36ø.$1$/ø=9(36ø.2'ø1$0ø. 36ø.27(5$3ø/(5...* q p...

$: 36ø.$1$/ø=9(36ø.2'ø1$0ø. 36ø.27(5$3ø/(5...* q p ]ghsvlndqdol]ohhqid]oded÷odqwÕvÕrodqwhudslohu psikodinamik psikoterapilerdir. øqvdqoduÕqg ú qfh gx\jxyhgdyudqÕúoduÕdowÕqgd$
PSİKANALİZ VE PSİKODİNAMİK PSİKOTERAPİLER

PSİKOTERAPİ KURAMLARI I

• Psikanaliz, içsel deneyimleri çözümleyerek insan davranışlarını anlamaya ve psikolojik sorunları tedavi etmeye çalışan bir psikoterapi yöntemidir.

• Psikanaliz, bireyi sorunları, sıkıntıları, anıları, rüyaları, fantezileri ve duygularıyla birlikte “bütün bir insan” olarak ele alır.

12.03.2018 2 Prof. Dr. Gülsen Erden

Günümüzde psikanalizle en fazla bağlantısı olan terapiler, psikodinamik psikoterapilerdir.

İnsanların düşünce, duygu ve davranışları altında yatan ve erken yaşantılarıyla ilişkili olan psikolojik güçlerdir.

Psikodinamik nedir?


• İç çatışmalar psikodinamiğin varlığına işaret eder.

• İç çatışma, bilinçli düzeyde olmayan farklı algı veya duyguların çatışmasıdır.

• Semptomlar, hastanın çatışmalarının davranışla ortaya çıkmasıdır ve psikoterapide iç çatışmanın göstergesi olarak ele alınır.


• Psikanalitik geleneği takip eden terapilerdir. Psikanalizin temel dinamik kuralları sürdürülür.

• Psikanalizin uzun ve karmaşık olması nedeniyle daha kısa tedavi gereksinimini karşılamak için psikanalizden geliştirilmiştir.

• Psikanaliz haftada üç dört kere divanda yapılırken, dinamik psikoterapi haftada bir veya iki kere divan olmadan uygulanır.

• Psikodinamik terapi eğitimi birçok psikoloji, psikiyatri ve sosyal çalışma programında verilmektedir.

Psikodinamik Psikoterapiler:


İnsan Doğasına Bakışı

• İnsan doğasını kötümser bir yaklaşımla ele alır.

• Kişilik, yaşamın ilk 6 yılında ortaya çıkan önemli psiko-sosyal dönemlerdeki bilinçdışı motivasyonlar, biyolojik ve içgüdüsel dürtüler tarafından şekillenir.

İnsan davranışı, cinsellik ve ölüm içgüdüsü arasındaki çatışmalar, genetik olarak varolan dürtüler ve kendini koruma

içgüdülerinden ortaya çıkar.


• Yaşamın büyük bir bölümü bilinçdışında gerçekleşir.

• Bilinçli düşünceler davranışı yönlendirmez

• “İçinizde asla vazgeçmek istemediğiniz bir zihinsel özgürlük yanılsaması vardır”.


Psikopatolojiye Bakışı

• Sağlıklı kişiler çalışabilir ve sevebilir.

• Psikopatoloji, psikoseksüel gelişim evrelerinden biri başarılı bir şekilde tamamlanmadan diğer evreye geçilmesi sonucunda oluşur.


• Yetişkinlik döneminde ortaya çıkan travmalar çocukluk saplantısını yeniden harekete geçirir, bu da semptomları ortaya çıkarır. Yani semptomlar, daha derinlerdeki düzeyler açığa çıktıkça anlam kazanır.

Yetişkinlerin işlevsel olmayan davranışları, çözümlenmemiş çatışmalardan kaynaklanan saplantılar

(özellikle ödipal nitelikteki çatışmalar)

+

bazı travmatik nitelikteki olaylar sonucunda oluşur.


Bozuklukların temeli: Anksiyete

• Ancak gerçek dışı ve mantığa aykırı hale gelirse işlevselliğini yitirir ve normal dışı davranışların kaynağı olur.

• Freud 3 tür anksiyete tanımlamıştır: Gerçeklik, nevrotik, moral (ahlaki, vicdani)

Anksiyete temelde toplumsal çevreden gelen tepkilere karşı bireyi uyarma, gerekli uyumu sağlama ve yaşamı sürdürme işlevlerine katkıda bulunur.


a) Gerçeklik Anksiyetesi Korku

• Organizmaya yönelen gerçek tehlike durumları = korku

• Yaşamı sürdürme ve korunma içgüdülerinin belirtisidir.

• Korku nesnesinin gerçek bir tehditi içermesi nedeniyle diğer anksiyete türlerinden ayrılır.


b) Nevrotik anksiyete

Libidinal dürtüler açığa çıkarsa organizma tehlike altında

kalabilir

• Freud için en önemli anksiyete türüdür.

• Mantık dışıdır, kökenini yetişkin yaşamından değil, çocukluk döneminden alır.


İçgüdülerin denetimini yitirmesi sonucunda cezalandırılacak davranışlarda bulunma korkusudur.

Diğer bir deyişle, içgüdülerin bireyi kontrol altına alacağına ve bireyin kontrolsüz olarak yaptığı davranışlardan ötürü cezalandırılacağına ilişkin korkusudur.

Nevrotik anksiyete:


İçgüdüsel bir dürtüye eşlik eden bir düşünce ya da istek, egonun varlığı için tehlikeli görüldüğünde, ego bu isteğin bilinç düzeyine

çıkmasını önleyerek (bastırma yoluyla) kendini savunur.

Bu enerji anksiyeteye dönüştürülerek boşalımı sağlanır.

Dolayısıyla düşünce duygusal öğesinden kopmuş olur.

Ancak bastırma, dürtünün düşünce öğesinin bilinç düzeyine çıkmasını engellese de o düşünceyle ilişkili

duyguyu ortadan kaldıramaz.


c) Moral (ahlaki, vicdani) anksiyete

Cezalandırıcı süperego

• Kişinin kendi ahlak kurallarına aykırı bir şey yaptığında suçluluk ya da utanç duyma eğilimidir.

• Özellikle süper egonun tehlikeli bulduğu durumlarda ortaya çıkar.

• Bu anksiyetenin kökeninde, çocukluk yıllarındaki cezalandırıcı anne baba ile simgelenen nesnel ve gerçek bir korku bulunur.


Vicdanla anne babanın otoritesi ve değer yargıları içselleştirilir.

Vicdan, egonun benlik ideallerine ya da kusursuzluk beklentilerine uygun olmayan düşünce ve eylemlerinden

dolayı onu cezalandırmakla tehdit eder.


Kişi gerçeklik ve moral anksiyetede duygusunun kaynağını bilir,

ancak nevrotik anksiyetede neden böyle bir duygu yaşadığını bilmez.

Nevrotik anksiyetede yetişkin yaşamında karşılaşılan bazı uyaranlar anksiyete uyandırmayacak nitelikte olsa da

ilk çocukluk yıllarına dair uyaranları veya olayları anımsattıkları için kaygıya yol açarlar.


• Savunma mekanizmaları, bilinçdışı korkular ya da “ruhsal tehlike” beklentisinin ortaya çıktığı durumlarda verilen otomatik tepkilerdir.

• Bu mekanizmalar, gerçekle yüzleşmeyi engelleyen bir yaşam tarzı haline gelmedikçe, bireyin uyum sağlama gücünü destekleyebilir.

• Sağlıklı insanlar olgun savunma mekanizmalarını kullanır (örn., yüceltme, bilinçli bastırma, mizah, özgecilik).

Çocuk büyürken anksiyeteye karşı savunma mekanizmaları geliştirir.


Değerlendirme

• Bazı analistler aile ve sosyal öyküyü yapılandırılmış yaklaşımla birkaç seansta alırken, bazıları öykü alırken daha serbest bir yol izleyebilir.

• Analist bu süre boyunca hastanın terapiye uygunluğunu değerlendirir.

• Hastanın sorunları; bilinçdışı motivasyonlar, erken çocukluk dönemindeki ilişkiler ve savunmalar açısından ele alınır.

• Bu süreçte Rorschach gibi bazı testler kullanılabilir. 12.03.2018 19 Prof. Dr. Gülsen Erden

Tanı

PDM (Psychodynamic Diagnostic Manual)

• 2006’da yayınlanmıştır. DSM’nin psikodinamik bir alternatifidir.

