25-ზე მეტი წლის მანძილზე...

25-ზე მეტი წლის მანძილზე ექსპლუატაციაში მყოფი და ახლად აშენებული ჰესის მუშაობის ეფექტიანობის შეფასება


1

ანზორ დუნდუა, თამაზ ვაშაკიძე და ნუგზარ უფლისაშვილი

თბილისი

2019

2

ანოტაცია

შესავალი

ხრამის ჰესი 1

ხრამის ჰესი 2

ჟინვალი

აჭარის წყლის ჰესი

ბახვი ჰესი 3

ნაბეღლავის ჰესი

დასკვნა

3

3

5

13

21

28

33

38

43

სარჩევი


3

ბუნებრივად გამდინარე წყალს თან მიყვება ქვიშისა და სხვა სახის აბრაზიული მასალა, რომელიც

ჰიდროტექნიკურ ნაგებობებსა და ჰიდროტურბინულ დანადგარებში გასვლისას ახდენს მათ ცვეთას. ამიტომ,

ტექნიკური ექსპლუატაციის წესების (ტეწ. მუხლი 14. პ.1.) მოთხოვნის თანახმად, 25-ზე მეტი წლის მანძილზე

ექსპლუატაციაში მყოფი ყველა სადაწნეო ჰიდრო ტექნიკური ნაგებობა, მიუხედავად მისი მდგომარეობისა,

ექვემდებარება სიმტკიცის, მდგრადობის და საიმედოობის შემაფასებელ, პერიოდულ, მრავალფაქტორიან

გამოკვლევას. მიღებული გამოკვლევის შედეგების საფუძველზე ტარდება ჰიდროტექნიკური ნაგებობების

ტექნიკურად გამართულ მდგომარეობაში მოსაყვანი და უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფი ღონისძიებები.

მონიტორინგის მიზანია:

შერჩეული ჰესების არსებული მდგომარეობის შესწავლა (ტექნიკურ–ეკონომიკური მაჩვენებლები და რენ-

ტაბელობა), რეზერვების გამოვლენა და შემდგომი რეაბილიტაციის მიზნით რეკომენდაციების გაცემა.

ფაქტიურად მონიტორინგის შედეგი უნდა გახდეს ცალკეული ჰესების რეაბილიტაციის საინვესტიციო

პროექტის საწინდარი. მისი შინაარსი წარმოდგენილი იქნება წინა საინვესტიციო და ექსპლუატაციის ფაზებით,

რომლებიც თავის მხრივ იყოფა ცალკეულ ეტაპებად. მონიტორინგის ამოცანა მდებარეობს იმ პრობლემების

გამოვლენაში, რაც აუცილებელია წინასაინვესტიციო პროექტისათვის. წინასაინვესტიციო ეტაპი შედგება

წინასწარი ტექნიკურ–ეკონომიკური შეფასების, მისი ანალიზის, აუცილებელი სარეაბილიტაციო კვანძების და

სამუშაოების გამოვლენა–დაგეგმვით, ალტერნატიული ვარიანტების განხილვით და შეფასებითი დასკვნით.

ანოტაცია



მსოფლიო დგას მნიშვნელოვანი გარემოსდაცვითი გამოწვევების წინაშე, რომლებიც ადამიანის საქმიანობას

და კლიმატის ცვლილების შედეგებს უკავშირდება. უკანასკნელი ათწლეულის მანძილზე საგრძნობლად

იმატა ბუნებრივი კატაკლიზმების რიცხვმა, გახშირდა წყალდიდობები, წყალმოვარდნები, მეწყრები, ტყის

ხანძრები და სხვა ბუნებრივი მოვლენები, რომლებიც კლიმატის ცვლილებითაა განპირობებული. ბუნებრი-

ვია, კლიმატის ცვლილებები საქართველოსაც შეეხო.

ენერგეტიკის სექტორში საქართველოს მიზანია გრძელვადიანი ენერგეტიკული უსაფრთხოების მიღწევა,

თუმცა ქვეყანა კვლავ დამოკიდებულია იმპორტირებულ რესურსებსა და წიაღისეულ საწვავზე. პრობლემად

რჩება განახლებადი ენერგიის არასაკმარისი გამოყენება და ენერგორესურსების ნაკლებ ეფექტიანი

მოხმარება და წარმოება. ამავდროულად, ბოლო ექვსი წლის განმავლობაში საქართველოს ელექტრო-

ენერგეტიკულ სექტორში გვაქვს ელექტროენერგიის მოხმარების საშუალოდ 5%-იანი ზრდა, განსაკუთრებით

ბოლო ორ წელიწადში ზრდა 7% იყო, მანამდე - 4.5%-ის ფარგლებში. გენერაციაში ზრდა მხოლოდ 3.8%

გვქონდა და ეს იმას ნიშნავს, რომ უფრო მეტს მოვიხმართ, ვიდრე გამოვიმუშავებთ, შესაბამისად, იმპორტი

და მასზე დამო-კიდებულება იზრდება. ეს ძალზედ საგანგაშო და დასაფიქრებელი მაჩვენებელია.

ენერგეტიკაში ნაციონალური სტრატეგიის და პოლიტიკის მიმართულებების ბუნდოვნება აძნელებს ენერგე-

ტიკული პროექტების და მთლიანად ენერგეტიკის შეფასებას. არ არის მკვეთრად გამოხატული რამდენად

არსებული ენერგო პოლიტიკა შეესაბამება ენერგომომარაგების , ენერგომოხმარების ეროვნულ ტენდენციებს

და რამდენად უზრუნველყოფს ენერგოუსაფრთხოებას. ამასთან, არ არის გამოკვეთილი გრძელვადიანი

მიზნები ენერგიკის ნეგატიური გავლენის შემცირებისთვის გასატარებელ ღონისძიებებზე, ზოგადად ეკოლო-

გიურ მდგომარეობაზე. ალბათ აღნიშნული მდგომარეობის გამო და ზოგადად ენერგეტიკის განვითარების

მიზნით, სახელმწიფომ დაუდო ხელშეკრულება კონსალტინგურ კომპანია McKinsey & Company (2018 წ),

თუმცა მისი საქმიანობის ოფიციალური ინფორმაცია ჯერ არ გაჟღერებულა.

4

რაც შეეხება რეგიონალურ პოლიტიკას ენერგატიკაში, ერთი შეხედვით ურთიერთსარფიანი თანამშრომლობა

ისახება. კერძოდ, 2015 წლის ბოლოს რუსეთის, სომხეთის, ირანის და საქართველოს ოფიციალურმა წარმო-

მადგენლებმა ხელი მოაწერეს ენერგეტიკის სფეროში „მემორანდუმს თანამშრომლობის შესახებ“, რომელმაც

გამოააშკარავა ის პერსპექტივები, რომლებიც ხელს შეუწყობს აღნიშნული ქვეყნების ენერგოსისტემების

განვითარებას. ხელმოწერილი დოკუმენტი გულისხმობს ოთხი ქვეყნის ენერგოსისტემის ერთობლივ მუშაობას

ელექტრეოენერგიის გადაცემა-გადმოცემის მართვის სფეროში. უნდა შექმნილიყო საკოორდინაციო და რე-

გიონალური სადისპეჩერო საბჭო, რომელმაც უნდა უზრუნველყოს სწრაფი რეაგირება კრიზისულ და საგან-

გებო სიტუაციებში და დაარეგულიროს ელექტროენერგიით ვაჭრობა და მისი ტრანზიტი.

ყველა ტექნოლოგიური სისტემა, მოწყობილობა, შენობა-ნაგებობა, მათ შორის, ენერგოობიექტის შემადგენ-

ლობაში შემავალი ყველა ჰიდრონაგებობა, ექვემდებარება პერიოდულ ტექნიკურ შემოწმებას. შემოწმება

უნდა ჩატარდეს მოქმედი ნორმატიულ-ტექნიკური დოკუმენტებით დადგენილ ვადებში, მაგრამ არანაკლებ,

ვიდრე 5 წელიწადში ერთხელ განსაზღვრა. (ტეწ. მუხლი 6. პ.2.)

ტექნიკური შემოწმების შედეგები უნდა იყოს შეტანილი ენერგოობიექტის ტექნიკურ პასპორტში. ენერგო-

ობიექტის პერიოდულ ტექნიკურ შემოწმებას აწარმოებს ენერგოობიექტის კომისია ენერგოობიექტის ტექნი-

კური ხელმძღვანელის ან მისი მოადგილის თავმჯდომარეობით. კომისიის შემადგენლობაში შედიან ენერგო-

ობიექტის სტრუქტურული ქვედანაყოფების ხელმძღვანელები და სპეციალისტები. ასევე კომისიის მუშაობაში

შესაძლებელია მონაწილეობა მიიღონ მოწვეულმა სპეციალისტებმა. ტექნიკური შემოწმების მიზანს წარმო-

ადგენს ენერგოდანადგარის და შენობა-ნაგებობის (შენობა-ნაგებობების) მდგომარეობის შეფასება, აგრეთვე

ენერგოდანადგარის დადგენილი რესურსის უზრუნველსაყოფად აუცილებელი ღონისძიებების განსაზღვრა.

საქართველოს ენერგეტიკული სისტემა წელიწადში დეფიციტურია 8 თვის განმავლობაში, ანუ მომხმარებლის

ელექტროენერგეტიკულ რესურსში მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად უნდა განხორციელდეს ელექტრო-

ენერგიის იმპორტი. განსაკუთრებით მდგომარეობა რთულდება ყოველი წლის პირველი კვარტალში, როდე-

საც იმპორტზე დამოკიდებულება 25–30%–ს შეადგენს. ამ პერიოდში ერთის მხრივ არის ელექტროენერგიის

მოხმარების პიკი და, მეორის მხრივ – გენერაცია ამ დროს ყველაზე დაბალ დონეზეა, რადგან ზამთრის ამ

დროს საქართველოს მდინარეებში ჩამონადენი მინიმალურია და ჰიდრორესურსები არ გვაქვს.

ეს თავისთავად ძალიან დიდი გამოწვევა და სირთულეა ჩვენი სისტემის, რომელიც წესით უნდა გადაიქცეს

სტიმულატორად, რათა ვთქვათ, რომ ჩვენ გვჭირდება ინვესტიციების მოზიდვა, რათა დავაბალანსოთ ჩვენი

ენერგომოხმარება და იმპორტზე დამოკიდებულება შევამციროთ. სტატისტიკა, რომელიც დღესდღეობით

საჯაროდ ვრცელდება, ძირითადად საუბრობს ელექტროენერგიის იმპორტზე, როგორც პროდუქტზე, მაგრამ

ჩვენ ენერგოგენერაციაში 23% თბოელექტროსადგურებია, ანუ ჩვენ ენერგიას თბოსადგურებით გამოვიმუ-

შავებთ, რომელიც თავის მხრივ, იმპორტირებულ გაზს ნიშნავს და ესეც არ უნდა დაგვავიწყდეს. გენერაციაში

ძალაინ დიდი წილი აქვს თბოსადგურებს. ეს კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს ქვეყნის ენერგო-დამოუკიდებლობისა

და ენერგოუსაფრთხოების საკითხს.

სტატისტიკური მონაცემების თანახმად მიმდინარე წლის 10 თვეში ქვეყნის ელექტროენერგიის მოხმარებამ

შეადგინა 9.897,7 მლნ. კვტსთ, საკუთარი ელექტროსადგურების მიერ წარმოებული იყო 8.201,7 მლნ. კვტსთ

(მათ შორის ჰესებში 6.800,2 მლნ. კვტსთ), ხოლო ვალუტაზე შეძენილი იმპორტული ელექტროენერგია – 878

მლნ. კვტსთ.

ნათქვამიდან ჩანს, რომ მდგომარეობის გამოსასწორებლად საჭიროა გენერაციის საკუთარი წყაროების

სიდიდის გაზრდა. ერთ–ერთ საშუალებად მიგვაჩნია საქართველოს ჰიდროელექტროსადგურების აღჭურვი-

ლობის მოძველებული პარკის მოდერნიზება–რეკონსტრუქცია, რაც შედარებით ნაკლებ დროში და ფინასური

დანახარჯებით გარკვეულწილად აამაღლებს ექსპლუატაციის დონეს და ექსპლუატაციის მაჩვენებლებს.

ჩვენს მიერ ექვს ენერგოობიექტზე შესრულებულმა კვლევამ ცხადყო, რომ უნდა ჩატარდეს დეტალური ტექნი-

კური აუდიტი ენერგოობიექტის მდგომარეობის შესაფასებლად და შემუშავდეს ღონისძიებები არსებული ნა-

გებობების და დანადგარების მუშაობის იმედიანობის და ენერგეტიკული მახასიათებლების გაზრდის მიზნით.


