7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

1/216

1

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

2/216

2

BZMKLERAnadolu Merkezli Dnya Tarihi

26. KTAP1829 - 1847

Komnist Manifestosu

YazarlarEvin Esmen Ksakrek

Arda KsakrekBizimkiler adl kitaplarn tm aadaki sitelerde mevcuttur:

http://www.dunya-tarihi.com/http://sites.google.com/site/ekitapdunyatarihi/

http:/sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http:/sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam3/

http://www.dunya-tarihi.com/http://www.dunya-tarihi.com/http://sites.google.com/site/ekitapdunyatarihi/http://sites.google.com/site/ekitapdunyatarihi/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitapdunyatarihi/http://www.dunya-tarihi.com/

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

3/216

3

BZMKLER............................................................................................................................. 226. KTAP .................................................................................................................................. 2

1830 Osmanl mparatorluu ................................................................................................. 6Cezayir Franszlarn, 1830 ..................................................................................................... 7Gzya Yolu .......................................................................................................................... 9

1830da Baz Gelimeler...................................................................................................... 10Temmuz Devrimi, 1830 ....................................................................................................... 12Belika Bamsz ve Bakaldrlar....................................................................................... 14Fourier .................................................................................................................................. 16Mehmet Ali Paa Sava, 1831............................................................................................. 181831de Baz Gelimeler...................................................................................................... 19Yunanistanda Krallk Rejimi, 1831 .................................................................................... 21Pamuklu Dokuma ................................................................................................................. 22Ezilmiler Bakaldryor, 1831............................................................................................. 23Msr Kuvvetleri Anadoluda, 1832 ..................................................................................... 241832 Osmanl mparatorluu ............................................................................................... 26

1832nin Baz Gelimeleri ................................................................................................... 28ngilterede Seme Hakk Geniliyor................................................................................... 29Termodinamiin kinci Kanunu, Modern Paleontoloji Bilim lerliyor............................ 30Rothschild ............................................................................................................................. 33Goethe .................................................................................................................................. 34Ktahya Anlamas, 1833 .................................................................................................... 35Hnkar skelesi Anlamas, 1833 ......................................................................................... 371833n dier olaylar .......................................................................................................... 38Charles Lyell ........................................................................................................................ 40Trkler Balkanlardan Geri Dnmeye Balyor.................................................................... 42Legendre ............................................................................................................................... 43Avrupada iler Kt Durumda, 1834 ............................................................................... 44Almanyada Gmrk Birlii, 1834 ...................................................................................... 471834de Baz Gelimeler...................................................................................................... 48Kavram Kargaas ................................................................................................................ 50Thomas Robert Malthus ....................................................................................................... 51Osmanl Reformlara Devam Ediyor, 1835 ........................................................................... 53eyh amil syan ................................................................................................................. 551835 Baz Dier Olaylar .................................................................................................... 56Bulgaristanda Eitim .......................................................................................................... 58Times .................................................................................................................................... 59

Romagnosi ve Tefrika Roman .............................................................................................. 60Avrupann Kara, Su ve Demir Yollar ................................................................................ 61Osmanl Devleti Mecburen Tekstile El Atyor, 1836 .......................................................... 63Charles Darwin ..................................................................................................................... 66ngiltere Kraliesi Victoria, 1837 ......................................................................................... 721837 Osmanl mparatorluu ............................................................................................... 741837nin Baz Gelimeleri ................................................................................................... 75Charles Fourier ..................................................................................................................... 77Ampere ................................................................................................................................. 79Pukin ................................................................................................................................... 81Chartism, 1838 ..................................................................................................................... 83

Baltaliman Anlamas, 1838 ............................................................................................... 841838in Dier Olaylar ......................................................................................................... 86

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

4/216

4

Darwin Royal Society yesi ................................................................................................ 88II. Mahmutun lm, 1839 ................................................................................................ 92Tanzimat Ferman yaynlanyor, 1839 ................................................................................. 95Tanzimat Ferman ................................................................................................................ 96Mehmet Ali Paaya rsi Hak, 1839 .................................................................................... 100

1839un dier olaylar ........................................................................................................ 102Osmanl Reformlarnn Sultanlar ...................................................................................... 104Tanzimatn Devlet Adamlar............................................................................................. 106Ali ve Fuat Paa Hikayeleri................................................................................................ 110Avrupada Yeni Yaam ...................................................................................................... 112Avrupada Halkn Dncesi ............................................................................................. 114Londra Anlamas, 1840 .................................................................................................... 116Osmanl Banknot karyor, 1840 ..................................................................................... 118Almanya Her eyin zerindedir........................................................................................ 120Birinci Afyon Sava .......................................................................................................... 121Leroux, Blanc, Proudhon ................................................................................................... 124

Bir Osmanl Devlet Adam................................................................................................. 127Paganini .............................................................................................................................. 128Modern Hukuk Osmanlda Diriliyor.................................................................................. 130Msr Mehmet Ali Paa Slalesinde, 1841 ......................................................................... 131Boazlar Anlamas, 1841.................................................................................................. 133Cebel Lbnan ..................................................................................................................... 1351841in Baz Gelimeleri ................................................................................................... 136Lermontov .......................................................................................................................... 137Sosyalist veya Komnist dnce ...................................................................................... 138in Afyondan Kurtulamyor, 1842 .................................................................................... 140Tanzimat Krsal Kesimde Ters Tepiyor, zel Mlkiyet Yerleiyor.................................. 1411842in Baz Gelimeler..................................................................................................... 143Osmanl Yeni Ordu Tekilatlanmas, 1843 ........................................................................ 145I. Nasturi Hareketi, 1843 .................................................................................................... 1461843n Dier Baz Olaylar .............................................................................................. 149Kierkegaard, 1843 .............................................................................................................. 150Ludwig Feuerbach .............................................................................................................. 151Rum Ortodoks Patriklii mparatorluk Yanls, 1844 ........................................................ 154in Batyor, 1844 ............................................................................................................... 156Yaradln Doal Tarihi..................................................................................................... 158Yeni Bir Din ....................................................................................................................... 159

1844n dier Olaylar ....................................................................................................... 161Kzlderili Zorunlu G, 1845 .......................................................................................... 1631845 Osmanl mparatorluundaki Gelimeler.................................................................. 166ngilterede Byk Toprak Sahipleri, 1845 ........................................................................ 1671845in Dier Olaylar ....................................................................................................... 170Batya Hcum, 1846........................................................................................................... 1721846da Osmanl ................................................................................................................ 173Nasturileri Katletmek ......................................................................................................... 174Hindistan Kilit Ta ............................................................................................................ 175ABDMeksika Sava ...................................................................................................... 1761846nn Dier Baz Olaylar ............................................................................................. 177

Barikat, 1847 ...................................................................................................................... 178On Saat alma, 1847 ....................................................................................................... 180

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

5/216

5

1847 Ekonomik Krizi ......................................................................................................... 182Osmanlda 1847 Gelimeleri .............................................................................................. 183Felix Mendelssohn ............................................................................................................. 184Gen Karl Marx .................................................................................................................. 186Engels ................................................................................................................................. 189

Komnist Parti Manifestosu ............................................................................................... 19226. Kitap, Faydalanlan eser ve kaynaklar......................................................................... 215

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

6/216

6

1830 Osmanl mparatorluu

Feshane

Ocak 1830da Petersburg Byk Eliliinden Kaptan Derya olarak stanbula dnen DamatMir Halil Rfat Paa Padiaha Avrupaya benzemezsek, Asyadan ekilmek zorundakalrz demiti. Bunun zerine II. Mahmut inklap almalarn daha da hzlandrd. Yollarald, kprler yapld, yeni byk binalar ina edildi. Buharl gemiler ve makinelersatnalnd.

ubat 1830da Londra konferans 1829 Edirne anlamasn tamamlad. Fransa ve ngiltere,Osmanllarn Avrupadaki eyaletlerinin Rusya yararna paralanmasn nlemilerdi.Yunanistan ise bamsz olmutu. Srbistan, Bodan, Eflak zerkti. Besarabya Ruslarn elinegemiti.

Austos 1830da Osmanllar Srbistana 6 nahiye daha verdiler.

Tunustan stanbula getirilen ustalar, Eypte Feshaneyi kurdular.II. Mahmut Hristiyan klelere zgrlk veren bir yasa kard. Herhalde bunu Avrupadevletlerinin basks ile yapmt. Hristiyan kle konusu, sava esirleri veya korsanlk sonucualnan esirler meselesiydi.

1830 ylna gelindiinde hem Osmanlda ve hem de Hindistanda artk ngiliz seriretiminden elde edilen ngiliz pamuklusu kullanlyordu. Bu srada tamaclk daucuzlamt. Osmanl topraklarnda pamuklu sanayi ile geinen milyonlarca insan vard.ngiliz makine yapm kumalar pazarlar igal edince bu insanlar isiz ve gelirsiz kaldlar.Aileler ve kentler fakirlemeye balad. ngiliz dokuma sanayi devrimi, Osmanl kentlerinin

fakirlemesinin balangc olmutur.

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

7/216

7

Cezayir Franszlarn, 1830

Cezayir Bombalanyor

Fransz BabakanPolignac'n programtoplumun reorganizasyonuna, devlet ilerinde dinadamlarnn arlk kazanmasna ve imtiyazlarla donatlm gl bir aristokrasiyedayanyordu. Bir yl boyunca parlamentoyu toplamayan Polignac, Cezayir'i igal ederekdikkatleri darya ekmeye ve bylece i gerilimi azaltmaya alt. Bu srada CezayirdekiFranszlar da Cezayiri terk edip, Fransaya kayorlard.

Cezayir bamszd ama hala Osmanl mparatorluu ile ayn topluluk iinde olmaktan gelenbir aidiyet duygusuna sahipti. 1830 Nisannda, Osmanl merkezi ynetimi, Fransannistekleri dorultusunda, Day Hseyini raz etmek iin Cezayire Tahir Paay yollad. Mays

sonunda Cezayir nlerine gelen Tahir Paaya ablukay yneten komutan gei izni vermedi.Limana girmek zere olan gemiye ateald.

14 Haziran 1830da, Fransa, Cezayir kenti yaknlarna General Bourmont ynetiminde 36.000kiilik bir kuvvet kard. Hseyin Paa 21 gn dayanabildi. 5 Temmuzda teslim oldu.

