21 тамыз 2019 жыл cәрсенбі №98 (18897)

Тамыз, келдің баяулап, басың жалын,Жайма-шуақ аяғың тартты салқын.Піскен өнім шығынсыз жиылсын деп,Барлық күшті аямай салды халқым.

БІЛІМ

Қарлығаш ОСПАНОВА

Қостанайда облыстың білім беру саласы қызмет-керлерінің дәстүрлі тамыз конференциясы болып өтті. Кеңестің жұмысына облыс әкімі А.Мұхамбетов, ҚР Білім және ғылым министрлігінің өкілі, аудан және қала әкімдері мен мемлекеттік органдардың басшыла-

ры, жоғары оқу орындарының ректорлары, аудандар мен қалалардың білім беру бөлімдерінің басшылары, педагогикалық жұртшылық пен БАҚ өкілдері қатыс-ты. Бұл жолғы отырыс “Жаһандық құндылықтар және қазақстандық білім берудің сапасы: Қостанай облысы-ның білім беру жүйесін дамыту үрдістері мен перспек-тивалары” тақырыбын арқау етті.

Жыл сайын жаңа оқу жылы қарсаңында облыс педа-

гогтары тамыз конференциясында бас қосады. Кеңесте олар атқарылған істерге баға беріп, болашаққа бағдар жасайды. Бұл жолы да өңір педагогтары атқарылған істерді таразылап, болашақтың мін-деттерін айқындады.

Суретті түсірген Бағдат АХМЕТБЕКОВ.

Ең үздік мектеп пен колледжге – 34 млн теңге!

3-бет.

МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ

Қасқырбай ҚОЙШЫМАНОВ

Облыс әкімі Архимед Мұхамбетовтің төраға-лығымен өткен кеңейтілген отырыста жергілікті атқарушы органдарының мемлекеттік қызметтерді орындау мәселелері талқыға түсті.

Жергілікті атқарушы органдардың негізгі міндеті – қоғам мен бизнестің қажеттіліктерін мейлінше жақсарта-тын тиімді мемлекеттік қызмет көрсету жүйесін құру. Бұл – мәжілістегі аймақ басшысының айтқаны. Осы бағыттағы атқарылған жұмыстар туралы облыстық ақпараттандыру,

қызмет көрсету және архивтер басқармасының басшысы Еркебұлан Әбдікәрімов баяндады. Сөзінше, бүгінде мем-лекеттік қызметтерді көрсету өткен жылдармен салыстыр-ғанда едәуір сапалы.

– Мемлекеттік қызметтерді уақытылы, нақты ұсыну кез келген саладағы жұмыс сапасын арттыруға септігін тигі-зеді. Осы жылдың бірінші жартыжылдығында мемқыз-меттердің жедел берілуі өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 27,9%-ке көбейді. Бұл қоғамның мемлекет-тік қызмет сапасына қанағаттанушылық деңгейін көрсетеді. Қоғамдық мониторингтің 2018 жылғы қорытындылары бойынша өңір тұрғындарының 90%-ке оң көзқарасын білдірген.

Геопортал әзірленді

2-бет.

21 тамыз 2019 жыл 2

МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ

Қазіргі уақытта сы-байлас жемқорлық тәу-екелдерін азайту және тұрғындардың мем-

лекеттік органдардың қызмет-керлерімен тікелей байланысын азайту мақсатында мемлекеттік қызметтерді электронды түрде көр-сетуге ерекше көңіл бөлінеді, – деп

атап өтті Е.Әбдікәрімов.Басқарма басшысы мәлім ет-

кендей, облыстың барлық өңірін-де «Электрондық балабақша», «Электрондық мектеп» ақпарат-тық жобалары мен медициналық ықпалдастырылған жүйе (МЫЖ) сәтті енгізілді. Осы жылдың соңы-на дейін аймақтық геопортал ен-

гізіліп, мемлекеттік қызметтер электрондық әкімдік ақпараттық жүйесі арқылы автоматтандырыла-ды. Орталық мемлекеттік органдар 54 мемлекеттік қызметті автомат-тандыруды және оңтайландыруды жоспарлап отыр.

Жиын соңында Архимед Мұхам-бетов қалалар мен аудандардың әкім-деріне, мемлекеттік органдардың басшыларына халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру, оның ішінде әлеуметтік желілерді пайдалану ая-сында ақпараттық-түсіндіру жұмыс-тарын жалғастыруды, мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы тиісті кеңестер беруді, осы бағытта бақылауды күшейтуді тапсырды. Сонымен қатар мемлекеттік қызмет-терді көрсету мерзімдерінің орын-далуына атқарушы билік өкілдері тікелей жауап бермек.

Геопортал әзірленді

1-бет.

Бүгінгі тамыз кеңесіне сонау Жанкелдин ауданынан келіп қатысып отырмын. Жалпы, өз басым тамыз кеңесін жыл сай-ын ұстаздардың басын қосатын алқалы жиын ғана емес, білім саласындағы өзекті мәселе-лерді ортаға салатын, алда атқарылатын жұмыстарды ай-қындайтын, пікір алмасып, ой бөлісетін шара деп есептеймін. Сондықтан, бүгінгі басқосудан алған әсерім де ерекше. Жақын-да ғана Астанада өткен тамыз кеңесінде де Президентіміз Қ.Тоқаев министрлікке зор мін-деттерді жүктеген еді. Яғни, жаңа оқу жылындағы басты жаңалықтар – “Педагог мәр-тебесі” туралы заңды қабыл-дау мен “2025 жылға дейінгі білім мен ғылымды дамыту” жаңа мемлекеттік бағдарлама-сын бекітуді тапсырды. Өңірде өткен тамыз кеңесінде де ми-нистрліктен келген өкіл Сәу-ле Қабимолдаева орта білім мен мектеп алды тәрбиемен қамту ісі жөніндегі бірқатар жаңашылдықтарды да ортаға салды. Айтуынша, мәселен биыл 12 мыңнан астам тәрбие-ші жаңартылған бағдарлама бойынша арнайы курстан өтсе, он жылдай тәжірибесі бар тәр-биешінің жалақысы 60 мыңнан 77 мыңға, немесе 28 пайызға кө-терілген. “Педагог мәртебесі” туралы жаңа заң аясында енді жыл сайын тәрбиешілердің жа-лақысы 10 пайызға артатынын да айтты. Онымен қоса, жаңа ат-тестаттау жүйесіне көшкен кез-де тәрбиешінің жалақысы 2024 жылы шамамен 77 мыңнан 165 мыңға дейін өсетін болады. Сондай-ақ, астаналық мейман ұстаздардың да мәртебесін көтеру мәселесіне тоқталды. Қазір мектептегі оқу үрдісі бес күнге ауыстырылып, біздің де сенбі күні демалуы-мызға мүмкіндік туды. Бұл да ұстазға деген үлкен қолдау деп білемін. Мұғалімдердің біліктілігін арттыру мәселесі де сөз болды. Қашықтан оқып біліктілікті арттыру – бұл да ұстаздың өзіне қажетті курсты таңдауына мүмкіндік бермек. Және бір қуанарлығы, министр-ліктен келген өкіл Қостанайда ең мықты әрі үздік ұстаздар-

дың еңбек етіп жатқандығын айтты. Бұл да біз үшін үлкен мақтаныш.