• DSM her tanı için gözlenebilecek semptomları sıralayıp kavramsal bir çerçeve sunmazken,

• PDM psikodinamik model üzerine kurulmuştur ve semptomları olan bireyin öznel deneyimleriyle ilgilenir.


Tanı

• PDM’nin amacı, insan psikolojisinin karmaşık işleyişi hakkında anlamsal bir çerçeve çizmektir.

• örn., iki farklı depresyon türü:

(a) kendini sürekli eleştiren bir kişilik yapısından kaynaklanan,

(b) kayıp ve terk edilme korkularından kaynaklanan.


Terapinin Amaçları

Amaç, kişilikte değişimdir.

Psikanaliz;

• Bilinçdışı materyali bilinç düzeyine getirerek hastanın farkındalığını arttırmayı,

• Hastanın sağlıklı ya da işlevsel olmayan dürtüleri üzerinde daha fazla ego-kontrolü kurmasını sağlamayı,

• Hastanın sağlıklı olmayan içselleştirilmiş nesne algısını sağlıklı olanlarla değiştirmeyi hedefler.


Kişiler hiçbir zaman id ve süperegolarından kurtulmayacaklardır;

yaşam, egonun dış çevreden gelen baskıları yönetme çabalarının öyküsüdür.

• Çocukluk yaşantılarının yeniden yapılandırılması, yorumlanması ve analiz edilmesiyle hastanın kendini anlaması artar. Bu sayede…

– Duygu ve davranışta değişim olur.

– Hastanın uyumu artar.

– Kişi kendini daha iyi tanır ve daha gerçek hisseder.

– Davranışlarının başkaları üzerinde yarattığı etkiyi daha iyi anladığından, diğerleri ile ilişkileri düzelir.


Bilinçdışı neden bilinçli kılınsın?

• Semptomların, içsel çatışmaların dışa vurumu olarak ele alınmasının amacı, problemi kaynağından çözmektir.

• Semptomların anlamını çözmek için, rastgele ve anlamsız gibi görünen her türlü materyal tedavide kullanılır. Yeterli “duygusal veri” toplandığında, tematik ve duygusal bağlar kurulabilir.

• Semptomun anlamı ve işlevi “duygusal olarak” anlaşıldığında, aynı içsel problemden farklı bir semptomun ortaya çıkmayacağı (semptom değişmesi) veya aynı semptomun yeniden görülmeyeceği varsayılır.


Geçmiş, şimdiki zaman içinde kendine yer bulma gücüne sahiptir.

• Örneğin, çocuklarını ihmal eden annelerin öyküleri incelendiğinde kendilerinin de taciz veya ihmal edildikleri görülmüştür. Onların bebekleri de hayata bu ihmalin bir tekrarıyla başlamıştır, çünkü bu anneler çocuklarının ağlamalarına cevap verememişlerdir.

• Terapide önce annelerin geçmişle ilgili acılarının anlaşılması sağlanarak, geçmişle bugünün ayrılması üzerinde çalışılır.

Şimdiki zamanda yaşanan sorunlara neden olan geçmiş acıların kaynağını ortaya çıkarma


• İç çatışmada kendiliğin bölümleri birbirinden çok uzaktır.

• Örneğin, kişinin bir yanı yüksek başarı isterken, diğer yanı bu sorumluluğun ağırlığını hissedip öfkelenir. Çok başarılı olmak isteyen ama bunu yapmayan öğrencinin durumunda olduğu gibi, kişiliğin bir bölümü diğerini sabote eder.

• Terapide her iki yanın (özellikle öfkeli yanın) kendini ifade etmesine izin verilir.

• Bir sonraki adımda, iki bölüm için de işleyecek çözümler bulunur. Bu çözümler acı ve hayal kırıklığı hissettiren eski düşüncelerin yerine geçer.

Bütünleşme


Bilinçdışı bilince çıktıkça ve çatışmalar çözümlendikçe, ego güçlenecek ve

enerji, bilinçli süreçlere yönelecektir.


• Analitik divan, klasik psikanalizin en göze çarpan özelliğidir.

• Hasta divana uzanır, analist hastanın kendisini göremeyeceği şekilde arkasında oturur.

• Nötr atmosferin devamlılığı için bu şekilde çalışılır, çünkü terapistin yüz ifadeleri serbest çağrışım üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.

• Freud ayrıca her gün 8 saat hastaların yüzüne bakmak istemediğini söylemiştir.


Freud, hastalarının psikanalizin “temel kural"ına uymaları konusunda ısrarcı davranmıştır:

Hasta, kendisi için kabul edilebilir görünmese de kendisine önemsi ya da

anlamsız gelse de zihnine gelen her şeyi, terapiste söylemekle yükümlüdür.


• Terapist ile kurulan ilişki de hastanın sıkıntılarını arttırır.

• Böylece hastanın hayatındaki tekrarlayan örüntüler üzerinde çalışılmaya başlanır.

Eski örüntüler üzerinde yeniden çalışıldığında, hasta farklı yollarla tepki verme konusunda özgürleşir ve değişim

gerçekleşir.

• Hasta serbest çağrışım yaparken, analist hastanın anlattığı hikayeler arasındaki örüntüleri fark eder ve hastanın hayatındaki duygusal olarak hassas noktaları belirler.


• Hasta yukarıda belirtilen temel kurala uymak zorundadır.

• Terapist de hastanın getirdiği materyali doğru şekilde yorumlar.

• Buna ek olarak, neyin gerçek neyin gerçek olmadığına karar verecek kişi terapisttir (klasik psikanaliz için geçerli)

Terapist ve hasta rolleri


Terapi sürecinin öğeleri

1) Serbest Çağrışım

2) Aktarım

3) Karşıt Aktarım

4) Yorumlama

5) Direncin Yorumlanması

6) Rüyaların Yorumlanması

7) İçgörü


Serbest Çağrışım

• Bireyin aklına gelen her düşünceyi hiçbir baskı, denetim ve süzgece uğratmadan ifade etmesidir.

• Klasik psikanalizin “temel kural”ıdır.

• “Aklına gelen şeyi söyle” cümlesi psikanalitik tedavinin tipik bir başlangıç aşamasıdır.


• Klasik psikanalizde hasta divana uzanarak aklına geleni söylemeye başlar.

• Zaman içinde çağrışımlar o anla ilgili çevresel ve içsel koşullardan bağımsızlaşmaya başlar; çağrışımlar yeni çağrışımları doğurur.

• Yeni bir çağrışım zihne geldiğinde bunu söylemeye karşı hemen bir direnç belirir.

• Kişi direncini kırmak için aklına gelen her şeyi söylemeye devam etmek zorundadır.

• Böylece bilinçdışı cümleler, duygular ve anılar zincirleme olarak ortaya çıkar.

• Düzensiz düşüncelerin ifade edilmesinin aklın derinlikleri hakkında bilgi verdiğine inanılır. 12.03.2018 37 Prof. Dr. Gülsen Erden

• Serbest çağrışım düşüncelerin tümden dağıtılmasıdır. Bu nedenle, ancak dağılmış düşüncelerini toparlayacak benlik gücüne sahip bireylere uygulanabilir.

• Analitik olmayan bir tedavi sürecinde “bana aklına gelen her şeyi anlat” demenin bir anlamı yoktur!!!

• Direnç ve aktarımın çözümlenmesinde, ancak bunları kullanabilecek bilgi ve deneyime sahip, iyi eğitimli bir terapist hastanın dağınık düşüncelerinden anlam çıkarabilecektir.


Aktarım (Transferans)

Bireyin çocukluk çağında kendisi için önemli kişilerle yaşamış olduğu duygu ve tutumları,

şimdi ilişki kurduğu kişi ya da kişilerle yeniden yaşaması ve

kendi çocukluğundaki algı ve duygulara göre bu kişileri değerlendirerek tepki göstermesidir.


• Günlük hayatta kurduğumuz ilişkiler, içselleştirilmiş çocukluk iç nesnelerimizin birbirleriyle ilişkisini ve bu karmaşık ilişkilerin dışarıdaki nesnelere biçim vermesini yansıtır.

• Her ilişki (eğitim ilişkisi, mesleki ilişki, otorite ilişkisi veya sevgi temelinde bir ilişki vb.) bilinçdışı düzeyde bir miktar aktarım barındırır.

Aktarım sadece psikanaliz tedavisine özgü değildir!