Fransa Cezayiri igal ederken Konstantin (Constantine) kent beyiHac Ahmet, OsmanlSultanndan son bir yardm istiyordu (Cezayirin igali). Hametli sultanmz bizimle,hizmetkarlaryla megul olduunda, Allaha olan minnet dileklerimizi dile getirdik Allahndman zerimize yrd Ona saldracak gcmz yoktur, bu olacaksa, Allahn vestanbulun yardm sayesinde olacaktr Bu lke sizindir, bu insanlarda sizindir, bizler

sultan hazretlerinin sadk ve itaatli hizmetkarlaryz. Fransz igali yaygnlarken Konstantinbeyi Hac Ahmet direniyordu.

http://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_de_Vill%C3%A8lehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_de_Vill%C3%A8lehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_de_Vill%C3%A8lehttp://en.wikipedia.org/wiki/Ahmed_Bey_ben_Mohamed_Ch%C3%A9rifhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ahmed_Bey_ben_Mohamed_Ch%C3%A9rifhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ahmed_Bey_ben_Mohamed_Ch%C3%A9rifhttp://en.wikipedia.org/wiki/French_Algeriahttp://en.wikipedia.org/wiki/French_Algeriahttp://en.wikipedia.org/wiki/French_Algeriahttp://en.wikipedia.org/wiki/French_Algeriahttp://en.wikipedia.org/wiki/Ahmed_Bey_ben_Mohamed_Ch%C3%A9rifhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_de_Vill%C3%A8le

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

8/216

8

13 Ekimde Fransz birlikleri bakente girdiler. 313 yllk Osmanl hakimiyeti bitmiti. AncakFransz igali o kadar da kolay olmad. Yerli halk 10 yl daha orada burada igale direndi. Buigalle birlikte Kuzey Afrika halklar Avrupay en byk dman olarak grmeye

balamlard. Mslman Osmanl lkelerindeki ulusuluk ksa srede slamc veya Osmanl

yanls bir havaya brnd. Bir yandan Arap lkelerinde Osmanly kurtarc olarak grmetemayl belirirken, bir yandan da Osmanl Hilafet kurumuna ok daha byk nem vermeyebalad. Osmanl artk Hilafete XVI ve XVII. yzylda olduundan ok farkl bakyordu.

Cezayir, Tunus ve Libyada Trkler, Araplar ve Berberiler birlikte yayorlard. Genel olarakstn durumda olan Trklerdi. 1830dan sonra Cezayirdeki atl Trk birlikleri Franszlarnyannda Araplara kar savamaya baladlar. Bundan sonraki 50 yl boyunca Fransa Osmanltopraklarndayd, ama Trklerle savatn dnmyordu. Osmanllar da kendilerini Fransaile savata grmyorlard.

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

9/216

9

Gzya Yolu

1830 ylnda ABD bakanAndrew Jacksonyeni bir politika aklad. Yerli halk(Kzlderililer) gerekirse zorla, rezervasyon alanlarna srgn edilecekti. ABD bu politikay100 yldan fazla srdrd. Bu yasa kongreden 1 oy fark ile gemiti. Pek ok kzl derilikabile silah zoru ile topraklarndan karld. Bu srgn bir katliamd. 1600 Km tutan srgnegidie gzya yolu dendi.

Beyazlar, Batya akmaya balaynca Byk Dzlkteki (Great Plains) kabilelerle olananlamazlklar da artmaya balamt. Buralardaki gebe kltr, i savatan sonra, ABDningenilemesine ciddi bir diren gsterdi. Bu srada Yerli Savalar (Indian Wars) meydanageldi. Bu savalar 1890 ylna kadar srd. Ktay boydan boya kat eden demiryolu yapm da

batdaki kabilelerin daha fazla bask altna girmesine neden oldu. Zaman iinde ABD silahlkuvvetleri, yerli kabilelerle anlamalar ve arazi devirleri yapt. Onlar batda fakir topraklarn

olduu tecrit alanlarna yerletirdiler.XVI. yzyldan itibaren, zaten, Kuzey Amerika yerli nfusu salgn hastalklar, beyazlarlasavalar, kendi aralarnda savalar ve soykrm nedeniyle gittike azalyordu.

Kuzey Amerikada Beyazlar ile Kzl Derililer arasnda karanlk ve vahi bir sava srpgitmekteydi. Bu sava durmadan yerlilerin zararna geliiyordu. Maceraclar, altn arayclar,krk avclar kzl derililer, kim kimine kadar avlyordu, belli deildi.

http://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Jacksonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Jacksonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Jacksonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Trail_of_Tearshttp://en.wikipedia.org/wiki/Trail_of_Tearshttp://en.wikipedia.org/wiki/Trail_of_Tearshttp://en.wikipedia.org/wiki/Great_Plainshttp://en.wikipedia.org/wiki/Great_Plainshttp://en.wikipedia.org/wiki/Great_Plainshttp://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Warshttp://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Warshttp://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Warshttp://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Warshttp://en.wikipedia.org/wiki/Great_Plainshttp://en.wikipedia.org/wiki/Trail_of_Tearshttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Jackson

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

10/216

10

1830da Baz Gelimeler

Mormonlar

Amerikaya gelenlerin iinde bamszla ve sessizlie susam olanlar da vard. rnein

Mormonlargelmiti

1830 ylnda kolera Avrupada grld ve 7 yl boyunca Avrupay dolat. Salgn Cezayirede atlayarak ok kiinin lmne sebep olmutu.

Buhar makinesi kullanm ilerliyordu ama makineyi ngiltere dnda kullanacak kiileribulmak kolay deildi. Bu nedenle ngilterede 15.000 makine varken bu say Fransada 3.000,Prusyada 1.000di.

Madencilikte de ngiltere ndeydi. Galeri amak iin Avrupa ngiltereden uzmanlaristiyordu. Bu srada buhar makinesi ve demir imdada yetimeye balad. Vagon, ray,

pompalama durmadan geliiyordu. Ama hala derinlere inmek iin ekinceler vard. Kmrkarma mmkn olduu kadar yzeye yakn yaplyordu.

1830 ylnda kk bir terzi olanThimonnierdiki makinesini ortaya kard. Bu makine dikisanayinde bir devrim yapt. Diki makinesi, daha sonra,ABDde Howe ve Singer tarafndangelitirilecekti. Bunun peinden, ABDde ayakkab makinesi ortaya karak seri haldeayakkab retimini olanakl hale getirecektir.

1830a gelindiinde Avrupada daha sermaye piyasas yeteri kadar gelimemiti. Borsalarzellikle Londrada olmak zere yava yava ortaya kyordu. Piyasadaki az saydaki tahvilzerinden ilem yapyordu. Bor vermek isteyenler devlet istikrazlarna yneliyorlard.

http://en.wikipedia.org/wiki/Mormonshttp://en.wikipedia.org/wiki/Mormonshttp://en.wikipedia.org/wiki/Barth%C3%A9lemy_Thimonnierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Barth%C3%A9lemy_Thimonnierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Barth%C3%A9lemy_Thimonnierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Barth%C3%A9lemy_Thimonnierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mormons

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

11/216

11

Krk ve deri

1808de bir Alman Amerikan Krklk irketini (American Fur Company) kurmutu. Buirket Rus ve ngiliz irketleriyle ve zellikle Hudson Krfezi irketi ile ciddi bir rekabetegirierek, 1830da tekel oldu ve krk ticareti lkenin birinci ticareti haline geldi. AmerikanKrklk irketi her yerde Cumhuriyetileri destekliyordu. Bu Rusya iin de byleydi.

1830da ABD kongresinde Yerlilerin Yeniden yerletirilmesi kanunu (Indian Removal Act)kabul edildi. Gneyde, Mississippi vadisindeki yerliler Batya yeni topraklara yerlemeye

yollanacakt. Buna ramen Amerikan yerlileri gneyde bulunmaya devam ettiler. Kabilelereklinde organize olup, hala oradalar.

Mays ayndaEkvatr,Byk Kolombiadan ayrld.

ngilterede,William IV, kardeiGeorge IVden sonra kral oldu.

Barthlemy Thimonnier, diki makinesi patentini ald.

Yunanistan Yahudilere vatandalk hakk verdi.

svire kantonlar yeniden organize olmaya baladlar.

ngiliz ressamThomas Lawrence(d. 1769), Romen yazarDinicu Golescu(d. 1777), AlmanfilozofAdam Weishaupt(d. 1748), PapaPius VIII(d. 1761), svireli yazarBenjaminConstant(d. 1767),Simn Bolvar(d. 1783) 1830 ylnda ldler.

http://en.wikipedia.org/wiki/American_Fur_Companyhttp://en.wikipedia.org/wiki/American_Fur_Companyhttp://en.wikipedia.org/wiki/American_Fur_Companyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Removal_Acthttp://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Removal_Acthttp://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Removal_Acthttp://en.wikipedia.org/wiki/Ecuadorhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ecuadorhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ecuadorhttp://en.wikipedia.org/wiki/Gran_Colombiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Gran_Colombiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Gran_Colombiahttp://en.wikipedia.org/wiki/William_IV_of_the_United_Kingdomhttp://en.wikipedia.org/wiki/William_IV_of_the_United_Kingdomhttp://en.wikipedia.org/wiki/William_IV_of_the_United_Kingdomhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_IV_of_the_United_Kingdomhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_IV_of_the_United_Kingdomhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_IV_of_the_United_Kingdomhttp://en.wikipedia.org/wiki/Barth%C3%A9lemy_Thimonnierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Barth%C3%A9lemy_Thimonnierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Lawrence_%28painter%29http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Lawrence_%28painter%29http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Lawrence_%28painter%29http://en.wikipedia.org/wiki/Dinicu_Golescuhttp://en.wikipedia.org/wiki/Dinicu_Golescuhttp://en.wikipedia.org/wiki/Dinicu_Golescuhttp://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Weishaupthttp://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Weishaupthttp://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Weishaupthttp://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Pius_VIIIhttp://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Pius_VIIIhttp://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Pius_VIIIhttp://en.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Constanthttp://en.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Constanthttp://en.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Constanthttp://en.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Constanthttp://en.wikipedia.org/wiki/Sim%C3%B3n_Bol%C3%ADvarhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sim%C3%B3n_Bol%C3%ADvarhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sim%C3%B3n_Bol%C3%ADvarhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sim%C3%B3n_Bol%C3%ADvarhttp://en.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Constanthttp://en.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Constanthttp://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Pius_VIIIhttp://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Weishaupthttp://en.wikipedia.org/wiki/Dinicu_Golescuhttp://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Lawrence_%28painter%29http://en.wikipedia.org/wiki/Barth%C3%A9lemy_Thimonnierhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_IV_of_the_United_Kingdomhttp://en.wikipedia.org/wiki/William_IV_of_the_United_Kingdomhttp://en.wikipedia.org/wiki/Gran_Colombiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Ecuadorhttp://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Removal_Acthttp://en.wikipedia.org/wiki/American_Fur_Company

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

12/216

12

Temmuz Devrimi, 1830

1830 Temmuz Devrimi, Fransa'da 27 Temmuz 1830'da balayan veBourbonhanedannnkesin olarak yklarak liberal bir monarinin kurulmasna veRestorasyon dnemininkapanmasna yol aan devrimdir.

X. Charles, basn ve niversiteye bask uygulamaya ve mutlakiyet ynetiminikuvvetlendirmeye alyordu. Devrimde atolar yklan ve mallarna el konan aristokratlara1000 milyar Frank tazminat verilmesini ngren bir de kanun karmt. Paris kaynyordu.

