø£b˛‘ {Ïø√dü+ eTT+<äT eTT+<äT ø£≥ø£≥˝≤& |ü]dæú‹ @s¡Œ&ÉT‘·T+~.

6 ˙{Ï $\Te

→I. Á|ü<Ûëq $\Te bı<äT|ü⁄

→II. ñ|ü $\Te ˙{Ïì bı<äT|ü⁄>± yê&É&É+


/ \øå±´\T

♦ ˙{Ïì bı<äT|ü⁄>± yê&É&É+ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T.

♦ ˙{Ïeè<∏ëqT n]ø£fÒº #·s¡ \T #|ü&É‘ês¡T.


3e ‘·s¡>∑‹

20$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü+|òüT≥q 1

n~ sêe÷|ü⁄s¡+ ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\˝Àì $<ë´s¡T∆\+<äs¡÷ eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»HêìøÏ ‘·s¡>∑‹ >∑<äT˝À¢qT+∫

ãj·T≥≈£î e#êÃs¡T. uÛÀ»HêìøÏ eTT+<äT #‘·T\T, ù|¢≥T¢ ø£&ÉT≈£îÿ+≥THêïs¡T. ø=+‘·eT+~ #‘·T\T ø£&ÉTø√ÿe&ÜìøÏ

ø=+#Ó+ fiófl e÷Á‘·yT yê&ç‘ eT]ø=+‘· eT+~ $<ë´s¡T∆\T eT>∑TZ fiófl >∑TeTà]düTÔHêïs¡T. uÛÀ»Hê\j·÷´sTT

‘·s¡Tyê‘· ≈£L&É #‘·T\T, ù|¢≥T¢ ø£&ÉTø√ÿe&ÜìøÏ ø=+‘·eT+~ |æ\¢\T m≈£îÿe>± ˙{Ïì ñ|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T.

n+‘· À bıs¡bÕ≥T>± ˇø£ nu≤“sTT #sTT ø£&ÉT≈£îÿH≥|ü�&ÉT Ä ˙s¡T eTs=ø£ |æ\¢yê&çô|’ |ü&ç+~. πsjYT!

HêMT<ä ˙fiófl b˛kÕÔyê n+≥÷ #‹˝Àì eT>∑TZ Àì ˙s¡T Ä |æ\¢yê&çô|’ b˛XÊ&ÉT. n< Ä≥>± e÷]

|æ\¢\+<äs¡÷ ˇø£]ô|’ ˇø£s¡T ˙fiófl ∫\T¢ø√e&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T #·÷düTÔ+&É>±H nø£ÿ&É ‘={Ïº À |æ\¢\ø√dü+

ñ+∫q fifl˙ï, Ks¡ÃsTTb˛j·÷sTT. ‘·s¡Tyê‘· e∫Ãq |æ\¢\≈£î ù|¢≥Tø±<äTø£<ë ! #‘·T\T ø£&ÉTø√ÿe&ÜìøÏ ≈£L&ÜÉ

˙fiófl Ò≈£î+&Ü b˛j·÷sTT.

V. dü+|òüT≥q\T

dü+|òüT≥q 2

eTTs¡[ dæ+ø˝À |üfiófl ‘√eTT≈£î+≥THêï&ÉT. ≈£îfi≤sTT ‹|æŒ ô|{Ïº H√{À¢ Áãwtô|≥Tºø=ì n<ä›+˝À #·÷düT≈£î+≥÷

Áãwt #düT≈£î+≥THêï&ÉT. eTTs¡[ Áãwt#dæq+‘·ùd|üP ˙fiófl n˝≤b˛‘·÷H ñHêïsTT. Ç˝≤ eTTs¡[ 10 ìˆˆ\

bÕ≥T |üfiófl ‘√e÷&ÉT.

dü+|òüT≥q 3

sêDÏ yêfifl neTà e+≥ bÕÁ‘·\˙ï dæ+ø˝À ydæ+~. eTT+<äT ≈£îfi≤sTT ‹|æŒ ‘√eT&É+ yÓTT<ä\Tô|≥º+&ç.

ˇø£ bÕÁ‘· rj·T&É+ ø£&É>∑&É+, Ç+ø=ø£ bÕÁ‘· rj·T&É+ ø£&É>∑&É+ Ç˝≤ ˇø√ÿbÕÁ‘· ‘√$T ø£&çπ>+‘· es¡≈£L Ä

≈£îfi≤sTT˝À ˙fiófl b˛‘·÷H ñHêïsTT. Ç˝≤ Çs¡yÓ’ ì$TcÕ\ bÕ≥T yÓTT‘·Ô+ bÕÁ‘·\T ø£&ç–+~.

dü+|òüT≥q 4

Ä M~Û À |ü+#êsTTr yêfifl eT+∫˙fifl ≈£îfi≤sTT @sêŒ≥T #XÊs¡T. M~∏ Àì yês¡+<ä]ø° Ä ≈£îfi≤jT

Ä<Ûës¡+. n+<äs¡÷ ˙fiófl |ü≥Tºø=ì yÓfi≤Ôs¡T. Ä ≈£îfi≤sTT ã+<é #dæHê. ˙fiófl ø±s¡T‘·÷H ñ+≥T+~. <ëìï

u≤>∑T #sTT+#ê\ì mes¡÷ nqTø√s¡T. n˝≤ s√»+‘ê fiófl ø±s¡T‘·÷H ñ+≥T+~. Ä ≈£îfi≤sTT #·T≥Tº|üø£ÿ\+‘ê

ãTs¡<ä ãTs¡<ä>± e÷]+~. eTs=ø£ M~Û À ˙{Ïô|’|ü⁄≈£î q˝≤¢ Ò<äT. ˙s¡T sê>±H, me¬s’q nø£ÿ&É ñ+&ç

|ü≥Tº≈£î+f… dü]b˛‘·T+~. Ò≈£î+fÒ s¡T e<äs¡ ≤>± n˝≤ M~Û>∑T+&Ü b˛‘·T+~. n+<äs¡÷ #·÷dü÷Ô ñ+{≤s¡T,

ø±˙ mes¡÷ |ü{Ïº+#·Tø√s¡T.

3e ‘·s¡>∑‹

21 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ $<ë´s¡Tú\qT »≥T¢>± #dæ eTq+ @@ dü+<äsê“¤\˝À ˙{Ïì eè<∏ë#kÕÔyÓ÷ #·]Ã+∫ #Ó|üŒ+&ç.

Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

1) ˙s¡T @@ nedüsê\≈£î ø±yê*? ˙s¡T Ò≈£î+fÒ ` }Væ≤+#·+&ç.

2) ô|’ düìïyX+ e\¢ MT≈£î @$T ns¡∆+ nsTT´+~?

3) eTq≈£î ˙s¡T m+<äT≈£î nedüs¡+?

4) ˙{Ïì eè<∏ë #j·T&É+ e\¢ @$T »s¡T>∑T‘·T+~?

5) ˙s¡T Òø£b˛‘ eTq |ü]dæú‹ m˝≤ ñ+≥T+<√ }Væ≤+∫ #Ó|üŒ+&ç.

6) ˙s¡T eè~∆ #ùd dü+<äsê“¤\T MT≈£î ‘Ó*dæq$ #Ó|üŒ+&ç.

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


Je⁄\ìï+{ÏøÏ πs ÁbÕD≤<Ûës¡+. eTq≈£î s¡T Á|üø£è‹˝À düVü≤»+>± \_ÛdüTÔ+~. s¡T ñ∫‘·+>±

\_Ûk Ô+~ ø£<ë! n$ ˙{Ïì eè<∏ë#j·T≥+ e\¢ Ç|üŒ{Ïπø #ê˝≤#√≥¢ ˙{Ïì ø=Hê*‡q |ü]dæú‘·T\T

e#êÃsTT. ˙{ÏøÏ Ä<Ûës¡+ esê¸\T. esê¸\ e Ò¢ #Ós¡Te⁄˝À¢øÏ, q<äT˝À¢øÏ ˙s¡T #s¡T‘·T+~. uÛÑ÷>∑s¡“¤»\

eT≥º+ ≈£L&É ô|s¡>∑T‘·T+~. esê¸\T |ü&Ü* n+fÒ #Ó≥T¢ ô|+#ê*. n˝≤H es¡|ü⁄ ˙{Ïì ≈£L&Ü

dü+s¡øÏå+#·Tø√yê*, #Óø&Ü´+\T ø£≥º&É+, Ç+≈£î&ÉT>∑T+‘·\qT @sêŒ≥T #j·T&É+ e+{Ï yê{Ï <ë«sê

Á|üuÛÑT‘·«+ yêq˙{Ï dü+s¡ø£åD≈£î #·s¡ \T #|ü≥Tº‘√+~. ˙{Ïì eè<∏ë>± yê&É≥+ e\¢ eT]ø=+‘·

ø±˝≤ìøÏ ˙{Ï\uÛÑ ‘· ‘·≈£îÿyÓ’b˛‘·T+~. ø£qTø£ eTq+ Ç|üŒ{Ï qT+∫ ˙{Ïì bı<äT|ü⁄>± yê&ç eTq

˙{Ïeqs¡T\qT dü+s¡øÏå+#·T≈£î+<ë+.

3e ‘·s¡>∑‹

22$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü÷øÏÔJeø√{ÏøÏ πs ÁbÕD≤<Ûës¡+. eTq+ bı<äT|ü⁄

#ùd Á|ü‹ ˙{Ï#·Tø±ÿ m+‘√ eT+~ <ëVü‰ìï

rs¡TdüTÔ+<äì eTs¡Te≈£L&É<äT.

1) ≈£îfi≤sTT e<ä› |ü+&ÉT¢ ‘√eTT≈£îH|ü�&ÉT, H√{Ïì XóÁuÛÑ|üs¡#·T≈£îH≥|ü�&ÉT nedüs¡yÓTÆq {Ïì yê&ÉT≈£îì ≈£îfi≤sTTì

yÓ+≥H ø£{Ïºyj·T+&ç.

2) kÕïq+ #ùd≥|ü�&ÉT kÕïHêìøÏ dü]|ü&Ü ˙s¡Tyê&É+&ç. ã¬ø≥T¢ ã¬ø≥T¢ ≈£îeTà]+#·ø£+&ç.

3) kÕïq+ #dæq ˙{Ïì yÓTTø£ÿ\≈£î eT[fl+#·+&ç.

4) eT+∫˙fifl ≈£îfi≤sTT qT+&ç øÏ+<äb˛jT ˙{Ïì ≈£L&Ü yÓTTø£ÿ\≈£î eT[fl+#·+&ç.

5) ≈£îfi≤sTT ø±s¡T‘·T+fÒ yÓ+≥H u≤>∑T #sTT+#·+&ç. ô|<ä›\ <äèwæºøÏ rdüT¬øfifl+&ç.

Ç˝≤ #j·T+&ç.

♦ eTq+ @@ dü+<äsê“¤\˝À ˙{Ïì eè<∏ë#kÕÔyÓ÷ #·]Ã+#ês¡T ø£<ë! Ç˝≤ eè<∏ëø±≈£î+&Ü MTs¡T ˙{Ïì

nedüs¡+ yTs¡πø yê&ç MTs¡T m˝≤ ˙{Ïì bı<äT|ü⁄ #XÊs√ ‘·s¡Tyê‘· |”]j·T&é À #Ó|üŒ+&ç.


3e ‘·s¡>∑‹

23 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

yê‘êes¡D+˝À ñ+&˚ <äTeTTà, <Ûä÷[ø£D≤\T eTq X¯Øs¡+ô|’q #˚s¡‘êsTT. #ÓeT≥|ü{Ïº X¯Øs¡+

eT{Ïºø=≥Tº≈£îb˛‘·T+~. n˝≤π> ã≥º\T ≈£L&Ü e÷dæb˛‘êsTT. XóÁuÛÑ+>± kÕïq+ #dæ, ñ‹øÏq ã≥º\T

ydüTø√ø£b˛‘ >∑õ®, ‘êeTs¡, e+{Ï #·s¡àyê´<ÛäT\T, »\TãT, <ä>∑TZ, »«s¡+ e+{Ï nHês√>∑ \ø£åD≤\T ø£\T>∑T‘êsTT.

dü÷ø£åàÁøÏeTT\T XØs¡+˝ÀøÏ Á|üy•+∫ nHø£ s√>±\qT ø£\>∑#kÕÔsTT. Ä s√>±\ qT+&ç ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ

e´øÏÔ>∑‘· |ü]XóÁuÛÑ‘· #ê˝≤ nedüs¡+.

7 e´øÏÔ>∑‘· |ü]X¯óÁuÛÑ‘·

→I. Á|ü<Ûëq $\Te Äs√>∑ $\Te\T

→II. ñ|ü $\Te e´øÏÔ>∑‘· |ü]XóÁuÛÑ‘· kÕïq+


/ \øå±´\T

♦ |æ\¢\T ‘·eT XØsêìï |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+#·Tø√e&É+ô|’ ne>±Vü≤q

ø£*Œ+#·&É+.


3e ‘·s¡>∑‹

24$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü+|òüT≥q 1

n|ü�& ã&ç >∑+≥ yÓ÷–+~. n+<äs¡÷ ã&çøÏ edüTÔHêïs¡T. ø£ nu≤“sTT ∫+|æ] E≥Tº‘√, XØs¡eT+‘ê

<äTeTTàø=≥Tº≈£îb˛sTT, N$T&ç ø±s¡T‘·T+&É>±, s√&ÉT¶ô|’ neTTà‘·Tqï ‹qTã+&Üs¡+ ø=qTø=ÿì á>∑\T eTTdüTs¡T‘·÷

ñ+fÒ Ä |ü<ësê∆ìï ‹qT≈£î+≥÷ ã&çøÏ e#êÃ&ÉT. {°#·s¡T Ä |æ\¢yê&çì #·÷dæ kÕïq+ #kÕyê? nì n&ç–+~.

n‘·&ÉT Ò<äì #ÓbÕŒ&ÉT. n|ü�&ÉT {°#·s¡T |æ\¢\+<ä]‘√ #·÷&É+&ç ‘·s¡>∑‹ >∑~, ã&ç XóÁuÛÑ+>± ñ+fÒ dü]b˛<äT.

eTq+ ≈£L&Ü XóÁuÛÑ+>± ñ+&Ü*. Òø£b˛‘ nHø£ yê´<ÛäT\≈£î >∑Ts¡e⁄‘êeTT. Ä yê´<ÛäT\T Ä $<ë´]∆ qT+&ç

Ç‘·s¡ $<ë´s¡T∆\≈£î k˛ø£e#·TÃ. ø±ã{Ïº Á|ü‹s√p düãT“‘√ kÕïq+ #dæ, ñ‹øÏq ã≥º\qT ydüTø√yê*. n˝≤π>

XØs¡+˝Àì Á|ü‹ uÛ≤>±ìï ≈£L&Ü XóÁuÛÑ+>± ñ+#·Tø√yê*. E≥Tº #·ø£ÿ>± <äTe⁄«ø√yê*. >√fiflqT bı&Ée⁄>±

Ò≈£î+&Ü ø£‹Ô]+#·Tø√yê*. m+<äTø£+fÒ >√fifl˝À eT{Ïº #] dü÷ø£åàJe⁄\T yê{Ï<ë«sê XØs¡+˝ÀøÏ Á|üy•kÕÔsTT.

n+<äTπø >√fiflqT ø£‹Ô]+#ê*. ø£fiflqT düTìï‘·+>± XóÁuÛÑ+>± ø£&É>±*. eTTK+ô|’ á>∑\T yê\≈£î+&Ü #·÷düTø√yê*.

eTT≈£îÿ N$T&ç ø±s¡≈£î+&Ü XóÁuÛÑ+>± ñ+#·Tø√yê*. #Ó$ì XóÁuÛÑ+>± kÕïq+ #ùd≥|ü�&ÉT ø£&É>±*. n˝≤>∑ì

#Ó$˝À <Ûës¡>± fióflb˛ùdÔ |òü+>∑dt @s¡Œ&ÉT‘·T+~. n˝≤π> #Ó$ yÓqTø£ uÛ≤>±ìï ≈£L&Ü ø£&ÉTø√ÿe&É+ e\¢ <äTs¡<ä

b˛>=≥Tºø√e#·TÃ. n˝≤π> eTs¡T>∑T <=&ç¶øÏ yÓfi‚fl≥|ü�&ÉT #Ó|ü�\T <Ûä]+#ê*. Ä ‘·s¡Tyê‘· düãT“‘√ #‘·T\T

XóÁuÛÑ+>± ø£&ÉTø√ÿyê*. <ëìe\¢ ø=+øÏ |ü⁄s¡T>∑T\T XØs¡+˝ÀøÏ Á|üy•+#·e⁄. Ç|ü�&ÉT #·÷&É+&ç á nu≤“sTT

Ç˝≤ ñ+&É≥+ eT÷˝≤Hê m+‘· qwüºyÓ÷ MT n+<ä]ø° ‘Ó*dæ+~ ø£<ë! nì {°#·s¡T nq>±H Ä nu≤“sTT {°#·sY

Hì|ü�& Ç+{ÏøÏ yÓ[fl kÕïq+ #dæ ñ‹øÏq ã≥º\T ø£≥Tºø=ÿì ekÕÔqì #Ó|æŒ, XóÁuÛÑ+>± ‘·j·÷s¡sTT e#êÃ&ÉT.

{°#·s¡T m+‘√ yÓT#·TÃ≈£î+~. ‘√{Ï $<ë´s¡T∆\T #·|üŒ≥¢‘√ n‘·ìì n_Ûq+~+#ês¡T.

V. dü+|òüT≥q\T

1) MT˝À m+<äs¡T Á|ü‹s√E kÕïq+ #kÕÔs¡T? #j·T Òø£b˛e&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @+{Ï?

2) kÕïq+ #ùdÔ Òø£ #j·Tø£b˛‘ MTπøeTì|ædüTÔ+~?

3) XØsêìï m+<äT≈£î |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+#·Tø√yê*?

4) eTq XØs¡+ |ü]XóÁuÛÑ+>± Òø£b˛‘ Ç‘·s¡T\≈£î »]π>Vü‰ì @$T{Ï?

5) e´øÏÔ>∑‘· |ü]XóÁuÛÑ‘· e\q n+≥Ts√>±*ï n]ø£≥ºe#êÃ?

6) ø=~› eT+~ |æ\¢\T n|ü]XóÁuÛÑ+>± m+<äT≈£î+≥THêïs¡T?

7) XóÁuÛÑ+>± ñ+&É&É+ e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\T @$T{À #Ó|üŒ+&ç?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

3e ‘·s¡>∑‹

25 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T


Äs√>∑ +>± ñ+&É{≤ìøÏ e´øÏÔ>∑‘· XóÁuÛÑ‘·qT bÕ{Ï+#·&É+ #ê˝≤ nedüs¡+. e´øÏÔ>∑‘· XóÁuÛÑ‘·

Òø£b˛‘ n+≥Tyê´<ÛäT\T k˛≈£î‘êsTT. q÷{ÏøÏ 80% »ãT“\T e´øÏÔ>∑‘· XóÁuÛÑ‘· Òø£b˛e&É+ e\¢H

ekÕÔsTT. ø£fiófl, eTT≈£îÿ, #Ó$, H√s¡T, >√fiófl, E≥Tº, #‘·T\T, ø±fiófl, bÕ<ë\T, |üfiófl yÓTT<ä …’qe˙ï

≈£L&Ü XóÁuÛÑ+>± ñ+#·Tø√yê*. #ê˝≤eT+~ |æ\¢\T M{Ï $wüj·T+˝À XóÁuÛÑ‘·qT bÕ{Ï+#·ø£b˛e&É+

e\¢H nHø£ s√>±\bÕ\e⁄‘·THêïs¡T. eTq Äs√>∑ + eTq #‘·T˝À¢H ñ+~. Äs√>∑ yT eTVü‰uÛ≤>∑ +.

♦ s√p XóÁuÛÑ+>± kÕïq+ #dæ, ‘·\ #·ø£ÿ>± <äTe⁄«ø=ì ñ‹øÏq ã≥º\T <Ûä]+#·+&ç. yês¡+ s√E\ ‘·s¡Tyê‘·

MT≈£î m˝≤ ñ+<√, $TeTà*ï #·÷&É>±H Ç‘·s¡|æ\¢\T, {°#·s¡T¢ ô|<ä›\T @eTqT≈£îHêïs√ #Ó|üŒ+&ç.

♦ $<ë´s¡T∆\qT »≥T¢>± @s¡Œs¡∫, kÕïq+ #ùd≥|ü⁄&ÉT á ÁøÏ+<ä ù|s=ÿqï$ #düTÔHêïs√ Ò<√ #Ó|üŒeTì n&É>±*.

1) kÕïq+ HH kı+‘·+>± #kÕÔqT. Á|ü‹s√p #kÕÔqT.

2) kÕïq+ #ùd≥|ü⁄&ÉT XØs¡+˝À nìï uÛ≤>±\T ‘·&çùd˝≤>± ˙fióflb˛düT≈£î+{≤qT.

3) düãT“‘√ s¡T<äT›≈£îH≥|ü⁄&ÉT nìï XØs¡uÛ≤>±\T XóÁuÛÑ+>± s¡T<äT›‘êqT.

4) düãT“b˛jT˝≤ ˙fifl‘√ ø£&ÉT≈£îÿ+{≤qT.

5) >∑ã>∑u≤ kÕïq+ #kÕÔqT.

6) kÕïq+ #ùd≥|ü⁄& ø±fiófl, #Óe⁄\T, eTT≈£îÿ XóÁuÛÑ+ #düT≈£î+{≤qT.

7) kÕïq+ #XÊø£ bı&ç ‘·Te«\T‘√ XóÁuÛÑ+>± ‘·T&ÉT#·T≈£î+{≤qT.

8) ñ‹øÏq ã≥º Ò Ä]q$ ‘=&ÉT≈£îÿ+{≤qT.

9) ø=+#Ó+ ‘·&ç>± ñqï ã≥º\T, Á&Üj·Ts¡T¢ ydüT≈£î+{≤qT.

10) ãj·T{ÏøÏ yÓ[fl e∫Ãq|ü⁄&É ≤¢ ø±fiófl, #‘·T\T XóÁuÛÑ+>± ø£&ÉT≈£îÿ+{≤qT.


Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

dü÷øÏÔXØs¡XóÁuÛÑ‘· bÕ{Ï+#·&É+, ñ<äj·÷Hï kÕïq+

#j·T&É+, XóÁuÛÑyÓTÆq <äTdüTÔ\T <Ûä]+#·&É+ eT+∫

Äs√>±´ìï ÇkÕÔsTT.

3e ‘·s¡>∑‹

26$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

>ös¡$+#·&É+ nH~ Ç+{Ïe<ä› qT+& ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. ej·TdüT‘√ ì$T‘·Ô+ Ò≈£î+&Ü eTq+

me]HÓ’Hê >ös¡$+∫q|ü⁄&ÉT Ä >ös¡yêìï eTq+ düT\uÛÑ+>± ‹]– bı+<äe#·TÃ. ô|<ä›\|ü≥¢ >ös¡e+>±

ñ+&É&ÉeT+fÒ qeTkÕÿs¡+ #Ój·T´&É+ e÷Á‘·yTø±<äT, ô|<ä›\qT >ös¡$dü÷Ô yês¡T #Óù|Œ~ $q&É+, ∫qï∫qï

nedüsê\qT ‘·èD°ø£]+#·≈£î+&Ü #j·T&É+, m<äT{Ïyê] eTqdüT u≤<Ûä|ü&˝≤ e÷{≤¢&É≈£î+&É ñ+&É&É+, Áù|eT

ÄbÕ´j·T‘·\‘√ yÓT\>∑&É+ nì eTq+ >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.

|æ\¢\÷! MT˝≤π> 3e‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·Tqï ns¡TD ‘·q ≈£î≥T+ã+˝Àìyê]‘√ m˝≤ yÓT\>∑T‘·T+<√

$q+&ç.

8 ô|<ä›\qT >ös¡$kÕÔ+

→I. Á|ü<Ûëq $\Te dü+düÿ è‹`dü+Á|ü<ëj·÷\T

→II. ñ|ü $\Te ô|<ä›\qT >ös¡$+#·&É+


/ \øå±´\T

♦ ô|<ä›\|ü≥¢ Áù|eT, ÄbÕ´j·T\‘√ yÓT\>∑&É+, ô|<ä›\|ü≥¢ >ös¡e eTsê´<ä\‘√

q&ÉT#·T≈£î+≥÷ yê]|ü≥¢ kÕqTuÛÑ÷‹‘√ e´eVü≤]+#·&É+.


3e ‘·s¡>∑‹

27 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

ns¡TD ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê\T \*‘·qT yêfifl Ç+{ÏøÏ, ‘ê‘·j·T´, Hêj·TqeTà\qT ø£\e&ÜìøÏ rdüTø=ì

yÓ[fl+~. ns¡TDyêfifl Hêj·TqeTà ‘·\T|ü⁄ rdæ yê]ì øö>∑*+#·Tø=ì ∫s¡Tqe⁄«‘√ yêfifløÏ kÕ«>∑‘·+ #Ó|æŒ+~.

ÄyÓT yêfifløÏ eT+∫ düyÓ÷kÕ\T ô|{Ïº+~. |æ\¢\T ÄyÓT≈£î dü+‘√wü+‘√ ø£è‘·»„‘·\T #ÓbÕŒs¡T. ns¡TD ‘ê‘·j·T´

>±]‘√ ø£*dæ ãC≤s¡T≈£îyÓ[fl+~. ‘ê‘·>±]øÏ <ë]˝À @ Çã“+~ ø£\T>∑≈£î+&É ns¡TD #·÷düTø=+~. >∑‘·T≈£î\Tqï

#√≥ Äj·Tq #ÓsTT´ |ü≥Tºø=ì Äj·Tq‘√bÕ≥T yÓT\¢>± q&ç∫+~. Äj·Tq ‹]– Ç+{ÏøÏ ãj·T\T<πs≥|ü�&ÉT

Äj·Tq #‹˝Àì dü+∫ ‘êqT rdüTø=ì Äj·Tq≈£î #‹ ø£Ás¡ n+~+∫+~. ns¡TD ‘ê‘·j·T´, Hêj·TqeTà\

nedüsê\T #·÷dæ yês¡T ‘·è|æÔ |ü&Ü¶ø£ \*‘·‘√ bÕs¡Tÿ≈£î yÓ[fl+~.