5

1. ჰესის მოკლე დახასიათება

ხრამჰეს I — მარეგულირებელი ჰიდროელექტროსადგური საქართველოში, წალკის მუნიციპალიტეტში,

მდინარე ხრამზე, შერეული ტიპის მაღალდაწნევიანი ჰიდროელექტროსადგურია. სადგურზე გამოიყენება

მდინარე ხრამის წყალჩამონადენი. სათავე ნაგებობანი განთავსებულია წალკის ხეობის დასაწყისში, ხოლო

ელექტროსადგურის ძალური კვანძი აშენებულია ღრმა ხეობაში, მდინარე ხრამის ყოფილ კალაპოტში.

ამუშავდა 1947 წლის დეკემბერში. მისი დადგმული სიმძლავრეა 112.8 ათ. კვტ და საპროექტო საშუალო

წლიური გამომუშავება 184 მილიონი კვტ. საათი.

ხრამის ჰესი I


ა) სრული სახელწოდება - სს ,,ხრამჰესი 1“

ბ) იურიდიული მისამართი - წალკის რაიონი, დაბა ხრამჰესი

გ) საფოსტო და ელექტრონული მისამართები - 0171, [email protected]

დ) საკუთრების ფორმა, ობიექტის (საწარმოს) მფლობელი: სააქციო საზოგადოება -

შპს ,,Gardabani Holdings B.V”

ე) მონაცემები ძირითადი სტრუქტურების და მათი ხელმძღვანელების შესახებ -

ვ) პერსონალის სტრუქტურა და რიცხოვნება

მუშა 31

მოსამსახურე 3

სპეციალისტი 22

ხელმძღვანელი 7

6

2. ძირითადი ტექნოლოგიური გადაწყვეტილებები

– ტექნოლოგიური პროცესების, ძირითადი მოწყობილობების, მანქანების და მექანიზმების ჩამონათვალი;

– მართვის სტრუქტურა, წარმოების მუშაობის რეჟიმი: ჰესი მუშაობს სსეს-ის ცენტრალური დისპეტჩერის

დატვირთვის შესაბამისად.

– მუშაკების საერთო რაოდენობა.

– ძირითადი გადაწყვეტილებები და მაჩვენებლები:

ტურბინატურბინის მარკა - KMW Швеция

საანგარიშო წყლის ხარჯი - 36 მ3/წმ ჰესის სრული სიმძლავრით დატვირთვისას

საანგარიშო დაწნევა - მაქსიმალური - 420 მ. მინიმალური - 347 მ. ნორმალური - 370 მ.

საანგარიშო მ.ქ.კ. – 89%

დადგმული სიმძლავრე – 112.8 მვტ.

სწრაფმავლობის კოეფიციენტი - 52.6

ნომინალური ბრუნვათა რიცხვი - 375 ბრ/წთ

გენერატორიგენერატორის მარკა - ASEA/ Швеция

ნომინალური სიმძლავრე - 37,6 მვტ.

მარგი ქმედების კოეფიციენტი - 97.3%

ნორმალური ბრუნთა რიცხვი - 375 ბრ/წთ

გაქცევის ბრუნთა რიცხვი - 675 ბრ/წთ

სტატორის ნომინალური ძაბვა - 10500 ვ.

სტატორის დენი - 2585 ა.

აგზნების სისტემა, აგზნების დენი - ტირისტორული. 980 ა.

აგზნების ძაბვა - 20 ვ.


7

3. მონაცემები უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში ენერგიის წლიური წარმოების შესახებ და მისი ანალიზი

ხრამჰესი 1

ჰესი 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 საშ.წლ.

მლნ. კვტ/სთ 243,2 220,5 227,7 297,3 298,6 267,4 186,7 205,2 228,3 226,2 195,3 194,2 240

4. საპროექტო და არსებულ სიმძლავრეებს შორის სხვაობა

4.1. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე შესრულებული კომპლექსური კვლევების რაოდენობა: 7 ჰიდრო-ტექნიკური შენობა-ნაგებობის და 3 ელ. დანადგარების

4.2. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე ცალკეულ დანადგარებზე ჩატარებული დიაგნოსტიკური კვლევები: 4 კვლევა ამწე კრანზე; 4 კვლევა წნევის ქვეშ მომუშავე ჭურჭელზე; 4 კვლევა ჰიდროაგრეგატებზე.

4.3. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე შესრულებული კაპიტალური რემონტები ან რეკონსტრუქცია. ან ღონისძიებაზე დახარჯული სახსრები. მიღებული შედეგები:

2 კაპრემონტი ძალოვან ტრანსფორმატორებძე; 2 კაპრემონტი თითოეულ აგრეგატზე, ჯამში 6

კაპრემონტი; 3 მუშათვლის რეკონსტრუქცია; სერვოძრავის რეკონსტრუქცია; 2 საკუთარი მოხმარების

ტრანსფორმატორის შეცვლა.

4.4. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე ძირითადი მოწყობილობა–დანადგარების ავარიული მოცდენები, გაცდენის დროს გამოუმუშავებული ელექტროენერგია: – 0


8

5. ინფორმაცია ჰესის საექსპლუატაციო სიმძლავრის გარღვევის და შეზღუ-დვის შესახებ

ჰესის საექსპლუატაციო სიმძლავრის გარღვევის და შეზღუდვის აღმოსაფხვრელად გეგმების არსებობა და

შესრულება (ენერგოდანადგარებში ექსპლუატაციის პროცესში შესრულებული ყველა ცვლილება უნდა იყოს

შეტანილი ინსტრუქციებში, ნახაზებსა და სქემებში): – 0.

6. დაფიქსირებული ხარვეზების მიზეზები და ხანგრძლივობა

ხარვეზების გარეშე.

7. ხარვეზების მიზეზების გამოსაკვლევად ჩატარებული კვლევები და მათ აღმოსაფხვრელად საჭირო, შესაბამისი ღონისძიებების ჩამონათვალი (ვადები, მოცულობა), ღონისძიებების შესრულებაზე პასუხისმგებელი პირი

ა) ჰიდროტექნიკური ნაგებობები (მდგომარეობა და ექსპლუატაციის პირობები): ხარვეზების გარეშე

ბ) ჰიდროტურბინული მოწყობილობა–დანადგარები; (შესაბამისობა საპროექტოსთან). ჰიდროტურბინული

დანადგარების ექსპლუატაციის დროს მათი შეუფერხებელი მუშაობა უზრუნველყოფილი უნდა იყოს

მოცემული დატვირთვის და არსებული დაწნევის პირობების შესაბამისი, შესაძლოდ მაქსიმალური მარგი

ქმედების კოეფიციენტით. არ დაიშვება ვიბრაციის მომატებული დონეებით ჰიდროაგრეგატის ხანგრძლივი

მუშაობა: ხარვეზების გარეშე

გ) ელექტროტექნიკური მოწყობილობა–დანადგარები: ხარვეზების გარეშე

დ) სხვა ნაგებობები და მოწყობილობა–დანადგარები: ხარვეზების გარეშე

ენერგოობიექტების ექსპლუატაციის ორგანიზაციაზე ტექნიკური და ტექნოლოგიური მონიტორინგი გულის-

ხმობს, რომ ყველა ტექნოლოგიური სისტემა, მოწყობილობა, შენობა-ნაგებობა, მათ შორის, ენერგო-

ობიექტის შემადგენლობაში შემავალი ყველა ჰიდრონაგებობა, ექვემდებარება პერიოდულ ტექნიკურ

შემოწმებას 5 წელიწადში ერთხელ, ენერგო დანადგარის დადგენილი რესურსის უზრუნველსაყოფად

აუცილებელი ღონისძიებების გათვალისწინებით: სრულდება შესაბამისი პერიოდულობით.


9

8. ექსპლოატაციის პერიოდში გაჩენილი შესაძლო ცვლილებები, (ეკოლოგიური მდგომარეობის და უსაფრთხოების გათვალისწინებით

წყალსაცავების შევსების და დაცლის (რეჟიმები) დასაშვები სიჩქარეები; ნატანის მონიტორინგი და შესაბამისი

ღონისძიების ჩატარება მის (შესამცირებლად); ზეთის გაჟონვები ჰიდროტექნიკური და ელექტროტექნიკური

მოწყობილობებიდან.

ნატანის გასაწმენდად შეძენილია სპეციალური მოწყობილობა.

9. ძირითადი ტექნოლოგიური გადაწყვეტილებები:


– მართვის სტრუქტურა, წარმოების მუშაობის რეჟიმი;

– მუშაკების საერთო რაოდენობა;

– გენერალური გეგმის ძირითადი გადაწყვეტილებები და მაჩვენებლები.

10. სამოქალაქო დაცვის საინჟინრო-ტექნიკური ღონისძიებები

– სამოქალაქო დაცვის საინჟინრო-ტექნიკური ღონისძიებების დახასიათება;

– სამოქალაქო დაცვის ფართობების გამოყენება სამეურნეო საქმიანობის ჩვეულებრივ პირობებში.


10

11. გარემოს დაცვა

რაიონის საერთო ეკოლოგიური დახასიათება

ხრამჰესის არეალის ზოგადი ეკოლოგიური მდგომარეობის დასახასიათებლად გამოყენებულია არსებული

სპეციალური ლიტერატურა და ფონდური მასალები, მათ შორის: ვიკიპედია, ზოგადი ფიზიკური გეოგრაფია

(ალფენიძე,მ., ელიზბარაშვილი, ე., დახარაძე, კ.), საქართველოს მდინარეთა ჰიდროგრაფია (კიკალიშვილი,

თ.), გარემოს დაცვის ეკოლოგიური პრინციპები (ქაჯაია, გ.), გარემო და მდგრადი განვითარება (პეპენაშვილი

ნ., კლიმიაშვილი ლ., და მაღრაძე, კ.) საქართველოს ტერიტორიისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი

სტიქიური მოვლენებისა და რისკების ატლასი.

ხრამი არის მტკვრის მარჯვენა შენაკადი, რომელსაც ზემო წელში უწოდებენ ქციას. მდინარე ხრამი სათავეს

იღებს თრიალეთის ქედის კალთებზე, მიედინება ღრმა ხეობაში. მდინარის სიგრძე 201 კმ-ია, აუზის ფართობი

- 83402 კმ, წყლის საშუალო ხარჯი - 51 კუბ.მ/წმ, მაქსიმალური - 448 კუბ.მ/წმ. საზრდოობს უპირატესად

თოვლით, ზამთრის პერიოდში არ იყინება, ქვემო წელში გამოიყენება სარწყავად. ხრამზე აგებულია წალკის

წყალსაცავი და ორი ჰიდროელექტროსადგური: ხრამჰესი I და ხრამჰესი II.

მდინარე ხრამის აუზში კონტინენტური კლიმატია, ნალექიანობა მინიმალურია ზამთრისა და ზაფხულის

ბოლოს. ხრამის აუზის მაღალმთიან ნაწილში (2000-3000 მ) სუბალპური ბალახი ხარობს, სტეპის

ელემენტებით. ზეგნებზე გამოიყოფა შემდეგი ვეგეტაციური ზონები: მთიანი სტეპის მცენარეულობა; წიწვნარი,

მუხნარი და რცხილის ტყეები; უფრო დაბლა ტყეები თხელდება და მათ ეკლიანი ბუჩქნარი ცვლის ტყის

ელემენტებით. სტეპები და თხმელის პატარა ტყეები მდინარის გასწვრივ ჭარბობს აუზის კიდევ უფრო დაბალ

მონაკვეთზე (ალუვიურ ველზე).

მდინარე ხრამს ქვემო ქართლისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს და მისი ჩამონადენის თითქმის

ყოველი კუბური მეტრი წყალი აღრიცხვაზეა აყვანილი. მდინარე ხრამის წყალი დღეისათვის გამოყენებულია

მრავალი სოფლის სასმელი წყლით მომარაგებისათვის, კიდევ მრავალი სოფელი გეგმავს მდინარე ხრამიდან

სასმელი წყლით უზრუნველყოფას. მდინარით ირწყვება ათასობით ჰექტარი სავარგულები და ათასობით

ჰექტარი სავარგულების მორწყვა კიდევ იგეგმება [2], მიუხედავად იმისა, რომ უკვე დღეისათვის წარმოქმნილია

სარწყავი წყლის დეფიციტი. სოფლები, რომლებიც “მიბმული” არიან მდინარე ხრამზე, დასახლებულია

აზერბაიჯანული მოსახლეობით, რომლებიც მთლიანად დაკავებული არიან სასოფლო პროდუქტების

მოყვანით და წელიწადში იღებენ სამ მოსავალს. მდინარე ხრამის ჩამონადენის თუნდაც ნაწილობრივი

შემცირება ნიშნავს მათ დატოვებას საარსებო პირობების გარეშე. ადგილობრივი მოსახლეობის ძირითადი

საქმიანობა სოფლის მეურნეობაა.