Marseillaise, Pariste her yerde terennm ediliyordu.http://www.youtube.com/watch?v=6JSww4ryiJQ

1830 Mart aynda toplanan Temsilciler Meclisi'nde ounluk olan lmllar,Polignac'nYksek Meclis'in onay olmadan greve atandn ve babakanlnn geersiz olduunu ilerisrdler. X. Charles meclisin protestosuna karlk 25 Temmuzda Meclisi feshetti. Polignacayn gn kararname yrrle soktu. Bu kararnamelere gre seimler geersiz saylacak ve

yeni bir meclis oluturulacakt. Seim sistemi yeniden dzenlenecek ve 30 milyon nfusa

http://tr.wikipedia.org/wiki/Bourbon_Hanedan%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Bourbon_Hanedan%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Bourbon_Hanedan%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Restorasyon_%28Fransa%29http://tr.wikipedia.org/wiki/Restorasyon_%28Fransa%29http://tr.wikipedia.org/wiki/Restorasyon_%28Fransa%29http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_X_of_Francehttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_X_of_Francehttp://tr.wikipedia.org/wiki/La_Marseillaisehttp://tr.wikipedia.org/wiki/La_Marseillaisehttp://www.youtube.com/watch?v=6JSww4ryiJQhttp://www.youtube.com/watch?v=6JSww4ryiJQhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jules_de_Polignachttp://en.wikipedia.org/wiki/Jules_de_Polignachttp://en.wikipedia.org/wiki/Jules_de_Polignachttp://en.wikipedia.org/wiki/Jules_de_Polignachttp://www.youtube.com/watch?v=6JSww4ryiJQhttp://tr.wikipedia.org/wiki/La_Marseillaisehttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_X_of_Francehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Restorasyon_%28Fransa%29http://tr.wikipedia.org/wiki/Bourbon_Hanedan%C4%B1

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

13/216

13

sahip olan Fransa'da semen says 100 binden 25 bine indirilecekti. Basna ok katsnrlamalar getirilecekti.

Polignac darbesi olarak adlandrlan bu kararlar halk arasnda byk bir tepki dourdu. Parishalk zaten Bourbonlara dmand. Ayaklanma renkli bayrak alarak balad.

Polignac'n kararlarna kar 27 Temmuz'da Paris'te barikatlar kuruldu. 28 Temmuz'dabelediye meclisi rencilerin ve iilerin eline geti. 30 Temmuz'da lmllarn oluturduuYrtme Konseyi X. Charles'n tahttan indirildiini ve Orleans hanedanndanLouis-Philippe'in tahta getiini aklad (1830 1848).

X. Charles ngiltere'ye kat. anl Gn olarak adlandrlan bu olaylar sonucu Bourbonhanedan ve Restorasyon dnemi son bulmu veTemmuz Monarisibalam oldu. Burejimle parlamenter sistem gelmiti. Yani bakanlar parlamento karsnda sorumluydular.Hkmet, yeni seilen meclis ile anlamazla derse, istifa etmek zorundayd. Bylecebakanlar ounluk partisinden seildiler ve iktidar seilmilerin eline geti.

Devrimin ban eken, ama Koalisyonun mdahalesinden korkan burjuvazi bir cumhuriyetkurmad. Genel oy hakkn tanmad. Kiisel zgrlkle toplum dzeni, parlamentarizmleotorite arasnda bir denge kurmay veya kurmay denemeyi tercih etti. Asiller ve ruhbanBourbon hanedannca nemli grevlere getirilmilerdi. htilal bunlar grevden uzaklatrarak,liberal ve dini adan hr zengin burjuvalar iktidara getirdi.

Bu dnemde,byk toprak sahiplerinin lml kanadna mensup gazeteciAdolphe ThiersvetarihiFranois Pierre Guillaume Guizotsiyasi olarak nem kazandlar.

1830 Devrimi'yle Restorasyon sresince kuvvetlenmi olan mali burjuvazi iktidar elinegeirmi oldu.Karl MarxFransa'da Snf Savamlar adl yaptnda bu durumu yle ifadeediyordu:

" Temmuz devriminden sonra, liberal bankac Laffitte, su orta Orleans dkn, byksevin gsterileriyle belediye binasna gtrrken u szleri azndan kard: " imdi,

bankaclarn hkmranl balayacak. " Laffitte, devrimin srrn aa vurmu oluyordu."

Devrimin btn Avrupa'da nemli sonular oldu. Restorasyon dneminin bitip Bourbonlarntahttan inmesinden sonra btn Avrupa'da liberaller g kazand. Bunun sonunda spanya'dave Portekiz'de liberal anayasal yrrle kondu. Belika Hollanda'dan bamszln kazand.

Polonya'da milliyeti ayaklanmalar patlad. Polonya bakaldrlar, Rusya ve Avusturyatarafndan bastrld. talya'da, yine Avusturya'nn iddetle bastrd, liberal ayaklanmalarpatlad. Almanya'da liberal ve devrimci hareketler geliti. Ancak bu ayaklanmalarMetternich'in basksyla Prusya tarafndan bastrldlar.

http://en.wikipedia.org/wiki/July_Ordinanceshttp://en.wikipedia.org/wiki/July_Ordinanceshttp://tr.wikipedia.org/wiki/Louis-Philippehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Louis-Philippehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Louis-Philippehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Louis-Philippehttp://en.wikipedia.org/wiki/July_Monarchyhttp://en.wikipedia.org/wiki/July_Monarchyhttp://en.wikipedia.org/wiki/July_Monarchyhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Adolphe_Thiershttp://tr.wikipedia.org/wiki/Adolphe_Thiershttp://tr.wikipedia.org/wiki/Adolphe_Thiershttp://en.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizothttp://en.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizothttp://en.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizothttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marxhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marxhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marxhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Metternichhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Metternichhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Metternichhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marxhttp://en.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizothttp://tr.wikipedia.org/wiki/Adolphe_Thiershttp://en.wikipedia.org/wiki/July_Monarchyhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Louis-Philippehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Louis-Philippehttp://en.wikipedia.org/wiki/July_Ordinances

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

14/216

14

Belika Bamsz ve Bakaldrlar

Belika Devrimi

ngiltere'de ii snf ektii sefalet ve aclara kar, ktlesel hareketlere girimeye balad.ngilteredechartisthareket geliti.

ngilterede, uzun zamandr, seim sisteminin deitirilmesi isteniyordu. Meclisin liberalaznl ile Tory partisinden baz unsurlardan meydana gelen koalisyon, seim sistemindeyenilik yaplmasn kabul etti. Deiiklik sonucunda Mecliste ounluk liberallere geti.Liberaller hkmeti kurdular. Liberal parti de her kentte ynetimle grevli bir kuruloluturdu. ngilterede bir de radikal parti kuruldu.

Bundan sonra Avrupa devletleri, birbirine zt iki ayr rejim uygulayan iki gruba ayrld. Dou

ve Orta Avrupada mutlakyeti krallklar, Bat da ise iki parlamenter monari oldu. Her ikigrupta dier kk devletlerin i ilerine kararak, kendilerine uygun rejimleri oluturmayaalacaklard. Bunun iin silahl mdahalelerde bulunulacakt.

1830da Liberal devletler (ngiltere ve Fransa) Belikann Hollandaya kar ayaklanmasnave liberal bir anayasaya sahip bamsz bir lke olmasna yardm ettiler. Belikann Fransatarafndan ilhak edilmesinden korkan Avrupa mutlakiyetleri (Byk Devletleri) BelikayaSachs-Coburg-GothahanedanndanI. Leopoldu kral tayin ettiler.

1830da, blnm Polonyada, Rus mparatorluu'na kar silahl bir isyan balad (Kasm1830 ayaklanmas). Polonya askeri akademisi yerel Ordusundaki gen Polonyal subaylar

ayaklandlar. Ayaklanma temenPiotr Wysockiliderliinde Varovada, 29 Kasm 1830tarihinde balamt. ok gemeden, Polonyada toplumun geni kesimleri katld ve

http://en.wikipedia.org/wiki/Chartismhttp://en.wikipedia.org/wiki/Chartismhttp://en.wikipedia.org/wiki/Chartismhttp://en.wikipedia.org/wiki/Saxe-Coburg_and_Gothahttp://en.wikipedia.org/wiki/Saxe-Coburg_and_Gothahttp://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_I_of_Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_I_of_Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_I_of_Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Piotr_Wysockihttp://en.wikipedia.org/wiki/Piotr_Wysockihttp://en.wikipedia.org/wiki/Piotr_Wysockihttp://en.wikipedia.org/wiki/Piotr_Wysockihttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_I_of_Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/Saxe-Coburg_and_Gothahttp://en.wikipedia.org/wiki/Chartism

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

15/216

15

ayaklanma, Litvanya, Bat Beyaz Rusya ve Ukrayna topraklarna yayld. Rusya ise Polonyaayaklanmalarn ezip, anayasalarn lga etti. Topraklar kendi topraklarna katt.

Polonyal isyanclarn bir ksm Osmanl topraklarna kaarak, sndlar. 1830 PolonyaAyaklanmas srasnda hkmet bakan, daha sonra da Polonyal srgnlerin siyasi lideri

PrensAdam Czartoryskiydi. Adam Czartoryski daha sonra 1842 ylnda Polonezky kuracaktr. Kyn ad kurucusunun ad olan Adamdan dolay Adamky (Lehe: Adampol)olarak tretilmiti.

Ruslarn Slavlarla din ve dil benzerlii vard. Rusyada eitim gren Slav aydnlar arlnresmi ideolojisinden deil, ilerici Rus aydnlarndan etkilendiler. Slavlar, Yunanllar gibi dyardmla deil, kendi rgtleri ile ulusal eylemleri srdreceklerdi. Slavlarn rgtl etehareketleri balamak zereydi.

Avusturya ise hem kk talyan devletlerinin isyanlarn bastrd ve hem de Prusya ileanlaarak Almanyadaki liberallerin kard karklklar sndrd.

Orta Avrupada monarik brokrasiler ile meclisler arasndaki ekime srp gidiyordu. Heryerde monarik dzen kyllerin olup bitene boyun een edilgenliine balyd. Buralardaynla byk senyr, liberal geinip, milliyetilik trkleri sylyorlard. 1815de Viyanadakurulmu olan sistem aslnda gelime karsnda aresizdi. O da ne yapacan bilemeden,hareketsiz oturup, bekledi.

svirede 1830da yeni bir radikal parti kurulmutu. Bu parti iktidara getii kantonlarda tekdereceli seim usuln kabul etti. Peinden de tek dereceli seim sisteminin tm sviredeyaygnlamasn ve konfederasyonun slah edilmesini istedi. svire, bu dalk lkedekiinsanlar, gvenlik kaygs ve ok geni bir bamszlk sayesinde, eitli diller konumalarnaramen, konfederasyon olarak birlikte yaama azmini devam ettiriyorlard.

1830 Kasm ayaklanmas, Polonyallarn baz yerelbaarlarna ramen,Ivan Paskevichkomutasndaki Rus Ordusu tarafndan ezildi. Bundan az nce arI. NikolayBaltklkelerinde servaja son vermiti. Bu yeniletirme, serbest kalan kyl emeinin aristokratlarcakullanlaca gibi bir izlenim dourmutu. I. Nikolay, isyan bastrlnca, bu isyana karansoylular zayflatmak iin bu yanl anlalmay kulland.

ar yle diyordu: Servaj, bugnk haliyle bir ktlktr. Ancak ona imdi dokunmak dahada byk ktlklere yol aar.

http://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Jerzy_Czartoryskihttp://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Jerzy_Czartoryskihttp://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Jerzy_Czartoryskihttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_Paskevichhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_Paskevichhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_Paskevichhttp://tr.wikipedia.org/wiki/I._Nikolayhttp://tr.wikipedia.org/wiki/I._Nikolayhttp://tr.wikipedia.org/wiki/I._Nikolayhttp://tr.wikipedia.org/wiki/I._Nikolayhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_Paskevichhttp://en.wikipedia.org/wiki/November_Uprisinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Adam_Jerzy_Czartoryski

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

16/216

16

Fourier

Fransz matematiki ve fizikiJean Baptiste Joseph Fourier, (1768 - 1830) 1830 ylndaPariste ld.

