5

32 59 (46]. Α ~AXAGORA '

16b 26 (c . 5) licet Α. dixerit ipsa111 lι abet·e spirίtum. 17 a 23 [c. 61 estqtιe priηcipium cibi 7Jlarιtanι1n α terτa et 1Jri1~cipiu1n generati

Β. FRA 1\ΙΕΝΤΕ 7- 12 37

εvρών δόyμα ότι οvδeν έκ τοϋ μηδαμfjι yίνεται, yένεσιν μeν άνήιρει,

διάκρισιν δέ ε\σfjyεν άντl yενέσεως . ~λήρει yάρ άλλήλοιs μeν μεμίχθαι

πάντα, διακρίνε~αι δe αVξανόμενα . καΙ yάρ έν τfjι αVτfjι yoνfjι

καΙ τρίχας ε1ναι καΙ όνvχαs καΙ φλέβας καΙ άρτηρίας καΙ νεϋρα καΙ

5 όστδ: καΙ τvyχάνειν μέν άφανf\ διά μικρομέρειαν, αVξανόμενα δέ

κατά μικρον διακρίνε~αι . 'πωs yάρ άν, φησίν, έκ μη τριχοs

γένοιτο θρlξ καΙ σάρξ έκ μη σαρκός;' ov μόνον δέ των σωμάτων άλλά καΙ των χρωμάτων ταϋτα κατηyόρει. καΙ yάρ ένείναι τωι

λεvκωι το μέλαν καΙ το λεvκον τωι μέλανι. το αVτο δέ έπΓ τdν 10 pοπων έτίθει, τωι βαρεί το κοϋφον σ\ιμμικτον ε1ναι δοξά[ων καΙ

τοVτο αVθιs έκείνωι . Vgl. Sn.fPL. Phy . 460, 16.

11 [7. 15). Sn.fPL. Phys. 164, 22 λέyει δέ σαφωs, ότι 'έν παντl παντοs μοίρα eνεστι πλην νοϋ, eστιν ο1σι δέ καΙ

νοϋs eνι'.

15 12 L8. 9 . 13]. -- 164, 24 [naclι Β 11] και πάλιv ότι 'τό: μέv άλλα ... μέμικτt:\ ovδεvl'. 156, 13 [nach Β 5] περι δέ τοσ vov τάδε yέyραφε· 'vovς δέ έστιv ... έστι καl ftv'. Vgl. 176, 32.

τΟ: μέν άλλα παντοs μοίραν μετέχει νοv δέ έστιν άπει

ρον καΙ αvτοκρατes καΙ μέμεικται οvδενl χρήματι, άλλά

20 μόνος αvτόs έπ' εC:,vτov έστιν . ει μη yάρ έφ' έαvτοϋ ήν, άλλά τεωι έμέμεικτο άλλωι, μετείχεν άν aπάντων χρη

μάτων, ει έμέμεικτό τεωι · έν παντl yάρ παντοs μοίρα

ε νεστιν, ωσπερ έν τοίs πρόσθεν [Β 11) μοι λέλεκται· καΙ &ν έκώλvεν αvτον τά σvμμεμειyμένα, ωστε μηδενοs χρή-

10. Denn 'vie sollte aus Nicht-Haaι· Haar entstehen kδnnen und Fleisoh aus Nioht-Fleisch ~

11. In jedem ist von jedem ein Teil enthalten, auf3 er vom Geist ; in einigen aber i t auch Geist enthalten.

12. Das Όbι'ige hat Δnteil an allem, Geist aber ist etwas nioht durch Grenze Bestimmtes und elbstherrliches und i t vermi cht mit keinem Dinge, ondern ist allein, selbstandig, fiir sich. Denn \Venn eι· nicht fiir ich ware, sondern vermischt mit irg.end etwas anrlerem , ο biίtte eι· an allen Dingen teil, wenn er νermischt wiiι·e mit irgend

etwas. Denn in allem ist von allem ein Teil enthalten, wie ich im Voι·igcn ge agt habe; aιιch wϋrden ihn die beigemiscbten toffe hind ιn , ο daf3

14 ff. zu ,vovς als Terminus" νgl. Schottlaend r Η ern ~ . 64 ( 1929) 232 ff. 1 ff. Nachwirkung hymnisoher Rede weist nach D ichgrab r· Philol. (1933) 347ff. 20 α\ιτός έπ' έωυτοσ (so EF) impl. 176, 34: α\ιτός έφ' έαvτοv 156,14 21 μετείχι;.μέvΗss.: verb. Ald.; μ. μέv

38 59 (46). ΑΝ AXAGORAS

ματοs κρατείν δμοίωs ώs καί μ._όνον έόντα έφ' έαυτοv.

eστι yαρ λεπτότατόν τε πάντων χρημάτων καί καθαρώ

τατον, καί yνώμην yε περί παντόs πaσαν ϊσχει καί Ισχύει

μέyιστον· κα~yε ψυχην eχει καί τα μείίω καί τα έλάσ-

5 σω, πάντων νovs κρατεί. καί τfjs περιχωρήσιοs τfjs συμ

πάσηs νovs έκρ&τησεν, ώστε περιχωρfjσαι την άρχήν. καί

πρώτον άπό του σμικροv ήρξατο περιχωρείν, έπί δέ πλέον

περιχωρεί, καί περιχωρήσει έπί πλέον. κα! τα συμμισyό

μενά τε καί άποκρινόμενα καί διακρινόμεν~άyτα eyνω

10 νovs. κα! όποία eμελλεν eσεσθαι κα! όποία ήν, &σσα ν\ίν

μη εσ~, καί δσα ν\ίν έστι καί όποία eσται, πάντα διεκόσμησε νovs, κα! την περιχώρησιν ταύτην, fιν ν\ίν περι

χωρέει τά τε άστρα κα! ό fiλιos καί ή σελήνη καί δ άηρ κα! δ αΙθηρ ο! άποκρινόμενοι. ή δέ περιχώρησιs αvτη

1t> έποίησεν άποκρίνεσ:θαι . καi άποκρίνεται άΠό τε τοv άραιοv τό πυκνόν κα! άπό τοv ψυχροv τό θερμόν κσί

er ϋber kein Ding die Herrscl1aft in gleicher Weise ausϋben kδnnte wie wenn er allein fϋr s.i_ch ist. Denn er ist das ίeinste aller Dinge und da _

reinE~ und er besitzt von allem alle Kenntnis und hat die grδBte Κraft. Und was nur Seele hat, die grδBeren wie die kleineren W esen,

ϋber alle hat der Geist die Herrschaft. Auch ϋber die gesamte Um-w·ehung hat der Geist die Herrschaft angetι·eten, so daB er dieseι· Um·

drehung den AnstoB gab. Und zuerst fing diese Umdrehung von einem gewissen kleinen Punkte an, die Umdrehung greiίt aber weiter und wird noch weiter greifen. · nd das was sich da mischte und abschied

und voneinander sohied, ~rkannte der Geist. Und wie es werden

sollte und wie es waιΊ was jetzt nicht mehr ist, und alles was jetzt ist, und wie es sein wird, alles ordnete der Geist an, und auch diese Um-drehung, die jetzt vollfϋhren die Gestirne, die Sonne, der Mond, der

Dunst und der Ather, die sich abscheiden. Gerade diese Umdrehung aber bewirkte, daB sie sich abschieden. Und es scheidet sioh vom

Dϋnnen das Dichte, vom Kalten das Warme, vom Dunkeln das Helle,

4 τc'χ bis Simpl. 177,2 : foh lt 156,21 (vgl. Deichgr. a.. Ο. S. 350 8 ) 7ff. 31 Β 35, 3ff. vergleicht a.pelle a.. Ο. S. 1974 7 τοv Diels: -rev Gomperz: τοv Hss.; vgl. Herod. Ι 58 άπό σμικροv τεο την &ρχηv δρμώμεvοv περtχωρεiv DE : περtχωρfiσαt F tπl δe Diels: έπε! δe Hss.: rneιτe Ritter

10 άσσα vvv μη eση p. 177, 5: καΙ δσα (δπόσα ρ. 165, 33) vvv έση p. 156, 26: beides jetzt verbunden mit Η. Gomperz; Diels la.s ... άσσα wv μη eση, καΙ δποiα eση. Es liegt Erweiterung der a.lten Formel i'\v καΙ eση καΙ eσταt vor, vgl. Wortindex s. v. e!vαt 14 αύτή Schorn: αύτη Hss.

Β. FRAGMENTE 12-14 39

άπό τοv ίοφεροv τό λαμπρόν καί άπό τοv διεροv τό ξηρόν. μοίραι δέ πολλα! πολλών εlσι. παντάπασι δέ

οvδέν άποκρίνεται ούδέ διακρίνεται eτερον άπό τοv

έτέρ ου πλην νοv. νovs δέ πas δμοιόs έστι καί δ μεί ίων 5 καί δ έλάττων. έτερον δέ ούδέν έστιν δμοιον οvδενί,

άλλ' δτων πλείστα eνι, ταΌτα ένδηλότατα ~ν eκαστόν έστι κα! ήν.