11

ობიექტის გავლენის შეფასება გარემოზე

სს „ხრამჰესი 1“ ზრუნავს გარემოზე, არის ISO 14001:2015 სერტიფიკატის მფლობელი. 1947 წელს აშენებული

ხრამჰესის კაშხლის შედეგად მთლიანად (ყრუდ) გადაიკეტა მდინარე ხრამის კალაპოტი, რითაც შესაბამისი

გავლენა მოხდა ეკოსისტემაზე.


12

- ღონისძიებები ბუნებრივი რესურსების რაციონალური გამოყენებისა და გარემოს დაცვის მიმართ:

დამონტაჟებულია ტექნიკური და საყოფაცხოვრებო წყლების გამწმენდი მოწყობილობები

- გადაწყვეტილებები საწარმოო უსაფრთხოების და შესაძლო ავარიული სიტუაციების გაფრთხილების და

ლიკვიდირების უზრუნველყოფის მიმართ:

საწარმოში არსებობს ავარიის ლიკვიდაციის გეგმა. ტარდება პერსონალის ტრენინგი

- ობიექტის საჯარო განხილვის შედეგები და საზოგადოების აზრი:

სს ხრამჰეს 1 გზშ არ არის გაკეთებული.

- ობიექტის ტერიტორიაზე სანიტარულ-ჰიგიენური რეჟიმის და შრომის უსაფრთხოების პირობების უზრუნ-

ველყოფის მიმართ სახელმწიფო ზედამხედველობის და ინსპექტირების ნორმატიული და ტექნიკური

მოთხოვნების დაცვის ღონისძიებები:

შექმნილია დოკუმენტაცია შრომის დაცვის და უსაფრთხოების სფეროებში. ხდება დოკუმენტაციის პერი-

ოდული გადახედვა.

- საშიში და მავნე საწარმოო ფაქტორებისაგან (ხმაური, ვიბრაცია, ელექტრომაგნიტური და რადია-ციული

გამოსხივება და სხვა) მომუშავე პერსონალის დაცვის ტექნიკური გადაწყვეტილებები:

პერსონალისათვის შეძენილია სპეცპეხსაცმელი და სპეცტანსაცმელი, აგრეთვე ხმაურისაგან დამცავი

ყურსაცმები და საცობები. სამუშაო ადგილზე დაშვება ხდება დამცავი ჩაფხუტებით. შესაბამისი სამუშაო

ადგილები აღჭურვილია დამცავი საშუალებებით.

დასკვნები

საერთო დასკვნები ობიექტის შესახებ:

– 1947 წელს აშენებული ხრამჰესის კაშხლის შედეგად მთლიანად (ყრუდ) გადაიკეტა მდინარე ხრამის

კალაპოტი, რითაც შესაბამისი გავლენა მოხდა ეკოსისტემაზე;

– განხორციელებული რეკონსტრუქციის და მოდერნიზაციის შემდეგ არ შესრულდა დანადგარის (ტურბინის)

ენერგეტიკული ტესტირება (გამოცდა).

დღეისათვის სადგური იმყოფება გამართულ მდგომარეობაში, უწყვეტ რეჟიმში ახორციელებს ელ.ენერგიის

წარმოებას, დისპეტჩერული გრაფიკის მიხედვით.

სადგურის მუშაობის საიმედოობის ასამაღლებლად დაგეგმილია სტატორების, სარელეო დაცვის და ავტომა-

ტიკის სარეაბილიტაციო სამუშაოები (პროგრამა მოცემულია დანართში).


ხრამის ჰესი II

13


ხრამჰეს II — მარეგულირებელი ჰიდროელექტროსადგური საქართველოში, დმანისის მუნიციპალიტეტში,

მდინარე ხრამზე, ტიპური დერივაციული სადღეღამისო რეგულირების ჰიდროელექტროსადგურია.

წარმოადგენს ხრამჰესების კასკადის მეორე საფეხურს. სადგურზე გამოიყენება ხრამჰეს I-ის გადამუშავებული

წყლის, ხრამჰეს I-ის და ხრამჰეს II-ის კაშხლებს შორის მდინარე ხრამის დამატებითი დინების, მდინარე

ყარაბულახისა და მდინარე ჭოჭიანის ერთობლივი წყალჩამონადენი. ჰესის მშენებლობა 1954 წელს დაიწყო.

მისი ორივე აგრეგატი საექსპლუატაციოდ გადაეცა 1963 წელს. დადგმული სიმძლავრეა 110 ათ. კვტ და

საპროექტო საშუალო წლიური გამომუშავება 350 მილიონი კვტ.საათი.

ა) სრული სახელწოდება - სს ,,ხრამჰესი 2“

ბ) იურიდიული მისამართი - დმანისის რაიონი, დაბა ხრამჰესი

გ) საფოსტო და ელექტრონული მისამართები - 0171, kguliashvili@khramhesi. ge

დ) საკუთრების ფორმა, ობიექტის (საწარმოს) მფლობელი - სააქციო საზოგადოება:

შპს ,,Gardabani Holdings B.V”

ე) მონაცემები ძირითადი სტრუტურების და მათი ხელმძღვანელების შესახებ -

ვ) პერსონალის სტრუქტურა -

ხელმძღვანელი 7

სპეციალისტი 28

მოსამსახურე 3

მუშა 38


14



– მართვის სტრუქტურა, წარმოების მუშაობის რეჟიმი: ჰესი მუშაობს სსეს-ის ცენტრალური დისპეტჩერის

დატვირთვის შესაბამისად;

– მუშაკების საერთო რაოდენობა: 76;

– გენერალური გეგმის ძირითადი გადაწყვეტილებები და მაჩვენებლები.

ტურბინატურბინის მარკა: რადიალურ ღერძული ვერტიკალური

საანგარიშო წყლის ხარჯი - 41 მ3/წმ ჰესის სრული სიმძლავრით დატვირთვისას

საანგარიშო დაწნევა:

მაქსიმალური - 324 მ.

მინიმალური - 297 მ.

ნორმალური - 307 მ.

საანგარიშო მ.ქ.კ. - 92 %

დადგმული სიმძლავრე - 118,8 მვტ

ნომინალური ბრუნვათა რიცხვი - 428,6

საანგარიშო გაწოვის სიმაღლე - 0,87 მ

გენერატორიგენერატორის მარკა - სინქრონულ-ვერტიკალური 430/210-14

ნომინალური სიმძლავრე - 59,4 მვტ.

მარგი ქმედების კოეფიციენტი - 97,6%

ნორმალური ბრუნთა რიცხვი - 428,6 ბრ/წთ

გაქცევის ბრუნთა რიცხვი - 725ბრ/წთ

სტატორის ნომინალური ძაბვა - 10500 ვ.

სტატორის დენი - 4088 ა.

აგზნების სისტემა, აგზნების დენი - 900 ა.

აგზნების ძაბვა - 440 ვ.

ხრამჰეს 2–ს სათავო ნაგებობა და დღე–ღამური რეგულირების აუზი


15

3. მონაცემები უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში ენერგიის წლიური წარმოების შესახებ და მისი ანალიზი.

წელი 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 საშ.წლ.

მლნ. კვტ/სთკ 184,5 347,2 325,8 385,5 409,8 363,0 299,2 316,8 346,0 338,9 298,3 311,0 350

4. საპროექტო და არსებულ სიმძლავრეებს შორის სხვაობა;

რეაბილიტაციის შემდეგ თითოეული აგრეგატის სიმძლავრე გაიზარდა 8%-ით.

5. ინფორმაცია ჰესის საექსპლუატაციო სიმძლავრის გარღვევის და შეზღუდვის შესახებ


შესრულება. (ენერგოდანადგარებში ექსპლუატაციის პროცესში შესრულებული ყველა ცვლილება უნდა

იყოს შეტანილი ინსტრუქციებში, ნახაზებსა და სქემებში).

გ-1-ის სიმძლავრე შეზღუდულია 45 მვტ-მდე ცტატორის სიძველის გამო. ამჟამად მიმდინარეობს ძველი

სტატორისა და ხვიების შეცვლა ახლით, რაც სავარაუდოდ დასრულდება წლის ბოლოს.

ჰესის შენობის ჭრილი


16

6. დაფიქსირებული ხარვეზების მიზეზები და ხანგრძლივობა

მუშაობს ხარვეზების გარეშე.

7. ხარვეზების მიზეზების გამოსაკვლევად ჩატარებული კვლევები და მათ აღმოსაფხვრელად საჭირო, შესა-ბამისი ღონისძიებების ჩამონათვალი (ვადები, მოცულობა), ღონისძიებების შესრულებაზე პასუხისმგებელი პირი

ა) ჰიდროტექნიკური ნაგებობები (მდგომარეობა და ექსპლუატაციის პირობები): ძირითადი დერივაცია

მუშაობს ხარვეზების გარეშე. ყარაბულახის უდაწნევო გვირაბი საჭიროებს რეაბილიტაციას.

ბ) ჰიდროტურბინული მოწყობილობა–დანადგარები (ჰტნ შესაბამისობა საპროექტოსთან); ჰიდროტურ-

ბინული დანადგარების ექსპლუატაციის დროს მათი შეუფერხებელი მუშაობა უზრუნველყოფილი უნდა

იყოს მოცემული დატვირთვის და არსებული დაწნევის პირობების შესაბამისი, შესაძლოდ მაქსიმალური

მარგი ქმედების კოეფიციენტით. არ დაიშვება ვიბრაციის მომატებული დონეებით ჰიდრო-აგრეგატის

ხანგრძლივი მუშაობა: მუშაობს ხარვეზების გარეშე. ცენტრალური დიცპეტჩერის მოთხოვნის გამო

ხშირად ვერ ხერხდება შესაძლო მაქსიმალური მარგი ქმედების კოეფიციენტით მუშაობა, ვინაიდან მეტი

წილი აგრეგატები დატვირთულია 10 და 30 მგვტ.

გ) ელექტროტექნიკური მოწყობილობა–დანადგარები: მუშაობს ხარვეზების გარეშე.

დ) სხვა ნაგებობები და მოწყობილობა–დანადგარები: მუშაობს ხარვეზების გარეშე.


ხმობს, რომ ყველა ტექნოლოგიური სისტემა, მოწყობილობა, შენობა-ნაგებობა, მათ შორის, ენერგოობიექტის

შემადგენლობაში შემავალი ყველა ჰიდრონაგებობა, ექვემდებარება პერიოდულ ტექნიკურ შემოწმებას 5

წელიწადში ერთხელ, ენერგო დანადგარის დადგენილი რესურსის უზრუნველსაყოფად აუცილებელი

ღონისძიებების გათვალისწინებით.

– უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე შესრულებული კომპლექსური კვლევების რაოდენობა;

– უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე ცალკეულ დანადგარებზე ჩატარებული დიაგნოსტიკური კვლევები;

სამანქანო დარბაზი


17

– უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე შესრულებული კაპიტალური რემონტები ან რეკონსტრუქცია. ან ღონის-

ძიებაზე დახარჯული სახსრები. მიღებული შედეგები.

– უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე ძირითადი მოწყობილობა–დანადგარების ავარიული მოცდენები, გა-

ცდენის დროს გამოუმუშავებული ელექტროენერგია.

ჩატარებულია შემდეგი საშემკეთებლო სამუშაოები:

2008 წ.

– დახრილი მილსადენის გამოკვლევა

– დღეღამური რეგულირების ავზის წყალმიმღების ფარების რემონტი

– ВМТ 220 ტიპის, 2 კომპლექტი ამომრთველის კაპიტალური შეკეთება

2009 წ.

– N 1 ჰიდროაგრეგატის რეაბილიტაცია;

– N 1 ჰიდროაგრეგატის სფერული საკეტის მუშა შემჭიდროებების კაპიტალური რემონტი;

– დღეღამური რეგულირების ავზის მექანიზმების შენობის რემონტი.

2010 წ.

– N 1 ჰიდროაგრეგატის სფერული საკეტის ახალი ზეთსადაწნეო სისტემის მონტაჟი;

– 220/110 კვ ელექტროგადამცემი ხაზების კომერციული აღრიცხვის სისტემის მოწესრიგება;

– ყარაბულახის ჰიდრონაგებობების შენობის რემონტი.

2011 წ.

– ზეთის მეურნეობის და სასაწყობე შენობების რემონტი და მოწყობა;

– ჭოჭიანის ჰიდრონაგებობების რემონტი;

– ММО 110 ტიპის, 4 ცალი ზეთიანი ამომრთველის რემონტი.

2012 წ.

– ჰესის მიწისქვეშა ნაწილის რეაბილიტაცია;

– კომერციული აღრიცხვის სისტემის ავტომატიზაცია;

– N 2 ჰიდროაგრეგატის კაპიტალური რემონტი.

2013 წ.