Өзіме келер болсам, мен Жанкелдин ауданының Су-жарған аулындағы Қ.Қойдо-сов атындағы орта мектебінде орыс тілі және әдебиеті пәнінен ұстаздық етемін. Украинаның Полтава мемлекеттік педагоги-калық институтын тәмамдап, алғаш еңбек жолымды Аман-келді ауданының Құмкешу орта мектебінен бастағам. 1990 жылдан бастап әрі қарай еңбек жолымды осы Қ.Қойдосов орта мектебінде жалғастырдым. Қырық жылға жуық осы сала-да еңбек етіп келемін. Тамыз кеңесінде осы еңбегім еленіп ҚР Білім және ғылым мини-стрлігінің Алғыс хатымен ма-рапатталдым. Өзімнің ғана емес, Меңдіқара ауданында еңбек етіп жатқан шәкіртім Айнұр Ражанованың да облыс әкімінің Құрмет грамотасын алып жатқаны мен үшін зор қуаныш әрі мәртебе.

Айта кетер жәйт, қазіргі таңда мемлекет білім саласы-на қолдау көрсету үшін қолдан келген мүмкіндіктің барлығын жасап келеді. Бұл солай болуы да тиіс. Себебі, ұрпақ білімі үшін жұмсалар қаржы мен қайрат – ең қайтарымы мол, қайырымы кең игі шара екені белгілі. Біздің мектебіміздің де материалдық-техникалық база-сы талапқа сай жабдықталған. Интерактивті тақтамыз да, мультимедиялық кабинетіміз де бар. Бір сөзбен айтақанда, оқушыларымыздың сапалы білім алуына ешқандай кедергі жоқ. Шалғайдағы ауыл мек-тебіндегі оқушылардың білім сапасы жаман емес, биыл төрт оқушымыз мемлекеттік білім грантына ие болды. Соңғы жылдары қатарымыз жас ұстаз-дармен толығуда, дені өзіміздің шәкірттеріміз.

“Ұста здық еткен жа-лықпас...” демекші, осы сәтті пайдаланып, жүгі ауыр салада тер төгіп жүрген барша ұстаз-дар қауымын келе жатқан Білім күнімен құттықтап, игілікті істеріне табыс тілегім келеді.

Гүлнәр ТАЙЖАНОВА.

Кеңестен алған әсерім ерекше

БІЛІМ

ЦИФРЛЫҚ ҚАЗАҚСТАН

Шұға ҚОҢҚАБАЙ

«Қостанай облысында «Жолда қабылдау» акциясы аясында по-лицейлер әлеуметтік желілердің тікелей эфирінде 100-ден астам интернет пайдаланушысының сұрақтарына жауап берді», – деп хабарлайды облыстық полиция департаментінің баспасөз қызметі.

Азаматтармен онлайн кездесу «Instagram» және «Фейсбук» ве-домстволық аккаунттары арқылы көрсетілді. Қолданушылар онлайн байланыста сауалдарын қойып, тәртіп сақшыларынан құзырлы жа-уаптарын алды.

«Мұндай қарым-қатынас түрі өте тиімді, себебі тұрғындардың дені жұмыста болады. Акцияға қа-тыса алмаған мүмкіндігі шектеулі адамдар мен шалғайдағы ауылдар-дың тұрғындары эфирде сұрақтарын жолдады. Желі қолданушылары да бұл байланыс түрін ерекше атап өтті. Тікелей эфир барысында тұрғындар сауалдарымен қатар, өздерінің жылы

пікірлерін де қалдырып жатты», – деп атап өтті облыстық ПД жер-гілікті полиция қызметі бастығының орынбасары, полиция полковнигі Андрей Григоревский.

Жергілікті әкімшілік және көші-қон полициясының бастықтары азаматтарға шетелдік нөмірлері бар автокөлік құралдарын тіркеу, жол қозғалысы ережелерін бұзу, азамат-тық алу және полицияға жұмысқа орналасу мәселелері бойынша кеңес берді. Қостанай қаласында «Жолда

қабылдау» акциясы Абай даңғылы бойындағы «Астықжан», «Емшан» ірі сауда орталықтары алаңында өтті.

Сонымен қатар, облыста полиция қызметкерлері 40-қа жуық аулада тұрғындарды қабылдап, олардың жеке мәселелерін талқылады. Ак-цияның бірінші күнінде Қостанай полицейлері 36 елді мекенді қамтып, оған 500-ге жуық азамат қатысты. «Жолдағы қабылдау» республика-лық акциясы өңірде осымен бесін-ші рет өтіп отыр.

Полицейлер онлайн жауап берді

Жұматай КӘКІМЖАНОВ

Жүргізуші куәлігін алатын көлік иелері үшін ме-дициналық тексерістен өту реті жеңілдейді. «Азамат-тарға арналған үкімет» көлік жүргізуге рұқсат беретін құжатты алу үшін талап етілетін 083 үлгісіндегі ме-дициналық анықтамаға өзгерістер енген, деп хабар-лайды «Азаматтарға арналған үкіметтің» баспасөз қызметі.

"Бұдан былай жүргізуші куәлігін рәсімдеу ба-рысындағы медициналық комиссия құрамы 7 дәрі-герден 4-ке дейін қысқарды. Енді терапевт, окулист, оториноларинголог, психиатр-нарколог дәрігерлерінің тексерісінен өту жеткілікті. Сондай-ақ қан, дәрет тал-дамасы, флюрография, психоактивті заттарды қабыл-дау бойынша зертханалық анализдерді тапсыру қажет емес», – делінген таратылған хабарламада.

Медициналық тексеріс барысында терапевт дәрі-гер қандайда аурулардың бар, жоғын «Диспансерлі науқастардың электронды тізілімі» ақпараттық жүй-есі, ал психиатриялық немесе наркологиялық дис-

пансерлердің есебінде тұрмауы жөнідегі ақпаратты мәліметтер базасы арқылы, сондай-ақ, диспансер-лердің анықтамасы негізінде тексере алады.

Айта кетейік, бүгінде жүргізуші куәлігін алу үшін медициналық анықтама үш жағдайда талап етіледі: жүргізуші куәлігін бірінші рет рәсімдеу барысында; жүргізуші куәлігінің мерзімі өтіп кеткенде; жүргізуші куәлігінен айырылғандар құжатты қайта рәсімдеген-де. Жыл басынан бері 337 мың қазақстандық жүр-гізуші куәлігін алды.