13 (1 ]. SIMPL. Phys. 300, 27 '' Αναξαyόρου δέ, φησ!ν 'Αλέξανδροs, οVκ έμνημόνευσε [Arj t. Phys. Β 2. p. 194a 20] καίτοι τόν νο\ίν έν ταίs

10 άρχαίs τιθέντοs, ϊσωs, φησίν, δτι μη προσχρfjται αύrώι έν τfjι yενέ

σει'. άλλ' δτι μέν προσχρfjται, δfjλον, εϊπερ την yένεσιν οvδέν άλλο ή eκκρισιν εΤναί φησι, την δέ eκκρισιν Vπό τfis κινήσεωs yίνεσθαι,

τfis δέ κινήσεωs αϊτιον εΤναι τόν νο\ίν. λέyει yaρ ούrωs Ά . · 'καί έπε. ή_ρξ_ατο ό νο\ί κινεϊ,ν, _άπό τοv κινουμένου παντόs

15 άπεκρίνετο, καi δσον έκίνη σεν δ νovs, πδ:ν τοvτο διε

κρίθη· κινουμένων δέ καί διακρινομένων ή περιχώρησιs πολλώι μδ:λλον έποίει διακρίνεσθαι'.

14 [23]. - - 157, 5 δτι δέ διττήν τινα διακόσμησιν Vποτίθεται, την μέν νοεράν, την δέ αlσθητην άπ' έκείνηs (yεyονvίαν) ,

20 δfjλον μέν καΙ έκ των εlρημένων [Β 12], δfjλον δέ κα! έκ τώνδε ·

'ό δέ νovs, δs άεί έστι, τό κάρτα καi νvν έστιν ϊνα

vom Feuchten das Trockene. Dabei sind deι· Teile viele von vielen

Stoffen vorhanden. ~llstandig aber scheidet sich n.ichts ab oder aιι . -einander, das eine vom andern, nur der Geist. Geiιιt aber ist allemal νοη gleicheι· Art, der grof3ere wie der kleinere. Sσnst aber ist nicht dem anderen gleichartίg, sondern woνon am mei ten ίη einem Όinge

enthalten ist, dies als das deutlichst Erkennbare ist und war da eine Einzelding.

13. Und al der· ist die Bewegung begann, sonderte er sich ab von allem, wιιs da in Bewegung gesetzt wurde; und soνiel der Geist in Bewegung setzte, das wurde alles voneinander geschieden. Wab.rend

der· Bewegung und Scheidung aber bewirkte die Umdrehung eine noch viel starkere cheidung voneinander.

14. Aber der Geist, der ewig ist, ist fίirwab.r auch jetzt, wo auch

5 auί οvδενί folgt p. 165, 14 έτέρωt άπείρωv 6vτωv 6 δτωv Diels: ότεωv Preller: ότω (δτ'!' 165, 3) DE τc'χ πλείστα nur F 165, 3 15 άπεκρ{ . veτo] vovs a.ls ubjekt genommen mit Heidel; vgl. Zeller- e tle Ι 12352 19 < ) (b ispielsweis,. ) Rranz 21 δs ά(εί) έστt τό κάρτα Di ls : δσα έστί

Β. FRAGMENTE 20-2lb 43

der Aufgang der Kimah (Plejaden) und der Anfang des Winter ihr ntergang sei . Und auch schon HOMEROS [Χ 26-31], der Dichter, sagte, daB der Stern, welcher ,Hund' · genannt wird - und das ist der .,VW - aufgeht in der Zeit deι·

5 Frίichte mit helleuchtendem Aufgange.

21 [25]. SΕχτ. νπ 90 δ μev φvσικώτcrrοs Ά . ώs άσθενείs διαβό:λλων τΟ:s αlσθήσειs 'vπ' άφc:vρότητοs αύτωv, φησίv, ού δv

vατοί έσμεν κρίνειν τάληθέsΊ τίθησί τε πίστιν αVτων τήs

άπιστίαs την παρΟ: μικρον των χρωμό:των έξαλλαyήν. εί yΟ:ρ δύο

10 λό:βοιμεν χρώμcrrα, μέλαν καΙ λεvκόν, εΤτα έκ θcrrέρov els θό:τεροv κcrrO: σταyόνα παρεκχέοιμεν, ov δvνήσεται ή οψιs διακρίνειν τό:s παρΟ: μικροv μεταβολό:ι;, καίπερ προs την φύσιν Vποκειμέναι;.

21a [0]. SEX1'. νπ 140 Διότιμοι; [c. 76, 3] δe τρία κατ' α\ιτον [Demokritos, 68 Α 111] eλεyεν εΤναι κριτήρια, τf\s μeν των άδήλων

15 κcrrαλήψεωs τΟ: φαινόμενα · Όψιs yΟ:ρ των άδήλων τΟ: φαινό

μενα', ώs φησιν Ά., ον έπi τοvτωι Δημόκριτοs έπαινεί κτλ. Vgl. νπ 374. rn 23. 5 . APPEND. proverb . 4, 50 (Leutsch P aroemiogr. τ 444) c5 ι ι; άδήλων τΟ: φαινόμενα. Vgl. c. 10, 3 β nr. 20 Ι 63, 22.

2lb [p. l ]. ΡLΠΤ. de fort. 3 p. 98F άλλ' έv πΟ:σι το\ιτοιs άτv-20 χέστεροι των θηρίων έσμέν, έμπειρίαι δe καΙ μνήμη ι καl σο

φίαι καi τέχνηι κcrrO: Άναξαyόρανt σφων ΤΕ αύτων χρώμεθα

21. Infolge ihι·er (der Sinne) Schwίi.che sind wir nicht imstande das Wahre zu unterscheiden.

21 a. Sicht des Nichtoffenbaren : das Erscheinende.

21b. In Kraft und &hnelligkeit stehen wir den Tieren nach, allein wir benutzen die unB eigene { ~ ) Erfahrung und Gedachtniskraft und

15 όψιs .. . φαινόμενα Ν: fehlt d. ίibr. Hss. Vgl. Κ'Όcbalsky de Sexti adv. log. ll. quaest. crit. Diss . Marb. 1911 p. 39 vgl. 22 C 1 Ι 185, 25ff. [Isoor.] D em. 34 το ycφ άφανέs έκ τοv φανεροv eχει την διάyvωσιv . Diokles fr. 31 Wellm. [Aet. pl. v 29, 2. Dox. 441, 16] Philo de vita. Mos. Ι 280 (Iv 1 6, 22 Cohn]. Zur Erklii.rung und Bedeutung des Sa.tzes vgl. Regen-bogen Quellen u. Stud. z. Geacl~. d. Matth. Β 1, 2 (1930) 143. 147f., Dilleι· Herm. 67 (1932) 14ff., nich t richtig Η. Gomperz ebd. 68 (1933) 34lf. 19f. vgl. Gra.f Uxkull Griech. K ulture·ntstehungslehren S. 10, Friedlii.nder Herm. 69 (1934) 62 20f. σοφία κ. τ. ,menschliches W issen und Kδnn n" Snell Ausdriίcke f. d. Begriff des Wiaaena Phil. Unters. ΧΧΙΧ, 15, der auch D emokrit Β 59 vergleicht 21 σφωv τι γι ΜΠΝbΔn: σφwv η Ο. ,Dativus Jatet, ~ρyωι ci. Sa.uppe" Pa.ton

132 6 [55]. DEMOKRITO '

2. Ετη.ι. 0RION. p. 153, 5 Τριτοyένeια ή Άθηνδ: κατa Δημόκριτον φρόνησιs νομ{ίeται . y!νeται δέ έκ τοv φρονeίν τρία

ταvτα· βοvλeύeσθαι καλώs, λέγειν άναμαρτήτωs και πράττειν ά δeί.

SOHOL. GENEV. Ι lll Nic. Δ . δέ έτvμολοyών το όνομά [sc. Τριτοyέ-5 νeια] φησιν, δτι άπο τfis φρονήσeωs τρία ταϋτα συμβαίνει· τ

χ

156 6 (55]. DEMOKRITO

45 [4 Ν.). DΕΜΟΚΒΑΤ . 11. δ άδικων τοv άδικοvμένοv κακοδαι μονέστεροs.

46 [21 Ν.]. - 12. μ εyαλοψvχ(η τδ φέρειν πραέωs πλημμέλειαν [ tob. ΙΥ 44, 69].

δ 47 [141 Ν.]. - 13. νόμωι καΙ άρχοντι καΙ τωι σοφω-τέρω ι είκε ι ν κόσμ ι ον [ tob. nr 1, 45].

4 [119 Ν.] . - 14. μωμεομένων φλαύρων ό άyαθοs o v ποιείται λόyον [ tob. rπ 3 , 46].