– დისკური საკეტების ზეთსადაწნეო სისტემის რეაბილიტაცია;

– 220/110/10 კვ ღია გამანაწილებელი მოწყობილობის სრული რეაბილიტაცია;

– N 1 და N 2 ჰიდროაგრეგატების მიმდინარე შეკეთება.

სფერული საკეტების შენობა


18

8. ექსპლოატაციის პერიოდში გაჩენილი შესაძლო ცვლილებები, (ეკოლოგიური მდგომარეობის და უსაფრთხოების გათვალისწინებით






– მართვის სტრუქტურა, წარმოების მუშაობის რეჟიმი: სადგურის ოპერატიული მართვა ხორციელდება

მორიგე ინჟინრების მიერ 24–საათიან რეჟიმში. სულ 4 ცვლაა, თვითოეული ცვლის მუშაობის მუშაობის

ხანგრძლიობა შეადგენს 8 სთ–ს.

– მუშაკების საერთო რაოდენობა: 76

– გენერალური გეგმის ძირითადი გადაწყვეტილებები და მაჩვენებლები;

10. სამოქალაქო დაცვის საინჟინრო-ტექნიკური ღონისძიებები:

სამოქალაქო დაცვის საინჟინრო-ტექნიკური ღონისძიებების დახასიათება: სამოქალაქო დაცვის ფართობების

გამოყენება სამეურნეო საქმიანობის ჩვეულებრივ პირობებში.


რაიონის საერთო ეკოლოგიური დახასიათება:ხრამჰესის არეალის ზოგადი ეკოლოგიური მდგომარეობის დასახასიათებლად გამოყენებულია არსებული

სპეციალური ლიტერატურა და ფონდური მასალები, მათ შორის: ვიკიპედია, ზოგადი ფიზიკური გეოგრაფია

(ალფენიძე,მ., ელიზბარაშვილი, ე., დახარაძე, კ.), საქართველოს მდინარეთა ჰიდროგრაფია (კიკალიშვილი,

თ.), გარემოს დაცვის ეკოლოგიური პრინციპები (ქაჯაია, გ.), გარემო და მდგრადი განვითარება (პეპენაშვილი,

ნ., კლიმიაშვილი, ლ., და მაღრაძე, კ.), საქართველოს ტერიტორიისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი

სტიქიური მოვლენებისა და რისკების ატლასი.

ხრამი არის მტკვრის მარჯვენა შენაკადი, რომელსაც ზემო წელში უწოდებენ ქციას. მდინარე ხრამი სათავეს

იღებს თრიალეთის ქედის კალთებზე, მიედინება ღრმა ხეობაში. მდინარის სიგრძე 201 კმ-ია, აუზის ფართობი

- 83402 კმ, წყლის საშუალო ხარჯი - 51 კუბ.მ/წმ, მაქსიმალური - 448 კუბ.მ/წმ. საზრდოობს უპირატესად

თოვლით, ზამთრის პერიოდში არ იყინება, ქვემო წელში გამოიყენება სარწყავად. ხრამზე აგებულია წალკის

წყალსაცავი და ორი ჰიდროელექტროსადგური: ხრამჰესი I და ხრამჰესი II.

მდინარე ხრამის აუზში კონტინენტური კლიმატია, ნალექიანობა მინიმალურია ზამთრისა და ზაფხულის

ბოლოს. ხრამის აუზის მაღალმთიან ნაწილში (2000-3000 მ) სუბალპური ბალახი ხარობს, სტეპის ელემენ-

ტებით. ზეგნებზე გამოიყოფა შემდეგი ვეგეტაციური ზონები: მთიანი სტეპის მცენარეულობა; წიწვნარი,

მუხნარი და რცხილის ტყეები; უფრო დაბლა ტყეები თხელდება და მათ ეკლიანი ბუჩქნარი ცვლის ტყის

ელემენტებით. სტეპები და თხმელის პატარა ტყეები მდინარის გასწვრივ ჭარბობს აუზის კიდევ უფრო დაბალ

მონაკვეთზე (ალუვიურ ველზე).

მდინარე ხრამს ქვემო ქართლისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს და მისი ჩამონადენის თითქმის

ყოველი კუბური მეტრი წყალი აღრიცხვაზეა აყვანილი. მდინარე ხრამის წყალი დღეისათვის გამოყენებულია

მრავალი სოფლის სასმელი წყლით მომარაგებისათვის, კიდევ მრავალი სოფელი გეგმავს მდინარე ხრამიდან

სასმელი წყლით უზრუნველყოფას. მდინარით ირწყვება ათასობით ჰექტარი სავარგულები და ათასობით

ჰექტარი სავარგულების მორწყვა კიდევ იგეგმება [2], მიუხედავად იმისა, რომ უკვე დღეისათვის წარმოქმნილია

სარწყავი წყლის დეფიციტი. სოფლები, რომლებიც “მიბმული” არიან მდინარე ხრამზე, დასახლებულია

აზერბაიჯანული მოსახლეობით, რომლებიც მთლიანად დაკავებული არიან სასოფლო პროდუქტების

მოყვანით და წელიწადში იღებენ სამ მოსავალს. მდინარე ხრამის ჩამონადენის თუნდაც ნაწილობრივი

შემცირება ნიშნავს მათ დატოვებას საარსებო პირობების გარეშე. ადგილობრივი მოსახლეობის ძირითადი

საქმიანობა სოფლის მეურნეობაა.


19

ობიექტის გავლენის შეფასება გარემოზე:

სს „ხრამჰესი 2“ –ს მიღებული აქვს ISO 14001:2015 სერტიფიკატი

– ღონისძიებები ბუნებრივი რესურსების რაციონალური გამოყენების და გარემოს დაცვის მიმართ:

დამონტაჟებულია ტექნიკური და საყოფაცხოვრებო წყლების გამწმენდი მოწყობილობები.

– გადაწყვეტილებები საწარმოო უსაფრთხოების და შესაძლო ავარიული სიტუაციების გაფრთხილების და


საწარმოში არსებობს ავარიულ მდგომარეობათა ლიკვიდაციის გეგმა. სისტემატურად ტარდება

პერსონალის ვარჯიშები.


20

– ობიექტის საჯარო განხილვის შედეგები და საზოგადოების აზრი:

სს ხრამჰეს 2 გზშ არ არის გაკეთებული.

– ობიექტის ტერიტორიაზე სანიტარულ-ჰიგიენური რეჟიმის და შრომის უსაფრთხოების პირობების უზრუნ-



სრულდება ყველა ნორმატიული და ტექნიკური მოთხოვნა და მიწერილობა. შექმნილია დოკუმენტაცია

შრომის დაცვის და უსაფრთხოების სფეროში. ხდება დოკუმენტაციის პერიოდული გადახედვა.

ამავდროულად:

– საშიში და მავნე საწარმოო ფაქტორებისაგან (ხმაური, ვიბრაცია, ელექრომაგნიტური და რადიაციული


პერსონალისათვის შეძენილია სპეცფეხსაცმელი და სპეცტანსაცმელი. პერსონალი აღჭურვილია ხმაუ-

რისაგან დამცავი ყურის საფარებლებით, სამუშაო ადგილზე დაშვება ხდება დამცავი ჩაფხუტებით.

შესაბამისი სამუშაო ადგილები აღჭურვილია დამცავი საშუალებებით. ვიბრაციის ზემოქმედებას არ

განიცდის, ელექტომაგნიტურ და რადიაციულ გამოსხივებას ადგილი არ აქვს.



1963 წელს აშენებული ხრამჰეს 2–ის დამბის შედეგად მთლიანად (ყრუდ) გადაიკეტა მდინარე ხრამის

კალაპოტი (ტაშბაშის წყაროების და სხვა შენამატი), რითაც შესაბამისი გავლენა მოხდა ეკოსისტემაზე.

განხორციელებული რეკონსტრუქციის და მოდერნიზაციის შემდეგ არ შესრულდა დანადგარის (ტურბინის)

ენერგეტიკული ტესტირება (გამოცდა).

სადღეისოდ სადგური იმყოფება გამართულ მდგომარეობაში, ახორციელებს ელ.ენერგიით წარმოებას დის-

პეტჩერული გრაფიკის მიხედვით, უწყვეტ რეჟიმში.

სადგურის მუშაობის საიმედოობის ასამაღლებლად დაგეგმილია სტატორების, სარელეო დაცვის და

ავტომატიკის სარეაბილიტაციო სამუშაოები (პროგრამა მოცემულია დანართში).


ჟინვალის ჰესი

21


ა) სრული სახელწოდება - ჟინვალის კომპლექსური ჰიდროკვანძი შპს „ჯორჯიან უოთერ ენდ ფაუერი“,

ჟინვალ-ჰესის სამსახური.

ბ) იურიდიული მისამართი - დუშეთის მუნიციპალიტეტი, დაბა ჟინვალი, ჟინვალჰესი;

გ) საფოსტო და ელექტრონული მისამართები - თბილისი, კოსტავას 1 შესახვ. 33, [email protected];

დ) საკუთრების ფორმა, ობიექტის (საწარმოს) მფლობელი - კერძო, შპს “ჯორჯიან უოთერ ენდ ფაუერ”;

ე) მონაცემები ძირითადი სტრუტურების და მათი ხელმძღვანელების შესახებ - ჰესი შედგება: ადმინისტრაცია,

ელ. სამანქანო საამქრო, ელ. ტექნიკური ლაბორატორია, ჰიდროტექნიკური საამქრო, სარემონტო უბანი,

მონიტორინგის ჯგუფი, საწარმოო-ტექნიკური განყოფილება, ადმინისტრაციულ-სამეურნეო ჯგუფი, უსაფრ-

თხოების ტექნიკისა და საგანგებო სიტუაციების ჯგუფი.

ვ) პერსონალის რიცხოვნება - 72 თანამშრომელი

ჟინვალის კომპლექსური ჰიდროკვანძი 1985 წელს გაუშვეს ექსპლუატაციაში. ჰესის შენობა სამანქანო

დარბაზში 4 ჰიდროაგრეგატი დგას, რომელთაგან თითოეულის სიმძლავრე 32,5 ათასი კვტ-ია. გენერა-

ტორების გამომუშავებული ელექტროენერგიია 110 და 220 კვ ღია აწევის ქვესადგურს გადაეცემა, რომელიც

კაშხლის ქვედა ფერდოსთან მდებარეობს. სადგურის საშუალო წლიური გამომუშავება 390 მლნ. კვტ-სთ

შეადგენს.


22

ჟინვალის წყალსაცავი — კომპლექსური დანიშნულების წყალსაცავი აღმოსავლეთ საქართველოში, დუშეთის

მუნიციპალიტეტში, დაბა ჟინვალის ჩრდილოეთით, თბილისიდან 70 კმ-ში. მდებარეობს მდინარე არაგვის

შუა წელში. მოქცეულია ალევის, გუდამაყრისა და ქართლის ქედებს შორის. ფართობი 11,5 კმ². წყლის

მოცულობა 520 მლნ. მ³, სასარგებლო მოცულობა 370 მლნ. მ³.[1] მაქსიმალური სიღრმე 75 მ.[2] შეიქმნა

1985 წელს ჟინვალის ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობასთან დაკავშირებით მდინარე არაგვის

ხეობაში. მდინარე არაგვის ნაწილი, სადაც ჟინვალის წყალსაცავი აშენდა, გაუქმდა და ამ ყოფილი მდინარის

ნაწილში მდინარის ეკოსისტემა აღარ არსებობს.[3] ჟინვალის წყალსაცავს დიდი მნიშვნელობა აქვს ქალაქ

თბილისის წყლით მომარაგების საკითხში. აღსანიშნავია, რომ ჟინვალის წყალსაცავი თბილისის მოსახლეობის

დაახლოებით ნახევარს ამარაგებს სასმელი წყლით. ჟინვალის ჰიდროკომპლექსის მშენებლობის დაწყებისას,

წყლის ქვეშ მოექცა XII საუკუნის ჯვარიპატიოსნის სახელობის ეკლესია, რომელიც 6 თვე წყალშია მოქცეული,

ხოლო 6 თვე წყლისგან თავისუფლდება.

ჟინვალის კომპლექსური ჰიდროკვანძის შემადგენლობაში შედის ჟინვალის ჰიდროელექტროსადგური და

ბოდორნის საბუფერო აუზი. ჰიდროკვანძის დანიშნულებაა წყალმომარაგება და ენერგეტიკა.

ჟინვალჰესი კაშხალთან მდებარე-დერივაციული, შერეული ტიპის მიწისქვეშა ელექტროსადგურია, რომელსაც

გააჩნია სეზონური რეგულირების წყალსაცავი მდ. არაგვზე.

