3. Predavanje Razvoj Naselja u Srbiji (1)

8/13/2019 3. Predavanje Razvoj Naselja u Srbiji (1)

1/26

Graevinsko-arhitektonski fakultet Ni

Katedra za prostorno planiranje i urbanizam

Studijski program Arhitektura

IV semestar

Izborni predmet

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

RAZVOJ NASELJA U SRBIJI3


2/26

RIMSKI PERIODRimska vladavina i civilizacija na Balkanskom poluostrvu,posebno na teritoriji koju e naseliti Srbi, ostavila je duboki trag. Otome svedoe ostaci materijalne kulture, sauvani do danas, iliotkriveni arheolokim iskopavanjima.

U provincijama su stalno bile stacionirane dve legije - IV Flavia uSingidunumu (Beogradu) i VII Klaudia u Viminacijumu (Kostolcu).

Prodor Rimljana na Balkansko poluostrvo poeo je krajem 3. vekapre n. e., a poetkom nove ere Rimljani su zauzeli sve zemljeBalkanskog poluostrva. Pokorili su Dardance i Skordiske, alinjihovu kulturu nisu unitili. Skoro tri stotine godinastarobalkanska plemena, iako pod rimskom vlau, ivela su

autohtono, negujui tradicionalnu kulturu, a tek potom integriu seu politiku i kulturnu istoriju Rimske Imperije.

Na Balkanskom poluostrvu Rimljani su organizovali velikeprovincije: Dalmaciju (obuhvatalo je jadransko primorje i dananjuBiH), Panoniju, Gornju Meziju (teritorija dananje Srbije) i

Makedoniju.


3/26

Rimske provincije na Balkanu


4/26


5/26

Vojni logori - kastrumi na granici(limesu) postali su take oko kojihsu vremenom nikli GRADOVI, arudnici, banje i izuzetno plodnazemlja u unutranjosti bili su takoe

jezgra nastanka gradskih naselja.Gradovi su imali dosta zajednikihplanskih urbanistikih elemenata:pravilnu formu, bedeme, dve glavneulice CARDO i DEKUMANUS,

forum, javne graevine (bazilika,hramovi), stambene i trgovakedelove, kupatila (terme) i groblja.

Gradovi su bili povezani putevima izprivrednih ali i vojnih razloga.

Karakteristike naselja

http://sr.wikipedia.org/wiki/____
http://www.viminacium.org.yu/Viminacium/RomanCityCamp/big/000.jpg/show_big.html?language=srpskihttp://www.viminacium.org.yu/Viminacium/TouristAttraction/4.jpg/show_big.html?language=srpski


6/26

imin cijum

Viminacijum, glavni grad rimskeprovincije Gornje Mezije(Moesia Superior), u kasnojantici provincije Prve Mezije(Moesia Prima), osnovan je u Iveku nove ere. U rimsko dobagrad se, na severnoj strani,

oslanjao neposredno narukavac Dunava, dok je, sazapadne strane, bedeme gradaViminacijuma dodirivala rekaMlava. Tek u kasnijem periodu,Viminacijum se proirio i na

levu obalu reke Mlave.
http://www.viminacium.org.yu/Viminacium/RomanCityCamp/big/000.jpg/show_big.html?language=srpskihttp://www.viminacium.org.yu/Viminacium/TouristAttraction/4.jpg/show_big.html?language=srpskihttp://www.viminacium.org.yu/Viminacium/RomanCityCamp/big/000.jpg/show_big.html?language=srpskihttp://www.viminacium.org.yu/Viminacium/TouristAttraction/4.jpg/show_big.html?language=srpski


7/26

Viminacijum, maketa, rekonstrukcija


8/26

Aheoloko najazite Viminacijum danas


9/26

Napadi varvara na severnu rimsku granicu postali su, u

dugom nizu godina, redovna pojava. Dunavski limes injegovo zalee su poeli da igraju neobino vanu ulogu.Varvarski pritisak bio je toliki da je imperator Aurelijanshvatio svu benzadenost odbrane Dakije i prepustio jevarvarima. Od tog momenta poinje osipanje RimskeImperije.