КУӘЛІК АЛУ ЖЕҢІЛДЕДІ

321 тамыз 2019 жыл

Сондай-аќ, жиын бары-сында баяндамашылар об-

лыстаѓы білім беру ж‰йесініњдаму ‰рдістері мен перспекти-валары, еліміздегі білім берудіжєне ѓылымды дамытудыњ2016-2019 жылдарѓа арналѓанмемлекеттік баѓдарламасын іскеасыру жаѓдайында сапалы білімберуді ќамтамасыз ету, мектеп-ке дейінгі білім беру ж‰йесініњдаму ‰дерісін басќару, жастарсаясаты, єлеуметтік єріптестікжаѓдайында т‰лектерді кєсібидаярлау сапасын арттырудаѓыдиректорлар кењесініњ рμлі, ар-найы білім беру ж‰йесініњ да-муы туралы μз ойларын ортаѓасалды.

Облыстыќ білім басќармасы-ныњ басшысы В.Цымбалюктіњайтуынша, μњірде мектепкедейінгі білім беру ісі жаќсы жол-ѓа ќойылѓан. Соныњ ішінде, ба-лабаќшамен ќамту дењгейіжμнінен Ќостанай облысы елі-мізде басќа μњірлермен салыс-тырѓанда анаѓ±рлым кμш ілгерікμрінеді. Мектепке дейінгітєрбиемен ќамту кμрсеткіші99,7 пайызды ќ±рап отыр.Б‰гінде μњірдегі б±л санаттаѓымекемелердіњ саны 600-ден асыпжыѓылады, оныњ 185-і балабаќ-ша болса, 417-сі шаѓын орталыќ-тар. 2016 жылдан бері 3,6 млрдтењгені ќ±райтын 17 жоба іскеасырылѓан. Аѓымдаѓы жылы Руд-ный ќаласында 265 орындыќбалабаќша салу туралы ќ±жатєзірленген. М±ндай балабаќша-ларды μњіріміздіњ басќа дааудандарында салу жоспарла-нып отыр. Алдаѓы уаќыттаќосымша 3375 балаѓа арналѓанбалабаќшалар бой кμтермек.

– Б‰гінгі тањда облыста 3 жас-тан 6 жасќа дейінгі балалардымектепке дейінгі біліммен ќамту99,7% ќ±райды, жоспарлыкμрсеткіш 95%. Ќазіргі тањдаμњірімізде єрбір ‰шінші бала-баќша жекеменшік. Б±л облысы-мыздаѓы жекеменшік-єріп-тестіктіњ жемісі. Жазѓы демалыскезінде облыс бойынша 13 мек-теп ќайта ќ±рылып, 7 шаѓын жи-наќты оќу орны жабылды. Жал-пы, μњірде м±ндай мектептерсаны 68 пайызды ќ±райды, сон-дыќтан ќайта ќ±ру мєселесі μтеμзекті. Биылѓы оќу жылындаѓыжањашылдыќтардыњ бірі – осыжылдыњ 1 ќырк‰йегінен бастап4,9 жєне 10 сынып оќушыларыжањартылѓан мектеп баѓдарлама-сына кμшпек. Жања баѓдарламаНазарбаев зияткерлік мектеп-терініњ тєжірибесі негізіндеќ±растырылѓан. Яѓни, алдаѓыжылдыњ сєуір айында 4 сыныпоќушыларыныњ негізгі ќ±зы-реттілік дењгейін ж‰йелі зерттеупилоттыќ режимде ж‰ргізілетінболады, – дейді В.Цымбалюк.

Басќарма басшысыныњ сμзін-ше, шаѓын жинаќты білім ошаќ-тарын біріктіру шаралары 110млн тењгені ‰немдеуге м‰мкіндікберіп отыр. Алдаѓы уаќытта таѓы

БІЛІМ

18 шаѓын жинаќты мектептіќайта ќ±ру жоспарлануда. Жа-былѓан білім ошаќтарыныњ ба-лалары ‰шін басќа оќу орында-рына жеткізу мєселесі де ше-шіліп, ол ‰шін 9 автобус сатыпалынѓан. Алайда, таѓы 30 авто-бус ќажет кμрінеді. Соныменќатар, μњірде "Ќауіпсіз мектеп"ортасын ќ±ру маќсатында мек-тептердіњ 65 пайызы, ал бала-баќшалардыњ 77 пайызы бейне-баќылау ж‰йесімен жабдыќтал-ѓан. Дегенмен, 2 мыњѓа жуыќбейнекамераны орнату ‰шінќосымша 107 млн тењге ќажеткμрінеді.

Облыс єкімі А.М±хамбетовшаѓын жинаќты мектептердіжабу мєселесінде ењ алдыменауылдыњ болашаѓы мен м‰мкін-діктерін де ескере отырып шешуќажеттігін ескертті. Б±л реттеєлеуметтік шиеленісті болдыр-мау ‰шін ата-аналармен, ауылт±рѓындарымен кењ ауќымдыж±мыс ж‰ргізіп, жабылатын мек-тептердегі оќушылардыњ да са-палы білім алуын ќамтамасыз етукеректігін ерекше атап μтті. Алќала жєне аудан єкімдеріне

μњірдіњ барлыќ оќу орындарын-да бейнебаќылау камераларынорнату ‰шін 2020 жылѓа бюд-жеттік ќаражатты бμлуді тап-сырды. Сонымен ќатар, жиынбарысында облыс єкімі білім са-ласындаѓы цифрландыру ісін деодан єрі жетілдіру керектігінќадап тапсырды. Б‰гінде μњір-дегі барлыќ білім беру ошаќта-ры бірыњѓай сандыќ ж‰йегеќосылѓан. Білім беру саласын-даѓы электронды технологияныќолдану жμнінен Ќостанай облы-сы еліміз бойынша екінші орын-

да кμрінеді.Басќарма басшысыныњ сμзін-

ше, μњір оќушылары биыл ¦БТ-ны жоѓары дењгейде тапсырып,

1527 т‰лек мемлекеттік грантќаие болѓан. ¦БТ-ѓа жалпы 2 785т‰лек немесе 58,1 пайызы ќатыс-ќан. Облыс бойынша орташа балл88,9-ды ќ±рады. Б±л μткен жыл-мен салыстырѓанда жоѓарыкμрсеткіш. Осылайша, Ќостанайоблысы республика бойынша¦БТ-ѓа дайындыќ сапасы бойын-ша тμртінші орынѓа ие болды.Ал, рекордтыќ нєтижелерге б±лжылы Арќалыќ ќаласыныњ мек-теп оќушылары ќол жеткізді.Олардыњ орташа балы – 101. Тес-тілеуге облыстыњ оњт‰стік

μњірлері – Арќалыќ, Аманкелдіжєне Жанкелдин аудандары дабарынша ќатысќан. Ал, ењ тμ-менгі кμрсеткішті Ќамысты ауда-ны кμрсетіп отыр. Сондай-аќ,Лисаков, Алтынсарин ауданда-рыныњ да кμрсеткіштері кμњілкμншітпейді. Сондыќтан, облысєкімі аталмыш μњірлердіњ єкім-деріне тестілеуге дайындыќтєсілдерін μзгерту жєне мектепуєждемесін к‰шейту жμніндетапсырма берді.