ჟინვალჰესის ნაგებობის შემადგენლობაში შედის ადგილობრივი მასალის მიწაყრილი კაშხალი თიხის

გულით, სიღრმული წყალმიმღები, სიღრმული და უქმი ღია წყალსაგდებები, წყალმიმყვანი და წყალგამყვანი

დერივაცია, ბოდორნის ბეტონის გრავიტაციული დასაშლელი კაშხალი.


ა) ელექტროსადგურის ტიპი - კაშხალთან მდებარე, მიწისქვეშა

ბ) დადგმული სიმძლავრე - 130,0 მგვტ.

გ) საშუალოწლიური ენერგოგამომუშავება საპროექტო - 530 მლნ.კვტ.სთ. საშუალო, უკანასკნელი 15 წლის

განმავლობაში -404,016 მლნ.კვტ.სთ.

დ) ჰესის ტურბინებიშიგამავალი წყლის საპროექტო საანგარიშო ხარჯი – 115 მ3/წმ.

ე) ჰესის დაწნევა:

საანგარიშო - 128 მ.

მაქსიმალური - 155,9 მ.

მინიმალური - 108,5 მ.

ვ) წყალსაცავის ნიშნულები:

ნორმალური შეტბორვის - 810,0 მ.


მინიმალური - 770,0 მ. (766,0 მ. - მინიმალური ნიშნული, რომლის ქვემოთ დაუშვებელია წყალსაცავის

ექსპლუატაცია).

ზ) წყალსაცავის მოცულობა:

სრული საპროექტო - 520,0 მლნ. მ3.

სასარგებლო - 370,0 მლნ. მ3.

თ) ჰიდროაგრეგატების რაოდენობა - 4.

ჰიდროტურბინები და მექანიკური მოწყობილობა

ჰიდროტურბინებიჰესის შენობაში დამონტაჟებულია РО-170-В-180 ვერტიკალური რადიალურ-ღერძული (ფრენსისი) ტიპის

ოთხი ჰიდროტურბინა, თითოეულის ნომინალური სიმძლავრეა 33,5 მვტ, გაწოვის სიმაღლე -8,45 მ, მასში

წყლის საანგარიშო ხარჯი 29,3 მ3/წმ. სპირალური კამერა ლითონისაა, შემოხვევის კუთხით 3450.

დისკური საკეტებითითოეული ჰიდრტურბინის წინ დამონტაჟებულია 2,2 მ დიამეტრის 3ЗДп 200-166 ტიპის დისკური საკეტი.

წყალგამწოვი მილიგამოღუნული, ტოროიდულ მუხლიანი გამწოვი მილები ქვედა ბიეფის მხრიდან გადაფარულია სარემონტო

ფარებით, ზომით 4,55ხ3,80 მ, რომელთა მომსახურება წარმოებს ელექტრო ტალით.


23

ამწე-მექანიზმებიწყალმიმღებს ემსახურება 2x80 ტ. ტვირთამწეობის ჯოჯგინა ამწე. სიღრმული წყალსაგდების ფარებს

ემსახურება ბაგირებიანი სტაციონალური ტვირთამწე მექანიზმები, ტვირთამწეობით 1x250ტ (2ც.) და 2x63ტ.

(2ც.). ჰესის შენობაში ჰიდროაგრეგატების მომსახურეობისათვის დამონტაჟებულია 125/20 ტ. ტვირთ-

ამწეობის ხიდური ამწე, რომლის მალი 14,0 მ-ია. სატვირთო შახტს ემსახურება 100,0 ტონა ტვირთამწეობის

ჯოჯგინა ამწე. ჟინვალჰესის საბუფერო აუზის წყალგამშვების ფარების მომსახურება ხორციელდება 2x50 ტ.

(1ც.) ტვირთამწეობის მქონე ამწით. საბუფერო აუზის წყალმიმღებს ემსახურება 1x63ტ (1ც.) და 2x5ტ. (2ც.)

ამწე.

ჰიდროაგრეგატების სიჩქარის რეგულატორებიჰიდროტურბინების რეგულირების სისტემა #1 ჰიდროტურბინისათვის (ორმაგი რეგულირებით) შედგება

ზეთსადაწნეო დანადგარისაგან МНУ 8 - 1/40 და ბრუნვის სიხშირის ელექტროჰიდრავლიკური რეგულა-

ტორისაგან ЭГРК - 1Т -100-4, ხოლო #2, #3 და #4 ჰიდროტურბინისათვის (ერთმაგი რეგულირებით) ზეთსა-

დაწნეო დანადგარისაგან МНУ 4 - 1/40 და ბრუნვის სიხშირის ელექტროჰიდრავლიკური რეგულატორისაგან

ЭГР-1Т-100-4.

# დასახელება გ-1 გ-2 გ-3 გ-4

1 ტიპიСВ 425/135

УХЛ4

СВ 425/135

УХЛ4

СВ 425/135

УХЛ4

СВ 425/135

УХЛ4

2 საქარხნო ნომერი 22161 22162 22163 22164

3 დამამზადებელი ქარხანა „ЭЛЕКТРОТЯЖМАШ“ г. Харьков, Украина

4 გამოშვების წელი 1980 1980 1982 1983

5 ექსპლუატაციაში შეყვანის წელი 1985 1985 1985 1985

6 ნომინალური სიმძლავრე კვა/კვტ. 40600/32500 40600/32500 40600/32500 40600/32500

7 ნომინალური ძაბვა, ვ. 10500 10500 10500 10500

8 სიმძლავრის კოეფიციენტი 0,8 0,8 0,8 0,8

9 სიხშირე, ჰც. 50 50 50 50

10 ნომინალური ბრუნთა რიცხვი ბრ/წთ 428,6 428,6 428,6 428,6

11 გაქანების ბრუნთა რიცხვი, ბრ/წთ 900 900 900 900

12 სტატორის ნომინალური დენი, ა 2235 2235 2235 2235

13 როტორის უქმი სვლის დენი, ა 450 450 450 450

14 აგზნების ნომინალური დენი, ა 800 800 800 800

15 როტორის მქნევარა მომენტი კგ/მ2 5X105 5X105 5X105 5X105

16 საერთო მასა, ტ 240 240 240 240

17 მაქიმალური სამონტაჟო მასა, ტ 120 120 120 120

18მაქსიმალური სატრანსპორტო

მასა, ტ90 90 90 90

19 სტატორის გაჩარხვის დიამეტრი, მმ 4250 4250 4250 4250

20სტატორის აქტიური ფოლადის

სიგრძე, მმ1350 1350 1350 1350

21საქუსლეს ზეთგამაგრილებელში

გამავალი წყლის ხარჯი, ლ/წმ8,4 8,4 8,4 8,4

22საკისრის ზეთგამაგრილებელში

გამავალი წყლის ხარჯი, ლ/წთ2,9 2,9 2,9 2,9

გენერატორები


24

# დასახელება გ-1 გ-2 გ-3 გ-4

23ჰაერგამაგრილებელში გამავალი

წყლის ხარჯი, ლ/წთ41,7 41,7 41,7 41,7

24გამაგრილებელი წყლის

ტემპერატურა, 0C25 25 25 25

3. მონაცემები უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში ენერგიის წლიური წარმოების შესახებ და მისი ანალიზი

ჟინვალჰესი

წწ 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 საპრ.წარმ.

მლნ. კვტ/სთ 371,6 415,0 456,1 526,5 406,0 297,3 394,0 378,4 410,5 339,1 292,8 279,9 470

ელ. ენერგიის გამომუშავება დამოკიდებულია წყალსაცავის შევსებაზე, შემოდინებაზე და თოვლის საფარის

რაოდენობაზე მთაში. ბოლო წლებში ელექტროენერგიის გამომუშავების შემცირება აიხსნება კალაპოტში

სანიტარული ხარჯის გაზრდით. ამ მიზნით სატურბინო წყალსადენზე მცირე სიმძლავრის ელექტროსადგური

(ფშაველაჰესი) დამონტაჟდა.

4. სხვაობა საპროექტო და არსებულ სიმძლავრეებს შორის

სხვაობა გამოწვეულია გამყვანი გვირაბის პკ 17+68 და პკ 21+75-ს შორის შევიწროვებული კვეთის გამო.

ჰიდროელექტროსადგური ვერ ანვითარებს დადგმულ 130,0 მვტ სიმძლავრეს და საშუალოწლიურ 530,0

მლნ.კვტ.სთ გამომუშავებას. მისი დღევანდელი პარამეტრებია მაქსიმალური 70,0 მვტ სიმძლავრე და

საშუალოწლიური გამომუშავება უკანასკნელი 15 წლის შედეგებით 404,0 მლნ.კვტ.სთ.


25

4.1. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე შესრულებული კომპლექსური კვლევების რაოდენობა: მონაცემები

არ იყო წარმოდგენილი;

4.2. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე ცალკეულ დანადგარებზე ჩატარებული დიაგნოსტიკური კვლევები: მონაცემები არ იყო წარმოდგენილი;

4.3. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე შესრულებული კაპიტალური რემონტები ან რეკონსტრუქცია. ამ ღონისძიებებზე დახარჯული სახსრები. მიღებული შედეგები: შეიცვალა 220 კვ-იანი ზეთიანი ამომრთველები

ახალი ელეგაზური ამომრთველებით, აგრეთვე შეიცვალა გამთიშველებიც. ჰიდროაგრეგატებზე ტურბინის

ელ. ჰიდრავლიკური ძველი რეგულატორები შეიცვალა ახალი თანამედროვე ტიპის რეგულატორებით.

დაგეგმილია ძველი ელ. მანქანური აღმგზნები სისტემის შეცვლა ტირისტორული აღმგზნები სისტემით.

წყალსაცავის შევსება-დამუშავების სიჩქარე ნორმალური ექსპლუატაციის პირობებში შეზღუდულია არა-

უმეტეს 2მ-ით დღე-ღამეში. წყალსაცავის ფსკერზე დალექილი ნატანის განსაზღვრისათვის ყოველწლიურად

მიმდინარეობს ბათიმეტრიული გადაღება.

ტურბინების საკისრიდან წყალში ზეთის გაჟონვის თავიდან ასაცილებლად მისი შეზეთვის სისტემა მთლიანად

გადაყვანილია წყლის გამოყენებაზე, სათანადო სარეკონტრუქციო სამუშაოების ჩატარებით.

4.4. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე ძირითადი მოწყობილობა–დანადგარების ავარიული მოცდენები, გაცდენის დროს გამოუმუშავებული ელექტროენერგია: ადგილი არ ჰქონია.


ჰესის საექსპლუა-ტაციო სიმძლავრის გარღვევის და შეზღუდვის აღმოსაფხვრელად გეგმების არსებობა და

შესრულება. (ენერგოდანადგარებში ექსპლუატაციის პროცესში შესრულებული ყველა ცვლილება უნდა იყოს

შეტანილი ინსტრუქციებში, ნახაზებსა და სქემებში).

6. ზოგადი მონაცემები

6.1. სადგურის ტექნიკური პასპორტის არსებობა და მასში შესრულებული ჩანაწერები: არის მცირე

უზუსტოები.

6.2. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე სატრანსფორმატორო და სატურბინო ზეთების მიღებული რაოდენობა, მათი ხარჯვის ანალიზი; მეორადი ზეთების შეგროვება, სათანადო ჩანაწერები ჩაბარების ან გამოყენების შესახებ: მონაცემები არ არის.


26

6.3. ზეთის ავარიული დაღვრის შემთხვევაში ტრანსფორმატორების გარშემო დამცავი ბორდიურის არსებობა, ტრანსფორმატორების ქვეშ სათანადო ზომის ზომის ქვების დაყრილი ფენის მდგომარეობა, ნაჟური წყლების შეგროვება და გადამუშავება (გაწმენდა), შემაგროვებელი ავზის არსებობა, ჩანაწერები: ტრანსფორმატორების ირგვლივ დამცავი ბორდიურები შესრულებულია ნორმების შესაბამისად. ნაჟური

წყლების შეგროვება და გადამუშავება დოკუმენტალურად არ ფიქსირდება.

7. ხარვეზების მიზეზების გამოსაკვლევად ჩატარებული კვლევები და მათ აღმოსაფხვრელად საჭირო, შესაბამისი ღონისძიებების ჩამონათვალი (ვადები, მოცულობა), ღონისძიებების შესრულებაზე პასუხისმგებელი პირი

ა) ჰიდროტექნიკური ნაგებობები (მდგომარეობა და ექსპლუატაციის პირობები): ჰტნ – დან აღსანიშნავია

გამყვანი გვირაბი, რომლის შესაკეთებლად (გამტარუნარიანობის გაზრდის მიზნით) სხვადასხვა ღონისძიებები

არაეფექტური ან არაშესრულებადი (დამატებითი გვირაბის გაყვანა) აღმოჩნდა.

