T.C.

KLTR ve TURZM BAKANLII

ARATIRMA VE ETM GENEL MDRL

KAMU YNETMNDE E-DEVLET MODEL:

KLTR VE TURZM BAKANLII ARATIRMA VE ETM

GENEL MDRL RNE

UZMANLIK TEZ

Ahu UAR SEVER

Tez Danman

Dr. eyda ODABAI

Eyll 2010

ANKARA

Ahu UAR SEVER tarafndan hazrlanan KAMU YNETMNDE E-

DEVLET MODEL: KLTR VE TURZM BAKANLII ARATIRMA

VE ETM GENEL MDRL RNE adl bu tezin Uzmanlk Tezi

olarak uygun olduunu onaylarm.

Dr. eyda ODABAI

(Danman)

Bu alma, jrimiz tarafndan oy birlii / oy okluu ile Kltr ve Turizm

Uzman Tezi olarak kabul edilmitir.

Ad ve Soyad mzas

Bakan : _____________________________________

ye : ________________________________________

ye : ________________________________________

ye : ________________________________________

ye : ________________________________________

Tarih : .......././

Bu tez, Kltr ve Turizm Bakanl Kltr ve Turizm Uzman Yardmclarnn

Uzmanlk Tezlerini Hazrlarken Uyacaklar Yazm Kurallar Ynergesiyle

belirlenen tez yazm kurallarna uygundur.

KLTR VE TURZM UZMANLIK TEZNN OALTILMASI VE YAYIMI N ZN BELGES

Tezi Hazrlayann Ad Soyad : Ahu UAR SEVER

Tez Konusu : Kamu Ynetiminde e-Devlet Modeli: Kltr ve Turizm Bakanl Aratrma ve Eitim Genel Mdrl rnei

Tez Danman : Dr. eyda ODABAI

Kltr ve Turizm Uzmanlk Tez almamn, Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan yaymlanarak Milli Ktphane ve htisas Ktphanesinde her trl elektronik formatta arivlenmesini ve kullanma sunulmasn kabul ediyorum.

//2010

SINAV YETERLK KOMSYONUNA BEYAN

Bu belge ile bu uzmanlk tezindeki btn bilgilerin akademik kurallara ve etik davran ilkelerine uygun olarak toplayp sunduumu; ayrca, bu kural ve ilkelerin gerei olarak, almada bana ait olmayan tm veri, dnce ve sonular andm ve kaynan gsterdiimi beyan ederim.

./..../2010

Ahu UAR SEVER

Kltr ve Turizm Uzman Yardmcs

i

NSZ

inde yaadmz yzylda, bilgi ve iletiim teknolojileri kreselleme sreci

ile birlikte insanlar, toplumlar ve kltrleri birbirine yaknlatrmakta dnyadaki

tm ekonomik, sosyal ve siyasal birimleri ayn a yaps iinde buluturmakta ve

teknolojinin ynlendirdii yeniden yaplanma sreci, gnlk hayattan toplumsal

yapya kadar her noktada kendisini hissettirmektedir. Gnmzn entegre

dnyasnda, bireyler ve rgtler kadar, kamu kurumlar da bilgi ana uyum

salamak iin deiim geirmekte, kamu ynetimi teorisinde reform tartmalar

yaanan teknolojik gelimelerden beslenmektedir. Bu almann konusu olan e-

devlet, bilgi toplumuna giden yolda elektronik iletiim sistemlerinin kamu

hizmetlerinin sunumunda kullanlmas demek olup kamu ynetiminde reform

tartmalarnn nemli bir rndr. e-Devlet modelindeki uygulamalar kamu

hizmetlerinin sunumunda; verimlilii, etkinlii, ynetiimi, hesap verebilirlii,

vatanda-devlet yaknlamasn, ak ve saydam toplum anlayn esas alan bir

yaplanmay ne kartmaktadr. Kamunun elektronik dnm, klasik anlamda

devlet-vatanda ilikilerinin yeni bir boyuta tanmasndan te bir ynetim felsefesi

deiiklidir ve bu durumun farkna varlmas e-devlet uygulamalarnn baarsn

belirleyen en nemli etken iken e-devlete teknik bir konu olarak yaklap sosyal,

kltrel ve ekonomik boyutlarnn ihmal edilmesi modelin hedeflerine ulaamamas

nn yan sra yeni sorun alanlarnn domasna da yol aacaktr.

Bu almada e-devlet olgusunu gndeme getiren gerekelere baklarak

modelin kamu ynetiminde hedefledii deiiklikleri ortaya koymak, bilgi toplumu

olma yolunda Trkiyenin elektronik dnm srecini incelemek ve Kltr ve

Turizm Bakanlnn e-devlet uygulamalarn genel hatlar ile deerlendirerek

uygulamalarn daha etkin hale getirilmesi ynnde nerilerde bulunmak

amalanmtr.

almann hazrlanmas srasnda bana her trl yardm ve destei salayan

Aratrma ve Eitim Genel Mdr Mahmut EVKURAN ve Halk Kltrn

ii

Aratrma Dairesi Bakan Ali hsan GLSERe, i arkadalarma, tez yazm

srecinde bilgisi ve birikimi ile srekli yanmda olan ve beni ynlendiren tez

danmanm Dr. eyda ODABAIna ve hayatmn her evresinde olduu gibi bu

dnemde de sevgi, anlay ve desteklerini hep yanmda hissettiim aileme ve eime

teekkr bir bor bilirim.

iii

NDEKLER

NSZ ....................................................................................................................... i

NDEKLER ...................................................................................................... iii

TABLOLAR DZN .............................................. vi

BRNC BLM

GR

1. GR ................................................................................................................... 1 1.1. Konunun nemi ............................................................................................. 1

1.2. Aratrmann Amac ....................................................................................... 2

1.3. Aratrmann Kapsam ................................................................................... 3

1.4. Aratrmann Snrllklar .............................................................................. 3

1.5. Aratrma Yntemi ve Veri Toplama Teknikleri ........................................... 3

KNC BLM

E-DEVLET

2. E-DEVLET .......................................................................................................... 5 2.1. e-Devletin Kavramsal Temelleri..................................................................... 5

2.2. e-Devlet Tanmlar ....................................................................................... 11

2.3. Ynetiim Modeli Olarak e-Devlet .............................................................. 14

2.4. e-Devletin Ama ve ngrleri.................................................................... 17

2.4.1. Kamusal Alanda effaflk.................................................................... 19

2.4.2. Kamu Hizmetlerinde Verimlilik.......................................................... 19

2.4.3. Kamu Hizmetlerinde Btnlk............................................................ 20

2.4.4. Kamu Hizmetlerine Eriebilirlik.......................................................... 21

2.4.5. Kamu Hizmetlerine Katlmclk.......................................................... 21

iv

2.5. e-Devlet ile lgili Sorunlar ve Eletirel Yaklamlar.................................... 23

2.5.1. ktisadi Sorunlar................................................................................... 24

2.5.2. Yasal ve Teknik Sorunlar. 25

2.5.3. Ynetsel ve Toplumsal Sorunlar.. 27

2.5.4. Etik Sorunlar 28

NC BLM

TRKYEDE E-DEVLET POLTKASI

3. TRKYEDE E-DEVLET POLTKASI ....................................................3O 3.1. Trk Kamu Ynetiminde e-Devlete Gei................................................... 30

3.2. Trkiyede e-Devletin Tarihesi ve Geliimi .............................................. 32

3.3. Trkiyede e-Devlet Uygulamalar Kapsamnda Yrtlen nemli e-Devlet

Proje rnekleri ..... 43

3.3.1. MERNS ........................................................................................... 45

3.3.2. UYAP ................................................................................................ 45

3.3.3. MBS................................................................................................... 46

3.3.4. Say 2000i ............................................................................................47

3.3.5. VEDOP I-II ....................................................................................... 47

3.3.6. SESS .............................................................................................. 48

3.4. Trkiyede e-Devletin Hukuki erevesi..48

3.4.1. Bilgi Edinme Hakkna likin Mevzuat...49

3.4.2. Bilgi Gvenlii/Kiisel Bilgilerin Mahremiyetine likin Mevzuat50

3.4.3 e-Ticarete likin Mevzuat51

3.4.4. Elektronik mza ile lgili Mevzuat..52

3.4.5. nternet Ortamnda lenen Sulara likin Mevzuat..53

3.4.6. Kamu Hizmetlerinin Sunumuna likin Mevzuat53

v

DRDNC BLM

KLTR VE TURZM BAKANLIINDA E-DEVLET UYGULAMALARI

4. KLTR VE TURZM BAKANLIINDA E-DEVLET UYGULAMALARI............................................................................................ 55

4.1. Kltr ve Turizm Bakanlnn Grevleri ve Tekilat Yaps..55

4.2. Kurumsal e-Devlet Uygulamalar .................................................................58

4.3. Aratrma ve Eitim Genel Mdrlnn e-Devlet Uygulamalar .......... 66

BENC BLM

SONU VE NERLER ...................................................................................... 71

KAYNAKA ......................................................................................................... 83

EKLER .................................................................................................................. 90

ZET .................................................................................................................... 154

ABSTRACT ......................................................................................................... 156

ZGEM ......................................................................................................... 158

vi

TABLOLAR DZN

Tablo I: Geleneksel Devlet/e-Devlette Vatanda-Kamu Ynetimi likisi......9

Tablo II: Brokratik Yap ile e-Devlet Modelinin Karlatrlmas....10

Tablo III: Elektronik Kamu Hizmetleri Kullanm Alanlar...14

Tablo IV: Uluslar aras Kurulularn e-Devlet Projelerinde Oynadklar Roller32

Tablo V: Trkiyenin Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010)...37

Tablo VI: Kamu Bilgi ve letiim Teknolojileri Yatrmlar (2002-2010)40

Tablo VII: Trkiyede 2003-2008 Yllar Arasnda gov.tr Uzantl Web

Sayfalarnn Says..41

Tablo VIII: lkelerin Bilgi Toplumuna Hazr Olma Durumu.42

Tablo IX: Trkiye'nin Bilgi Toplumuna Hazr Olma Durumu. 42

Tablo X: e-Devlete Geite nternet Sitelerinin Aamalar.64

1

BRNC BLM

GR

1.1. Konunun nemi

21. yzyl, devletlerin, teknolojik yenilikleri toplumsal, siyasal ve ekonomik

dnmlerinin her aamasnda kullanma abalarna sahne olmaktadr. Her trl

bilginin elektronik ortamda dnyann bir yerinden baka bir yerine saniyeler iinde

nakledilebilir olmas, bilginin edinilmesi yannda verimli ve mantkl bir ekilde

kullanlmasn da nemli hale getirmektedir.

1980lerin ikinci yarsndan itibaren kamu ynetimleri dnya leinde,

hizmet sunumunda yaanan aksaklklara zm aramaktadr ve bilgi ve iletiim

teknolojilerinde yaanan hzl dnm teorik dzeyde kamu ynetiminin yeniden

yaplandrlmasnda etkin rol oynamaktadr. Yeni Kamu Ynetimi Yaklam

olarak adlandrlan zm modeli, ynetiim, hesap verebilirlik, etik, performans

ynetimi, toplam kalite yaklam ve e-devlet tartmalarndan beslenerek; klasik

ynetim teorisindeki brokratik, hantal ve da kapal ynetim anlay yerini

yeniliklere ak, bilim ve teknolojideki yenilikleri takip eden, piyasa tabanl ve

vatanda odakl ynetime brakmaktadr.

Kamu ynetimi anlayndaki deiikliklerin rn olan e-devlet modeli,

genel bir tanmla; devlet-vatanda, devlet-sivil toplum ve devlet-zel sektr

arasndaki tm i ve ilemlerin elektronik ortamda gerekletirebilmesine imkan

tanyan uygulamalar ifade etmektedir ve kamu hizmetlerine 7/24 ulamay

amalamaktadr. e-Devlet ile vatandalar veya rgtler, devletle olan

etkileimlerinde, gnn istedikleri her saatinde kamu kurum ve kurulularnn

2

internet adreslerinden, kendilerine gereken tm bilgileri alabilmekte, hazrlklarn

gerekletirmekte ve bavurularn evrim ii yapabilmektedirler. nternet, devleti

birey ve rgtlerin yaknna getirmekte, standartlama, saydamlk ve uzmanlamada

aracszlk ile byk katk salamaktadr ve bu katknn her geen gn artmasnda,

internet/web sitelerinin, modern kamu ynetiminin temel unsurlarndan biri olarak

kabul edilmesi dncesi yatmaktadr

Geleneksel ynetim anlayna alternatif, yeni bir hizmet sunum arac olan e-

devlet modeli, yeni kamu ynetimi anlaynn nemli bir parasdr. Yeni kamu

ynetimi yaklamnn temel deerleri olan etkin/effaf/hesap verebilir/demokratik

devlet ve aktif/katlmc yurtta, e-devlet uygulamalarnn nihai hedefidir. Bu

bakmdan, e-devlet, sadece ynetim srelerinde teknolojik olanaklarn kullanm

deil zel sektr, sivil toplum ve vatandalarn potansiyellerinin maksimize edilerek

deerlendirilmesini de ieren bir felsefe deiimini ifade etmektedir.