ªªMT‘ê‘·>±]ì, Hêj·TqeTà\qT C≤Á>∑‘·Ô>± #·÷düTø√e&É+ ≈£î $düT>∑Tø£*–+#·&É+ Ò<ë?μμ nì \*‘·

ns¡TDì n&ç–+~. ªªm+‘·e÷Á‘·+ Ò<äT. yêfifl‘√ >∑&É|ü&ÉeT+fÒ HêøÏwüº+μμ nì ns¡TD düe÷<Ûëq$T∫Ã+~.

e÷Hêj·TqeTà #ê˝≤ s¡T∫ø£s¡yÓTÆq |ü<ësê∆\T ‘·j·÷s¡T#düTÔ+~. HqT Ç+{ÏøÏ e#Ãdü]øÏ ÄyÓT m|ü�&É÷

Hêø√dü+ m<äTs¡T #·÷dü÷Ô ñ+≥T+~. n+‘ø±<äT Hê Ä≥u§eTà\≈£î <äTdüTÔ\T ≈£î≥º&É+˝À e÷Hêj·TqeTà

düVü‰j·T+ #düTÔ+~. e÷ ‘ê‘·j·T´>±s¡T HqT dü÷ÿ\T bÕsƒê\T #·<äTe⁄ø√e&É+˝À düVü‰j·T+ #kÕÔs¡T. eT+∫

eT+∫ø£<∏ä\T #ÓbÕÔs¡T. Hêπø nedüs¡+ e∫ÃHê eT+∫ dü\Vü‰*dü÷Ô düVü≤ø£]kÕÔs¡T. yêfiófl J$‘·+˝À #ê˝≤

nqTuÛÑe+ ñqïyêfiófl. ø√ÿkÕ] yês¡T #Ó|æŒqe÷fÒ #Ó|üŒ&É+, #dæq|üH #Ój·T´&É+ #düTÔ+{≤s¡T. nsTTHê HqT

yêfiflqT $düTø√ÿqT. yêfiófl ø£ $wüj·T+ #Ó|æŒ eTq eT+∫ø√düyT eTs¡\ eTs¡\ #Ó|ü⁄Ô+{≤s¡ì e÷Hêqï >±s¡T

#Ó|ü⁄Ô+{≤s¡T. @~@yÓTÆHê e÷ Ç+{À¢ yêfióflqï+<äT≈£î Hê≈£î #ê˝≤ dü+‘√wü+>± ñ+~μμ nì ns¡TD yê]

|ü≥¢>∑\ Áù|eT, ÄbÕ´j·T‘·\qT, >ös¡euÛ≤yêìï ‘Ó*j·TCÒdæ+~. \*‘· ≈£L&Ü yêfifl Hêj·TqeTà, ‘ê‘·j·T´\

>∑T]+∫ mH√ï ø£ãTs¡T¢ #Ó|æŒ+~. ø±˙ n|ü�&É|ü�&ÉT ‘êqT yê]|ü≥¢ >ös¡e+>± Á|üe]Ô+#·ì dü+|òüT≥q\T

>∑Ts¡TÔ≈£î‘Ó#·TÃø=+~. Ç+¬ø|ü�&É÷ n˝≤ Á|üe]Ô+#·qì ‘·q eTdüdüT˝ÀH ‘êqT ìs¡ísTT+#·T≈£î+~.

V. $wüj·T $es¡D

1) ô|<ä›\qT >ös¡$+#·&É+ n+fÒ MTπø$T ns¡∆yÓTÆ+<√ #Ó|üŒ+&ç.

2) ádü+|òüT≥q˝À ns¡TD ‘·q ‘ê‘·j·T´, Hêj·TqeTà\‘√ m+‘√ >ös¡e eTsê´<ä\‘√ Á|üe]Ô+∫ø£<ë! Ç˝≤

MT¬s|ü�&Ó’Hê Ç+{À¢>±˙, u…’{Ïe´≈£îÔ\|ü≥¢ >ös¡e+‘√ Á|üe]Ô+∫q dü+|òüT≥q\T #Ó|üŒ+&ç.

3) MTs¡T $qï dü+|òüT≥q˝À \*‘· n|ü�&É|ü�&ÉT ‘·q ô|<ä›\ |ü≥¢ >ös¡e+>± Á|üe]Ô+#· Ò<äì >∑Ts¡TÔ≈£î ‘Ó#·TÃ≈£î+~

ø£∑<ë! n˝≤H MT¬s|ü�&Ó’Hê >ös¡e+‘√ Á|üe]Ô+#·ì dü+|òüT≥q\T #Ó|üŒ+&ç. n˝≤ #j·T&É+ eT+∫<Hê?

m+<äT≈£î?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


|æ\¢\÷! ns¡TD yêfifl ≈£î≥T+ã+˝Àì yê]‘√ yÓT*–q $<Ûëq+ $Hêïs¡Tø£<ë! n+fÒ |æ\¢\+<äs¡÷ ô|<ä›\|ü≥¢

Áù|eT, ÄbÕ´j·T‘·\qT ø£*– ñ+&Ü*. ô|<ä›\qT >ös¡$dü÷Ô yês¡T#Óù|Œ~ $q&É+, ∫qï∫qï nedüsê\qT $düTø√ÿ≈£î+&Ü

#j·T&É+, m<äT{Ïyê] eTqdüTu≤<Ûä|ü&˝≤ e÷{≤¢&É≈£î+&Ü >ös¡e eTsê´<ä\‘√ q&É#·Tø√yê*.

3e ‘·s¡>∑‹

28$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

1) |æ\¢\÷! Ç<ä›]<ä›s¡T »‘·>± @s¡Œ&É+&ç. áøÏ+~ dü+|òüT≥q\˝Àì ¬s+&ÉTbÕÁ‘·\qT Ç<ä›s¡÷ #Ós=ø£bÕÁ‘·qT

n_ÛqsTT+#·+&ç. bÕÁ‘·qT n_ÛqsTT+∫q ‘·sê«‘· |æ\¢yê&ç bÕÁ‘·<Ûë]øÏ m˝≤ nì|æ+∫+<√ n&É>∑+&ç.

♦ |æ\¢yê&ÉT ø£eTTdü* ne«qT ‘√düT≈£îì eTT+<äT≈£îb˛e&É+.

♦ ‘·*¢ Ç‘·s¡T\‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï|ü⁄&ÉT |æ\¢yê&ÉT n&ÉT¶‘·>∑T\T‘·THêï&ÉT.

♦ ‘·q ‘·+Á&ç yÓqøÏÿ s¡eTàì |æ*∫Hê ≈£L&Ü, dü+∫ $dæπsdæ |æ\¢yê&ÉT ‘·+Á&çô|’ ns¡Tdü÷Ô |ü]¬>‘·TÔ‘·THêï&ÉT.

♦ ô|<ä›\T ø£*dæq|ü�&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·TT\T ø£*dæq|ü�&ÉT ¬s+&ÉT #‘·T\T CÀ&ç+∫ qeTkÕÿs¡+ #ÓbÕÔ&ÉT.

2) M{Ï À @y$ ‘·|ü� nì MTs¡T uÛ≤$düTÔHêïs¡T? n~ ‘·ô|ŒÌ‘ <ëìøÏ ã<äT\T MTπs$T #kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç.

♦ MT‘ê‘·j·T´ $TeTà*ï ˇø£|üì #Ój·T´eTì #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T. qTe⁄« ãj·T≥≈£î yÓ[fl Ä&ÉTø√yê\H ‘=+<äs¡ À

$ì|æ+#·Tø√≈£î+&Ü yÓ[flb˛j·÷e⁄.

♦ MTs¡T MTùdïVæ≤‘·T\‘√ Ä≥˝≤&ÉT≈£îH|ü�&ÉT MT{°#·s¡T n≥TyÓ’|ü⁄>± yÓfióÔHêïs¡T. MTs¡T Ä$&ÉqT #·÷&Éq≥Tº>±

q{Ïdü÷Ô eTTK+ ‹ù|ŒdüT≈£îHêïs¡T.

♦ ùdïVæ≤‘·T&ÉT ‘·q≈£î ÁøÏ¬ø{Ÿ Ä≥ ndü‡\T ns¡∆+ ø±<äì #ÓbÕŒ&ÉT. n‘·&çï ‘Ó*$ Òì eT÷s¡Tâ&ÉT nì n+<ä]eTT+<äT

m>∑‘ê[ #XÊe⁄.

Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

� |æ\¢\÷! áøÏ+<ä #Ó|æŒq$<Ûä+>± MTs¡T #düTÔ+fÒ MTs¡T düuÛÑ ‘·‘√ ñ+≥Tqï{≤¢? Ç~ eT+∫|ü<ä∆‘Hê? m+<äT≈£î?

m˝≤ düuÛÑ ‘·‘√ ñqï{À¢ #Ó|üŒ+&ç.

♦ MTs¡T es¡Tdü À ì\ã&çq|ü�&ÉT Ç‘·s¡T\qT ‘√j·T&É+,

♦ {°#·s¡T #ÓãT‘·Tqï|ü�&ÉT $q≈£î+&Ü |üø£ÿyêfifl‘√ e÷{≤¢&É&É+

♦ n&É>∑≈£î+&Ü Ç‘·s¡T\ ô|ì‡\T rdüTø√e&É+,

♦ ô|<ä›yêfiflì ‘·≈£îÿe #dæ e÷{≤¢&É&É+

♦ neTà |æ\TdüTÔHêï $ì|æ+#·Tø√≈£î+&Ü ãj·T{ÏøÏ yÓfifl&É+.

MT‘ê‘·>±s¡T, MTHêj·TqeTà MT‘√H ñ+{≤sê? ñ+fÒMTs¡T yê]‘√ eTsê´<ä>±, düÁ‘·Œes¡Ôq‘√ yÓT\T>∑T‘·THêïsê?

@@ dü+<äsê“¤\˝À MTs¡T m˝≤ yê]‘√ Á|üe]Ô+#ês√ ‘·s¡>∑‹˝Àì |æ\¢\≈£î #Ó|üŒ+&ç. MTs¡T düÁ‘·Œes¡Ôq‘√

Á|üe]Ô+∫q|ü⁄&ÉT MT≈£î eTqdüT˝À m˝≤ nì|æ+∫+<√ MT nqTuÛÑyê\qT ≈£L&Ü #Ó|üŒ+&ç.


3e ‘·s¡>∑‹

29 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

ô|<ä›\qT >ös¡$+#·&É+ n+fÒ

♦ yê]ì ÄbÕ´j·T‘·‘√ |ü\ø£]+#ê*.

♦ yês¡T #ùd |üqT\˝À kÕj·T|ü&Ü*.

♦ ô|<ä›yê]øÏ eT+∫˙fiófl Ç˝≤+{Ï$ Ò∫ yÓ[fl n+~yê«*.

♦ es¡dü\‘√ |æ\yê*.

♦ yê] <ä>∑Zs¡ ≈£Ls=Ãì ø£ãTs¡T¢ #ÓbÕŒ*.

♦ yês¡T #Óù|Œ eT+∫ e÷≥\qT $Hê*.

♦ yê] nedüsê\qT n&ç– ‘Ó\TdüTø=ì HH$T #Ój·T´>∑\qT nì Ä˝À∫+#ê*.

♦ ãdüT‡\˝À ¬s’fifl˝À yÓfi‚fl≥|ü�&ÉT yê]øÏ d”≥T Çyê«*.

♦ ô|<ä›\T e∫Ãq|ü�&ÉT Ò∫ ì\ã&ç yê]ì >ös¡e+>± ÄVü‰«ì+#ê*.

ô|’ yê{Ï À MTs¡T @yT$T #düTÔHêïs¡T? Ç+ø± Ç‘·s¡T\T #Óùd$ #Ó|üŒ+&ç.

Ç˝≤ #j·T+&ç.

dü÷øÏÔô|<ä›\qT >ös¡$+#·&É+, n‹<∏äT\qT

dü‘·ÿ]+#·&É+, eTq uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹

>=|üŒ<äq+.

bÕ≥

eT+∫ u≤\\T>∑ yÓT\>±\+fÒ @$T #Ój·÷´*?

eTqyT$T #Ój·÷´*?

ô|<ä›\T eùdÔ <ä+&É+ô|{Ïº ByÓq˝§+<ë*.

∫qï\T eùdÔ Ä<ä]+∫ yê] Hê<äTø√yê*.

ne÷à Hêqï\T #Óù|Œ e÷≥\T Ä#·]+#ê*.

>∑Ts¡Te⁄≈£î ÁyÓTTøÏÿ ÁX<ä∆>∑ #·<äTe⁄qT Hs¡TÃø√yê*.

ñ‘·ÔeT uÛ≤s¡‘· bÂs¡T\T>± kÕ–b˛yê*.

eTqeT÷ kÕ–b˛yê*.

3e ‘·s¡>∑‹

30$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

|æ\¢\÷! eTq+ eTq |ü]düsê\qT XóÁuÛÑ+>± ñ+#·Tø=qø£b˛‘ eTq|ü]düs¡ÁbÕ+‘·eT+‘ê #Ó‘·Ô≈£î+&û ≤

‘·j·÷s¡e⁄‘·T+~. eTq Ç+{À¢ #Ó‘·Ô s√&ÉT¶MT<ä mø£ÿ&Éã&ç‘ nø£ÿ&Éb˛j·T≈£î+&Ü ìπs∆•+#·ã&çq #Ó‘·Ô≈£î+&û\˝À

yj·T&É+ e\¢ nHø£s√>±\ u≤]qT+&ç eTq*ï eTq+ ø±bÕ&ÉTø√e#·TÃ. Ç+{≤, u…’{≤, ‘·s¡>∑‹>∑<äT˝À¢ á

#Ó‘·Ô≈£î+&û\qT yê&É&É+ ø£ n\yê≥T>± e÷s¡TŒ#düTø√yê*. #Ó‘·Ô≈£î+&û\T yê&Éø£b˛e&É+\¢ ø£*π> qcÕº\qT,

yê&ç‘ ø£*Zq Á|üjÓ÷»Hê\qT ‘Ó*ù| á dü+|òüT≥q\qT $q+&ç.

9 #Ó‘·ÔãT≥º yê&ÉT<ë+

→I. Á|ü<Ûëq $\Te |üsê´es¡D |ü]s¡ø£åD

→II. ñ|ü $\Te #Ó‘·ÔãT≥º\T, eT]j·TT #Ó‘·Ô≈£î+&û\ ÁbÕ<Ûëq´‘·qT ‘Ó\TdüTø√e&É+,

$ìjÓ÷–+#·&É+


/ \øå±´\T

♦ |æ\¢\T Ç+{À¢, ‘·s¡>∑‹>∑~˝À, s√&É¢ô|’q #Ó‘·ÔãT≥ºqT $ìjÓ÷–+#·&É+˝À

#Ó‘·ÔãT≥º ÁbÕ<Ûëq´‘·qT ‘Ó*j·TCÒj·T&É+ |ü]düsê\qT |ü]XóÁuÛÑ+>±

ñ+#·&É+.

♦ $$<Ûä dü+<äsê“¤\˝À #Ó‘·ÔãT≥ºqT $ìjÓ÷–+#·&É+e\¢ ø£*π>

Á|üjÓ÷»Hê\qT, $ìjÓ÷–+#·ø£b˛e&É+e\¢ ø£*π> qcÕº\qT

‘Ó*j·TCÒj·T&É+.


3e ‘·s¡>∑‹

31 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

dü+|òüT≥q 1

yÓ+ø±j·TeTà, edüT+<Ûäs¡ eT+∫ ùdïVæ≤‘·Tsêfiófl. edüT+<Ûäs¡ ‘·q Ç+{Ïì |ü]düsê\qT |ü]XóÁuÛÑ+>±

ñ+#·Tø=H˚~. Ç+≥, u…’≥ #Ó‘·Ô≈£î+&û\qT ñ|üjÓ÷–+#·&É+ ‘·q≈£î u≤>± n\yêf…Æ+~. n+<äTπø ÄyÓT

≈£î≥T+ãeT+‘ê Äs√>∑ +>± ñ+&~.

ø±˙, ñ<äj·T+ Òdü÷ÔH Ç+{À¢ |üqT\‘√ m+‘√ _J_J>± ñ+& yÓ+ø±j·TeTà≈£î >∑ã>∑u≤ Ç+{À¢

#Ó‘·Ô+‘ê }&çÃ ‘·q Ç+{Ï eTT+<äTqï ø±\e Á|üø£ÿH b˛j·T&É+ n\yê≥T>± e÷]+~. <ë+‘√ |æ\¢\≈£î

m|ü�&É÷ yê+‘·T\÷, $s√#·Hê\T, »«s¡+ n+≥÷ &Üø£ºsYqT ø£\e&É+, m+‘√ &ÉãT“ eè<∏ë #düTø√e&É+

ÄyÓT≈£î ô|<ä› düeTdü >± ‘·j·÷¬s’+~. ˇø£s√E »«s¡+ eùdÔ &Üø£ºs¡T <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi‚Ô eT Ò]j·÷ »«s¡eeTì

#ÓbÕŒ&ÉT, Ç+{Ï #·T≥÷º|üø£ÿ\ n|ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+fÒ, eTT]øÏ ˙{Ï ø±\Te˝À ˙s¡T ì\« ñ+&ç n+<äT˝À

<√eT\T ô|]– eT Ò]j·÷ »«s¡+ sêe&ÜìøÏ ÄkÕÿs¡+ ñ+<äì &Üø£ºs¡T #ÓbÕŒs¡T. Ç+{Ï\¢bÕ~øÏ |ü≥Tº≈£îqï

»«s¡+‘√ ≈£î≥T+ã+ >∑&Ée&É+ ≈£L&Ü m+‘√ ø£wüºyÓTÆ+<äì ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê …’q edüT+<Ûäs¡≈£î ‘·qu≤<Ûäq+‘ê

yÓfifl>∑øÏÿ+~.

edüT+<Ûäs¡≈£î ø=~›bÕ{Ï #·<äTe⁄‘√bÕ≥T, ˝Àø£C≤„q+ ø£\~ø±e&É+‘√ yÓ+ø±j·TeTà u≤<Ûä\≈£î, ø£cÕº\≈£î

ø±s¡D+ ÄyÓT Ç+{Ï |ü]düsê\T nì #·÷&É>±H ÇfÒº |üdæ>∑fÒºdæ+~.

#·÷&ÉT yÓ+ø±j·Te÷à! eTq≈£î m+‘· |üì_J>± ñHêï eTq Ç+{Ï |ü]XóÁuÛÑ‘·, |ü]düsê\ |ü]XóÁuÛÑ‘·≈£î

#Ó‘·ÔãT≥ºqT/#Ó‘·Ô≈£î+&ûì ñ|üjÓ÷–+#·&É+ ‘·|üŒìdü]>± #j·÷*‡+<. qTe⁄« MT Ç+{À¢ #Ó‘·Ô+‘ê Ç+{ÏeTT+<äT

≈£îù|Œj·T&É+e\¢ <√eT\T, á>∑\T yê{Ï À ø±|ü⁄s¡+ ô|{≤ºsTT. n$ Vü‰sTT>± Áã‘·T≈£î‘·THêïsTT. n$ MT

Ç+{Ï#·T≥÷º ô|]–b˛e&É+e\¢ MTÇ+{À¢ yê]ô|’ <ë&ç#j·T&É+, yê{Ïe\¢ MTs¡+‘ê s√>±\u≤]q |ü&É&ÜìøÏ

ø±s¡DyÓTÆ+~. |ü+#êsTTryêfiófl, &Üø£ºsY\T m+‘· #Ó|æŒHê $q≈£î+&Ü eTTs¡T>∑TqT, #Ó‘·ÔqT ì\«ñ+#·Tø=ì

s√>±\ u≤]q |ü&ÉT‘·THêïs¡T.

ªªn+‘q+{≤yê edüT+<Ûäs¡e÷à! á∫qï $wüj·T+ HqT ‘Ó\T‡ø√ Òø£b˛sTTHêH! Ç~>√ Ç|ü�& yÓTT‘·Ô+

XóÁuÛÑ+ #kÕÔqT+&ÉTμμ n+≥÷ yÓ+ø±j·TeTà Ç\¢+‘ê XóÁuÛÑ+#dæ #Ó‘·Ô≈£î+&û\qT yê&É&É+ n\yê≥T #düT≈£î+~.

Ç+¬ø|ü�&É÷ s√>±\ u≤]q |ü&ç &Üø£ºsY <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤fl*‡q nedüs¡yT ÄyÓT≈£î sê Ò<äT. #Ó‘·ÔqT #Ó‘·ÔãT≥º À ydæ,

#Ó‘·Ô≈£î+&û Àe÷Á‘·yT yj·T&É+ n\yê≥T #düT≈£îHêïs¡T.

V. dü+|òüT≥\T

dü+|òüT≥q 2

n‘·ìù|s¡T nq+‘·T. }s¡T yÓfi≤fl\ì ùdºwüHé≈£î e#êÃ&ÉT. {Ï¬øÿ≥Tº ø=qTø=ÿì ¬s’\T mø±ÿ&ÉT. n‘·ìøÏ u≤>±

Äø£*>± nì|æ+∫+~. Ç+‘· À n≥T>± ns¡{Ï|üfiflã+&ç e∫Ã+~. nq+‘·T ns¡{Ï |üfióflø=Hêï&ÉT. ˇø£ÿø£ÿ{°

ì+bÕ~>± e\T#·T≈£îì Äe⁄sêe⁄s¡+≥÷ ‹Hêï&ÉT. ‘=ø£ÿ\˙ï øÏ{Ïø° ˝À+∫ bòÕ¢≥TbòÕ+ MT<ä≈£î |ü&XÊ&ÉT.

Ç+‘· À bòÕ¢≥TbòÕs¡+ MT<ä <äãT“eTì #·|ü�&ÉT, πøø£\T Ä >√\≈£î nq+‘· øÏ{Ïø° À+∫ ãj·T≥≈£î

#·÷XÊ&ÉT. mes√ Á|üj·÷D°≈£î&ÉT bÕ|ü+ ‘·H kÕe÷qT rdüT≈£îedü÷Ô ns¡{Ï‘=ø£ÿô|’ ø±\TyXÊ&ÉT. ø±\T C≤]

3e ‘·s¡>∑‹

32$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

yÓ+≥H uÀsê¢|ü&Ü¶&ÉT. #·T≥÷º »q+ n‘·ìï ÒeBdæ ≈£Ls√Ãu…{≤ºs¡T. bÕ|ü+ yÓ÷ø±\T yÓ÷#‘·T\T >√≈£îÿb˛j·÷sTT.

ø±\T u…DÏøÏ+<√ @yÓ÷`dü]>±Z ì+#√ Òø£b˛‘·THêï&ÉT.

n|ü�&ÉT nq+‘·T≈£î ‘êqT bÕπsdæq ns¡{Ï ‘=ø£ÿ\T ø£fiflã&Ü¶sTT. yê{ÏMT<ä ø± ÒdæC≤]|ü&Ü¶&Éqïe÷≥.

#·÷XÊs¡T>± |æ\¢\÷! nq+‘·T Ä˝À#·q Ò≈£î+&Ü #dæq |üìe\¢ Á|üj·÷D°≈£î&çøÏ m+‘· n|üø±s¡+ »]–+<√?

nq+‘·T n˝≤ ns¡{Ï ‘=ø£ÿ\ì n˝≤ q\T>∑Ts¡÷ q&ç#<ë]˝À bÕ¬sj·T´≈£î+&Ü ñ+fÒ `` ø=+#Ó+ z|æø£

#düTø=ì Ä ‘=ø£ÿ\ì #Ó‘·Ô≈£î+&û À ydæ ñ+fÒ Ä Á|üe÷<ä+ »]π><ë? bÕ|ü+ Ä Á|üj·÷D°≈£î&ÉT n˝≤

uÀsê¢|ü&yê&Ü? Ä˝À∫+#·+&ç.

1) yÓ+ø±j·TeTà≈£î≥T+ã+˝Àì yês¡T m|ü�&É÷ s√>±\u≤]q |ü&É&ÜìøÏ ø±s¡D+ @+{Ï?

2) |ü]düsê\ |ü]XóÁuÛÑ‘·ø√dü+ #Ó‘·Ô≈£î+&û\qT $ìjÓ÷–+#·ø£b˛‘ ø£*π> qcÕº\qT ‘Ó\Œ+&ç.

3) #Ó‘·Ô≈£î+&û\qT yê&É&É+ e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\T #Ó|üŒ+&ç.

4) |ü+&É¢‘=ø£ÿ\T, _ôdÿ≥Tº bÕ ¬ø≥¢ ø£es¡T¢ yÓTT<ä …’q$ mø£ÿ&É|ü&ç‘ nø£ÿ&É bÕπsj·T&É+ e\¢ @$T »s¡T>∑T‘·T+<√

#Ó|üŒ+&ç.

5) eTq+ ‹H ‘=ø£ÿ\T, ∫|üŒ\÷, ø£esY\T mø£ÿ&É yj·÷*?

6) #Ó‘·Ô≈£î+&û\T Òø£b˛‘ |ü]düsê\T m˝≤ ñ+{≤jÓ÷ #Ó|üŒ+&ç.

7) #Ó‘·Ô ãT≥º\T mø£ÿ&É ô|{≤º*?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


s√p eTq Ç+&É¢ Àì, cÕ|ü⁄˝À¢ì #Ó‘·ÔqT M~Û ÀøÏ bÕπsj·T&É+e\¢ n$ >±*øÏ ‹]–e∫Ã

Çfifl˝ÀH #s¡T‘·THêïsTT. s√&É¢ô|’ bÕs¡yj·T&É+e\¢ n$ m+&É≈£î m+&ç, yêq≈£î ‘·&çdæ ≈£î[fl <√eT\T

˝≤+{Ï$ |ü⁄≥º&ÜìøÏ ø±s¡D+ ne⁄‘·THêïsTT. <ëìe\¢ nHø£ s√>±\T edüTÔHêïsTT. n+<äTe\¢ Ç\T¢,

ã&ç yÓTT<ä …’q Á|ü<XÊ\˝Àì #Ó‘·ÔqT ≈£î+&û\˝ÀH yj·÷*. <ëìe\¢ |ü]düsê\T |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+{≤sTT.