ბ) ჰიდროტურბინული მოწყობილობა–დანადგარები; (ჰტნ შესაბამისობა საპროექტოსთან. ჰიდროტურბი-

ნული დანადგარების ექსპლუატაციის დროს მათი შეუფერხებელი მუშაობა უზრუნველყოფილი უნდა იყოს

მოცემული დატვირთვის და არსებული დაწნევის პირობების შესაბამისი, შესაძლოდ მაქსიმალური მარგი

ქმედების კოეფიციენტით. არ დაიშვება ვიბრაციის მომატებული დონეებით ჰიდროაგრეგატის ხანგრძლივი

მუშაობა. ტურბინების რემონტის შემდეგ არ ხორციელდება მათი ტესტირება მარგი ქმედების კოეფიციენტის

დადგენის მიზნით, შესაბამისად არ არის დადგენილი გამომუშავებულ ერთ კილოვატსაათზე დახარჯული

წყლის ფაქტიური რაოდენობა.

გ) ელექტროტექნიკური მოწყობილობა–დანადგარები; აღსანიშნავია 220/110კვ ქვესადგურში მმო–110 ტიპის

ზეთიანი ამომრთველების არსებობა, რომლებიც პოტენციურად ფედქებადსაშიშია

დ) სხვა ნაგებობები და მოწყობილობა–დანადგარები;


ხმობს, რომ ყველა ტექნოლოგიური სისტემა, მოწყობილობა, შენობა-ნაგებობა, მათ შორის, ენერგოობიექტის

შემადგენლობაში შემავალი ყველა ჰიდრონაგებობა, ექვემდებარება პერიოდულ ტექნიკურ შემოწმებას 5

წელიწადში ერთხელ, ენერგო დანადგარის დადგენილი რესურსის უზრუნველსაყოფად აუცილებელი ღონის-

ძიებების გათვალისწინებით. ჟინვალის ჰესის ჰიდროტექნიკური ნაგებობები იმყოფება მუდმივი მონიტორინგის

ქვეშ.

8. ექსპლუატაციის პერიოდში გაჩენილი შესაძლო ცვლილებები, (ეკოლოგიური მდგომარეობის და უსა-ფრთხოების გათვალისწინებით





27

9. სამოქალაქო დაცვის საინჟინრო–ტექნიკური ღონისძიებები

სამოქალაქო დაცვის საინჟინრო–ტექნიკური ღონისძიებების დახასიათება, სამოქალაქო დაცვის ფართობების

გამოყენება სამეურნეო საქმიანობის ჩვეულებრივ პირობებში.


– რაიონის საერთო ეკოლოგიური დახასიათება:

– ობიექტის გავლენის შეფასება გარემოზე:












ჟინვალის ჰესის ექსპლუატაცია ხორციელდება ტექნიკური წესების დაცვის შესაბამისად. ამავდროულად

წარმოების ეფექტიანობის გაზრდის მიზნით ექსპერტთა ჯგუფის აზრით შესაძლებელია გამომუშავების გაზრდა

შემდეგი ღონისძიებების შესრულების შემთხვევაში:

– კაპ.რემონტის შემდეგ მუშა თვლების ტესტირება (უნდა გავშალოთ ეს საკითხი);

– აგზნების მანქანური სისტემის ტირისტორულით შეცვლა;

– გენერატორების სტატორების რკინაში დანაკარგების გაზომვა და ზომების მიღება;

– ფშავის არაგვის მხრიდან მეწყერის ჩამოწოლა;

– ნაპირდაცვითი ღონისძიებები;

– დამბის თემა (ანანური);

– ელექტროტექნიკურ მოწყობილობებთან დაკავშირებული (სიმძლავრის) დანაკარგები: თბოვიზორის

გამოყენებით უნდა გაკეთდეს ელექტრული შეერთებების დიაგნისტიკა ცხელი წერტილების გამოვლინების

მიზნით; უნდა ჩატარდეს დიაგნოსტიკური ტესტური გაზომვები აგრეგატების მომჭერებზე მე–3, მე–5 ... და

ა.შ. ჰარმონიკების არარსებობაზე;

– ჩატარდეს დეტალური, ტექნიკური აუდიტი, რის საფუძველზეც მოხდება ენერგოობიექტის მდგომარეობის

და ქმედუნარიანობის ხანგრძლივობის შეფასება, ენერგოდანადგარების და ჰიდროტექნიკური ნაგე-

ბობების დადგენილი რესურსის უზრუნველსაყოფად აუცილებელი ღონისძიებების განსაზღვრა და

მომზადდება რეაბილიტაცია-რეკონსტრუქციის შესაბამისი პროექტი.



28


„აწჰესი“ შეყვანილი იქნა ექსპლუატაციაში 1937 წელს. მისი აგებით მოხდა მდინარე აჭარის წყლის

ენერგეტიკული ათვისება მდინარის მონაკვეთზე 105 – 160 მ ნიშნულებს შორის. პროექტით საშუალო წლიური

წყლის ხარჯი სათავე ნაგებობების კვეთში შეადგენს 45,5 მ3/წმ - ში, მინიმალური და მაქსიმალური წყლის

ხარჯები მერყეობს 6,5 მ3/წმ - დან 479 მ3/წმ - მდე, ხოლო კატასტროფული წყლის ხარჯი მიღებულია 2500

მ3/წმ - ის ტოლი რაზეც გაანგარიშებულია წყალსაგდები ნაგებობები.

ა) სრული სახელწოდება – აჭარის წყლის ჰესი

ბ) იურიდიული მისამართი – საქართველო, ქედის მუნიციპალიტეტი, სოფ. მახუნცეთი.

გ) სათავე ორგანიზაციის საფოსტო და ელექტრონული მისამართები - თბილისი, ზურაბ ანჯაფარიძის ქ. 19,

[email protected];

დ) საკუთრების ფორმა, ობიექტის (საწარმოს) მფლობელი –კერძო, სს “ენერგო–პრო ჯორჯია”

ე) მონაცემები ძირითადი სტრუტურების და მათი ხელმძღვანელების შესახებ -

ვ) პერსონალის სტრუქტურა და რიცხოვნება -

2. ძირითადი ტექნოლოგიური გადაწყვეტილებები:

ტექნოლოგიური პროცესების, ძირითადი მოწყობილობების, მანქანების და მექანიზმების ჩამონათვალი

ჰიდროტექნიკური ნაგებობების, მექანიკური და ელექტროტექნიკური მოწყობილობების შემადგენლობა წა-

რმოდგენილია შემდგი სახით:

– სათავე ნაგებობები: სოფელ კორომხეთთან აშენებული, 106,0 მ სიგრძის და 5,0 მ სიმაღლის მიწის

კაშხალი, ორმალიანი წყალგამრეცხი სიგრძით 20,3 სიმაღლით 11,2 მ და მალების სიგანე 7,0 მ

თითოეული. წყალ-მიმღები გამრეცხით - 80,0 მ სიგრძის სამსექციანი სალექარით, თითოეულის სიგანე

12,0 მ-ის და სადაწნეო აუზი თავისი წყალგამრეცხით.

– სადაწნეო გვირაბი: საერთო სიგრძეა - 2892,0 მ ის შედგება სამი უბნისაგან: მარცხენა სანაპირო სიგრძით

2360,0 მ დიამეტრით 4,4 მეტრი, მარჯვენა სანაპირო 418,0 მ. დიამეტრი 3,9 მ. და მათი შემაერთებელი

რკინაბეტონის მილსადენი სიგრძით 114, 0 მ. და შიდა დიამეტრით - 3,9 მ. ის განლაგებულია 81,9 მ - ის

სიგრძის აკვედუკზე.

– ძალოვენი კვანძი: გამთანაბრებელი რეზერვუარი 12,5 მ დიამეტრი, სადაწნეო მილსადენი საერთო

სიგრძით 69,3 მ და ცვალებადი დიამეტრით 4,4 მ, 3,9 მ, და 3,0 მ. ჰესის შენობა სადაც დამონტაჟებულია

ორი რადიალურ-ღერძული ტურბინა.

– მექანიკური მოწყობილობა: ამწე მექანიზმები, რომლებიც ემსახურებიან როგორც სათავე და წყალგამტარ

ნაგებობებს ასევე ჰესის შენობაში დამონტაჟებულ ჰიდროაგრეგატებს. დათვალიერების მომენტში ისინი

იმყოფებოდნენ ნორმალურ საექსპლუატაციო პირობებში.

ტურბინა

ჰესის შენობაში დამონტაჟებული იყო რუსეთის ЛМЗ - ს ქარხნის მიერ გამოშვებული ორი რადიალურ -

ღერძული ტურბინა თითოეული საპროექტო სიმძლავრით 8800 კვტ. მრავალწლიანი ექსპლუატაციის

შედეგად მათი მუშაობის ეფექტურობა ძალზე შემცირდა რამაც გამოიწვია ერთი N 1 აგრეგატის რეაბილიტაციის

აუცილებლობა.


29

ძველი აგრეგატების ტექნიკური პარამეტრები იყო:

ტურბინის სიმძლავრე - 8800 კვტ.

საანგარიშო წყლის ხარჯი - 22, 5 მ3/ /წმ.

დაწნევა:

საანგარიშო - 41,0 მ.


მინიმალური - 39,0 მ.

მარგი ქმედების კოეფიციენტი (მ.ქ.კ.) – 88, 0 %.

2014 – 2015 წლებში ჩატარებული რეკონსტრუქციის შედეგად სრულიად შეიცვალა. N 1 ჰიდროაგრეგატი

ძველის ნაცვლად დამონტაჟებულია ახალი ჩეხური წარმოების რადიალურ - ღერძული „FRENSIS 1900“

ჰიდროტურბინა, ჩეხური წარმოების ჰიდროგენერატორი, მართვის სისტემა, რეკონსტრუირებული იქნა

გამწოვი მილი: ნაცვლად ვერტიკალურისა გაკეთდა მუხლა გამწოვი მილი, რამაც გამოიწვია ქვედა ბიეფში

სარეკონსტრუქციო საამშენებლო - სამონტაჟო სამუშაოების ჩატარება.

N 1 აგრეგატის რეკონსტრუქციის შედეგად მისი ტექნიკური მახასიათებლები გახდა:

ტურბინის სიმძლავრე - 10 700 კვტ.

საანგარიშო წყლის ხარჯი - 26,0 მ3/წმ - ში

დაწნევა 26, 0 მ3/წმ ხარჯის დროს - 45,3 მ.

მაქსიმალური მ.ქ.კ. – 93 %

ბრუნვათა რიცხვი - 272,7 ბრუნი წთ - ში.

გენერატორი

რეკონსტრუირებული გენერატორის ტიპია - HSGV 13000. 6,3. 22; გენერატორი დამზადებულია EN00034

სტანდარტის შესაბამისად.

N1 აგრეგატის რეკონსტრუქციის შედეგად მისი ტექნიკური მახასიათებლები გახდა:

გენერატორის აქტიური სიმძლავრე - 10 400 კვტ.

გენერატორის სრული სიმძლავრე - 13 000 კვტ.

სტატორის ძაბვა - 6,3 კვ;

სტატორის დენი - 1191 ა;

მაქსიმალური მ.ქ.კ. – 97, 2 %.


30

რეკონსტრუირებული №1 აგრეგატის ტურბინისა და გენერატორის საქარხნო შტამპები

ძველის და ახალი №1 გენერატორის ზედა ნაწილის (აღმგზნების) ფოტოები

ძველი აგრეგატის შეცვლამ ახლით გაზარდა მისი მ.ქ.კ. გაუმჯობესდა წყლის გაწოვა ტურბინებიდან ქვედა

ბიეფში რამაც ბუნებრივია გაზარდა ჰესის ეფექტურობა, მეორე მხრივ ტურბინის წყლის გამტარუნარიანობის

გაზრდამ 22,5 მ3/წმ - დან, 26,0 მ3/წმ - მდე გაზარდა წნევის დანაკრგები წყალმიმყვან ნაგებობებში: ნაცვლად

საპროექტო 45,0 მ3 /წმ - ისა გვირაბის გამტარუნარიანობა გახდა 48,3 მ3 /წმ. რაც, ბუნებრივია, ნაწილობრივ

შეამცირებს ჰესის დაწნევას ორივე ჰიდროაგრეგატით ერთობლივი მუშაობის დროს და მიღებული დადებითი

ეფექტი იქნება შერბილებული.

3. მონაცემები უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში ენერგიის წლიური წარმოების შესახებ და მისი ანალიზი.

აწჰესი

წწ 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 საპრ.წარმ.

მლნ. კვტ/სთ 81,3 54,5 80 44,5 70,9 74,1 80,1 80,3 58,9 104,1 93,6 89,3 85

4. საპროექტო და არსებულ სიმძლავრეებს შორის სხვაობა

4.1. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე შესრულებული კომპლექსური კვლევების რაოდენობა: ინფორმაცია

ვერ მოიძებნა.

