BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC TRONG PHIM ĐIỆN TỘC TRONG PHIM ĐIỆN ẢNH VIỆT NAMẢNH VIỆT NAM VÀ TOÀN VÀ TOÀN CẦU HÓA CẦU HÓA

1. Phần mở 1. Phần mở đầuđầu

Mỗi nền văn hoá dân tộc có những nét đặc trưng Mỗi nền văn hoá dân tộc có những nét đặc trưng và bản sắc của riêng mình."và bản sắc của riêng mình."Bản sắc dân tộc bao Bản sắc dân tộc bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc Việt nam được vun đắp nên cộng đồng các dân tộc Việt nam được vun đắp nên qua lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước qua lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ nướcvà giữ nước "(Văn kiện Hội nghị lần thứ V "(Văn kiện Hội nghị lần thứ V BCHTW khoá VIII. H., Nxb Chính trị quốc BCHTW khoá VIII. H., Nxb Chính trị quốc gia,1988, tr 56). Cái cốt lõi của gia,1988, tr 56). Cái cốt lõi của bản sắc văn hoá bản sắc văn hoá dân tộc dân tộc chính là những tinh hoa văn hóa của dân chính là những tinh hoa văn hóa của dân tộc. Trong văn học, nghệ thuật, điện ảnh tộc. Trong văn học, nghệ thuật, điện ảnh bản sắc bản sắc văn hoá dân tộcvăn hoá dân tộc phải được phản ánh trong mỗi tác phải được phản ánh trong mỗi tác phẩm là điều cần phải có.phẩm là điều cần phải có.

2. Khái quát sự ra đời của điện 2. Khái quát sự ra đời của điện ảnh cách mạng Việt Namảnh cách mạng Việt Nam“Chung một dòng sông”

Điện ảnh cách mạng Việt Nam được Hồ Chủ Điện ảnh cách mạng Việt Nam được Hồ Chủ Tịch ký sắc lệnh thành lập ngày 15/3/1953. Với Tịch ký sắc lệnh thành lập ngày 15/3/1953. Với tư cách là một trong những thành viên trẻ tuổi tư cách là một trong những thành viên trẻ tuổi nhất trong đại gia đình văn hoá nghệ thuật Việt nhất trong đại gia đình văn hoá nghệ thuật Việt Nam, điện ảnh nước ta đã tạo cho mình một diện Nam, điện ảnh nước ta đã tạo cho mình một diện mạo riêng, bản sắc riêng, kế thừa tinh hoa văn mạo riêng, bản sắc riêng, kế thừa tinh hoa văn hoá dân tộc, và sự độc đáo của các loại hình nghệ hoá dân tộc, và sự độc đáo của các loại hình nghệ thuật truyền thống. thuật truyền thống. Điện ảnh nước nhà đã sớm mang trong mình Điện ảnh nước nhà đã sớm mang trong mình bản sắc văn hoá dân tộcbản sắc văn hoá dân tộc khá đậm nét, trở thành khá đậm nét, trở thành nền điện ảnh tiến bộ, nhiều sức sống, giầu tính nền điện ảnh tiến bộ, nhiều sức sống, giầu tính nhân văn. Điện ảnh luôn gắn bó với hai cuộc nhân văn. Điện ảnh luôn gắn bó với hai cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của dân tộc và công chiến tranh vệ quốc vĩ đại của dân tộc và công cuộc đổi mới đất nước của nhân dân ta.cuộc đổi mới đất nước của nhân dân ta.

3. Hoạt động của điện ảnh Việt 3. Hoạt động của điện ảnh Việt Nam trong thời gian gần đây.Nam trong thời gian gần đây.

Những năm gần đây, từ khi đổi mới cơ chế hoạt Những năm gần đây, từ khi đổi mới cơ chế hoạt động, trong điều kiện cơ chế thị trường và toàn cầu động, trong điều kiện cơ chế thị trường và toàn cầu hoá, điện ảnh Việt Nam gặp nhiều khó khăn, lâm hoá, điện ảnh Việt Nam gặp nhiều khó khăn, lâm vào khủng khoảng. Số lượng, chất lượng phim vào khủng khoảng. Số lượng, chất lượng phim giảm đi một cách rõ rệt, số phim xuất sắc trở nên giảm đi một cách rõ rệt, số phim xuất sắc trở nên hiếm hoi. Bên cạnh một số phim khá, những phim hiếm hoi. Bên cạnh một số phim khá, những phim có chất lượng yếu kém về tư tưởng và nghệ thuật có chất lượng yếu kém về tư tưởng và nghệ thuật chiếm tỷ lệ không nhỏ. Thiếu vắng trên màn ảnh chiếm tỷ lệ không nhỏ. Thiếu vắng trên màn ảnh những nhân vật điển hình, những sự kiện mang dấu những nhân vật điển hình, những sự kiện mang dấu ấn của thời kỳ đổi mới.ấn của thời kỳ đổi mới.