Bir terzinin olu olarak dnyaya gelen Jean Babtiste Joseph Fourier, henz dokuzyandayken hem annesini ve hem de babasn yitirinceAuxerre'deki askeri okula gnderildi.Fourier kendisini bu okulda ok iyi yetitirdi. On iki yandayken yazd dini yazlar, Pariskiliselerinde okunuyor ve benimseniyordu. G beenen, titiz, inat, hrn, sert birkarakterivard. Fourier, Saint-Benoit manastrna gitti. Subay olmay istemesine karn terzi oluna

subaylk diplomas verilmediinden, askeri papaz olmay semiti. Eski arkadalar Fourier'yiAuxerre'e ardlar ve onu matematik retmeni olmas ynnde ikna ettiler. 1789'da ihtilalpatlak verdiinde yirmi bir yanda idi ve denklemlerin saysal zmne ait bir almayAkademiye sunuyordu.

Fourier, Ecole Normale'in matematik krssne retmen olarak atand. 1787 ile 1794yllarn orta dereceli okullarda retmenlik yaparak geirdi. Fransz devrimi srasnda nemligrevler ald. 1794'de bir ara hapse girdi. Hapisten ktktan sonra, Ecole Normale'de ve colePolytechnique'te matematik retmenlii yapt.

Denklemler kuram ve uygulamal matematikte baz aratrmalarda bulundu.Fourier serilerini

veFourier analizinioluturdu.

http://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Fourierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Fourierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Fourierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Auxerrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Auxerrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Auxerrehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fourier_serilerihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fourier_serilerihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fourier_serilerihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fourier_analizihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fourier_analizihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fourier_analizihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fourier_analizihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fourier_serilerihttp://en.wikipedia.org/wiki/Auxerrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Fourier

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

17/216

17

1798 ylnda Napolyon Msr'a giderken, Fourier'yi de yanna ald ve onu bilim heyetininbana atad. Yukar Msr'da aratrma yaplmasn istedi. Kaytlar, yazlar incelenecek vetapnaklarda aratrma yaplacakt.

1801 ylnda Msr'dan Fransa'ya dnen Fourier'ye Napolyon tarafndan yneticilik grevleri

verildi.

1803 ylnda Baron unvann ald.Is transferininmatematiksel esaslar zerine aratrmalaryapt. En nemli almas " Isnn Analitik Kuram " adlyaptdr. Bu yapt 1807 ylndaAkademiye sundu. Eser ok tartld ve beenilmedi. Fourier'nin s iletimi konusundakiaratrmalarnn fizik ve matematiin geliimine byk katklar olmutur.

Onun en tartmasz eseri, halen yaayan Fourier analizidir. 1807 ylnda kaleme ald eserinihayet 1822 ylnda yaynlanabilmiti.

alkantl dnemlerde, ekonomik olarak eyalarn rehine verecek kadar kt durumlara

dt. Sonunda statistik Brosuna mdr olarak atand.

1816 ylnda Akademiye ye seilmesine hkmet kar koydu. Ancak ertesi yl yeseilebildi.

16 Mays 1830'da bir kalp hastalndan (bazlarna gre de damar atlamasndan) ld.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Is%C4%B1_ta%C5%9F%C4%B1n%C4%B1m%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Is%C4%B1_ta%C5%9F%C4%B1n%C4%B1m%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Is%C4%B1_ta%C5%9F%C4%B1n%C4%B1m%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Is%C4%B1_ta%C5%9F%C4%B1n%C4%B1m%C4%B1

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

18/216

18

Mehmet Ali Paa Sava, 1831

Mehmet Ali Paann Kabul

1831de Osmanl devletinin zayfln gren Mehmet Ali Paa, olu brahim Paay Filistinzerine yollad. Sayda valisi Abdullah Paann 10.000 kese borcu vard. Ayrca MsrdanSuriyeye 6.000 kyl (fellah), angarya sebebiyle kaarak snmt. Bu gerekeler ileMehmet Ali Paa, brahim Paa komutasnda 30 40 bin kiilik bir ordu yollamt. Akkakalesi kuatmaya sadece 6 ay dayanabildi.

Msrda Kavalal Mehmet Ali Paa geni lde pamuk retimine ynelmiti. Angarya

metodu ile bentler, kprler, kanallar yaptrmt. 1845e gelindiinde pamuk retimi 20 ylncesine gre %400 artacakt. Pamuklu reten fabrikalar da kurulmutu. Msrda ii saysartmt.

Mehmet Ali Paann ald nlemler sonucu Msrn geliri de hzla artyordu. Msrn geliri2530 yl iinde 13.000 kese altndan, 400.000 kese altna ykseldi. Bu esnada MsrOsmanl merkezi ynetimine 12.000 kese altn vergi veriyordu.

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

19/216

19

1831de Baz Gelimeler

HMS Beagle

1831 ylnda II. Mahmut Enderun nazrl kurdu.

1831 ylnda Rumelinde Mslman says % 34,5dan fazlayd. Tmarlarn modernlemesimmkn olmuyordu. Osmanl devleti sonu olarak bunlardan hayr gelmeyeceine kararverdi. 1831 ylnda tmar sistemine son verildi. Hazine dirliklere el koyup, iltizama verdi. Bazsipahiler rgtlenerek bunlardan 4 svari taburu oluturuldu. Geriye kalanlar emekli maana

baland. Her eye ramen, imparatorluu 500 yl srtnda tam olan tmar sistemi, hemenbitmedi. Tmar kalntlar 30 40 yl daha devam etti.

Yenierilerin de tekat edilerek maaa balanaca ayias kmt. Gelen veya teslim olanyenieriler hapse atlp, ldrlnce kimse gelmez oldu. Bu da byle sonuland.

Davut Paa, Badat valiliinden alnd. Bylece Badatta Memluk valiler dnemi de bitti.

Kasm aynda stanbulda 5.000 tirajl Takvimi Vekayi adl hatalk gazete kmayabalad. Gazete mevzuata, atamalara ve haberlere yer veriyordu. Gazetenin bir de Franszcanshas kyordu (Moniteur Otoman). Gazete kanun, kararnameleri yaynlyor, i ve dolaylar sergiliyordu.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Takvim-i_Vekayihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Takvim-i_Vekayihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Takvim-i_Vekayihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Takvim-i_Vekayi

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

20/216

20

Orta Asyada zellikle zbek devletleri tamamen ilerine kapanmlar, dardan yabanclarageit vermiyorlard. imdi bu blge dnyann kefe klacak en zor blgesi olmutu. 1831ylnda gezgin Court zbekistana girebildi.

PapaGregory XVI, Papa Pius VIIIten sonra 254c Papa oldu.

Lopold I of BelgiumBelikann ilk kral oldu.

Charles Darwin, HMS Beaglegemisinde tarihsel gnlklerini tutmaya balad.

FransadaBuchez(17961865) Katoliklii Sosyalizme balamaya alyordu. Tabii ki ikizt ideolojinin birbirine yaklamas bile mmkn deildi.

Alman airAchim von Arnim(d. 1781), Meksika bakan ve bamszlk sava kahramanVicente Guerrero(d. 1782), Alman yazar FriedrichMaximilian Klinger(d. 1752), FranszmatematikiSophie Germain(d. 1776), ABD 5. bakanJames Monroe(d. 1758), Georg

Hegel(d. 1770), Hintli airHenry Louis Vivian Derozio(d. 1809) 1831 ylnda ldler.

http://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Gregory_XVIhttp://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Gregory_XVIhttp://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Gregory_XVIhttp://en.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9opold_I_of_Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9opold_I_of_Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwinhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwinhttp://en.wikipedia.org/wiki/HMS_Beaglehttp://en.wikipedia.org/wiki/HMS_Beaglehttp://en.wikipedia.org/wiki/Philippe_Buchezhttp://en.wikipedia.org/wiki/Philippe_Buchezhttp://en.wikipedia.org/wiki/Philippe_Buchezhttp://en.wikipedia.org/wiki/Achim_von_Arnimhttp://en.wikipedia.org/wiki/Achim_von_Arnimhttp://en.wikipedia.org/wiki/Achim_von_Arnimhttp://en.wikipedia.org/wiki/Vicente_Guerrerohttp://en.wikipedia.org/wiki/Vicente_Guerrerohttp://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Maximilian_Klingerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Maximilian_Klingerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Maximilian_Klingerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sophie_Germainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sophie_Germainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sophie_Germainhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Monroehttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Monroehttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Monroehttp://en.wikipedia.org/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegelhttp://en.wikipedia.org/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegelhttp://en.wikipedia.org/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegelhttp://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Louis_Vivian_Deroziohttp://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Louis_Vivian_Deroziohttp://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Louis_Vivian_Deroziohttp://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Louis_Vivian_Deroziohttp://en.wikipedia.org/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegelhttp://en.wikipedia.org/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegelhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Monroehttp://en.wikipedia.org/wiki/Sophie_Germainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Maximilian_Klingerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Vicente_Guerrerohttp://en.wikipedia.org/wiki/Achim_von_Arnimhttp://en.wikipedia.org/wiki/Philippe_Buchezhttp://en.wikipedia.org/wiki/HMS_Beaglehttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwinhttp://en.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9opold_I_of_Belgiumhttp://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Gregory_XVI

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

21/216

21

Yunanistanda Krallk Rejimi, 1831

Otto

1831de Atina kilisesi Patrikhaneye bayrak kaldrarak, otosefal bir durum elde etti. Buparalanma, tabii ki, Patrikhanenin hi houna gitmedi.

Yunanistan daha resmen tannmadan Ioannis Kapodistrias (Capo dIstria), toprak sahiplerinindzenledii bir suikast sonucu lmt. Byk devletler, Yunanistanda monarik bir ynetimkurma konusunda anlatlar. Yunan kral olarak BaveryaWittelsbach hanedanndanOttoilkYunan kral oldu.

Avrupadaki gl devletlerin birbiri ile pazarlk ederek yeni kurulan bir devletin rejimini ve

onu ynetecek olan semesi sadece Yunanistana mahsus kalmad. Bunu bundan sonrabamszln kazanan tm Balkan lkelerine uygulayacaklard. Balkan lkelerinin banapazarlklar sonucu belirlenmi Avrupal hanedanlar geecekti. Bylece balkan devletlerininher biri bir Avrupa devletinin nfus alanna dahil olacakt. Bunun ekonomik, kltrel ve

politik sonular ok olumsuzdu.

Balkan ulusalclnn gelimesine Avrupa devletleri etkili olmulardr. Ama BalkanUlusuluu Bat Avrupann eseri deildir. Esas itibariyle, Balkan devletlerine Avrupannmdahalesi olumsuz sonular vermitir. Hala yaanan problemler Avrupann olumsuzmdahalesinin sonulardr. Zaten sadece kendi menfaatini dnen Avrupa her el attyerde, halklar arasnda problemler kmasna neden olmutur.

http://en.wikipedia.org/wiki/House_of_Wittelsbachhttp://en.wikipedia.org/wiki/House_of_Wittelsbachhttp://en.wikipedia.org/wiki/House_of_Wittelsbachhttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_of_Greecehttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_of_Greecehttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_of_Greecehttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_of_Greecehttp://en.wikipedia.org/wiki/House_of_Wittelsbach

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

22/216

22

Pamuklu Dokuma

Pamuklu gecelikler

Hatrlanaca gibi, Hindistanda dokunup, tahta kalplar ile baslan rengarenk basmalar,ngiltere Hindistana hakim olduktan sonra, ngiltereye ithal edilmeye balanmt. Bu bir

moda yaratt, herkes Hint basmalar giymeye balad. Bu ngilterede dokuma sanayini vurdu.Bunun zerine ngiltere de ve dier Bat Avrupa lkelerinde pamuklu dokuma nemli bir yertutmaya balad.