1.2. Aratrmann Amac

Bu almann temel amac, e-devlet modelinin yapsn ve kamu ynetiminde

hedefledii deiiklikleri ortaya koymaktr ve almann konusunu, e-devletin

kavramsal temelleri ile bilgi toplumu olma yolundaki Trkiyenin, elektronik

dnm srecinin incelenmesi oluturmaktadr. Ayrca, genel hatlar ile Kltr ve

Turizm Bakanlnn ve daha zel olarak da Aratrma ve Eitim Genel

Mdrlnn e-devlet uygulamalarnn incelenmesi sonucunda, uygulamalarn

daha etkin hale getirilmesi ynnde nerilerde bulunulacaktr.

3

1.3. Aratrmann Kapsam

Bu aratrmann kapsamn, Kltr ve Turizm Bakanl e-devlet

uygulamalar oluturmaktadr. Bakanlk almalar hakknda farkl disiplinlerde

hazrlanm Kltr ve Turizm Uzmanlk Tezleri bulunmakla birlikte, e-devlet

uygulamalarn konu alan bir alma bulunmadndan bu tez, Uzmanlk Tezleri

arasnda zgn bir yere sahip olacaktr. almada yeni kamu ynetimi anlaynn

bir unsuru olan e-devlet modeli, ynetim bilimi bak as ile teorik dzeyde

betimsel aratrma yntemi ile incelenmi ve genel hatlar ile Kltr ve Turizm

Bakanlnn e-devlet uygulama rnekleri deerlendirilmitir.

1.4. Aratrmann Snrllklar

Kltr ve Turizm Bakanl bnyesinde, Bakanlk sisteminden kontrol edilen

100, Bakanlk sisteminde yer almakla birlikte dardan gncellenen de 60 web sitesi

bulunmaktadr1. Ancak bu almada, Bakanln ana web sayfas www.kultur.gov.tr

sitesi e-Uygulamalar alt bal ve http://aregem.kulturturizm.gov.tr sitesi

zerinden yrtlen e-devlet uygulamalar incelenmitir.

1.5. Aratrma Yntemi ve Veri Toplama Teknikleri

almada tezin amac ve konusu dikkate alnarak niteliksel aratrma

yntemine bavurulmutur. almann verileri, literatr taramas, betimleme ve

belgesel tarama yntemleri ile toplanmtr. Bu amala konu ile ilgili daha nce

yaplm bilimsel almalar incelenerek nemli noktalar zetlenmi; mevcut e-

devlet uygulamalarnn daha nceki olay ve koullarla ilikileri dikkate alnarak

1Kltr ve Turizm Bakanl, Strateji Gelitirme Bakanl Bilgi lem ve Bilgi Ynetimi Dairesi Bakanl, Eyll 2010 verileri.

4

aklanmaya allm ve almann kuramsal erevesini oluturmak iin

Ankaradaki eitli ktphanelerde (Ankara niversitesi, Siyasal Bilgiler Fakltesi,

Hacettepe niversitesi, Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits, Milli

Ktphane) bulunan basl materyaller ile veri tabanlarndan yararlanlmtr.

5

KNC BLM

E-DEVLET

2.1. e-Devletin Kavramsal Temelleri

inde yaadmz yzylda bilgi ve iletiim teknolojileri, toplumlar ve

kltrleri birbirine yaknlatrarak; dnyadaki tm ekonomileri, iletmeleri ve

bireyleri giderek yaygnlaan bir a yaps ierisinde birbirleriyle ilikili hale

getirmektedir. Bireyler gnlk yaamlarnda ve faaliyetlerinde; i dnyas, kresel

rekabet koullar ierisinde retimden pazarlama ve sat sonras hizmetlere kadar

tm i srelerinde; kamu kurumlar da, hzl ve nitelikli hizmet sunumunda bu

teknolojilerin salad olanaklardan giderek daha ok faydalanmakta ve bu durum

da bilgi ve iletiim teknolojileri kavramlarn gndeme getirmektedir (DPT,

2006a:1).

Kavram olarak bilgi teknolojileri; verilerin kayt edilmesi, saklanmas, belirli

bir ilem srecinden geirilmek suretiyle yeniden retilmesi, retilen bu bilgilerin

gerekli alanlara nakledilmesi gibi ilemlerin etkili ve verimli yaplmasna olanak

tanyan teknolojileri tanmlamada kullanlan bir terimdir. letiim teknolojileri de

insanlar arasndaki iletiimin teknolojik gelimenin getirdii, bata internet olmak

zere birok yeni iletiim arac vastasyla urad dnm anlatmaktadr. Bilgi

ve iletiim teknolojileri, gnmz dnyasnda, toplumsal lekte en kk

birimlerden devlet rgtlenmesine kadar pek ok dzeyde dnmlere yol

amaktadr.

6

21. yzylda kresel lekte belirleyici iki nemli unsur olan insan ve

bilgi unsurlarndan insan, kresel rekabetin oda, bilgi ise gelecein anahtar

niteliindedir. Toplumsal basamaklar ve alar etkin unsura gre adlandrma

eilimi asndan deerlendirildiinde 21. yzyla damgasn vuran bilgi ve iletiim

teknolojileri 21. yzyln bilgi a, bu yzyla ait toplumun da bilgi toplumu

olarak adlandrlmasna yol amtr.

Bilgi toplumuna giden yolun balangc bilgi ile "teknoloji"nin

btnlemesinde aranmaldr. Bilgisayarn icad ile bir bakma daha somut ve paha

biilebilen bir olgu olan bilgi, retim faktrlerinden birisi haline gelmitir. Gnmz

dnyasnda lkelerin gelimilik fark bile sermaye a kavram yerine bilgi

a kavram ile aklanr olmutur. Bilginin; rettiimiz, yaptmz, sattmz ve

satn aldmz eylerin asl bileeni haline gelmesinin bir sonucu olarak, bilgiyi

ynetmek gelitirmek, saklamak, satmak, paylamak, bireylerin, iletmelerin ve

lkelerin en nemli grevi haline gelmitir (Ekici, 2007: 6).

Teknolojinin bilgi ynetimi srecinde salad gcn farknda olan devlet

kurumlar, kurumlarndaki bilgi ve iletiim teknolojilerini bir araya getirmek, onlarn

yeteneklerinden ve imknlarndan yararlanmak, internet gibi baka bilgi kaynaklarna

erimek ve bylece bilgiyi ve kstl zaman en iyi ekilde deerlendirebilmenin en

gvenli, hzl ve ucuz yollarn aratrma abas ierisine girmiler ve bu abalar

sonucu bilgi ve iletiim teknolojileri, kamu ynetimindeki yeniden yaplanma ve

modernleme abalarn besleyerek elektronik dnm noktasnda devletin

dijitalleme/e-devlet olma srecinde en nemli ara haline gelmitir (ahin, 2008:37-

38).

Ykselen bilgi toplumu devlet ve toplum arasndaki iblmnn hiyerarik

niteliini de deitirmitir. Artk, tm siyasal ve toplumsal sre, devlet, yerel

7

ynetimler, zel sektr, sivil toplum kurulular, meslek rgtleri ve niversiteler

gibi aktrler arasndaki beraberce ynlendirme ve dzenleme temelinde

yaplandrlmaktadr. Dolaysyla e-devlet rgtsel deime iin bir katalizr rol

oynamaktadr. Bugn gelinen noktada, e-devlet uygulamalar, deien ve dnen

toplumun ynetsel taleplerine bir zm olarak, kamu ynetiminde tm aktrler

tarafndan tartlr hale gelmitir. e-Devletin sunduu model kamu ynetiminde

ynetme ve ynetilme olgularnn arasnda bulunan doal engellerin bilgi ve

biliim teknolojilerinin aktif olarak kullanlmasyla azaltlmas eklindedir (Ksecik

ve Karkn, 2004:98). Ancak e-devleti sadece kamu ynetiminde teknolojik

olanaklarn kullanm olarak grmemek gerekir. nk bu uygulamalar ayn

zamanda insan kaynaklarnn, i srelerinin ve vatandalarn potansiyellerinin

maksimize edilerek deerlendirilmesini de ieren bir felsefe deiimini ifade

etmektedir (Balc, 2008:319). Bu deiim Kamu ynetimi artan ihtiyalara nasl

daha hzl ve daha az maliyetle cevap verebilir? sorusu ile ekillenmitir (nce,

2001:13). 20. yzyln ikinci yarsndan itibaren kamu ynetimleri dnya leinde

bu sorunun cevabn aramaktadrlar.

1980li yllarda tm dnyada yaanan ekonomik, sosyal ve siyasal gelimeler

kamu sektrn en ok tartlan konular arasnda n sralara tamtr. Bu yllarda

kamu sektrne eitli ynlerden eletiriler yaplmaya balanarak devletin, kat,

hantal ve brokratik yaps sorgulanmtr. Bilginin ve teknolojinin ateledii

deiim ortam, kamu ynetiminde abuk hareket etme, ynetime dinamik ve daha

esnek bir yap kazandrma, deien ve gelien koullarn ortaya kard toplumsal

taleplerin karlanmas amacna ynelik bir yap oluturma gibi sreleri gndeme

getirmitir (zer, 2006:3). te bu ortamda, geleneksel Weberyen Brokratik Ynetim

Modeli2nin yetersizliklerine bir tepki olarak Yeni Kamu Ynetimi (new public

2 Byk organizasyonlarda ideal ynetim ilkeleri zerine almalar yapan Alman sosyolog Max Weber (1864-1920)in Brokratik Ynetim Teorisinin balca ilkeleri: - Kat emir ve komuta zinciri ierisinde hiyerarik bir organizasyon yaps oluturulmas, - Merkeziyeti iblm - Organizasyonlarda rgt merkezli, biimsel kurallarn hkimiyeti, - Yneticilerin seimle deil atama yoluyla ibana getirilmesidir.

8

management) anlay domutur (Al, 2003:51). Bilgie gre yeni anlay, basit bir

reform ya da iletme tarzndaki deiiklik deil, devletin toplumdaki rolnde ve

devlet-vatanda ilikisinde nemli bir anlay deiikliini ifade etmektedir (Bilgi,

2008:28). Yeni anlay dorultusundaki politikalar, ilk olarak ngilterede Margaret

Thatcher dneminde ortaya karken benzerlerine ayn dnem Amerikasnda Ronald

Reagen dneminde, Trkiyede de Turgut zal dneminde rastlanmaktadr.

Tutum yeni ynetim anlay dorultusunda devlet rgtlenmesinde yaanan

gelimeleri aadaki gibi ifade etmektedir:

-Ulusal kamu ynetimlerinin byklnde, kapsamnda, kulland kaynaklarda ve etkileme aralarnda bir daralma, -Kamu grevlilerinin geleneksel statlerindeki anma dolaysyla kamu grevlerinde ok salam olan istihdam garantisi olan sistemden szlemeli yapya ynelme, -Kamu ynetiminde iletme yneticilii anlaynn n plana kmas, -Kamu ynetimini demokratikletirme ve ynetiim modeli; bu balamda vatandan bilgi edinme hakknn gelitirilmesi, ak ynetim ve katlmc mekanizmalarn oluturulmas (Tutum, 1995:135-137).

1980li yllarda, dnya leinde devletlerin, artan ihtiyalar karlamakta

glk ekmesi devletlerin rolnn sorgulanmasna yol am; alternatif hizmet

sunum mekanizmalar gndeme gelmitir. zelletirme uygulamalarnn artmas,

vatanda istek ve beklentilerinin karar alma srelerine yansmas, bilgi ve iletiim

hizmetlerinden yararlanma, e-devlet uygulamalarna geilmesi, kamu maliyesinin

daha iyi ynetilmesi, etik ilkelerin kamuda yaygnlatrlmas, toplam kalite anlay,

performans ynetimi gibi ada ynetim ilkeleri kamuda uygulanr olmutur

(Cokun, 2008:55).

Gelimi ve gelimekte olan lkelerin oununda devletin rol ve bykl

ile kulland yntemlerin byte altna alnarak sorgulanmaya balanmas dar

9

anlamda kamu hizmetlerinde, geni anlamda ise devlet, toplum ve ekonomi

ilikilerinde kullanlan yntemlerin tartmaya almasna neden olmutur. Yeni

paradigma, brokrasinin dorudan hizmet salama arac olmas gibi temel ve

vazgeilmez zelliklerini sarsmtr ve geleneksel ynetim anlaynn alternatif

hizmet sunum arac, e-devlet modeli olmutur (Bilgi, 2008:28). e-Devlet,

merkeziyeti olmayan yatay bir koordinasyon yaps iinde biliim ve iletiim

teknolojilerinin etkin kullanm sayesinde kamu ynetiminin tm birimlerini

birbirine, vatandalar da bu a yapsna balamaktadr.

Ukan ve ahinin e-devlet ile geleneksel devletin zihinsel ve yapsal

dnmne ilikin nerdii model Tablo Ide ifade edilmektedir:

Tablo I: Geleneksel Devlet/e-Devlette Vatanda-Kamu Ynetimi likisi

- Geleneksel Devlet - - e-Devlet - Pasif Yurtta

Aktif-Mteri-Yurtta

Kat Temelli letiim

Elektronik letiim

Dikey/Hiyerarik Yaplanma

Yatay/Koordineli A Yaplanmas

Ynetimin Veri Yklemesi

Yurttan Veri Yklemesi

Eleman Yant Otomatik Sesli Posta, ar Merkezi vb.