Những tiêu cực trong xã hội như tham ô, Những tiêu cực trong xã hội như tham ô, hối lộ không được phản ánh kịp thời để hối lộ không được phản ánh kịp thời để góp phần làm lành mạnh xã hội. Điều đáng góp phần làm lành mạnh xã hội. Điều đáng quan tâm hơn cả là phẩm chất tốt đẹp của quan tâm hơn cả là phẩm chất tốt đẹp của những con người mới, trong thời đại mới những con người mới, trong thời đại mới còn khá mờ nhạt. Phim Việt Nam chiếm số còn khá mờ nhạt. Phim Việt Nam chiếm số lượng ít ỏi trên màn ảnh lớn và màn ảnh lượng ít ỏi trên màn ảnh lớn và màn ảnh nhỏ, làm cho số đông khán giả mất dần nhỏ, làm cho số đông khán giả mất dần thói quen xem phim Việt Nam. thói quen xem phim Việt Nam.

4. Công tác lý luận, phê bình điện 4. Công tác lý luận, phê bình điện ảnhảnh

Công tác lý luận, phê bình điện ảnh do nhiều Công tác lý luận, phê bình điện ảnh do nhiều nguyên nhân còn chưa giúp được nhiều cho sáng nguyên nhân còn chưa giúp được nhiều cho sáng tác. Nhìn lại những kinh nghiệm thành công và tác. Nhìn lại những kinh nghiệm thành công và chưa thành công trong chặng đường phát triển của chưa thành công trong chặng đường phát triển của điện ảnh nước nhà, rút ra bài học cho bước đường điện ảnh nước nhà, rút ra bài học cho bước đường đi tới, cũng là một trong những biện pháp nâng cao đi tới, cũng là một trong những biện pháp nâng cao chất lượng nghệ thuật của phim điện ảnh hiện nay, chất lượng nghệ thuật của phim điện ảnh hiện nay, trách nhiệm đó không ai khác ngoài các nghệ sỹ trách nhiệm đó không ai khác ngoài các nghệ sỹ điện ảnh Việt Nam, họ phải giữ vai trò quyết định điện ảnh Việt Nam, họ phải giữ vai trò quyết định nhất trong việc nâng cao chất lượng phim, cũng nhất trong việc nâng cao chất lượng phim, cũng như việc giữ gìn và phát huy như việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân bản sắc văn hoá dân tộctộc trong nghệ thuật điện ảnh. trong nghệ thuật điện ảnh.

5.5. Bản sắc v Bản sắc văăn hoá dân tộc thể hiện n hoá dân tộc thể hiện ở ở đềđề tài: cách mạng và chiến tranh tài: cách mạng và chiến tranh cách mạngcách mạng

Trải qua gần năm mươi năm hình thành, vận động và phát triển, kể từ buổi chiếu ra mắt bộ phim điện ảnh Việt nam đầu tiên “Trận Mộc Hóa”, sản xuất 1948 (phim Tài liệu) và " Chung một dòng sông " sản xuất năm 1959 ( phim Truyện) cho đến nay, phim điện ảnh Việt Nam đã có cuộc hành trình hơn nửa thế kỷ. Suốt chặng đường dài ấy, can đảm, trung thành miệt mài theo sát từng bước đi của dân tộc, phim điện ảnh đã tích luỹ cho mình một hành trang không nhỏ. Phim điện ảnh là người bạn tâm tình, sẻ chia những tâm sự, khát vọng và buồn đau của nhiều thế hệ người xem Việt Nam, chiếm được cảm tình và sự chào đón của không ít bạn bè nước ngoài.

“ “ Em bé Hà Nội”Em bé Hà Nội”

6.6. Bản sắc v Bản sắc văăn hoá dân tộc thể hiện n hoá dân tộc thể hiện trong phim trong phim đđiện ảnh Việt Nam thời iện ảnh Việt Nam thời kỳ kỳ đổiđổi mới. mới.