ø±\«\T ì+&çb˛e⁄. nHês√>∑ eTT\T ø£\T>∑e⁄. ‘·|üŒìdü]>± #Ó‘·ÔqT ≈£î+&û\˝À yj·÷*. Ç‘·s¡T\≈£î

#Ó|æŒ #Ó‘·Ô≈£î+&û\qT ñ|üjÓ÷–+#˝≤ #j·÷*.

3e ‘·s¡>∑‹

33 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ MTs¡T Ç+{À¢ eT]j·TT ‘·s¡>∑‹>∑~˝Àì #Ó‘·ÔqT s√E #Ó‘·Ô≈£î+&û\˝À yj·T+&ç. yês¡+ s√E\ ‘·s¡Tyê‘· MT

|ü]düsê\T m˝≤ ñHêïjÓ÷ MT≈£î @eTì|æ+∫+<√ #Ó|üŒ+&ç.

1) |æ\¢\÷! ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q\˝Àì bÕÁ‘·\≈£î ‘·–q≥T¢>± Hê≥ø°ø£s¡D #j·T+&ç.

2) ÁøÏ+~ dü÷#·q\qT #·~$ ‘·–q $<Ûä+>± nuÛÑqsTT+#·+&ç.

n) Ç<ä›s¡T |æ\¢\T ‘·s¡>∑‹>∑~ì }&çÃ, #Ó‘·ÔqT #Ó‘·Ô≈£î+&û À ydüTÔqï≥T¢>± n_ÛqsTT+#·&É+.

Ä) ªª|ü]düsê\ |ü]XóÁuÛÑ‘·qT >∑÷]Ã #Ó‘·Ô≈£î+&û\qT ñ|üjÓ÷–+#·+&ç.μμ nì #ê{Ï+|ü⁄ ydüTÔqï≥T¢>± q{Ï+#·+&ç.

3) MT ÁbÕ+‘·+˝À #Ó‘·ÔqT mø£ÿ&É ykÕÔs¡T?


Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

dü÷øÏÔÇ+{À¢, ãj·T≥ |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+#·Tø√e&É+

eTq u≤<Ûä ‘· Bìe\¢ eTq Äs√>∑ +‘√u≤≥T

n+<ä] Äs√>∑ + ø±bÕ&çqyês¡eTÚ‘êeTT.

Ç˝≤ #j·T+&ç.

♦ #Ó‘·ÔãT≥º ø=ìô|≥ºø£ÿs¡ Ò<äT. ˇø£ n≥ºô|f…ºqT #Ó‘·ÔãT≥º>± yê&Ée#·TÃ.

♦ MT Ç+{À¢ e+{Ï+{À¢ ˇø£{Ï, >∑~˝À ˇø£{Ï #Ó‘·ÔãT≥º @sêŒ≥T #j·T+&ç. Ç+{À¢ #Ó‘·ÔqT #Ó‘·ÔãT≥º À

yj·T+&ç.

♦ #Ó‘·ÔãT≥º Àì #Ó‘·ÔqT s√p M~Û Àì #Ó‘·Ô≈£î+&û À ydæs¡+&ç.

♦ ã&ç À ‘·s¡>∑‹ø=ø£ #Ó‘·ÔãT≥ºqT @sêŒ≥T#düTø√+&ç.

♦ ‘·&ç #Ó‘·Ô, bı&ç#Ó‘·Ô ys¡T#dæ yj·T+&ç.

♦ ‘·&ç#Ó‘·Ô ms¡Te⁄ ‘·j·÷s¡T #j·T&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.

♦ MTs¡T ø±≈£î+&Ü MT #·T≥Tº|üø£ÿ\yêfiófl #Ó‘·ÔãT≥º yê&˝≤ #·÷&É+&ç.

3e ‘·s¡>∑‹

34$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

‘·|ü�\T #j·T&É+ e÷qe düVü≤»+. eTq+ #ùd |üqT\˝À bıs¡bÕ≥¢ e\¢≈£L&Ü ‘·|ü�\T »s¡T>∑T‘·T+{≤sTT.

ø±ì yê{Ïì m|üŒ{Ïø£|ü�&ÉT dü]#düTø√e&ÉyT e÷qeHÓ’»+. #dæq ‘·|ü�\qT ìC≤sTTr>± |ü�≈£î+fÒ ‘·|ü�

#kÕqqï uÛ≤e+ b˛‘·T+~. #dæq ‘·|ü�\T z|ü�ø√e&É+ e\¢ >ös¡e+ ≈£L&Ü ô|s¡T>∑T‘·T+~. Ç~ |üs¡>±\+fÒ

ìC≤sTTr>± eTq ‘·|ü�\T eTq+ |ü�ø√e&É+ #‘·ø±yê*. Ç˝≤ ìC≤sTTr>± ‘·|ü�\T |ü�≈£îqï ø£

$<ë´]ú ø£<∏äqT $q+&ç.

10 ìC≤sTTr>± ñ+<ë+

→I. Á|ü<Ûëq $\Te XÊÅd”Ôj·T <äèø£Œ<∏ä+

→II. ñ|ü $\Te ìC≤sTTr>± n+^ø£]+#·&É+


/ \øå±´\T

♦ ‘·|ü� #ùdÔ ìC≤sTTr>± |ü�ø√yê*.

♦ ˇø£ |üìì #ùd≥|ü�&ÉT e#Ã |òü*‘ê\≈£î ‘êH u≤<Ûä ‘· eVæ≤+#ê*.

ˇø£yfi |òü*‘ê\Tdü¬s’q$>± sêø£b˛sTTHê, qwüº+ ø£*–+#$>± e∫ÃHê

<ëìøÏ ø±s¡D+ ‘êyTqì n+^ø£]+#·>∑\>±*.


3e ‘·s¡>∑‹

35 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

s√E e÷~]>±H Äs√E ≈£L&Ü bÕsƒ¡XÊ\˝À …ø£ÿ\ ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT Ç+{Ï|üì Çe«&É+ »]–+~.

eTs¡Tdü{Ïs√E $<ë´s¡Tú\+<äs¡÷ yês¡T #düT≈£îe∫Ãq Ç+{Ï|üqT\qT #·÷|ædüTÔHêïs¡T. n+<äT˝À+∫ ø=+‘·

eT+~ ‘·|ü�\T #XÊs¡T, eT]ø=+‘· eT+~ ndü Ò #j·T Ò<äT. yês¡+<ä]ø° ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ∫yê≥T¢ ô|&ÉT‘·THêï&ÉT.

ø±ì ˇø£ $<ë´]∆ e÷Á‘·+ Ç+{Ï|üì˝À Ç∫Ãq nìï …ø£ÿ\T dü]>±Z #XÊ&ÉT. B+‘√ Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT Ä

$<ë´]∆ì <ä>∑Zs¡≈£î |æ\T#·Tø=ì n+<ä]eTT+<äT >=|üŒ>± #ÓãT‘·÷ ªªá ˇø£ÿ $<ë´]ú e÷Á‘·yT Ç∫Ãqeìï

dü]>±Z #XÊ&ÉT. M&çì #·÷dæ Hs¡TÃø√+&çμμ nì yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. ø±˙ Ä$<ë´]∆ eTqdüT‡˝À @<√ uÛÑj·T+

ø£ì|æk Ô+~. ø£fifl˝À ˙fiófl düT&ÉT\T ‹s¡T>∑T‘·THêïsTT. $<ë´]ú Çø£ Ä>∑ Òø£ ªªkÕsY ø£å$T+#·+&ç! MT]∫Ãq á

Ç+{Ï|üì HqT #j·T Ò<äT. e÷ nqïj·T´ #dæ#êÃ&ÉT.μμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. n~ $qï ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ªªm+<äT≈£î

˙e⁄ #j·T Òø£b˛j·÷e⁄μμ nì n&çπ>dü]øÏμμ Hê≈£î MTs¡T Ç+{Ï |üì>± Ç∫Ãq …ø£ÿ\T ns¡ú+ ø± Ò<äT. n+<äTπø

#j·T Òø£b˛j·÷qT. MTs¡T mø£ÿ&É ø=&É‘ês√qì uÛÑj·T+‘√ e÷ nqïj·T´qT n&ç>±qT. n|ü�&ÉT nqïjT´ á

…ø£ÿ\˙ï #dæ Ç#êÃ&ÉTμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ªªdüπs ns¡ú+ø±ìyyÓTÆHê ñ+fÒ n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*>±ì Ç‘·s¡T\‘√

#sTT+#·sê<äT ø£<ë! Ç+ø√kÕ] Ç˝≤+{Ï bıs¡bÕ≥T #j·Te<äT›, m+<äTø£+fÒ ˙e⁄ Hê≈£î #Ó|üŒø£b˛sTTe⁄+fÒ

Çe˙ï ˙y #dæ ñ+{≤eì nqT≈£îHyê&çï, nsTTHê ìC≤sTTr>± #dæq ‘·|ü�\qT n+^ø£]+#êe⁄μμ nì Ä

$<ë´]úì ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT n_Ûq+~+#ê&ÉT.

V. dü+|òüT≥q

1) ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT $<ë´]úì m+<äT≈£î n_Ûq+~+#ê&ÉT.

2) $<ë´]ú ‘·q ‘·|ü�\qT ˇ|ü�≈£îHêï&ÉT ø£<ë! ø±s¡D+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?

3) ˇø£yfi $<ë´]ú ‘·q ‘·|ü�\qT ˇ|ü�≈£îì ñ+&Éø£b˛‘ @$T »]– ñ+&~?

4) ìC≤sTTr>± ñ+&É≥+ n+fÒ @$T{Ï?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


á Á|ü|ü+#·+˝À ‘·|ü�\T #j·Tì yês¡T n+≥÷ mes¡÷ ñ+&És¡T n|ü�&É|ü�&ÉT eTq+ ≈£L&Ü

eTq <Ó’q+~q J$‘·+˝À eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH mH√ï ‘·|ü�\T #dü÷Ô ñ+{≤eTT. ‘Ó*k˛ ‘Ó*j·Tø√

#dæq Ä ‘·|ü�\≈£î u≤<Ûä |ü&É≈£î+&Ü, #dæq ‘·|ü�\qT ìC≤sTTr>± n+^ø£]+#·>∑*π> eTqdüÔ‘ê«ìï

ô|+bı+~+#·Tø√yê*. Ä ‘·|ü�\qT eTs√kÕ] #j·T≈£î+&Ü ñ+&É{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê*.

3e ‘·s¡>∑‹

36$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ MT Ç+{À¢ MTs¡T>±ì/MT≈£î+≥T+ã düuÛÑT´\T>±ì ìC≤sTTr>± ñ+&ç, ‘·|ü�\qT n+^ø£]+∫q

dü+|òüT≥q\T ‘Ó\Œ+&ç / sêj·T+&ç.

♦ $<ë´s¡T∆\+<ä]˙ »≥T¢>± #dæ á ø£è‘ê´ìï #sTT+#ê*.

♦ MTs¡T @jT dü+<äsê“¤ À¢ MT ìC≤sTTrì ìs¡÷|æ+#·T≈£îHêïs¡T? m|ü�&Ó|ü�&ÉT nã<ä›+ #ÓbÕŒs¡T.


Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

dü÷øÏÔ#·÷dæ+~ #·÷dæq≥T¢ #Ó|üŒ&É+, #Ó|æŒ+~

#Ó|æŒq≥T¢ #j·T&É+, e÷≥≈£î ø£≥Tºã&ç ñ+&É&É+

˙ ìC≤sTTrì ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.

ˇø£ |ü<ës¡∆+ $\Te <ëì >∑TD+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î #Ó≥Tº≈£î $\Te <ëì |ü+&É¢ô|’q,

#Ós¡≈£î≈£î $\Te <ëì s¡dü+ô|’q, m<äT›≈£î $\Te <ëì ã\+ô|’q n< $<Ûä+>± eTìwæøÏ $\Te yê] eT+∫

>∑TD≤\ô|’q Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+{≤sTT. dü‘· +, <Ûäs¡à+, ìC≤sTTr, ‘ê´>∑eTT, XÊ+‹, Áù|eT, Áø£eT•ø£åD, nVæ≤+dü,

<ëq+, <ÛÓ’s¡ + e+{Ï >∑TD≤\T eTìwæøÏ düe÷»+˝À >∑T]Ô+|ü⁄ìkÕÔsTT.

MT≈£î ‘Ó\TkÕ!

3e ‘·s¡>∑‹

37 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

eTq #·T≥÷º ñqï düe÷»+˝À eTq‘√bÕ≥T mH√ï JesêXó\T ñHêïsTT. eT÷>∑Je⁄\˙ï eTq‘√

düe÷q+>± ã‹πø Vü≤≈£îÿ ñ+~. eT÷>∑ Je⁄\qT Væ≤+dæ+#·&É+ nHê´j·T+. nHê´j·T+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü�&ÉT

n~ >∑T]Ô+#·&É+, Á|ü•ï+#·&É+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü #j·÷*. mes¡÷ Á|ü•ï+#·ø£b˛‘ nHê´j·÷\T »s¡T>∑T‘·÷H

ñ+{≤sTT.

11 nHê´j·T+

→I. Á|ü<Ûëq $\Te Hê´j·T+

→II. ñ|ü $\Te »+‘·Te⁄\ |ü≥¢ nHê´j·T+>± Á|üe]Ô+#·&Üìï Á|ü•ï+#·&É+


/ \øå±´\T

♦ nHê´j·T+ »s¡T>∑T‘·Tqï<äì >∑T]Ô+#·&É+, Á|ü•ï+#·&É+ ‘Ó\TdüTø√yê*.

nHêë´j·÷\T »s¡T>∑≈£î+&Ü #·÷&Ü*.


3e ‘·s¡>∑‹

38$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

<Ûäqj·T´ s√E m<äT›\ ã+&çô|’ düs¡T≈£î\T ydüTø=ì |ü≥ï+ yÓfiSÔ yê´bÕs¡+ #ùdyê&ÉT. Ä m<äT›\T

ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ eTTdü*yÓ’ b˛j·÷sTT. XøÏÔ düqï–*¢+~. nsTTHê <äj·T Òì <Ûäqj·T´ ã+&ç À ã+&Ó&ÉT düs¡T≈£î\T

ydæ yê{Ïì ˝≤>∑eTì ø=fÒºyê&ÉT. <ë] eT<Ûä ˝À m<äT›\T ã+&çì ˝≤>∑ Òø£ ≈£Ls¡TÃ+&çb˛jT$.

Ç<ä+‘ê <Ûäqj·T´ ø=&ÉT≈£î j·TX«+‘Y #·÷XÊ&ÉT. bÕ|ü+H√s¡T Òì m<äT›\qT Hêqï n˝≤ ø=&ÉT‘·÷ ñ+fÒ

#ê˝≤ nHê´j·T+ nì|æ+∫+~. n~ #·÷dæ ñ+&É Òø£ ªªHêHêï <ëìï m+<äTø£ ≤ ø=&ÉT‘·THêïe⁄,μμ nì n&ç>±&ÉT.

ªªÇ$ q&ÉTe Òø£b˛‘·THêïsTTsêμμ nì nHêï&ÉT <Ûäqj·T´. yÓ+≥H j·TX«+‘Y ‘·+Á&ç‘√ ªªyê{Ï ej·Tôd’b˛sTT+~,

yê{ÏøÏ eTTq|ü{Ï ≤>± XøÏÔ ñ+&É<äTø£<ë! n+<äTπø ˝≤>∑ Òø£b˛‘·THêïsTTμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ªªn<+ ø±<äT ¬s+&ÉT

u≤~‘ ny ÒkÕÔsTT #·÷&É÷μμ nì eT∞fl ¬s+&ÉT u≤<äuÀj·÷&ÉT <Ûäqj·T´. ªªe<äT› HêHêï ø=≥º≈£î, nì ‘·q ‘·+Á&ç

#‹˝Àì ø£Ás¡qT ˝≤≈£îÿìμμ bÕ|ü+ n$≈£L&Ü eTq˝≤π> ÁbÕDeTTqï Je⁄\T. ˙e⁄ ø=&ÉT‘·÷ ñ+fÒ yê{ÏøÏ

u≤<Ûäø£\>∑<ë? yê{Ïô|’ n$ yÓ÷j·T Òq+‘· ãs¡Te⁄ ydæ q&ç|æ+#·&É+ ˙≈£î nHê´j·T+ nì|æ+#·&É+ Ò<ë,

ˇø£ÿkÕ] MTs¡T á ¬s+&ÉT _j·T´+ ãkÕÔ\T yÓ÷j·T+&ç. yÓ÷j·T>∑\s√ Ò<√ #·÷<ë›+μμ nHêï&ÉT j·TX«+‘Y. ‘·q

ø=&ÉT≈£î e÷≥\T$ì <Ûäqj·T´ Ä˝À#·q˝À |ü&Ü¶&ÉT. ªªì»yT! ÇHêïfiófl Hêø√dü+ á m<äT›\T m+‘√ |üì#XÊsTT.

n$ eTTdü\j·÷´ø£ ≈£L&Ü Ç+‘· ãs¡Te⁄ ydæ yê{Ïì ˝≤>∑eTq&É+ nHê´j·TyT ne⁄‘·T+~. á $wüj·T+

Hê¬ø+<äT≈£î ‘√#· Ò<äT, nqT≈£î+≥÷ m<äT›\qT ã+&ç qT+&ç $&ç|æ+#ê&ÉT.

V. ø£<∏ä

1) ø£<∏ä À m<äT›\ |ü≥¢ <Ûäqj·T´ m˝≤ Á|üe]Ô+#ê&ÉT? n~ dü¬s’q|üHHê?

2) MT#·T≥Tº |üø£ÿ\ Ç˝≤ »+‘·Te⁄\ |ü≥¢ nHê´j·T+>± Á|üe]Ô+#·&É+ MTs¡T #·÷XÊsê? #Ó|üŒ+&ç.

3) dü+‘√wt bÕsƒ¡XÊ\≈£î e#Ã≥|ü�&ÉT, ôd\e⁄ nj·÷´ø£ Ç+{ÏøÏ yÓfi‚fl|ü�&ÉT <ë]˝À ø£ì|æ+# eT÷>∑Jyê\T

≈£îø£ÿ\T, ø√fiófl, |üXóe⁄\qT Ç˝≤ ø£ì|æ+# yê{Ïqìï+{Ïì sêsTT‘√ ø=fÒºyê&ÉT. n~ ‘·|ü� nì me¬s’Hê

yê]ùdÔ qe⁄«‘·÷ yÓ[flb˛jTyê&ÉT.

n) dü+‘√wt #dæq |üì dü¬s’q<Hê? m+<äT≈£î?

Ä) dü+‘√wt sêfifl‘√ ø=&ÉT‘·÷ ñ+fÒ eT÷>∑Je⁄\T m˝≤ u≤<ä|ü&ç ñ+{≤sTT?

Ç) »+‘·Te⁄\ |ü≥¢ nHê´j·T+ »s¡T>∑T‘·T+~ n+≥THêï+ ø£<ë? n$ mìï s¡ø±\T>± »s¡T>∑T‘·T+{≤sTT?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

3e ‘·s¡>∑‹

39 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T


Á|üø£è‹˝À eTqTwüß\‘√ bÕ≥T |ü≈£åî\T, »+‘·Te⁄\T, ø°≥ø±\T, yÓTTø£ÿ\T Ç˝≤ mH√ï J$düTÔHêïsTT.

M≥ìï+{Ïì ø£*|æ JeyÓ’$<Ûä + n+{≤s¡T. M≥ìï{Ï e\¢ Á|üø£è‹ n+<ä+>±, ÄVü‰¢<ä+>± ñ+≥T+~.

eTqTwüß\T Á|üø£è‹ì s¡÷bı+~+#·q|üŒ{Ïø° yê{Ïì ø±bÕ&ÉTø√e\dæq u≤<Ûä ‘· eTqô|’ ñ+~. Á|üø£è‹˝À

eTq≈£î J$+#·&ÜìøÏ m+‘· Vü≤≈£îÿ ñ+<√, ÁbÕD+ ñqï nìï Je⁄\≈£î n+‘˚ Vü≤≈£îÿ ñ+~.

e÷qe‘·«+ ñ+≥T+~ ø±ãfÒº eTq*ï eTqTwüß\T n+≥THêïs¡T. eTq+ <äj·T, kÕqTuÛÑ÷‹, ø£s¡TD

Ç‘·s¡ »+‘·Te⁄\|ü≥¢ #·÷|ü&É+ ø£ düe÷qe <Ûäs¡à+. á<Ûäsêàìï eTq+ bÕ{Ï+#ê*. eT÷>∑ Jyê …’q

»+‘·Te⁄\T, |ü≈£åî\T, ø°≥ø±\qT Væ≤+dæ+#·&É+, yê{Ïì s¡ø£s¡ø±\ u≤<Ûä\≈£î >∑T]#j·T&É+ yê{Ï|ü≥¢

nÁX<ä∆ ø£q|üs¡Ã&É+ dü¬s’+~ø±<äT. eTqTwüß\T>± eTq+ yê{Ïì Áù|$T+#ê*. #‘·HÓ’q Ø‹˝À M{ÏøÏ

ùde#j·÷* n+fÒ |ü≈£åî\ ø√dü+ –HÓï\˝À fióflb˛dæ Ç+{Ïô|’q ñ+#·&É+, yê{ÏøÏ –+»\T yj·T&É+

yÓTTˆˆ$ #j·÷*.

♦ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À $<ë´s¡Tú\qT ¬s+&ÉT »≥T¢>± #j·÷*. yÓTT<ä{Ï »≥Tº n&ç–‘ ¬s+&Ée »≥Tº\yês¡T #ÓbÕŒ*.

‘·sê«‘· ¬s+&ÉTe »≥Tºyês¡T n&ç–‘ yÓTT<ä{Ï »≥Tºyês¡T #ÓbÕŒ*.

♦ »+‘·Te⁄\ / |ü≈£åî\ |ü≥¢ eTq+ m˝≤ Á|üe]Ô+#ê*. (»≥¢ yê]>± #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#ê*)

Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

4) eTq≈£î ÄVü‰s¡+ eTq ne÷àHêqï\T ô|&ÉT‘·THêïs¡T. eT] eTq #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ ñqï »+‘·Te⁄\≈£î mes¡T

ô|&É‘ês¡T? yê{Ï|ü≥¢ eTq≈£î u≤<Ûä ‘· ñqï<ë? Ò<ë?

5) »+‘·Te⁄\≈£î Äø£* nsTTq|ü�&ÉT m˝≤? me¬s’Hê düVü≤ø£]+#ê˝≤ e<ë› ` MT¬s’‘ @+ #kÕÔs¡T?

6) eTq #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ ñqï »+‘·Te⁄\T dü+‘√wü+>± ñ+&Ü\+fÒ, eTq˝≤π> J$+#ê\+fÒ eTqyT+ #j·÷*?

3e ‘·s¡>∑‹

40$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ MTs¡T @ »+‘·Te⁄ |ü≥¢ kÕqTuÛÑ÷‹‘√ m˝≤ Á|üe]Ô+#ês√ #Ó|üŒ+&ç.

♦ MT #·T≥TºÁ|üø£ÿ\, mes¡T »+‘·Te⁄\≈£î düVü‰j·T|ü&ÉT‘·THêïs¡T. #Ó|üŒ+&ç?

♦ MT¬s|ü�&Ó’Hê »+‘·Te⁄\≈£î ÄVü‰s¡+, s¡T ô|{≤ºsê. MTπøeTì|æ+∫+~. yê{Ïì á$<Ûä+>± düVü‰j·T+ #dæ MT

nqTuÛÑyê\qT #Ó|üŒ+&ç.


dü÷øÏÔ»+‘·Te⁄\qT Væ≤+dæ+#·&É+

eTVü‰ bÕ|üyTø±<äT,

Hs¡+ ≈£L&Ü.

eTq <X+˝À düeTdüÔ Á|üø£è‹ô|’Hê Áù|eT, düVü≤è<äj·TeTT Á|üø£{Ï+#·&É+ ø£qã&ÉT‘·T+~. NeT≈£î

|ü+#·<ës¡ yÓj·T´&É+, bÕeTT≈£î bÕ\T bıj·T´&É+ Ç˝≤+{Ïe˙ï Áù|eT≈£î, düVü≤è<äj·T‘·≈£î ì<äs¡ÙHê\T.

á >∑TD≤\T ô|+bı+~+#·T≈£îqï e´≈£îÔ\T ùdïVü≤>∑TD+‘√ eT]+‘·>± |ü]D‹ #Ó+<ä>∑*>±s¡T. $<ë´s¡Tú\T

≈£L&Ü ø£*dæyÓT*dæ Ä&ÉT≥<ë«sê ø£*dæ yÓT*dæ >∑&ÉT|ü⁄≥<ë«sê ‹qTã+&Üs¡eTT\T ø£*dæ yÓT*dæ

uÛÑTõ+#·T≥ <ë«sê ùdïVü≤>∑TD≤ìï bı+<ä>∑\T>∑T‘ês¡T. lø£èwüßí&ÉT ∫qïHê&ÉT >√|üu≤\Ts¡‘√ ø£*dæ

#·*›ì uÛÑTõ+#·>∑\>∑&É+ m+‘·{Ï ùdïVü≤+. ùdïVü≤>∑TD+ eTq˝À ◊ø£eT‘· uÛ≤eqqT ô|+bı+~düTÔ+~.

ø±ã{Ïº Áù|eT, düVü≤è<äj·T+ ùdïVü≤+ nH >∑TD≤\qT n\es¡TÃø√yê*.