• Bir hastanın terapistine bağlanması ve ondan sevgi beklemesinin çoğu zaman bilinçli bir yanı vardır, bilinçdışı olan bunların hastanın geçmişiyle olan ilişkisidir.

• Hasta çocukluk çağında önemli kişilerle ilişkilerinde yaşadığı duygu ve tutumları, yer değiştirme mekanizması ile analist üzerinden yeniden yaşar.

• Aktarım tepkileri duruma uygun değildir, genellikle yoğun ve aşırıdır.

• Geçmiş, aktarım yoluyla görüşme odasında yinelenir. Yani hasta, geçmişteki bir ilişkiyi hatırlayıp söze dökmek yerine, bilinçdışı olarak yeniden sahneler.

Psikanaliz ilişkisi içinde,


Psikanalitik ortam, aktarımın meydana gelmesini üç şekilde kolaylaştırır:

1. Terapi odasında hastanın tepki verdiği çevre oldukça tekdüze ve değişmez özellikte olduğundan, aktarım belirtileri çok daha belirgindir.

2. Terapist güçlü ve sessiz bir konumdadır.

3. Günlük yaşamda diğer kişiler hastanın söz ve davranışlarına tepki gösterirken, terapi odasında analist hastanın duygusal patlamalarına sadece davranışları konusunda onu bilinçlendirerek karşılık verir.


• Çocuklukta doyurulmamış bilinçdışı gereksinim, duygu ve çatışmalar yetişkin yaşamda doyum ya da çözüm yolları arar.

• yineleme kompulsiyonu

• Benlik, çatışmalarını tekrar yaşayarak, bunlar üzerinde hakimiyet kurmaya ve bunların üstesinden gelmeye çalışır.

• Amaç, acının üstesinden gelmektir.

Aktarımın ortaya çıkış nedenleri:


• Duruma uygun olmayan yoğun ve aşırı tepkiler

• Geç gelme, unutma, suskunluk gibi direnç belirtileri

• Savunma belirtileri

Örneğin, aşırı saygı, sürekli övmek olumsuz aktarımı örtmek için olabilir.

analiste karşı hiçbir duygunun olmaması yadsıma ve yalıtım olabilir.

• Analiste olan duyguların başka kişilerle yer değiştirmesi ve/veya eyleme vurma.

Örneğin, terapiste kızgınlığını anlatacağına dışarda başka kişilerle kavga etme.

Aktarım belirtileri:


• Olumlu aktarım: Sevgi, hoşlanma, güvenme, anlayışlı bir yaklaşım, teslimiyet, hayranlık, sevecenlik ve saygı gibi sevgi belirtilerinin terapiste aktarılmasıdır.

• Olumsuz aktarım: Öfkeli ve alaycı sözler, aşırı kıskançlık, aşırı bağımlılık, terapiste güvensizlik vb. belirtilerdir.

Aktarım türleri:


• Hastanın terapiste olan her duygu ve tepkisini aktarım olarak değerlendirmek yanlıştır. Her uzun süren olumlu ilişki sonucunda sevgi, saygı ve bağlılık duyulabilir. Bunlar gerçek duygular ve tepkilerdir.

• Örneğin terapist hastayı bekletti ve hasta kızdı. Bu aktarım mı? Terapist elinde olmayan nedenlerle beklettiyse ve durumu açıkladıysa, her ilişkide olduğu gibi öfke yatışır. Ancak hasta bunu ilgi azlığı, değer verilmeme ve sevilmeme olarak görüp konuşmayarak ya da surat asarak tepkisini sürdürürse, gerçek durumun ötesinde aktarımın varlığından şüphelenebilir.

Aktarım tepkileri mi gerçek ilişki mi?


• Klasik psikanalize göre, analizin orta döneminde gelişen ayrı ve özel bir kavramdır.

• Hastanın terapiste bağı o kadar yoğundur ki terapistle ilişkiden elde edilecek duygusal doyum, başlangıçtaki terapi hedeflerinden daha önemli hale gelir.

• Aktarım nevrozu, gerçek nevrozun yerine geçmiştir. Tek bir öyküden oluşmaz, çocukluğun farklı yönlerini aktive ettikçe, doğası ve teması değişir.

• Hasta, terapistin özel yaşamı, diğer ilişkileri, eşi, çocukları, diğer hastaları hakkında düşünür.

Aktarım nevrozu


• Terapistin, hastanın aktarımına karşı geliştirdiği bilinçdışı duygusal tepkilerdir.

• Karşı aktarım, terapistin kendi çocukluk yaşamı ve çözülmemiş çocuksu duygu, çatışma ve beklentileriyle ilişkilidir.

• Freud karşı aktarımı terapide üstesinden gelinmesi gereken bir engel olarak görmüştür.

• 1950’lerden sonra ise, karşıt aktarıma terapi süreci için bir engel olarak değil hastanın bilinçdışını anlamada önemli bir araç olarak bakılmaya başlanmıştır.

Karşı Aktarım


• Terapist de bir insandır, çocukluk döneminden kalma bilinçdışı meseleleri olabilir. Önemli olan terapistin bunları tanıması, kontrol edebilmesi, hasta ile ilişkisini psikoterapi dışına taşırmamasıdır.

• Randevuyu unutma, hastaya gereksiz yere kızma, aşık olma, fazla konuşma, aşırı bağlanma, alaycı, incitici, kırıcı sözler söyleme, gereksiz tartışmalara girme, gereksiz yere yatıştırıcı sözler söyleme, uykusu gelme vb. karşı aktarım belirtileri olabilir.

• Psikoterapide uygulanan süpervizyonun bir amacı da terapistin hastaya ve hastanın aktarımına karşı oluşturduğu bilinçdışı yansıtmaların farkına varması konusunda geribildirim ve rehberlik almasıdır.


• Psikanalizin temelini oluşturur.

• Psikanalizde yorumlama, bilinçdışı olan bir şeyi bilinçli duruma getirmek için sorulan bir soru, ortaya konan bir görüş ya da gösterilen bir davranıştır.

• Psikanalizde yorum yapılırken, hastanın getirdiği malzeme, onun geçmişteki çatışmalarına bağlanarak ele alınır.

Yorumlama


• Yorumlama yüzeyden derine, şimdiden geçmişe doğru yavaş yavaş yapılmalıdır.

• Bu bağlamda, önce direnç ve savunmalar yorumlanır.

Örneğin, hasta konuşurken aşırı yalıtma kullanıyor, yani anlattıklarına ilişkin duygusu yok.

“Bu olayları sanki bir başkası yaşamış gibi, sanki sizin bu olaylarla ilgili duygunuz yokmuş gibi anlatıyorsunuz.” denebilir.

• Erken yapılan yorumlar hastada direnç yaratabilir, bu nedenle zamanlama çok önemlidir. Daha derin yorumlar için hastayı uzun süre dinlemek gerekir.


• Bilinçdışı malzemenin yüzeye çıkması tehlikeli olduğundan, psişik aygıt onu bilinçten uzak tutmak için tüm gücüyle çalışır.

• Direnç, değişime karşı olan tüm güçler olarak tanımlanabilir.

• Hastanın sağlıklı ve sağduyulu benliğine karşı olan ve nevrotik yaşam biçimini sürdüren her türlü içsel etken dirençtir.

• Direncin altında bilinçli, bilinç öncesi ya da bilinçdışı bir dürtü, istek, anı veya korku yatmaktadır.

Direncin Yorumlanması


Sık görülen direnç belirtileri:

• Uzun süren suskunluklar (‘aklıma bir şey gelmiyor’,

“anlatacak bir şey bulamıyorum” sözleri), • Gereksiz ayrıntılara dalmak,

• Duygudan yoksun konuşmak, • Tedavi ile ilişkili olabilecek olayları, düşleri unutmak,

• Aşırı entelektüel tartışmalar yapmak,


Sık görülen direnç belirtileri: • Görüşme biterken önemli bir konu açmak, • Esnemeler,

• Görüşme saatlerini unutmak, • Geç gelmek,

• Gerçek sorunları anlatmaktan kaçınarak saati doldurmaya çalışmak,

• Kendisinin ve başkalarının ruhsal yaşantılarına ilgi göstermemek,

• Öğrenmemek, • Değişmemek.


Örneğin,

• Suskunlukları hastanın bozması beklenir: “Bugün bir güçlük var, acaba neden olabilir?”