Тамыз кењесінде айтылѓанжаѓымды жањалыќтыњ бірі – Ар-ќалыќ ќаласындаѓы А.Ќ±нанба-ев атындаѓы №6 орта мектебіаќынныњ 175 жылдыќ мерей-тойына орай енді гимназия дєре-жесін алмаќ.

– Облыста ‰ш тілділікті дамы-ту бойынша шаралар ќабылда-нуда. Мєселен, ‰ш жыл ішіндеаѓылшын тілінде оќытудытолыќ немесе ішінара енгізгенпилоттыќ мектептер саны 72бірлікке артты, пєндік-тілдіккурстарда 670 педагог оќытыл-ды. Біраќ басты басымдыќ –мемлекеттік тілді дамытуѓа бе-ріледі. Ќазіргі тањда єрбір екіншімектепте оќыту ќазаќ тіліндеж‰ргізіледі. Оќушыларды ќамту30,5 мыњ адамды ќ±райды жєнеб±л баѓыттаѓы ж±мыстар жалѓа-са береді. Басты жањалыќ – АбайЌ±нанбаевтыњ мерейтойынаорай Арќалыќ ќаласындаѓыаќынныњ атымен аталатын №6орта мектебі ќазаќ тілін терењ-детіп оќытатын мектеп-гина-зияѓа айналмаќ. Б±л бастама Ар-ќалыќ ќаласыныњ басшылыѓытарапынан да ќолдау тауыпотыр, – дейді В.Цымбалюк.

Облыс єкімі де б±л μњірдіњоќушылардыњ азаматтыќ кμзќа-расы мен патриотизмін ќалыпта-стырудыњ жоѓары дењгейінкμрсетіп отырѓандыѓын ерекшеатап μтті. Жєне "Арыс бізбіргеміз!" жалпы ±лттыќ акция-сына белсенді ќатысуы да ‰лкен

кμрсеткіш екендігін, сондыќтанАрќалыќ ќаласындаѓы А.Ќ±нан-баев атындаѓы мектеп-гимназия-ны ќ±ру да осыны айѓаќтайтын-дыѓын тілге тиек етті.

Жиын барысында сμз алѓан ЌРБілім жєне ѓылым министрлігініњмектепке дейінгі жєне орта білімдепартаменті директорыныњорынбасары Сєуле Ќабимол-даева ќостанайлыќ педагогтар-дыњ ж±мысына оњ баѓасынберді. Сондай-аќ, еліміздіњ білімсаласындаѓы кейбір μзгерістер-ге де тоќталды. Мєселен, аста-налыќ мейманныњ айтуынша,бірінші ќырк‰йектен бастап"Жењіл портфель" жобасы μзж±мысын бастайды. Енді жоба-ныњ арќасында оќушылар б±-рынѓыдай кітап толы сμмкені‰йге тасып ж‰рмейді. Яѓни, ќаѓазоќулыќтарды мектепте ќалды-рып, ал ‰йде электронды формат-таѓы оќулыќ бойынша дайында-луына м‰мкіндік тумаќ. Ол ‰шіноќушылар мен ересектер кітап-тардыњ онлайн н±сќаларынж‰ктеп алуларына болады. Ал,1 ќырк‰йектен бастап электрон-ды оќулыќтар Білім жєне Ѓылымсайтында кμпшілік ‰шін ќол-жетімді болмаќ.

Жиын соњында ‰здіктер"Ы.Алтынсарин" жєне "Білімберу ісініњ ќ±рметті ќызметкері"тμсбелгілерімен, ЌР Білім жєнеѓылым министрлігініњ, облысєкімініњ ќ±рмет грамоталары-мен марапатталды. Сондай-аќ,μњірлер ќызметініњ рейтингтікбаѓалауыныњ жењімпаздары даќомаќты аќшалай сыйлыќќа иеболды. Соныњ ішінде, "Ењ ‰здікмектеп" номинациясы бойыншаРудный ќаласындаѓы №19 ортамектебі мен "Техникалыќ жєнекєсіптік, орта білімнен кейінгібілім берудіњ ‰здік ±йымы" но-минациясы бойынша "Ќостанайполитехникалыќ жоѓары кол-леджі" 34 миллион тењгені ен-шіледі.

1-бет

Ењ ‰здік мектеп пен колледжге– 34 млн тењге!

421 тамыз 2019 жыл

¤сім – 1,5 есе

Ел экономикасын талдап, болжам жа-сап ж‰ргендердіњ уєжіне ќ±лаќ асар бол-саќ, жылдыњ екінші жартысында орташажалаќы 186,5 мыњ тењгеге кμтеріліпті. Б±лжайында "Finprom.kz" сараптамалыќ пор-талы хабар таратуда.

Сарапшылардыњ мєліметінше, биыл-дыќќа елдегі орташа жалаќы 15 пайызѓаμскен. Ал жалаќыныњ наќты μсуі (инфля-цияны есепке алѓандаѓы сатып алу ќабі-летініњ μсуін ескергенде) шамамен тоѓызпайызды ќ±раѓан. Мамандардыњ пайым-дауынша, б±л соњѓы жылдардаѓы ењ жоѓа-ры кμрсеткіш.

"Жыл басынан бері ењ тμменгі жалаќы1,5 есеге артты. Жалаќысы тμмен ќызмет-керлерге салынар салыќ ж‰ктемесі 10 есе-ге тμмендеді. 1 маусымнан бастап бюд-жеттік сала ќызметкерлерініњ жалаќысы30 пайызѓа дейін кμтерілді. Ќазіргі тањда,ењ тμменгі айлыќты місе т±тып келген 1,1миллионнан астам ж±мысшыныњ ењбекаќысы орташа алѓанда 31 пайызѓа жоѓа-рылады", – деп хабарлады сарапшылар.

Табыс μсімініњ жоѓарѓы шегі єдеттегі-дей Атырау облысына тиесілі. Б±л жаќтаорташа жалаќы 325 мыњ тењгеге жетіпті.2018 жылдыњ дєл осы мезгілінде м±най-лы μлкеніњ орташа табыс мμлшері 291 мыњтењге шамасында болѓанын айта кеткенжμн. Одан кейінгі тізімді Мањѓыстау об-лысы (289,6%) мен Н±р-С±лтан (287,7%)ќаласы толыќтырады. Алматы ќаласы(227,4 %) мен Батыс Ќазаќстан облысын-даѓы (181,6%) табыс та жаќсарѓанкμрінеді.