Ayrca yine hatrlanaca gibi, Anadolunungney dousunda retilen kaba pamukludandaha nce bahsetmitik. Bu pamuklu beyazama daha ok mavi renkte retiliyordu.Avrupallar bu mavi Trk pamuklusunu alp,Amerikadaki zenci klelere giydiriyorlard. Bukaba pamuklu kuma, Anadolunun gney

dousundan spanya ve talyaya gidiyor, oradaboyanarak Amerika yolunu tutuyordu. Boyamayeri zellikle Barselona idi. XVIII. Asrda bu

pamuklu kuma ihrac nedeni ile GneydouAnadolu ihya olmutu. Zenginlik her yerdedikkati ekiyordu. XVIII asrda Anadoludaretilen mavi pamuklu oradan Halepe giderek,Halepte birikiyor. Halepten Marsilyaya,oradan da Amerikaya gidiyordu.

Kanuni Sultan Sleyman, Pamuklu kumatan

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

23/216

23

Ezilmiler Bakaldryor, 1831

Nat Turner'n yakalan

1831 ylnda Lyonda ayaklanma oldu. Lyonda varlkllarla, varlkszlar kar karyagelmiti. Zanaatlar tarifelerin dzenlenmesini istiyorlard. Ancak bakaldranlar,

davranlarnn sonularndan korkup, gerilediler. Kalabalk sadece bir an iin kenti elegeirip, denetimi ele almt. 1.000 kadar l ve yaral oldu. ki yama olayna rastland,isyanclar da onlar kuruna dizdiler. syan srasnda mlkiyete kar hi iddet kullanlmad.Burjuvazi ile proletarya arasnda snf mcadelesi n plana kyordu.

1830 ayaklanmasnn etkileri ABDde de grlyordu. Byk zenci gsterileri yaplmayabaland. 1831de VirginiadaNat Turnerynetiminde bir zenci ayaklanmas oldu. Buayaklanma srasnda zencilerden ve beyazlardan 50 er kii ld. Ancak bu ayaklanmaGneyin tylerini diken diken etti.

http://en.wikipedia.org/wiki/Nat_Turnerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nat_Turnerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nat_Turnerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nat_Turner

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

24/216

24

Msr Kuvvetleri Anadoluda, 1832

brahim Paa

27 Mays 1832de Akka Kalesi'ni Msr kuvvetleri ele geirdi. Peinden bir yla kalmadanbtn Filistin, Lbnan ve am eyaletleri Msrn eline geti. Msr ordusu 15 Haziranda

ama girdi. Bundan sonra Osmanl devleti Mehmet Ali Paay asi ilan edip, zerine orduyollad.

Msr-Osmanl savabalamt. Aa Hseyin Paa komutasndaki Osmanl ordusu KavalalMehmet Ali Paa'nn olubrahim Paakomutasndaki Msr kuvvetleri tarafndan 8Temmuzda Humusta, 29 Temmuzda Belende bozguna uratld. brahim Paann yanndaSleyman Paa adnda Fransz bir general vard. Msr Kuvvetleri Halep ve Adana'y elegeirdiler. Mehmet Ali Paann kuvvetleri imdi Anadoludayd. II. Mahmut, sadrazam btnkuvvetleri ile Msr ordusu zerine yollad. Msr kuvvetleri, Konya'da,21 Aralk 1832deSadrazam Reit Paa'nn kuvvetlerini de yenip Ktahya'ya kadar ilerlediler. Sadrazam esirdmt. Sadrazam sis ve kardan yolunu arp, Msr ordusu iine dmt.

http://en.wikipedia.org/wiki/First_Turko-Egyptian_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/First_Turko-Egyptian_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/First_Turko-Egyptian_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/First_Turko-Egyptian_Warhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kavalal%C4%B1_%C4%B0brahim_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kavalal%C4%B1_%C4%B0brahim_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kavalal%C4%B1_%C4%B0brahim_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Re%C5%9Fid_Mehmed_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Re%C5%9Fid_Mehmed_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Re%C5%9Fid_Mehmed_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kavalal%C4%B1_%C4%B0brahim_Pa%C5%9Fahttp://en.wikipedia.org/wiki/First_Turko-Egyptian_War

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

25/216

25

Prusya Genel Kurmay bakan Helmuth von Moltke, brahim Paa komutasndaki Msrkuvvetlerine kar Osmanl ordusunun ne kadar bilgisizce ynetildiini mektuplarndaanlatmt.

Bunlar olurken, Mehmet Ali ve olu, Osmanl merkezi ynetimine saygl davranyorlard.

Davranlar bir Bab Ali veziri gibiydi. Sadrazam serbest braktlar. brahim Paa sadeceaskeri baar gstermiyordu. Yenierilere ve Bektailie de byk sayg gsteriyor, onlaryeniden kuruyordu. Bu hali ile yeniletirme kart bir tavr almt.

Anadoluda kuvvetli ihtimal ile Msr teviki ile isyanlar kmaya balad. Anadoluda Msrabalanmay dleyenler vard. Durumun vahameti karsnda II. Mahmut Msra elileryollayarak bar istedi. Ancak imdi de Mehmet Ali Paa bara yanamyordu.

II. Mahmut ngiltere ve Fransa'dan yardm istedi. Ne var ki Fransa'nn Mehmet Ali Paa'ydesteklemesi, ngiltere'nin de Osmanl'nn iilerine karmak istememesi zerine beklediiyardm alamad ve Rusya'dan yardm istemek zorunda kald.

Bu srada ilerlemeye devam eden brahim Paa Ktahya nlerine gelmiti. K geirmek iinpadiahtan izin istedi. stanbulda tela iyice artmt.

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

26/216

26

1832 Osmanl mparatorluu

Keldaniler

1832ylnda Mabeyin mstearl kuruldu.

Osmanl mparatorluu topraklarnda, 1810 veba salgn nihayet sonlanmt. Avrupa, XVIII.Yzylda, sanlarn kkn kazd iin, veba Avrupada salgn yapamamt.

Bu srada Ermenistan ve randa grlm olan kolera Osmanl topraklarna da sirayet etti.

II. Mahmutun Osmanl imparatorluunda yapt reformlar, onlar anlayp, yaamageirebilecek grevlilerin varlna balyd. Halbuki bu grevliler ulema yetkisindekimedrese ve saray okullarnda eitiliyorlard. Buralarda eski geleneksel fikirlerden kurtulmukiileri yetitirmek ok zordu. Bu nedenle laik bir eitim sistemi oluturulmaya alld.Byle bir oluum ise ulema tarafndan olumlu karlanmyordu.

lk aamada Rtiyeler (ortaokul) kuruldu. Bu okullar asker olmak isteyenlere de akt.Buralarda verilmeye allan laik eitimin devamnda, memur yetitirilmesi iin de okullarkuruldu. lkokul dzeyinde Mektebi Maarifi Adliyye (Adli padiah mahlasyd), Edebi

renim iin Mektebi Maarifi Edebiye ald. Ancak bu okullarn says 1839 ylna kadar

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

27/216

27

yeterli deildi. Ve, hem de,bu okullardaki renci says azl nedeni ile, yeterli renimyaplamyordu.

1832de Cerrahlk Okulu oluturuldu, bu okul 7 sene sonra tp okulu haline gelecekti. AskeriMhendis Okulu zaten vard. Deniz Mhendisleri Okulu canlandrld. Harbiye ve Askeri Tp

Okullar ald.

Btn okullar hiyerarik bir dzen iinde deildi. Dolaysyla yaygn ve etkin deillerdi. Esasdzenleme ve yaygnlama II. Merutiyet dneminde grld. Osmanllar teknikokullarkurdular ama bunlara renci yetitirecek ilkretim okullarn dzenleyemediler.

20 Aralk 1832de Osmanllar Sisam adasna muhtariyet tandlar. Ada 550 Km2di. 30.000Yunanl yayordu. zerk ynetim ngiliz, Fransz ve Rus basks sonucu gereklemiti.Ortodoks prensi Bab Ali seiyordu. Sisam d iliki kuramyor, ylda 100.000 altn vergiveriyordu. Sisamn bu durumu 1913de Yunanistana balanana kadar srd.

Batl misyonerlerin Osmanl topraklarndaki faaliyetleri artmt ve artmaya devam ediyordu.Amerikal ve ngiliz misyonerler, Dou Anadoluda HristiyanNasturileri kefederek onlarkendi kiliselerine balama konusunda kendi aralarnda yara baladlar.JustinPerkinsveAsahel Grant, Urmiyede Amerikan misyonunu kurdular.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Nasturilerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Nasturilerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Nasturilerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Justin_Perkinshttp://en.wikipedia.org/wiki/Justin_Perkinshttp://en.wikipedia.org/wiki/Justin_Perkinshttp://en.wikipedia.org/wiki/Justin_Perkinshttp://hnn.us/articles/44830.htmlhttp://hnn.us/articles/44830.htmlhttp://hnn.us/articles/44830.htmlhttp://hnn.us/articles/44830.htmlhttp://en.wikipedia.org/wiki/Justin_Perkinshttp://en.wikipedia.org/wiki/Justin_Perkinshttp://tr.wikipedia.org/wiki/Nasturiler

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

28/216

28

1832nin Baz Gelimeleri

Bed Axe Katliam

Mays 1832deRusya, ngiltere ve Fransa, Bavyera ile bir anlama yaptlar. Buna greYunanistan zerk deil, bamsz oluyordu. Tahta Bavyera kralnn olu Frederick Otto geti.

Yunanistan snr Arta-Volos izgisiydi. Girit Yunanistann deildi.

Trablusta Yusuf Bey yeni vergiler koymaya kalknca halk tarafndan devrildi. PeindenTrablusta kargaa balad ve 2 yl srd. Kargaay herkes destekliyordu. Franszlarn,ngilizlerin ve hatta Tunusun kendi adaylar vard.

Londrada kolera oldu. Bu salgn 1 yl sonraFransa ve Kuzey Amerikaya geti.

Saint ngbertte 1832de kokla stlan yksek frn yapld.

ABDde yerliler ileBlack Hawk Savabalad. 2 AustostaBad Axe Katliamgerekleti.Bylece Mississippinin dousundaki byk yerli isyan da sonlanm oluyordu. OntariodaRideau Canal ald.

