2.1 STRUKTUR DAN FUNGSI SEL

Hasil pembelajaran

♫ Melukis dan melabel sel haiwan♫ Melukis dan melabel sel tumbuhan♫ Mengenal pasti komponen- komponen sel haiwan ♫ Mengenal pasti komponen-komponen sel tumbuhan ♫ Menyatakan fungsi komponen sel haiwan ♫ Menyatakan fungsi komponen sel tumbuhan ♫ Membandingdan membezakan antara sel haiwan dengan sel tumbuhan ♫ Mengaitkan antara kepadatan organel tertentu dengan fungsi sel-sel khusus

1. MENGENAL PASTI KOMPONEN-KOMPONEN SEL HAIWAN DAN SEL TUMBUHAN 2.MENYATAKAN FUNGSI KOMPONEN SEL HAIWAN DAN SEL TUMBUHAN

Nukleolus Nukleus

Jasad golgi

ribosom

mitokondrion

vakuol

sitoplasma

Dinding sel

Membran sel

Jalinanendoplasma

kasar

Lisosom

MitokondrionJalinan

endoplasma licin

kloroplas

sentriol

Membran sel

CIRI-CIRIMembran plasma atau membran sel

merupakan selaput nipis, kenyal dan separa telap

Membran plasma dikatakan bersifat separa telap atau menunjukkan sifat ketelapan memilih

Membran plasma terdiri daripada lipid (fosfolipid) dan protein

.

Membran plasma atau membran sel membentuk sempadan yang mengasingkan kandungan sel daripada persekitaran luar.

Membran plasma dikatakan bersifat separa telap atau menunjukkan sifat ketelapan memilih dengan mengawal atur pergerakan bahan ke dalam dan ke luar sel.

Membran plasma membenarkan bahan berguna seperti oksigen dan nutrien masuk ke dalam sel, pada masa yang sama, ia membenarkan bahan perkumuhan seperti karbon dioksida dan urea meninggalkan sel.

FUNGSI

vakuol

sitoplasma

Dinding sel

Membran plasma

kloroplas

Granul berkanji

Dinding sel( pink)

Haya terdapat dalam sel tumbuhan sahaja

Dinding sel

CIRI-CIRIDinding sel ialah lapisan luar yang tegar yang mengelilingi membran plasma sel tumbuhan

Dinding sel terbina daripada gentian selulosa, iaitu sejenis karbohidrat yang kuat dan tegar.

Dinding sel bersifat telap terhadap semua jenis bendalir kerana mempunyai liang-liang seni (plasmodesmata) yang membolehkan pergerakan bebas bahan antara bahagian luar dan dalam sel.

membenarkan air serta garam mineral melaluinya secara bebas.

Dinding sel memberikan bentuk yang tetap sertasokongan dan perlindungan kepada sel tumbuhan.

Dinding sel juga melindungi sel tumbuhan daripada pecah akibat kemasukan air yang banyak secara osmosis

FUNGSI

Sitoplasma ialah bahagian antara nukleus dan membran plasma yang terdiri daripada bahan seperti jeli, tempat organel sel terbenam.

Sitoplasma mengandungi sebatian organik serta sebatian tak organik yang bertindak sebagai medium bagi tindak balas biokimia dalam sel.

Sitoplasma turut membekalkan organel dengan bahan keperluan yang diperoleh daripada luar sel.

sitoplasma

nukleoplasma— HUklenlUN

Nukleus ialah organel yang besar, tumpat dan berbentuk sfera

Nukleus

Nukleus dilingkungi oleh membran nukleus

Nukleus juga mengandungi nukleoplasma

Nukleoplasma adalah bahan separa cecair yang diselaputi oleh membran nukleus.

Nukleoplasm mengandungi kromatin dan nukleolus.

.

Kromatin ialah keadaan kromosom semasa sel tidak membahagi dan terkandung di dalam nukleoplasma.

Semasa pembahagian sel, kromatin memendek dan menebal membentuk kromosom.

Kromosom membawa maklumat genetik (mengandungi DNA iaitu maklumat pewarisan atau bahan keturunan) yang akan menentukan sifat dan fungsi sel.

FUNGSI

Nukleus sangat penting kepada sel dalam mengawal segala aktiviti sel.

Misalnya, sintesis protein adalah dikawal oleh maklumat yang terkandung dalam kromosom.

VAKUOLVakuol ialah rongga yang berisi bendalir yang disebut sap sel.

# Sel tumbuhan muda mempunyai banyak vakuol kecil.

Apabila sel menjadi matang, vakuol kecil bercantum membentuk satu vakuol besar di tengah-tengah sel itu.

Sitoplasma dan nukleus sel akan tertolak ke tepi.

# Vakuol mengandungi sap sel yang dikeliling oleh membran tunggal yang disebut tonoplas.

# Sap sel mengandungi air dan bahan-bahan terlarut seperti gula, oksigen, karbon dioksida, pigmen, bahan buangan, asid organik dan hasil sampingan metabolisme.

# Larutan pekat sap sel membolehkan sel tumbuhan menyerap air melalui osmosis. Kemasukan air ke dalam vakuol mewujudkan satu tekanan segah kepada sel.

# Tekanan segah ini juga menolak sitoplasma ke tepi dan ke arah dinding sel.

# Tekanan segah adalah penting bagi menyokong tumbuhan, terutamanya tumbuhan yang berbatang lembut dan tidak berkayu.

VAKUOL

# Vakuol dalam sel haiwan adalah amat kecil dan disebut vesikel dan kadangkala tidak wujud langsung. Contohnya, vakuol fagositosis, vakuol makanan, vakuol perkumuhan dan vakuol mengecut.