Тμменгілер тізімі

Ењ тμменгі жалаќы Жамбыл, Т‰ркістанжєне Солт‰стік Ќазаќстан облыстарынатиесілі. Аќмола облысыныњ да оњып т±рѓа-ны шамалы. Б±л жаќтыњ т±рѓындары 140,4мыњ тењге табыс табатын кμрінеді. Алќостанайлыќтардыњ орташа жалаќысыкμрші μњірден баќандай 4 мыњ тењгегежоѓары. Біздегі орташа жалаќы мμлшері –144 800 тењге.

Республикалыќ орташа табыс кμрсет-кішінен тек тμрт облыс, атап айтќанда:Атырау облысы (74%), Мањѓыстау облы-сы (55%), Н±р-С±лтан ќаласында (54%)жєне Алматыда (22%) жоѓарылаѓан. Жа-лаќы мμлшерін арттыру маќсатында, ас-тыќты аймаќта да ауыз толтырып айтар-лыќтай істердіњ тындырылып жатќанынайта кеткен абзал.

Мєселен, біздіњ облысќа "Ењбек" нєти-желі ж±мыспен ќамту жєне жаппайкєсіпкерлікті дамыту жμніндегі мемле-кеттік баѓдарламасын табысты іске асыру‰шін 2018 жылы 7,6 млрд тењге бμлініпті,б±л 2017 жылмен салыстырѓанда 38,2%

Жалаќымызжаќсарды дейді

ЭКОНОМИКА

Ж±матай КЄКІМЖАНОВ

артыќ кμрінеді (5,5 млрд тењге).Нєтижесінде, 2603 адам кєсіптік оќуѓа,

6126 адам єлеуметтікж±мыс орындарына,жастар практикасынажєне ќоѓамдыќ ж±-мыстарѓа жіберілген.1196 адам μз істерінашуѓа жєне кењейту-ге микрокредиттералып, 2 мыњнан астамадам "Бастау Бизнес"жобасы бойынша кє-сіпкерліктіњ негіздерібойынша оќытуданμтті.

Облыс єкімініњжыл басында ел ал-дында берген есебінеж‰гінер болсаќ, ай-маќта єзірленген Ха-лыќты ж±мыспенќамтуѓа жєрдемде-судіњ кешенді жоспа-ры шењберінде 30,6мыњ адам ж±мысќатартылѓан. 39,6 мыњ-нан астам азамат 1,4млрд тењге сомасынаєлеуметтік кμмекалды.

¤сімге к‰ш салынды

Т±њѓыш президенттіњ жалаќысы тμменж±мысшылардыњ ењбекаќысын кμбейту‰шін олардыњ салыќ ж‰ктемесін азайтужμніндегі екінші бастамасын іске асырубойынша, 2019 жылѓы 1 ќањтардан бас-тап облыста 63125 тењге жєне одан тμмен

жалаќы алатын 57,2 мыњ адамныњ салыќ-тыќ ж‰ктемесі азайтылды (жалпы сома-сы 1,6 млн тењге).

Меншіктіктіњ барлыќ т‰ріндегі кєсіп-орындар мен ±йымдарда шамамен 37,0мыњ адамныњ ењ тμменгі жалаќысы 1,5 есекμбейтілді. Ж±мыскерлердіњ жалаќысынкμтеру туралы бастаманы облыстыњ 2,0мыњнан астам кєсіпорындары ќолдады,оларда 2019 жылдыњ 1 ќањтарынан бас-тап 58 мыњнан астам ж±мыскердіњ жала-ќысы ±лѓайтылды. Осы тектес ауќымды

жобаларды ж‰зеге асырудыњ нєтижесін-де, жалаќы μсімі жμніндегі тізімніњ (ба-сынан емес) аяѓынан санаѓанда бесінші са-тысына т±раќтаѓан екенбіз.

Ал жоѓары жалаќыны кім алады де-сењіз, єрине, ол – ќаржы жєне саќтанды-ру саласыныњ ќызметкерлері. Айтулы ма-мандыќ иелері орташа есептегенде, айсайын 458 мыњ тењге табыс табады екен.Б±л μткен жылмен салыстырѓанда 30 пай-ызѓа артыќ. Тау-кен μнеркєсібі саласын-даѓы орташа айлыќ 387 мыњѓа тењ (жылы-на+2,7 пайыз). Кєсіби, ѓылыми жєне тех-никалыќ ќызметкерлердікі – 315 мыњ тењ-ге (+9,6 пайыз). "Finprom.kz" порталыныњмєліметтері рас болса, аќпарат жєне бай-ланыс мамандары – 275 мыњ тењге, ќ±ры-лысшылар – 233 мыњ тењге кіріс кіргізедіекен.

Жалпы, жалаќыдан жалаќыѓа дейін бел-ді буып ж‰рмес ‰шін, кєсіппен айналыс-ќан абзал. Б±л маќсатта, елімізде барлыќжаѓдайдыњ жасалѓаны белгілі. Біздіњμњірімізде ѓана, "Ењбек" нєтижелі ж±мыс-пен ќамтуды жєне жаппай кєсіпкерліктідамытудыњ 2017-2021 жылдарѓа арналѓанбаѓдарламасыныњ" екінші баѓыты шењбе-рінде шаѓын жєне орта бизнес субъекті-лерін шаѓын несиелендіруге 2,1 млрд тењгеќарастырылѓан болатын. "Президенттіњ

бес єлеуметтік бастамасы" шењберіндеќосымша таѓы 1,0 млрд тењге бμлінді. Ќара-жат толыѓымен игерілді. Несиелендіругеіліккен 933 т±лѓа ќазіргі уаќытта μзкєсіптерін дμњгелентіп отыр. Мемлекеттіњберген м‰мкіндігін м‰лт жібермегендердіњайлыќтан айлыќќа дейін ауыз буып ж‰рме-гені айдан аныќ. Ендеше, сол кєсіпкер-лердіњ ќатарына сіз де ќосылыњыз.

а

521 тамыз 2019 жыл

Тєуелсіздік алѓаннан бергіуаќыт аралыѓында ќазаќ халќы-ныњ ќоѓамдыќ санасындаѓы т‰бе-гейлі μзгерістер таѓдыр тєлкегі-мен ±мытыла бастаѓан тарихы-мызды, ±лттыќ салт-дєст‰рле-рімізді жєне тμл мєдениетіміздіжањѓыртты. Ќазіргі тањда еліміз-де болып жатќан оќиѓалар±лттыќ-саяси μзіндік сананыњ,рухани мєдениеттіњ жањарыпжатќанын дєлелдеп отыр. Осыбаѓытта Ќостанай облыстыќ та-рихи-μлкетану музейі де ±лттыќрухты жєне ±лттыќ мєдениеттіќалыптастыруда. ¤ткен тарихпен ќазіргі тарихты, материал-дыќ жєне рухани байлыќтардыжинаќтау, саќтау, ѓылыми т±рѓы-да сараптап, ќ±жаттау, олардыкелешекке саќтап жеткізу, μзгеж±ртќа барымызды кμрсетіп на-сихаттау – музей ‰шін абырой-лы міндеттіњ бірі.