3e ‘·s¡>∑‹

41 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

Á|üø£è‹˝Àì düeTdüÔ Jesê• eTqTwüß\‘√ düe÷q+>± J$+# Vü≤≈£îÿ ñ+~. eTqTwüß\˝≤π> n$

u≤<Ûäø£*Z‘ u≤<Ûä|ü&ÜÔsTT. n+<äTπø eTq+ yê{ÏøÏ u≤<Ûä ø£*Z+#·≈£î+&Ü #·÷&Ü* <ë+‘√bÕ≥T eTq+ yê{Ïì

dü+s¡øÏå+# u≤<Ûä ‘·qT ≈£L&Ü rdüTø√yê*. Á|üø£è‹˝Àì Á|ü‹ n+X+ eTìwæøÏ m+‘√ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.

eTq+ Á|üø£è‹˝À ø£ uÛ≤>∑+. n˝≤+{Ï Á|üø£è‹˝À eTq‘√bÕ≥T ñ+& yÓTTø£ÿ\T, »+‘·Te⁄\|ü≥¢ eTqyÓT˝≤

Á|üe]Ô+#ê˝À ‘Ó*j·TCÒùd< á ø£<∏ä.

12 yê{Ïø° u≤<Ûä ø£\TZ‘·T+~

→I. Á|ü<Ûëq $\Te XÊ+‹, ø£*dæyÓT\dæ J$+#·&É+

→II. ñ|ü $\Te Á|üø£è‹˝Àì JeC≤˝≤ìøÏ u≤<Ûä ø£\>∑≈£î+&Ü #·÷&É&É+.


/ \øå±´\T

♦ Á|üø£è‹˝Àì Jesê•øÏ u≤<Ûäø£*–+#·≈£î+&Ü #·÷&É&É+˝À u≤<Ûä ‘·qT

‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T.


3e ‘·s¡>∑‹

42$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

s¡$ #ê˝≤ n\¢]yê&ÉT. #‘·T\T ndü Ò }s¡Tø√e⁄. Ç+{À¢ qT+&ç ãj·T≥ |ü&Ü¶&É+fÒ sêfiflqT ø±*‘√

‘·qï&É+, yÓTTø£ÿ\qT ‘=≈£îÿ≈£î+≥÷b˛e&É+, yÓTTø£ÿ\ ø=eTà\T $]∫yj·T&É+, |üP\T ‘Ó+ù|j·T&É+ e+{Ï$

#düTÔ+{≤&ÉT. ÁXÊe´ s¡$ nø£ÿ. |üP\#Ó≥¢qT ÁbÕD+ø£Hêï m≈£îÿe>± #·÷düT≈£î+≥T+~. ˇø£s√E Ç˝≤π> s¡$

eT+∫ >∑T˝≤_ |ü⁄e⁄« |üPdæq ø=eTàì $]#kÕ&ÉT. |ü⁄e⁄«‘√ ñqï ø=eTà yê&çb˛sTT+~. Ç~ #·÷dæq ÁXÊe´

ª πsjYT Ä yÓTTø£ÿ ìHï$T #dæ+<äì <ëìï n˝≤ $]#XÊe⁄?μ nì n&ç–+~. b˛‘b˛sTT+~ Ò, ny+ ˙‘√

H=|æŒ nì #Ó|æŒ+<ë? nHêï&ÉT. #Ó|üŒø£b˛sTTHê >∑eTìùdÔ πø ‘Ó\TdüTÔ+~. yê{ÏøÏ ≈£L&Ü ÁbÕD+ ñ+≥T+~

n$ ≈£L&Ü u≤<Ûäø£*–Hê Äq+<ä+ ø£*ZHê düŒ+~kÕÔj·Tì »>∑Bwt#·+Á<äuÀdt #ÓbÕŒ&É≥ e÷ ôd’Hé‡ {°#·sY

#Ó|æŒ+~. ì»+>±H HqT ≈£L&Ü >∑eTì+#êqT eTq+ ˙fiófl b˛ùdÔ n$ m+‘· Äq+<ä+>± >±*øÏ ø£<äT\T‘·÷

eTq≈£î ø£è‘·»„‘·\T #ÓãT‘·T+<√! ‘Ó\TkÕ!

Ç|ü�&ÉT #·÷&ÉT qTe⁄« $]#dü]øÏ ø=eTàô|’ u≤<Ûä>± ‘·\yê ÒÃdæ+~. n+~.

s¡$øÏ ÄXÃs¡ + ydæ+~. ì»+>±H yÓTTø£ÿ\T u≤<Ûä |ü&É‘êj·÷ ø£ÿkÕ] Ä˝À∫+#ê&ÉT. eT¬s’‘ Ç|ü�&Ó ≤

n&ç>±&ÉT.

Ä $]–b˛sTTq ø=eTàqT ˇø£ ø£Ás¡ düVü‰j·T+‘√ ì\u…{Ïº ø£{Ïº, <ëìøÏ ˙fióflb˛dæ πs|ü⁄#·÷&ÉT m˝≤

ñ+≥T+<√.

nø£ÿ #Ó|æŒqfÒº #XÊ&ÉT s¡$. sêÁ‘·sTT+~ n+<äs¡T |ü&ÉT≈£îHêïs¡T. s¡$øÏ ìÁ<ä|ü≥º Ò<äT. m|ü�&Ó|ü�&ÉT

‘Ó ≤¢s¡T‘·T+<ë Ä yÓTTø£ÿ m˝≤ ñ+<ë nì Ä˝À∫dü÷Ô |ü&ÉT≈£îHêï&ÉT. ‘Ó ≤¢]+~. s¡$øÏ yÓT\≈£îe e∫Ã+~.

yÓTTø£ÿ C≤„|üø£+ e∫Ã+~. >∑ã>∑u≤ Ò∫ yÓTTø£ÿ <ä>∑Z]øÏ yÓfi≤fl&ÉT. ìqï yê*b˛sTTq ø=eTà ì{≤s¡T>± ñ+~.

|ü⁄e⁄« ≈£L&Ü yê&çq≥Tº>± ø±≈£î+&Ü u≤>± $ø£dæ+∫ ñ+~. |üø£ÿH Ç+ø=ø£ yÓTT>∑Z ydæ+~. s¡$øÏ #ê˝≤

dü+‘√wü+ø£*Z+~. Ç+‘· À nø£ÿ&ÉøÏ ÁXÊe´ e∫Ã+~.

ªªnø±ÿ! qTe⁄« #Ó|æŒ+~ ì»yT á ø=eTà Ò∫ ì\ã&ç+~. qqTï #·÷dæ Äq+<ä+>± |ü\ø£]+∫q≥T¢

nì|æ+∫+~μμ nHêï&ÉT dü+‘√wü+>±. Çø£ m|ü�&É÷ ‘=ø£ÿ&É+, $s¡#·&É+ e+{Ï$ #j·TqT. HqT ˙˝≤π>

yÓTTø£ÿ\qT ô|+#·T‘êqø±ÿ! nHêï&ÉT. yÓØ>∑T&é s¡$! MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ ≈£L&Ü #Ó|ü� n+~ ÁXÊe´.

V. ø£<∏ä

1) eTq #·T≥÷º eTq‘√bÕ≥T @@ JesêXó\T ñHêïjÓ÷ #Ó|üŒ+&ç. yê{|ü≥¢ MTs¡T m˝≤ ñ+≥THêïs¡T?

2) yÓTTø£ÿ\T, »+‘·Te⁄\qT Væ≤+dæ+#·&É+ ‘·|ü�ø£<ë! @@ |üqT\T #j·T&É+e\¢ n$ u≤<Ûä|ü&ÉT‘êjÓ÷ #Ó|üŒ+&ç.

3) Á|üø£è‹˝Àì yÓTTø£ÿ\T »+‘·Te⁄\T eTq‘√bÕfÒ ñ+≥÷ eTq≈£î @yT$T ÇdüTÔHêïsTT? eTq+ yê{ÏøÏ @yT$T

ÇdüTÔHêï+.

4) ˙ #·T≥÷º ñqï yÓTTø£ÿ\T, »+‘·Te⁄\˝À y{Ïì Áù|eT‘√ ô|+#·T‘·THêïs¡T? n˝≤ ô|+#·T‘·TfÒ MT¬ø˝≤ nì|ædüTÔ+~?

VI..... n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

3e ‘·s¡>∑‹

43 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T


yÓTTø£ÿ\T, #Ó≥T¢, Ç‘·s¡ JesêXó\ô|’ eTq+ @<√ ˇø£ s¡ø£+>± eTq nedüsê\T rs¡TÃø√e&É+

ø√dü+ Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·THêï+. yÓTTø£ÿ\T, #Ó≥T¢ Òì Á|ü|ü+#êìï eTq+ }Væ≤+#· Ò+ n$ Ò≈£î+&Ü eTq+

ã‘·ø£ ÒeTT ≈£L&Ü. eTq ÄVü‰s¡+, eTq nedüsê\≈£î eTq+ Á|üø£è‹˝Àì $$<Ûä n+XÊ\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É¶+

yÓTTø£ÿ\T ÄVü‰s¡+>±qT, |üP\‘√ düTyêdüqqT, ø£qT\≈£î Äq+<ä+ ø£*Z+#·&ÜìøÏ, yÓ’<ä + n+~+#·&É+˝ÀqT,

eTq≈£î ÁbÕDyêj·TTe⁄qT n+~+#·&É+˝ÀqT Ç‘·s¡ »+‘·Te⁄\øÏ eTq≈£î ÄVü‰sêìï n+~+#·&É+˝ÀqT

ìkÕ«s¡∆+>± eTq≈£î n˙ï n+~düTÔHêïsTT. n≥Te+{Ï yÓTTø£ÿ\qT ø±bÕ&ÉTø√e&É+ eTq u≤<Ûä ‘·.

♦ MT Ç+{À¢ yÓTTø£ÿ\T bÕ‹ s√p <ëìøÏ ˙fióflb˛dæ dü+s¡øÏå+#·+&ç. MT nqTuÛÑ÷‘·T\T #Ó|üŒ+&ç.

♦ MT Ç+{À¢øÏ e#Ã |ü≈£åî\≈£î, <ë]qb˛jT »+‘·Te⁄\≈£î ‹q&ÜìøÏ @yÓTÆHê ô|≥º+&ç. ‘ê>∑&ÜìøÏ ˙fiófl

ô|≥º+&ç. MT¬ø˝≤ nì|æ+∫+<√ #Ó|üŒ+&ç.

♦ Á|üø£è‹˝À ñqï yÓTTø£ÿ\T, »+‘·Te⁄\qT ø±bÕ&ÉTø√e&É+ ø√dü+ eTq+ @yT$T #j·÷*? »≥¢ À #·]Ã+∫

sêj·T+&ç.


Ä) ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· + ` »≥Tº|üì

Á|üø£è‹˝À #Ó≥T¢, »+‘·Te⁄\ ˝≤>± eTq+ ≈£L&Ü uÛ≤>∑yT. á Á|üø£è‹ n+<ä]~. ø±˙ Á|üø£è‹ì yê{ÏøÏ

<äø£ÿ≈£î+&Ü #dæ, n+‘ê eTqπø ø±yê\ì Ä$<Ûä+>± #j·T&É+ ÀuÛÑ+, kÕ«s¡∆+. kÕ«s¡ú+ ñqï <ä>∑Zs¡ eT+∫‘·q+

ñ+&É<äT. eT+∫ yêfiófl ñ+&És¡T.

MT≈£î ‘Ó\TkÕ!

3e ‘·s¡>∑‹

44$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

|ü#·Ãì ø£$‘·\T

ˇø£|ü�&ÉT

e÷ Ç+{ÏøÏ ã+<ÛäTe⁄˝§#Ãyês¡T

ñeTà&ç ≈£î≥T+ãeT+‘· ñ‘ê‡Vü≤+>± ñ+&~.

ˇø£|ü�&ÉT

e÷ øÏ{Ïø°\ MT<ä |æ#·TÃø£\T yê Ò$

m+‘· dü+‘√wü+>± ñ+&<√ !

Ç|ü�&ÉT

ã+<ÛäTe⁄\÷ Òs¡T, |æ#·TÃø£\÷ sêe⁄

Ä $ø£ ≤+>∑T&çøÏ

#·+ø£ ø£Ás¡\T <ëq+ #dæq

Ä #Ó≥Tº ‘·*¢ mes√

ÄyÓTqT ‘·\#·T≈£î+fÒ

Vü≤è<äj·T+˝À edü+‘·+ |üPdüTÔ+~

q]øÏq eèø£åeT+fÒ

n~ Hê ‘·*¢ |üø£åyT

yê&Óe&√

>∑÷+&Ü˝≤+{Ï >=&É¶*‘√

n&É¶+>±

Hê ‘·*¢ ø±fió¢ qs¡T≈£î‘·THêï&ÉT

ãTTwüß\T

#Ó≥¢øÏ+<ä ‘·|üdüT‡ #kÕÔs¡T

<äTsêàs¡TZ\T

yê{ÏøÏ+< ˇø£{Ï b˛kÕÔs¡T

Ç|ü�&ÉT ãTTwüß\T Òs¡T

#Ó≥Tº‘·*¢

‘·q ø=eTà\‘√ Ç˝≤ n+~

3e ‘·s¡>∑‹

46$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

nqTã+<Ûä+

1. XÀ¢ø±\T

2. |ü<ë´\T

3. bÕ≥\T / π>j·÷\T

4. ø£<∏ä\T

5. dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\T

nqTã+<Ûä+˝À ñqï XÀ¢ø±\T, |ü<ë´\T bÕ≥\T, ø£<∏ä\T, dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ #·]Á‘·\T yÓTT<ä\>∑T yê{Ïì

‘·s¡>∑‹ >∑~˝À |æ\¢\# #·~$+#ê*. <ëìô|’ e÷{≤¢&ç+#ê*. ñbÕ<Ûë´j·TT\T <ëì ÁbÕXdüÔ +

>∑T]+∫ $e]+#ê*.

3e ‘·s¡>∑‹

47 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

1. XÀ¢ø±\T

nK+&É eT+&É ≤ø±s¡+ ` yê´|üÔ+ jTq #·sê#·s¡+

‘·‘·Œ<ä+ <ä]Ù‘·+ jTq ` ‘·ôd’à l >∑Ts¡Ty qeT' ˆˆ

uÛ≤e+ : #·sê#·s¡ düèwæºj·T+<ä+‘·≥q÷ Ä |üs¡yTX«s¡T&ÉT yê´|æ+∫ j·TTHêï&ÉT. n{Ïº |üs¡yTX«s¡Tì <ä]Ù+|ü

#dæq l >∑Ts¡T<e⁄\≈£î qeTdüÿ]+#·T#·THêïqT.

dü«dæÔ e#·qeTT :

z+ düπs«cÕ+ dü«dæÔs¡“¤e‘·T düπs«cÕ+ XÊ+‹s¡“¤e‘·T

düπs«cÕ+ eT+>∑fi+ uÛÑe‘·T ` düπs«cÕ+ |üPs¡í+ uÛÑe‘·T ˆˆ

z+ XÊ+‹ XÊÙ+‹ XÊÙ+‹' ˆˆ

uÛ≤e+ : n+<ä]øÏ XóuÛÑeT>∑T>±ø£ ! n+<ä]ø° XÊ+‹ ø£\T>∑T>±ø£ ! n+<ä]ø° eT+>∑fieT>∑T >±ø£ ! n+<ä]ø°

düTKeTT ÁbÕ|æÔ+#·T>±ø£ ! n+<ä]ø° XÊ+‹ ø£\T>∑T>±ø£ !

|üs√|üø±sêj·T |òü\ìÔ eèøå±' |üs√|üø±sêj·T eVü≤ìÔ q<ä ' ˆ

|üs√|üø±sêj·T <äTVü≤ìÔ >±e' |üs√|üø±sês¡ú $T<ä+ XØs¡+ ˆˆ

uÛ≤e+ : |üs√|üø±s¡eTT ø=s¡πø eèø£åeTT\T |òü\eTT\ì#·TÃ#·Tqï$. |üs√|üø±s¡eTT ø=s¡≈£î q<äT\T Á|üeVæ≤+#·T#·Tqï$.

|üs√|üø±s¡eTT ø=s¡πø >√e⁄\T bÕ\ì#·TÃ#·Tqï$. ø±ã{Ïº yê{Ï# eè~∆bı+~q á XØs¡eTT ≈£L&Ü yê{Ïe …H

|üs√|üø±s¡eTT ø=s¡≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ée …qT.

3e ‘·s¡>∑‹

48$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

2. 2. |ü<ë´\T

1 ‘·q ø√|üyÓT ‘·q XÁ‘·Te⁄

‘·q XÊ+‘·yÓT ‘·q≈£î s¡ø£å <äj·T#·T≥º+uÖ

‘·q dü+‘√wüyÓT dü«s¡ZeTT

‘·q <äT'KyÓT qs¡ø£eT+Á&ÉT ‘·<∏ä eTT düTeTr !

uÛ≤e+ :

‘·qø√|üyT ‘·q≈£î XÁ‘·Te⁄. ‘·q XÊ+‘·yT ‘·qqT s¡øÏådüTÔ+~. ‘·q <äj·÷>∑TDyT ‘·q≈£î ã+<ÛäTe⁄. ‘·q dü+‘√wüyT

‘·q≈£î dü«s¡ZeTT. ‘·q <äT'KyT ‘·q≈£î qs¡ø£eTT. eTìwæ ø£cÕºì¬ø’Hê, düTU≤ì¬ø’Hê n‘·ì e´øÏÔ‘·«yT eT÷\ ø±s¡DeTT.

2 ø£wüºô|≥ºuÀ≈£î ø£qï‘·*¢ eTqdüT‡

qwüºô|≥ºuÀ≈£î Hêqï |üqT\T

‘·*¢<ä+Á&ÉT\qï <Ó’edüìïuÛÑT\Tsê

\*‘· düT>∑TD C≤\! ‘Ó\T>∑T u≤\ !!

uÛ≤e+ :

‘·*¢<ä+Á&ÉT\T Á|ü‘· ø£å<Ó’eeTT\T. ø±e⁄q ‘·*¢ eTqdüT‡qT H=|æŒ+#·T≥, Hêqï |üqT\T qwüº|üs¡#·T≥ #j·Tsê<äT.

3 Áã‹øÏ qìïHêfiófl |òü\eTT*#·TÃf…>±<äT

#·∫Ã≈£L&É N*Ã sTT#·TÃ ‘·qTe⁄

‘ê´>∑ uÛ≤eeTTq≈£î ‘·s¡Te⁄ Ò >∑Ts¡Te⁄\T

\*‘· düT>∑TD C≤\! ‘Ó\T>∑T u≤\ !!

uÛ≤e+ :

#Ó≥T¢ Áã‹øÏq+‘·ø±\+ eT<ÛäTs¡yÓTÆq |òü\eTT\ ìkÕÔsTT. #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· ≈£L&Ü #Ó≥T¢ ø£\|ü>±, e+≥

#Ói≈£î>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·THêïsTT. ‘ê´>∑ uÛ≤eeTT‘√ #Ó≥¢qT $T+∫q$ eT]jT$j·T÷ Òe⁄ø£<ë !

4 nìï <ëqeTT\≈£î qqï<ëqyÓT >=|üŒ

ø£qïyê] ø£+f… |òüTqT\T Òs¡T

mqï>∑Ts¡Tì ø£qï HÓ≈£îÿ&ÉT Ò<äj·÷ !

$X«<ë_ÛsêeT $qTs¡ yeT !

uÛ≤e+ :

<ëqeTT\˝À ¬ø\¢ nqï<ëq+ >=|üŒ~. ø£qïyê]ø£Hêï $T+∫q <Ó’e+ Ò<äT. n˝≤π> $C≤„Hêìï, $yø±ìï Ç#Ã>∑Ts¡Te⁄

ø±qï n~Û≈£î&ÉT Ò&ÉT.

3e ‘·s¡>∑‹

49 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

5 |üP» ø£qï HÓ+#· ãT~∆ Á|ü<Ûëq+ãT

eT+≥ø£qï HÓ+#· eTqdüT <äè&ÛÉeTT

≈£î\eTTø£qï $T>∑T\ >∑TDeTT

$X«<ë_ÛsêeT $qTs¡yeT !

uÛ≤e+ :

|üP» #j·TT≥ø£qï eT+∫ ãT~∆ì >∑*– ñ+&ÉT≥ eT+∫~. e÷≥\T #Ó|üŒ&É+ ø£qï eT+∫ eTqdüT‡ ø£*– ñ+&É&É+

eT+∫~. ≈£î\eTT ø£+f… >∑TDeTT eTTK´yÓTÆq~.

6 m<äT›¬ø’q >±ì jT&Ü~ ‘Ó*|æq

e÷≥ ‘Ó*dæ q&ÉT#·T eTs¡àyÓT]–

eTT|ü� ‘Ó*j·T Ò<äT eTT|üŒ<+&É¢≈£îHÓ’q

$X«<ë_ÛsêeT $qTs¡yeT !

uÛ≤e+ :

ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T •ø£åD ì∫Ãq m≥Te+{Ï |üXóyÓ’Hê Áø£eT•ø£åD‘√ #Ó|æŒq e÷≥\T $qTqT. ø±ì eTT|üŒsTT

dü+e‘·‡sê\T m+‘·>± #Ó|æŒHê eT÷s¡Tâ&ÉT e÷Á‘·eTT eT+∫ì ‘Ó\TdüTø=q Ò&ÉT.

7 neTàCÀ\bÕ≥, n‘· +‘· eT<ÛäTs¡eT÷

uÛ≤esê>∑, ‘êfi, uÛÑ»q e\<äT

neTàj·THÓ&ç e÷≥ø£eTàì sê>∑eT÷

ÁXó‘·T …s¡>∑ì bÕ≥ düT‹ì bÕ≥.

8 Ç+{ÏB|üeTeTà, ø£+{ÏyÓ\T>∑T neTà

<Ó’eeT+f… neTà, <Ûäs¡DÏ Àq

CÀ\bÕ&ÉT me], CÀ*|ü≥ºì neTà

ø£s¡e⁄ sê<äT neTà ø£s¡TD¬ø|ü⁄&ÉT.

9 Äø£ …’q yêì ø£qï+ãT ô|≥Tº≥

eTqT» <Ûäs¡àeTqT#·T eTs¡Te¬ø|ü⁄&ÉT

nqï <ëqeTTq≈£î $Tqï<ëqeTT Ò<äT

uÛÑe´ düT>∑TDo\ ! uÛÑs¡‘·u≤\ !

10<Ûäs¡à>∑TDeTT e\¢ <Ûäì≈£î&ÉT XÀ_Û\T¢

$qj·TeTTqqT $<ä $uÛÑeeT+<äT

eT+∫ >∑TDeTT e\¢ eTqTE&ÉT XÀ_Û\T¢

uÛÑe´ düT>∑TDo\ ! uÛÑs¡‘·u≤\ !

3e ‘·s¡>∑‹

50$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

3. 3. bÕ≥\T / π>j·÷\T

1. uÛ≤s¡‘·<X+ ø°]Ô

n+<äyÓTÆqB uÛ≤s¡‘·<X+

n+<äTq ñqï~ XóuÛÑ dü+<X+

neTs¡>±j·T≈£î\ >±q$X‚wü+

Ä‘·àC≤„qT\ neTè‘·ø√X+

Ç~ eTq uÛ≤s¡‘·<X+

|ü$Á‘· uÛ≤s¡‘·<X+

1 Á|ü|ü+#· eT+<äTq C≤„qCÀ´‘·T\T

yÓ\T>∑ø£ eTT+< eTq<X+

K>√fi, CÀ´‹wü XÊgeTT\+<äT

Ä]‘]q~ eTq<X+

nDT dæ<ë∆+‘·+ Ä‘·à‘·‘·«eTT\

q+~+∫qB eTq<X+

nìï+≥qT ‘·qT nÁ>∑>±$T>±

ne‘·]+∫q~ eTq<X+... ˆˆ Ç~ˆˆ

2 XSHê´+ø£+ãTqT n+~+∫q

eTq Äs¡ uÛÑ≥Tº Á|üuÛÑ$+∫q <X+

>∑DÏ‘·XÊgeTTq esêVü≤$TVæ≤s¡Tì

»>∑‹øÏ∫Ãq~ eTq<X+

Xg ∫øÏ‘·‡˝À XóÁXó‘êKT´ì

|æ‘êeTVüQì>± ì*|æq <X+

#·s¡ø£dü+Væ≤‘·qT eTqø£+~+∫q

#·s¡≈£îì>∑qï~ eTq<X+ ˆˆ Ç~ˆˆ

3e ‘·s¡>∑‹

51 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

2. Hê<X+

Hê<X+ uÛ≤s¡‘·<X+

uÛ≤s¡‘·<X+ Hê<X+

Á|ü|ü+#êìπø Á|üÁ|ü<∏äeTeTT>±

Hê>∑]ø£‘· H]Œ+∫q <X+

$X«eT+‘·{ÏøÏ C≤„q _Ûø£åqT

Á|ükÕ~+∫q~ Hê<X+ ˆˆ Hê<X+ ˆˆ

|üs¡Åd”Ô\qT e÷‘·èuÛ≤eeTTq

MøÏå+∫qB Hê<X+

Xs¡Dì e∫Ãq XÁ‘·Te⁄HÓ’Hê

n≈£îÿq CÒ¬sÃ&ç Hê<X+ ˆˆ Hê<X+ ˆˆ

eT&É+ Á‹|ü�fÒ ms¡T>∑ì Ms¡T\T

n&ÉT>∑&ÉT>∑Tq Á|üuÛÑ$*¢q<X+

‘ê´>∑ <Ûäs¡àeTT\, dü‘ê´Væ≤+dü\

H]Œ+∫qB Hê<X+ ˆˆ Hê<X+ ˆˆ

y<äXÊgeTT\T, y<ë+‘·eTT\T

$e]+∫qB ` Hê<X+

<e‘· …’Hê uÛ≤s¡‘·uÛÑ÷$Tì

»ìà+|ü>∑ HÓ+∫q |òüTq<X+ ˆˆ Hê<X+ ˆˆ

nHø£‘·«eTTq @ø£‘·«+ãTqT

#·÷&É>∑*Zq~ Hê<X+

e÷qe ùdejÓT e÷<Ûäeùdeì

ìs¡÷|æ+∫q~ ` Hê<X+ ˆˆ Hê<X+ ˆˆ

3. Ç#·TÃ≥

Ç#·TÃ≥˝À Äq+<äeTTqï<ë?

|ü⁄#·TÃø=qT≥˝ÀH e⁄qï<ë?