• Direnci göstermeden önce birkaç kez tekrarlanmasını beklemek önemli olabilir: “Son birkaç görüşmeye geç geldiniz, acaba anlamı ne olabilir?”

• Görüşmede politikadan bahsetti diyelim: “Peki bunların şimdi, şu anda, sizin sorunlarınızla ne ilgilisi olabilir?”

• Psikiyatri terimlerini kullanıyorsa: “Sorunlarınızı siz nasıl yaşıyorsunuz?”

Direncin varlığı hastaya nasıl gösterilir?


• Rüyalar, arzuların sembolik yollarla doyurulmasıdır.

• Kişi rüyanın anlamının anahtarına sahiptir. Rüya gören kişinin, her bir rüya imgesiyle ilgili çağrışımları ve düşünceleri rüyayı anlamada ipucudur.

• Bu çağrışımlar aracılığıyla rüyadaki imge ile kişi için anlamı arasında bağlantı kurulur.

Rüyaların Yorumlanması


İçgörü terimi genelde iki anlamda kullanılmaktadır:

• Hastalığa karşı içgörü, hastanın hastalığının bilincinde olması, belirtilerini tanıması ve bir bozukluk olduğunu kabullenmesi demektir. Buna klinik içgörü de denilebilir.

• Psikanaliz ya da psikoterapideki içgörü ise herhangi bir davranışın altında yatan dürtü, güdü, savunma, geçmişteki ilişkiler ve çatışmalar gibi bilinçdışı etkenlerin bilincine varma anlamına gelir.

İçgörü


• Psikanalizin amacı içgörü sağlamaktır.

• Geçmişte yaşanıp unutulan olayların hatırlanması ve anlatılması içgörünün kendisi değil, içgörü kazanmaya doğru atılan adımlardır. Çocukluktan kalan eğilimler ile şimdiki durum arasında bağlantı kurulabildiğinde içgörüden söz edilebilir.

Önemli olan, hastanın bir çocukluk anısını anlatılabilmesinden çok, bunların şimdiki yaşamı üzerindeki

etkilerinin (terapist ve diğer insanlarla ilişkilerini nasıl etkilediğinin) bilincine varmasıdır.


Terapinin Aşamaları

1) Açılış

2) Aktarımın gelişmesi

3) Derinlemesine çalışma

4) Aktarımın çözümlenmesi ve sonlanım


a) Açılış

• Açılış aşaması ilk görüşmeden önce başlar:

Şu anda hastayı terapi görmeye ikna eden şey nedir? Bu kararı alması ne kadar zor olmuştur? Daha önce terapi görmüş müdür? Şu an yaşanan problemleri sürdüren faktörler neler? Belirli amaçları var mıdır?

• Bu aşama birkaç seans sürer. Genelde ilk üç seansta hasta ve hastanın problemleriyle ilgili genel bir bakış açısı oluşturulur ve hastayla birlikte tedavi hedefleri belirlenir. İlaç tedavisi, testler, seansların zamanı, ücret vb. konular üzerinde konuşulur.

• Bu dönem, terapötik ittifak ve güven ilişkisi kurulur. 3-6 ay arasında bir süre alabilir.


b) Aktarımın Gelişmesi

• Hasta serbest çağrışım yapmaya devam ettikçe, yaşadığı zorluklar ile bilinçdışı malzeme arasında bağlantı kurulur.

• Hasta, yaşamındaki önemli kişilere olan duygularını terapiste aktarmaya başlar; terapist hastanın yaşamındaki en önemli kişi haline gelir.

• Terapist bu etkileşimleri analiz eder. Görece tehlikesiz ve yüzeye yakın olan gözlemlerinden başlayarak, daha derin bilinçdışı malzemeyi içeren yorumlar yapar. Buna aktarımın analizi denir.


c) Derinlemesine Çalışma

• Aktarım, terapi ilerledikçe çeşitli şekillerde ortaya çıkar.

• Bir olay analiz edildiğinde ve hasta terapistin yorumunu kabul ettiğinde, geçmişten yeni anılar yüzeye çıkmaya başlar.

• Hasta şimdiki duygu ve düşünceleri ile bunların geçmişle olan ilişkisi hakkında daha samimi olmaya başlar.


d) Aktarımın Çözümlenmesi ve Sonlanım

• Analist ve hasta, hastanın çatışmalar ve aktarım hakkında içgörü kazandığına karar verdiklerinde terapinin bitişi için bir tarih belirlenir.

• Bu dönemde genelde hastanın semptomları yeniden alevlenir, çünkü hasta terapisti bırakmak istemez.

• Bu evrede hasta, terapisti olmadan yaşamının nasıl olabileceğine dair fantezileri ile baş edene kadar analiz edilecek yeni anı ve fanteziler ortaya çıkar.


GÜNÜMÜZ PSİKANALİTİK OKULLARI (NEOANALİTİK YAKLAŞIMLAR)

ANNA FREUD EGO PSİKOLOJİSİ

MELANIE KLEIN NESNE İLİŞKİLERİ

PSİKOLOJİSİ HEINZ KOHUT

KENDİLİK (SELF) PSİKOLOJİSİ

HARRY STACK SULLIVAN İLİŞKİSEL PSİKANALİZ


Tüm ekollerdeki ortak yedi varsayım

1. Psikolojik determinizm: İnsan davranışlarının anlamı vardır. İnsan zihni belli yasalara göre işler.

2. Bilinçdışı süreçlerin varlığı: İnsan yaşamında hiçbir şey gerçek anlamda unutulmamıştır. Bilinç düzeyinde, anılardan çok, anıların sentez ve çıkarımları vardır.

3. İnsan güdülenmesinin amaç yönelimli ve dinamik niteliği: Dürtüler, insan zihnini harekete geçirir. Zihin, amaç yönelimli, dürtüleri doyurma arayışında olan ve acıdan kaçınan yapıdadır.


4. Epigenetik gelişim: Kişilik, birbirini izleyen gelişim dönemleri sonucunda oluşur.

5. İnsan zihninin zamanın belli noktasında sahip olduğu işlevler: İd-ego-süpergo

6. Psişik aygıtın uyumsal özelliği: İnsan sadece dürtülerine ya da içselleştirdiği yasaklara göre yaşamak zorunda değildir. Aynı zamanda gerçeklik yönelimli plan, strateji ve yargılar oluşturmak, ayakta kalabilmek için çevreye uyum sağlamak zorundadır.

7. İnsanın psikososyal yönü: Psişik aygıtı sadece dürtüler değil, ilişki arayışı da güdüler.


• Tüm ekoller en önemli ilişkinin, asıl bakım verenle olan ilişki olduğuna inanmaktadır. En çok önem verdikleri konu da anne-çocuk ilişkisidir.

• Psikopatolojinin ödipal dönemden önce başladığını kabul ederler.

• Psikanalizin yeni versiyonları, psikoz, borderline ve narsisistik bozukluklar gibi daha ciddi işlev bozukluklarının anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.


Ekoller arasındaki farklılıklar nereden kaynaklanıyor?

İnsan motivasyonu konusundaki görüş farklılıkları:

• Geleneksel Freudyen kuram, dürtü kuramı olarak anılmaktadır. Freud cinsellik ve saldırganlığın davranışları harekete geçirdiğini savunur.

• Diğer ekoller bu görüşü ne kadar kabul edip etmediklerine göre birbirlerinden farklılaşır. Yani davranışın nedeni dürtüler midir yoksa insanların başkalarıyla ilişki kurma ihtiyacı mıdır?

• Ego psikolojisi kuramı, Freud’un düşüncesine yakın bir yerdedir. Nesne ilişkileri kuramı ve ilişkisel kuram, dürtü kuramına en uzak uçtadır. Self psikolojisi kuramı daha ortalarda yer alır.


“Psikanaliz tek kişilik mi iki kişilik midir?” sorusu üzerine farklılıklar:

• Tek kişilik psikanaliz daha çok hastanın ruhsal tepkileri üzerine yoğunlaşırken, iki kişilik psikanaliz analist ve hasta arasındaki etkileşimden ortaya çıkan tedaviyle ilgilenir.

• Bununla bağlantılı bir konu “boş ekran”dır. Klasik psikanalitik kuramda ve EP’de analist hastanın kendi aktarımını yansıtabileceği boş bir ekran olarak görülürken, diğerleri analistin terapötik ilişkide hem aktif hem gözlemci rolünü vurgular.