4.2. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე ცალკეულ დანადგარებზე ჩატარებული დიაგნოსტიკური კვლევები: აჭარის ჰესს კომპლექსური კვლევა ჩაუტარდა 2008 წელს, რის შედეგად დაიგეგმა შესაბამისი რეკონსტრუქ-

ციის განხორციელება, შესრულდა საძიებო–საპროექტო სამუშაოები, ჩეხეთის ქარხნებში დამზადდა ჰიდრო-

ელექტრო აგრეგატი თანამედროვე მოთხოვნების თანახმად და განხორციელდა სამონტაჟო სამუშაოები.


31

4.3. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე შესრულებული კაპიტალური რემონტები ან რეკონსტრუქცია. ამ ღონის-ძიებაზე დახარჯული სახსრები. მიღებული შედეგები: ინფორმაცია ვერ მოიძებნა.

4.4. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე ძირითადი მოწყობილობა–დანადგარების ავარიული მოცდენები, გაცდენის დროს გამოუმუშავებული ელექტროენერგია: ინფორმაცია ვერ მოიძებნა.



შესრულება. (ენერგოდანადგარებში ექსპლუატაციის პროცესში შესრულებული ყველა ცვლილება უნდა იყოს

შეტანილი ინსტრუქციებში, ნახაზებსა და სქემებში): ჰესი სადღეისოდ იტვირთება საპროექტო მოთხოვნების

შესაბამისად.

6. ზოგადი საკითხები

6.1. სადგურის ტექნიკური პასპორტის არსებობა და მასში შესრულებული ჩანაწერები; ინფორმაცია ვერ

მოიძებნა.

6.2. უკანასკნელი 12 წლის მანძილზე სატრანსფორმატორო და სატურბინო ზეთების მიღებული რაოდენობა, მათი ხარჯვის ანალიზი; მეორადი ზეთების შეგროვება, სათანადო ჩანაწერები ჩაბარების ან გამოყენების შესახებ: ინფორმაცია ვერ მოიძებნა.

6.3. ზეთის ავარიული დაღვრის შემთხვევაში ტრანსფორმატორების გარშემო დამცავი ბორდიურის არსებობა, ტრანსფორმატორების ქვეშ სათანადო ზომის ქვების დაყრილი ფენის მდგომარეობა, ნაჟური წყლების შეგროვება და გადამუშავება (გაწმენდა), შემაგროვებელი ავზის არსებობა: ჩანაწერები არ

მოიძებნა.

7. ხარვეზების მიზეზების გამოსაკვლევად ჩატარებული კვლევები და მათ აღმოსაფხვრელად საჭირო, შესაბამისი ღონისძიებების ჩამონათვალი (ვადები , მოცულობა), ღონისძიებების შესრულებაზე პასუხისმგებელი პირი

ა) ჰიდროტექნიკური ნაგებობები (მდგომარეობა და ექსპლუატაციის პირობები);

ბ) ჰიდროტურბინული მოწყობილობა–დანადგარები; (ჰტნ შესაბამისობა საპროექტოსთან). ჰიდროტურბინული

დანადგარების ექსპლუატაციის დროს მათი შეუფერხებელი მუშაობა უზრუნველყოფილი უნდა იყოს მოცემული

დატვირთვის და არსებული დაწნევის პირობების შესაბამისი, შესაძლოდ მაქ-სიმალური მარგი ქმედების

კოეფიციენტით. არ დაიშვება ვიბრაციის მომატებული დონეებით ჰიდროაგრე-გატის ხანგრძლივი მუშაობა.

გ) ელექტროტექნიკური მოწყობილობა–დანადგარები;

დ) სხვა ნაგებობები და მოწყობილობა–დანადგარები;

ენერგოობიექტების ექსპლუატაციის ორგანიზაციაზე ტექნიკური და ტექნოლოგიური მონიტორინგი

გულისხმობს, რომ ყველა ტექნოლოგიური სისტემა, მოწყობილობა, შენობა-ნაგებობა, მათ შორის, ენერგო-

ობიექტის შემადგენლობაში შემავალი ყველა ჰიდრონაგებობა, ექვემდებარება პერიოდულ ტექნიკურ

შემოწმებას 5 წელიწადში ერთხელ, ენერგო დანადგარის დადგენილი რესურსის უზრუნველსაყოფად

აუცილებელი ღონისძიებების გათვალისწინებით.


– რაიონის საერთო ეკოლოგიური დახასიათება:









32




დასკვნები:


– რეკონსტრუქციის შედეგად გაიზარდა N 1 აგრეგატის მ.ქ.კ. 5,7 %-ით და წყლის ხარჯი - 3,5მ3/წმ - ით,

რამაც წელიწადში მოგვცა სიმძლავრის მატება 2400 კვტ - ით.

– იმის გათვალისწინებით, რომ აწ ჰესის N 2 აგრეგატის ტექნიკურ–ეკონომიკური მაჩვენებლები დაბალია,

რეკონსტრუქცია–მოდერნიზაცია უნდა აქაც განხორციელდეს N 1 აგრეგატის მსგავსად.

– ტექნიკური ექსპლუატაციის წესების თანახმად უნდა ჩატარდეს ყველა ნაგებობის დათვალიერება და

შედეგები აისახოს ჰესის ტექნიკურ პასპორტში.

– თბოვიზორის გამოყენებით უნდა გაკეთდეს ელექტრული შეერთებების დიაგნისტიკა ცხელი წერტილების

გამოვლინების მიზნით.

– უნდა ჩატარდეს დიაგნოსტიკური ტესტური გაზომვები აგრეგატების მომჭერებზე მე–3, მე–5 და ა.შ. ჰარმო-

ნიკების არარსებობაზე.


ბახვის ჰესი 3

33


1. ჰესის მოკლე დახასიათება:

9,8 მგვტ სიმძლავრის, დერივაციული ტიპის, ბახვი ჰესი–3 აშენებულია 2013 წელს ოზურგეთის მუნიცი-

პალიტეტში სოფლების მთისპირსა და უკანავას სიახლოეში, მდინარე ბახვის წყალზე, ზ.დ. 510 მ – 290 მ

ნიშნულებს შორის. მიედინება ოზურგეთისა და ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტების ტერიტორიაზე, არის სუფსის

მარცხენა შენაკადი. სიგრძე 42 კმ, აუზის ფართობი 156 კმ2. იერთებს 90-ზე მეტ პატარა შენაკადს, რომელთა

საერთო სიგრძეა 127 კმ. საზრდოობს წვიმის, თოვლისა და მიწისქვეშა წყლებით. წყალდიდობა გაზაფხულზე

იცის (უდიდესი დონე და ხარჯი მაისში), წყალმცირობა - ზაფხულის ბოლოსა და შემოდგომის დასაწყისში

(უმცირესი დონე და ხარჯი აგვისტოში). საშუალო წლიური ხარჯი 6,18 მ3/წმ. ბახვი ჰესი–3 ფაქტიურად

მუშაობაში (საქართველოს ელექტროსისტემაში) ჩაირთო 2015 წელს.

ა) სრული სახელწოდება – ბახვი ჰესი 3;

ბ) იურიდიული მისამართი – საქართველო, ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი, სოფ. მთისპირი;

გ) სათავო ორგანიზაციის საფოსტო და ელექტრონული მისამართები - თბილისი, ჭავჭავაძის გამზ. 33ე;

[email protected];

დ) საკუთრების ფორმა, ობიექტის (საწარმოს) მფლობელი –კერძო, შპს “ბახვი ჰაიდრო პაუერ”;

ე) მონაცემები ძირითადი სტრუტურების და მათი ხელმძღვანელების შესახებ: -

ვ) პერსონალის სტრუქტურა და რიცხოვნება: პერსონალის რიცხოვნება შეადგენს 25 ერთეულს.

34

დასახელება განზომილება სიდიდე

ჰესის ტიპი დერივაციული

დადგმული სიმძლავრე მვტ. 9,8

საშუალო წლიური გამომუშავება მლნ.კვტ/სთ. 38,0

დადგმული სიმძლავრით მუშაობის ხანგრძლივობა სთ. 3877

საანგარიშო ხარჯი მ3/წმ. 6,0

ნორმალური შეტბორვის დონე მ 500,0

სტატიკური დაწნევა მ 200,0

საანგარიშო დაწნევა მ 195,0


ტექნოლოგიური პროცესების, ძირითადი მოწყობილობების, მანქანების და მექანიზმების ჩამონათვალი:

ჰიდროტექნიკური ნაგებობების, მექანიკური და ელექტროტექნიკური მოწყობილობების შემადგენლობა

წარმოდგენილია შემდგი სახით:


სათავე კვანძი

კაშხლის ტიპი -

კომბინირებული

ტიპის, რკინა-ბეტონის,

წყალსაშვიანი,

დაბალზღურბლიანი

კაშხალი

კაშხლის სამშენებლო სიმაღლე მ 9,5

კაშხლის სიგრძე თხემზე მ 15,7

კაშხლის საანგარიშო სეისმურობა ბალი 8

წყალმიმღების ტიპი - ღია ტიპის გვერდით

წყალმიმღების ზღურბლის ნიშნული მ 497,5

წყალმიმღების შესასვლელი კვეთის ზომები მ 7,0 x 1,3

სალექარის ტიპი - პერიოდული რეცხვის

სალექარის კამერების რაოდენობა ც 2

სალექარის ზომები მ 40,0 x 7,5

სადერივაციო სისტემა

დერივაციული სისტემის ტიპი - დახურული არხი


35


სიგრძე მ 2600

კვეთის ზომები მ 1,8 x 1,8

ქანობი - 0,0025

საანგარიშო ხარჯი მ3/წმ 5,0

სადაწნეო აუზი

სიგრძე მ 20,0

უდიდესი სიგანე მ 5,0

სადაწნეო მილსადენი

ერთძაფიანი სადაწნეო მილსადენის ტიპი -მიწაში ჩაფლული GRP

მილი

სიგრძე მ 920

დიამეტრი მმ 1800-1600-1400

ძალური კვანძი

ტურბინების ტიპი - ფრენსისის

ტურბინების რაოდენობა ც 3

ტურბინების საანგარიშო ხარჯი მ3/წმ 2,4 x 2 + 1,2 x 1

ტურბინების სიმძლავრე მვტ 4,0 x 2 + 1,8 x 1

გენერატორების სახეობა - სინქრონული

მექანიკური მოწყობილობა: ამწე მექანიზმები, რომლებიც ემსახურებიან როგორც სათავე და წყალგამტარ

ნაგებობებს, ასევე ჰესის შენობაში დამონტაჟებულ ჰიდროაგრეგატებს. დათვალიერების მომენტში ისინი

იმყოფებოდნენ ნორმალურ საექსპლუატაციო პირობებში.

ტურბინა ჰესის შენობაში დამონტაჟებულია სამი ჰიდროენერგოაგრეგატი:


36

გენერატორი

3. მონაცემები ელექტროენერგიის წლიური წარმოების შესახებ და მისი ანალიზი

წწ 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019, 10 თვე საპრ.წარმ.

მლნ.კვტ/სთ 0,003 0 10,0 46,7 39,1 39,8 30,1 38,0

4. სადგურის ტექნიკური პასპორტის არსებობა და მასში შესრულებული ჩანაწერები

ინფორმაცია ვერ მოიძებნა.

5. გარემოს დაცვა რაიონის საერთო ეკოლოგიური დახასიათება

ობიექტის გავლენის შეფასება გარემოზე:

– ობიექტის ტერიტორიაზე სანიტარულ-ჰიგიენური რეჟიმის და შრომის უსაფრთხოების პირობების

უზრუნველყოფის მიმართ სახელმწიფო ზედამხედველობის და ინსპექტირების ნორმატიული და

ტექნიკური მოთხოვნების დაცვის ღონისძიებები:


37





შენიშვნები ბახვიჰესი 3-ის მიმართ და რეკომენდაციები წარმოების გასაზრდელად

– არ არის დადგენილი მდინარის ჩამონადენის მინიმალური ხარჯები.

– არ არის დადგენილი სალექარის რეცხვის პროცესი (გაზრდის გამომუშავებას).

– ჰესის საანგარიშო წყლის ხარჯია 6 მ3/წ. მიმყვანი არხის ზომები გათვლილია 4,5მ3/წ–ზე, რის გამოც

მუშაობის გარკვეული რეჟიმების დროს უდაწნეო დერივაცია წნევის ქვეშ დგება, ეს კი – დაზიანების კერაა.

– არ არის უზრუნველყოფილი მდინარეში სხვადასხვა ხარჯის დროს აუცილებელი ხარჯების გადაშვება

ქვედა ბიეფში.

– თბოვიზორის გამოყენებით უნდა გაკეთდეს ელექტრული შეერთებების დიაგნისტიკა ცხელი წერტილების


– უნდა ჩატარდეს დიაგნოსტიკური ტესტური გაზომვები აგრეგატების მომჭერებზე მე–3, მე–5 ... და ა.შ.