ø£qï ‘·*¢qT+&ç e⁄ @$T |ü⁄#·TÃ≈£îHêïe⁄?

˙‘·*¢øÏ ‹]– ˙e⁄ @$TÇ#·TÃ#·THêïe⁄ !

ø£qï‘·*¢ <Ó’e+ø£Hêï$Tqïsê !

‘·*¢øÏ ˙e⁄ùde #dæ ãTTDeTT rs¡Ãsê !

3e ‘·s¡>∑‹

52$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

˙ s¡÷bÕìøÏ eT÷\+ ˙ ‘·+Á&ç ‘»+

˙ ø=s¡ø£]Œ+#·T#·T+&ÉT Äj·Tq düs¡«dü«+

‘·*¢ <ä+Á&ÉT\≈£î e⁄ ‘√&ÉT+&Ü*

yês¡\qT <Ó’yê\T>± uÛ≤$+#ê*.

C≤„q HÁ‘·eTTqT ‘Ó]|æ+#·TqT >∑Ts¡Te⁄

q&Ée&çø£qT H]Œ+∫ q&ÉT|ü⁄qT >∑Ts¡Te⁄

>∑Ts¡Te⁄ <Ó’eeTqT#·T ˙e⁄ >∑Ts¡TÔô|≥Tºø=

>∑Ts¡Te⁄\qT >ös¡$+#· q\es¡#·Tø√

düe÷»eTTq ˙e⁄ ˇø£ÿ e´øÏÔ$ >∑<äsê !

düe÷»yT Ò≈£î+fÒ ˙e⁄ Òe⁄>∑<äsê !

düe÷C≤ìï <Ó’e+>± ˙e⁄ uÛ≤$+#·T

düe÷C≤_Ûeè~∆øÏ #Ój·T´+~+#·T.

4. <XyÓT

<XyÓT <Vü≤+ <Ûäs¡àyÓTÁbÕD+.

Á|ü‹ bÂs¡T&ÉT ˇø£ s¡ø£Ô ø£D+.

e÷qe»>∑‹ì eT+∫ì ô|+#·>∑

<ëqe »qeTT\ e+#·qÁ‘·T+#·>∑

XØs¡yÓTTø£fÒ kÕ<ÛäqeTT

o\yÓT <ëìøÏ uÛÑ÷wüDeTT ˆˆ <XyÓT ˆˆ

yÓ\T>∑T‘√≥qT yÓ‹πø Áã‘·T≈£î\

Ms¡ JeqyÓT $<ÛëqeTT

eTTfiflu≤≥\qT eTT+<äT≈£î kÕ>∑>∑

‘Ó*$‘≥ Ò Á|ü<ÛëqeTT ˆˆ <XyÓT ˆˆ

ÇqT|ü ø£+&É\T ñ≈£îÿqsê\T

eÁ»‘·T\´eTT>∑ Vü≤è<äj·÷\T

ì]à+# ø£èwæ »s¡>±*

ìs¡+‘·s¡+ n~ kÕ>±* ˆˆ <XyÓT ˆˆ

3e ‘·s¡>∑‹

53 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

Vü≤è<äj·T+‘·s¡+˝À <´j·T ìwüjT

|üsê‘·Œs¡+u…’ s¡>∑ ≤*

‘·s¡+ ‘·s¡+ n~ yÓ\>±*

Á|ü>∑‹ uÛ≤s¡‹øÏ ø£\>±* ˆˆ <XyÓT ˆˆ

5. XÊ+‹øÏ X+U≤sêe+

XÊ+‹ì dü+ø£*Œ+# X+U≤sêe+.

düTs¡d”eTqT ‘·\|æ+# dü+|ò”TuÛ≤e+.

Ç<Ç< qeuÛ≤s¡‘· ^‘êkÕs¡+.

ø±+∫q ø±+#·q dü«|üï|ü⁄ kÕøå±‘êÿs¡+.

<X+ @$T∫Ã+<äì <ä÷wæ+#·T≥ <√wü+

<XÊìøÏ @$TùdÔ rs¡TqT ãTTDX‚wü+

Áã‘·TøÏ∫Ã+<Óes¡T yÓT‘·TøÏ∫Ã+<Óes¡T

Äø±+ø£å\ ø±<Ûës¡eTT #·÷|æ+∫+<Óes¡T ˆˆ Ç< ˆˆ

ø±*>√s¡T >±j·T|ü&ç‘Ó ø£+≥˙s¡T ‹s¡T>∑<ë

ys¡T∫es¡ N&É|ü&ç‘Ó ∫>∑Ts¡TH\ ø=s¡>∑<ë

ÁbÕ+‘·+ @<Ó’Hê uÛ≤wü\T mHÓ’ïHê

<XeT+‘· ˇø£ÿ <Vü≤eTqï düŒs¡Ùb˛e⁄Hê ˆˆ Ç< ˆˆ

6. á |ü⁄&É$T

á|ü⁄&É$T Hê‘·*¢ HHêyÓT |ü⁄Á‘·T&ÉqT

Hê‘·*¢ yÓ’uÛÑeeTT m\T¬>‹Ô #êf…<äqT

Hê<Ûäs¡àCÀ´‹ q\TyÓ’|ü⁄˝≤ #·÷ô|<äqT ˆˆ á |ü⁄&É$T ˆˆ

ñ‘·TÔ+>∑ Væ≤eTXè+>∑ CÖqï‘·«eT~ Hê~

Væ≤+<äT dü+Á<äyÓT Hê<äT >±+;Ûs¡ ∫Vü≤ï+ãT

bÕeq C≤Vü≤ïM düeTyÓT Hê J$‘·eTT

áH\ nDTeDTe⁄ ‘Ó\T|ü⁄ Hê dü#·Ã]‘· ˆˆ á |ü⁄&É$T ˆˆ

3e ‘·s¡>∑‹

54$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

uÛ≤e <ëdü eTT Hê≈£î @ø√XeTTq Ò<äT

Á|ü‹ s¡ø£ÔHêfieTTq Á|üeVæ≤+#·T XÖs¡ yT

n|ü»j·÷X+ø£ Hê dü+Á|ü<ëj·TyÓT ø±<äT

yÓqTø£+»jT Ò<äT $»j·TyT Hê kı‘·TÔ ˆˆ á |ü⁄&É$T ˆˆ

7. #sTT #sTT

#sTT #sTT ø£\T|ü⁄<ë+ ùde#j·T ø£<ä\T<ë+

Á|ü»\ ø=s¡¬ø dü+|òüTeTT>± Á|ü‹ ì$Twü+ Áã‘·T≈£î<ë+ ˆˆ #sTT #sTT ˆ

1 nej·Tyê\T y¬s’Hê Ä‘·àe÷Á‘·yÓTTø£ÿfÒ

ÁbÕ+‘·+ ù|πs<Ó’Hê Á|ü»\+‘ê ˇø£fÒ

uÛ≤wü …ìï |ü*øÏHê uÛ≤e dü+|ü<=ø£ÿfÒ

Á|üe÷<ë\T m<äT¬s’‘ Á|ü‹düŒ+<äqyÓTTø£ÿfÒ ˆˆ #sTT #sTT ˆ

2 ø£+{Ï q\TdüT ø±*eTT\T¢ ø£*–+# u≤<Ûä\qT

>∑T+&Ó s¡>∑T\ yÓT<ä&ÉT ø£<ä\ø£s¡eTT\T ‘=\–+#·Tsê

uÛÑs¡‘·uÛÑ÷$THd”eTqT u≤<Ûä\T ô|\T¢_øÏHê

eTq ø£+&É\T ø£]–+∫ Ç&ÉTeTT\T ‘=\–+#·T<ë+ ˆˆ #sTT #sTT ˆ

3 »qXøÏÔì C≤‹ø=s¡≈£î C≤>∑è‘· yÓTTq]+#·T<ë+

πø ‘·*¢ _&É¶\eTqT }Vü≤ì#·≥ ô|+#·T<ë+

e+<e÷‘·s¡ eT+≥÷ eTT+<äT eTT+<äTπø>∑T<ë+

ˇø£]ø=ø£s¡T ‘√&ÉT ì*∫ ñqï‹ kÕ~Û+#·T<ë+ ˆˆ #sTT #sTT ˆ

8. e+<äqeTeTà

‘·©¢ uÛ≤s¡r ` e+<äqeTe÷à

˙ Ç Ò¢ e÷ q+<äqeTe÷à

u≤\ u≤*ø£\ eT+<äs¡eTT ` ˙

q+<äq eì˝À eT …¢\ eTe÷à

#·<äTe⁄\T u≤>± #·~yÓ<äeTeTà

C≤‹ >ös¡e+ ô|+#Ó<äeTe÷à

‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT >∑Ts¡Te⁄\qT

m\¢yfi˝≤ ø=*#Ó<äeTe÷à ˆˆ ‘·©¢ ˆ

3e ‘·s¡>∑‹

55 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

>±+BÛ HÓÁVüA uÀ<Ûäq\qT

n+<äs¡ yÓTTø£f…Æ Ä#·]+‘·TeTT

uÛ≤s¡‘·<X düyÓTÆø£ ‘· ø√dü+

u≤\\ eT+‘· ÁX$T+#Ó<äeTT ˆˆ ‘·©¢ ˆ

≈£î\eT‘· uÛÒ<ä+ eT]#Ó<äeTT

ø£\‘·\T e÷ì #·]+#Ó<äeTT

e÷qe⁄\+‘ê düe÷qT\+≥÷

eTeT‘·qT düeT‘·qT ô|+#Ó<äeTT ˆˆ ‘·©¢ ˆ

Ä+Á<Ûä C≤‹øÏ nuÛÑT´<äj·T+

qeuÛ≤s¡‹øÏ qy√<äj·T+

uÛ≤s¡‘· »qT\≈£î »j·T+ »j·T+

uÛ≤$ bÂs¡T\+ eTq+ eTq+ ˆˆ ‘·©¢ ˆ

` <ës¡s¡~∏

9. düTXÊéT\ eTq‘·*¢ dü«s¡í uÛ≤s¡‹

düTXÊéT\ eTq ‘·©¢ dü«s¡í uÛ≤s¡‹

s¡‘·ï>∑s¡“¤ eTq ‘·*¢ s¡eT´ uÛ≤s¡‹

y<ë\qT yÓ\sTT+∫q $C≤„qdæ

$X« XÊ+‹ ø√πs $XÊ\ Vü≤è<äsTT˙ ˆˆ düTXÊéT\ ˆˆ

1) ñqï‘·eTÚ Væ≤eT–s¡T\÷ ` ñ‘·ÿ èÅwüº|ü⁄Jeq<äT\T

düdü XÊéT\ #\÷ ` #·\¢ì |üeqeTT\T

m\¢yfi˝≤ ø£*–q #·\¢ì ‘·©¢

m<äTs¡T Òì Ms¡ uÛÑ÷$T eTq ø£\Œe©¢ ˆˆ düTXÊéT\ ˆˆ

2) ~>∑+‘ê\ ‘·q ø°]ÔHÓ <B|ü e÷q+>±

yÓ\sTT+∫q Ms¡T\qT ø£qï‘·©¢

edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ãeTqï yê<äq‘√

düeT‘ê, eTeT‘ê, e÷qe‘ê #ê{Ïq ‘·©¢

kÕ{Ï Òì ø£s¡àuÛÑ÷$T eTq ø£\Œe©¢ ˆˆ düTXÊéT\ ˆˆ

3e ‘·s¡>∑‹

56$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10. |ü⁄e⁄«˝≤ qe⁄«ø√

|ü⁄e⁄« e+{Ï eTqdüT‘√

qe⁄«‘√ Vü‰sTT>±

e\|ü⁄ ∫*øÏ |ü~eT+~ì

|ü\ø£]+#·T rj·T>±

$s¡T\y√ … ˙e⁄ ≈£L&É

|üs¡T\≈£î|üø£]+#· y√jYT

|üs¡T\ ≈£î|üø£]+∫ q|ü⁄&Ó

Áã‘·T≈£î |ü]eT[+#·TH√jYT ˆ

eTìwæ eTìwæø° <e⁄&ÉT

eTqdæ#êÃ&ÉT

eTqTwüß\T>± Áã‘·ø£+&Éì

eTeT‹#êÃ&ÉT ˆ

eTeT‘·\T |ü+&ç+#·Tø=qï

eTqdüTø√yÓ\

eT+∫‘·q+ #·+|ü⁄ø=qï

eTqdüT ô|qT•\ ˆ

eTqdüT˝Àq <e⁄&ÉTqï

e÷≥ eTs¡Te≈£î

eT+∫ eTìwæ <e⁄&Éqï

e÷≥ eTs¡Te≈£î ˆ ` eø£ÿ\+ø£ \ø°åà|ü‹sêe⁄.

3e ‘·s¡>∑‹

57 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

4. 4. ø£<∏ä\T

1. yTø£b˛‘·T >±+;Ûs¡ +

ˇø±H=ø£|ü�&ÉT ø£ yTø£\ ø±|ü] ñ+&yê&ÉT. n‘·ìøÏ #ê˝≤ yTø£\T ñHêïsTT. yT‘·ø√düeTì Ä yTø£\eT+<äqT

Á|ü‹s√p n&É$øÏ ‘√\T¬øfiSÔ ñ+&yê&ÉT. ˇø£Hê&=ø£ yTø£b˛‘·T eT+<äqT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø=ìb˛sTT+~. Ä $wüj·T+

n‘·&ÉT >∑eTì+#· Ò<äT.

sêÁ‘·sTT+~, <ëìøÏ <ë] ‘Ó*j·T Ò<äT. n≥÷sTT≥÷ ‹s¡>∑>± ∫e]øÏ ˇø£ ø=+&É>∑TVü≤ ø£ì|æ+∫+~. ˝À|ü*øÏ

b˛sTT |ü&ÉT≈£îqï~. Ä >∑TVü≤˝À ìedæ+# dæ+Vü≤+ ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ ‘·q ìyêdüdüú ≤ìøÏ e∫Ã+~.

‘·q >∑TVü≤˝À|ü&ÉTø=ì e⁄qï eTs√ »+‘·Te⁄qT dæ+Vü≤+ #·÷dæ+~. Nø£{À¢ yTø£b˛‘·T ø£fiófl $T\$T˝≤ yÓTs¡TdüTÔHêïsTT.

ô|<ä› >∑&É¶eT÷, yê&ç>± ñqï ø=eTTà\÷ ñqï Ä $+‘· »+‘·Te⁄qT #·÷&É>±H dæ+Vü‰ìøÏ uÛÑj·T+ ydæ+~. n˝≤+{Ï

$+‘·»+‘·Te⁄qT dæ+Vü≤+ eTT+<Óqï&É÷ #·÷dæ ñ+&É Ò<äT. @$T #j·÷˝À ‘√#·ø£, dæ+Vü≤+ n˝≤π> >∑TVü≤ eTT+–≥

ì\ã&ç+~.

yTø£b˛‘·T≈£î ≈£L&Ü dæ+Vü‰ìï #·÷&É>±H >∑T+&Ó À¢ >∑Tã\T yÓTT<ä …’+~. uÛÑj·÷ìï ãj·T≥≈£î ø£ìŒ+#· ≈£î+&Ü

ÁbÕD≤\qT >∑T|æŒ{À¢ ô|≥Tºø=ì yTø£b˛‘·T n˝≤π> |ü&ÉTø=qï~. dæ+Vü≤+ u≤]qT+&ç ãj·T≥|ü&ç ÁbÕD≤\T <äøÏÿ+#·Tø√e&É+

m˝≤>±? nì Ä˝À∫dü÷Ô ‘Ó\¢yês¡T‘·T+&É>±, ãj·T≥≈£î e∫Ã+~yTø£b˛‘·T, dæ+Vü≤+ »+≈£îqT ø£ìô|{Ïºq yTø£b˛‘·T,

ªª˙yÓes¡e⁄? nì >∑~›+∫+~. ªªHqT dæ+Vü‰ìï .... eTè>∑sêEì...μμ nì _&çj·T|ü&ÉT‘·÷ #Ó|æŒ, ‘·eT¬ses¡T? nì uÛÑj·T+

uÛÑj·T+>± ‘·&Éã&ÉT‘·÷ n&ç–+~ dæ+Vü≤+.

ªªzôV≤L ..... ˙yHê dæ+Vü‰ì$... eTè>∑sêEyê? Hê n<äèwüº+ |ü+&ç+~.....ysTT @qT>∑T\q÷, q÷{ÏøÏô|’>±

|ü⁄\T\q÷ HqT Ç|üŒ{Ïes¡≈£L #·+bÕqT ‘Ó\TkÕ? dæ+Vü‰ìï #·+ù|es¡≈£L...... á >∑&É¶+ rj·Tqì Á|ü‹»„ #XÊqT.

áHê{Ï‘√ Hê Bø£å|üP¬sÔÌqfÒ¢...... Ç|ü�&ÉT ìqTï #·+|æ Hê >∑&É¶+ |”&É e~*+#·Tø=+{≤qT.....μμ n+≥÷ ‘·\qT

yÓ÷s¡–+∫ >∑+;Ûs¡+>± yTø£b˛‘·T eTT+<äTø±fiófl ¬s+&É÷ ô|’¬ø‹Ô ø£ÿ <ä÷≈£î <ä÷øÏ+~. n~#·÷∫q dæ+Vü≤+ Vü≤&É*b˛sTT

|üs¡T>∑T \+øÏ+#·Tø=+~.

Áã‘·T≈£î Je⁄&Ü nqTø=ì Ä yTø£b˛‘·T nø£ÿ&ç qT+&ç yÓ[fl, ‘·sê«‘· n&É$øÏ e∫Ãq yTø£\ eT+<ä À ø£*‡

kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ Ç+{ÏøÏ #]+~.

&ÜãT &É+ã+ sêj·TTfiófl {Ïº <äsêŒìï Á|ü<ä]Ù+∫q|ü⁄&ÉT n+‘ê &ÜuÒqì Äq&ÜìøÏ á |ü\T≈£îã&çì ‘·s¡#·÷ ñ

|üjÓ÷–dü÷Ô ñ+{≤+.

(l |üs¡«‘·Hì >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄>±] s¡#·q)

3e ‘·s¡>∑‹

58$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

2. ø=+>∑ ` m+Á&ç

ã<ä]ø± eq+˝À z ô|<ä› düs¡düT‡ ñ+&~. s¡ø£s¡ø±\ »\#·sê\T Ä düs¡düT‡˝À düTK+>± düVü≤yêdü+ #dü÷Ô+&$.

nø£ÿ& z ø=+>∑ ≈£L&Ü ø±\πøå|ü+ #ùd~. <ëìøÏ ej·TdüT‡ ô|’ã&ç+~. düTHêj·÷dü+>± #|ü*ï eTT≈£îÿq ø£s¡∫ yÓTπøÿ XøÏÔ

düqï–*¢+~. ÄVü‰s¡+ ‘·≈£îÿesTT+~. Äø£* m≈£îÿesTT+~. XøÏÔ ñ&ç–b˛sTT+~. ø±ã{Ïº j·TTøÏÔì qeTTà≈£î+fÒ ‘·|üŒ Äø£*

qT+∫ $eTTøÏÔ Ò<äqï Ä˝À#·q ø£*–+~.

ˇø£s√E Ä ø=+>∑, düs¡düT n+#·TMT<ä ì\ã&ç ô|<ä›>± s√~dü÷Ô, u§≥u§≥ ø£ ïfiófl ø±s¡Tk Ô+~. z m+Á&çø£

$TÁ‘·T …’q MTq düyT‘·+>± e∫Ã ø=+>∑ô|’q kÕqTuÛÑ÷‹ ≈£î]|ædü÷Ô, ªªu≤u≤jYT, ≈£îX\yTHê? #ê˝≤ ø±\+>± ìHÓïs¡T>∑T<äTeTT.

m|ü�&É÷ ì]«#ês¡+>± ñ+&yê&ç$. n˝≤+{Ï ˙e⁄ ø£+≥ ˙s¡T ô|≥Tºø√e&ÜìøÏ ø±s¡DyT$T{Ï? Ä ì≥÷ºs¡TŒ Ò$T{Ï?μμ

nq&ç–+~.

Ä ≥ø£ÿ] ø=¬øÿs¡ <äT'K+ bıs¡T¢‘·Tqï >=+‘·T‘√, ªª_&Ü¶, dü+kÕs¡ ã+<Ûë\qT |ü]‘· õ+∫ düq´dæ+#·<ä\TÃ≈£îHêïqT.

Ç|üŒ{Ï<ëø± ‘·b˛Œ ˇb˛Œ <=]øÏq #|ü*ï uÛÑTõ+∫ Äø£* u≤<Ûä rs¡TÃ≈£îHêïqT. Çø£ô|’ ÁbÕD≤\T b˛sTTHê düπs Hê

_&É¶ ≤¢+{Ï #|ü*ï ÄVü‰s¡+>± rdüTø√qT. H{Ï qT+∫ ÄeTs¡D ìsêVü‰s¡ Bø£å |üPHêqTμμ nqï~.

ªªu≤u≤jYT, ˙ ìsêVü‰s¡Bø£å≈£î ø±s¡DyT$T{Ï?μμ nq&ç–+~ m+Á&ç.

ªªMTø=ø£ Ä|ü<ä sêqTqï<äì Hê eTqdüT‡ ‘·\¢&ç*¢b˛‘·Tqï~. á #Ós¡Te⁄ Á|üø£ÿqT+&ç q>∑s¡+ yÓ’|ü⁄>± q&ÉTdü÷Ô C≤\s¡T¢

ø=+<äs¡T #Ó|ü�≈£î+≥÷ b˛‘·Tqï e÷≥\T Hê #Ó$q |ü&Ü¶sTT. ªÇ~ #ê˝≤ ô|<ä› #Ós¡Te⁄. ì+&Ü #|ü\T. e\yùdÔ

e\¢e÷*qìï #|ü\T. Ç+ø± ø=+‘· ¬s+&<ëø± Ä>∑T<ë+. ‘·s¡Tyê‘· eTq n<äèwüºyT n<äèwüº+μ. á e÷≥\≈£î Hê

>∑T+&Ó\T ã<ä›\j·÷´sTT. Hê≈£î Äø£* q•+∫+~. ÄVü‰s¡+ MT<ä <Ûë´dü Ò<äTμμ n+≥÷ ø£\¢u§*¢ e÷≥\‘√ #Ós¡Te⁄˝Àì

düeTdüÔ »\#·sê\ >∑T+&Ó À¢ n\¢ø£ À¢\+ Ò|æ+~.

ªªnj·T´jÓ÷´, ∫qïjÓ÷´, nHêïj·÷´, Ä|üÔ$TÁ‘·e÷, ñbÕj·TXÊ©, Xs¡DT Xs¡DT! $s¡T#·T≈£î|ü&ÉuÀ‘·Tqï $|ü‘·TÔqT

$qïyê&ç$ qTy« ø±ã{Ïº $s¡T>∑T&É÷ qTy« #ÓbÕŒ*. ÁbÕD≤bÕj·T+ qT+∫ eTeTà*ï ø±bÕ&ÉT!μμ nì m+Á&ç, #|ü\T,

Ç‘·s¡ »\#·sê\T y&ÉTø=HêïsTT.

ãø£+ ø=+#Ó+ ùd|ü⁄ Ä˝À∫düTÔqï≥T¢>± q{Ï+∫, ªªHHê |üøÏåì, eTqTwüß\‘√ b˛{°|ü&ç HÓ>∑TZ≈£î sê ÒqT. ¬sø£ÿ\THêïsTT

ø±ã{Ïº ˇø£ÿ yT\T #j·T>∑\qT. $TeTà*ï á #Ós¡Te⁄ qT+∫ m|üŒ{Ïø° m+&Éì ì+&ÉT #Ós¡Te⁄≈£î e÷s¡Ã>∑\qTμμ nì

q$Tà+∫+~.

eTT+<äT>± eTeTà*ï, eTT+<äT>± eTeTà*ï n+≥÷ #|ü\T <=+>∑e÷≥\ ø=+>∑MT<äøÏ ‘√düTø=#êÃsTT.

ªªÄ>∑+&ç, Ä>∑+&ç! n+<äØï ˇø£ÿs√E˝À nø£ÿ&É ~+|æ e#Ã≥+‘· dü‘·TÔe ñqïyêDÏí ø±<äT. kÕ<Ûä yÓTÆq yTs¡≈£î

~q~q+ $TeTà*ï ~+ù|dæ ekÕÔqTμμ nì ô|’øÏ qeTàã*øÏ+~ ø=+>∑.

3e ‘·s¡>∑‹

59 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

n~ yÓTT<ä\T Á|ü‹s√p eTT≈£îÿq ø£s¡T#·T≈£îì b˛>∑*–qìï #|ü*ï ø=+>∑u≤u≤sTT yÓ÷düT¬ø[fl nø£ÿ&çøÏ ø=+‘·

<ä÷s¡+˝À ñqï ø=+&É ã+&ÉMT<ä ô|≥Tº≈£îì ìπøå|ü+>± uÛÑøÏå+|ükÕ–+~. ø=~› s√E\ø£ ≤¢ ø=\qT <ë<ë|ü⁄>± U≤∞

nsTTb˛sTT+~. m+Á&ç $T–*b˛sTT+~. ªªu≤u≤jYT, #|ü\ìï{Ï nbÕj·T+ qT+∫ ø±bÕ&Üe⁄. n˝≤π> Hê MT<ë

<äj·T#·÷|üyê?μμ nì y&ÉTø=+~ m+Á&ç.

ªªs√p e∫Ã #|ü\T ‹˙ ‹˙ yÓ>∑≥T |ü⁄{Ïº+~. m+Á&Éø±j·T ‹+fÒ ø=‘·Ôs¡ø£+>±q÷, ø=‘·Ô s¡T∫ #·÷dæq≥T¢>±q÷

ñ+≥T+~, uÛÒwt!μ nì eTqdüT‡˝À nqT≈£îH= ˝§≥º\T ydæ+~.