EGO PSİKOLOJİSİ KURAMI (EP)

ANNA FREUD

HEINZ HARTMAN

ERIK ERIKSON

EDİTH JACOBSON

DAVID RAPAPORT


• Anna Freud, çocuklar için psikanalizin ve gelişim kuramının (savunmalar açısından) kurucusudur. Görüşleri klasik psikanalize çok yakındır; buna ek olarak ego savunmaları ve uyum sağlama işlevlerini ele almıştır.

• Freud’un savunma mekanizmalarına ilgisi daha çok bastırma üzerine odaklanırken, Anna Freud Ego ve Savunma Mekanizmaları (1936) adlı eserinde dokuz ayrı savunma mekanizmasını ayrıntılı şekilde tanımlamıştır.

• Bu yaklaşımla, psikanalizin ağırlık noktası içgüdüsel dürtülerden ego savunmalarına kaymıştır.


• Ego psikolojisine göre davranış, sadece içgüdüsel dürtüleri değil bazı öğrenme süreçlerini de içerir.

• Ego kuramcıları insanın kendine yön verebilme ve çevresiyle baş edebilmede kullandığı etkin davranışları anlamayı amaçlar. Yani, egonun amacı sadece savunma değildir.

• Hartman, egonun idden bağımsız olarak geliştiğini, kendi enerjisinin/özerkliğinin olduğunu ifade etmiştir. Ego, idin ve çatışmaların etkisi dışında kalan alanlara sahiptir.

• Düşünme, öğrenme, algılama, hareketlerin kontrolü ve konuşma gibi bazı özerk ego işlevleri doğuştan gelir ve kişinin çevreye uyumuna katkıda bulunur.

• İnsan, davranışlarını bilinçli olarak yönetir. Ancak düşüncelerini anıları ve ruhsal durumu belirler.


• Ego psikolojisine göre ruhsal bozukluklar, egonun id ve gerçeklerden koptuğu durumlarda ortaya çıkar.

• Sağlıklılık, egonun çevreye uyum kapasitesine bakarak anlaşılır.

• İşlev bozukluğunun diğer önemli bir nedeni ödipal çatışmadır ancak EP kuramcıları önceki dönemleri de göz ardı etmemişler.


Terapi Süreci

• Değerlendirme aşamasında hastanın semptomları altında yatan dinamikler, bilinçdışı çatışmalar ve savunma mekanizmaları belirlenmeye çalışılır.

• Bazı kaynaklarda, EP’de klasik analistlerin yaptığı gibi objektif ve nötr bir bakış açısının egemen olduğu söylenir. Ancak zamanla daha eşitlikçi bir ilişkiye yöneldikleri düşünülmektedir. Çünkü terapist-hasta ilişkisinin içselleştirilmesiyle egonun güçleneceğini savunmuşlardır.


• Terapinin amacı hem bilinçdışının bilince gelmesini sağlamak hem de egonun dünyaya uyumunu arttırmaktır.

• Anna Freud ve geleneksel EP analistleri, daha klasik yöntemleri (serbest çağırışım, yorumlama, rüya analizi) kullanırken, günümüzde aktarımın erken çocukluk dönemini yeniden yarattığı düşünülerek empati ve destek vurgulanmaktadır.


EP’nin Önemi

• Psikanalize en önemli katkıları, düşünce ve bilinçli dikkati egonun en önemli işlevleri olarak ele almalarıdır. İçgüdüsel enerjilere daha az önem vererek, organizmanın dış dünya ile ilişkilerini ve öğrenilmiş davranışları incelemişlerdir.


• Bu düzenlemeler, psikanalizi sosyoloji, kültürel antropoloji ve biyoloji alanındaki gelişmelere yakınlaştırmış ve günümüzde de çağdaş bir kuram olarak geçerliliğini sürdürebilmesini sağlamıştır.

• Ego işlevleri, ego zayıflığı, ego gücü gibi kavramların dinamik psikiyatriye yerleşmesine katkıda bulunmuşlardır.


NESNE İLİŞKİLERİ KURAMI (NİK)

MELANIE KLEIN

RONALD DODDS FAİRBAİRN

DONALD WINNICOTT

OTTO KERNBERG


• Melanie Klein, Ronald Dodds Fairbairn ve Donald Winnicott İngiliz okulunu, Otto Kernberg ise Amerikan okulunu temsil eder.

• Grup, fallik dönem öncesi dönemlerle ilgilenir ve çalışmalarını dürtü kuramından çok içselleştirilmiş nesne ilişkilerine odaklarlar.


• Nesne, içgüdülerin hedefidir (Freud). Bu kuramda ise nesne, insan gelişiminde ilişkisel ihtiyaçların hedefidir. En önemli nesneler, bizim ihtiyaçlarımızı karşılayan insanlardır.

• İçsel nesneler, yaşamın erken dönemlerinde, önemli olan kişilerle yaşanan ilişkiler sırasında oluşan psikolojik yapılardır.

• İlk oluşan nesne memedir. Ruhsal gelişimin en belirleyici dönemi, yaşamın ilk yılıdır.


• Emzirme süreci bebek için sıcak, olumlu bir yaşantıdır. Bu süreçte bebek kendisini, annesini ve emzirilmenin yarattığı duyguları olumlu bir yaşantı olarak algılar. Acıktığında anneyi yanında bulamaması ise anneyi ve kendisini olumsuz algılamasına, korku ve kızgınlık yaşamasına yol açar.

• Bebek bu yaşantılardan hareketle, kendilik imgesini (ben), nesnenin imgesini (anne) ve aralarındaki ‘ilişkinin kendisini’ (tüm duygularıyla beraber) içselleştirir.

• İçselleştirilen nesneler zamanla çocuğun kendiliğinin bir parçası haline gelir; çocuğun bu nesnelerle olan ilişkisi gelecekte nasıl işlevsellik göstereceğini belirler.


• Bilinçdışı çatışma, yalnızca içgüdüsel dürtülerle savunma mekanizmaları arasında değil, içselleştirilmiş nesnelerin birbirine karşıt yönleri arasında ortaya çıkan çatışmaları da içerir.

Nesne ilişkileri kuramcıları, çatışma olgusunu da EP’den farklı ele alır.


• NİK’nin odaklandığı diğer bir konu, yoksunluk’tur.

• Tedaviye gelen kişilerin “kendilerinde bir şeyler eksik olduğunu hissettikleri” biçiminde tanımladıkları olguya “temel yanlış” denmektedir.

• Winnicot yoksunluğun, annenin bebeğin temel ihtiyaçlarını yeterince karşılamamış olmasına bağlamış ve ‘yeterince iyi anne’ yaklaşımı ile bebeğin normal gelişimi için gerekli olan asgari koşulları tanımlamaya çalışmıştır.


• Özetle, NİK’de ruhsal işleyiş

nesne ile ilişki kurma,

bu ilişkilerin ve ilişkiler yolu ile nesne tasarımlarının içselleştirilmesi,

tasarımların pek değişmeyen sabit ve sürekli bir özellik kazanması,

ruhsal yapı içindeki bu nesne tasarımlarının birbirleri ile ilişkileri ile açıklanmaktadır.

• Kişinin dış dünyadaki diğer nesneler ile kurduğu ilişkilerin anlaşılabilmesi içsel nesne tasarımlarının ve bunların birbirleri ile ilişkilerinin anlaşılması gerekir.


Terapi Süreci

• EP’de olduğu gibi, hastanın semptomları altında yatan dinamikler, bilinçdışı çatışmalar belirlenmeye çalışılmaktadır.

• Terapide klasik analistlere benzerler ancak onlardan farklı olarak terapi ortamına daha çok dikkat ederler. Çünkü terapi ilişkisini ilk bakıcıyla olan ilişkinin tekrarı olarak görürler.

• Terapinin amacı, Winnicott’a göre benliğin gelişmesidir. Fairnbarn, hastanın insanlarla ilişkide yeni yollar bulabilmesini amaçlar. Kernberg’e göre amaç, benliğin içindeki nesne parçalarının bütünleştirilmesidir.


• Nİ terapistleri için içgörü önemidir ama ciddi bozuklukları olanlarda aktarım yorumu yaparken yalnızca ‘şimdi ve burada’ya odaklanılır. Önce terapi ilişkisindeki içgörü hedeflenir sonra geçmişteki durumlar ele alınır.

• NİK’da en güçlü teknik klasik psikanalizdeki gibi yorumlamadır, özellikle aktarımın yorumlanması.