Imperator Dioklecijan (285-305) uveo je sistem zajednikevlade etvorice careva na osnovu koga se jedan od etvoricemorao stalno nalaziti blizu limesa. Zahvaljujui tome gradSirmijumje stvarno postao jedna od prestonica, a verovatnoje tako nastao i Gamzigrad u gornjoj Meziji (istona Srbija).

Sagraen je poetkom 4. veka kao vladarska rezidencijaDioklecijanovog savladara Galerija (na isti nain nastao je namestu starog Vizanta, na Bosforu, Konstantinopolj).


10/26

U poetku ilirsko-keltsko naselje

(Kelvarija, osnovano u 3. veku p.n.e.),

Sirmijum je u 1. veku n.e. postao vaan vojni

i strategijski centar u rimskoj provinciji

Panonija. U 3. veku n.e. postaje i vaan

ekonomski i politiki centar.Sirmijum jedna od etiri prestonice poznog

Rimskog carstva. Grad je bio prestonica

Prefekture Ilirik 318-379 g.n.e.

Od I do Vi veka n.e. Sirmijum je znaajan

administrativni centar provincije Pannonia

Secunda, povremena carska rezidencija i

Episkopsko sedite u ranohrianskom

periodu.

Rang kolonije je dobio u vreme careva

Flavijevske dinastije. Krajem IV veka u

oblast Sirmijuma prodiru varvari, a posleavarskog napada stanovnitvo je raseljeno,

a grad je stradao u poaru.

Antiki grad je bio prostran, okruen

bedemima i rovovima unutar kojih su utvreni

carska palata, hipodrom, horeum, trgovaki

i zanatski centar, nekropola i drugi objekti.


11/26

Maketa Sirmijuma


12/26

Sirmijum, ostaci carske palate


13/26


14/26

Gamzigrad je bio rezidencija rimskog cara Gaja

Valeriaja Masimijana Galerija.

Pretpostavlja se da palata nikada nije dovrena,

a u 4. veku je posed preputen

hrianskoj crkvi. Tokom 5. veka palata je

razarana od strane varvara, a u 6. veku

Romulijanu je Justinijan I obnovio u vidu

pogranine tvrave. Nakon najezde Slovena

krajem 6. veka, nekadanja carska rezidencija

je naputena.

Moan grad, na 6,5 ha, sa oko 20 utvrenih kula.

Unutar zidina se nalazila raskona palata,

dva paganska hrama, tri hrianske crkve idruge graevine.

Na osnovu arheolokih nalazita Gamzigrad

se sagledava u est perioda, kao:

-praistorijsko naselje iz II i I milenijuma p. n. e.;

-rimsko poljsko naseljeiz II veka n. e.;

-rimski dvorac s kraja III i poetka IV veka;

-crkveno dobro iz IV i V veka;

-ranovizantijsko naselje V - VII veka;

-srednjovekovni grad (XI vek) i-privremeno sklonite u vreme turskih

osva an a u XIV i XV veku.


15/26

Gamzigrad, maketa


16/26

Gamzigrad danas


17/26

Gamzigrad se nalazi na UNESCO-voj listi svetske batine


18/26

Remesijana, Bela Palanka

Najstariji napisi ukazujuda je Remesijana

formirana jos u II veku,

a da se kao gradsko

naselje razvija u III i IV

Veku. Pretpostavka je da

se naselje formiralo kao

kastrum, a kasnije razvilo

i civilni deo.

Antika Remesijana je

stradala u Hunskoj

najezdi 441.g.