ø=+>∑ m+Á&çì eTT≈£îÿq ø£s¡#·Tø=ì ø=+&É yÓ’|ü⁄ m–]b˛‘·÷H ñ+~. m+Á&çøÏ nqTe÷q+ e∫Ã+~. ªmqï{Ïø°

m+&Éì ì+&ÉT #Ós¡Teì #ÓbÕŒ&ÉT ø=+>∑u≤u≤sTT. á ÁbÕ+‘·+˝À mø£ÿ&Ü ˙fi‚fl Òeì $TÁ‘·T\T #Ó|üŒ>± $HêïqT.

Ç+<äT˝À @<√ yÓ÷dü+ ñ+~μ nqT≈£îì, ªªqTe⁄« #Ó|æŒq #Ós¡TyÓø£ÿ&É u≤u≤jYT?μμ nq&ç–+~ m+Á&ç.

ø=+>∑ q$«, ªªzdæ |æ∫Ã<ëHê, Ä ø£+&Éyês¡ ã+&ÉsêsTTì #·÷&ÉT, ˙ $TÁ‘·T\+<äØï Vü‰sTT>± uÛÀ+#XÊqT. n~

eT<Ûä •\. ‘Ó*dæ+<ë? Ç|ü�&ÉT ˙e+‘·T e∫Ã+~μμ nì #Ó|æŒ+~.

m+Á&ç øÏ+~øÏ #·÷dæ+~. ø=+>∑ #Ó|æŒq eT<Ûä •\MT<ä n~ ‹ìbÕπsj·T>± $T–*q #|ü\ eTTfiófl, ‘√ø£\T,

‘·\uÛ≤>±\T >∑T≥º\T>± |ü&ÉTHêïsTT. sê>∑\ Á|üe÷<ä+ >∑T]Ô+∫q m+Á&ç #·|ü�q ‘·q Hê\T>∑T –≥º\‘√ ø=+>∑ yÓT&ÉqT

ø£≥T≈£îÿq ø=]øÏ Á‘Ó+∫ydæ+~. ø=+>∑ –\–\ ø=≥Tº≈£îì H\≈£L*+~. Áã‘·T≈£îJe⁄&Ü nì m+Á&ç düeTj·Tdü÷Œ¤]Ô‘√

ÁbÕD≤\T <äøÏÿ+#·T≈£îì #Ós¡Te⁄≈£î eTs¡* e∫Ã+~.

3. j·TT~Ûwüºs¡Tì $<ë´uÛ≤´dü+

øös¡e bÕ+&Ée⁄\T Á<√D≤#ês¡T´ì e<ä› $<ä qT nuÛÑ dæ+#yês¡T. ˙‹, <Ûäs¡àeTT\qT >∑T]+∫q bÕsƒê´+XeTTqT

>∑Ts¡Te⁄ uÀ~ÛdüTÔHêï&ÉT. Á<√DT&ÉT ‘·q •wüß´\≈£î eT÷&ÉT yêø£ eTT\T #Ó|æŒ, yê{Ïì ø£+sƒ¡dü+ #j·TeTì #ÓbÕŒ&ÉT. n$

ªdü‘· eTT |ü\T≈£îeTTμ, ª<Ûäs¡àeTT Hê#·]+|ü⁄eTTμ. ªÁø√<ÛäeTT #Ó+<äe<äTμ› nH$.

|æ\¢\+‘ê Ä yêø±´\qT ø=~›ùd|ü{Ïπø ø£+sƒ¡düú+ #dæ >∑Ts¡Te⁄øÏ n|üŒ–+#ês¡T. j·TT~∏wüs¡Tì e+‘·T e∫Ã+~. n‘·qT

$qj·T+>± Ò∫ ì\ã&ç ªªÄ#êsê´! Hê≈£î Ç|üŒ{ÏøÏ ¬s+&ÉTyêø±´ Ò n\e&Ü¶sTT. ne>∑‘·yÓTÆHêsTT. Ç+ø± eT÷&Ée

yêø£ + sêyê*μμ nHêï&ÉT.

<ë+‘√ Á<√DT&ÉTø√|æ+#·>± ªªÄ#êsê´ ! Ç+ø± Hê≈£î ø=+‘· düeTj·T+ ø±yê*μμ eT÷&Éeyêø±´ìï MT≈£î HqT πs|ü⁄

n|üŒ#ÓãT‘êqTμμ nHêï&ÉT <Ûäs¡àsêE. düπsqHêï&ÉT >∑Ts¡Te⁄. eTsêï&ÉT ≈£L&Ü j·TT~Ûwüs¡T&ÉT Ä yêø±´ìï n|üŒ–+#· Ò<äT.

<ë+‘√ Á<√DT&ÉT n‘·ìì <ä+&ç+#ê&ÉT. ªªCÒ wü|ü⁄Á‘·T&ÉyÓ’j·TT+&ç ≈£L&Ü ˙øÏ+‘· eT+<äãT<ë∆! düs¡fiyÓTÆq ∫qïyêø±´ìï

≈£L&Ü ø£+sƒ¡düú+ #Ój·T´ Òø£b˛j·÷yê! Ç+‘·ø° ˙≈£î sêì yêø£ yT<√ #Ó|ü�μμ nHêïs¡T.

3e ‘·s¡>∑‹

60$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

>∑Ts¡T<yê! <Ûäsêàìï Ä#·]+# XøÏÔ HêøÏ+ø± sê Ò<äT. HqT MT‘√ dü‘· eTTqT #ÓbÕŒqT. MTs¡T qqTï <ä+&ç+∫Hê

HqT Áø√<Ûëìï bı+<ä Ò<äT. ø±ã{Ïº dü‘· dü+<Ûä‘·, Áø√<ÛäeTTqT $&ÉT#·T≥ nH ¬s+&ÉT yêø±´\T Hê J$‘·+˝À uÛ≤>∑yÓTÆb˛j·÷j·Tì

$XÊ«dü+ @s¡Œ&ç+~μμ nHêï&ÉT <Ûäs¡àsêE. Ä e÷≥\T $Hêïø£ Á<√DTì HÁ‘ê\ qT+&ç nÁXóe⁄\T sê˝≤sTT. ªªj·TT~Ûwüsê!

˙e⁄ ì»yÓTÆq •wüß´&Ée⁄. Hê HÁ‘ê\T ‘Ó]|æ+#êe⁄. ø£+sƒ¡düú+ #Ój·T´&É+ n+fÒ <ëqs¡∆+ e …¢ yj·T&É+ ø±<äì, <ëìì

J$‘·+˝À neT\T »s¡|ü&ÉeTì, Ä#·s¡D˝À ô|≥º&ÉeTì ìs¡÷|æ+#êe⁄μμ n+≥÷ n_Ûq+~+#ês¡T >∑Ts¡Te⁄.

4. <=+>∑ düHê´dæ

ˇø£ ñ<ë´qeq+˝Àì ≈£î{°s¡+˝À ˇø£ >∑T&ç¶ kÕ<ÛäTe⁄ ìedæ+#yê&ÉT. Á|ü»\T Äj·TqqT m+‘√ >ös¡$+#yês¡T.

Äj·Tq≈£î nr‘· X≈£îÔ\THêïj·Tì qyTàyês¡T. n‘·&ÉT mH√ï n<äT“¤‘ê*ï #dæ #·÷ù|yê&ÉT. >±*˝À+∫ &ÉãT“ ‘Ó|æŒ+#yê&ÉT.

eT+<äT*ï s√>∑T\≈£î ÇdüTÔ+&yê&ÉT. Á|ü‹s√E #ê˝≤ eT+~ Á|ü»\T Äj·Tq ÄodüT‡\ ø√dü+ Äj·Tq <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi‚flyês¡T

yê] Çã“+<äT*ï ø£cÕº*ï ‘=\–+#·eTì ÁbÕ]∆+#yêfiófl.

ˇø£s√Eq ø£ ne÷àsTTì Äj·Tq e<ä›≈£î rdüT¬øfi≤fls¡T. Ä ne÷àsTT e÷≥ |ü&çb˛sTT+~. eT÷&ÉT HÓ\\ ÁøÏ‘·+

ˇø£ ã+~b˛≥T <=+>∑ Ä ne÷àsTT ø£fifl m<äTfÒ Ä bÕ|ü ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT #·+|æ, Ç+{À¢ì &ÉãT“q+‘·{Ï m‹Ô¬ø[flb˛j·÷&ÉT.

Ä ne÷àsTT Ä |òü÷‘·Tø±ìï #·÷dæq yÓ+≥H e÷≥ |ü&çb˛sTT+~.

Ç|ü�&ÉT Ä kÕ<ÛäTe⁄qT #·÷dæq yÓ+≥H Ä ne÷àsTTøÏ e÷≥ e#Ãdæ >∑{Ïº>± ªªÄj·TH Ä ã+~b˛≥T <=+>∑ n‘·&

e÷ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT #·+ù|XÊ&ÉT. e÷ ÄdæÔì ø±CÒXÊ&ÉTμμ nì ns¡∫+~.

ÄyÓT #·T≥Tº ñqïyês¡T Ä e÷≥\T qeTà Ò<äT. Ä kÕ<ÛäTe⁄ XøÏÔe Ò¢ Ä ne÷àsTT e÷{≤¢&É>∑*–+<äì yêfiófl

uÛ≤$+#ês¡T. ô|’>± Ä |æ\¢≈£î |æ#ÓÃøÏÿ+<äì nHêïs¡T.

Ä kÕ<ÛäTe⁄ Ä |æ\¢ì ‘·s¡Tyê‘· ø=Hêïfifl≈£î rdüT≈£îs¡eTàì Ä |æ\¢ e÷eTj·T´≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. ø±ì Ä ne÷àsTT Ä

kÕ<ÛäTy <=+>∑ nì ns¡Tdü÷ÔH ñ+~. Ä |æ\¢ e÷eTj·T´ e÷Á‘·+ ÄÁXeT+ qT+∫ |æ\¢qT ˝≤¬øÿ[flb˛j·÷&ÉT.

yêfiófl ÄÁXeT+ u…’≥≈£î e∫Ãq yÓ+≥H ˇø£ ô|<ë›j·Tq nø£ÿ&É≈£î e#êÃ&ÉT ªªÄ ne÷àsTTøÏ »uÒ“$T Ò<äT. HH=ø£

&Üø£ºs¡Tì. Ä ne÷àsTT #Óù|Œ~ ì»yT. Ä kÕ<ÛäTe⁄ yÓ÷dü>±&ÉT. n‘·&çøÏ nr‘·X≈£îÔ ÒM Òe⁄. qqTï sêC≤ ;s¡“ Ÿ>±s¡T

|ü+|æ+#ês¡T. Ä kÕ<ÛäTe⁄ ycÕ\T u…’≥ ô|&ÜÔqT. Ç|ü�&ÉT eTq≈£î ˇø£ s¡TEe⁄ <=]øÏ+~. á |æ\¢qT ;s¡“ Ÿ <ä>∑Zs¡≈£î

rdüT¬øfi<ë+μμ nì Ä |æ\¢ e÷eTj·T´‘√ #ÓbÕŒ&ÉT. yÓ+≥H Ä |æ\¢qT ;s¡“ Ÿ e<ä›≈£î rdüT¬øfi≤fls¡T.

;s¡“ Ÿ Ä |æ\¢qT nø£“s¡T ÄkÕúHêìøÏ rdæ¬ø[fl nø£“s¡T≈£î ø£<∏äq+‘·{Ïì #ÓbÕŒ&ÉT. ªª˙e⁄ >∑qø£ Ä kÕ<ÛäTe⁄ >∑T&ç¶yê&ÉT

ø±<äì ìs¡÷|æùdÔ n‘·&çøÏ ‘·–q XÊdæÔ #kÕÔqTμμ nì nø£“s¡T ;s¡“ Ÿ≈£î #ÓbÕŒ&ÉT.

eTs¡Tdü{Ï s√E Ä kÕ<ÛäTe⁄qT nø£“s¡T ÄkÕúHêìøÏ rdüT≈£îe#êÃs¡T. ;s¡“ Ÿ Ä kÕ<ÛäTe⁄ yÓ÷kÕìï ãj·T≥ ô|fÒº+<äT≈£î

ˇø£ |ü<∏äø£+ Ä˝À∫+∫ ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. Ä kÕ<ÛäTe⁄qT nø£“s¡T eTT+<äT ì\u…{Ïºq yÓ+≥H ;s¡“ Ÿ >∑{Ïº>± ns¡Tdü÷Ô ‘·q

3e ‘·s¡>∑‹

61 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

K&ÜZìï #‘·ã{Ïº Ä kÕ<ÛäTe⁄ MT~øÏ \+|òæT+#ê&ÉT. Ä kÕ<ÛäTe⁄ ‘·q |üø£ÿ ì\ã&É¶ ôd’ì≈£î&ç ø£‹Ôì ˝≤ø=ÿì ;s¡“ ŸqT

m~]+#+<äT≈£î dæ<ä∆|ü&Ü¶&ÉT. Ä kÕ<ÛäTe⁄ >∑T&ç¶yê&ÉT ø±<äì ‘Ó*dæb˛sTT+~. Ä bÕ|ü#Ó|æŒ+~ ì»eTì ‘*+~. yÓ+≥H

n‘·&ç ÄÁXe÷ìï ôd’ì≈£î\T yÓ~øÏ‘ mH√ï ã+>±s¡T HêD≤\T, ÄuÛÑs¡D≤\T, Ç‘·s¡Á‘ê edüTÔe⁄\T <=]ø±sTT. Ä kÕ<ÛäTe⁄qT

ñ]rXÊs¡T.

5. s¡+‹<e⁄&ÉT

s¡+‹<e⁄&ÉT ø£ sêE. ‘·q≈£î ÁbÕ|üÔeTsTTq <ÛäHêìï Äj·Tq <ëq+ #dü÷Ô n+<ä]ø° düVü‰j·T|ü&ÉT‘·÷ ‘·è|æÔ#Ó+<yê&ÉT.

ˇø£kÕ] ø£s¡Te⁄ e∫Ã+~. esê¸\T ≈£îs¡eø£, |ü+≥\T |ü+&Éø£ Á|ü»\T n˝≤¢&çb˛j·÷s¡T. Ä düeTj·T+˝À s¡+‹<e⁄&ÉT

$]$>± nqï<ëHê\T #j·TkÕ>±&ÉT. Äj·Tq≈£î ‹q&ÜìøÏ ‹+&ç ≈£L&Ü Òì dæú‹ <ë|ü⁄]+∫+~. ø£kÕ] 48 s√E\T

nqï+ Òì |ü]dæú‹ m<äT¬s’+~. ÁbÕD≤\Tb˛jT dæú‹ e∫Ã+~. ˇø£Hê&ÉT n‘·ìøÏ ø=~›>± ÄVü‰s¡+ \_Û+∫+~. <ëìï

‹quÀjT düeTj·T+˝À ø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT Äø£*‘√ e#êÃ&ÉT. s¡+‹<e⁄&ÉT n‘·ìøÏ ‘·q ÄVü‰s¡+˝À ø=+‘· n+~+#ê&ÉT.

n+‘· À eTs=ø£ e´øÏÔ e#êÃ&ÉT. n‘·ì˝À ≈£L&Ü |üs¡yTX«s¡Tì s¡÷bÕìï #·÷dæ eT]ø=+‘· uÛ≤>∑+ Ç∫ÃyXÊ&ÉT. n+‘· À

≈£îø£ÿ\qT yÓ+≥u…≥Tºø=ì ˇø£ #Û·+&Ü\T&ÉT e#êÃ&ÉT. Äø£* u≤<ÛäqT rs¡ÃeTHêï&ÉT. s¡+‹<e⁄&ÉT $T–*q ÄVü‰sêìï

n‘·ìøÏ∫Ãydæ, $T–*q {Ïì Á‘ê>∑uÀj·÷&ÉT. n<düeTj·T+˝À ø£ eTTdü* ≈£îø£ÿ e∫Ã Bq+>± n]∫+~. s¡+‹<e⁄&ÉT

Ä Á<äyêìï ≈£L&Ü ≈£îø£ÿ≈£îb˛dæ dü+‘·è|æÔ #Ó+<ë&ÉT. Ç<~ s¡+‹<e⁄ì <ëq>∑TD≤Hï ø±≈£î+&Ü n‘·ì ìkÕ«‘·s¡ú‘·qT ≈£L&Ü

#ê≥T‘·Tqï~.

6. e÷‘·èuÛ≤wü @~?

ˇø£kÕ] ãVüQuÛ≤cÕ |ü+&ç‘·T&ÉT ˇø£s¡T nø£“sY ÄkÕúHêìøÏ e#êÃ&ÉT. n‘·&ÉT nHø£ uÛ≤wü\˝À ìcÕí‘·T&ÉT düuÛÑ Àì

yês¡+<ä]‘√ $$<Ûä uÛ≤wü\˝À e÷{≤¢&Ü&ÉT. mes¡T @ uÛ≤wü À Á|ü•ïùdÔ yê]øÏ Ä uÛ≤wü ÀH düe÷<ÛëHê\T #ÓbÕŒ&ÉT.

yÓTT‘·Ô+ düuÛÑ n+‘ê n‘·ì uÛ≤cÕ |ü]C≤„HêìøÏ n#ÓÃs¡Ty=+~+~. #·Áø£e]Ô n‘·ìøÏ $\TyÓ’q ø±qTø£\T düeT]Œ+#ê&ÉT.

ªªeTVü‰sêC≤ ! HqT MT düuÛ≤dü<äT\≈£î ø£ düyê Ÿ $düs¡<ä\#êqT. Hê e÷‘·èuÛ≤wü @<√ MTs¡T >∑T]Ô+∫ #Ó|üŒ>∑\>±*.

n˝≤ #Ó|üŒ Òø£b˛‘ MT sê»´+˝À Hê n+‘· ‘Ó*yÓ’q yês¡T Òs¡ì n+^ø£]+#ê* nHêï&ÉT nø£“sY. Ä düyê\TqT

d”«ø£]+#ê&ÉT. ªªMTs¡T e÷ n‹~Û. Çyê*ºøÏ $ÁXÊ+‹ rdüTø√+&ç πs|ü⁄ düuÛÑ À á Á|üXï≈£î düe÷<Ûëq+ #Ó|üŒã&ÉT‘·T+~.μμ

nì #Ó|æŒ Ä |ü+&ç‘·T&çì n‹~∏ >∑èVü‰ìøÏ |ü+|æ+#ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ‘·q <äsê“sY Àì eT+Á‘·T\qT n‘·ì e÷‘·èuÛ≤wü @<√

>∑T]Ô+#·>∑\sê?μμ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT.

eT+Á‘·T\+‘ê ‘·\\T yê˝≤Ãs¡T. nø£“sY, ;s¡“ ŸyÓ’|ü⁄ ‹]– ªª;s¡“ Ÿ qTy« eTq |üs¡Te⁄ ø±bÕ&Ü*. qTe⁄« á

düeTdü ≈£î |ü]cÕÿs¡+ kÕ~Û+#·>∑\e⁄μμ nHêï&ÉT.

3e ‘·s¡>∑‹

62$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

ªªdüπs eTVü‰sêC≤! Hê XÊj·TX≈£îÔ ≤ Á|üj·T‹ïkÕÔqTμμ nì nuÛÑj·T+ Ç#êÃ&ÉT ;s¡“ Ÿ.

Ä sêÁ‹ ;s¡“ Ÿ HÓeTà~>± Ä |ü+&ç‘·T&ÉT Á|üy•düTÔqï >∑~˝À Á|üy•+#ê&ÉT. ˇø£ >∑&ç¶b˛#· rdüT≈£îì n‘·ì #Ó$˝À

–*–+‘·\T ô|{≤º&ÉT. Ä |ü+&ç‘·T&ÉT ìÁ<ä À $düT>±Z n≥T ‹]>±&ÉT. ¬s+&Ée #Ó$˝À >∑&ç¶b˛#·‘√ –*–+‘·\T ô|{≤º&ÉT.

Ä |ü+&ç‘·T&ÉT ìÁ<äeT‘·TÔ À ªªmes¡~?μμ nHêï&ÉT ‘·q e÷‘·èuÛ≤wü À, ;s¡“ Ÿ≈£î düe÷<Ûëq+ <=]øÏ+~ Ä >∑~ qT+&ç

HÓeTà~>± ãj·T≥≈£î e#êÃ&ÉT.

‘Ó\¢yê] <äsê“s¡T˝À düuÛ≤dü<äT\+‘ê ;s¡“ Ÿ @+ #ÓãT‘ê&Ü nì m<äTs¡T #·÷&ÉkÕ>±s¡T. ;s¡“ Ÿ Ä |ü+&ç‘·Tì‘√

nHø£ u≤wü À¢ e÷{≤¢&ç n‘·ìπø ø±<äT ‘·q≈£L nìï uÛ≤wü\T e#·Ãì ìs¡÷|æ+#ê&ÉT. ‘·sê«‘· Ä |ü+&ç‘·Tì e÷‘·èuÛ≤wü

‘Ó\T>∑T nì ‘˝≤Ã&ÉT. Ä |ü+&ç‘·T&ÉT n+<äT≈£î n+^ø£]+∫ #·Áø£e]Ô ‘·q≈£î Ç∫Ãq ø±qTø£\qT ;s¡“ Ÿ≈£î Ç#êÃ&ÉT. z≥$T

uÛ≤s¡+‘√ düuÛÑqT+&ç ìÅwüÿ$T+#ê&ÉT.

n|ü�&ÉT nø£“sY, ;s¡“ Ÿì ªªn‘·ì e÷‘·èuÛ≤wü m˝≤ ø£ìô|≥º>∑*>±e⁄?μμ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT.

ªªÁ|üuÛÑ÷! @ eTìwæ nsTTHê mìï uÛ≤wü\T e÷{≤¢&çHê n‘·ìøÏ Çã“+~ ø£*–q|ü�&ÉT ‘·|üŒ≈£î+&Ü ‘·q e÷‘·èuÛ≤wü ÀH

e÷{≤¢&É‘ê&ÉT. HqT n‘·ìøÏ ìÁ<ëuÛÑ+>∑+ ø£*–+∫q|ü�&ÉT ‘Ó\T>∑T˝À e÷{≤¢&Ü&ÉT. <ëì <ë«sê n‘·ì e÷‘·èuÛ≤wü

‘Ó\T>∑T nì >∑T]Ô+#·>∑*>±qTμμ nì $&ÉeT]Ã #ÓbÕŒ&ÉT ;s¡“ Ÿ.

;s¡“ Ÿ ‘Ó*$øÏ yÓT∫Ãq nø£“sY n‘·ìøÏ nHø£ ø±qTø£\T düeT]Œ+#ê&ÉT.

7. @ø£\e⁄´&ÉT ` >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ

|üPs¡«eTT Væ≤s¡D´<ÛäqT´&ÉT nqT ms¡Tø£\ sêE ñ+&yê&ÉT. n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT ù|s¡T @ø£\e⁄´&ÉT. ∫qï|üŒ{Ï qT+&ç

@ø£\e⁄´ìøÏ $\T$<ä´ H˚s¡TÃø√yê\H˚ ø√]ø£ ñ+&˚~. Á<√D≤#ês¡T´\ e<ä› $\T$<ä´ H˚s¡TÃø√yê\ì @ø£\e⁄´&ÉT

ãj·T\T<˚sê&ÉT.

@ø£\e⁄´&ÉT Á<√DTì e<ä›≈£î yÓ[fl ªªnj·÷´! Hê≈£î <ÛäqT]«<ä Hs¡Œ+&çμμ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. Á<√D≤#ês¡T´&ÉT ªªHêj·THê!

˙e⁄ bÕeTs¡T&Ée⁄. ˙≈£î <ÛäqTπs«<äeTT Hs¡ŒqTμμ nì nHêï&ÉT. #ùd~ Òø£ @ø£\e⁄´&ÉT ‘·q >∑÷&Ó+ ‹]– e#êÃ&ÉT.

@ø£\e⁄´ì Äø±+ø£å eTs¡T>∑Tq |ü&É Ò<äT. n&É$˝À dü«j·TeTT>± nuÛ≤´düeTT yÓTT<ä …ô|{≤º&ÉT. Á<√DTì $Á>∑Vü≤+

‘·j·÷s¡T#dæ >∑Ts¡TkÕúq+˝À ñ+∫ |üPõ+#·kÕ>±&ÉT. πø <Ûë´dü‘√, ìwü‘√ $<ë´uÛ≤´düeTT #dæ Ä $<ä ˝À >=|üŒ Hs¡TŒqT

dü+bÕ~+#ê&ÉT.

ˇø£kÕ] Á<√D≤#ês¡T´ì •wüß´ …’q øös¡ebÕ+&Ée⁄\T n&É$øÏ yÓfi≤fls¡T. yÓ+≥ y≥≈£îø£ÿ\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. ˇø£

≈£îø£ÿ @ø£\e⁄´&ÉT ñ+& #√{ÏøÏ yÓ[fl, yÓTTs¡>∑kÕ–+~. Ä <Ûä«ì @ø£\e⁄´ìøÏ <Ûë´quÛÑ+>∑+ ø£*–+∫+~.. πøkÕ] @&ÉT

u≤D≤\T e<ä* #Ó≥Tº#ê≥Tq ñqï ≈£îø£ÿ eT÷‹ì ≈£îfÒºXÊ&ÉT. Ä ≈£îø£ÿ u≤<Ûä‘√ ‘·q j·T»e÷qT\ e<ä›≈£î yÓ[fl+~.