1832deAndrew Jacksonikinci defa ABD bakan seildi.

airGeorge Crabbe(d. 1754), Fransz Msr bilimciJean-Franois Champollion(d. 1790),talyan besteci ve piyanistMuzio Clementi(d. 1752), Estonyal dil bilimciOtto WilhelmMasing(d. 1763), Alman yazarJohann Wolfgang von Goethe(d. 1749), Fransz zoolojistGeorges Cuvier(d. 1769), Fransz matematikivariste Galois, (d. 1811), ngiliz filozofJeremy Bentham(d. 1748), sko jeolistJames Hall(d. 1761), Avusturyal astronom ve bilim

editrFranz Xaver, Baron von Zach(d. 1754), sko yazarSir Walter Scott(d. 1771), airve gazeteciPhilip Morin Freneau(d. 1752) 1832 ylnda ldler.

http://en.wikipedia.org/wiki/Black_Hawk_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Black_Hawk_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Black_Hawk_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Bad_Axe_Massacrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Bad_Axe_Massacrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Bad_Axe_Massacrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Ontariohttp://en.wikipedia.org/wiki/Ontariohttp://en.wikipedia.org/wiki/Rideau_Canalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Rideau_Canalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Jacksonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Jacksonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Jacksonhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Crabbehttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Crabbehttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Crabbehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Champollionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Champollionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Champollionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Muzio_Clementihttp://en.wikipedia.org/wiki/Muzio_Clementihttp://en.wikipedia.org/wiki/Muzio_Clementihttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_Wilhelm_Masinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_Wilhelm_Masinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_Wilhelm_Masinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_Wilhelm_Masinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethehttp://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethehttp://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethehttp://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Cuvierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Cuvierhttp://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89variste_Galoishttp://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89variste_Galoishttp://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89variste_Galoishttp://en.wikipedia.org/wiki/Jeremy_Benthamhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jeremy_Benthamhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sir_James_Hall,_4th_Baronethttp://en.wikipedia.org/wiki/Sir_James_Hall,_4th_Baronethttp://en.wikipedia.org/wiki/Sir_James_Hall,_4th_Baronethttp://en.wikipedia.org/wiki/Franz_Xaver,_Baron_von_Zachhttp://en.wikipedia.org/wiki/Franz_Xaver,_Baron_von_Zachhttp://en.wikipedia.org/wiki/Franz_Xaver,_Baron_von_Zachhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sir_Walter_Scotthttp://en.wikipedia.org/wiki/Sir_Walter_Scotthttp://en.wikipedia.org/wiki/Sir_Walter_Scotthttp://en.wikipedia.org/wiki/Philip_Morin_Freneauhttp://en.wikipedia.org/wiki/Philip_Morin_Freneauhttp://en.wikipedia.org/wiki/Philip_Morin_Freneauhttp://en.wikipedia.org/wiki/Philip_Morin_Freneauhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sir_Walter_Scotthttp://en.wikipedia.org/wiki/Franz_Xaver,_Baron_von_Zachhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sir_James_Hall,_4th_Baronethttp://en.wikipedia.org/wiki/Jeremy_Benthamhttp://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89variste_Galoishttp://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Cuvierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethehttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_Wilhelm_Masinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_Wilhelm_Masinghttp://en.wikipedia.org/wiki/Muzio_Clementihttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Champollionhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Crabbehttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Jacksonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Rideau_Canalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ontariohttp://en.wikipedia.org/wiki/Bad_Axe_Massacrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Black_Hawk_War

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

29/216

29

ngilterede Seme Hakk Geniliyor

ngiliz meclisinde Byk Reformun kabul

ngilterede semenler arasndaki eitsizlii ortadan kaldran seim reformu kanunu kabuledildi (Reform 1832). Artk semen olabilmek iin ufak bir vergi demek yeterli olacakt.Verginin veya servetin meneine baklmayacakt. Menkul sermaye, gayrimenkul ve meslekikazanlar ayn statye alnmt. Bylece eskiden birka eski aileye, birka bin kiiye ait olan

bir stnlk, tm ngiliz burjuvazisinin hakk haline gelmi oluyordu.

Bu yasa daha nce defalarca gndeme gelmi, ancak kalc bir zme balanamamt.Sonunda Whigler teklifi meclise getirdiler. BabakanLord Greytasarya nclk ediyordu.Fakat parlementoda Pitt taraftarlar ciddi bir muhalefet gsteriyorlard. Ancak bykkamuoyu basks karsnda tasar parlamentodan geti.

http://en.wikipedia.org/wiki/Reform_Act_1832http://en.wikipedia.org/wiki/Reform_Act_1832http://en.wikipedia.org/wiki/Reform_Act_1832http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Grey,_2nd_Earl_Greyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Grey,_2nd_Earl_Greyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Grey,_2nd_Earl_Greyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Grey,_2nd_Earl_Greyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Reform_Act_1832

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

30/216

30

Termodinamiin kinci Kanunu, Modern

Paleontoloji Bilim lerliyor

Sadi Carnot

Fransz fizikiSadi Carnot(1796 -1832) ld. Is makinesinin alma ilkeleri zerindealmt. Buhar makinesinin kuramsal verimini hesaplarken s enerjisinin mekanik enerjiyednme koullarn incelemi, termodinamiin ikinci kanununu bulmutu.

Eitimi esnasnda, 181214 arasnda, Poisson, Gay-Lussac, Ampere ve Arago gibi nlretmenlerden analiz, mekanik, tasar geometri, kimya dersleri ald. 1814n Mart'nda Pariskuatmasnda atmalara katld.

Napolyonun 100 gnlk 2. iktidarnda ileri Bakanl grevine getirilen babas, 1815Ekim'inde Restorasyon Dnemi balaynca bir daha geri dnememek zere Almanya'yasrgne gnderildi.

Fresnel'in " n titreim kuram ", radyasyon yolu ile yaylan snn a olan benzerliidikkatini ekti. Baz e sl olaylarn " Kalori kavram " ile aklanamamas Carnotyu,

Rumford ve Davynin almalarn incelemeye ve srtnmenin yaratt snn kat ve

http://en.wikipedia.org/wiki/Nicolas_L%C3%A9onard_Sadi_Carnothttp://en.wikipedia.org/wiki/Nicolas_L%C3%A9onard_Sadi_Carnothttp://en.wikipedia.org/wiki/Nicolas_L%C3%A9onard_Sadi_Carnothttp://en.wikipedia.org/wiki/Augustin-Jean_Fresnelhttp://en.wikipedia.org/wiki/Augustin-Jean_Fresnelhttp://en.wikipedia.org/wiki/Augustin-Jean_Fresnelhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nicolas_L%C3%A9onard_Sadi_Carnot

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

31/216

31

svlardaki etkileri ile ilgilenmeye itti. Isnn bir eit hareket enerjisi olduunu baz alan yenibir " kinetik teori " zerinde almaya balad.

Georges Cuvier

Fransz bilim adamGeorges Cuvier(17691832) ld. Karlatrmal anatominin, bilimselpaleontolojininkurucusudur. Cuvier'den nce, fosiller konusundaki kavramlar belli belirsizdi.Cuvier, fosillerin ortadan kalkm hayvanlarn kalntlar olduunu kantlayp, dgrnlerini ve yaama biimlerini yeniden belirlemeyi baaran ilk bilim adamyd.Montmartre'daki (Paris) altalar iinde ortaya karlan memelilerin d grnlerini

belirlemesi, adalarn byk lde etkiledi. Fosillerin d grnlerini belirlemealmalarn, organlarn karlkl ilikileri ilkesine dayandrd. Bir canl " beden blmlerikarlkl olarak birbirine denk den " bir btndr " diyordu.

Canllarn ard arda yaradl kuram Cuvier'e yanllkla mal edilmitir. Gnmzde,yaptlarnda yer alan ve evrimci grleri artran baz dncelerin, Protestan inancnnetkisiyle olutuu sanlmaktadr.

http://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Cuvierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Cuvierhttp://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Cuvierhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Paleontolojihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Paleontolojihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Montmartrehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Montmartrehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Montmartrehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Paleontolojihttp://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Cuvier

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

32/216

32

Walter Scott

skoyal tarihi roman yazar ve airiSir Walter Scott(17711832) ld. Tm Avrupalkeleri, Avustralya ve Kuzey Amerika'dan okurlar olan Scott, yaam sresince ngilizceeser veren ve gerekten uluslararas bir kariyere sahip olan ilk tarihi roman yazar saylr.Romanlar ve iirleri hala okunur ve ngiliz ve sko edebiyatlarnn klasikleri arasnda yeralr.

Belki Fransz sosyalist yazarPierre Leroux(17971871) Fransada ilk sosyalist adnkullanan yazar kabul edilebilinir. Fakir bir aileden geliyordu. Eitimini tamamlayamadanmrettiplikte almaya balad. 1830dan sonra Saint Simon hareketine katld. La Globe adl bir gazete kurup,Bazardn hizmetine tahsis etti.

1832de Saint Simon hareketinden soudu ama sosyalist yazlar yazmaya devam etti.

http://en.wikipedia.org/wiki/Walter_Scotthttp://en.wikipedia.org/wiki/Walter_Scotthttp://en.wikipedia.org/wiki/Walter_Scotthttp://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Lerouxhttp://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Lerouxhttp://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Lerouxhttp://en.wikipedia.org/wiki/Amand_Bazardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Amand_Bazardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Amand_Bazardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Amand_Bazardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Lerouxhttp://en.wikipedia.org/wiki/Walter_Scott

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

33/216

33

Rothschild

Nathan Rothschild

Amschel-Meyer, Frankfurt Yahudi mahallesinde dodu. Para ilemlerinde bir ustayd. 5 oluoldu. En byAmschelesas ticarethaneyi ynetiyordu.SalomonViyanaya yerleti.

NathanLondrada,JacopPariste,KarlNapolideydi. 5 karde her yl bir kentte toplanp,durumlarn gzden geiriyorlard. ok abuk ve salam enformasyonlar vard.

lkeler aras para transferinin ok tehlikeli olduu bir dnemde, Rothschildlar sanaltransferler yapyorlard. Rothschildlar btn devletler iin vazgeilemezdiler. Devletistikrazlarn dolama sokuyorlard. Bar, onlar iin ilerinin daha iyi gitmesi iin en faydalyoldu. Bu nedenle hkmetleri bar yanls tutumlarn srdrmeleri iin desteklediler.

Rothschildlar asalet unvan alp, baron da oldular.

Bu srada hrpalanan Yahudileri de gzlerinden karmyorlard. Bu konuda da olup, bitenleri

gzlyorlard. Ama halkn gznde Yahudiler baka Rothschildlar bakayd. Hayranlkla,Rothschild gibi zengin der ve geilirdi.

Nathan cva madenlerine sahipti. Salomonun maden dkm ocaklar vard. Salomon ayrcaLloydu yaygnlatrmaya urayordu.

Kredi geniliine yaylmalyd. Sanayi ve ticaret byk bir kredi ve zellikle ucuz kredipeindeydi. Kredi verenlere kolaylk yaplsn ki onlar da indirim alabilsin istiyorlard. KtaAvrupasnn ilk Bankas olan Ulusal Sanayiyi Destekleme Genel irketi Hollandadakuruldu. ngiltere hisseli irketlerin kuruluuna bir kanunla izin verdi. Komanditortaklklar yrye gemiti. Anonimler iin ise Kapitalizm daha gelimeliydi.