49 [143 .]. - 15. χαλεπδν άρχεσθαι vπδ χερείονοs 10 [Stob. rv 4, 27).

50 [73 Ν.]. - 16. ό χρημάτων παντελωs i)σσων οvκ άν ποτε είη δίκαιοs.

51 [104 Ν.]. - 17 . !σχvρότεροs έs πε ι θω λ όyο s πολλαχ fjι γίνετα ι χρvσοv [ tob. π 4, 12].

15 52 [113 Ν.]. - 1 . τον οiόμενον νοvν eχ ε ι ν ό νοvθ ετέων ματα ι οπον εί [ tob. rn 10, 42].

45. Wer Unrecht tut i t un eliger als wem Unrecht g~ chieht.

46. Hoher Sinn ist es, Taktlosigkeit gelassen zu tι·agen .

47. Si

158 68 [55]. DEMOKRITOS

60 [ll4 Ν.] . DEMOΚRAT. 25. κρέσσοv τά οlκή ϊα ~λέyχeιv άμαρτή ματα η τά όθveία [ tob. m 13, 46].

61 [14 Ν. ] . - 26. οΙσιv ό τρόπος ~στlv evτακτος, τούτοισι καl ό βίος σvvτέτακται [ tob. m 37, 25].

Υ 5 62 [38 Ν.]. - 27. άyαθόv ού το μή άδικeίv, άλλά το μηδ έ ~θέλeιv [Stob. m 9, 29].

63 [106 Ν.] . - 28. evλoyέeιv έπl καλοϊς eρyμασι καλόντο yάρ έπl φλαύροισι κιβδήλοv καΙ άπατεωv ος eρyov [Stob. m 14, ].

10 64 (190 Ν.] . - 29. πολλοl πολvμαθέeς vovv ούκ eχοvσιv [Stob . m 4, 81]. Vgl. Heraklit Β 40.

65 [191 Ν.] . - 30. πoλvvotηv, ού πολvμαθίηv άσκέeιv χρή. Vgl. Heraklit Β 40.

66 [101 Ν.]. - 31 . προβοvλeύeσθαι κρείσσοv προ τωv 15 πράξεων η μeταvοeίv.

67 [224 Ν.]. - 32. μη πaσιv, άλλά τοίς δοκίμοισι πιστeύeιv · το μev yάρ eGηθeς, το δe σωφροvέοvτος .

60. Es ist besser, die eigenen Fehler zu riigen als die fremden.

61. Wem das innere Wesen wohlgeordnet ist, dem ist auch das Leben in Ordnung.

62. Gut ist noch nicht Nicht-Freveln, sondern es nicht einmal wollen .

63. Lob zu spenden bei schδnen Handlungen ist schδn ; denn bei schlechten es zu tun ist eines Falschen und Betriigers Werk.

64. Viele Vielwisseι· haben k inen Verstand.

65. Viel Denken, nicht viel Wi en soll man pflegen.

66. Vorher sich zu beraten, vor den Handlungen ist besser als nach-zubedenken.

67. Nicht allen, sondeι·n den Bewahrten soll man trauen. Denn jenes ist einfaltig, dieses Sache des Versta.ndigen.

1 κρέσσον ALSt: κρeίσρ-ον BCP ο\κήtα St: οΙκεία ALBCP ~λέyetν Ρ 1 3 ο!σtν St: ών ALBCP τοvτέοtσt ( ν ) ALB PSt 4 δ f hlt St σvν· τέτακταt ALBCP t: εv τέτακταt Meineke 5 ov τό LBSt: αVτό τό Α β μηδέ fflέλetν St: μη δ' fflέλetν Α: μή ~θέλetν LB 7 εVλοyέεtν St: εv λέγειν ALBCP lρyμασt t: epyotσt ALBCP καλόν t: χρή ALB Ρ φλαv-pοtσt St : φαVpotσt AL : φαVλοtσt ΒΡ eρyον St: fehlt ALBCP 10 νοiϊν so ALBCP t

λ

162 68 [65) . DEMOKRITO S

92 [228 Ν.]. DEMOΚ:RAT. 5 . χάριταs δέχεσθαι χρεών προσκοπεvόμενοv κρέσσοναs αvτώv άμοιβάs άποδοvνα ι.

93 [227 Ν.]. - 59. χαριίόμενοs προσκέπτεο τον λαμβάνοντα, μη κακον άντ' άyαθοv κίβδηλοs ~ώv άποδώι.

5 94 [225 Ν.]. - 60. μικραi χάριτεs ~ν κάιρώι μέyισται τois λαμβάνοvσι.

95 [149 Ν.] . - 61. τιμαi παρά τois εv φρονέοvσι μέya: δvνανται, o'i ξvνιδ:σι τιμώμενοι.

96 [226 Ν.]. - 62. χαριστικοs οvχ δ βλέπων πpos τηv 10 άμοιβήν, άλλ' δ εv δρΟ:ν προηιρημένοs.

97 [210 Ν.]. - 63. πολλο! δοκέοντεs εΤναι φίλοι οvκ ε!σί, και ov δοκέοντεs ε!σίν.

98 [211 Ν.]. - 64. ένοs φιλίη ξvνετοv κρέσσων άξvνέτων πάντων. Vgl. Heraklit Β 49.

15 99 [209 Ν.]. - 65. [fjν οvκ άξιοs , ότωι μηδe εΤs έστι χρηστοs φίλοs .

92. Wohltaten soll man nur mit dem Vorsatz annehmen, grδi3ere als sie zum Entgelt zurϋckzugeben.

93. Wenn du Wohltaten erweist, so sieh dich vor, dai3 der Empfanger dir nicht Bδses statt Gutes zurϋckzahlt, weil er falsch ist.

94. Κleine Wohlt~tten zur richtigen Zeit sind fϋr die Empfanger die groi3ten.

95. Ehrungen vermδgen viel bei den Verstandigen, die es verstehen,. wenn sie geehrt werden.

96. Wohltίi.tig ist nicht wer auf Erwiderung schaut, sondern wer aus freiem Antrieb wohlzutun gewillt ist.

97. Viele, die Freunde scheinen, sind es nicht; und viele, die es nicht scheinen, sind es.

98. Eines einzigen verstίi.ndigen Mannes Freundschaft i t besser alιo. die aller Unyerstandigen zusammen.

99. Nicht wert zu leben ist, wer auch nicht einen einzigen braven. Freund besitzt.

2 κρέσσοναs ALP: κρείσσοναs BC αύτών ΑΡ: αύτώι LBC 3 προ· σκέπτεο .AL: προσκέπτοv BCP 5 μακρα! Ρ 1 καφώι] ίibergeschr. δέονη Ρ 1

7 τψα! χάρnεs παρό: Ρ φρονέοvσι ALCP: φρονοvσι Β 8 δwαται Ρ οί ALC: ε! ΒΡ ll εΙ ναι AL: feWt BCP 12 καΙ ov] άλλ' ov Ρ 13 κρέσ · σων AL: κρείσσων Β: κρείσσον CP άξvνέτων BCP: άσvνέτων AL 15 μηδ/ eTs AL: μηδεis BCP

):. Υ

164 6 [55]. DEMOKRITO

107 (213 Ν.] . DEMOΚRΛTES 73. φίλοι ov πάvτες ο! ξvyyενέες, άλλ' ο! ξvμφωνέοντες πepl τοσ ξvμφέροντος.

107a (219 Ν.]. - 74. άξιον άνθρώποvς όντας έπ' άνθρώπων σvμφοραίs μη yελδ:ν, άλλ' όλοφvρεσθαι .

5 108 (27 Ν.] . - 75. διίημένοισι τάyαθό: μόλις παραyίvε-ται, τό: δe κακό: καΙ μη διίημέvοισιν [Stob. rv 34, 58].

109 (217 Ν.]. - 76. ο! φιλομεμφέεs ε!s φιλίην οvκ εvφvέες .

110 (173 Ν.]. - 77. yvνη μη άσκείτω λόyον· δεινον 10 yάρ.

111 (170 Ν.]. - 78. ίιπο yvναικος ό:ρχεσθαι vβριs ε'ίη άν άvδρί έσχάτη [Stob. rv 23, 39].

112 (37 Ν.]. - 79. θείοv νοv το άεί τι διαλοyίίεσθαι καλόν [vgl. Β 18].

15 *80. f]ν πιστεVηι τις θeovs έπισκοπεvειv πάντα, ο\ίτε λάθρη οvτε φανερώς άμαρτήσεται (vgl. DEI (Sentenzen des Dem., Epiktet., Isokr.) 9 = Porphyr. ad Marc. 20].

107. Freunde sind nicht alle, die mit uns verwandt sind, ondern die, welche mit un iib reinstimmen in der Frage des Zutraglichen.

107 a. Es ist wiirdig, als Menschen iiber Menschen Ungliick nicht zu lachen, sondern zu wehklagen.