• Karşı aktarım, hastayı anlamak için bir araç olarak kullanılmaktadır. Hasta, kendindeki düzensiz nesne ilişkilerini analitik duruma yansıttığından, terapistin hastaya olan tepkisi, hastanın iç dünyasında ne olduğunun dinamiğini anlamak açısından bilgi vericidir.

• Bazı Nİ terapistleri (örn., Winnicott) ise terapinin içeriğindekilerden çok terapideki ilişkinin kendisinin iyileştirici unsur olduğuna inanırlar (yoksunluk bu şekilde tamamlanabilir).


NİK’nin Önemi

• İlişki arayışı temel dürtülere eklenmiştir.

• Psikoterapideki en önemli iyileştirici etkenin, ilişkinin kendisi (yorum ya da içgörüden daha fazla) olduğu düşüncesi ön plana geçmiştir. Temelde klasik psikanalitik yöntem ve teknikler kullanılmakla birlikte, terapide hastanın terapist ile kurduğu ilişki sayesinde iyileştiği kabul edilmektedir.

• NİK ile birlikte yeni savunma düzenekleri (bölme ve yansıtmalı özdeşim) tanımlanmıştır.


• Yine NİK ile yorum, savunma düzenekleri, aktarım ve karşı aktarım kavramlarının anlamı değişmiş ve karşı aktarım analitik süreçte daha aktif olarak kullanılan önemli bir kavram haline gelmiştir.

• NİK terapistleri çalışmalarını çatışma olgularının analiziyle sınırlamamış, kendilerinin yeni bir nesne olarak içselleştirilebilmelerine zemin hazırlayacaklarını, böylece onlardaki yapısal eksikliğin onarılmasına katkıda bulunabileceklerini savunmuşlardır.


KENDİLİK (SELF) PSİKOLOJİSİ

HEINZ KOHUT


• Kendilik psikolojisi, insanın kendine verdiği değeri ve bütünlüğü koruyabilmesinde diğerleriyle olan ilişkilerinin önemini vurgular.

• «Kendiliknesnesi" (selfobject) kavramı Kohut'un psikanalize en büyük katkılarından biridir.

• Kendiliknesnesi, anne-baba ya da çocuğun yaşamında önem taşıyan kişilerdir.


• Kendiliknesnesi kavramı, bireyin aynalama ve idealize etme gereksinimlerini yönelttiği kişilere ya da bu gereksinimleri karşılayan kişilerin rolüne işaret etmektedir.

• “Kendiliknesnesi” olarak adlandırılan bu kişiler güven verici ve destekleyici rolleriyle insan olmaktan çok işlev olarak nitelendirilebilirler.

• Kendilik, kendiliknesneleriyle olan ilişkiler sonucunda oluşur.

• Sağlıklı kendiliğin oluşumunda aynalama ve idealize etme şeklinde iki süreç rol oynar.


• Aynalama: Anneden (kendilik kuramına göre, aynadan) beklenen ilk kendiliknesnesi işlevi, bebeğin "varlığını" onaylayarak hoşnutluk, gurur, mutluluk, neşe, coşku, beğeni, huzur ile bebeğe geri yansıtmasıdır.


• Bebek anneye "ben mükemmelim, sen de bana hayransın" demektedir ve bu yaşantısının anne tarafından aynalanmasını ister.

• Aynalama bebeğin bu büyüklenmeciliğinin bakım veren tarafından empatik bir yaklaşımla ve sempati ile kabul edilmesi ve geri yansıtılmasıdır.


• Bu süreçte kaçınılmaz olarak bazı aksaklıklar yaşanır; bunlar, hafif düzeyde olduğunda tutarlı bir kişiliğin oluşturulmasında itici güç olur.

• Empatide aksaklığın olmasına ‘optimal engellenmişlik’ denir.

• Bu sürecin sonunda çocuğun büyüklenmeci narsisizmi olgun bir düzeye gelir.

• Kohut’a göre kendiliknesnesi gereksinimi ömür boyu sürer.


• Kendimize verdiğimiz değeri sürdürebilmek için hepimiz diğer insanlardan onay ve anlayış bekleriz. Olgunlaştıkça arkaik kendiliknesneleri terk edilir ve daha uygun kendiliknesneleri kullanılmaya başlanır.


• Kendilik gelişiminin ikinci evresinde çocuk, yitirdiği mükemmelliği bulmak için yeniden harekete geçer.

• İlgisi başta baba olmak üzere ebeveynleri üzerinde yoğunlaşır. Bu evrede çocuk ebeveynlerini idealleştirir.

• İdealleştirdiği ebeveynle kurduğu özdeşim sonucu onun yüceliğinden pay alır: “Sen mükemmelsin ve ben senin bir parçanım”.

•


• Anne babayla kurulan ilişkideki gerçek üstü beklentiler, gerçeklerin etkisiyle (ebeveynlerin hataları ve eksiklikleri) kaçınılmaz bir aşınmaya uğrar. Çocuğun sindirebileceği boyuttaki bu hayal kırıklıkları, babayla kurulan ilişkideki beklentileri de olgunlaştırır.


• Kohut’a göre, psikopatolojinin kaynağı, ‘ebeveynin kendi kişilik patolojisine bağlı olarak kronik olarak empati yapmada başarısız olmasıdır.’

• Kohut’a göre temel anksiyete “dağılma anksiyetesi”dir.

• Dağılma anksiyetesi, insanın kendiliknesnesi tepkilerinden yoksun kalması sonucu dağılacağı ve psikolojik ölümüyle yüzleşeceği korkusudur.

• Kendilik psikolojisine göre uyuşturucu kullanımı, cinsel davranış sapmaları, yemek yeme nöbeti gibi birçok davranış dağılma eğiminde olan benliğin iç uyumunu ve bütünlüğünü sürdürme çabasıyla alınmış acil önlemlerdir.


Terapi Süreci

• Kendilik terapistleri, hastanın kendiliğindeki eksikliklerin neler olduğunu görebilmek için onun seans içindeki davranışlarını gözlemlemeye önem verir; formal bir değerlendirme yapmaktan hoşlanmazlar.

• Klasik psikanalizden çok farklı olarak sıcak ve samimi bir ilişki vardır, analist hastaya duygusal açıdan yakındır.

• Empatinin yanı sıra aktarım tepkilerini doğru şekilde yorumlaması beklenir.


• Terapinin amacı, kendiliğin yeniden kurulmasıdır.

• Terapide yorumlama, aktarımın yorumlanması, rüya analizleri kullanılır.

• Ancak terapinin temel amacı, içgörü kazanmak yerine kendiliğin yeniden oluşması ve egonun kapasitesinin genişlemesidir.

• Terapinin özü empatidir; yorum yapmadan önce anlamış olmaktan emin olmak gerekir.


• Kohut, hastaların iki tür aktarım geliştirdiğini gözlemlemişti: Ayna aktarımı ve idealize ederek aktarım.

• Ayna aktarımında hasta sürekli terapistinin onayını ve

beğenisini arar. Bu, aynı bebeğin annesinden onaylayıcı tepkiler aramasına benzer.

• İdealize ederek aktarımda ise hasta terapisti, sınırsız

gücüyle rahatlatan ve iyileştiren bir varlık olarak görür.


• Terapist bir kendiliknesnesi olarak orada bulunur.

• Hastanın erken yaşamında eksik olan ortamı sağlamak üzere aynalama yapar ve idealleştirme işlevini yerine getirir.

• Bu süreçte terapist de hata yapacaktır. Bu, optimal düzeyde olduğunda içselleştirme gerçekleşecektir ve hastada kendilik oluşacaktır.


İLİŞKİSEL PSİKANALİZ

HARRY STACK SULLIVAN


• Terapide ilişkiye odaklanılır.

• İçgüdüsel dürtüleri reddederler ancak insan ilişkilerinde çatışma, cinsellik, saldırganlık gibi unsurları dışlamazlar.

• İlişkisel psikanalize göre, psikolojik bozukluklar tutarlı bir benlik oluşumunu engelleyen gelişim sorunlarından kaynaklanmaktadır.

• İnsanların birçok kendiliği vardır, bunların bir kısmı diğerlerine göre daha otantik yaşanmaktadır. Sağlıklı insanlar bu otantik benliklerini, sahte benlikten daha fazla ifade ederler. 12.03.2018 105 Prof. Dr. Gülsen Erden

Terapi Süreci

• Terapide analist hastanın başkalarıyla nasıl ilişki kurduğunu değerlendirir.