"Рухани жањѓыру" баѓдарла-масы аясында киелі жерлер тари-хымен таныстыру, насихаттаужєне мол тарих пен ќ±нды дерек-терге бай мекенніњ ќадір-ќасие-ін барынша ашып кμрсету маќ-сатында "Ќостанай облысыныњкиелі орындары" жобасы ж‰зегеасырылуда. Аталѓан жоба шењбе-рінде музей ќызметкерлеріт±раќты жєне кμшпелі кμрмелер,іс-шара, кездесулер μткізіп,"Ќазаќстан-Ќостанай", "Алау"μњірлік компанияларыныњ "Кμне-ніњ кμзі", "Атам±ра" телебаѓдар-ламаларына ќатысады.

Ал интернет кењістігі – тєр-бие процесініњ ќызыќты алањы.Сондыќтан "Цифрлыќ Ќазаќ-стан" мемлекеттік баѓдарламасыніске асыру аясында Ќостанай об-лыстыќ тарихи-μлкетану музейі"Ќостанай облысыныњ жалпы±лт-тыќ жєне жергілікті мањызы баркиелі нысандары бойынша 3Dсаяхатты єзірлеу" жобасын іскеасырды. Ол жасμспірімдердікиелі жєне ескерткіш орындары-мен ќашыќтаѓы пішімде ќатысуєсерімен ќамтамасыз етіп таныс-тырып, сонымен ќатар т±рѓын-дардыњ, соныњ ішінде м‰мкіндігішектеулі жандардыњ ±лттыќ-

ЌАСИЕТТІ ЌАЗАЌСТАН

мєдени игіліктер туралы аќпаратресурстарына ќол жеткізуін ќам-тамасыз етеді.

Елбасы Н.Назарбаевтыњ "Бо-лашаќќа баѓдар: рухани жањѓы-ру" маќаласы жања тарихи кезењ-дегі рухани жањѓыру жолындаѓасырлар бойы єр ќазаќтыњтμрінен орын алѓан ќастерлі дом-быраныњ мєртебесін жањѓырту,жастардыњ ±лттыќ ќ±ндылыќтар-ѓа ќызыѓушылыѓы мен ќ±рметінарттыра т‰су маќсатында музейќорында жинаќталѓан домбыра-лар коллекциясынан дайындал-ѓан "Домбыра – асыл м±ра" кμр-месі ¦лттыќ домбыра к‰нін ±лыќ-тау жєне ќостанайлыќтардыњ μзхалќыныњ мєдениетіне ќатысты-лыѓын сезіну маќсатында ±йым-дастырылды. Кμрмеге музейќорындаѓы ќ±нды жєдігерлер:1916 жылѓы кμтерілістіњ басшы-сы Аманкелді Имановќа, ЌазаќКСР Халыќ єртісі, СоциалистікЕњбек Ері Сералы Ќожамќ±ловќатиесілі домбыралар, ЌР Халыќаќыны Єсия Беркеноваѓа I Респуб-ликалыќ "Ќыз-жігіт" айтысындабас ж‰лдеге берілген домбыра,сондай-аќ ХХ ѓасырдыњ біріншіжартысында ќолдан жасалѓандомбыралар ќойылды.

Жастар арасында тарих,±лттыќ мєдениет пен салт-дєст‰рге деген ќызыѓушылыќтыояту маќсатында ќазаќ халќы-ныњ кезінде ±мыт болѓан ±лттыќєдет-ѓ±рыптарын кμрсететінфольклорлыќ-этнографиялыќжобалар ќазір ±лттыќ мораль-дыќ-адамгершілік ќ±ндылыќтарретінде ќабылдануда. Мысалы,Наурызѓа арналѓан іс-шараларбарысында музейге келушілерќазаќтыњ ±лттыќ таѓамдарыныњерекшеліктері мен дєст‰рлі мере-келік таѓамдарды саќтау талапта-ры, сонымен ќатар ±лттыќ таѓам-дарды дайындау тєсілдеріментанысып, "Жілік сындыру","Асыќ ойнау", "Лєњгі тебу" кμне±лттыќ ойындарына ќатысты.Б‰гінгі к‰нніњ басты міндеті –±лттыќ дєст‰рді заман талабынасай μзгерте отырып, жањартудыж‰зеге асыру болып отыр. Биыл-ѓы μткізілген "Ќазаќтыњ салт-дєст‰рлері: μткені мен б‰гіні"топтамасынан "Ќыздыњ кμркіб±рымында" этнографиялыќ ин-терактивті жобасыныњ барысын-да музей ќызметкерлері с±лулыќ-тыњ сєні болып табылатын б±-рымныњ ќадір-ќасиеті, киесі, хал-ќымыздыњ ертеден келе жатќан

Ата м±рамызды асќаќтату– тєуелсіздік м±раты

шашќа ќатысты ырымдары тура-лы айта отырып, шашты к‰тужолдарымен де таныстырады.Б±рымды арулар музей ќорын-даѓы ХІХ ѓ.аяѓы – ХХ ѓасырдыњбасындаѓы к‰містен жасалѓанб±рым єшекейлерін таѓып, іс-шара ќонаќтарына сєнді кμр-сетілім ±сынылды.

¦лттыќ єдет-ѓ±рыптар мендєст‰рлер ж‰йесін жањѓырту ар-ќылы ѓана кез келген халыќ μзініњрухани мєдениеті мен μзіндікд‰ниетанымын ќалыптастыраалады.

Жуырда музейдіњ бейнелеуμнері бμлімінде ќазаќстандыќбелгілі фотограф-μлкетанушыД.П.Багаевтіњ ењ ‰здік ж±мыста-ры кμрмесініњ т±саукесері μтті.Кμрмеде 50 сюжетті-этногра-фиялыќ, ландшафты, портретті,репортажды-оќиѓалы суреттер±сынылды. Б±л ХХ-шы ѓасырдыњбасындаѓы ќазаќ халќыныњк‰нделікті μмірініњ ќайталанбасфотосуреттері. Д.П.Багаевтіњ"Ошаќ басындаѓы єйел", "Тайды±стау", "Бесік тербеткен анаќиялы", "Алтыбаќан" сияќты фо-тож±мыстары єлемдік фотосуретм±расыныњ тењдесіз жаућарыболып табылады. Б±л сурет-тердіњ μшпес ќ±ндылыѓы оныњтабиѓилыѓы, шынайылыѓы жєнедеректілігінде. Ќазаќстанда бол-ѓан барлыќ тарихи мањыздыоќиѓалар (тμњкеріс, аштыќ,±жымдастыру, ¦лы Отан соѓысы,тыњ игеру кезењі) ол μмір с‰ргенкезењніњ куєсі ретінде кμріністапќан. Багаевтіњ суреттері±лттыќ мєдениет пен тарихтыќадірлеуге, патриотизм тєрбиесімен туѓан жерге деген с‰йіс-пеншілікті арттыруѓа, эстетика-лыќ жєне кμркем мєдениетті саќ-тауѓа жаѓдай жасайды.