►Mikroorganisma air tawar seperti Paramecium sp. mengandungi vakuol mengecut dan vakuol makanan. ► Vakuol mengecut terlibat dalam pengawalaturan keseimbangan air dalam organisma ini. Vakuol

mengecut

Vakuol makanan

MITOKONDRION

Mitokondrion jika dilihat menerusi mikroskop elektron akan kelihatan sebagai organel kecil berbentuk sfera atau silinder.

MITOKONDRION

√ Mitokondrion terlibat dalam respirasi sel.

√ Proses ini membebaskan tenaga apabila bahan makanan seperti glukosa dioksidakan dengan bantuan enzim yang hadir dalam mitokondrion.

√ Tenaga yang dibebaskan disimpan dalam bentuk molekul ATP (adenosina trifosfat) dan sedia digunakan oleh sel.

KRISTAE

RIBOSOMRibosom merupakan organel berbentuk sfera yang terdapat pada permukaan jalinan endoplasma kasar atau wujud sebagai ribosom bebas dalam sitoplasma (Gambar foto 2.8).

.

Setiap ribosom terdiri daripada asid ribonukleik (RNA) dan protein.

RIBOSOM

Ribosom menggunakan maklumat yang terkandung dalam kromosom untuk menghasilkan protein

Ribosom mensintesis protein seperti enzim RIBOSOM

JALINAN ENDOPLASMAJalinan endoplasma ialah jaringan membran berlipat yang membentuk tubul yang saling berhubungan. Membran jalinan endoplasma bersambung secara fizikal dengan membran nukleus.

TERDAPAT DUA JENIS JALINAN ENDOPLASMA

JALINAN ENDOPLASMA

KASAR

JALINAN ENDOPLASMA

LICIN

JALINAN ENDOPLASMA►Jalinan endoplasma kasar mempunyai ribosom pada permukaannya ► Jalinan endoplasma kasar mengangkut protein yang disintesis oleh ribosom.

► Protein yang dirembes keluar daripada jalinan endoplasma kasar dibungkus dalam vesikel.

► Protein ini kemudian diangkut dari satu bahagian sel ke bahagian sel yang lain.

JALINAN ENDOPLASMA

► jalinan endoplasma licin tidak mempunyai ribosom pada permukaannya

► Jalinan endoplasma licin merupakan tapak tindak balas metabolisme yang penting seperti sintesis lipid dan steroid (penyahtoksikan dadah dan racun).

JASAD GOLGI

Jasad Golgi terdiri daripada satu timbunan kantung pipih (sisterna)

JASAD GOLGI♥ Jasad Golgi berfungsi sebagai pusat memproses, membungkus dan mengangkut bahan seperti karbohidrat, protein, fosfolipid, dan glikoprotein.

♥ Membentuk akrosom pada sperma, kuning telur pada sel telur, dan lisosom

JASAD GOLGI

Protein tersebut diubah suai di sepanjang perjalanannya melalui jasad Golgi.

Vesikel rembesan kemudian bergabung dengan membran plasma sebelum merembes kandungannya keluar daripada sel.

Vesikel angkutan yang membawa hasil seperti protein daripada jalinan endoplasma kasar bergabung dengan membran jasad Golgi.

protein masuk ke dalam ruang membran.

Jasad Golgi kemudian akan mengasingkan hasil-hasil ini dan menibungkusnya ke dalam vesikel rembesan.

Vesikel rembesan yang mengandungi bahan ini menggenting daripada membran jasad Golgi dan menuju ke bahagian sel yang lain atau ke membran plasma.

LISOSOMLisosom ialah kantung bermembran yang mengandungi enzim hidrolisis.

Enzim ini menguraikan bahan organik yang kompleks seperti protein, lipid, polisakarida, dan asidl nukleik.

Lisosom juga menyingkirkan mitokondrion dan organel lain yang rosak supaya organel baharu dapat dihasilkan.

Pada sesetengah organisma, di dalam selnya, lisosom bergabung dengan vakuol makanan untuk merembeskan enzim ke dalam vakuol bagi mencernakan kandungan dalam vakuol.

Hidrolisis makanan oleh enzim menghasilkan nutrien untuk kegunaan sel.

Lisosom juga mencernakan bakteria dengan menguraikan dinding sel bakteria.(pertahanan sel)

Rajah-rajah ini menunjukkan bagaimana lisosom-lisosom menghancurkan organel-organel yang tidak diperlukan dalam sel. Dalam hal ini dua mitokondrion dileraikan.

Enzim-enzim lisosommenghancurkan kedua-dua mitokondrion dan hasil dari proses penghazaman ini diserap ke dalam sitoplasma di sekelilingnya.

Dua mitokondrion yang akan dihancurkan oleh lisosom-lisosom di sebelah kiri.

Satu selaput terbentuk di sekelilingmitokondrion yang melitupinya dalam satu pundi, dan lisosom-lisosom bergerak ke arah pundi itu.

Lisosom-lisosom melepaskan kandungannya ke dalam pundi.

Sentriol ialah sepasang struktur silinder kecil yang terletak di luar nukleus.

Sentriol terdiri daripada susunan mikrotubul yang kompleks.

Sentriol membentuk gentian gelendong semasa pembahagian sel dalam sel haiwan.

Sentriol tidak terdapat dalam sel tumbuhan.

SENTRIOL

KLOROPLAS

KLOROPLAS

Klorofil menyerap cahaya matahari dan menukarkannya kepada tenaga kimia semasa fotosintesis.

Klorofil memberikan warna hijau kepada tumbuhan.

kloroplas berbentuk bujur .

Struktur membran dalam kloroplas mengandungi pigmen hijau yang dikenali sebagai klorofil.