Eleman Yardm Kendi Kendine Yardm/Uzman Yardm

Eleman Temelli Denetim Mekanizmas Otomatik Veri Gncellemesiyle Denetim

Nakit Ak/ek

Elektronik Fon Transferi (EFT)

Tek Tip Hizmet Kiiselletirilmi/Farkllatrlm Hizmet

Blmlenmi/Kesintili Hizmet Btnsel/Srekli/Farkllatrlm Hizmet

Yksek lem Maliyetleri

Dk ilem Maliyetleri

10

Verimsiz Byme

Verimlilik Ynetimi

Tek Ynl letiim

Etkileim

Uyruk likisi

Katlm likisi

Kapal Devlet

Ak Devlet

Kaynak: Ukan, 2003:47.

Tablo IIde Brokratik Yap ile e-Devlet Modeli karlatrlmaktadr.

Tablo II: Brokratik Yap ile e-Devlet Modelinin Karlatrlmas

Brokratik Yap e-Devlet Modeli

Oryantasyon retimde verimlilik Tketici memnuniyeti ve kontrol, esneklik

rgtsel Sreler levsel rasyonalite, kontrol, dikey hiyerari

Yatay hiyerari, bilgilerin paylam

Ynetim lkeleri Emir ve kurallarla ynetim Esnek ynetim, merkezi koordinasyon eliinde blm ii takm almas

Liderlik Tarz Emir ve kontrol Kolaylatrma ve koordinasyon, yeniliki giriim

sel letiim Yukardan aaya doru, hiyerarik

Merkezi koordinasyonla ok ynl a, direk iletiim

Dsal letiim Merkezilemi, resmi ve snrl kanallar

Resmi ve resmi olmayan, direk ve hzl geri bildirim, ok kanalllk

Hizmet Sunum ekli Belgelere dayal tarz, kiiler aras etkileim

Elektronik deiim, yz yze olmayan etkileim

Hizmet Sunum lkeleri Standartlatrma, tarafszlk, eitlik

Vatanda zgnletirme, kiiselletirme

Kaynak: ahin, 2008:55.

e-Devlet, devlet-vatanda, devlet-zel sektr ve devlet-sivil toplum

kurulular bata olmak zere, dier kurum ve kurulularla olan ilikilerde daha az

sorun yaanmasn hedeflemektedir, nk e-dnm yenilie, rgtsel renmeye

11

ve giriimcilie vurgu yaparak devletin srekli olarak kendisini yenilemesini

ngrmektedir. Geleneksel brokratik ynetim modeli, yukardan aaya doru

ynetimi ve hiyerarik iletiimi n plana karrken; e-devlet, takm almas, ok

ynl alar, direk iletiim ve hzla geri bildirim zerinde durmaktadr. Bu sistemde

srkleyici g, toplumdan evrimii hizmetlere, demokratik paylama, hesap

verebilirlie, effafla ayrca hizmetteki hz ve kaliteye kar gelen taleptir (ahin,

2008:46-47).

2.2. e-Devlet Tanmlar

Akll devlet, dijital devlet olarak da isimlendirilen e-devlet kavram, bilgi

teknolojilerinin en yaygn rnei olan internetin, birok alanda kullanlabilecei

teziyle birlikte literatrde kullanlmaya balanlmtr ve henz ak, net, herkes

tarafndan kabul edilen bir tanm ortaya konulmadndan ilgili almalarda farkl

tanmlar ile karlalmaktadr.

e-Devlet kavramna ilikin baz tanmlar, aada belirtildii zere, olduka

basittir ve sadece teknik anlamda ifadeleri iermektedir:

e-Devlet, vatandalarn ya da i dnyasnn devlet kurumlaryla olan iliki ve ilemlerinin elektronik ortamda gerekletirilmesidir e-Devlet, elektronik bilgi ve iletiim teknolojileri vastasyla kamu hizmetlerinin daha hzl, etkin, effaf bir biimde vatandalara, zel sektr kurulularna ve dier kamu kurumlarna dk maliyetle sunulmasdr (ahin, 2008:45). e-Devlet, kamu kurulular, zel sektr ve vatandalardan oluan unsurun ayn ortamda elektronik olarak iletiim kurabildii ve ilemlerini srdrebildii, daha ok web tabanl uygulamalardan oluan teknolojik ynetim biimidir (Arifolu, 2004:236).

12

Baz kaynaklarda, e-devlet karlkllk vurgusu ve ngrleri ile beraber daha

geni kapsaml tanmlanmaktadr:

e-Devlet, devlet ynetiminde biliim teknolojilerinin stratejik kullanm sayesinde, bilgi toplumunun ihtiyalarna cevap verebilecek, vatanda ve kurumlar ile elektronik ortamda iletiimde bulunarak verimlilii, effafl ve kalknmay salayacak bir yeniden yaplanma modelidir (Kuran, 2005:11). e-Devlet, devletin vatandalara kar getirmekle ykml olduu grev ve hizmetler ile vatandalarn devlete kar olan grev ve hizmetlerinin karlkl olarak elektronik iletiim ve ilem ortamlarnda kesintisiz ve gvenli olarak yrtlmesidir(Saruhan, 2003:130).

Baz tanmlarda ise e-devletin, kamu ynetiminde ynetsel bir dnme

iaret ettii, yeni bir ynetim paradigmas olduu, hatta toplumsal ilikilere ve

dinamiklere yeni anlamlar kazandran bir ynetim biimi olduu ynnde grler

vardr:

e-Devlet kamu ynetsel birimlerinin enformasyon teknolojilerini kullanarak vatandalar, firmalar ve dier devlet birimleri arasndaki ilikileri dntrmesidir. Bu teknolojiler sayesinde, kamu hizmetlerinin vatandaa daha iyi sunulmas, vatandan bilgiye eriimi ile glendirilmesi ve daha etkin bir kamu ynetiminin salanmas hedeflenmektedir (Ksecik ve Karkn, 2004:98).

Model olarak, e-devlet, yurttalarn, mteri, kamu ynetimi faaliyetlerinin de hizmet, olarak grld, kalite-fiyat performans ltlerinin uyguland, en az maliyet ve emekle en kaliteli hizmetin retilmesini hedefleyen verimlilik ynetim sistemidir (elik, 2005:42).

e-Devlet kavramnn ok ynl oluu zaman zaman kavram kargaasna da

yol aabildiinden e-devletin ne olduu kadar ne olmadn da tanmlamak

nemlidir. rnein gnmzde henz evrilmekte ve ieriini aramakta olan e-devlet

ile e-ticaret, e-demokrasi gibi kavramlar arasnda farkllk bulunmaktadr. e-Ticaret

13

daha ok zel sektr kurulularnn kendi aralarndaki ve mterileriyle aralarndaki

ticari faaliyetleri kapsarken; kamu kurumlarnn zel sektr kurulularyla

aralarndaki ticari faaliyetler hem e-devletin hem de e-ticaretin kapsama alanna

girmektedir. Ayn ekilde, e-demokrasi, bilgi ve iletiim teknolojilerinin politik alana

yansmalarn, e-devlet ise ynetim alanna yansmalarn deerlendirmekle beraber

aradaki ayrm her zaman ok net olmamaktadr (Yldz, 2003:307).

ok eitli anlamlar ile birlikte gelecein devleti olarak da tanmlanan e-

devlet; temel olarak kamunun hizmet verdii alanlarda bilgi ve iletiim

teknolojilerinin kullanlmas yoluyla daha effaf, vatandaa daha yakn, daha ucuz ve

daha iyi alan bir idari yap olarak tanmlanabilir (nce, 2001:21). Bu yapy kendine has, ok zel bir sistem klan en temel zellik, sistemin vatandaa

yararlanmak istedii hizmetten yalnzca devlet kurumlarnn ak olduu gn ve

saatlerde deil, kendine uygun bulduu bir gn ve zamanda yararlanabilme olanan

sunuyor olmasdr.

Vatandan istedii zamanda istedii kamu hizmetinden faydalanabildii e-

devlet tanmndan hareketle elektronik kamu hizmetlerini de, devletin vatandaa ve i

dnyasna verdii hizmetler ile kendi kurumlar arasndaki iletiimin elektronik

ortamda yrtlmesi olarak tanmlamak mmkndr (Saruhan, 2003:133).

Tablo IIIde elektronik kamu hizmetleri kullanm alanlar zetlenmektedir.

14

Tablo III: Elektronik Kamu Hizmetleri Kullanm Alanlar Bilgi Verme

Hizmetleri

letiim Hizmetleri Online lem

Hizmetleri

Gnlk Yaam hayat, konut, eitim, salk, kltr, ulam, evre vs hakknda bilgiler

Gnlk yaama ilikin konularda danmanlk, i ya da konut ilanlar, e-posta iletiimi

Bilet rezervasyonu, eitli programlara kaytlar

Uzaktan Ynetim Kamu hizmetleri rehberi, idari sreler iin klavuz, kamu kaytlar veri tabanlar

Kamu grevlileri ile e-posta iletiimi

Formlarn elektronik ortamda doldurulmas

Politik Katlm Yasal dzenlemeler, meclis kaytlar, siyasi programlar, gr belgeleri, karar alma srecinde hazrlanan belgeler

Siyasi konularla ilgili tartmalar, politikaclarla e-posta iletiimi

Referandum, seimler, anketler

Kaynak: nce, 2001:9-10.

2.3. Ynetiim Modeli Olarak e-Devlet

Devletin rol ve fonksiyonlar ile kamu ynetiminin ileyiinde yaanan

deimeler, yeni srete, devletin egemen-tek belirleyici g olma zelliini

kaybetmesine, bir dizi yeni aktr ve kurumun kamu politikalarnn karar alma ve

uygulama srelerinde aktif rol almasna yol amtr. Yeni anlaya gre, toplumu

kontrol eden ve dzenleyen geleneksel ynetim-iktidar modelinin modas gemitir.

Ulusal hkmetleri, uluslar aras evre, sivil toplum kurular, medya ve vatandalar

farkl dzeylerde etkilemektedir. Kamu politikalar artk ibirlii ierisinde belirlenir

15

olmutur ve ynetim anlayndaki bu deiimleri aklayan kavramsal ereve,

genelde ynetiim (governance) yaklam iinde ele alnmaktadr.

Ynetiim konusundaki tanmlar eklektik ve grece dank olmakla birlikte,

kavram, genel olarak, bir toplumsal-politik sistemdeki ilgili btn aktrlerin ortak

abalar ile elde edilen sonularn oluturduu yap ya da dzen olarak tanmlanabilir

(zer, 2006:60). Ynetiim bu ekliyle ynetmekten kaynaklanan ancak, ayn

zamanda onun tesinde, bir dizi aktrn ve kurumun varlna iaret etmektedir.

Ynetiim terim olarak ilk kez Kuzey Avrupada, ardndan da btn dnyada

kullanlmaya balanlmtr. Terimin kkeni 16. yzyla kadar gtrlebilmektedir.

zellikle 17. yzylda Fransada hkmeti sivil toplumla uzlatrmaya ya da

kombine etmeye alan bir yaklamdan esinlendii belirtilmektedir (Yksel,

2000:147). Ynetiim teriminin olgunlamas ngilterede olmutur. lkede

ynetiim ilk olarak, ngiliz modelinde klsik Westminister modeline meydan okuma

eklinde domutur. Bu modelde, parlamento stnl, gl kabine hkmeti

sistemi ve seimler araclyla salanan sorumluluk sistemi sz konusudur. Hakim

unsur bakanlk sorumluluu erevesinde niter devletin ynetilmesidir. Ynetiim

bu klsik yaplanmaya kar kmakta ve mevcut sorunlar sz konusu yapnn

olumsuzluklarna balamaktadr. Gnmzde ise terimin, 1980li yllarda Latin

Amerikada belirginleen demokratikleme dalgasyla ve bu dalgann 1990lardan

itibaren Afrikada yaylmasyla, dnya genelinde kullanmnn artt grlmektedir.

Bu dnemde neoliberal kuramclar, daha inac ve politik bir yaklam benimseyerek

ynetiim modeli ve kavram zerinde odaklamaya balamlardr (Yksel,

2000:153).

Dnya Bankas da Afrika lkeleri iin kulland ynetiim kavram ile

Afrika lkelerinin kalknmasn ve ynetimini, devleti ya da kamu ynetimini aan

16

bir fenomen olarak grmtr (aylan, 2000:20). Ynetiim anlaynn dnya

genelinde yayln hzlandran nedenler aadaki ekilde saylabilir:

- Tm dnyada; politikann giderek karmaklamas ve bamllklarn

artmasndan dolay geni bilgi ve perspektife duyulan ihtiya,

- Bilgi toplumunun artan ihtiyalarn karlamak ve daha iyi bir bilgi

ynetimi salamak,

- Vatanda politika oluturma srecine dahil ederek grlerinin dikkate

alnmas ynndeki beklentilerini karlamak,

- Daha fazla effaflk ve hesap verebilirlik ynndeki talepleri karlayarak

devlete gveni salamak.