Еліміздіњ алдында мемлекеттікдењгейде ж‰зеге асырылуы тиісжања міндеттер т±р: ±лттыќ тілмен дєст‰рді ќайта жањѓырту; та-рихи шындыќты ќалпына келтіру;тарихи сананы ќалыптастыру;ќазаќ халќыныњ асыл м±расынбарша халыќ, єсіресе еліміздіњертењі – жас ±рпаќтыњ мењгеруіжєне т.б. Осы міндеттерді шешуарќылы бєсекелестікке тμтеп береалатын, ±лттыќ намысы мен жігерібар, ±лттыќ ќ±ндылыќтарѓа байќазаќ мєдениетін барша ж±ртшы-лыќќа таныта аламыз.

‡.ЄКІМБАЕВА,Ќостанай облыстыќ тарихи-

μлкетану музейініњ басшысы.

ДІНІЊ – ДІЊГЕГІЊ

‡штоѓай ауылдыќ округінде"Имандылыќ – ж‰ректе" атты та-ќырыпта кездесу кеші μтті. Жи-налѓандарѓа имандылыќ, кіші-пейілділік, адалдыќ т.б таќырып-тар туралы дєріс оќылды.

– Имандылыќ деген бір ѓанасμздіњ бойына ±ят, ар, ынсап,

"Имандылыќ – ж‰ректе"ќанаѓат секілді б‰кіл жаќсы ќаси-еттер т‰гел сыйып т±р. Ќазаќтыњж‰зі жылы жанды жолыќтыраќалса, "бетінен иманы тμгіліпт±рѓан адам екен" немесе"иманж‰зді кісі екен" деп сμз ай-тылатыны сондыќтан. Тіпті адамѓ±мырыныњ мєні болып санала-тын махаббат сезімініњ де негізіимандылыќтан басталады.

Имандылыќќа жєне єдепті-лікке тєрбиелеу, ‰лкенді сыйлау,кішіге μнеге кμрсету, ата-ананыќадірлеу, шариѓат жолындад±рыс істерді тањдап, д±рысжолмен ж‰руге баулу, таза ж‰ру,μзін жєне ата-анасын сыйлау,μзгеге ќиянат жасамау, ‰лкен-дерге жєрдем беріп, ќолѓанатболуѓа, имандылыќ жолындаѓы

жаќсы істерге ±мтылу ќ±ндыќасиет.

"¦лыќ болсањ, к‰шік бол" де-гендей, Алла кішіпейіл адамныњдєрежесін кμтеріп, мерейін‰стем ќылады.

Хадисте "Кімде кім μзін зорсанаса, Алла оны ќор етер, кімдекім кішіпейіл болса, Алла оныњдєрежесін кμтерер" деген. Ха-лыќта кішіпейіл адамды жаќсыкμріп, тєкаппар адамды жатсы-натыны белгілі.

Имандылыќты, тазалыќты,

адалдыќты, кішіпейілдікті ту ет-кендер екі д‰ниеде де баќыттыболады", – деді Жандарбек ќажыЄмірхамзин.

Кездесу соњында ‡штоѓайауылдыќ ардагерлер кењесініњтμраѓасы Наушабай Досымбек-±лы мен дін жанашыры Болат Ес-маѓанбет±лы Жандарбек ќажыѓаалѓысын білдірді. Жєне алдаѓыуаќытта ислам дінініњ ќ±ндылыќ-тарын насихаттауѓа μз ‰лестерінќосатындыќтарын білдірді.

Аманкелді ауданы.

Хамитбек М¦САБАЕВ

Елбасы Н.Є.НазарбаевтыњЖолдауында айќындалѓан 10баѓыттыњ барлыѓы ел дамуынаерекше серпін береді. Прези-дент Жолдауындаѓы жетіншібаѓыт "Адами капитал – жањѓы-ру негізі" деп аталады. Осы ба-ѓытта білім беру саласы бойын-ша жањартылѓан мазм±нѓа кμшу-ге ерекше басымдыќ берілген.Б‰гінгі тањда білім беру мазм±-нын жањарту μте мањызды μзге-рістердіњ сатысында т±р. Білімберу мазм±нын жањарту – сапа-лы білім, жарќын болашаќќанегіздеп, бірќатар жетістіктерформуласын ±сынѓан ‰лгі жєнеоќу-тєрбиелік ‰рдісті жан-жаќ-ты жања єдіс-тєсілдермен ±ш-тастыру. Сол себепті, жањаданќабылданѓан білім беру баѓдар-ламасыныњ негізгі маќсаты –білім мазм±ныныњ жањаруыменќатар, критериалды баѓалауж‰йесін енгізу жєне оќытудыњєдіс-тєсілдері мен єрт‰рлі ќ±-ралдарын ќолданудыњ тиімді-лігін арттыруды талап етеді.Жалпы, м±ѓалімдер ‰шін ізденіс,‰здіксіз білім алу мањыздыміндет. Ал, жањартылѓан біліммазм±нына кμшудіњ ±стаздарѓаберері мол. "Халыќтыњ кемелі-не келіп, μркендеп, μсуі ‰шін ењалдымен азаттыќ пен білімќажет" деп атаќты Шоќан Уєли-ханов айтќандай, XXI ѓасыр –ѓылым мен инновация ѓасыры.Ж‰йелі білім беру – жеке т±лѓа-ныњ дамуын ж‰зеге асыратынбасты тетік. Білім министрлігібекіткен білім дењгейін крите-риалды баѓалау тєртібіне сєй-кес, оќушыныњ пєн бойынша‰лгерімі екі тєсілмен – ќалып-тастырушы жєне жиынтыќ ба-ѓалау бойынша μлшенеді. К‰н-делікті оќыту мен оќу ‰дері-сініњ ажырамас бμлігі болыптабылатын ќалыптастырушыбаѓалау тоќсан бойы ж‰йеліт‰рде μткізіледі. Шєкірт пенм±ѓалім арасындаѓы кері байла-нысты ќамтамасыз етеді жєнебаѓа ќоймастан оќу ‰дерісінт‰зетіп отыруѓа м‰мкіндік бе-реді. Ал жиынтыќ баѓалау оќубаѓдарламасыныњ бμлімдерінаяќтаѓан оќушыныњ ‰лгерімітуралы аќпарат алу маќсатын-да балл жєне баѓа ќою арќылыж‰ргізіледі. Тєжірибеден μткізубарысында б±л баѓдарламаныњерекшелігіне кμз жеткізе т‰скен-дейміз. Соныњ бірі – коммуни-кативтік тμрт даѓдыѓа баса на-

зар аударылуы. Осыѓан дейіноќылым мен жазылымѓа аса мєнберіліп келсе, жања білім берумазм±нында ењ бірінші тыњда-лым жєне айтылымѓа мєн бері-луініњ ќоѓамдыќ ќажеттіліктентуындаѓандыѓын тєжірибе ба-рысы дєлелдеді. Ата-ана ‰шінде б±л баѓдарлама бастапќыдаќорќыныш єкелсе, ќазір ќызы-ѓушылыќ та тудырып отыр. Ата-аналар мєжілістерінде єр оќу-шыныњ ќалыптастырушы баѓа-лау нєтижесін есеп беру бет-шесі арќылы таныстырудыњ μзіата-ана мен м±ѓалімдердіњ ара-сында ынтымаќтаса ж±мыс жа-сауѓа ыќпал ететіндігін кμрсе-туде.