• Terapide iki kişilik alana odaklanılır:

• Terapi, hasta ve terapist arasındaki karşılıklı etkileşim olarak ele alınır.

• Aktarım ve karşı aktarım hastanın çatışmalarının bir ürünü olarak görülmez. Analist ile hasta arasındaki etkileşimde oluşan bir durum olarak görülür.


• Terapinin amacı, hastanın terapiye gelmesine neden olan ilişki örüntülerini değiştirmektir.

• Hastanın arkaik nesne ilişkileriyle sınırlandırılmış bir dünyada yaşadığı düşünülmektedir.

• Hastanın eski, sınırlandırıcı ilişki örüntülerinden vazgeçmesi hedeflenir. Çünkü terapistle yeni etkileşimler yaşayacaktır. Böylece benliğini daha otantik ve doyurucu şekilde yaşamaya başlayacaktır.

• Hasta ile terapist arasındaki etkileşime odaklanılırken, hasta için önemli olan insanlar ile erken dönem ilişkileri arasındaki bağlantıyı göstermek amaçlanır.

• Bu amaçla yorumlama, rüya analizi gibi tekniklerden yararlanılır.


Örnek olgu

• Ali, 52 yaşında, evli bir işadamı, terfi edememesinin ardından başlayan depresif belirtileri var.

• Bu “reddedilmeyi” anlamıyor ancak, bu yaşantı, yaşam boyu devam eden erteleme eğilimiyle ve amirlerine ya ‘yaltakçı’ ya da ‘otoriteye meydan okuma’ yoluyla ifade ettiği öfkesiyle ilişkili olabilir.

• İki defa tedavi edilmemiş depresyon öyküsü var: • Biri 30’larında yaptığı mesleki bir hatanın ardından, • diğeri 40’larında oğlunun başka bir dinden kadınla yaptığı

“sapkın” evlilikten sonra ortaya çıkmış.


Aile Öyküsü

• Ali’nin babası, Ali 10’lu yaşlarındayken geçirdiği kalp krizinde ölmüş. Hastalık derecesinde A tipi kişilik özellikleri varmış.

• Annesi ise kronik uykusuzluğu, kendinden şüphesi, obsesif ruminasyonları ve sosyal içe çekilmesi olan bir “kurban”. Hiç tedavi almamış. Hipertansiyonu var.

• Annesinin öyküsü depresyona genetik yatkınlığı olduğunu düşündürüyor.


Ego psikolojisine göre

• Ali’nin temel çatışması, rakiplerini bilinçdışı öldürme isteği ile eğer bu şekilde davranırsa onlar tarafından öldürüleceğine dair bilinçdışı korkusu arasındadır.

• Rekabetçi isteklerini doğrudan ifade ettiğinde aynı şekilde karşılık görmekten korkuyor, bu nedenle pasif-agresif yöntemlerle (örn., erteleyerek) ifade ediyor. Bu korkusuna endişeyle ve itaat ederek tepki verdiğinde, içten içe öfkeli ve küçük düşürülmüş hissediyor.


• Ali’nin her durumu rekabetçi bir durum olarak görmesi, çözülmemiş anal ve odipal çatışmalardan kaynaklanabilir.

• Erken çocukluk döneminde, Ali’nin depresif annesi, oğlunun girişkenliğini ve özerklik isteğini tolere edememiş ve yemek, uyku, tuvaleti eğitimi sırasında oğlundan kendi istediği gibi davranmasını istemiştir.

• Sonuç olarak, Ali ödipal döneme, «her çaba bir güç savaşıdır» görüşüyle girmiştir.


• Ali’nin bu dünya görüşü, mükemmeliyetçi ve kontrolcü babası tarafından pekiştirilmiştir.

• Baba, aile içindeki ya da dışarıdaki hataları yüzünden Ali’yi katı şekilde cezalandırmıştır. Ali, babasıyla özdeşim kurarak cezalandırıcı bir süperego geliştirmiştir.

• Ergenlik döneminde babasının ölümüyle, bilinçdışı düzeyde ödipal zafer hissetmiş ancak bu his utanç duygusu yaratmıştır.


• Ali’nin üç depresif epizodu da rakipleri tarafından yenilme durumundan (meslektaşları veya oğlu) sonra ortaya çıkmıştır. Ancak Ali kazanmaktan ve kazanmanın ardından hissettiği utanç duygusundan korktuğunun farkında değildir.


Nesne ilişkilerine göre

• Ali’nin temel sorunu, kendisinin ve diğerlerinin iyi ve kötü temsillerini bütünleştirememesidir.

• Çocukluğu boyunca, depresif anne oğlunun istek ve gereksinimlerine cevap verememiş olabilir. Bunun yarattığı öfkenin, bağımlı olduğu kişi ile arasını bozmasından bilinçdışı şekilde korkmuş, öfkeli kendiliğini bastırmış ve iyi itaatkar bir çocuk gibi davranmıştır.

• Bu bölme, kontrol edici baba tarafından pekiştirilmiştir. Ali, rekabetçi öfkesinin hasta babasını öldüreceğinden korkmuş ve öfkesini yine bastırmıştır.

• geliştirme gereksinimi başladığında babası ölmüştür.

• Babasını öldürme gibi yasaklanmış bir isteğin gerçekleşmesinin ardından ortaya çıkan utanç duygusuna tepki olarak, kötü (girişken) kendiliğini bastırmaya ve babanın mükemmeliyetçiliği ile özdeşim kurarak kayıp ile bağını sürdürmeye ve herhangi bir başarıda kendini cezalandırmaya devam etmiştir.


• Bu bölme Ali’ye iş yaşamında başarı getirse de “iyi evlat” görüntüsü, amirleri tarafından yalaka olarak görülmüştür.

• Ancak kötü kendiliği bastırmadığında, erteleme ve dik başlılık ortaya çıkmıştır. Bunlar, kendini cezalandırma davranışının artmasına ve öfkeyi kontrol edebilmek için kısıtlayıcı davranışlara yol açmıştır.

• Bastırma ve bölme mekanizmalarına, yansıtma eşlik etmiş ve kötü kendiliği bilinçdışı şekilde başkalarına yansıtmıştır.

• Oğlunun evliliğini sapkın olarak görmesi, kötü benliğin yansıtmasıdır. Benzer şekilde, terfi alamadığında sadece reddedilme hissetmemiş, kötü kendilikten yansıtılan öfkeli istekler de uyanmıştır.


Kendilik psikolojisine göre

• Ali’nin temel sorunu , düşük benlik saygısı ve diğerleri tarafından onaylanma gereksinimidir. Çocukluk çağında, depresif anne ve hasta baba, kendi sorunlarıyla o kadar meşgullerdi ki Ali’nin yaşına uygun isteklerine empatik şekilde tepki vermemişti.


• Aynı zamanda Ali’nin anne babası kendi hatalarını ya da yetersizliklerini narsisistik şekilde oğullarının başarılarına bağlayarak aşmaya çalışmışlardı.

• Ali yaşamı boyunca çocukken hiç alamadığı övgüyü kazanmak için çabalamıştır. Bu çabalar, bazı mesleki başarılar kazanmasına yol açsa da kendine yönelik şüphesi ve kendiliknesnelerinin tutarsızlığı, güven eksikliği, uygun olmayan sabırsız davranışlara ve zor işleri ertelemeye yol açarak durumunu kötüleştirmiştir.


• Anne babasının yüksek beklentilerini içselleştirmesi, başkalarının (patronlarının ve oğlunun) ve kendisinin (fiziksel hastalık, yaşlanma vb.) sınırlarını kabul etmesini zorlaştırmıştır.

• Terfi alamaması, zaten zayıf kendilik algısını yaralamıştır.

• Benlik saygısının kaybı, şimdiki depresyonunun ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur.


KISA PSİKODİNAMİK PSİKOTERAPİLER


• İngiltere’de Malan’ın (1976) çalışmaları, kısa psikodinamik yaklaşıma büyük katkı sağlamıştır.

• Günümüzde çoğu kısa süreli psikodinamik psikoterapi, şiddetli kişilik bozuklukları dışında nevrotik hastalara uygulanmaktadır.

• Terapinin süresi 12-40 seans arasında değişmektedir.


• Tanısal ve kavramsal yaklaşım uzun süreli terapilere benzerken, teknikler farklılaşmaktadır.