Esas olarak, geleneksel devlet yaklamna karlk olarak e-devlet

yaklamnn hayata geirilmeye allmasnn ve e-devlet uygulamasna gei

hazrlklarnn temelinde, "karlkl ynetmek" olarak ifade edilebilen ynetiim

(governance) yaklam bulunmaktadr. "Yneten" ve "talep eden" geleneksel devlet,

e-devlet yaklam ile "karlkl ynetilen ya da vatandalarn da kamu hizmetlerini

ynlendirebildii" ve "taleplere en iyi ekilde cevap veren" bir yapya dnmektedir

(nce, 2001:69-70).

nternet ve bilgi teknolojilerinin ynetim srelerinde kullanlmas ve e-

devlet uygulamalarna gei, ynetiim modelinin nerdii, kamunun zihniyet

dnmn salayacak nemli aralardr. "e-Ynetiim olarak adlandrlan ve

kriterleri, aklk, katlm, hesap verebilirlik, etkinlik ve tutarllk olarak belirlenen bu

yaklam aslnda biliim teknolojilerinin oluturduu, e-devletin, ynetim, hukuk ve

e-demokrasi boyutlarnda meydana getirdii deiimlerin bir bileimidir. nk e-

devletle birlikte ynetimde saydamln artmas salanrken bunun sonucu olarak da

bir taraftan ynetiimin etkin, verimli, tutumlu ve hesap verme ykmll

17

kurumsallam, drst bir ynetimin olumas kolaylam, dier taraftan da

yurttalarn ynetime katk dzeyi ykselmi olmaktadr (Aktel, 2003:112).

Devletin hacmini yeniden belirlemek, devletin vatandalarna sunduu kamu

hizmetlerine ok aktrl ve zm ynelimli uygulamalarla katlmc bir eksende

yaklamak amacn gden kamu ynetiminin etkinliini arttrmaya ynelik yeni

ynetim yaklamlarndan birisi olan ynetiimin e-boyutu, zellikle gelimekte

olan lkelerdeki merkeziyeti, otoriter, hiyerarik ve krtasiyeci brokratik yapnn

ortaya kard skntlara kar bir zm olarak grlmektedir. Bilgi toplumu

kavram zerine ina edilen, biliim ve bilgi teknikleriyle glendirilerek elektronik

uygulamalarla hz ve kapasitesi artrlan e-devlet yaklam, e-ynetiim

uygulamalaryla sosyo-kltrel dinamikler tarafndan iselletirilmektedir. Bylece

kendi iinde katlmclk, saydamlk ve hesap verebilirlii salayan bir kamu

ynetimi yaratlmak istenmektedir (Demirel, 2010:90-91).

2.4. e-Devletin Ama ve ngrleri

e-Devletten beklenen faydalar, e-devlet uygulamalarnn amalar, geliimi

ve hz lkelerin politik sistemlerine, ekonomik durumlarna, bilgi ve iletiim

teknolojilerindeki gelimiliklerine, ynetim ve liderlik tarzlarna, vatanda, zel

sektr ve kamu sektrnden oluan ilem sahiplerine gre deimektedir. rnein,

bir Afrika lkesinde balatlan e-devlet giriiminin temel amac yolsuzluu nlemek

iken Batl bir lkede en nemli ama devletler/eyaletler aras rekabetin

glendirilmesi olabilmektedir (Ate, 2003:489). Ancak, yine de tm lkeler iin

geerli e-devlet uygulamalar ile amalananlar ana hatlar ile aadaki ekilde

sralanabilir (Ate, 2003:488, Balc, 2008:321, Ksecik ve Karkn, 2004: 99, Kuran,

2005: 16-17, ahin, 2008: 60-61, Yldz, 2003:305-329):

18

Kamuda hesap verebilirliin ve effafln salanmas,

Kamu kurumlarnn gvenilirliinin artrlmas,

Bilgiye ulama ve kullanm kolayl salanmas,

Kamu kurumlar arasnda bilgi btnl salanarak bilginin ktye

kullanmnn nne geilmesi,

Kamu hizmetlerinin sunumunda kopukluk ve dankln nne geilmesi,

Kamu hizmetlerinin daha dk maliyetle ve daha nitelikli sunulmas,

Kamu hizmetlerinin retimi ve ynetimi srecinde vatandalarn istek ve

eilimlerinin deerlendirilerek her dzeyde katlmc yurttaln nnn

almas,

7/24 kamu hizmeti sunulmas,

Zamandan, kttan, enerjiden tasarruf salanmas,

nsan kaynaklar maliyetinin azaltlmas,

Kamu gelirlerinin artrlmas ve ekonomik gelimenin salanmas,

Brokratik srelerin basitletirilmesi ve otoriter eilimlerin azaltlmas,

Esnek ynetim anlaynn benimsenmesi.

e-Devlet uygulamalarnn amalar incelendiinde kamusal alanda effaflk,

kamu hizmetlerinde verimlilik, kamu hizmetlerinde btnlk, kamu hizmetlerine

eriebilirlik ve kamu hizmetlerine katlmclk balklar ne kmaktadr.

19

2.4.1. Kamusal Alanda effaflk

e-Devlet uygulamalarnn temel amalarndan biri olan effaflk, yaplan

ilerle ve hizmetlerle ilgili olarak gizlilik snrlamalarnn mmkn olan en alt

dzeye indirilmesi, bilgi edinme hak ve zgrlnn nnn almasdr (Ksecik

ve Karkn, 2004: 99). Klasik kamu ynetiminde ilerin nceden belirlenmi

srelere, yntemlere ve kurallara gre sevk ve idaresi sz konusudur (zer,

2006:5). Kat brokratik yap iinde, ynetilenlere bilgi verilmemesi ve karar alma

srelerinde vatandalarn istek ve eilimlerinin dikkate alnmamas, zaman

ierisinde kamuda statkoculua yol amakta; statkoculuun doal sonucu da

gizlilik ve da kapallk olmaktadr.

Yeni kamu ynetimi anlaynn bir unsuru olarak e-devletin temel sylemi

ise kaytl devlet, effaf ynetim ve ak toplum idealidir. Bu sylemde

effaflk, hukuk devletlerine zg gizliliin yasal tanmnn dna klmamas, tm

kamu kurum ve kurulularnn saklamak ve ilemek durumunda olduklar bilgileri,

yalnzca kendilerine zg gizli bilgi, kurulua zel bilgi olduu dncesinden

vazgemeleri demektir (Ate, 2003:494). Bilgi gvenliinin ve doru bilgiye

ulalrln e-devlet uygulamalar ile salanmas, kamu hizmetlerinin karar alma

mekanizmalarndan sunulmalarna kadar geen srecin her aamasnn denetiminin

kolaylamas ve bylece kamuda hesap verebilir ve effaf bir ynetim anlaynn

egemen olmasdr.

2.4.2. Kamu Hizmetlerinde Verimlilik

Verimlilik kavram, temel iletmecilik kavramlarndan biridir ve teknik olarak

anlam ktlarn girdilere orandr. letme teorisinde verimlilik kavram kr

kavram ile balantldr, nk kr, iletmelerde elde edilen gelir ile maliyetler

arasndaki pozitif fark ifade eder (Mftolu, 2003:224). Ancak, kamu ynetiminde,

20

krllk diye bir hedef bulunmamaktadr, krllk yerine verimli hizmet ifadesi

kullanlabilir ve kamu hizmetlerinde verimlilik ile ifade edilen, kamu hizmetlerinin

daha dk maliyetle daha nitelikli olarak sunulmasdr.

Ynetim, e-devlet uygulamalar sonucunda vatandaa her trl bilgiyi bilgi

teknolojilerinin uygulamadaki en yaygn yolu olan internet ile ulatrabilmektedir

(Ksecik ve Karkn, 2004: 100). Krtasiyeciliin ve personel gereksiniminin byk

lde azalmas, kt alma, fotokopi, posta maliyetlerinin ve arivciliin byk

lde ortadan kalkmas gibi tasarruf kalemleri, genel maliyetlerin azalmasnda

nemli katklara sahiptir. Salk, eitim, altyap gibi temel hizmetlere ynelik

verimlilik art ulusal bilgi uurumunu azaltrken kalknmaya da katk salamaktadr

(Kuran, 2005:22).

2.4.3 Kamu Hizmetlerinde Btnlk

e-Devlet uygulamalarnn bir dier amac da kamusal hizmetlerin

yrtlmesinde btnln salanmasdr. Kamu hizmetlerinde e-devlet

balamnda btnlk irdelenirken iki ayakl bir yapdan sz etmek gerekir. Birinci

ayak, kamunun rgtsel ileyi asndan enformasyon ve iletiim teknolojileri

yoluyla etkinlik ve etkenlie ulamak iin bilgileri btn birimlerin yer ald bir

portalda toplamas, depolamas ve organize halde tutmasdr (Balc, 2008:320).

kinci ayak ise hizmetten faydalananlarn hizmetlerle ilgili olarak tartabilecekleri,

gr beyan edebilecekleri forumlar oluturmalar ve bylece etkileimli bir yapnn

hem kullanclar hem de sunucular asndan olumasdr (Ksecik ve Karkn, 2004:

101).

21

2.4.4. Kamu Hizmetlerine Eriebilirlik

Bilgi teknolojileri ve internette salanan gelimeler, yaamn her alannda

olduu gibi, kamu hizmetlerinin daha iyi sunumu konusunda da yeni olanaklar

getirmektedir. e-Devlete gei srecinde, kamu internet sitelerinin gelitirilmesi ve

etkileimli almas, kamu hizmetlerinin hzl, kolay kullanlabilir olmas ve gvenli

bir ekilde elektronik ortama aktarlmas; arka planda kurumlarn i srelerini bu

yapya uygun hale getirmeleri, kamu hizmetlerine eriebilirlii kolaylatrmaktadr.

Kamu hizmetlerine e-devlet uygulamalar aracl ile eriilebilirlik geni

anlamda; kamu kurum sitelerine ulamak isteyen tm kullanclarn ulamas

demektir. Engelli ve farkl program kullanan kiilerin alglayabilecei,

anlayabilecei, gezinebilecei ve etkili bir ekilde kullanabilecei ve bunun yan sra

ierik yaratp, katkda bulunabilecei internet sitelerinin oluturulmas e-devlet

uygulamalarnn baarsn artracaktr (Saytay, 2006b:13-19). Btn kamu

kurumlarnn tek bir ana sayfadan ulalabilen hkmet portallar olarak tasarland

e- devlet uygulamalarna, ABDnin http://www.usa.gov/, Singapurun

http://www.ecitizen.gov.sg ve Trkiyenin e-devlet kaps olan http://turkiye.gov.tr

siteleri rnek verilebilir (Altnok, 2005:135).

2.4.5. Kamu Hizmetlerine Katlmclk

e-Devlet, internet a zerinde devlet ve vatanda arasnda interaktif iletiime

ak yeni bir organizasyon yapsn amalamaktadr. Geleneksel devlet anlayndaki

aktif karlkl iletiim, e-devlet modelinde fiziksel uzakl bir tka indirmektedir.

Kamu ynetimi ile ynetilenler arasndaki bu iletiim ann fonksiyonel klnmas

daha aktif ve katlmc bir yurtta profilini dourmaktadr. Vatandalarn kamu

22

hizmetlerinden daha hzl ve zahmetsiz yararlanmasn salayan e-devlet, katlmc-

aktif bir kamu-yurtta ilikisinin nn amaktadr (Ate, 2003:490).

Kamu ynetimi teorisi asndan bakldnda, elektronik kamu hizmetlerinin

yaygnlamas, kamuda modern ynetim anlaynn benimsenmesine yol aar

niteliktedir. Geleneksel sistemde, vatanda hizmeti beklerken e-devlet

uygulamalarnda hizmetler vatanda beklemektedir ve bunun temelinde kamu

ynetiminde paradigma deiimi olarak da adlandrlan yeni kamu ynetimi

yaklamnn nermelerinden biri olan, vatandalarn mteri olarak grlmesi

eilimi yer almaktadr. Dolaysyla, sunulacak hizmeti vatandan talepleri

dorultusunda ekillendirilmekte ve kamu projeleri bunlara cevap verecek tarzda

hazrlanmaktadr. e-Devlet uygulamalar sonucunda ortaya kacak olan en nemli

sonu, kamusal hizmetlerin gnn her saatinde veya yln her annda, istenilen yer ve

zamanda eriilebilecek bir yaknlkta bulunmasdr ki bu durum; tam anlamyla

gerekletiinde, siyasal ve ynetsel sistemle ilgili olarak ortaya kan meruiyet

sorunu da zlecektir. nk demokrasinin en temel ilkesi olan katlmclk

arasz olarak gerekleecektir (Ksecik ve Karkn, 2004: 102). Balcya gre;

gelien teknoloji ile dorudan demokrasinin yeni bir tr ortaya kmakta ve bu

sayede brokratik ilemlerde ve siyasette yolsuzlua bulam politikaclar ile zel

karlarn arl azaltlarak, vatandalarn isteklerinin rahata ifade edilmesinin

yolu almaktadr (Balc, 2008:317).