3e ‘·s¡>∑‹

63 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

n<äT“¤‘·yÓTÆq Ä u≤D Á|üjÓ÷>∑ $<ÛëHêìøÏ nãT“s¡|ü&ç, Á<√D≤#ês¡T´ì •wüß´\T @ø£\e⁄´ì e<ä›≈£î #sês¡T. yês¡T Äj·TqT

˙ >∑Ts¡Te⁄ mes¡T? nì Á|ü•ï+#ês¡T. Á<√D≤#ês¡T´\ì @ø£\e⁄´&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT.

ns¡T®qTì $T+∫q $\Tø±&ÉT ñ+&ÉuÀ&Éì ˇø£|ü�&ÉT Á<√D≤#ês¡T´&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT. ns¡T®qT&ÉT @ø£\e⁄´ì #·÷dæ

ás¡ ´#Ó+<ë&ÉT. ‘·q ø£+fÒ >=|üŒ $\Tø±qTì Á<√DT&Ó+<äT≈£î #XÊ&√ ‘Ó\TdüTø=q<ä*#ê&ÉT. Á<√DTì #] »]–+<ä+‘ê

‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT.

Á<√D≤#ês¡T´&ÉT •wüß´\‘√ @ø£\e⁄´ì #s¡e#êÃ&ÉT. ‘·qqT Äsê~Ûdü÷Ô >∑Ts¡Te⁄>± uÛ≤$+∫, n$T‘· ìwü‘√ $<ë´uÛ≤´dü+

#düTÔqï Ä ìcÕ<ä u≤\Tì uÛÑøÏÔìwü\≈£î Äq+<ëìï bı+<ë&ÉT. @ø£\e⁄´ì yT{Ï $\Tø±&Éì >∑T]Ô+#ê&ÉT. uÛÑ$wü ‘·TÔqT

<äèwæº À ñ+#·Tø=ì >∑Ts¡T<äøÏåD ø√sê&ÉT.

>∑Ts¡T<äøÏåD ø√]q Á<√DTì‘√ ªªHê≈£î |ü⁄≥Tºø£ ì∫Ãq ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, $<ä ì∫Ãq >∑Ts¡Te⁄, düe÷q |üP»˙j·TT\T.

ø£qTø£ á XØs¡eTT >±ì, Hê dü+|ü<ä\T >±ì @~ ø√]Hê düeT]Œ+#·{≤ìøÏ dæ<ä∆eTT>± ñHêïqT. XØs¡eTT ø√dæ Ç∫Ãq

>∑Ts¡Te⁄ ãTTDeTT rs¡<äT ø£<ëμμ nHêï&ÉT. Á<√DT&ÉT ≈£î&ç #‹ u§≥qÁy\TqT <äøÏåD>± ø√sê&ÉT. @ø£\e⁄´&ÉT |üs¡e÷q+<ä+‘√

eTT+<äT yÓqTø£\T Ä˝À∫+#·≈£î+&Ü u§≥qÁy\TqT ø√dæ >∑Ts¡Te⁄ bÕ<ë\ #Ó+‘· ñ+#ê&ÉT. @ø£\e⁄´ì >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ ‘·s¡‘·sê\≈£î

nqTdü]+#·<ä–q Ä<äs¡Ù+>± ì*∫+~.

8. <äT'K+ Òì yêì #=ø±ÿ

ˇø£ sêE>±]øÏ ìÁ<ä|ü≥º Ò<äT. fifl+‘ê ø£+|üs¡yÓT‘·TÔ‘√+~. u…’≥ yÓHÓï\, #·\¢ì >±*, o‘·\ bÕ˙j·÷\T, eTè<äT

eT<ÛäTs¡ dü+^‘·+. ÇyM sêE>±]øÏ ìÁ<ä ‘Ó|æŒ+#· Ò<äT.

eT+Á‹>±]øÏ ø£ãTs¡T yÓ[fl+~. düeTdü qT $Hêï&ÉT. eT+Á‹ ˇø£ÿ ø£åD+ Ä˝À∫+#ê&ÉT. ªªeTVü‰Á|üuÛÑ÷! eTq

sê»´+˝À düTK+>± ñqïyê&ç #=ø±ÿ ø±ùd|ü⁄ <Ûä]+#·+&ç. ìÁ<ä eTT+#·T≈£î edüTÔ+~μμ nHêï&ÉT.

sêE >±]øÏ ÇB u≤>∑T+<äì|æ+∫+~. ‘·q sê»´+˝À n+<äs¡÷ düTK+>±H ñHêïs¡T >∑<ë! nì e÷s¡Tywü+˝À

u…’\T<sê&ÉT. mø£ÿ&É #·÷∫Hê >∑TÁs¡Tô|{Ïº ìÁ<äb˛jT yê& ø£ì|æ+#· Ò<äT. &ÉãT“ ø√dü+ ‘·>±<ë, ÄdæÔ ø√dü+ ø£\Vü≤+,

uÛÀ>±\ ø√dü+ @&ÉT|ü⁄.

sêE>±s¡T ù|<äyê] ÇfiflyÓ’|ü⁄ yÓfi≤fl&ÉT. Ç+{ÏøÏ ‘·\T|ü⁄ Ò¢e⁄. nø£ÿ&É ˇø£&ÉT ãj·T≥ sêÁ‹ ‹HÓïMT<ä Ä<äeTs¡∫

ìÁ<äb˛‘·THêï&ÉT. sêE>±]øÏ #ê˝≤ dü+‘√wü+ ø£*–+~. ‘êqT e∫Ãq |üì HÓs¡y]qfÒ¢ yêDÏï ìÁ<ä Ò|ü≥+ #=ø±ÿ

n&É>∑≥+ ‘·s¡TyêsTT.

n<√ ô|<ä› düeTdü nsTT+~. yÓT\¢>± ÒbÕ\qTø=Hêï&ÉT. ≈£î<äs¡ Ò<äT. ‘·{Ïº Ò|ü≥+ Çwüº+ Ò<äT. ‘êqT dü+^‘·+

bÕ&É>∑\&ÉT. ‘·q≈£î ìÁ<ä |ü≥º{≤ìøÏ dü+^‘·+ bÕ&ÉT‘ês¡T. MDÏí ìÁ<ä Ò|ü&ÜìøÏ Ä dü+^‘·+ ñ|üjÓ÷–düTÔ+<ë? Á|üj·T‹ï+∫

3e ‘·s¡>∑‹

64$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

#·÷XÊ&ÉT. sêE ‘·qàj·TT&Ó’ bÕ&ÉT‘·THêï&ÉT. yê&ÉT ìÁ<ä Òì bÕ&yêDÏí #·÷dæ mes√ |üs¡<• nqT≈£îHêï&ÉT. ªu≤ã÷ ãTe«

‹+{≤yê?μ nHêï&ÉT ù|<äyê&ÉT.

sêE >±]øÏ ‹]– ‹]–, bÕ&ç bÕ&ç Äø£ …’+~. ne⁄qHêï&ÉT. sêEqT ù|<äyê&ÉT >∑T&çôd˝ÀøÏ rdüT≈£îb˛j·÷&ÉT.

πs|ü{ÏøÏ <ë#·Tø=qï s=f…º\T |üs¡<•øÏ ô|fÒºXÊ&ÉT. sêE πsô| ˙ø√? nHêï&ÉT ªπs|ü⁄ sê˙, ˙≈£î Hê≈£î dü]|ü&É dü+bÕ~kÕÔ

ø£&ÉT|ü⁄ ì+&ç+<√ Ò<√! á sêÁ‹øÏ ìÁ<äb˛!μμ nHêï&ÉT.

sêE #ê˝≤ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. ªªu≤ã÷ #·*>± ñ+~, ˙ #=ø±ÿ ÇkÕÔyêμμ nHêï&ÉT. ù|<äyê&ÉT ªªnj·÷´! Hê≈£î

#=ø±ÿ Ò<äTμμ nHêï&ÉT. ø±e⁄q düTK+ ` <Ûäq+, <Ûëq´+, dü+bÕ<äq eTTqï>∑Tyêì j·T+<äT Ò<äT. @ N≈£L ∫+‘·

Òø£b˛&ÉyT düTK+.

9. Ä≥\‘√ Äs√>∑ +

d”‘ê|ü⁄s¡+˝Àì ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘· bÕsƒ¡XÊ\ Äes¡D n+‘ê ø£fiø£fi˝≤&ÉT‘·÷ ñ+~. Äs√E Ä bÕsƒ¡XÊ\ yê]¸ø√‘·‡e+.

n+<äT#‘· s¡+>∑Ts¡+>∑T\ C…+&Ü\ ‘√s¡D≤\T, $<äT´‘Y ã\T“\ yÓ\T>∑T\T, $$<Ûäs¡ø±\ n\+ø£s¡D‘√ ø£qT\|ü+&ÉT>∑>±

ñ+~ Ä bÕsƒ¡XÊ\. nø£ÿ&É n+<ä] eTTU≤˝À¢ Äq+<ä+ ‘=+– #·÷k Ô+~. ãVüQeT‹ Á|ü<Ûëqø±s¡ Áø£eT+ »s¡T>∑T‘√+~.

Ä≥\˝À ¬>\Tbı+~q |æ\¢\≈£î Ä}] Áô|dæ&Ó+{Ÿ>±s¡T ãVüQeT‘·T\qT n+<äCÒdüTÔHêïs¡T. n+<äs¡÷ dü+‘√wü+>± #·|üŒ≥T¢

ø=&ÉT‘·THêïs¡T. ãVüQeT‘·T\T bı+~q yês¡+‘ê Äq+<ä+>± n+<äT≈£î+≥THêïs¡T. dü+‘√wte÷Á‘·+ $#ês¡+>± ñHêï&ÉT.

n‘·ì ‘·s¡>∑‹˝À #ê˝≤eT+~ |æ\¢\T ãVüQeT‘·T\T bı+<ës¡T. dü+‘√wt≈£î e÷Á‘·+ @ ãVüQeTr sê Ò<äT. <ë+‘√

n‘·qT Ç+{Ïø=∫Ã @&Ée&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT.

dü+‘√wt yêfifl Hêqï ø±s¡D+ @eTì ø=&ÉT≈£îì n&ç>±&ÉT. ªªHê‘√{Ï |æ\¢\+‘ê ãVüQeT‘·T\T bı+<ës¡T. Hê≈£î @

ãVüQeT‹ sê˝Ò<äT. #ê˝≤ u≤<Ûä>± ñ+~μμ nHêï&ÉT. ªª˙e⁄ @ b˛{°˝À¢qT bÕ˝§Zqe⁄, Ä≥\T Ä&Ée⁄, X¯Øsêìï

ÁXeTô|≥ºe⁄. n+<äTπø ˙≈£î #·Ts¡T≈£î<äq+ Ò<äT. m|ü�&É÷ nHês√>∑ +>± ñ+{≤e⁄. eT] ˙≈£î ãVüQeT‘·T\T m˝≤

ekÕÔsTT? Ä≥\T πøe\+ düs¡<ëøÏ e÷Á‘·yTø±<äT. Äs√>±´ìøÏ ≈£L&Ü m+‘√ eT+∫$. á $wüj·÷ìï >∑eTì+#·Tμμ. nì

#ÓbÕŒ&ÉT. ªªnsTT‘ qHï+ #j·TeT+{≤yé!μμ nHêï&ÉT dü+‘√wt.

ªª˙‘√{Ïyêfiófl @+ #düTÔHêïs√ >∑eTì+#·T. yêfifl+‘ê y≈£îeH Ò∫ yê´j·÷eT+ #kÕÔs¡T. |üs¡T>∑Tô|&É‘ês¡T. ‘·s¡Tyê‘·

kÕïq+ #dæ eT+∫ ÄVü‰sêìï ‹+{≤s¡T. kÕj·T+Á‘·+ ø±>±H n\dæb˛jT≥+‘·>± Ä&ÉT≈£î+{≤s¡T. uÛÀ»HêìøÏ eTT+<äT

‘·s¡Tyê‘· #‘·T\T XóÁuÛÑ+>± ø£&ÉTø=ÿ+{≤s¡T. n+<äTπø yêfifl+‘ê Äs√>∑ +>±, #·Ts¡T≈£î>± ñ+{≤s¡T. yyÓ÷! @&ÉT>∑+≥\<ëø±

Òee⁄. yê´j·÷eT+ #j·Te⁄. Ä≥˝≤&Ée⁄ Ä<äsêu≤<äsê>± @<√ ‹ì ã&çøÏ yÓfi‘êe⁄. eT]˙≈£î Ç+πø+ u≤>∑T+≥T+~μμ

nHêï&ÉT ‘·+Á&ç.

3e ‘·s¡>∑‹

65 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

‘·q ‘·|ü� ‘Ó\TdüT≈£îqï dü+‘√wt eTsêï{Ï qT+&ç y≈£îeH Ò∫ yê´j·÷eT+ #j·T&É+, |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+&É&É+,

#·<äTe⁄‘√bÕ≥T>± Ä≥˝À¢q÷ ñ‘ê‡Vü≤+>± bÕ˝§Zq&É+ #˚ùdyê&ÉT. Ç˝≤ dü+e‘·‡s¡+ >∑&ç∫+~. yêfi¯fl bÕsƒ¡XÊ\

yê]¸ø√‘·‡e+sêH e∫Ã+~. ákÕ] Ä≥\b˛{° À¢ #ê˝≤ ãVüQeT‘·T\T dü+‘√wtπø e#êÃsTT. dü+‘√wt Äq+<ëìøÏ

ne<ÛäT\T Òe⁄. XØs¡ Äs√>±´ìøÏ, ñ‘ê‡Vü‰ìøÏ Ä≥\T Ä&É≥+ m+‘· nedüs¡yÓ÷ dü+‘√wtøÏ ns¡úeTsTT+~.

eT÷\+ : HÓ’‹ø£ $<ë´bÕsƒ¡ Áø£eTeTT

$C≤„q $Vü‰s¡ ` ñbÕ<Ûë´j·T ø£s¡B|æø£

10. eT÷&ÉT #|ü\ ø£<∏ä

z eT&ÉT>∑T˝À Bs¡È <ä]Ù, ÁbÕ|üÔø±\E„&ÉT, $~Ûyê~ nì |ü⁄wæº>± ô|]–q eT÷&ÉT #|ü\T ‘·TwæÔ>± J$‘·+ yÓfifluÀdüTÔHêïsTT.

<ä÷sê˝À#·q >∑\ #|ü Bs¡È<ä]Ù. düeTj·Tdü÷Œ¤]Ô>∑\ #|ü ÁbÕ|üÔø±\E„&ÉT. nbÕj·T+ dü+uÛÑ$ùdÔ n|üŒ{Ïø£|ü�&ÉT ñbÕj·T+

Ä˝À∫+∫ Ä|ü<äqT u≤|ü⁄ø√>∑\ ‘Ó*$ ÁbÕ|üÔø±\E„ì~. eT÷&√ #|ü≈£î $~Û sê‘·MT<ä $|üØ‘·yÓTÆq $XÊ«dü+. eTs¡D+

sêdæô|{Ïºe⁄+fÒ @ ÁbÕD° ‘·|æŒ+#·Tø√C≤\<äT nì yê~düTÔ+~ ø±ã{Ïº $~Ûyê~ nqï ù|s¡T <ëìøÏ kÕs¡úø£+.

ˇø£Hê&ÉT Bs¡È<ä]Ù ‘·q $TÁ‘·T*<ä›]‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ªªá @&Ü~ Ç+‘·es¡≈£î yêq Ò Òe⁄. Ä\dü +>±HÓ’Hê

s¡T‘·T|üeHê\T ekÕÔj·Tqï ÄX ø£ìŒ+#·&É+ Ò<äT. #Ó&ÉT X≈£îHê\T bı&É>∑&ÉT‘·THêïsTT. eT&ÉT>∑T˝Àì ˙s¡T |üP]Ô>±

n&ÉT>∑+{Ï b˛ø£eTT+< Çø£ÿ&É qT+∫ yÓ[flb˛yê*. Çø£ÿ&çøÏ ø=+‘· <ä÷s¡+˝À Á<ÛäTy√<ä+ã nH #Ós¡Te⁄ ñ+~. ì‘· +

|ü⁄wüÿ\+>± ˙s¡T+& #Ós¡Te~. nø£ÿ&ÉqT+∫ ˙]ø£ÿ&É≈£î e#Ã ø±\e ñ+~. ˙fiófl+&É>±H Ä ø±\Te˝ÀøÏ #] Çø£ÿ&É

qT+∫ düTs¡øÏå‘·+>± ãj·T≥|ü&É<ë+μμ n+~.

ªªn+‘· e∫Ãq|ü�&ÉT #·÷düT≈£î+<ë+ Ò!μμ n+~ ÁbÕ|üÔø±\»„.

ªªÇ~ eTØ #√<ä +!μμ nqT≈£î+~ $~Ûyê~ ùV≤fiq>±.

ªª#Ó|üŒ&É+ eTs¡#êqT. Ç+‘·≈£îeTT+<äT ø=+<äs¡T C≤\s¡T¢ eTq eT&ÉT>∑T MT<äT>± yÓfiSÔ #Ó|ü�ø=+≥Tqï e÷≥\T

Hê≈£î $q|ü&Ü¶sTT. ªˇø£{Ï, ¬s+&ÉT s√E˝≤–‘ fiófl |üP]Ô>± n&ÉT>∑+≥T‘êsTT. πsb˛ e÷b˛ e∫Ã e\y<ë›+μ nì yêfiófl

nq≥+ HqT düŒwüº+>± $HêïqT. Ä\dü + #ùdÔ nqs¡ú+ #·T≥TºeTT&ÉT‘·T+~μμ n+~ Bs¡È<ä]Ù.

$TÁ‘·T*<ä›s¡÷ @e÷Á‘·+ düŒ+~+#· Ò<äT. Bs¡È<ä]Ù ‘·qeT≥T≈£î ‘êqT eT&ÉT>∑TqT+∫ ãj·T{Ï|ü&ç ø±\Te>∑T+&Ü

düs√es¡+ #s¡T≈£î+~. ‘·s¡Tyê‘· z s√E b˛j·÷ø£ C≤\s¡T¢ e\\T, n&ÉT¶e\\T, Ç+ø± ø=&ÉeT, >∑Á¬s, e÷e⁄ e¬>’sê\‘√

e∫Ã #Ós¡Te⁄˝Àì #|ü\ìï{Ï düTHêj·÷dü+>± |üfÒºXÊs¡T. ÁbÕ|üÔø±\E„&ÉT #·∫Ãb˛sTTq≥T¢ ‘* |ü&çe⁄+&É≥+ #·÷dæ

C≤\s¡T¢ <ëìq ˇ&ÉT¶yÓ’|ü⁄ bÕs¡õe÷às¡T. n~ HÓeTà~>± ø±\Te˝ÀøÏ <ä÷øÏ ‘·|æŒ+#·T≈£î+~. $~Ûyê~ C≤\s¡¢ #õøÏÿ

#·∫Ãb˛sTT+~.

3e ‘·s¡>∑‹

66$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

11. ø£<∏ä

ˇø£ Á>±eT+˝À sêeTj·T´ nH ¬s’‘·T ñ+&yê&ÉT. n‘·ìøÏ e÷$T&ç ‘√≥\T, e´ekÕj·T uÛÑ÷eTT\T #ê˝≤ ñHêïsTT.

n‘·ìøÏ q\T>∑Ts¡T ø=&ÉT≈£î\T.

n‘·ì ‘√≥˝À e÷$T&ç #Ó≥Tºô|’ ø£ ∫\Tø£ >∑÷&ÉTø£≥Tº≈£î+~. Ä >∑÷{À¢ ∫\Tø£ |æ\¢\T ìedædüTÔHêïsTT. n$ ô|]–

ô|<ä›$ ø±kÕ>±sTT. ˇø£Hê&ÉT sêeTj·T´ ‘·q ø=&ÉT≈£î\‘√bÕ≥T ‘√≥˝ÀøÏ e∫Ã ø±j·T\T |üø±«ìøÏ e#êÃsTT. πs|ü⁄

≈£L©\qT |æ*∫ ø±j·T\T ~+|æ+#ê* nHêï&ÉT. sêeTj·T´ e÷≥\T $qï ∫\Tø£ |æ\¢\T, ‘·q ‘·*¢ >∑÷{ÏøÏ sê>±H

$wüj·T+ #ÓbÕŒsTT. ªne÷à! πs|ü⁄ Çø£ÿ&ÉTï+∫ yÓ[flb˛<ë+μ nHêïsTT. ≈£L©\T e∫Ãq|ü�&ÉT #·÷<ë›+. Ç|ü�&MT

uÛÑj·T+ Ò<äT nì |æ\¢\≈£î ∫\Tø£ <ÛÓ’s¡ + #Ó|æŒ+~.

≈£L©\T <=s¡ø£q+<äTq sêeTj·T´ ‘·ø£ ø=&ÉT≈£î\‘√ eT∞fl ‘√≥˝ÀøÏ e#êÃ&ÉT. ªªÇ+ø± Ä\dü + #ùdÔ ≤uÛÑ+ Ò<äT.

≈£L©\T m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê <=s¡ø£&É+ Ò<äT. eTq |üì eTqyT #düT≈£î+<ë+. πs|ü⁄ eTqyT ø±j·T\T ø√ùd<ë›+μμ

nHêï&ÉT. Ç~ $qï ∫\Tø£ |æ\¢\T eT∞fl ‘·*¢ sê>±H á $wüj·T+ #ÓbÕŒsTT. ‘·*¢ yÓ+≥H eTq+ Çø£ÿ&É ñ+&É≈£L&É<äT.

yêfiófl πs|ü⁄ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ekÕÔs¡T. ø±ã{Ïº yêfiófl sêø£eTT+< eTq+ Çø£ÿ&É qT+&ç yÓ[flb˛<ë+μμ nì #Ó|æŒ |æ\¢\‘√ bÕ≥T

∫\Tø£ ys=ø£ #√≥T≈£î yÓ[flb˛sTT Vü‰sTT>± J$+∫+~. me] XøÏÔ MT<ä yês¡T Ä<Ûës¡|ü&ç‘H, |üqT\T HÓs¡ys¡T‘êsTT.

eTq |üìì Ç‘·s¡T\T #Ój·÷´\qT≈£î+fÒ Ä |üì Ä\dü eTe⁄‘·T+~. ô|’>±, yês¡T u≤<Ûä ‘·>± #Ój·T´s¡T. n+<äTπø kÕ«e\+ãq

#ê˝≤ nedüs¡+.

3e ‘·s¡>∑‹

67 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

5. dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\T

uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥ 1907˝À »ìà+#ê&ÉT.

Ms¡T $|ü¢e Ms¡T\ ≈£î≥T+ã+˝À

»ìà+#ê&ÉT.

˝≤˝≤\»|ü‹sêjYT eTs¡D+‘√ Ç‘·qT

#Ó*+∫ ˝≤˝≤ eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡DyÓTÆq

kÕ+&ÉsY‡ì ø±*Ã yXÊ&ÉT.

kÕ«‘·+Á‘· ñ<ä eT+˝À n‹yê~>±

eTTÁ<ä|ü≥¢ uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥ #·]Á‘· À

ì*∫b˛j·÷&ÉT.

uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥

uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥ »qq+ 1907 ôdô|º+ãs¡T 22. ‘·+Á&ç ù|s¡T øÏwüHédæ+>¥, ‘·*¢ù|s¡T $<ë´er <$. M] ≈£î≥T+ãeT+‘ê

$|ü¢e ø±s¡ ø£ ≤bÕ\˝À bÕ˝§Zqï<. ‘·+Á&ç b˛©düT\ qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø=ì HbÕ\T yÓfi≤¢&ÉT. |æq ‘·+Á&ÉT\T nõ‘Y

dæ+>¥, düTes¡í dæ+>¥\T ≈£L&Ü $|ü¢e ø±s¡ ø£ ≤bÕ\˝À bÕ˝§Zì C…’\T≈£î yÓ[¢qyêπs. áj·Tq |ü⁄{Ïºqs√EqH M]<ä›s¡÷

$&ÉT<ä …’Hês¡T.

uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥ &ç.m.$ bÕsƒ¡XÊ\˝À yÓTÁ{Ï≈£î´ ÒwüHé |üP]Ô #XÊ&ÉT. Hwüq Ÿ ø± ÒJ˝À #sê&ÉT. Ç#·Ã≥ Äj·Tq≈£î

Áø±+‹ø±s¡T\‘√ |ü]#·j·TyÓTÆ+~. Ç+{À¢ yês¡+‘ê Äj·Tq≈£î $yêVü≤+ #<ë›eTì #·÷XÊ&ÉT. Äj·Tq bÕ]b˛sTT,

&Ûç©¢ Àì ns¡T®Hé |üÁ‹ø£ À |üì#j·TkÕ>±&ÉT. nø£ÿ&ç qT+&ç ø±q÷Œs¡T yÓ[¢b˛j·÷&ÉT. Á|ü‘ê|t nH ~q|üÁ‹ø£ À

ã\e+‘Y dæ+>¥ nH ù|s¡T‘√ |üì#j·TkÕ>±&ÉT.

áj·Tq≈£î ‘·*¢ jÓT&É\ n$T‘·yÓTÆq Áù|eT. Áø£eT+>± $|ü¢e ø±s¡ ø£ ≤bÕ\˝À rÁe+>± |üì#j·T yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT.

|ü+C≤ãT˝Àì ù|¬sìïø£>∑qï $|ü¢eMs¡T\˝À ˇø£s¡T>± áj·Tq Á|üdæ~∆>±+#ê&ÉT. ˝≤VüAs¡T˝À 1928 nø√ºãs¡T˝À

ôd’eTqT ø£MTwüHé≈£î e´‹πsø£+>± ˝≤˝≤\»|ü‹sêjYT ô|<ä› ñ<ä´eT+ ˝ÒeBXÊ&ÉT. ˝≤Øƒ #êØ®˝À \»|ü‹sêjYT

rÁe+>± >±j·T|ü&ç, eTs¡DÏ+#ê&ÉT. BìøÏ Á|ürø±s¡+ #˚j·T<ä*#ê&ÉT. uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥, ˝≤Øƒ#êØ® #˚dæq &ç.mdt.|æ.

kÕ+&ÉsY‡qT ˝≤˝≤J Á|ü<∏äeT e÷dæø£+ s√EqH uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥, ÄC≤<é, sê»>∑Ts¡T\T ø£*dæ b˛©düT ùdºwüHé e<ä› ø±*Ã

#·+bÕs¡T.