Istraivanja arheolokih

slojeva su pokazala dase na tom mestu razvilo

srednjevekovno

Vizantijsko utvrenje

(delovi bedema i

osmougaone kule),

a kasnije i tursko

utvrenje, sa krunim

kulama.Remesiana, plan grada


19/26

Remesiana, idealna rekonstrukcija utvrenog dela grada

http://www.arhivnis.co.rs/cirilica/idelatnost/br%202/cremesiana.htm


20/26


21/26

Cariin grad je ranovizantijsko naselje iz 6. veka n.e.

Iako je identifikacija Justinijane Prime i Caricinog Grada i daljehipoteticka, buduci da to nije potvrdeno nalazom natpisa, ona jeprihvacena od vecine strucnjaka na osnovu utemeljenih postavki:

Hronologija grada : rec je o vetackoj tvorevini sagradenoj

na utrini pocetkom vladavine cara Justinijana I - u VI vekukada je podizanje urbanih centara na Balkanu predstavljaloizuzetnu pojavu,

Geografski poloaj : grad se nalazi u provinciji SredozemnaDakija, blizu granice sa Dardanijom i nedaleko od Naisusa,to u potpunosti odgovara navodima pisanih izvora,

Poloaj u odnosu na putne pravce : grad nije podignut namestu koje se nalazi u osi moravske-vardarskog pravca, nina zapadnom putnom pravcu koji je vezivao Naisus (Ni) iSkupi (Skoplje), preko Hameuma (Prokuplje) i JustinijaneSekunde (Gracanica), kao ni na jednoj vanoj transverzali,bez cega teko moemo zamisliti podizanje novog grada naovom mestu, bez nekog narocitog povoda, kao to je elja

vladara da ovekoveci mesto svog rodenja.

Rano vizantijski period


22/26

Cariin grad, planska koncepcija

Grad Justinijana Prima je imao mnotvo graevina arhiepiskopska baziliku, krstionicu za odrasle i dvor

na Akropolju, osam crkava, brojne javne graevine, trgove, iroke ulice sa tremovima, javna kupatila,

prodavnice, radionice i privatne kue, kao i za to vreme najsavremeniju vodovodnu i kanalizacionu mreu.


23/26


24/26

3D prikazi rekonstrukcije


25/26

Doseljavanje Slovena

Varvarski upadi u Istono Rimsko Carstvo (Vizantiju) trajali sutokom celog 5. veka.

Poetkom 6. veka za vreme vladavine Ustina I (518-527) prvi putse spominje napad Slovena, odnosno Anta, koji su iveli ustepama severno od ua Dunava.

Poetkom 7. veka vizantijski izvori belee da je narod Slovena,koji se sastojao od Draguvita, Sagudata, Velegezita, Vajunita iVerzita opustoio Tesaliju, Heladu, Ahaju, Epir, pa ak preao i uAziju. Ovi Sloveni su poraeni pod Solunom, ali su ostali da ivena ovoj teritoriji.

U vreme cara Iraklija (610-641) u okolinu Soluna doselili su se iSrbi i po njima se oblast i nazvala Servija.

O najranijem ivotu i dravi Srba u centralnim oblastimaBalkanskog poluostrva veoma malo se zna.

Krajem 9. veka Srbi su primili hrianstvo.
http://www.snaga.org.yu/ilustrovana_istorija_srba/tekst/srpski/01/06/slika-58-1.htmlhttp://www.snaga.org.yu/ilustrovana_istorija_srba/tekst/srpski/01/06/slika-57-3.htmlhttp://www.snaga.org.yu/ilustrovana_istorija_srba/tekst/srpski/01/06/slika-57-2.htmlhttp://www.snaga.org.yu/ilustrovana_istorija_srba/tekst/srpski/01/06/slika-57-1.htmlhttp://www.snaga.org.yu/ilustrovana_istorija_srba/tekst/srpski/01/06/slika-56-3.htmlhttp://www.snaga.org.yu/ilustrovana_istorija_srba/tekst/srpski/01/06/slika-56-1.html


26/26

3. Predavanje Razvoj Naselja u Srbiji (1)

Documents

Transcript of 3. Predavanje Razvoj Naselja u Srbiji (1)