10 . Wer das Gute sucht, dem stellt es sich nur mit Miihe ein, das Schlimme aber auch dem, der es nicht sucht.

109. Die Tadelsiichtigen sind zur Freundschaft nicht geschaffen.

110. Das Weib soll sicb nicht um die Rede miihen; denn da ist ab cheulich.

111. Von einem Weibe beherrscht zu werden i t fiir einen Mann wohl ii.u13erste Veι·gewaltigung.

112. Gδttlichen Geiste ίs t es, immer

2 ξvμφωνέοvτεs AL: σvμφωνέοvτεs BCP ξvμφέροvτοs Α: σvμφέροvτοs LB Ρ 3 η. 74 BCP: fehlt AL1 . Wohl anderswoher eίngeschwarzt; halt fίir cht Philippson Rhein. MU8. 77 (1928) 319. Vgl. Η rodot vπ 46 7 φtλομόφεεs Ρ1 , ν rb. Ρ2 8 ε\ιφvέεs LB Ρ: άφvέεs Α in corr. 9 τον λόyον Ρ 11 Vπο Β: άπο AL vβpts ε'! η άν άνδρl Diels : vβpts άνδρl Stob. SMA: vβpts άν ε Τη corp. Pa.r.: vβpts καΙ άνανδρfη AL: vβpts καΙ άναν· δρία BCP vgl. Wa.Ghsmuth tιιιd. z . d. gr.Flσril. . 207, η. 26 ; Hen.se z. Stob. a. Ο. 13 άεf BCP: α!εf AL τt AL : fe11lt BCP 15 πtστε\ιση Ρ

θεον 'Ρ έπtσκοπε\ιεtν BCP: έπtσκοπήεtν AL 16 άμαρτήσηταt Ρ

5

10

Β. FRAGMENTE 107-11 5a [DEMOKRATES]. 116 165

113 (116 .]. - 1. μεyάλα βλάπτοvσι τοvς άξvνέτοvς ο! έπαινέοντες.

114 [117 Ν.] . έπαινέεσθαι .

2. βέλτερον ίιφ' έτέροv η ίιφ' έαvτοv

115 (118 Ν.] . - 3. f]ν μη yνωρίίηις τοvς έπαίνοvς , κολακεvεσθαι ήyέο .

- *84. δ κόσμος σκηvή, δ βίος πάροδος · ήλθες, εΙδες, άπijλθες .

- *85. δ κόσμος άλλοίωσις, δ βίος ίιπόληψις ( = Mar·c. Aur. 4, 3 extr.).

(35 Ν.] - * 6. τίμιον όλίyη σοφία ίιπeρ δόξαν άφροσVvης μεγάλης .

115::ι. DIOG. Ι 22. 23. = 11 Α l (Ι 67 , . 6 , 3).

116. Droo. ΙΧ 36 [s . Α 1. π 82, 6]. Cr . τusc . v 36, 104 intellegendωι~ 15 est igitur nec glσriarιt popularem ipsam per sese expetendam nec ignobilitat ,,,

extimescendam. 'veni Δ.tlιenas' inquit D. 'neque me quisquam ibi adqn01lit'. constantem hominerι~ et gravem, qtιi glσrietur α glσria se afuisse. V gl. Α 11 (Π 86, 8).

ή λθον yάρ ε!ς Άθήvας καΙ ov τίς μ ε eyνω κεν.

113. GroJ3en Schaden richten d.ie an den nverstii.ndigen an, die sie loben.

114. Β s er von einem zweiten als von sich selbst gelobt zιι werden.

115. Kann t du die Lobsprίiche nicht erkennen (verst b n), ο nimm an, man scbmeichle dir .

115 a. Eπυiihnung de8 Thales (Geschlecht und astrorwmische Ent-deckung n) .

116. Denn ich kam nach Athen , - und niemand hat Kennt ni von rnir.

3 βέλτερον BCP: βέλτιον AL 6 κολακέεοiJαt Ρ ήyέο AL: ήyέοv BCP e fo]gt ίn ALBC (nicht ίn Ρ) Epigr. Anth. Ρ. χ 5 [Palladae sive Luciani) yiis έπέβην yvμνόs, yvμνόs θ' Vπό yαϊαν άπεψt · καΙ τί μάτην μοχθώ yvμνον όρtJv το τέλοs; !) n. 5 fehlt ALl 11 σοφία AL: σοφίη BC~ n. 86 fehlt Ρ 12 μεyάληs AL1 : μεyάλην L'BC

/

5

166 6 [55]. DEMOKRITOS

117. Droo. ΙΧ 72 [nach 29 Β 4] Δ. δ~ τas ποιότηταs έκβάλλων, ίνα φησί 'νόμωι θερμόν, νόμωι ψvχρόν, έτεfίι δ~ άτομα καΙ κενόν' [Β 125] καΙ πάλιν·

έτεfi I δe ο\.ιδέν ίδμεν· έν βvθώι ycφ ή άλήθεια.

Vgl. Crc. Ac. pr. π 10, 32 πaturam accusa, quae in projundo veritatem, ut ait D., penitua abatruserit. IsrDOR. Etym. VIII 6, 12.

11 . DroNYSIOS, Bischof Υ η Alexandrien, bei Eus. Ρ. Ε. XIV 27,4 Δ . yοίίν α\.ιτόs, ώs φασιν, Ελεyε βοvλεσθαι μδ:λλον μίαν εvρεϊν

αlτιολοyίαν η η1ν Περσών ο! βασιλείαν yενέσθαι·

10 καΙ ταύτα μάτην καΙ άvαιτίωs α!τιολοyών ώs Cχπο κενfίs άρχfίs καΙ Vποθέσεωs πλανωμένηs δρμώμενοs καΙ τήν pί~αν καΙ τήν κοινην άνάyκην τfίs τών όντων φvσεωs

ο\ιχ δρών, σοφίαν δ~ μεylστην ήyοvμενοs τήν τών άσόφJS καΙ ήλιθίωs σvμβαινόν

των κατανόησιν, καΙ την τVχην τών ~ καθόλοv καΙ τών θεlων δέσποιναν έφιστas

J

168 68 [55]. DEMOKRITO

125. G ALEN. de medio. empir. fr. ed. Η. ohδne [Berl. itz . Ber. 1901] 1259, 8 os γάρ ούδ' άρξασθαι δύναται τfjs έναργείαs χωρίs, πωs άv ούτοs πιστοs ε'ίη , παρ' f\ s Ελαβε τas άρχάs, κατa ταίπηs θρασvνόμενοs; τoG-ro και Δ . εlδώs, όπότε τά φαινόμενα διέβαλε,

5 'νόμωι χροιή, νόμωι γλvκύ, νόμωι πικρό ν' , εΙπών, 'έτεfjι δ' άτομα και κενόν' ι έποίησε τάs αlσθήσειs λeyovσαs προs ττ'Jν διάνοιαν ούrωs · 'τάλαι ν α φρή ν , παρ' ήμέων λαβοvσα τάs πίστειs ήμέαs καταβάλλειs; πτωμά τοι το κατάβλημα'. Vgl. 59 Β 21a, 68 Α 49. Β 9. 117.

10 126. - de differ. puls. Ι 25 [vm 551 Κ. iiber den κvματώδηs und σκωληκίίων σφvyμόs] κοινον μέν, άφ' ov και τοΟνομα έκατέροιs, τωι μeν κvματώδει το στον κύματα έπανίστασθαι κατά ττ'Jν άρτηρίαν hερον έφ' hέρωι, τωι δ/; σκωληκί[οντι σκώληκοs έοικέναι πορείαι καΙ αύτοv τοv [ώιοv κvματωδωs κινοvμένοv, καθάπερ καl Δ . λέyει

15 ποv περl των τοιούτων διαλεyόμενοs των Όσα κvματοειδωs άνa η) ν πόρείαν πλά[εται'. ΑRΙsτοτ. Hist . anim. Ε 19. 551 b 6 γίνονται δe και τa ύπερα καί τά πηνία eκ τινων τοιούτων άλλων, αί κvμαίνοvσι τfjι πορείαι καi προβaσαι τωι hέρωι κάμψασαι έπιβαίνοvσιν.

20 127. HERODIΛN. π. καθολ. προσ. bei Eustath. zu ξ 428 p . 1766 [π 445, 9 L .] καl Δ . 'ξv,όμενοι άνθρωποι i)δονται καΙ σφι.ν γίνεται &περ τοίs άφροδισιάίοvσιν'.

125. Nω;lulem D . sein Miβtrauen gegen die Sinneswahrnehmungen in dem S atze ausgesprochen: 'Der gebrίi.uchlichen Redeweise naoh gibt es Farbe, Sίilles, Bitteres, in Wahrheit aber nur Atome und Leeres', Ίiiβt er die Sinne gegen den Verstand reden: Άrmer Verstand, von uns nahmst du die Beweisstiicke und willst uns damit niederwerfen ? Ein Fall wird dir der Niederwurf'.