Amschel Mayer Rothschild

http://tr.wikipedia.org/wiki/Mayer_Amschel_Rothschildhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Mayer_Amschel_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Amschel_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Amschel_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Amschel_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Salomon_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Salomon_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Salomon_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nathan_Mayer_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nathan_Mayer_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Mayer_de_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Mayer_de_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Mayer_de_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Mayer_de_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nathan_Mayer_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Salomon_Mayer_von_Rothschildhttp://en.wikipedia.org/wiki/Amschel_Mayer_von_Rothschildhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Mayer_Amschel_Rothschild

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

34/216

34

Goethe

Alman yazarJohann Wolfgang von Goethe(17491832) 1832 ylnda ld. Yazarlyannda eitli doa bilimleri alanlarnda da aratrmalar yapm ve yaynlamt. Goethe, iir,drama, hikaye (dzyaz ve drtlk eklinde), otobiyografi, estetik- sanat - edebiyat teorisi,doa bilimler zerine yazlm birok esere sahiptir.

Frtna ve Coku (Sturm und Drang) adl eseri dneminin en nemli eseri olmutu. 1774

ylnda Gen Wertherin Aclar adl eseri ile btn Avrupada n yapt.1776 ylndan itibaren, Weimar dukalnn bakanlk yapt.

1790 ylndan itibaren,Friedrich Schillerile birlikte Weimarn en nemli edebiyats kabuledildi. Antik kltr zerine younlamt

lmnden sonra, Goethenin n azalmaya balamt. 1871 ylndan sonra, Alman ulusalkimliinin ykselmesiyle beraber Goethe de yeniden nem kazand. Eserleriyle ve rnekalnacak yaantsyla ba tac yapld.

Goethe, en nemli Alman edebiyat olarak kabul edilmi, eserleri ise dnya edebiyatzirvesinde yerini almtr.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethehttp://tr.wikipedia.org/wiki/F%C4%B1rt%C4%B1na_ve_Co%C5%9Fkuhttp://tr.wikipedia.org/wiki/F%C4%B1rt%C4%B1na_ve_Co%C5%9Fkuhttp://tr.wikipedia.org/wiki/F%C4%B1rt%C4%B1na_ve_Co%C5%9Fkuhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Gen%C3%A7_Werther%E2%80%99in_Ac%C4%B1lar%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Gen%C3%A7_Werther%E2%80%99in_Ac%C4%B1lar%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Gen%C3%A7_Werther%E2%80%99in_Ac%C4%B1lar%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schillerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schillerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schillerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schillerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Gen%C3%A7_Werther%E2%80%99in_Ac%C4%B1lar%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/F%C4%B1rt%C4%B1na_ve_Co%C5%9Fkuhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

35/216

35

Ktahya Anlamas, 1833

brahim Paa, Mehmet Ali Paa, Albay Seve (Sleyman Paa)

Osmanl sadrazam Reit Mehmet Paann yerineMehmet Emin Rauf Paasadrazam oldu.1780 ylnda stanbul'da dodu. Babas Darssaade aas kethdas avu ba Sait MehmetEfendi'dir. 1814 ylnda ba defterdaroldu. 1815 ylnda sadrazamla getirildi. II. Mahmut

zerinde etkili olan Halet Efendi ile anlamazlk yaaynca Sakz Adasna srld.Balandktan sonra sancakbeylii ve beylerbeylii yapt. 1833'te tekrar sadrazamlagetirildi. 30 Mart 1838'de sadrazamlk bavekillie dntrlnce ilk bavekil oldu. Ayrcadahiliye nazrln da stlendi. Temmuz 1839'da Abdlmecit tahta gelince grevden alnd.184041 aras nc kez, 184246 aras drdnc kez sadrazamlk yapt. Ocak 1852'de

beinci kez sadrazamla getirildi. Mart 1852'de Tanzimat yanllarnn basksyla grevindenalnd. Daha sonra Meclis-i Ali'de bir sre grev yapt. 28 Mays 1860'da stanbul'da ld.

Msr kuvvetlerinin ilerleyii karsnda, Boazlar korumak iin, Rus donanmas stanbul'ademirledi (10 sava gemisi). 20 ubat 1833de Ruslar Boaza 15.000 asker kardlar. Rusharekatndan ngiliz ve Franszlar da tedirgin olmulard. ngiltere Mehmet Ali Paann

Adene ilerlemesinden ve Msrn ekonomik gelimesinden de kayg duyuyordu. ngiltere veFransa donanmalarn zmir yaknlarna yolladlar.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Mehmed_Emin_Rauf_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Mehmed_Emin_Rauf_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Mehmed_Emin_Rauf_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Mehmed_Emin_Rauf_Pa%C5%9Fa

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

36/216

36

Boazlarn Rusya'nn eline gemesinden endie eden ngiltere ve Fransa'nn araya girmesiyleKtahya Antlamas(29 Mart 1833, 8 Nisan 1833) imzaland. Antlamaya gre Msr, Suriyeve Girit valilikleri Kavalal Mehmet Ali Paa'ya, Cidde ve Adana valilikleri de olu brahimPaa'ya verildi. Anadoluda Msrdan yana kanlara genel af ilan edilecekti. Toroslarn

tesinin ynetimi Mehmet Ali Paaya gemiti. Adanann Mehmet Ali Paada kalmas II.Mahmutu ok kzdrmt. Bir ara mzakereleri yrten Mustafa Reit Paann idamn bilednd. mparatorluk adeta Osmanoullar ile Kavalallar arasnda paylalm gibiydi.

Bu anlamadan her iki taraf da mutlu deildi. Rusya ise durumdan hi memnun deildi. arSultan yeni bir anlamaya zorlad. II. Mahmutta Mehmet Aliye kar kendini garantiyealmak istiyordu. Hatta bir frsat bulup, onu Msrdan atmak istiyordu.

http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCtahya_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCtahya_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCtahya_Antla%C5%9Fmas%C4%B1

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

37/216

37

Hnkar skelesi Anlamas, 1833

Anapa Sava, Nikolay Krasovsky

8 Temmuz 1833de, Osmanllar ile Rusya arasndaHnkar skelesi Antlamasyapld.

Anlamann ak ve gizli maddeleri vard. Ak maddelere gre ki devletin sadece savunmamaksadyla bu antlamay imzalad, herhangi bir sava vukuunda birbirlerine yardmedecekleri, yardm isteyenin dierinin masraflarn karlayaca, anlama sresinin 8 ylamayaca, iki ay iinde onaylanaca hususlar vard. Gizli maddede ise, Rusya, Bat ilesavaa girdii anda, Osmanllarn, Boazlar Batllara kapataca konusunda anlalmt. Bu

son madde Ruslar Fransz ve ngiliz tehdidinden kurtaryordu.

II. Mahmut, bilindii gibi, merkezi kuvvetlendirmek iin ayanlara ve yerel beylere kar birmcadele yrtyordu. Mehmet Ali Paann kuvvetleri Anadoluya girince, meydana gelen

bakaldrlar ve Osmanldan kopup Msr himayesine girme istekleri, bu mcadeleninAnadolu ayan iyice ne kard. Dou Anadoludaki merkeziletirmeyi gerekletirmek ve

blgedeki ayanlar ile derebeylerini itaat altna almak iin 18331839 yllar arasnda, II.Mahmut, Dou harekat yaptrd. Bu srasnda,Bedirhan Bey, askerleriyle birlikte devletinyannda yer ald. zledii bu politika ile Bedirhan Bey, dier Krt beyleri gibi hem tasfiyeolmaktan kurtulacak ve hem de bu sreten nemli bir g elde ederek kacakt.

http://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCnkar_%C4%B0skelesi_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCnkar_%C4%B0skelesi_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCnkar_%C4%B0skelesi_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://en.wikipedia.org/wiki/Bedr_Khan_Beghttp://en.wikipedia.org/wiki/Bedr_Khan_Beghttp://en.wikipedia.org/wiki/Bedr_Khan_Beghttp://en.wikipedia.org/wiki/Bedr_Khan_Beghttp://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCnkar_%C4%B0skelesi_Antla%C5%9Fmas%C4%B1

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

38/216

38

1833n dier olaylar

The Battle of Mendigorra. Birinci Carlist Sava

spanya kralFerdinand VII (d.1784) ld.Isabella II, 3 yanda spanya tahtna kt.AnnesiMaria Cristina of Bourbon-Two Siciliesnaip oldu. AmcasDon Carlos, Conde deMolina, kabul etmedi veBirinci Carlist Savabalad.

spanyada tahta ocuk yatakiII. sabellagemiti. lkeyi onun yerine anne kralieynetiyordu. Days mutlakyet yanlsyd ve taht zerinde hak iddia ediyordu. Hatrlanacagibi Portekiz taht da spanyaya benzer durumdayd. ngiltere ve Fransa bu iki krallamdahale ettiler. Daylar mutlakyeti devletlerden yardm gryorlard. Naip kralieler biranayasa kabul ettiler. Ve liberal devletlerden (ngiltere ve Fransa) silah yardm aldlar.

spanya ve Portekiz meruti krallklar haline gelmiti. Her iki lkede de parlamentoda iki partimcadele edecekti Ancak ksa sre iinde lkeyi generaller ynetmeye balayacaklard.

Fakir ve pejmrde kiilerin hzla oalmas Avrupay rahatsz ediyordu. 1833deDunoyer,bir ocuktan fazla ocuu olan ailelere yaplan yardmn kesilmesini nerdi. Daha sonraJohnStuart Millsarholuk gibi arlklarla ok ocuklu aileleri ayn gzle grecekti.

Britanya Falkland adalarn tekrar geri ald. 1833de ngiltere Factory acts kabul etti. Bukanunla ocuklarn ve kadnlarn tekstil endstrisinde alma saatleri belirleniyordu. Bu dahasonra tm sanayilere yaygnlatrlacakt.

FransadaLamennaisveLacordaireadl iki rahip veVikont de MontalembertLAvenir adlgazetede Kilise ile devletin mutlak olarak birbirinden ayrlmasn, tek dereceli seimi ve hr

http://en.wikipedia.org/wiki/Ferdinand_VII_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ferdinand_VII_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/1784http://en.wikipedia.org/wiki/1784http://en.wikipedia.org/wiki/1784http://en.wikipedia.org/wiki/Isabella_II_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Isabella_II_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Isabella_II_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Cristina_of_Bourbon-Two_Sicilieshttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Cristina_of_Bourbon-Two_Sicilieshttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Cristina_of_Bourbon-Two_Sicilieshttp://en.wikipedia.org/wiki/Infante_Carlos,_Count_of_Molinahttp://en.wikipedia.org/wiki/Infante_Carlos,_Count_of_Molinahttp://en.wikipedia.org/wiki/Infante_Carlos,_Count_of_Molinahttp://en.wikipedia.org/wiki/Infante_Carlos,_Count_of_Molinahttp://en.wikipedia.org/wiki/First_Carlist_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/First_Carlist_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/First_Carlist_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Isabella_II_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Isabella_II_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Isabella_II_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Dunoyerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Dunoyerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Dunoyerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/John_Stuart_Millhttp://tr.wikipedia.org/wiki/John_Stuart_Millhttp://tr.wikipedia.org/wiki/John_Stuart_Millhttp://tr.wikipedia.org/wiki/John_Stuart_Millhttp://en.wikipedia.org/wiki/Re-establishment_of_British_rule_on_the_Falklands_%281833%29http://en.wikipedia.org/wiki/Re-establishment_of_British_rule_on_the_Falklands_%281833%29http://en.wikipedia.org/wiki/Factory_Actshttp://en.wikipedia.org/wiki/Factory_Actshttp://en.wikipedia.org/wiki/Factory_Actshttp://en.wikipedia.org/wiki/Hugues_Felicit%C3%A9_Robert_de_Lamennaishttp://en.wikipedia.org/wiki/Hugues_Felicit%C3%A9_Robert_de_Lamennaishttp://en.wikipedia.org/wiki/Hugues_Felicit%C3%A9_Robert_de_Lamennaishttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Henri_Lacordairehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Henri_Lacordairehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Henri_Lacordairehttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Forbes_Ren%C3%A9_de_Montalemberthttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Forbes_Ren%C3%A9_de_Montalemberthttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Forbes_Ren%C3%A9_de_Montalemberthttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Forbes_Ren%C3%A9_de_Montalemberthttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Henri_Lacordairehttp://en.wikipedia.org/wiki/Hugues_Felicit%C3%A9_Robert_de_Lamennaishttp://en.wikipedia.org/wiki/Factory_Actshttp://en.wikipedia.org/wiki/Re-establishment_of_British_rule_on_the_Falklands_%281833%29http://tr.wikipedia.org/wiki/John_Stuart_Millhttp://tr.wikipedia.org/wiki/John_Stuart_Millhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Dunoyerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Isabella_II_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/First_Carlist_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Infante_Carlos,_Count_of_Molinahttp://en.wikipedia.org/wiki/Infante_Carlos,_Count_of_Molinahttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Cristina_of_Bourbon-Two_Sicilieshttp://en.wikipedia.org/wiki/Isabella_II_of_Spainhttp://en.wikipedia.org/wiki/1784http://en.wikipedia.org/wiki/Ferdinand_VII_of_Spain