Siyasal alanda temsili demokrasinin bunalm olarak ortaya kan katlma

krizi ile ynetsel alanda ortaya kan brokratik modelin amaz olarak gndeme

gelen katlma sorunlar kendi aralarnda ilikilendirilebilir. Bu anlamda,

vatandalarn siyasal katlmdan dlanmalaryla, kamu hizmetinden faydalananlarn,

bu hizmetlerin karar alnma ve uygulanma mekanizmalarna katlmndan

dlanmalar arasnda paralellik olduu dnlebilir.

23

2.5. e-Devlet ile lgili Sorunlar ve Eletirel Yaklamlar

e-Devlet uygulamalarna yalnzca hkmetlerin web sayfalar olarak deil,

politik, sosyal, ekonomik ve teknolojik tm unsurlarn yer ald, kamu ynetiminin

ynetiim balamnda dnmn salayan bir sre olarak bakldnda; e-

devletle ilgili sorun alanlarnn varl da tanmlanm olmaktadr. e- Devlet,

geleneksel ynetim anlaynda kkl yapsal dnmleri vaat etmektedir, fakat bu

dnmlerin nasl?, ne kadar zamanda? ve ne kadar maliyetle yaplaca?

gibi sorular henz cevaplanm deildir.

e-Devlete eletirel yaklaan baz yazarlar, tad tm pozitif ynlere ramen

e-devlet uygulamalarnn baz problemlere elik ettiini vurgulamaktadrlar.

Tartmalar, zellikle gelimekte olan lkeler sz konusu olduunda artmaktadr. e-

Devlet uygulamalarnn hayata geirilmesi iin byk bir ekonomik g, zaman ve

personel eitimi gerekmesi, bunun ise gelimekte olan lkelerin zaten kt olan

kaynaklarnn nceliklerinin yeniden belirlenmesi anlamna geldii nermelerden

biridir. Dier bir nerme de e-devletin baarsnn ve ilerliinin pek ok faktre

birden bal olmasdr. Bata politik istikrar olmak zere, devlete duyulan gven,

toplumun sosyo-ekonomik yaps, devletin merkeziyeti veya yerinden ynetime

arlk vermesi gibi deikenler e-devletin baar ya da baarszlnda rol

oynamaktadr (Balc, 2008:330). Gelimekte olan lkelerde baary etkileyen

faktrlere; brokratik diren, personelin eitim ve uyum sorunu, sosyo-ekonomik

diren, hizmetlerin fiyatlandrlmas ve finansal yk getirmesi, telekomnikasyon

altyapsndaki eksiklikler v.b. almas gereken engellerin de eklenmesi, e-devlet ile

ilgili tartmalarn artmasna neden olmaktadr.

e-Devletin kuramsal temellerine ynelik dier bir eletiri de e- devlet

uygulamalar ile hedeflenenlerin gerekilikten uzak olduu ynndedir. Atee

gre, e-devlet projelerinde ngrlen kapsaml program ve amalar, ilk anda

24

grlenin aksine devlette radikal bir dnmn safhas deil, yalnzca modern

devletin bir restorasyon almasdr. Brokratlar, teknisyenler ve vatandalar bu

almalardan olaanst sonular bekleyecek kadar mitli olsalar da e-devlet

abalarnda yeteri kadar ilerleme salanamamaktadr. Retorik ile realite birbirine

uymamaktadr (Ate, 2003:494-495).

e-Devlet modeline ilikin sorunlardan bir ksm kamu ynetim

kademelerinden, bir ksm kullanclardan, bir ksm her ikisinden birden ve bir ksm

da teknik ve yasal altyapnn kurulmas ve srdrlmesindeki zorluklardan

kaynaklanmaktadr (nce, 2001:30). Sorunlar farkl kaynaklarda eitli ekillerde

tanmlanm olsalar da temel olarak; iktisadi, teknik, yasal, ynetsel ve toplumsal

alanlar ile etik alannda younlamaktadr.

2.5.1. ktisadi Sorunlar

e-Devlet uygulamalar ile ilgili en nemli iktisadi sorun, e-devlete gei iin

ihtiya duyulan finansal kaynan ne kadar olduunun kesin olarak

belirlenememesidir. nceye gre kamu hizmetlerinin elektronik ortama tanmas ve

daha nce kat zerinde yaplan ilemlerin byk bir ksmnn uzaktan eriimli

bilgisayarlar araclyla yaplmaya balanmas, bilgi ve iletiim teknolojisi

rnlerinin ve usullerinin youn olarak kullanlmasn gerektirmektedir. Bu, ayn

zamanda bilgisayar ve a teknolojileri ile eitli konularda uzmanlam olan

igcnn istihdam ve saysz form ve evrakn bilgisayar ortamna aktarlmas

anlamna gelmektedir (nce, 2001:40).

e-Devlet uygulamalarnn finansman konusunda iki ayr akm bulunmaktadr.

Birinci akmn savunucular, e-devletin bir kamu hizmeti olduunu dolaysyla

giderlerin vergi gelirleriyle karlanabileceini iddia etmektedirler. Dier akmn

25

taraftarlar ise vatandalarn e-devlet vastasyla elde ettikleri bilgi ve hizmetler iin

bir cret demelerini savunmaktadrlar. Bu iki yaklamn kesitii noktada ise sanal

bilgi ve hizmetlerin ounun cretsiz olduu, buna karlk bazlarnn kullanmnn

crete tabi klnd karma sistemler bulunmaktadr (Yldz, 2003:315). Trkiyede e-

devlet uygulamalarnda, birinci akmn savunduu dier bir deyile, e-devletin bir

kamu hizmeti olduu dolays ile giderlerinin vergi gelirleri ile karlanabilecei

gr geerlidir.

e-Devletin iktisadi boyutu ile ilgili dier bir sorun alan da devlet-zel sektr

arasnda kurulan ilikidir. e-Devlet, bir taraftan kamu ynetiminin daha gelimi

hizmet sunabilmesi iin bilgi ve iletiim teknolojilerinden yararlanmasna olanak

tanrken, dier taraftan da bilgisayar ve yazlm teknolojileri sektrnn, devletin

faaliyetleri zerindeki ilgisini artrmaktadr. Bylece, biliim hizmetleri kamu

ynetimi alannda zel sektrn faaliyet gsterebilecei yeni bir alan yaratmaktadr

ve bu sonu sosyal devlet anlay bakmndan sknt yaratabilmektedir (Sonuvar,

2008:26).

2.5.2. Yasal ve Teknik Sorunlar

Bilgi ve iletiim teknolojilerinin kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas

srecinde aktif olarak kullanlmas, ekonomik ve sosyal hayatn her aamasna

kolaylklar getirdii gibi baz sorunlar da beraberinde getirmektedir. Bu sorunlardan

en nemlileri teknik ve yasal alanda yaanmaktadr. Yasal alanda sorunlar;

elektronik belgelerin devlet tarafndan kabul edilmesi ve bu belgelerde kimlik

kantlanmas, bilgi gvenlii ve kiisel bilgilerin gizliliinin salanmas, elektronik

imzann kabul, internet ortamnda ilenen sular, szleme hukuku, kurumlar aras

bilgi paylamnda kural ve standartlarn ortaya kartlmas ve genel devlet

politikasnn ve stratejisinin oluturulmas gibi konularla ilgilidir (Ksecik ve

Karkn, 2004: 103).

26

e-Devlet uygulamalarnda bilgi gvenliinin salanmas yasal sorunlar

alannda nemli bir konudur. Bilgiye srekli olarak eriilebilirliin saland bir

ortamda, bilginin gndericisinden alcsna kadar gizlilik ierisinde, bozulmadan,

deiiklie uramadan ve bakalar tarafndan ele geirilmeden btnlnn

salanmas ve gvenli bir ekilde iletilmesi, kamu hizmetlerinin internet ortamnda

sunumunda, olmazsa olmazdr. Sarolu yksek seviyede e-devlet gvenliinden

bahsedebilmek iin yaplmas gerekenleri aadaki ekilde zetlemektedir:

kurumsal ve bireysel anlamda bilgi gvenliinin gerekleri yerine getirilmelidir, bilgi gvenlii konusunda uzmanlar yetitirilmelidir, gvenlik testleri ile e-devlet uygulamalar periyodik olarak test edilmelidir ve toplumda e-devlet gvenlii bilinci oluturulmaldr (Sarolu, 2008).

Sz konusu maddelere bilgiye yasa d yollarla ulamn engellenmesi iin

hukuki dzenlemelerin yaplmas eklenilebilir.

Yldz internet aracl ile sunulan bilgi ve hizmetlerin gizlilii konusunu iki

ayr adan incelemitir. Yldza gre, ilk olarak ynetim birimlerinin vatandalara

ve kurumlara hizmet sunarken kulland gizli bilgilerin kt niyetli nc

ahslarn eline gememesi iin bilgi bankalarnn dikkatle korunmas gerektir.

Gizlilik konusunun ikinci ynn ise internet zerinde sergilenen kamusal bilgilerin

ulusal gvenlii tehlikeye drmemesi oluturmaktadr (Yldz, 2003:316).

e-Devlet uygulamalar ile ilgili dier bir yasal sorun; idare hukuku alannda

gze arpmaktadr. Elektronik ortamda gerekletirilen; bavuru ilemleri, ilanlar ve

tebligatlar, vatandalar asndan hukuksal olarak hkm ve sonu dourmaktadr ve

bu nedenle yasal dzenlemelerin yetersizlii skntlara sebep olabilmektedir

(Sonuvar, 2008:48).

27

e-Devletin teknik sorunlar boyutu, lkelerin telekomnikasyon altyaplar ile

ilikilidir. lkelerin telekomnikasyon altyaplar; e-devletin belkemiidir. Byle bir

altyap olmadan e-devlet alamaz. Her eyi ile iyi alan bir internet, dolaysyla

ok iyi uydu, yeralt ve yer st donanmlar gerekir. Bilgi teknolojileri ile ilgili

mevcut teknik aralardan ve teknolojik alanda her geen gn ortaya kan

yeniliklerden yararlanlarak, bunlarn en ksa srede e-devlet altyapsna uyarlanmas

gerekir (Ate, 2009:55). Aksi takdirde, kamu hizmetlerinin grlmesindeki

brokratik hantalla teknik sorunlar da eklenmi olacaktr.

2.5.3. Ynetsel ve Toplumsal Sorunlar

Ynetsel sorunlar, kamuda yenilie kar verilen tepkiler ve e-devletin kamu

ynetimi kademelerinde nasl algland dorultusunda ekillenmektedir. Ynetsel

sorunlarn temelinde liderlik inisiyatifi3 olarak da adlandrlan sorun bulunmaktadr.

deal bir idari sistemde liderlik unsuru, pek ok gelimenin salanabilmesi asndan

gerekli koullarn banda gelmektedir. Elektronik devletin geliiminde ortaya kan

liderlik sorunu esas olarak genel bir sorundur ve ounlukla, liderlik pozisyonunda

olanlarn, allagelmi dzenin dna kmakta gsterdikleri isteksizlikle belirgin

hale gelmektedir. Kamu ynetiminin ileyiini geleneksel usullerden kartarak,

an gereklerine uygun bir sisteme kavuturmak iin ncelikle liderlerin elektronik

devlet fikrini benimsemesi kanlmaz grlmektedir. Bu bakmdan, lider

inisiyatifinin en st kademeden balamak zere ynetimin daha alt kademelerine

doru yaygnlamas, her eyden nce lider pozisyonunda bulunanlarn ikna olmas,

ilgilileri sevk ve tevik etmesi gerekmektedir (nce, 2001:30-31).

3 Burada kullanlan liderlik terimi, gerek bir kiinin liderliini ifade ettii gibi, kurumsal anlamda liderlik olarak da deerlendirilebilir.

28

e-Devlet uygulamalarnn en nemli ngrlerinden biri vatandalarn daha

etkili kamu hizmeti almalardr. Toplumun genelini ilgilendiren e-devlet

uygulamalarnn etkin olabilmesi iin hane halk internet eriiminin yksek

dzeylerde olmas gerekmektedir. Aksi takdirde internet zerinden sunulan kamu

hizmetlerine yalnzca kk bir grup ulaabilecektir. Dijital uurum; teknolojiyi

kullanamayan veya ondan faydalanmayan insanlarla teknolojiye eriebilen ve

teknolojiden faydalanabilen insanlar arasndaki fark ifade etmektedir (Sonuvar,

2008:40). Dijital uurumun bymesi e-devlet uygulamalarnn toplum tarafndan

kabul edilmesinin glemesi demektir. Bu sebeple Ukana gre dijital uurumu

nlemek iin bilgi ve iletiim teknolojileri ilerlii ve balant imkann, ierik gelitirme ve bilgi ileme donanmn, bilgi okuryazarl ve yaam boyu renme

frsatlarn, yeni rgtlenme ve sosyal iliki modellerini herkesin eriimine sunmak

gerekir (Ukan, 2003:209).