Phim Việt Nam đã bao quát nhiều khía cạnh Phim Việt Nam đã bao quát nhiều khía cạnh của hiện thực cuộc sống bằng các hệ thống của hiện thực cuộc sống bằng các hệ thống đề tài khác nhau, được thể hiện bởi các thể đề tài khác nhau, được thể hiện bởi các thể loại ngày càng phong phú. Chủ nghĩa yêu loại ngày càng phong phú. Chủ nghĩa yêu nước và anh hùng cách mạng, lòng nhân ái nước và anh hùng cách mạng, lòng nhân ái và tinh thần hy sinh, ước vọng độc lập và tự và tinh thần hy sinh, ước vọng độc lập và tự do, dân giầu nước mạnh và ý chí tự lực tự do, dân giầu nước mạnh và ý chí tự lực tự cường, sáng tạo vươn lên là những chủ đề cường, sáng tạo vươn lên là những chủ đề quán xuyến hầu hết các tác phẩm có giá trị quán xuyến hầu hết các tác phẩm có giá trị của phim điện ảnh Việt Nam, có nhiều tác của phim điện ảnh Việt Nam, có nhiều tác phẩm đã có những vận dụng và tìm tòi các phẩm đã có những vận dụng và tìm tòi các phương tiện biểu hiện nghệ thuật, đạt tới phương tiện biểu hiện nghệ thuật, đạt tới một giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao. một giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao.

7.7. Bản sắc v Bản sắc văăn hoá dân tộc với ngôn n hoá dân tộc với ngôn ngữ phim ngữ phim đđiện ảnhiện ảnh

Đặc trưng ảnh hưởng mạnh nhất đến điện ảnh trong việc thể hiện bản sắc văn hoá dân tộc là ngôn ngữ điện ảnh. Ngay từ khi hình thành của nền điện ảnh dân tộc Việt Nam, ngôn ngữ điện ảnh đã gắn liền với nội dung tác phẩm mang chất thơ.

““Con chim vành khuyên”Con chim vành khuyên”

8. Bản sắc v8. Bản sắc văăn hoá dân tộc thể hiện ở n hoá dân tộc thể hiện ở hình thình tượngượng nhân vật trong phim nhân vật trong phim đđiện iện ảnh. ảnh.

Trong suốt bốn ngàn năm dựng nước và giữ Trong suốt bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước, văn hoá Việt Nam vẫn trường tồn và giữ nước, văn hoá Việt Nam vẫn trường tồn và giữ gìn gìn bản sắc văn hoá dân tộcbản sắc văn hoá dân tộc của mình. Sở dĩ của mình. Sở dĩ văn hoá tường tồn là vì văn hoá luôn tôn thờ cái văn hoá tường tồn là vì văn hoá luôn tôn thờ cái đẹp, cái cao thượng của con người. Nhờ có văn đẹp, cái cao thượng của con người. Nhờ có văn hoá trường tồn, mà chúng ta có quy luật kế thừa hoá trường tồn, mà chúng ta có quy luật kế thừa trong văn hoá nghệ thuật, kế thừa có nghĩa là trong văn hoá nghệ thuật, kế thừa có nghĩa là tiếp nhận có chọn lọc cái đẹp, cái cao cả, cái tiếp nhận có chọn lọc cái đẹp, cái cao cả, cái tiến bộ, vì đó là những phạm trù chủ đạo của tiến bộ, vì đó là những phạm trù chủ đạo của nghệ thuật. nghệ thuật.

Nghệ thuật chân chính không đòi hỏi các hình Nghệ thuật chân chính không đòi hỏi các hình tượng nghệ thuật mô tả giống như thật vẻ bề ngoài tượng nghệ thuật mô tả giống như thật vẻ bề ngoài của đối tượng, mà cần phải phản ánh đúng cái bản của đối tượng, mà cần phải phản ánh đúng cái bản chất bên trong của nó. Trên thực tế không có hình chất bên trong của nó. Trên thực tế không có hình tượng con người " tượng con người " lớn nhanh như thổilớn nhanh như thổi " của Thánh " của Thánh Gióng trong dân gian. Song hình tượng nghệ thuật Gióng trong dân gian. Song hình tượng nghệ thuật này đã được mọi người công nhận. Bởi lẽ, nó nói này đã được mọi người công nhận. Bởi lẽ, nó nói lên được những khát vọng chân chính của nhân lên được những khát vọng chân chính của nhân dân lao động, thể hiện được sức mạnh chân lý của dân lao động, thể hiện được sức mạnh chân lý của cuộc sống. Đó là những hình tượng nghệ thuật đã cuộc sống. Đó là những hình tượng nghệ thuật đã đạt đến tính biểu tượng(Symbolical). Biểu tượng đạt đến tính biểu tượng(Symbolical). Biểu tượng và hình tượng là hai biểu hiện tồn tại trong cùng và hình tượng là hai biểu hiện tồn tại trong cùng một tác phẩm-thuộc phạm trù nghệ thuật.một tác phẩm-thuộc phạm trù nghệ thuật.