126. Alle Raupen, die auf ihrer Wanderung wellenartig sich dahin-bewegen.

127. Wenn die Menschen sich kratzen, haben sie ein WoWgefiibl, und es wird ihnen wie beim Liebesgenuf3.

lff. vgl. Deicbgrii.bor Grieclt. Εrιψiτ. . 102 6f. beacbte dίe Dίa.-logform; 'stilistisch ' vichtig' \Vil. * καταβάλλets) d cona.tu. gl. 30 Α 6; 80 Β 1 16 πλά~ε-τα1] eig nartig gebraucht von der gleichf6rmig n Fort-bewegung der Raupen. nAnklingt Phrynich. Ecl. 271 πολV yάρ κατ' Atyvτπov πλά~ε-τα1 (ge agt vom δvομα πάπvροs )• Diel

/

Β. FRAGMENTE 140- 148 171

144a. Ρποττυs Lex. Α . 106, 23 Reitzenst. άναβήσομαι Δ.:

έπανεξελεύσομαι (έπl τΟ:) έξ άρχfiς. Vgl. HESYCH. s. ν.

145 [105 Ν.]. PLUT. de puer. ed. 14 p. 9F [vgl. Α. 1 π 2, 14] y λόyος yaρ eρyou σκιή, κατΟ: Δημόκριτον .

5 146 [13 Ν.]. - de prof. in virt. 10 p. 81 Δ durcb Enthalt-

samkeit zeigt man τον λόyον έντος fΊδη τρεφόμενον καΙ pιίούμενον

έν έαuτώι καΙ κατΟ: Δημόκριτον αύτον έξ έαuτοΟ τas τέρψιας _::.,...:: >. έθιίόμενον λαμβάνειν. -

147 (23 .]. - do sanit. pra c. 14 p. 129Δ άτοπον yάρ έστι κοράκων 10 μέv λαρvyyισμοίs καΙ κλωσμοίs άλει

-~---

172 6 (55) . DEMOKRITO

καΙ καθαρσlοvs Εκλεφεv όχετούs ή φvσιs κτλ. Vgl. de fort. Rom. 2. 317 Α.

149 [49 .]. PLuτ. Animine an corp. aff. 2 p. 500D λέyωμεv οvν έν ήμίν, OTI πολλa μέν, ώ άνθρωπε, σοv καΙ το σώμα νοσήματα καΙ

5 πάθη φvσει τε άνίησιν έξ έαvτοv καΙ προσπίπτοντα δέχεται θVραθεν · άv δe σαvτον άvοίξηιs Ενδοθεv, ποικ ίλον τι καi πολvπαθέs κακώ ν ταμιείον εVρήσειs καΙ θησαvρισμα, ώs φησι Δ . , ο\ικ eξωθεν έπιρρεόvτων, άλλ' ώσπερ έyyείovs καΙ αύτόχθοναs πηyas έχόvτωv, δ:s άνίησιv ή κακία πολVχvτοs καΙ δαψιλήs οvσα τοίs πάθεσιν.

10 150 [109 Ν.]. -- Quae t. conv. Ι 1, 5 p. 614D Ε ούτω τas ψv-χas α! μev έλαφραl l.ητήσειs έμμελώs καΙ ώφελίμωs κιvοvσιν, έ ριδαντέων δe κατa Δημόκριτον καΙ I μαντελ I κτέων λόyovs άφετι5ον. Vgl. SτRAB . Ι p. 65 c p. 5, 31 Μ.; CLEM. Strom. Ι 22 [π 14, 25 t.].

151 [230 Ν.]. - - π 10, 2 p . 643F έν yaρ ξuνώι Ιχθvι 15 άκανθαι OVK eνεισιν, ώs φησιν δ Δ.

152. - - rv 2, 4 p . 665F το κεραύνιον πVρ άκριβείαι καΙ λεπτότητι θαυμαστόν έστιv, αVτόθεν τε τήν yένεσιν έκ καθαρδ:s καΙ ayvfjs Εχον ovσlαs καΙ πδ:ν εϊ τι σvμμίyνvται νοτερον ή yεώδεs α\ιτώι τfjs περl τήν κίνησιν όξVτητοs άποσειομένηs καΙ διακαθαιροvσηs . 'διό-

20 βλητον μev οvδέν, ώs φησι Δ .,

184 68 [55]. DEMOKRITOS

190 [107 Ν.]. SτοΒ. m 1, 91 Δ-οv. φαvλων eρyων καΙ τοvς λόyοvς παραιτητέον.

[45 Ν.]. - - 95 = Β 41. 191 (52 Ν.]. - - 210 Δ-οv. άνθρώποισι yάρ εvθvμίη

5 yίνεται μετριότητι τέρψιος κα Ι βίοv σvμμετρίη ι · τά δ,

tλλείποντα καΙ vπερβάλλοντα μεταπίπτειν τε φιλεί καΙ μεyάλας κινήσιας tμποιείν τfiι ψvχfiι. α\ δ ' tκ μεyάλων

διαστημάτων κινοvμεναι των ψvχέων ούτε εvσταθέες

εtσlν ούτε εύθυμοι . tπl τοίς •δvνατοίς οvν δεί eχειν την

10 yνώμην καΙ τοίς παρεοvσιν άρκέεσθαι των μeν ί.ηλοv

μένων καΙ θαvμαί.ομένων όλίyην μνήμην eχοντα καΙ τfiι διανοίαι μη προσεδρεvοντα, των δe ταλαιπωρεόντωv

τοvς βίοvς θεωρέειν, tνvοοvμενον & πάσχοvσι κάρτα{?), όκως άν τά παρεόντα σοι καΙ vπάρχοντα μεyάλα καΙ

15 ί.ηλωτά φαίνηται, καΙ μηκέτι πλ-ειόνων ~πιθvμέοντι

σvμβαίνηι κακοπαθείν τfiι ψvχfjι. ό yάρ θαvμάί.ων τοvς

eχοντας καΙ μακαριί.ομένοvς vπο των άλλων άνθρώπων

καi τfiι μνήμηι πΟ:σαν ώραν προσεδρεvων άεl έπικαινοvρ-

190. Von schlimmen Werken muB man auch nur zu reden vermeiden.

191. Denn den Menschen wird WoWgemutheit zuteil durch Mal3i-gung der Lust und des Lebens rechtes MaJ3. Mangel und ΌberfluJ3

dagegen pflegt umzuschlagen und gro/3e Bewegungen in der Seele zu verursachen. Die in groJ3em Pendelschlag sich bewegenden Seelen sind weder wohlbestandig noch woWgemut. Auf das Mδgliohe muJ3 man

also den Sinn 1·ichten und sich mit dem Vorhandenen begnίigen, ohne der Beneideten und Bewunderten viel zu achten und mit dem Gedanken

ihnen anzuhaften; vielmehr mu13 man auf die Lebensschicksale der 'rrίibsalbeladenen chauen und sich dabei wirklich (1) vergegenwartigen, was sie leiden, auf daJ3 dir deine Lage und dein Besitz gro/3 und be-neidenswert erscheine und es dir nicht mehr begegne, weil du nach mehr begehrst, Όbles zu erleiden in der Seele. Denn wer die Be-sitzenden und von den anderen Menschen selig Gepriesenen bewundert und mit seinen Gedanken ihnen zu jeglicher Stunde anhaftet, wird

dazu gezwungen, stets etwas Neues zu unternehmen und sich aus Gier darauf zu werfen, etwas Unsίihnbares auszufίihren, von dem

3 Das Le=a lautet auch bei Stob. hier δημοκράτοvς 4 achahmung Hipparch. Stob. IV 44, 81 Η.; Ausdeutg. Langerbeck a. ο. s. 57ff. 5 τα δeλείποvτα Hss.: verb. Hir6chig 13 κάρτα] κακά Jacobs 16 σvμβαίνει Hss.

Β. FRAGMENTE 190-195 [STOBAEUS] 185

yείν άναyκάί.εται καΙ ~πιβάλλεσθαι δι• έπιθvμίην τοΟ τι

πρήσσειν άνήκεστον ών νόμοι κωλvοvσιν. διόπερ τά

μeν μη δίί.εσθαι χρεών, ~πΙ δe τοϊς εvθvμέεσθαι χρεών,

παραβάλλοντα τον έαvτοv βίον προς τον των φαvλό-

5 τερον πρησσόντων καΙ μακαρίί.ειν έωvτον ένθvμεvμενον

& πάσχοvσιν, δκόσωι αvτέων βέλτιον πρήσσει τε καΙ διάyει. ταvτης yάρ έχόμεν ος τfjs yνώμης εvθvμότερόν

τε διάξ ε ις καΙ οvκ όλίyαs κfiρ ας έν τωι βίωι διώσεαι,

φθόνον καΙ ί.fiλον καΙ δvσμενίην.