3e ‘·s¡>∑‹

68$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

bÕs¡¢yÓT+≥T uÛÑeq+˝À uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥, ã≥TπøX«s¡<ä‘·Ô, düTK<e⁄, sê»>∑Ts¡T eTTqï>∑T $|ü¢eø±s¡T\T 1929 @Á|æ Ÿ

8q u≤+ãT\T $dæsês¡T. ªªe+<e÷‘·s¡+μμ ªª$|ü¢|üe+ e]∆ ≤¢*μμ n+≥÷ ìHê<ë\T #dæ ìs¡“+~Û+|üã&Ü¶s¡T.

ø±ø√] ≈£îÁ≥ πødüT˝À uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥ ÄC≤<é yÓ+≥ ñHêï&ÉT. $|ü¢e Ms¡T\ dü+|òüT≥Hê ø±s¡ +˝À #·+Á<äX‚KsY

ÄC≤<é, uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥\T »+≥>± |üì#XÊs¡T.

1930 e÷]Ã 23q uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥, sê»>∑Ts¡T, düTK<e⁄\≈£î ñ]•ø£å $~Û+#ês¡T. ∫s¡Tqe⁄«‘√ b˛{°|ü&ÉT‘·÷ Ä

eTT>∑TZs¡÷ ñ]ø£+u≤ …ø±ÿs¡T. yês¡T ‘·eT ã*<ëq+‘√ uÛ≤s¡‘· Ç‹Vü‰dü+˝À neTs¡T\j·÷´s¡T. uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘·

kÂ<ÛëìøÏ |ü⁄Hê~ •\\j·÷´s¡T. $|ü¢e ø±sê´ìøÏ ‘·eT ÄVüQ‹ <ë«sê ÁbÕD+ b˛XÊs¡T. $|ü¢e C≤«\ nD>±s¡ Ò<äT.

s¡>∑T\T‘·÷H ñ+<äì|æ+#ês¡T. yê] J$‘·+ <Ûäq´yÓTÆ+~.

3e ‘·s¡>∑‹

69 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡jÓ÷<ÛäT\˝À eTTK´yÓTÆq

yês¡T düTuÛ≤wt #·+Á<äuÀdüT 1897˝À

»ìà+#ê&ÉT. ∫qï|üŒ{Ï qT+&

Ä+π>¢j·TT\ |ü≥¢ e´‹πsø£‘·qT

ô|+#·Tø=Hêï&ÉT. ªÄC≤<é Væ≤+<äT bòÂEμqT

kÕú|æ+∫ Á_{ÏwüsY‡ m<äT]+∫q jÓ÷<ÛäT&ÉT.

düTuÛ≤wt #·+Á<äuÀdüT

düTuÛ≤wt #·+Á<äuÀdüT ñ‘·ÿfi ÁbÕ+‘·+˝Àì ø£≥ø˝À 1897 »qe]˝À »ìà+#ês¡T. C≤qø°Hê<∏äãdüT, Á|üuÛ≤e‹

<˚$ Ç‘·ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T. ∫qï|üŒ{Ï qT+&ç kÕ«_Ûe÷q+‘√, |ü≥Tº<ä\‘√ ñ+&˚yês¡T. düTuÛ≤wt ≈£î≥T+ã+

dü+|üqïyÓTÆq<Ó’q|üŒ{Ïø° kÕ«e\+ãq‘√ J$+#yês¡T. me] |üqT\T yês¡T #düTø=Hyês¡T. Ábı≥ôdº+{Ÿ j·T÷s√|æj·THé

dü÷ÿ˝À¢ #·<äTe⁄‘·Tqï|ü�&ÉT uÛ≤s¡rj·TT\qT ø=&ÉT‘·Tqï Ä+π>¢j·TT\ |æ\¢*ï m~]+∫ #êeu≤<ë&ÉT. <XuÛÑøÏÔ >∑\yê&ÉT.

kÕ«‘·+Á‘· + ø√dü+ b˛sê&çq $|ü¢e Ms¡T\ ∫Á‘ê\qT n‹øÏ+∫ HqT ≈£L&Ü Ç˝≤π> J$+#ê*. HqT ≈£L&Ü Ç˝≤H

eTs¡DÏ+#ê* nì ÁyêXÊ&ÉT.

düTuÛ≤wt ø£≥ø˝À ùd«#êÃ¤dü+|òtTqT kÕú|æ+∫ #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ Á>±e÷\˝À ùdyê ø±s¡ Áø£e÷\T »]ù|yê&ÉT. 1919

»*j·THé yê˝≤ u≤>¥ À uÛ≤s¡rj·TT\ô|’ »]–q ne÷qTwü #·s¡ \≈£î ≈£\‘· #Ó+~ Ç+>±¢+&ÉT˝À ◊|æj·Tdt #·<äTe⁄‘·Tqï

düTuÛ≤wt 1920˝À sêJHêe÷ #dæ, kÕ«‘·+Á‘· ñ<ä eT+˝À <ä÷ø±s¡T.

Hê J$‘·+ $yø±q+<äTì Á|üuÛ≤e+‘√ s¡÷bı+~+~. n‘·ì <XuÛÑøÏÔ uÛ≤yê\T Hê qs¡qsê˝À¢, s¡ø£ÔHêfi≤˝À¢

˝≤yê˝≤>∑ Á|üeVæ≤+∫ qqTï ñ‘Ô»|üs¡Tdü÷Ô eTTqTà+<äT≈£î q&ç|ædüTÔHêïsTTμμ nì dü>∑s¡«+>± #Ó|ü�≈£îHêï&ÉT. kÕ«‘·+Á‘·

b˛sê≥+˝À n‘·qT #·÷|æ+∫q ndüe÷q <ÛÓ’s¡ kÕVü≤kÕ\T, >∑+;Ûs¡‘· n+<äØï eTT>∑T∆*ï #XÊsTT. 1938 nœ\uÛ≤s¡‘·

ø±+Á¬>dt n<Ûä ≈£åî …’ ø±s¡ ø£s¡Ô\˝À #Ó’‘·q´+ ñ‘ê‡Vü≤+ ì+bÕs¡T.

¬s+&Ée Á|ü|ü+#· j·TT<ä∆+ ÁbÕs¡+uÛÑeTj·÷´ø£ Ä+>∑¢ Á|üuÛÑT‘·«+ düTuÛ≤wtqT ìs¡“¤+~Û+∫+~. 1941˝À ìs¡“¤+<Ûä+

qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø=ì »s¡à˙ yÓ[¢ kÕ«‘·+Á‘· ñ<ä eT+ >∑T]+∫ Væ≤≥¢sY≈£î $qï$+#ê&ÉT. uÛ≤s¡rj·TT\+<äØï düMTø£]+∫,

1942 »qe] 26q ÄC≤<é Væ≤+<é bòÂCŸ nH dü«‘·+Á‘· C≤rj·T ôd’Hê´ìï s¡÷bı+~+#ê&ÉT. »bÕHé <X+

n+&Ée÷Hé ìø√u≤sY Be⁄*ï H‘êJøÏ kÕ«BÛq+ #dæ+~. 1943 nø√ºãs¡T 21q nø£ÿ&É ‘ê‘êÿ*ø£ Á|üuÛÑT‘ê«ìï @s¡Œ]∫

3e ‘·s¡>∑‹

70$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

<ëì ìs¡«Vü≤D≈£î ì<ÛäT\T ùdø£]+∫q kÕ«_Ûe÷ì. &Ûç©¢ #Û· À, C…’Væ≤+<é e+{Ï ìHê<ë*dü÷Ô Á|ü»*ï kÕ«‘·+Á‘·

b˛sê≥+˝À ñ‘ê‡Vü≤+>± bÕ˝ÀZH≥≥T¢ #dæq e´øÏÔ H‘êJ. 1945 Ä>∑wüßº 18q bòÕs√àC≤ düMT|ü+˝À $e÷q

Á|üe÷<ä+˝À eTs¡DÏ+∫q≥T¢>± {Àø√´ πs&çjÓ÷ Á|üø£{Ï+∫+~. ø±ì, n~ ì»+ ø±<äì n~Ûø±s¡T\T ø={ÏºyXÊs¡T.

<ë+‘√ H‘êJ #·s¡e÷+ø£+ >∑T]+∫ H{Ïø° n+‘·T∫ø£ÿì s¡Vü≤dü yT.

kÕ«_Ûe÷q+, XÖs¡ +, <ÛÓ’s¡ +, dü+|òüT≥Hê ≈£îX\‘·>∑\ H‘êJ düe÷» ÁX‚j·TdüT‡≈£î, kÕ«‘·+Á‘· kÕ<Ûäq≈£î ‘·q

J$‘êìï |üP]Ô>± $ìjÓ÷–+∫q eTVü‰qTuÛ≤e⁄&ÉT.

3e ‘·s¡>∑‹

71 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

>±+BÛõ düVü‰j·T ìsêø£s¡D‘√

kÕ«‘·+Á‘√´<äeT+˝À bÕ˝§Zqï #·+Á<äX‚KsY

ÄC≤<é 1905˝À »ìà+#ê&ÉT.

uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥‘√ ø£*dæ kÕ«‘·+Á‘√<ä eT+˝À

Ä+π>¢j·TT\qT m~]+#ê&ÉT. ∫e]øÏ yê]

#‹˝À #êee<ä›ì ‘·qì ‘êqT

ø±\TÃ≈£îHêï&ÉT.

#·+Á<äX‚KsY ÄC≤<é

ÄC≤<é »qq+ 1905e dü+e‘·‡s¡+ eT<Ûä Á|ü<XŸ\˝Àì ªªu≤esêμμ Á>±eT+˝À »]–+~. ‘·+Á&ç ù|s¡T d”‘êsê+J

‹yê]. ‘·*¢ ù|s¡T E>∑sêDÏ. M]~ ìs¡Tù|<ä ≈£î≥T+ãeTT.

áj·Tq ø±o˝À dü+düÿè‘·+ #·<äe{≤ìøÏ yÓfi≤¢&ÉT. >±+BÛJ ÁbÕs¡+_Û+∫q düVü‰j·T ìsêø£s¡D ñ<ä eT+˝À

<ä÷ø±&ÉT. Äj·TqqT b˛©düT\T ìs¡“¤+~Û+#ês¡T. ø√s¡Tº À »&û® ªª˙ ù|s¡T?μμ nì Á|ü•ï+#·>± ªªC…’\Tμμ nì düe÷<Ûëq+

Ç#êÃ&ÉT. Ç~$qï yÓTõÁùdº≥T 15 u…‘·Ô+ <Óã“\T ø=≥ºeTì ÄC≤„|æ+#ê&ÉT. <Óã“ <Óã“≈£î ªªe+<e÷‘·s¡+μμ ªªeTVü‰‘êà

>±+BÛøÏ C…’μμ nì Äj·Tq ìq~+#ê&ÉT. ø±ø√] ¬s’\T <√|æ&û À bÕ˝§Zqï q\T>∑T]˝À áj·Tq ø£&ÉT. Äj·Tq, düsê›sY

uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥‘√ ø£*dæ |üì#XÊs¡T. M]‘√ sêeT Á|ükÕ<é _dæà Ÿ, sêCÒ+Á<äHê<∏é ˝ÀVæ≤&ç, nkÕ‡ø ñ˝≤¢U≤Hé, s√wüHé

dæ+>¥\T ñHêïs¡T.

áj·Tq ˇø£ H˚s¡Œ]jÓÆTq $|ü¢eø±s¡T&ÉT. ø±ø√] ñ<ä+‘êìøÏ H˚‘· Äj·TH˚. uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥ì ‘·|æŒ+∫ ‘êH˚

|ü≥Tºã&É<ä\#ê&ÉT. sêeTÁ|ükÕ<é _dæà Ÿ‘√ ø£*dæ Á|üuÛÑT‘·« KC≤Hê\T <√#ê&ÉT. áj·Tq »eVü≤sY ≤ Ÿ HÓÁVüA‘√

≈£L&Ü ø£*XÊ&ÉT. áj·Tq J$‘ê+‘·+ Ä+π>¢j·TT\≈£î |ü≥Tºã&É≈£î+&Ü ªªÄC≤<éμμ>± ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #XÊ&ÉT.

áj·Tq J$‘·+ ªªÄC≤<éμμ >±H düe÷|üÔyÓTÆ+~.

<ä]Á<ä+‘√ >∑&ç∫Hê ñ‘·ÔeT o\ dü+|üqï J$‘·+ Äj·Tq~. áj·TqqT ìs¡“¤+~Û+#·&ÜìøÏ b˛©düT\T yÓ+≥|ü&Ü¶s¡T.

1931 dü+e‘·‡s¡+ |òæÁãe] 27e ‘Bq n\Vü‰u≤<äT˝À Ä ŸÁô|ò&é bÕs¡Tÿ˝À ≈£Ls¡TÃ+&ç ñ+&É>± áj·Tìï b˛©düT\T

#·T≥TºeTT{≤ºs¡T. Hê{Ÿ yê|üsY nH yê&ÉT >∑T+&ÉT ù|˝≤Ã&ÉT. n~ Ç‘·ì |æø£ÿ meTTø£qT ∫‘·TÔ #dæ+~. ¬s+&Ée~ ≈£î&ç

uÛÑTC≤ìøÏ ‘·–*+~. Ç+‘· À ÄC≤<é ≈£L&Ü |æk Ô\T‘√ yêDÏí ø±˝≤Ã&ÉT. yê&ÉT |ü]¬>‹Ô #Ó≥Tº #ê≥Tq <ë≈£îÿHêï&ÉT.

ÄC≤<é ≈£L&Ü #Ó≥TºqT #ê≥T #düTø=Hêï&ÉT. ‹≥Tº‘·÷ e∫Ãq mdt.|æ.ì ÁøÏ+<ä |ü&&É≥Tº ø={≤º&ÉT. ∫es¡≈£î b˛©düT\≈£î

ÁbÕD≤\‘√ ∫ø£ÿ≈£î+&Ü ‘·qqT ‘êqT ù|\TÃø=ì nø£ÿ& #·ìb˛j·÷&ÉT. ÁbÕD+‘√ b˛©düT\≈£î <=s¡ø£qHêï&ÉT. n+<äTπø

‘·qqT ‘êqT ù|\TÃø=Hêï&ÉT. $|ü¢eMs¡T\≈£î eT≈£î≥+>± J$+#ê&ÉT #·+Á<äX‚KsY ÄC≤<é.

3e ‘·s¡>∑‹

72$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

Ä+π>¢j·TT\qT >∑&É>∑&É ≤&ç+∫q Ms¡Hê]

s¡a≤˙‡ \ø°Îu≤sTT. 1827˝À »ìà+∫q

áyT s¡a≤˙‡øÏ eTVü‰sêDÏ>± |ü]bÕ*+∫q

düeTj·T+˝À Ä+π>¢j·TT\qT m<äT]+∫ Ms¡

eTs¡D+ bı+~+~.

s¡a≤˙‡ \ø°Îu≤sTT

uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· À m+<äs√ Ms¡T\T, X¯Ss¡T\T ñHêïs¡T. Á_{°wt yê]ì m~]+∫q Ms¡HêØeTDT\˝À

s¡a≤˙‡sêDÏ \ø°Îu≤sTT >=|üŒ ù|s¡T bı+~q~.

s¡a≤˙‡ \ø°Îu≤sTT 1827e dü+e‘·‡s¡+ ãHês¡dt À »ìà+∫+~. ÄyÓT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ` yÓ÷s√|ü+‘Y ‘ê+u…,

ã{°s¡s¡B∏u≤sTT, \ø°Îu≤sTTì eTT<äT›>± eTq÷ nì |æ*#yês¡T. neTà #Óù|Œ sêe÷j·TD, eTVü‰uÛ≤s¡‘· ø£<∏ä\+fÒ

eTq÷øÏ #ê˝≤ Çwüº+.

eTq÷øÏ 4 dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT˝À nø£kÕà‘·TÔ>± ‘·*¢ #·ìb˛sTT+~. yÓ÷s√|ü+‘Y ‘·q ìyêkÕìï ãHês¡dt qT+&ç

;s¡÷sY≈£î e÷sêÃ&ÉT. eTq÷≈£î ‘·q u≤<ÛäqT eTs¡∫b˛jT+<äT≈£î m≈£îÿeø±\+ |ü≥º Ò<äT. ÄyÓT≈£î nø£ÿ&É HêHêkÕôV≤uŸ,

‘ê+‹j·÷‘√ù|\‘√ ùdïVü≤+ \_Û+∫+~. yê]‘√ ø£*dæ ÄyÓT >∑TÁs¡|ü⁄kÕ«Ø, ‘·TbÕøÏ ù|\Ã&É+ e+{Ï$ Hs¡TÃ≈£î+~.

yêfifl‘√ bÕf… ã&çøÏ yÓ[fl #·<äTe⁄≈£îH~.

s¡a≤˙‡ì bÕ*+# >∑+>±<ÛäsYsêe⁄ eTq÷ì ô|+&ç¢ #düTø=Hêï&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç eTq÷ ù|s¡T \ø°Îu≤sTT,

s¡a≤ì‡sêDÏ>± e÷]b˛sTT+~. uÛÑs¡Ô #·ìb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘· ÄyÓT ªs¡a≤ì‡μøÏ sêDÏ nsTT+~. Ä düeTj·T+˝À Ä+π>¢j·TT\T

eTq <XÊìï yÓTT‘·Ô+ ÄÁø£$T+#XÊs¡T. Ms¡T s¡a≤˙‡ ÁbÕ+‘êìï ≈£L&Ü ÄÁø£$T+#ê\qTø=Hêïs¡T. n|ü�&ÉT \ø°Îu≤sTT

‘êqT ø√≥˝À s¡Vü≤dü +>± <ë∫q Äj·TT<Ûë\qT yÓ*øÏ rsTT+∫+~. ‘·TbòÕ≈£î\T, ø£‘·TÔ\T ‘·j·÷s¡T#dæ ø£sêà>±sê\qT

@sêŒ≥T#dæ+~. y˝≤~ eT+~ Åd”Ô|ü⁄s¡Twüß\≈£î j·TT<ä∆ $<ä ˝À •ø£åD Ç|æŒ+∫+~. ôd’Hê´ìï ô|+|ü⁄#dæ+~.

>∑TÁs¡+ô|’ kÕ«Ø #dü÷Ô Á|ü‹ #√≥T≈£L yÓ[fl \ø°Îu≤sTT ‘êeTT #düTÔqï |üìì |ü]o*+∫+~. ‘·q ∫Hêï]

<ëyÓ÷<äsYqT q&ÉTeTT≈£î ø£≥Tºø=ì >∑TÁs¡+ô|’ kÕ«Ø #dü÷Ô ñ+&~.

3e ‘·s¡>∑‹

73 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

Ä+>∑¢ ôd’ì≈£î\T ªs¡a≤ì‡μ sêC≤´ìï eTT≥º&ç+#·&ÜìøÏ e#êÃs¡T. Ä+π>¢j·TT\ |òæs¡+>∑T\T ø√≥ >√&É\qT ù|*ÃyXÊsTT.

>√&É\T |ü–*b˛j·÷sTT. Á_{°wt ùdq\T ø√≥˝ÀøÏ <ä÷düT≈£îb˛j·÷sTT.

s¡a≤˙‡ Á|ü»\≈£î, Á_{°wt yê]øÏ >=|üŒ j·TT<ä∆+ »]–+~. á j·TT<ä∆+˝À \ø°Îu≤sTT ôd’ì≈£î\T #ê˝≤ eT+~

#·ìb˛j·÷s¡T. sêDÏ XÁ‘·Te⁄\ ø£fiófl >∑|æŒ ‘·|æŒ+#·Tø=+~. ‘·q _&É¶ <ëyÓ÷<äsYqT XÊ\Te‘√ ‘·q M|ü⁄≈£î ø£≥Tºø=ì

>∑TÁs¡+ô|’øÏ <ä÷øÏ ø√≥ øÏ+~ uÛ≤>∑+ qT+&ç yÓ[flb˛sTT+~.

eTs=ø£kÕ] Ä+π>¢j·TT\≈£î \ø°Îu≤sTTøÏ j·TT<ä∆+ »]–+~. \ø°Îu≤sTT ¬s+&ÉT #‘·T\‘√ ¬s+&ÉT ø£‘·TÔ\T |ü≥Tºø=+~.

>∑TÁs¡+ |ü>±Z\qT H√{Ï‘√ |ü≥Tºø=ì ˇø=ÿø£ÿ]ì N*Ã #Ó+&Ü&ÉkÕ–+~. Ç˝≤ ¬s+&ÉT s√E\T uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq

j·TT<ä∆+ »]–+~. eT÷&Ée s√Eq ˇø£ nHêeTø£ ôd’ì≈£îì ø±\TŒ\≈£î >±j·T|ü&ç+~. ÄyÓT >±«*j·TsY ø√≥e<ä›

düsêsTT ÁbÕ+‘·+˝À |ü&çb˛sTT+~. ÄyÓT ôd’ì≈£î\T yÓ+≥H nø£ÿ&çøÏ #s¡Tø=Hêïs¡T. ªªHê eÁC≤\ q>∑\qT ôd’ì≈£î\≈£î

Çe«+&ç. Hê _&É¶ <ëyÓ÷<äsYqT #·ø£ÿ>± ô|+#·+&ç nì #ÓãT‘·÷ #·ìb˛sTT+~.

3e ‘·s¡>∑‹

74$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

yÓTTø£ÿ\≈£î ≈£L&Ü ÁbÕD+ ñ+≥T+<äì

ãTTEe⁄ #dæ Á|ü|ü+#· yÓ’C≤„ì≈£î\˝À

ˇø£&ç>± ù|s¡T >∑&ç+#ê&ÉT ` »>∑Bwt

#·+Á<äuÀdüT. Ç‘·qT 1894˝À »ìà+∫

eèø£å, uÛÖ‹ø£ XÊÁkÕÔ\˝À nHø£ |ü]XÀ<Ûäq\T

#˚XÊ&ÉT.

»>∑Bwt #·+Á<äuÀdüT

uÛ≤s¡rj·T Ä<ÛäTìø£ yÓ’C≤„≈£î\˝À »>∑Bwt #·+Á<äuÀdüT ‘·\e÷ìø£+ e+{Ïyês¡T. Áø°.X.1858 qe+ãsY 30e

‘Bq u…+>± Ÿ Àì yÓTÆyÓTHé dæ+>¥ À »ìà+#ês¡T. Ç+>±¢+&ÉT˝À $<ë´uÛ≤´dü+ |üP]Ô #düTø=ì ø£\ø£‘êÔ Àì Áô|dæ&Ó ‡

ø£fi≤XÊ\˝À uÛÖ‹ø£XÊg n<Ûë´|ü≈£îì>± |üì#XÊs¡T. eèø£åXÊg+˝ÀqT, uÛÖ‹ø£ XÊg+˝ÀqT n<Ûä j·Tq+ #ùdyês¡T.

Á|üø£è‹ì |ü]o*+#ês¡T. e÷s√ÿì ø£ìô|{≤º&Éì #Ó|üŒã&ÉT‘·Tqï m\Åø√ºe÷>∑ï{Ïø πs&çjÓ÷ yyé‡ Ä<Ûës¡+>± |üì#ùd

yÓ’sY …dt f…*Á>±|òtqT n‘·qT 1894˝ÀH ø£ìô|{Ïº Á|üjÓ÷>±‘·àø£+>± ìs¡÷|æ+#ês¡T. πs&çjÓ÷ yyé‡qT ‘Ó\T‡≈£îH ø±yÓTs¡sY

|ü]ø£sêìï ≈£L&Ü n‘·qT ø£ìô|{≤ºs¡T.

yÓTTø£ÿ\≈£î ≈£L&Ü ÁbÕD+ ñ+~. n$ düŒ+~kÕÔsTT. Bìì ãTTEe⁄ |ü]#+<äT≈£î »>∑BXŸ #·+Á<äuÀdüT Ç+>±¢+&ÉT

yÓfi≤fls¡T. XÊgE„\‘√ ≈£L&çq düuÛÑ À Ä$wüj·÷ìï ìs¡÷|æ+#ê\qT≈£îHêïs¡T. uÀdüT ˇø£ yÓTTø£ÿ≈£î Ç+C…ø£åHé Ç∫Ã

<ëìì ãTTEe⁄ #Ój·÷´\qT≈£îHêïs¡T. $wüÁ|üuÛ≤e+ #Ó≥¢ô|’ ≈£L&Ü ñ+≥T+<äì, Ç‘·s¡ ÁbÕDT˝À¢ e Ò yê{Ï À ≈£L&Ü

Á|ü‹ÁøÏj·T ñ+≥T+<äì #Ó|üŒ<ä\TÃ≈£îHêï&ÉT. ø£ yÓTTø£ÿ≈£î $wü|ü⁄ Ç+C…ø£åHé Ç#êÃs¡T ø±ì <ëì˝À e÷s¡TŒ ø£ì|æ+#· Ò<äT.

yÓTT<ä≥ m˝≤ ñ+<√ n˝≤π> ñ+~. n|ü�&ÉT »>∑BXŸ #·+Á<äuÀdüT n< Ç+C…ø£åHé ‘êqT ≈£L&Ü #düT≈£îHêï&ÉT. uÀdüT≈£î

≈£L&Ü @MT ø± Ò<äT. n|ü�&ÉT Ç+C…ø£åHé |üØøÏåùdÔ n~ $wü+ ø±<äì ‘*+~. ‘·s¡yê‘· ì»yÓTÆq $wü|ü⁄ Ç+C…ø£åHé yÓTTø£ÿ≈£î

#ùdÔ <ëì Á|üuÛ≤e+ ‘Ó*j·Te∫Ã+~. <ë+‘√ #·+Á<äuÀdüT #Ó≥¢≈£î ÁbÕD+ ñ+<äqï $wüj·÷ìï düTHêj·÷dü+>±

ìs¡÷|æ+∫ n+<ä] Á|üX+dü\T bı+<ës¡T.

3rd Class 11-06-14 - Welcome to APSCERTapscert.gov.in/pdfs1/Value-Education/3rd...

Documents

Transcript of 3rd Class 11-06-14 - Welcome to APSCERTapscert.gov.in/pdfs1/Value-Education/3rd...