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

39/216

39

retim yaplmasn istiyorlard. Fransada piskoposlar onlar ile mcadeleye balad. Onlar daPapaya bavurdular. Ama Papa da fikirlerini mahkum etti. Lacordaire ve MontalembertPapann kararna uydular. Lamennais uymad, Bir nanann Szleri adl eserini yazd.Hakknda verilmi olan kararn meruluunu tartyordu. Papa onu aforoz etti.

Carl Friedrich GaussveWilhelm WeberGttingende bir telgraf kurma msaadesi aldlar.

Portekiz Liberal Savanda Cape St. Vincent Muharebesinde KralieMaria II ofPortugalin kuvvetleri kesin bir zafer kazand.

YunanlAdamatios Korais(17481833) ld.

Yunan kilisesi oto-sefal ynetime geti.

1833 ve 1834 yllarnda Desmaisons zbekistan gezmeye gidebildi. zbekistana girmeyealan Avrupa devletlerinin pek ok istihbarat elemanlar vard. Ama zbekistan yabanclara

dman bir lkeydi. Pek ok kii bu uurda ld.

1833 ylnda Enderun odalar kaldrlarak, uzun zaman Osmanl saraynn temeli olan birsistem tarihe gmld.

Britanya, snrlar iindeki kleleri serbest brakma ve klelii yasaklama kanununu kard.

Chicago kenti 350 gmen tarafndan kuruldu.

25 Kasmda Sumatrada 8,7 byklnde deprem meydana geldi.

Fransz matematikiAdrien-Marie Legendre(d. 1752), ngiliz mucitRichard Trevithick(d.1771), ngilizairArthur Hallam(d. 1811), Hindu reformcuRoy, Ram Mohan(d. 1772), Rustarmc ve hatra yazarAndrei Bolotov(d. 1738) 1833 ylnda ldler.

http://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Friedrich_Gausshttp://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Friedrich_Gausshttp://en.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Eduard_Weberhttp://en.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Eduard_Weberhttp://en.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6ttingenhttp://en.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6ttingenhttp://en.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6ttingenhttp://en.wikipedia.org/wiki/Liberal_Warshttp://en.wikipedia.org/wiki/Liberal_Warshttp://en.wikipedia.org/wiki/Liberal_Warshttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Cape_St._Vincent_%281833%29http://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Cape_St._Vincent_%281833%29http://en.wikipedia.org/wiki/Maria_II_of_Portugalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_II_of_Portugalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_II_of_Portugalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_II_of_Portugalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Adamantios_Koraishttp://en.wikipedia.org/wiki/Adamantios_Koraishttp://en.wikipedia.org/wiki/Adamantios_Koraishttp://en.wikipedia.org/wiki/Adrien-Marie_Legendrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Adrien-Marie_Legendrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Adrien-Marie_Legendrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Trevithickhttp://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Trevithickhttp://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Trevithickhttp://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Hallamhttp://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Hallamhttp://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Hallamhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ram_Mohan_Royhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ram_Mohan_Royhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ram_Mohan_Royhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrei_Bolotovhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrei_Bolotovhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrei_Bolotovhttp://en.wikipedia.org/wiki/Andrei_Bolotovhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ram_Mohan_Royhttp://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Hallamhttp://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Trevithickhttp://en.wikipedia.org/wiki/Adrien-Marie_Legendrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Adamantios_Koraishttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_II_of_Portugalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maria_II_of_Portugalhttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Cape_St._Vincent_%281833%29http://en.wikipedia.org/wiki/Liberal_Warshttp://en.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6ttingenhttp://en.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Eduard_Weberhttp://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Friedrich_Gauss

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

40/216

40

Charles Lyell

Charles Lyell, 18301833 yllar arasnda jeolojik zamanlar ortaya koyan Principles ofGeology (Jeolojinin Esaslar) adl eserini yaynlad. Kitap olup biteni hi de MukaddesKitap gibi anlatmyordu. Sanki ona karyd.

Charles Lyell (1797- 1875), Britanyal jeologdu. lim adamlarnn jeolojiyle ilgilenmediizamanda Lyell bu ilimle ilgilenmeye balamt. O zamanda dnyann kresel, bir top gibiolduu sanlyordu. Charles Lyell dnya ile ilgili sorulara bilimsel metotlarla cevap

buluyordu. Avrupa'da jeolojinin babalarndan biri olduu kabul edilir.

Charles Lyell 14 Kasm 1797 skoya'da dnyaya geldi. 10 ocuun en byyd. Aynisimi tayan babas Charles Lyell botanistti. Olunun erken yala fen bilimleriyleilgilenmesini desteklerdi. Charles Lyell zengin bir aileden geliyordu ve en sekin zelokullara gitti. Bylece Oxford niversitesinin Exeter Collegeinde hukuk okudu ve jeolojiyiyardmc dersi olarakseti. 1819'da avukat olarak Londraya yerleti. Burada GeologicalSociety of London'a ye oldu ve 1822'de ilk jeolojik tezini yaynlad.

1827'de Charles Lyell avukat brosunu kapatt ve sadece jeolojile ilgilemeyebalad veJames Hutton'nun teorileriyle ilgilemeyebalad. Bylece, James Hutton'la beraber modern

jeolojinin kurucusu saylroldu.

Charles Lyell

http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Lyellhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Lyellhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Huttonhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Huttonhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Huttonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Lyell

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

41/216

41

Cretaceous-Paleogene Dnya

En ok aratrd dalstratigrafidir. 1828'de gney Fransada aratrmalarn devam ederken,"strata"nin midye kabuklarnndalmyla snflandrlabileceini buldu. Bylece, buargmann kullanm iletersiyerperiodu snfa ayrd:pliyosen,miyosenveeosen.

1830'da Principles of geologynin ilk blmn yaynladnda Kings CollegeLondon'da profesrle atand (1831).

Lyell, Charles Darwinin yakn arkadayd ve onu etkileyenlerden biriydi.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Stratigrafihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Stratigrafihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Tersiyerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Tersiyerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Tersiyerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Pliyosen_%C3%87a%C4%9Fhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Pliyosen_%C3%87a%C4%9Fhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Pliyosen_%C3%87a%C4%9Fhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Miyosenhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Miyosenhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Miyosenhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Eosenhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Eosenhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Eosenhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Eosenhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Miyosenhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Pliyosen_%C3%87a%C4%9Fhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Tersiyerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Stratigrafi

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

42/216

42

Trkler Balkanlardan Geri Dnmeye

Balyor

XIX. Yzylda, sanayilemeye deil ama imparatorluun paralanmasna bal olarak stanbul

kenti de byyordu. Bulgaristandan, Arnavutluktan, giderayak Moradan gelen Trk nfusstanbula yerleiyordu. Tabii ki bu gelenler, Londra, Viyana gibi kentlerin varolarnayerleen iilerden ok farkl bir yapdaydlar.

stanbul, kalabalklamakla beraber gelir dzeyine gre yerlemi deildi. Mahalle kavramdevam ediyordu. Ayn mahallede gelir dzeyi ok dk ve yksek kiiler bir aradayayorlard. Vezirin, ulema veya mderrisin kona ile suyolu bakm yapan veya bakkallkyapan efendinin kulbesi yan yanayd. Ayrca btn bu insanlar mahallenin iinde belli biriletiim iindeydiler.

Kentte bir blnme varsa bu ekonomiye gre deil dine greydi. Ermeni, Rum ve Mslman

herkes kendi mahallesinde oturuyordu.

Ancak bu durum 100 yla kalmadan deiecekti. Kentteki blnme ekonomik duruma greolacakt.

7/31/2019 26. kitap k.r (1829-1847)

43/216

43

Legendre

Adrien Marie Legendre(17521833), 1775 ile 1780 yllar arasnda, Paris Askeri okulundamatematik dersleri verdi.

1784 ylnda, " Gezegenlerin ekli stne " adl bir inceleme yazsnda, kendi adyla anlanokterimlileri ortaya att.

Fransz htilali srasnda, metre sisteminin kabul edilmesini ve giriilen jeodezi ilemlerininhazrlklarna katld. Bu frsat deerlendirerek, o zamana kadar uygulanan tm yntemleriyeniledi. Daha sonra, trigonometri alannda nemli teoremler ileri srd. zellikle kreselgeni dzlem olarak dnp alarda baz dzeltmeler yaparak alann hesaplad.

1798 ylnda " Saylar Kuram " adl eseri yaynland. Bu kitabnda, ikinci derecedenkalanlarn kartl kanunu gibi ilgi ekici sonular yer ald.

En deerli eseri, 1825 ile 1832 yllar arasnda hazrlad " Eliptik Transandantlar Kuram "adl inceleme kitabdr. Bu eserde,eliptik integrallerden hareket ederek ustaca birzmlemeyle bu entegralleri kendi adyla anlan ekle indirgemeyi baarmtr.Legendre'nin bu alandaki aratrmalar daha sonraAbelveJacobi'nin almalarylatamamland. Legendre'nin, krk yln stnde almayla elde ettii sonular, Abel oldukaksa ve kesin bir yolla elde ediyordu.

Legendre'nin hem matematie ve hem de matematikilerin yetimesinde nemli hizmetleridokundu.

http://en.wikipedia.org/wiki/Adrien-Marie_Legendrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Adrien-Marie_Legendrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Elliptic_integralhttp://en.wikipedia.org/wiki/Elliptic_integralhttp://en.wikipedia.org/wiki/Elliptic_integralhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Niels_Henrik_Abelhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Niels_Henrik_Abelhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Niels_Henrik_Abelhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Carl_Gustav_Jacob_Jacobihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Carl_Gustav_Jacob_Jacobihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Carl_Gustav_Jacob_Jacobihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Carl_Gustav_Jacob_Jacobihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Niels_Henrik_Abelhttp://en.w