10 192 [115 Ν.]. - 2, 36 Δ-οv. e στι pάιδιον μeν έπαινεϊν & μη χρη καΙ ψέy ε ιν , έκάτερον δe πονηροΟ τινος ήθοvs.

193 [153 Ν.] . - 3, 43 Δ-οv. φρονήσιοs eρyον μ έλλουσαν άδικίην φvλάξασθαι, άναλyησίηs δe [το] yενομένην

μη άμvνασθαι .

15 194 [36 Ν.]. -- 46 Δ-οv. α\ μεyάλαι τέρψεις άπο τοΟ θεΟ:σθαι τά καλά των eρyων yίνονται.

195 [172 Ν.]. - 4, 69 Δ-οv ... είδωλα έσθfiτι καΙ κόσμωι διαπρεπέα προς θεωρίην, άλλά καρδίης κενεά.

was die Ge6etze verbieten. De6halb also soll man dem einen nicht nacbjagen und mit dem andern soll man es sich woblgemut sein lassen,

indem man sein eigenes Leben mit dem Leben derjenigen vergleicht, denen es schlechter geht, und in Beherzigung ihrer Leiden sich selbst

selig preisen, daJ3 man es soviel besser hat und treibt. Haltst du ~ch namlich an diese Erkenntnis, so wirst du wohlgemuter leben und mcht

wenige Fluchgeister im Leben verscheuchen: Mi/3gunst, Ehrsucht und

Feindseligkeit. 192. Es ist zwar leicht zu loben und zu tadeln, was man nicht soll ;

beides aber ist Zeichen einer scWechten Gesinnung. 193. Κlugheit verrat es, ich vor drohendem Unrecht zu hίiten;

empfindungslosen Stumpfsinn dagegen, erlittenes nicht zu rachen. 194. Die gro /3en Freuden tammen aus der Betrachtung der schδnen >(

Werke. 195. (Gδtter? Frauen? siιul) Bilder, die mit Gewand und chmuck

zum Anschauen in di~. Augen stechen, aber es fehlt ihnen das Herz.

1 δ' Hense (ohne ote) ιmd 60 frίiher Diel6 2 (οΙ) νόμοι Mein~ke 3 δί~ησθαι Wil. * vgl. Β 108 6 δκόσωι Wachsmuth: όκως Hss. . αντέων 5ο die Hss. πρήσσεις τε καΙ διάγεις Hense 7 y' cS:ρ' friihef D1els, .v~. Wilamowitz Platon nz 3511 12 (τδ) μέλλοvσαν Hense 13 [τδ] Wil. : δέ τοι Crδnert γενομένη ν Μ: yενόμενον Α 17 είδωλα wie in Α 74. 7

194 68 [55]. DEMOKRITO

244 [42 Ν.] . SτοΒ. m 31, 7 Δ-ου. φαvλον, κάν μόνοs fiιs, μήτε λέξηιs μήτ' ~ρyάσηι· μάθε δe πολv μaλλον των

άλλων σεαυτον α!σχίινεσθαι. Abgekfuzte Fassung Β 4, vollere Form des Gedan.kens Β 264.

5 [110 Ν.]. - 36, 24 Δ-ου. = Β 86. [196 Ν.]. 37, 22 Δ-ου. = Β 39. [14 Ν.]. - 25 Δ-ου . = Β 61 . [119 Ν.]. 38, 46 Δ-ου. = Β 48. [82 Ν.]. - 47 (τοΟ αίιτοΟ) = Β 88.

10 245 [140 Ν.]. - - 53 Δ-ου . οίικ άν ~κώλυαν οΙ νόμοι [ijν eκαστοv κατ' !δίην έξουσίην, ε! μή eτεροs eτερον έλυ

μαίνετο· θόνοs yc:φ στάσιοs άρχήν άπερyάίεται .

246 [66 Ν.]. - 40, 6 Δ-ου . ξενιτείη βίου αίιτάρκειαv διδάσκει· μa[α yό:ρ καΙ στιβό:s λιμοΟ καΙ κόπου yλυκίι-

15 τατα Iάματα.

247 [168 Ν.]. -- 7 τοΟ αίιτοΟ. άνδρl σοφώι πaσα yij βατή· ψυχijs yό:ρ άyαθfjs πατρls δ ξίιμπαs κόσμοs .

248 [139 Ν.]. - (Flor.) IV l , 33 Hense Δ-ου . δ νόμος βοίιλεται μeν είιερyετείν βίον άνθρώπων· δίιναται δέ,

244. Niedriges sollst du, auch wenn du allein bist, weder sprechen noch tun. Lerne aber weit mehr als vor den andern dich vor dir selber schίi.men.

245. Die Gesetze wίirden nichts dagegen hab n, da/3 jeder nach eigenem Belieben lebte, wenn nicht der eine den andern schίi.digte. Denn Scheelsucht schafft den Anfang der Zwietracht.

246. Leben in der Fremde lehrt Genίigsamkeit; denn Gersten-brei und Streu sind sίi/3este Heilmittel gegen Hunger und Ermattung.

247. Einem weisen Mann steht jedes Land offen. Denn einer treff-lichen Seele Vaterland ist das Weltall .

248. Das Gesetz will das Leben der Menschen woW gestalten, es kann

1 vgl. Philippson a. Ο. S. 383ff. 10 ff . ,aus Epikurs Lehre zu ver-vollstandigen " V. d. Mίibll.Futgabe ftίr Kagi S. 177 1 14 Ahnliches aus Epikur weist nach Philippson a. Ο . S. 413 16 •Fr. 247 wa.rd von Freudentha.l Theol. d . Xenoph. S. 38 a.ls unecht verworfen. Die rhyth-mische Form ma.g Zufa.ll sein, vgl. Thuc. 2, 43 άvδρώv έπtφαvώv πaσα yη τάφοs . Der Kosmopolitismus ist bereits bei Euripides a.usgesprochen, a.ber die Form bei Dem. ist ba.na.l. Bedenken bleiben. « Diels Und doch ist die Όberlieferung ohne Ta.del

Β . FRACMENTE 244- 252 [STOBAEUS] 195

όταν αίιτο\ βοίιλωνται πάσχειν εv· τοίσι yό:ρ πειθο

μένοισι τήν !δίην άρετήν ~υδείκνυται .

249 [138 Ν.]. - - 34 τοΟ αίιτοv. στάσιs έμφίιλιοs έs έκάτ ε ρα κακόν· καΙ yό:ρ νιι

196 68 [55). DEMOKRITOS

του σωιίομέyου πάντα σώιίεται καl τοvτου διαφθειρο

μένου τα πάντα διαφθείρεται.

%3 [165 Ν.]. SτοΒ. IV 1, 44 τοίs χρηστοίσιν ov συμφέρον άμελέονταs των έωυτων άλλα πρήσσειν- :α yaρ ίδια

5 κακωs eσχεν. ε{ δe άμελέοι τιs των δημοσίων, κακωs

άκuvειν yίyνεται, καl fιν μηδeν μήτε κλέπτη ι μήτε άδικfjι.

έπεl καl (μη) άμελέοντι η άδικέοντι κίνδυνοs κακωs

άκοvειν καl δη καl παθείν τι· .άνάyκη δe άμαρτάνειν,

συyyινώσκεσθαι δe τovs άνθρώπουs OVK εvπετέs.

10 204 [151 Ν.]. -- 45 ot κακοl Ιόντεs έs τas τιμas δκό-σωι aν μάλλον άνάξιοι έόντεs ίωσι, τοσοvτωι μάλλον

άνακηδέεs yίyνονται καi άφροσvνηs καl θράσεοs πίμ

πλανται.

255 [146 Ν.]. -- 46 όταν ot δυνάμενοι τοίs μη eχουσι 15 καl προτελείν τολμέωσι καl vπουρyείν καi χαρίίεσθαι,

έν τοvτω ι ήδη καl τό οlκτίρειν evεστι καl μή έρήμουs

diese8 ge8und, so bleibt alle8 gesund, und, geht dieses zugrunde, 80 geht alles zu8ammen zugrunde.

253. Den Wackeren ist es nioht zutrii.glioh ihre eigenen Ge.schiifte zu vernaohlii.ssigen und fremde zu treiben. Denn dann pflegt es um die eigenen 8ohleoht zu 8tehen. Wenn man aber die δffentliohen vernaoh-lassigen wollte, 80 bildet 8ioh ein iibler Ruf, auoh wenn man weder etwa8 8tiehlt nooh 8onst unreoht tut. I8t dooh 8elbst fiir den, der nioht naoh-lii88ig ist oder unreoht tut, Gefahr, in iiblen Ruf, ja 8ogar in kδrperliohes Leid zu kommen. Ε8 i8t ja unvermeidlich, Fehler zu begehen, aber die Verzeihung der Mensohen dafiir zu erhalten i8t nicht leicht.