2.5.4. Etik Sorunlar

Ynetsel etik, ynetsel kararlarn verilmesinde tutarl, tarafsz ve gereklere

dayanmay, bireylerin varlk ve kiiliklerine sayg duymay, herkes iin en iyi olacak

eylemlerin seilmesini ve bu eylemlerde adalet, eitlik, tarafszlk, drstlk,

sorumluluk, aklk, sevgi, hogr gsterme gibi evrensel deerleri temel almay

salayan ve yneticilere kamu hizmetlerini sunarken eylemlerinde yol gsterici,

rehber olan davran ilkelerini iermektedir (Baydar, 2005:103). e-Devlet

uygulamalar potansiyel olarak geleneksel devlet yapsn kkl bir deiime uratma

niteliine sahiptir. e- Devletle birlikte ortaya kan yeni durum, kamuda geleneksel

deerlere dayal olan tarafszlk, maddi kar elde etmemek gibi bir takm ynetsel

etik ilkelerin uygulanmasn kolaylatrrken, gven ve kii mahremiyetinin zarar

grmesi gibi yeni baz etik sorunlarn ortaya kmasna yol amaktadr (Tatarolu ve

Cokun, 2010).

29

Devlet-vatanda ilikisinin doasnda yer alan eitsizlik zellii, bu ilikinin

e-devlet uygulamalar ile sanal ortama tanmasyla da deimemektedir. Vatanda

karsna web sitesi veya baka elektronik formda da ksa devlet, egemenlik gcne

sahiptir. Bu durumda vatandalarn en byk ekincesi, kayt altna alnmak ve

izlenmek olmaktadr. Vatandalar kamusal web sitelerine girerken brakaca izlerin

daha sonra bilemedii ve tahmin edemedii nedenlerle devletin kendisini izlemesine

olanak salamasndan ekinmektedir. Etik sorunlarn nemli bir unsuru olan gven

sorunu elektronik ortamda gerekletirilen ilemlerin alannn genilemesiyle daha

da bymektedir (Tatarolu ve Cokun, 2010).

e-Devlet uygulamalarnn, vatanda-hak ve zgrlkleri asndan ortaya

kard etik sorunlarn zm, yasal sorunlarn zm yollar ile benzemektedir.

Etkin ileyen yasal dzenlemelerin gereklemesi kii mahremiyeti, gvenlik gibi

ynetsel etik sorunlarn zmnde nemli rol oynamaktadr.

30

NC BLM

TRKYEDE E-DEVLET POLTKASI

3.1. Trk Kamu Ynetiminde e-Devlete Gei

Kamu hizmetlerinin etkinliini ve kalitesini artrmak iin tm gelimi ve

gelimekte olan lkelerde bilgi teknolojilerinden en st seviyede yararlanma yoluna

gidilmekte ve paralel olarak Trkiyede de, kamu kurum ve kurulularnn

birbirinden bamsz da olsa farkl yazlm ve donanmlar kullanarak kendi web

sayfalarn oluturarak e-devlet projeleri gelitirdikleri bilinmektedir. Ayrca, son

zamanlarda lkemizde e-devlet uygulamalarna ynelik kurumsal projelerin btncl

bir yaklam ile deerlendirilmesine nem verildii grlmektedir.

Trkiyede e-devlet aamalar halinde ekillenmitir. lk aamada

akademisyenler, sivil toplum kurulular, iletmeler ve kamu kesiminin katklar ile,

stratejilerin gelitirilmesi zerinde odaklanlm, ikinci aamada e-devleti hayata

geirmek iin gereken hususlar planlanarak yol haritalar izilmitir. Farkl

aamalardan geen e-devlet modelinin nihai hedefi ise e-devletin bir ara olarak

kullanlmas suretiyle kamu ynetiminin modernizasyonu olarak belirlenmitir. Bu

kapsamda Trkiyede e-devletin birok itici gc bulunmaktadr. Balca itici gler

kamu ynetiminin modernizasyonu ve bilgi toplumunun tevik edilmesidir. zel

sektrn rekabetiliinin artrlmas ve vatandalarn yaam kalitesinin ykseltilmesi

de dier itici gler arasnda yer almaktadr.

Trkiyede e-devlete gei nedenleri ve e-dnm hzlandran faktrler

incelendiinde; i ve d kaynaklar, kurumsal, ulusal ve uluslar aras boyutlar ne

kmaktadr. Tm boyutlar gz nne alndnda e-devlete gei nedenleri; Trk

31

kamu ynetiminde karlalan gven sorunu bata olmak zere, toplumda

karlalan ekonomik, siyasal, ynetsel, hukuksal ve kltrel sorunlara zm

getirecek reform talepleri ve ebiimlilik basklaryla4 ilikilidir. Trkiyede mali

sistemin yozlamas, ekonomik krizler, ar i ve d bor yk, artan bireysel ve

rgtl su oranlar, hzl kentleme, g, sosyal gvenlik sistemi, adalet, eitim,

salk ve brokratik yapnn ileyiinden kaynaklanan sorunlar e-devlet projelerinin

balamasna ve gelimesine neden olmutur (ahin, 2008:75-76).

Refah devleti anlaynn, kreselleme ile eitlenen vatandalarn taleplerine

cevap verememesi, devletin vatandalara bakn ve vatandalarn devletten beklenti

ve taleplerini deitirmitir. Sorunlarn hzla ve katlanarak artt bir ortamda

vatandalarn farkllaan taleplerini karlamak, devlet-toplum btnlemesini

salamak ve azalan gveni tekrar ina etmek ise geleneksel devlet yapsyla mmkn

gzkmediinden kamu ynetiminde etkinlii, effafl ve kalite dzeyini artrma

amalarna ynelik reform talepleri gndeme gelmitir. Bu noktada geleneksel devlet

anlay yerini e-devlet dnml yeni bir devlet anlayna brakmtr (ahin,

2001: 76).

Trkiyenin e-dnmn hzlandrarak e-devlete gemesinde rol oynayan

nemli bir etken de uluslararas ilikilerdir. Avrupa Birlii gibi uluslar st, Dnya

Bankas, OECD, IMF, Birlemi Milletler Kalknma Program gibi uluslar aras

kurulular, e-devlet politikalarn hem parasal kaynak salayarak, hem de teknik ve

ynetsel destek ve/veya denetim destei salayarak etkilemektedirler. (Yldz,

2007:47). Sz konusu bu kurulular, etkin devlet ve ynetiim esasna dayanan

reformlarn kurallarn belirlemekte ve bu kurallara uyma dzeyini gzlemleyerek

tesviyelerde ve gerekirse basklarda bulunabilmektedir. Uluslar aras kurulularn

Trkiyede e-devlet projelerine ilikin rolleri Tablo IVde rneklenmektedir

4 Ebiimlilik basks: Ayn evresel artlarla kar karya olan tm kurum ve kurulularn birbirlerine olan benzerliini artran bask srecini ifade etmektedir.

32

Tablo IV: Uluslar aras Kurulularn e-Devlet Projelerinde Oynadklar

Roller

PROJE ULUSLAR ARASI KURULULARIN ROL

Say2000i - 1980lerde Dnya Bankas ve IMF Projeyi desteklemitir. - Dnya Bankas 1990larda proje danman cretini demitir. - Avrupa Birlii, Dnya Bankas ve IMF projeye destek vermektedir.

DILER - Birlemi Milletler Kalknma Program ksmi maddi destek salamtr. - Avrupa Birlii projeyi desteklemektedir. - Proje AB ve Trkiyedeki kamu kurumlar arasnda sanal bilgi alveriini kolaylatracaktr.

UYAP - Proje Avrupa yarg sistemi ile uyumu salayacaktr. - AB projeyi desteklemektedir.

YERELNET MERNS

- AB projeyi desteklemektedir. - Dnya Bankas projeyi Dou Avrupa lkelerine rnek gstermektedir. - AB projeyi desteklemektedir. - 1990larda Dnya Bankas ve UNDP projeye maddi ve teknik destek salamtr.

VEDOP - AB projeyi desteklemektedir.

Kaynak: Yldz, 2007: 49.

3.2 Trkiyede e-Devletin Tarihesi ve Geliimi

Trkiye internet ile 1993 ylnda tanmasna ramen, ilk kapsaml bilim ve

teknoloji politikas almas 1983 ylnda Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulunun

oluturulmasyla gereklemitir. e-Devlet alma ve uygulamalarna ynelik ilk

resmi admlar ise Kamu Net projesi ile 1998 ylnda atlmtr. 1998 ylnda

Babakanlk Genelgesi ile oluturulan Kamu Net Teknik Kurulu, Trkiyenin e-

devlete gei eylem plannn hazrlanmasndan sorumlu olmutur. Kamu Net Teknik

Kurulunun ana grevleri aada zetlenmitir.

bilgi toplumuna gei srecinde bilgi ve iletiim teknolojilerinin getirdii olanaklardan yararlanarak, devletin etkin, effaf, gvenli,

33

hzl ve kesintisiz hizmet sunacak; e-Kurumlarn oluturulmasn salamak, devlet ve vatanda arasndaki ilikileri elektronik ortama tamak iin Devlet e-Kapsn (portaln) oluturmak (www.bilgitoplumu.gov.tr, 16.06.2010).

Trkiyede bilgi toplumuna gei ile ilgili almalar, 2000li yllara

gelindiinde Avrupa Birlii ile ilikilerin younlamas ile ivme kazanmtr. Avrupa

Komisyonu 1999 ylnda Avrupay dnyadaki en dinamik ve rekabet gc en

yksek pazar haline getirmek amacna ynelik olarak, ye lkelerde internet alt

yapsn kurmak zere eAvrupa+ giriimini balatmtr. Bu kapsamda, 23-24 Mart

2000 tarihlerinde Lizbonda yaplan Avrupa Konseyi Toplantsnda 15 AB lkesinin

Hkmet ve Devlet Bakanlar, Avrupann gelecek on ylda dnyadaki en rekabeti

ve dinamik bilgi tabanl ekonomisi haline gelmesi hedefini koymulardr. te

yandan, 11-12 Mays 2000 tarihlerinde Varovada yaplan Avrupa Bakanlar

Konferansnda ise, Orta ve Dou Avrupa lkeleri, 15 AB lkesi tarafndan

Lizbonda ortaya konulan stratejik hedefleri benimsemi; aday lkeler olarak

kendileri iin eAvrupa+ benzeri bir eylem plann hazrlamaya karar vermilerdir.

Avrupa Komisyonu ubat 2001 tarihinde, Gney Kbrs Rum Ynetimi, Malta ve

Trkiye gibi aday lkelere ortak eylem plannn oluturulmas iin davette

bulunmutur. 23-24 Mart 2001 tarihlerinde Stocholmde yaplan liderler zirvesinde,

ABye aday lke konumundaki lkelerde bilgi toplumu oluturma ynndeki eylem

planlarn ieren eAvrupa+ giriimi grlp onaylanmtr.

eAvrupa+ Eylem Plannda bilgi toplumu olma yolunda hazrlanan projenin

hedefleri aadaki ekilde belirtilmitir.

Bilgi toplumu teknolojileri ve aralarnn kullanm yoluyla, aday lke ekonomilerinin modernizasyonunun ve reformlarnn hzlandrlmasna katkda bulunmak, aday kurumsallklarnn ve yeteneklerinin artrlmasnn desteklenmesi, genel rekabet glerinin gelitirilmesi ve lkelerin sahip olduklar gleri vatandalarnn yararna kullanmalarna frsat verilmesi ve btn vatandalara ucuz iletiim hizmetlerine eriim olana sunulmasdr . (Delikurt, 2007:60).

34

Sz konusu hedeflere sahip eAvrupa+ Giriimine Trkiye 15-16 Haziran

2001 AB Zirvesinde resmen katlmtr. Buna bal olarak Trkiyenin ABye

sunduu Ulusal Programn Bilim ve Aratrma bal altnda, Hkmetimiz

AB erevesinde balatlan ve yrtlmekte olan eAvrupa+ giriimini desteklemekte

ve bu giriime katkda bulunmak istemektedir. Trkiyede bilgi toplumu oluturmak

amacyla e-Trkiye giriimini balatp ynlendirmeyi ve ABdeki almalarla

egdm salayarak bir kurumsal yapy, ilgili zel sectr, akademik evreler, sivil

toplum rgtleri ve dier ilgili kurum ve kurulularla ibirlii halinde oluturmay

hedeflemektedir. denilerek Trkiyenin bu konudaki kararll ifade edilmitir

(Ukan, 2003:155).

Trkiyede e-devlet almalar bakmndan dier bir nemli gelime de, 2003

ylnda 58. Hkmet tarafndan hazrlanan Acil Eylem Plannda yer verilen

eDnm Trkiye Projesi (eDTr) dir. Proje ile sorumlu kurulu DPT olarak

belirlenmi ve 2003/12 sayl Babakanlk Genelgesi ile projenin amalar, kurumsal

yaps ve uygulama esaslar belirlenmitir. Ayn Genelge ile projeyi yrtmek zere

DPT bnyesinde Bilgi Toplumu Dairesi Bakanl oluturulmutur (Saytay,

2006b:25).

4 Aralk 2003 tarih ve 2003/48 sayl Babakanlk Genelgesi ile de e-

Dnm Trkiye cra Kurulu oluturulmutur. e-Dnm Trkiye cra

Kurulunun yeleri aada belirtilmitir.