9. Bản sắc v9. Bản sắc văăn hoá dân tộc của phim n hoá dân tộc của phim đđiện ảnh Việt Nam trong xu thế toàn iện ảnh Việt Nam trong xu thế toàn cầu hoá ở ncầu hoá ở nướcước ta hiện nay. ta hiện nay.

Ngày nay, văn hoá trong đó có điện ảnh đã trở Ngày nay, văn hoá trong đó có điện ảnh đã trở thành một hiện tượng đầy sức sống, có nội hàm hết thành một hiện tượng đầy sức sống, có nội hàm hết sức phong phú, lôi cuốn sự quan tâm của mọi dân sức phong phú, lôi cuốn sự quan tâm của mọi dân tộc và mọi thời đại. Có thể nói, văn hoá đồng nghĩa tộc và mọi thời đại. Có thể nói, văn hoá đồng nghĩa với cuộc sống và đồng nghĩa với phát triển. Con với cuộc sống và đồng nghĩa với phát triển. Con người ra đời từ văn hoá, trưởng thành nhờ văn hoá, người ra đời từ văn hoá, trưởng thành nhờ văn hoá, nắm chắc tương lai bằng văn hoá. Mỗi dân tộc đều nắm chắc tương lai bằng văn hoá. Mỗi dân tộc đều có một lịch sử đấu tranh cho độc lập, tự do và kiến có một lịch sử đấu tranh cho độc lập, tự do và kiến thiết xã hội theo lý tưởng của mình.thiết xã hội theo lý tưởng của mình.

10. 10. Giao lưu văn hoá và điện ảnh Giao lưu văn hoá và điện ảnh Việt NamViệt Nam hiện nay.hiện nay.

Trong giao lưu điện ảnh quốc tế, điện ảnh Việt Trong giao lưu điện ảnh quốc tế, điện ảnh Việt nam cần tham gia nhiều hơn nữa các liên hoan nam cần tham gia nhiều hơn nữa các liên hoan phim Quốc tế (LHPQT), các LHP trong khu vực và phim Quốc tế (LHPQT), các LHP trong khu vực và trên thế giới, đó là cơ hội để chúng ta học hỏi được trên thế giới, đó là cơ hội để chúng ta học hỏi được nhiều kinh nghiệm và những thành tựu về khoa nhiều kinh nghiệm và những thành tựu về khoa học kỹ thuật của công nghiệp điện ảnh các nước học kỹ thuật của công nghiệp điện ảnh các nước khác, đồng thời giúp các nước trên thể giới hiểu khác, đồng thời giúp các nước trên thể giới hiểu chúng ta hơn, gần gũi chúng ta hơn.chúng ta hơn, gần gũi chúng ta hơn.

11. 11. Kết luậnKết luậnTrong thời đại ngày nay, văn minh vật chất và

văn minh tinh thần phát triển rực rỡ chưa từng có trong tiến trình lịch sử văn minh nhân loại. Sự thúc đẩy kinh tế, xã hội hướng về đa dạng, sự lựa chọn của cá nhân tăng lên, tác động đến môi trường tinh thần và vật chất của chúng ta. Văn hoá nói chung và điện ảnh nói riêng, đang chịu tác động trực tiếp của nền kinh tế nhiều thành phần, của sự bùng nổ về thông tin, nhất là các phương tiện nghe-nhìn có tính đại chúng nhất, phổ cập nhất trong việc tuyên truyền, giáo dục tình cảm, đã và đang làm cho điện ảnh mất dần vị trí độc tôn, độc quyền vì sự xuất hiện ào ạt của các phương tiện nghe-nhìn, vì sự bùng nổ của các dạng sinh hoạt văn hoá đại chúng.