254. Wenn die 8Chlechten Biirger die Ehrenii.mter antreten, - je unwίirdiger sie dazu sind, um 80 nachlii.s8iger werden 8ie und um 80 mehr 80hwellen 8ie an von Torheit und Frechheit.

255. Wenn die Vermδgenden es iiber sich gewinnen den Besitzlosen vorzustreoken und beizuspringen und wohl zu tun, so liegt hierin bereit8

1 (τό:) πάντα σώψται Meineke 4 άμελέοvταs τr.: άμελαίvοvταs SMA 5 κακωs (άv) unrichtig Jacobs άμελέοι τιs Meineke: άμeλέοιτο Hss.: άμeλέοιτό τι Gaisford: άμeλέοιτο τωv δ. τι Gesner 7 φη) Meineke άμελέοvτι (καΙ κλέπτοvτι) Η. Gomperz doch vgl. zu π 192, 12 καΙ δη ΜΑ: καΙ δeί S 9 σvyyιyvώσκεσθαι] Bedeutung fraglich; sich es ein-gestehen Η. Gomperz 12 άv άκηδέes Tr.: άvακvδέes Μ: άv άκvδέes AS, Ant., vgl. Β 174: άvαιδέes Cobet 16 καΙ (τό) μη Meineke

Β. FRAGMENTE 259- 265 [ STOBAEUS) 199

λvειν· δs δ' &ν παρa νόμον άπολvηι κέρδει δρίl.ων η

ήδονijι, άδικεί, καί οι τοvτο tyκάρδιον άνάyκη εΤναι.

263 [148 Ν.). - - 45 τοv αύτοv. δ{κηs κα! άρετijs μεyίστην μετέχει μοίραν δ [τιμas] άξίαs τas μεyίσταs τά-

5 μνων (τοίs άξιωτάτοιs) (1).

264 [43 Ν.). - - 46 τοv αίιτοv. μηδέν τι μaλλον τovs άνθρώποvs α!δείσθαι έωvτοv μηδέ τι μaλλον έξερ

yάl.εσθαι κακόν, ε! μέλλει μηδε!s ε!δήσειν η οι πάν

τες άνθρωποι· &λ λ' έωvτον μάλιστα α!δείσθαι, κ α! τοv-

10 τον νόμοv τij ι ψvχij ι καθεστάναι, ώστε μηδέν ποιείν

άνεπιτήδειον.

265 [166 Ν. ). - - 47 τοv αύτοv . των ήμαρτημένων άνθρωποι μεμνέαται μaλλον η των εv πεποιημένων. κα! yaρ

δίκαιον οvτωs· ώσπερ (yaρ τον) τas παρακαταθήκαs

15 άποδιδόντα ού χρή έπαινείσθαι, τον δέ μή άποδιδόντα

Gewinn urteilend oder nach Lust, tut unrecht und das muJ3 ihm am

Heι·zen nagen.

263. An Gerechtigkeit und Tiicbtigkeit hat der den groJ3ten Anteil,

der die gro13ten Belohnungen ( an die Wiirdigsten) verteilt (η.

264. Μ an soll sich vor den anderen Menschen nicht mehr cheuen

~ls vor sich selber und ebenso wenig etwas Boses tun, ob es niemand

erfahren wird oder die ganze Men chheit. Vielmehr soll man sich vor sich

selbst am meisten scheuen, und das soll als Gesetz vor der Seele aufge-

richtet stehen, nichts zu tun, was unge chickt ist .

265. Des Verfehlten gedenken die Menschen mehr als des Gelungenen.

Und das ist ja auch so recht. Denn wie nicht Lob verdient, 'ver anvet-

trautes Gut zurilckgibt, wohl aber, wer es nicht zurίlckgίbt, ίiblen Rtιf

1 νόμον Jacobs : νοi:ίν H ss. (will ha lten Η. Gomperz in der Β d utung wider die eigne Einsicht) 2 ήδονfit] sinnliche Lust Philίpp on a. Ο. . 393, Belieben Diels 3 α!δοi:ίς καl δlκηs μετeχεtν Plat. Prot. 322D ν rgl iclιt Nestle 4 [τψό:s] Mein ko δ ημό:s άξlωs τό:s μεylσταs ταμtruων Th. Gom-p erz, vi ll icbt zutr ffend τό:ς μεyίστας 1\fA: f hlt Tr. τάμνων] von den Ehrenportion n herg nomm η 5

200 6 [55) . DEMOKRITO

κακώs άκοvειν και πάσχειν, οϋτω και τον άρχοντα. ov γaρ έπι τοvτωι ήιρέθη ώs κακώs ποιήσων, άλλ' ώs εv

[vgl. Β 253). 266 [167 Ν.]. SτοΒ. IV 5, 4 τού αVτού. ούδεμία μηχανή

5 τώι νύν καθεστώτι pvθμώι μη ούκ άδικείν τovs άρχονταs,

fιν καi πάνv άγαθοί eωσιν. ούδενι γaρ άλλωι eοικεν η

έωvτώι τον ( * * *) αύτον έφ' έτέροισι γίγνεσθαι· δεΙ δέ κωs οvτω και ταύτα κοσμηθfiναι, δκωs δ μηδέν άδικέων,

fιν καί πάνv έτάί.ηι τovs άδικέονταs, μή vπ' έκείνοvς

10 γενήσεται, άλλά τιs fι θεσμοs η τι άλλο άμvνεί τώι τά

δίκαια ποιεύντι.

267 [142 Ν.]. - 6, 19 Δ-οv. φvσει το άρχει ν ο!κή ιοv τώι κρέσσονι.

268 [222 Ν.]. - 7, 13 Δ-οv. φόβοs κολακείην μέν έργά-15 l.εται, εvνοιαν δέ ούκ eχει.

und Strafe, 80 i8t e8 auch m.it dem Beamten. Denn er wurde ja nicht dazu gewahlt, um 8chlecht zu handeln, 8ondeι•n gut.

266. Kein Mittel gibt e8 nach der jetzt be8tehenden VerfaBsungsform zu verhίiten, da3 8ie den Beamten Unrecht tue, 8elbυt wenn 8ie 8ehr

tίichtig 8ind. Denn e8 ziemt 8ich nicht, da3 der Beamte einem andern al8 8ich 8elb8t (verantwortlich sei oder dαβ der, der Uber andre geherrscht

hat, Ubers Jahr1) 8elbst in die Gewalt anderer gerate. Vielmehr mui3 auch die8 geordnet weι·den, etwa 80, dal3 wer 8ich nicht8 zu 8chulden kommen lal3t, auch wenn er die Schuldigen noch 80 8charf

prίift, nicht in jener Gewalt geraten kann, 8ondern da3 irgendein Ge8etz oder etwa8 anderes dem zur Seite 8teht, der die Gerechtigkeit au8ίibt.

267. Von t.ur~a8 Heπschen dem Starkeren eigen.

268. Angstliche Scheu bewirkt zwar Liebediener·ei, Zuneigung aber erhii.lt 8ie nicht.

2 τοϋτο Wilamowitz 7 τοv α\ποv S: τώv α\πώv ΜΑ: ovδεvl yάρ άλλωι fοικε iΊ τώι [so bereits Halm] τοv α!ετοv έπ' έρπετοίσι y!vεσθαι Ί'h . Gom-perz Wien. Sitz. B er. 83, 586. 152, 1, 22. Jacobs erklart: inter vitia quibus civitates ad popularem formam descriptae laborant hoc quoque esse dicit D. q"!'od novis quotannis magistratibus creatis ii qui ius ad severam legem dixe-r~nt anno suo elapso iisderι1 jiant obnoxi i quorum prius coercuerint inso-lentiam: Lίicke nach τοv verm. Diels; etwa τοv (άρχοΙΠα εΤvαι VπeVθvvov οvδ' έτέρωv άρξαvτα μετ' έvιαvτοv) α\ποv κτλ. έφ' Hss.: vφ' nach z. 9 Jacobs (αi'i) ylyvεσθαι Halm 8 τοϋτο κατά ταϋτα κοσμηθfivαι δκωs [δ μηδέν άδικέωv) Gomperz 9 έκε(vοιs Diels (1. Aufl.) 10 yεvήσεται Halm: yεvέσθαι Η s. άλλο τι Α 14 κολακε(ηv so SMA

Β. FRAGMENTE 265-275 [STOBAEUS] 201

269 [126 Ν.]. - 10, 28 Δ-οv. τόλμα πρήξιοs άρχή,

τvχη δέ τέλεοs κvρίη .

270 [177 Ν.]. - 19,45 Δ-οv. ο!κέταισιν ώs μέρεσι τοϋ

σκήνεοs χρω άλλωι προs άλλο.

5 271 [175 Ν.]. -20, 33 Δ-οv. έρωτικήν μέμψιν ή άγαπω-

μένη [1] λvει. 272 [Ο Ν.]. - 22, 108 Δ-οv. Δ. eφη, ώs γαμβρού δ μέν

έπtτvχών εvρεν vlόν, δ δέ άποτvχών άπώλεσε και θυ

γατέρα.