Devlet Planlama Tekilatnn bal olduu Devlet Bakan,

Milli Eitim Bakan,

Ulatrma Bakan,

Sanayi ve Ticaret Bakan,

Babakanlk Mstear,

ileri Bakanl Mstear,

35

Maliye Bakanl Mstear,

Devlet Planlama Tekilat Mstear,

Babakanlk Ba Maviri (www.bilgitoplumu.gov.tr, 11.07.2010).

Ayrca, Kurula ilgili kurumlardan st dzey yetkililer de katlabilmektedir.

Kurulun temel grevleri aada zetlenmektedir.

Trkiye'nin bilgi toplumuna gei almalarnn hzlandrlmas, bata bilgi ve iletiim teknolojileri politikalar olmak zere bilgi toplumu strateji ve politikalarnn belirlenerek bu alandaki tm faaliyetlerin bir btnlk ierisinde yrtlmesi ve kresel rekabet koullarna uyum salamak zere ekonomik ve sosyal dnmn gerekletirilmesi amacn tayan e-Dnm Trkiye Projesi'nin hayata geirilmesi ve Bilgi Toplumu Stratejisinin uygulanmas srecinde en st dzeyde politika belirleme ve karar alma,deerlendirme ve ynlendirmedir (www.bilgitoplumu.gov.tr, 11.07. 2010).

e-Dnm Trkiye Projesinin hedefleri aadaki ekilde ifade edilebilir.

Trkiyede de uygulanacak olan, aday lkeler iin hazrlanm eAvrupa+ Eylem Plan ve AB mktesebat ile uyum ierisinde bilgi ve iletiim teknolojilerine ilikin politikalar, yasalar ve dzenlemeler yeniden gzden geirilecek ve gerekirse deitirilecektir, Vatandalarn bilgi ve iletiim teknolojilerini kullanarak kamu ynetiminde karar alma srecine katlmn kolaylatracak mekanizmalar gelitirilecektir, Kamu ynetiminde effaflk ve hesap verebilirlik arttrlacaktr, Bilgi ve iletiim teknolojilerinin yaygn kullanm ile kamu hizmetlerinde iyi ynetiimin prensipleri ortaya konacaktr, Bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanm yaygnlatrlacaktr, Kamu Bilgi Teknolojileri projeleri dzenlenecek, izlenecek, deerlendirilecek ve gereksiz yatrmlarn nne gemek amacyla gerektiinde birletirilecektir, Yukarda sralanan amalar dorultusunda zel irketlere rehberlik yaplacaktr (www.bilgitoplumu.gov.tr, 05.08.2010).

36

Yukarda belirtilen hedeflerin uygulanabilmesi iin ncelikli olarak 4 Aralk

2003 tarih ve 2003/48 sayl Babakanlk Genelgesi kapsamnda DPT

koordinatrlnde e-Dnm Trkiye Ksa Dnem Eylem Plan (KDEP) hayata

geirilmitir. Ksa Dnem Eylem Plannda, eitli kurumlara grevler verilerek almalara balanlmtr. 2003-2004 yllarn kapsayan KDEPte ncelikli olarak,

kamu kurumlar tarafndan evrimii hizmetlerin etkin bir ekilde sunulabilmesi iin

birlikte alabilir ve gvenli bilgi sistemlerinin oluturulmasna ynelik eylemlere

yer verilmitir. KDEPin sona ermesinin ardndan 2005 yl Eylem Plan (EP)

hazrlanarak hedeflere ynelik somut projelere balanlmtr. 2005 ylna

gelindiinde Trkiyenin bilgi ve iletiim teknolojilerinden etkin olarak yararlanmas

ve bilgi toplumuna dnmn gerekletirilmesine ynelik orta ve uzun vadeli

strateji ve hedefleri belirlemek zere, 2006-2010 dnemini kapsayan Bilgi Toplumu

Stratejisi ve eki Eylem Plan5, 11/07/2006 tarihli ve 2006/38 sayl Yksek

Planlama Kurulu kararyla onaylanm, 28/07/2006 tarih ve 26242 sayl Resmi

Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir (ahin, 2008:88).

Bilgi Toplumu Stratejisinde, toplumun temel elerini oluturan vatandalar,

kamu sektr ve iletmeler ile bilgi ve iletiim sektrnn mevcut durumu ve

Trkiyenin 2010 ylnda bilgi toplumuna dnm potansiyeli deerlendirilmi;

belirlenen stratejik ncelikler erevesinde 2010 yl iin hedefler ve bu hedeflere

ulamak iin atlmas gereken admlar tespit edilmitir (DPT, 2006a:2). Bu kapsamda

Trkiyenin bilgi toplumuna dnm srecinde yedi temel stratejik eksen

belirlenmitir.

5 Kltr ve Turizm Bakanlnn Bilgi Toplumu Stratejisi kapsamnda sorumlu olduu eylemlere Drdnc Blmde yer verilecektir.

37

Tablo Vde bilgi toplumuna geite belirlenen stratejik eksen ve amalar

zetlenmektedir.

Tablo V: Trkiyenin Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010)

Sosyal Dnm Herkes iin bilgi ve iletiim teknolojileri frsat: Vatandalarn gndelik ve i yaamlarnda bilgi ve iletiim teknolojilerinin etkin kullanm ile ekonomik ve sosyal fayda artacaktr.

Kresel Rekabeti Bilgi Teknolojileri Sektr

Bilgi teknolojileri hizmetleri alannda proje odakl hizmetler ve kamu-zel sektr ibirlikleriyle sektr yetkinliklerinin gelitirilerek d pazarlara alma: Yazlmda rekabet avantajnn daha yksek olduu sektrel zmlere odaklanlacaktr.

Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Dnyasna Nfuzu

letmelere bilgi ve iletiim teknolojileri yoluyla rekabet avantaj: Bir yandan KOBlerin bilgisayar sahiplii ve internet eriimi arttrlarak e-ticaret yapmaya tevik edilmeleri, dier yandan stratejik nem tayan sektr ve blgelere ilikin bilgi ve iletiim teknolojileri ihtiyacnn belirlenerek bu ihtiyac karlamak zere sektre zel verimlilik programlar hayata geirilecektir.

Vatanda Odakl Hizmet Dnm Yksek standartlarda kamu hizmeti sunumu: Kamu ynetimi, bilgi ve iletiim teknolojilerinin yardmyla, kullanm youn ve getirisi yksek hizmetlerden balamak zere elektronik ortama tanacak, ayn zamanda i sreleri kullanc ihtiyalar dorultusunda yeniden yaplandrlarak hizmet sunumunda etkinlik salanacaktr.

Kamu Ynetiminde Modernizasyon Bilgi ve iletiim teknolojileriyle desteklenen kamu ynetimi reformu: Verimlilii ve vatanda memnuniyetini ncelikli olarak gzeten, lke koullarna uygun rgt ve sre yaplanmalarna sahip etkin bir e-devlet oluumu, bilgi ve iletiim teknolojileri desteiyle hayata geirilecektir.

Rekabeti, Yaygn ve Ucuz letiim Altyap ve Hizmetleri

Toplumun her kesimine yksek kalitede ve ucuz geni bant eriim imkn: letiim

38

altyap ve hizmetlerinin gelitirilebilmesi ve yaygn kullanmnn salanmas iin telekomnikasyon sektrnde hizmet ve altyaplarda etkin rekabet ortam tesis edilecek, bu yolla hzl, gvenli, srekli ve kaliteli iletiim hizmetlerinin uygun maliyetlerle sunulmasnn yan sra teknolojilere dayal telekomnikasyon altyaplarnn kurulmas iin uygun ortam yaratlacaktr.

Ar-Ge ve Yenilikiliin Gelitirilmesi Kresel pazarn taleplerine uygun yeni rn ve hizmetler: Dnya pazarlarnda talebi giderek arttran, yeniliki ve yksek katma deerli bir sektr olarak bilgi ve iletiim sektrnde Ar-Ge faaliyetlerine ncelik verilecek, bu alanda yeni teknolojilerin gelitirilmesi ve retime dntrlmesi desteklenecektir. Dier taraftan, Ar-Ge ve yenilikilik faaliyetlerinin gelitirilmesi ve etkinletirilmesinde bilgi ve iletiim teknolojilerinden azami lde faydalanlacaktr.

Kaynak: DPT, 2006a: 20.

Trkiyede e-devlete geiin olgunluk aamasnda uzun bir zamandr her

kurumun sadece kendi servislerine ynelik bilgi sistemleri zerinde alt, e-devlet

uygulamalar srasnda birbirinden bamsz ve habersiz birok projenin hayata

geirildii gzlemlenmektedir. Eksikliklerin giderilmesi ve merkezi ynetim ile yerel

ynetimler ve dier kamu kurum kurulular dzeyindeki tm e-devlet abalarnn

birbirleriyle uyumlu alabilmesi iin Bakanlar Kurulunca 24 Mart 2006 tarihinde

e-devlet kapsnn kurulmas kararlatrlmtr (ahin, 2008:95).

Tm e-devlet faaliyetlerinin merkeziyeti bir yaklamla ele alnarak, tek

noktadan ve tm gvenlik nlemleri alnm kesintisiz bir sistemden ynetilmesini

hedefleyen e-devlet kaps, kamu bilgi bankas ilevinin yan sra, vatandalarn

internet zerinden sunulan kamu hizmetlerinden tek noktadan ve gvenle

39

faydalanabilmesi amacyla kurulmutur. Sisteme entegrasyonu tamamlanan

kurumlarn hizmetleri, devletin ksa yolu www.trkiye.gov.tr adresi zerinden

sunulabilmekte, vatandalar ifre, e-mza ya da Mobil mza ile sisteme giri yaparak

sadece kendilerine ait bilgilere eriebilmekte ve gvenle ilem yapabilmektedir

(www.edevlet.turksat.com, 05.08.2010).

Vatandalarn tek bir portaldan kamu hizmetlerine ulaabildii e-devlet

kapsnn kurulmas ve ynetilmesi grev ve sorumluluu Babakanlk adna

Ulatrma Bakanlna verilmitir, ancak daha sonra, e-devlet kapsnn kurulmas

grevi Trk Telekomun zelletirilmesinin ardndan Trksat A..ye verilmitir.

Bylece, Trksat A., e-devlet kapsnn kurulmas iin DPT bata olmak zere

dier kurum ve kurulularla koordineli olarak almakta ve kurumlar iin bu konuda

gerekli teknik destei salamaktadr (ahin, 2008:95).

Trkiye, e-dnm srecinde kendisine uluslar aras ortamda nemli bir yer

edinme hedefini koymu ve bu dorultuda bilgi ve iletiim teknolojilerine ynelik

yaplan yatrmlar, kamunun elektronik dnmn hzlandrma amacn gden

stratejiler belirlemitir. Tablo VIda 2002-2010 dneminde kamunun bilgi ve iletiim

teknolojilerine ynelik yatrmlarna tahsis etmi olduu denekler yer almaktadr.

40

Tablo VI: Kamu Bilgi ve letiim Teknolojileri Yatrmlar (2002-2010)

Yl Proje Says 2010 Yl Fiyatlaryla denek (Milyon TL) Deiim (%)2002 203 478 - 2003 204 536 +12 2004 211 588 +10 2005 200 815 +39 2006 203 901 +11 2007 237 928 +3 2008 271 836 -10 2009 244 890 +6 2010 177 1 084 +22 Kaynak: www.bilgitoplumu.gov.tr, 07.08.2010.

Tablo VIda grld zere yatrmlar, 2001 ylnda eAvrupa+ giriimine

katlmn ardndan her geen yl artmtr.

Bilgi ve iletiim teknolojileri yatrmlar ile doru orantl olarak artan mali

kaynak, uzman personel ve teknik altyapda salanan gelimeler elektronik

hizmetlerin sunulabildii gov.tr uzantl web sayfalarnn saysnn da her geen yl

artmasna yol amaktadr. 2008 verilerine gre gov.tr uzantl web sayfalarnn

says 7484e ulamtr. Tezin aratrma yntemi literatr taramasna dayal

olduundan 2009 verilerine ulalamam, ayrca tezin snrllklar Trkiyedeki tm

gov.tr uzantl web sayfalarn aratrmaya izin vermediinden Dalbaydan alnan

veriler kullanlmtr. Tablo VIIde 2003-2008 yllar arasnda gov.tr uzantl web

sayfalarnn durumu zetlenmektedir.

41

Tablo VII: Trkiyede 2003-2008 Yllar Arasnda gov.tr Uzantl Web

Sayfalarnn Says

Kaynak: Dalbay, 2008.

Trk kamu ynetiminde, zihniyet dnmn hedefleyen e-devlet ile ilgili

almalar artmaktadr. Tablo VI ve VIIde belirtildii ekilde, e-dnmde

llebilir bir aama kaydedilmitir, ancak uluslar aras istatistikler incelendiinde

Trkiyenin e-devlet alannda henz hedefledii noktaya ulaamad ortaya

kmaktadr.

Tablo VIII ve IX lkelerin bilgi toplumuna hazr olma durumlarn

zetlemektedir.