• Örneğin serbest çağrışım nadiren kullanılır; bunun yerine terapist soru sorar, yüzleştirir, aktarım konularını daha çabuk ele alır.

• Aktarım ilişkisini anlamak amacıyla Luborsky’nin Temel Çatışmalı İlişki Teması Yöntemi kullanılabilir.

• Bu yöntem terapi süreci ve sonucu araştırmalarında da kullanılır.


Temel Çatışmalı İlişki Teması Yöntemi (TÇİT)

• Terapist, hastanın terapiste verdiği tepkiler de dahil olmak üzere, diğerleriyle yaşadığı hikayelerdeki tekrar eden örüntüleri dinler.

• Bu örüntü ‘çatışmalı’ olarak adlandırılmıştır, çünkü hastanın bu tepkileri gerçekte istediğinden farklılaşır.

• TÇİT tek örnekle deşifre edilmez. Terapist hastayla 5-7 hikayeyi konuştuktan sonra, hastaya ‘bana öyle geliyor ki ilişkilerinde ….. istiyorsun’ şeklinde bir yorum yapabilir.


• TÇİT örüntüsü üç bileşenden oluşur:

1.Arzu (A); açıkça belirtilmiş veya ima edilmiş (sevilmek, saygı duyulmak, kabullenilmek vb.)

2.Diğerlerinin verdiği tepki (DT); gerçek ya da beklenen

3.Kendiliğin tepkisi (BT)


Terapi Süreci

• Terapinin ilk aşamasında (genelde 1-4 seans), hastanın gündelik ilişkilerinde ortaya çıkan çatışmalı temalara odaklanılır. Böylece hasta, önceden farkında olmadığı ilişki temalarını farkeder.

• İkinci aşamada (yaklaşık 5-12 seans) hasta diğerlerinden gelen tepkiler üzerinde çalışır. Tedavinin ana aşamasıdır, aktarımla ilişkili davranışın çocukluktaki kökenleri üzerinde çalışılır.


• Terapist, hastanın geçmişte öğrendiği tutumlar, duygular ve davranışların, bugün başkalarından beklentilerini nasıl etkilediğini yorumlar.

• Böylece hasta, geçmiş ilişkilerin bugünü nasıl etkilediğini fark etmeye başlar.

• Sonlandırma aşamasında (genelde 13-16 seans) terapist ve hasta terk edilme korkusu, ayrılık, kayıp gibi evrensel temaları tartışırlar. Terapide öğrendiklerinin dış dünyaya aktarımı konusunu ele alırlar.


Psikanalize Eleştiriler

• Davranışçılar Bilimsel olmamasını eleştiriyor. Bilinçdışı süreçler, ego, savunma, rüya analizi, farkındalık gibi kavramların bilimsel değerlendirilmesi (doğrudan gözlenmesi, objektif ölçülmesi) zor. Klasik psikanalizin süresi uzun.

• Varoluşçular İnsanı çok fazla kavramsallaştırıyor, çok kuramsal. Çok belirleyici (deterministik); özgür irade, seçim, öznel yaşantılara yer vermiyor.

• Kültürel yaklaşım Daha geniş sosyal sistemin birey üzerindeki etkilerini değerlendirmiyor. Cinsiyetçi yönleri olduğu düşünülüyor.


Psikanaliz Dernekleri • Dünyanın en büyük psikanalitik organizasyonu Uluslararası Psikanaliz Derneği’dir.

http://www.ipa.org.uk/

• 1911’de kurulan Amerikan Psikanaliz Derneği (ApsaA) 42 üye topluluğu ve 29 profesyonel eğitim programıyla ABD’deki en geniş psikanalitik topluluktur.

http://www.apsa.org/

• APA’nın Psikanaliz Bölümünde 92 psikanalitik eğitim programı bulunmaktadır.

http://www.apadivisions.org/division-39/ 12.03.2018 127 Prof. Dr. Gülsen Erden




TÜRKİYE’DE PSİKANALİZ EĞİTİMİ


İstanbul Psikanaliz Derneği

• İstanbul Psikanaliz Derneği, Temmuz 2012'de Uluslararası Psikanaliz Birliği tarafından aday dernek olarak tanınmıştır.

• Böylece ilk kez Türkiye'den bir psikanaliz derneği, Sigmund Freud'un kurucusu olduğu Uluslararası Psikanaliz Birliği’ne katılmıştır.

• Dernek, özerk bir kurum olarak psikanaliz formasyonunu verme ve formasyon verdiği adayları psikanalist olarak tanıma yetkisini kazanmıştır.


1. Bireysel analiz

2. Kuramsal ve klinik seminerlere katılım

3. Formatör analistlerden alınan süpervizyon

EĞİTİM SÜRECİ:


• Adaylar psikanalitik formasyona başlamadan bireysel analizlerine başlamakta ve en erken analizlerinin üçüncü yılında formasyon için başvurabilmektedirler.

• Adayın, derneğin Formasyon Komitesi üyeleriyle yaptığı görüşmeler sonucu formasyona başlayıp başlamayacağına karar verilmektedir.

• Psikanalitik formasyona kabul edilen adaydan kendisine sunulan bir seminer listesinden belli kurallara göre kuramsal ve klinik seminerler seçmesi ve bunları yine belirli sürelerce etkin bir katılımla izlemesi beklenmektedir.


• Aday formasyona kabul edildikten en erken bir yıl sonra süpervizyona başlama isteğinde bulunabilir. Bu başvurusu da yine aynı komite tarafından olumlu bulunursa ilk analiz olgusunu alır ve bir formatör analistin süpervizyonu ile bu olguyu izlemeye başlar. Adayın bir süre sonra ikinci bir analiz olgusunu yine bir süpervizyonla izlemesi onaylanır.

• Bu aşamaları tamamlayan adayın dosyasını ve bir süpervizyon olgusunun sunumunu değerlendiren formasyon komitesi olumlu bir sonuca ulaşırsa adayın psikanalitik formasyonu tamamladığına karar verir.

• Böylece aday psikanalist olarak tanınır ve İstanbul Psikanaliz Derneğinin Psikanalist üyesi ve Uluslararası Psikanaliz Birliğinin üyesi olarak tanınmış olur.


PSİKE İST İstanbul Psikanaliz Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Derneği

EĞİTİM İÇİN GEREKLİLİKLER

• Ruh sağlığı alanlarından birinde (psikiyatri, psikoloji, PDR) eğitimini tamamlamış olmak. Psikoloji ve PDR mezunlarında ayrıca klinik psikoloji yüksek lisansı şartı aranır.


a. Başvurudan önce 2 yıl süreyle haftada 3 kez veya yılda 100 saat onaylanmış analiz.

b. Kabul görüşmesi için başvuru

c. Komite başvuruyu onayladığı takdirde – kuramsal kursların başlaması

d. En az bir yıl kuramsal çalışma sonrasında ve Komiteyle görüşmenin ardından ilk kontrol olgusu için başvuru

e. En az bir yıl sonrasında ilk olgu raporu ve ilk süpervizörün tavsiyesiyle birlikte Komiteyle görüşmenin ardından ikinci kontrol olgusu için başvuru 12.03.2018 134 Prof. Dr. Gülsen Erden

• Doğrudan Üyeliğe tavsiye edilebilmek için tüm gereklilikler: kişisel analiz, bireysel süpervizyon altında 2 kontrol olgusu, 4 yıl kuramsal kurslar ve klinik-teknik seminerler; komiteye sunulacak kuramsal bilgiyi içeren olgu sunumu.


İZMİR ODAĞ PSİKANALİZ VE PSİKOTERAPİ DERNEĞİ

• Analitik yönelimli psikoterapi uygulama yetkisi veriyor.

ANKARA ÇAĞDAŞ PSİKANALİTİK PSİKOTERAPİLER DERNEĞİ

• http://psikanalizankara.org


Psikanaliz Dergileri

• The International Journal of Psychoanalysis • American Journal of Psychoanalysis • Contemporary Psychoanalysis (interpersonal), • Psychoanalytic Dialogues (relational) • The International Journal of Psychoanalytic Self Psychology, • Gender and Psychoanalysis.

• YANSITMA • PSİKANALİZ YAZILARI


36ø.$1$/ø=9(36ø.2'ø1$0ø. 36ø.27(5$3ø/(5...* q p...

Documents

Transcript of 36ø.$1$/ø=9(36ø.2'ø1$0ø. 36ø.27(5$3ø/(5...* q p...