10 273 [174 Ν.]. -- 199 Δ-οv. γuνη πολλά άνδροs όξv-

τέρη προs κακοφραδμοσvνην .

274 [171 Ν.]. - - 23, 38 Δ-οv. κόσμοs όλιγομvθίη γv

ναικί· καλόν δέ και κόσμοv λιτότηs.

[170 Ν.]. -- 39 Δ-οv. = Β 111. 15 275 [182 Ν.]. - 24, 29 Δ-οv. τεκνοτροφίη σφαλερόv- την

μέν γaρ έπιτvχίην άγώνοs μεστην και φροντίδοs κέκτη

ται, την δέ άποτvχίην άνvπέρθετον έτέρηι όδvνηι.

269. Mut ist Handelns Anfang, Glίick aber Endes Herrin. 270. Diener verwende wie Glieder de8 Leibe8, jeden zu etwa8

andeι·em.

271. Nicht ιιerstiindlich. 272. D. sagte: Weι· mit seinem Eidam Glίick hat, ίindet einen Sohn,

wer Unglίick, verliert eine Tochter obendrein. 273. Das Weib i t νiel rascher zu bδ8en Gedanken als deι· Mann. 274. Schmuck i8t wenig Re

202 6 [55]. DEMOKRITO

276 [1 Ο Ν.]. ΤΟΒ. IV 24, 31 Δ-οv. ov δοκεi μοι χρfjναι παίδαs κτaσθαι · ένορώ yό:ρ έν παίδων κηΊ σ ει πολλοvs μέν καΙ μεyάλοvs κινδvνοvs, πολλό:s δέ λvπαs, όλίyα δέ τό: εύθηλέοντα καΙ ταvτα λεπτά τε καΙ άσθενέα.

5 277 [181 Ν.]. - - 32 τοΟ αύτοΟ. ότεωι χ'ρήμη τεά έστ ι παίδα ποιήσασθαι, έκ των φίλων τεv μοι δοκεί άμεινον εΙ ναι. καΙ τώι μέν παϊs eσται τοιοvτοs, ο Τον Ο: ν βοvληται · eστι yό:ρ έκλέξασθαι σΤον έθέλει· καΙ 8s Ο:ν δοκfjι έπιτήδειοs εΤναι, κάν μάλιστα κατό: φvσιν eποιτο. καΙ τοvτο

10 τοσοvτον διαφέρει, όσον ένταvθα μέν εστ ι τον παίδα λαβείν !ζαταθvμιον έκ πολλών, σΤον Ο:ν δέηι. fιν δέ τιs ποιfjται άπο έωvτοΟ, πολλοl eνεισι κίνδvνοι· άνάyκη yάρ, 8s Ο:ν yένηται, τοvτωι χρfjσθα ι .

278 [178 Ν.] . -- 33 τοΟ αύτοΟ. άνθρώποισι τών άναy-15 καίων δοκεί εΙ ναι παίδαs κτήσασθαι άπο φvσιοs καΙ καταστάσιόs τινοs άρχαίηι;. δfjλον δέ καΙ τοίs άλλο ιs

276. Es scheint mir nicht notwendig sich Κinder zu zeugen. Denn ich erblicke im Κinderbesitz viele grol3e Gefahren und viel Trubsal, da-gegen wenig Segen und auch dies nur in geringem und schwachem Ma13e.

277. Wer ir·gend eine Nδtigung hat, sich ein Kind zu verschaffen tut dies, wie mir scheint, besser durch Adoption eines Freundeskindes. Dieser wird dann ein Κind bekommen, so wie er es wϋnscht. Denn er kann es sich auswahlen, wie er es will; und das, welches geeignet zu sein scheint, wird ihm wohl auch info1ge seiner Naturanlage am meisten folgen. Und dabei ergibt ich insofern ein grol3er Unterschied, als man hier das Κind nach Herzenswunsch aus vielen, so wie man es braucht, au ·-wahlen kann. Zeugt man es aber sich selbst, ο sind viele Gefahren dabei: denn man mu/3 doch mit dem, das gerade geboren wird, vorlieb nehmen.

27 . Die Men chen glauben, e gehδre von Natur wie nach einem Urzustande zu den notwendigen Dingen, fϋr Nachkommenschaft zu sorgen; ebenso steht es offenbar auch bei den ubrigen Lebewesen. Denn

2 zur Bedeutung von κτaσθα1 v.gl. Β 278 π 203, 1 ~vορω S: ~οvρω ΜΑ κτήσε1 Gesner : κτ{σεΙ SMA 4 εύθηvέοvτα verm. Gesner 5 χρή μη τεά Diels: χρήματα Hss. : χρήμη bereits Meineke 6 τεv μο1 Diels: τεώ μο1 Meineke: τ' ~μοl SMA: ~μοl τr. θέλεΙ Α 9 κάv Diels: καl Hss. 10 eση τοv MS: λ1τοv Α (d. ί . .Λ.'ifov) 11 oiov O:v δέη1 Diels: ώv O:v δεϊ Hss. : όv O:v δέη Ι Gaisford: δv O:v δοκfiΙ Ν atorp i'jv ... πο1ήτα1 ΜΑ: ε ! ... ποΙείταΙ Tr.S 16 καταστάσ1οs] vgl. Protagoras 80 Α 1 § 55

206 68 [55] . DEMOKRITO S

[90 Ν.]. SτοΒ. rν 44, 6 (τοίί αύrοίί) = Β 42. [21 Ν.]. - - 69 = Β 46.

291 [ 3 Ν.]. -- 70 τοίί αύrοv . πεvίηv ~πιεικέως φέρ ει v σωφρονέοντος .

5 [102 Ν.]. - 46, 18 Δ-οv. = Β 58. 292 [103 Ν.]. -- 19 Δ-οv. άλοyοι των άξvvέτων α\ έλ

πίδ e ς .

293 [220 Ν.]. - 48, 10 Δ-οv. ο1σιν ήδονήν eχοvσιν αl τω ν πέλας ξvμφοραί, ov ξvvιΟ:σι μέv ώς τα τf\ς τύχης

10 κοινa πΟ:σιν, άπορέοvσι δέ ο\κηίης χαρΟ:ς . 294 [205 Ν.]. -50, 20 Δ-οv. \σχvς καΙ evμορφίη νεό

τητος άyαθά, yήραος δέ σωφροσύνη άνθος. 295 [204 Ν.) . -- 22 Δ-οv. δ yέρων vέος έyένετο, δ δέ

νέος άδηλον εΙ ές yfjρας άφίξεται· το τέλειον ovv άyαθδv 15 τοίί μέλλοντος eτι καΙ άδήλοv κρέσσον.

296 [207Ν.] . - 76 Δ-οv. yfjρας δλόκληρός ~στιπήρωσις· πάντ' εχει καi πΟ:σιν ένδεί.

*- - 80. 81 Δημοκρίτου = Herod. m 134. 297 [92 Ν. ]. - 52, 40 [rv 34, 62) Δ-οv. eνιοι θνητfjς

291. Armut wίi.rdig zu tragen ist ein Zeichen von Selbstzucht. 292. Unsinnig sind die Hoffnungen der Unverstandigen. 293. Leute, denen das Ungliick der Niichsten Wohlgefallen bereitet,

versttJhen nicht, daB des Schicksals Wechsel allen gemeinsam ist; sie entbebren auch der Freude im eigenen Hause.

294. Κraft und Schδnheit sind der Jugend Giiter, des Alters Blute abeι· ist Besonnenheit.

295. Der Greis war einmal jung, ob der Jiingling aber das Greisen-alter erreichen wird, ist ungewiB. Ό ist das abge chlossene Gut besser aJs das noch in der Zukunft liegende und unsichere.

296. Alter ist eine Verstiimmelung bei ganzem Leibe: alles hat es, ηnd allem fehJt etwas.

297. Manche Leute, die von der Auflδsung deι- menschlichen Natur

4 σωφρον~ΟΙΠΟS τr.: σωφρον~οΙΠα AS(M) 10 ο!κηησ Μ : ο!κίης : ο!κείης Α 12 yfjρας H ss.: verb. Ha.lm σωφροσ\ινης H ss . : verb. Meineke 15 Ετι Diels: ε! Hs . : τε Meineke 18 δημοκρίτοv H ss. : Δημοκήδοvς verb. Heimsoeth ( . Hense z. d. t. ) 19 ~νιοι . .. ε!δότες Stob. ι ν 52: άπαvτεs IV 34 (a.us interpolierend r Quelle) ~νιοι] ο\ μ~ν Va.lckenaer Ενιοι = Orphiker 1 Ca.peile; zur Deutung vgl. Nestle Philol. 67 (190 ) 548, a.n Epikur a.ls Fortfίih1·er solcher Geda.nken erinnort V.