42

Tablo VIII: lkelerin Bilgi Toplumuna Hazr Olma Durumu (Networked

Readiness)

2007 - 2008 2008 - 2009 SIRA LKE PUAN SIRA LKE PUAN

1 Danimarka 5.78 1 Danimarka 5.85 2 sve 5.72 2 sve 5.84 3 svire 5.53 3 ABD 5.68 4 ABD 5.49 4 Singapur 5.67 5 Singapur 5.49 5 svire 5.58 6 Finlandiya 5.47 6 Finlandiya 5.53 7 Hollanda 5.44 7 zlanda 5.50 8 zlanda 5.44 8 Norve 5.49 9 Gney Kore 5.43 9 Hollanda 5.48 10 Norve 5.38 10 Kanada 5.41 ... ... 55 TRKYE 3,96 61 TRKYE 3,91

Toplam 127 lke Toplam 134 lke Kaynak: www.bilgitoplumu.gov.tr, 07.08.2010

Tablo IXda Trkiyenin bilgi toplumuna hazr olma durumu genel olarak

lke sralamas baznda deerlendirilmektedir.

Tablo IX: Trkiye'nin Bilgi Toplumuna Hazr Olma Durumu

(Networked Readiness)

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Deerlendirilen lke Says 80 102 104 115 122 127 134 Trkiyenin e-Hazrlk Sras 50 56 52 48 52 55 61

Kaynak: www.bilgitoplumu.gov.tr, 07.08.2010

43

Tablo VIII ve IXa gre, Trkiye 2003 ylndan 2009a bilgi toplumuna hazr

olma durumu asndan uluslar aras arenada gerilemitir.

Trkiye e-devlet alannda, kamuyu daha etkin, effaf ve hesap verebilir

klmaya ynelik nemli kazanmlar elde etmi bulunmaktadr. Bu sonucun uluslar

aras istatistiklere yansmamasnda, elektronik ihale, sosyal gvenlik ve salk

demelerinin, gmrk ve vergi tahsilat gibi e-devletin altyapsn oluturan

hizmetlerin, ounlukla elektronik ortamda yaplmas yerine, saysal olarak ok fazla

fakat yksek hacimli ve yksek getirisi olmayan hizmetlerin e-devlet uygulamalar

ile yrtlmesi etkilidir.

3.3. Trkiyede e-Devlet Uygulamalar Kapsamnda Yrtlen nemli e-Devlet

Proje rnekleri

Trkiyede genel olarak kamu kurum ve kurulularnn birbirinden bamsz

ekilde de olsa farkl yazlm ve donanmlar kullanarak kendi web sayfalarn

oluturduklar bilinmektedir. zellikle merkez tekilatlarnda vatandalara ve dier

kurum ve kurululara ynelik olarak interaktif ilem yapabilen web sayfalar ya da e-

devlet projeleri bulunmaktadr. Yerel ynetimler de halka en yakn hizmet birimi

olarak ynetsel ilevlerinden bazlarn internet ortamnda yerine getirmektedir.

Trkiyede yerel ynetimler alanndaki e-devlet uygulamalar byk lde

belediyeler ile snrl kalmasna ramen, son yllarda il zel idareleri de valilik

bnyesinden karak kendi web sayfalar zerinden hizmet vermeye balamlardr.

44

Saytayn E-Devlete Geite Kamu Kurumlar nternet Siteleri adl

raporundaki bilgilere gre, kamu kurumlar tarafndan elektronik ortamda sunulan

hizmetlerin dalm aadaki ekildedir:

%94 kurum ile ilgili tantc bilgiler

%92 baslm dokmanlarn ve haberlerin incelenmesi

%89 mevzuat aratrma

%83 yaplan veya yaplacak almalar

%67 soru-cevap hizmeti

%56 kurum st ynetiminin bilgi sunumlar

%56 dosya indirmek

%50 elektronik hizmet veya belge kabul

%47 ihale takip

% 39 kiisel bilgilere ulama veya ilem yapma (Saytay, 2006a:11).

Yukarda belirtilen oranlar gz nne alndnda, Trkiyede e-devlet

uygulamalarnn yaygn olarak birinci ve ikinci aamalarda, baka bir deyile bilgi

edinme ve yaymlama aamalarnda younlat, web sayfalarnn ounluunun

henz bror grnmnde olduu gzlemlenmektedir.

nceye gre Trk kamu ynetimi sistemi ierisinde yer alan balca

kurumlar, bir internet web sayfasna sahip bulunmaktadr. Ancak, sunulan hizmetler

genellikle kurumun faaliyet alan ile ilgilidir ve bununla ilgili dier konularda bilgi

verme amacna yneliktir. Faaliyet alan dnda interaktif hizmet veren kurumlar

parmakla saylacak kadar azdr (nce, 2001:71).

nteraktif ilem yaplabilen nemli e-devlet projelerine Merkezi Nfus daresi

Sistemi (MERNS), Ulusal Yarg A Projesi (UYAP), Mevzuat Bilgi Sistemi

(MBS), Saymanlk Otomasyon Sistemi (Say2000i), Vergi Daireleri Otomasyonu

45

Projesi (VEDOP I-II), Bilgisayar Destekli Merkezi Semen Kt Sistemi

(SESS) rnek verilebilir.

3.3.1. MERNS

MERNS, nfus kaytlarnn bilgisayar ortamnda tutulmasna, toplanan

bilgilerin kamu hizmetleri ve vatanda iin ok ynl deerlendirilmesine ve nfus

hizmetlerinin bu esaslara gre yeniden dzenlenmesine ynelik bir projedir.

Veritabannda 120 milyonun zerinde kayt bulunan MERNS Projesi, Ocak 2003

itibaryla tamamlanmtr. Proje kapsamnda, kurumlarn vatandalar iin kulland

farkl numaralar tekletirilmi ve vatandalarn her kurumda kullandklar farkl

numara ve iaretler de sona erdirilmitir (Erolu, 2006:86). MERNS ile kamu

kurulularna ve vatandalara elektronik ortamda nfus hizmetleri verilebilmekte ve

web sayfas zerinden T.C.Kimlik Sorgulamas yaplabilmektedir. MERNS Projesi,

kii bilgileri baznda, e-devlet almalarnn temelini tekil etmektedir. Bu nedenle,

kii bilgileri tutulan tm kamu ve zel kurulularla direk ilikisi vardr. Kimlik

Paylam Sisteminin devreye girmesi ve bu uygulamada istenilen verimin elde

edilmesi iin kamu kurumlar, kendi bnyelerinde tutmu olduklar kii bilgilerinin

MERNS Veri Tabanndaki kii bilgileri ile tutarl olmasn salamakta, Kimlik

Paylam Sisteminin devreye girmesi ile kamu kurulular daha nce kat

ortamnda yaplan bilgi al veriini elektronik ortamda gerekletirmektedirler. Bu

yolla hem krtasiye ilemleri en aza indirgenmekte hem de ilemlerde srat ve

etkinlik salanmaktadr (http://www.nvi.gov.tr, 12.08.2010).

3.3.2. UYAP

UYAP proje ats altnda e-adalet sisteminin kurulmas iin yksek yarg

organlar ve yarg iin bilgi temininde vazgeilmez zellikte bulunan kurumlar

46

sisteme dhil edilerek, Adalet Bakanl Merkez Tekilt ile birlikte tm

mahkemeler, cumhuriyet basavclklar ve icra dairelerini iine alacak ekilde

Trkiye geneli iin geni bilgisayar a kurma ve uygulama gelitirme almalar

yaplmaktadr. e-Devlet mekanizmasnn gereksinimleri karlayacak ekilde bir e-

kurum uygulamas olan UYAP, adaletin daha ekonomik, hzl ve gecikmeksizin

yerine getirilerek vatandan madur olmasn engellemek, Trkiye Cumhuriyeti Adli

Sisteminin ileyiinin gvenirliini ve doruluunu koruyarak, yargya hz

kazandrmak hedeflerine sahiptir (www.uyap.gov.tr, 12.08.2010). Projenin birinci

aamas olan, vatandalarn duruma gnlerine internet zerinden eriebilmelerini

salayan sistem, 2001 ylnda tamamlanm 2004 yl itibariyle de test aamasndan

uygulama aamasna geilmitir.

3.3.3. MBS

Devlet mevzuatnn halka tantlmas amacyla Mevzuat Gelitirme ve Yayn

Genel Mdrl tarafndan hazrlanarak Bilgi lem Bakanl'nn teknik

desteiyle yaymlanan Mevzuat Bilgi Sisteminden (MBS) mevzuata ait tm bilgiler

cretsiz olarak en gncel ekliyle takip edilebilmekte, istenen mevzuata ait bilgilere

sitede bulunan blmden arama yaplarak ulalabilmektedir. Arama yaplrken

istenen bilgiye ait numara, isim, yl, nitelik vb. bilgilerden herhangi biri sayesinde

bilgiye ulamak kolaylatrlmtr. Kanun, Kanun Hkmnde Kararname (KHK),

Tzk, Ynetmelik ve Mlga Kanunlarn bulunduu ve izlendii Mevzuat Bilgi

Sisteminin izlenmesi ile modern hizmet anlay iinde mevzuatta meydana gelen

deiikliklerin gn gnne bilgisayarlardan takip edilebilme imkn domutur

(www.mevzuat.gov.tr, 12.08.2010).

47

3.3.4. Say 2000i

Maliye Bakanl Muhasebat Genel Mdrlnn e-devlet iin mali alanda

atlm nemli bir adm olan proje, 1999 ylnda balam ve 2001 ylnda

tamamlanmtr. Btn kamu kurumlarnn muhasebe ilemlerinin elektronik

ortamda gerekletirildii proje ile devletin tahsilt ve harcamalar annda

izlenebilmekte, buna bal olarak kamu maliyesi ile ilgili kararlara gncellenmi

bilgiler ile destek verilmektedir (ahin, 2008:110-111). Proje ile devlet, uluslar aras

standartlara uygun bilano, gelir tablosu gibi mali tablolar retebilmekte, tm kamu

alanlarnn personel ve maa bilgileri merkezi bir veritabannda tutulmaktadr

(Kuran, 2005:27).

3.3.5. VEDOP I-II

Vergi dairesi ilemlerinin tmnn bilgisayarlarla yaplarak i yknn

azaltlmas, vergi dairesi almalarnda etkinlik ve verimliliin artrlmas ve

bilgisayar ortamnda toplanan bilgilerden salkl bir karar, destek ve ynetim bilgi

sisteminin oluturulmasnn hedeflendii Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (I) 1998

ylnda balatlm, 22 il merkezi ile 155 vergi dairesinde uygulamaya geirilmitir.

Proje ile evrak giriinden balayarak, tahakkuk, tahsilat, bor sorgulamas,

muhasebe, haciz ilemleri gibi vergi dairesinin btn ilemlerinin bilgisayar

ortamnda izlenmesi ve bankalarca yaplan vergi tahsilatlarnn elektronik ortamda

mkellef hesaplarna aktarlmas gerekletirilmitir. 2004 ylnda balayan VEDOP

II Projesi almalar halen devam etmekte olup Proje ile otomasyonlu vergi dairesi

saysnn artrlmas, beyannamelerin internet zerinden alnmas (e-Beyanname),

Trkiye Vergi Dairesi ile veri ambarnn oluturulmas, denetim otomasyonunun

yaplmas ve bylece dier kurum ve kurulularla veri paylamna imkn veren

altyapnn oluturulmas hedeflenmektedir (DPT, 2005:82).

48

3.3.6. SESS

Yksek Seim Kurulu tarafndan 298 Sayl Seimlerin Temel Hkmleri ve

Semen Ktkleri Hakknda Kanuna dayanarak SESS Projesi hayata geirilmitir.

Projenin hedefi, vatandalarn semen ktklerine kaydolmak iin ayrca bavurmak

zorunda kalmamalar, bylece tekil tanmlayc olarak TC kimlik numarasnn

kullanlmasyla mkerrer oy kullanmnn nne geilmesidir. 2009 ylnda yaplan

yerel ynetim seimlerinde Yksek Seim Kurulu, vatandalarn kimlik ve adres

bilgilerini Kimlik Paylam Sisteminden elektronik ortamda alarak semen

ktklerini otomatik olarak gncellemitir (DPT, 2009:4).

3.4. Trkiyede e- Devletin Hukuki erevesi

Trkiyenin e-devlet ulusal yaklam, merkezi kamu kurumlar ve yerel

ynetimler tarafndan farkl uygulamalar olmasna ramen, merkezi olarak

tanmlanabilir. e-Devlet strateji ve politikalar merkezi bir yaklamla hazrlanp

koordine edilmekte, ancak genel politika ve stratejiler belirlendikten sonra uygulama,

merkezi idaredeki kamu kurumlarna braklmakta ve bylece gvenli bilgi

sistemlerine imkn tanyan ortak bir anlay oluturulmaktadr.

e-Dnm konusuna yaklam ortak olmakla birlikte, dnm

gerekletirecek tek ve zel bir e-devlet yasas bulunmamaktadr. Konu, birden ok

kanun ve ynetmelik ile dzenlenmitir. e-Devletin hukuki erevesini oluturan

mevzuat incelendiinde; Bilgi Edinme Hakkna likin Mevzuat, Bilgi

Gvenlii/Kiisel Bilgilerin Mahremiyetine likin Mevzuat, e-Ticarete likin

Mevz