ჰარმონიკების არარსებობაზე.


ნაბეღლავის ჰესი მდინარე გუბაზეულზე

38


გუბაზეული, მდინარე ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტში,სუფსის მარცხენა შენაკადი. სათავე აქვს მესხეთის

ქედის ჩრდილოეთ კალთაზე, გომისციხის მთასთან, ზღვის დონიდან 2210 მ. სიმაღლეზე. სიგრძე 47 კმ,

აუზის ფართობი 371 კმ2. მთავარი შენაკადებია ხანისწყალი და კალაშა. საზრდოობს თოვლის, წვიმისა და

მიწისქვეშა წყლით. წყალდიდობა იცის გაზაფხულზე, წყალმცირობა — ზამთარში. საშუალო წლიური ხარჯი

13,7 მ3/წმ.

ა) სრული სახელწოდება – ნაბეღლავის ჰესი

ბ) იურიდიული მისამართი – საქართველო, ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტი, სოფ. ბუქსიეთი, მდ. გუბა-ზეული

ზ.დ. 303,5 მ ნიშნული.

გ) საფოსტო და ელექტრონული მისამართები – სათავე ორგანიზაციის:

დ) საკუთრების ფორმა, ობიექტის (საწარმოს) მფლობელი –კერძო, მფლობელი – სს ”ალიანსენერჯი”;

ე) მონაცემები ძირითადი სტრუტურების და მათი ხელმძღვანელების შესახებ:

ვ) პერსონალის სტრუქტურა და რიცხოვნება: პერსონალის რიცხოვნება შეადგენს 25 ერთეულს.


ჰიდროტექნიკური ნაგებობები:

ა) ზღვის დონიდან 298,5 მ ნიშნულზე, უშუალოდ მდინარის კალაპოტში მოწყობილია სათავე ნაგებობების

კომპლექსი: აგებულია ბეტონის 5,5 მ სიმაღლის წყალსაშვიანი კაშხლი, რომლის თხემის სიგრძე 40 მ. ასევე

გათვალისწინებულია ზედაპირული წყალმიმღები და გამრეცხი;

ბ) დერივაცია წარმოადგენს 1192 მ სიგრძის გვირაბს შიდა დიამეტრით 2,3 მ, რომლის ბოლოშიც მოწყობილია

სადაწნეო აუზი. სადაწნეო აუზიდან წყალი ჰესის შენობას მიეწოდება ორი სადაწნეო მილსადენით სიგრძით

40 მ, დიამეტრი 1,3მ. განლაგებულია მიწის ზედა ნაწილში.


39

1.99 მვტ სიმძლავრის ჰესის შენობა, სადაც განთავსებულია 2 ფრენსისის ტიპის ტურბინა

ჰესის კომპლექსში აგრეთვე შედის 10/6კვ ქვესადგური და 10კვ ელექტროგადამცემი ხაზი, რომელიც ჰესს

სისტემასთან აკავშირებს.

ტექნოლოგიური პროცესების, ძირითადი მოწყობილობების, მანქანების და მექანიზმების ჩამონათვალი:

მექანიკური მოწყობილობა: ამწე მექანიზმები, რომლებიც ემსახურებიან როგორც სათავე და წყალგამტარ

ნაგებობებს ასევე ჰესის შენობაში დამონტაჟებულ ჰიდროაგრეგატებს. დათვალიერების მომენტში იმყოფე-

ბოდნენ ნორმალურ საექსპლუატაციო მდგომარეობაში.


40

ტურბინა

ჩინური წარმოების სერიული ტურბინა შემდეგი პარამეტრებით:

– ტურბინის რაოდენობა - 2 ცალი;

– ტურბინის მარკა - HLD41-WJ-84;

– საანგარიშო წყლის ხარჯი - 4.0 მ3/წმ;

– საანგარიშო დაწნევა - 31.1 მ;

– საანგარიშო მ.ქ.კ. - 90.0%;

– დადგმული სიმძლავრე – 1100 კვტ;

– სწრაფმავლობის კოეფიციენტი - 100;

– ნომინალური ბრუნვათა რიცხვი - 604 ბრ/წთ;

– საანგარიშო გაწოვის სიმაღლე - +1.45.

გენერატორი:

გენერატორის მარკა - SFW 1600-10/1430;

ნომინალური სიმძლავრე - 1000 კვტ;

მარგი ქმედების კოეფიციენტი - 91.0%;

ნორმალურ ბრუნთა რიცხვი - 600 ბრ/წთ;

გაქცევის ბრუნთა რიცხვი - 1000 ბრ/წთ;

სტატორის ნომინალური ძაბვა - 6300 ვოლტი;

სტატორის დენი - 74 ა;

აგზნების დენი - 74 ა;

აგზნების ძაბვა - 250 ვ;

ნომინალური სიხშირე - 50 ჰერცი;

სიმძლავრის კოეფიციენტი φ - 0.8.

3. მონაცემები ელექტროენერგიის წლიური წარმოების შესახებ და მისი ანალიზი

წწ 2017 2018 2019, 10 თვე საპრ.წარმ.

მლნ.კვტ/სთ 3,6 10,0 7,8 (9,2) 15,582


41

საშ.წლ. 10% 50% 75% 90%კვტ./სთ. 15,582 17,375 13,022 9,931 7,673

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

წლიური გამომუშავება:

– საშ. წლიური გამომუშავება – 15.582 მლნ.კვტ.სთ;

– 10%-ანი უზრუნველყოფის დროს – 17.375 მლნ.კვტ.სთ;




4. სადგურის ტექნიკური პასპორტის არსებობა და მასში შესრულებული ჩანაწერები

ინფორმაცია ვერ მოიძებნა.

5. გარემოს დაცვა რაიონის საერთო ეკოლოგიური დახასიათება









შენიშვნები ნაბეღლავიჰესი–ს მიმართ და რეკომენდაციები წარმოების გასაზრდელად:

არ არის უზრუნველყოფილი მდინარეში სხვადასხვა ხარჯის დროს წყლის აუცილებელი (ეკოლოგიური)

ხარჯების გადაშვება ქვედა ბიეფში მორიგის ჩარევის გარეშე, აგრეგატებზე ტვირთის ავტომატურად

რეგულირებით. ამით დასტაბილურდება ჰესის მიერ წარმოებული ელექტროენერგიის ზრდა.

თბოვიზორის გამოყენებით უნდა გაკეთდეს ელექტრული შეერთებების დიაგნისტიკა ცხელი წერტილების


უნდა ჩატარდეს დიაგნოსტიკური ტესტური გაზომვები აგრეგატების მომჭერებზე მე–3, მე–5 და ა.შ. ჰარმო-

ნიკების არარსებობაზე.


42


შესრულებული კვლევებისაბოლოო დასკვნა და რეკომენდაციები

43

1. ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში ექსპლუატაციაში მყოფი საქართველოს ჰესების უმეტესი ნაწილი

გაცვეთილია და საპროექტო სიმძლავრეებს ვერ ანვითარებს. ენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის

შესახებ საქართველოს კანონის (რომელიც ჯერ მოქმედებაშია) შესაბამისად, ენერგოდანადგარების

ტექნიკურ მდგომარეობაზე და მათი უსაფრთხო მომსახურების უზრუნველსაყოფი ღონისძიებების

გატარებაზე მონიტორინგს ახორციელებს საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტრო (ტ.ე.წ. მუხლი 2,

პუნქტი 8). ამ მიზნის შესასრულებლად, – „ ...ყველა ტექნოლოგიური სისტემა, მოწყობილობა,

შენობა–ნაგებობა, მათ შორის ენერგეტიკის შემადგენლობაში შემავალი ყველა ჰიდრონაგებობა,

ექვემდებარება პერიოდულ ტექნიკურ შემოწმებას. შემოწმება უნდა ჩატარდეს მოქმედი ნორმატიულ–

ტექნიკური დოკუმენტებით დადგენილ ვადებში, მაგრამ არანაკლებ ვიდრე 5 წელიწადში ერთხელ (ტ.ე.წ

. მუხლი 6, პ.2.)“ რეგლამენტის ეს მოთხოვნა პრაქტიკულად არ სრულდება.

2. ცვეთის გამო ჰესების შემადგენლობაში მყოფი წყლის ყველა გამდინარე ნაგებობა, კვანძი ან

დანადგარი საჭიროებს შესწავლას ნარჩენი რესურსის დასაგენად, რასაც ტექნიკური აუდიტორული

შემოწმება შეასრულებს.

3. რეონსტრუქცია– მოდერნიზაციის ან კაპიტალური რემონტების შემდეგ არც ერთ ობიექტზე არ არის

ჩატარებული ტურბინების ან გენერატორების ენერგეტიკული ვარგისიანობა რეალური მარგი ქმედების

კოეფიციენტის დადგენის მიზნით.

4. უმეტეს შემთხვევაში ჰესები არ ფლობენ ინფორმაციას ობიექტზე შემოსული წყლის ოდენობის შესახებ,

რაც ბუნდოვნად ხდის წყლის ეფექტიანად გამოყენების საკითხს.

5. თბოვიზორის გამოყენებით უნდა გაკეთდეს ელექტრული შეერთებების დიაგნისტიკა ცხელი

წერტილების გამოვლინების მიზნით.

6. უნდა ჩატარდეს დიაგნოსტიკური ტესტური გაზომვები აგრეგატების მომჭერებზე მე–3, მე–5 ... და ა.შ.

ჰარმონიკების არარსებობაზე.

7. კონკრეტულად ობიექტებზე გარდა ზოგადად 1–4 პუნქტებში ჩამოთვლილსა:

7.1. ხრამჰეს 1–ზე: ცენტრალური დისპეტჩერის მიერ მიღებული რეჟიმის გამო ტურბინები მუშაობენ

არაოპტიმალური დატვირთვით;

7.2. ხრამჰეს 2–ზე: იგივე;

7.3. ჟინვალზე: იგივე; აქვე: მონიტორინგის დაწესება ფშავის არაგვის მხრიდან ჩამოწოლილ მეწყერზე;

წყალსაცავზე ნაპირდაცვის ღონისძიებების შესრულება; ანანურის ციხესთან დამბის მონიტორინგი.

7.4. აწჰესზე: N 2 აგრეგატის განსახორციელებელია რეკონსტრუქცია

7.5. ბახვი ჰეს 3–ზე: შესასწავლია უდაწნეო დერივაციის ტრაქტი იმედიანობის თვალსაზრისით და ასევე

მისი სადაწნეო რეჟიმში გადაყვანა; მდინარის ჩამონადენის ოფტიმალურად გამოყენების მიზნით,

კაშხალზე გასაკეთებელია ავტოოპერატორი.

7.6. იგივე, რაც ბახვი 3–ზე.

ჩვენი მარტივი გათვლებით ჩამოთვლილი საკითხების საპროექტო დონეზე შესწავლა უზრუნველყოფს

გამომუშავების მინიმუმ 5%–ით გაზრდას.

საბოლოო დასკვნა და რეკომენდაციები

იმპრესარიუმი

პუბლიკაცია მომზადდა პროექტის „საბჭოთა პერიოდში აშენებული ჰიდროელექტროსადგურების შეფასება და რეაბილიტაციისთვის საჭირო ღონისძიებების განსაზღვრა“ ფარგლებში.

პროექტი ხორციელდება “საქართველოს მწვანეთა მოძ-

რაობა/დედამიწის მეგობრები-საქართველო”-ს მიერ,

ფრიდრიხ ებერტის ფონდის მხარდაჭერით.

პუბლიკაციაში წარმოდგენილია ავტორთა პირადი მოსა-

ზრებები. დაუშვებელია ფრიდრიხ ებერტის ფონდის მიერ

გამოცემული მასალების კომერციული მიზნით გამოყენება

ფონდის თანხმობის გარეშე.

© ფრიდრიხ ებერტის ფონდი

საქართველოს მწვანეთა მოძრაობა / დედამიწის მეგობრე-

ბი-საქართველო

თბილისი, სლავა მეტრეველის N4. 0112

ტელ: (+995 32) 2 30 62 21

ელ. ფოსტა: [email protected]

ვებ-გვერდი: www.greens.ge

ავტორები:

ანზორ დუნდუა საქართველოს ენერგორესურსების ეფექ-

ტურად გამოყენებისწ ასოციაცია

ნუგზარ უფლისაშვილი საქართველოს ენერგორესურსე-

ბის ეფექტურად გამოყენების ასოციაცია

თამაზ ვაშაკიძე ინოვაციის განვითარების ცენტრი

რედაქტორი: ცაცა ჟორდანია

თბილისი

დეკემბერი 2019

44

25-ზე მეტი წლის მანძილზე...

Documents

Transcript of 25-ზე მეტი წლის მანძილზე...