Елбасы идеясынан туында-ѓан Рухани жањѓырудыњ т‰пкімаќсаты – елімізді мыќты єріжауапкершілігі жоѓары Бірт±-тас ±лт ретінде жарќын бола-шаќќа жеткізу. Осы ретте жасал-ѓан мањызды ќадамныњ бірі –ќазаќ тілін латын єліпбиінеауыстыру. Ал латын єліпбиіќазаќ тілі ‰шін жат емес. Ата-анамыз осы єліпбимен білімалды. Тіпті ќазір де 1930-1940жылдардаѓы деректерді осыєліпби арќылы аламыз. Алайда,ол жылдардаѓы єліпбидіњ тари-хи жолы, тарихи сабаѓы бар.Мысалы, ондаѓы 29 єріптіњішінде "њ" дыбысын баспаѓат‰сіру ќиындыќ келтірді, "ы"дыбысыныњ тањбасы латыншаемес "ь" (кейінгі жіњішкелік бел-гідей) болды т.б. Б±л латынєліпбиініњ ќазаќ емлесі мен ор-фоэпиясына келмейтін т±стары-ныњ кμп екендігі туралы пікір-талас кирилл єрпіне кμшкеншежалѓасќанын ѓалымдар жаќсыбіледі. Соныњ салдарынан бо-лар, 1940 жылы орыс тілі не-гізіндегі 42 єріптен т±ратынк‰рделілеу кирилл єліпбиінекμшуге тура келді. Бастысы,¦лттыќ кодты саќтайтын, жањ-ѓыртатын – ±лттыќ тіл. Демек,ќоѓамдыќ сананы жањарту‰шін, рухани жањѓыру ‰шінтілімізге реформа жасау – зама-науи аќпараттыќ ќоѓамда білімкультін кμтеруге μте ќажет істіњбірі. Елбасы сμзімен айтќанда:"Замана сынынан с‰рінбейμткен озыќ дєст‰рлерді табыс-ты жањѓырудыњ мањызды алѓы-шарттарына айналдыра білуќажет".

Г‰лден САЃЫНЃАЛИЕВА.Аманкелді ауданы.

Жања ж‰йеніњбасымдыѓы

Нμмірден-нμмірге

Соњы. Басы газеттіњ μткенсандарында.

621 тамыз 2019 жыл

Сайын дубляжды басќарады,кварталына 180 тењгелік нєпєќатауып беруші еді. Курстыњ біржылын бітіріп келген Ахан де-малыс кезінде аз-маз ќаражаттауып алсын деп жоспардаѓы екіфильмніњ аудармасын бергенекен, сонан аллау-єкпар Ахан‰шті-к‰йлі жоќ, дубляж ќарапт±р, μзіњ келіп тауып бермесењболатын емес деп Сайын зарќаќсаѓан соњ жол-жμнекей сы-раханалардан ат шалдырып,Сегізінші март пен Комсомол-дыњ б±рышына єйтеуір еру бопбір жерде ќонып ќалмайжеттім-ау. Таптырмай ж‰ргенАхан алдымнан шыќты. Б±л мањ-ныњ Алматыдан алабμтен, соѓанќарамай ќолѓап киіп алыпты.М±ныњ не десем, жєй єншейін,ќолыма бір ќышыма шыѓыпкетпей ж‰ргені дей салды.Аударманы єлі бастамапты даЌол тиетін емес, ауыз жарымай-тын нєрсеге єуре боп ќайтсамдейді. Ашуланѓан болдым. ¦рыс-ќан болдым. Алматыѓа аса алмайж‰рген жаутањ кμздер сол ауызжарымайтын кєсіп жан баѓыпж‰рген жоќ па. Жалаќтап ж‰р-ген жаутањ кμздерден жырыпсен келеді деп єдейі саќтапж‰ргені ќайда. Дос ќадірінбілмейсіњ деп...

– Жє, оны ќайтесіњ, кешке‰йге барамын, – деді. – Шаруабар, аќылдасу керек.

Академияныњ ботаника баѓы-ныњ тура аузында, Ѓабењ бергенекі бμлмелі пєтерде Жайсањбегі,Ќадырмен кμрші болып т±рыпжатырмын. Балаларѓа сая, ‰лкен-ге тыныс, ќапырыќ жан саќтай-тынымыз да осы баќ. К‰ндіз тор-ѓайы жатпайтын, т‰нде тынымтаппай тарѓаѓы ќаќсайтынќалыњ жыныс салќын лебіменѓана емес, кμркімен ѓана емес,бар бітімімен де астанадаѓыкμњіліњді Алтай мен ауылыњаалып кететіні бар еді. Єкімі, Сай-ыны, Ќабдеші мен Рамазаны,Ж±мекені, Жайсањбегі, Асќарымен Аханы, Зейнолласы, Тель-маны мен Ќалиханы бар, бєрінжиѓанда сыраныњ бір бμшкесі,тоѓай-тоѓайдыњ бір п±шпаѓын-да кμгалѓа аунап жатып, барды-жоќты, єдебиет деген байќ±стыда п±шпаќ-п±шпаќќа аударыптμњкеріп жататын еркін к‰ндерде, есірік к‰ндер де болушы еді...

Кіші бесінен кμз байланѓан-ша осы баќта "Ќ±ланныњ ажа-лы" оќылды. Алѓашќы бμлімі.Екінші бμлімі орысша екен.‡шінші бμлімі єлі жазылмапты.М±њ. Академбаќтыњ торѓайынќонаќтатып, тарѓаѓын оятыпќайттыќ. Мынау кешкі ымырт-тыњ алакеуім кіреукесіндей ал-ќымѓа зіл боп кептелген м±њ ар-ќалап ќайттыќ. Ќ±ланныњ ажа-лы... Ќ±ланныњ ажалы кімнен?Оѓан єлі жауап жоќ еді. Ќ±лан-ныњ ажалы емес, б±л Кейкініњажалы еді. Ќ±лан де мейлі,Кейкісі де мейлі. Екеуі де біраќ

адам. Ќ±лан Кейкініњ руы.Кейкініњ руы Ќ±лан ќыпшаќ...Білген ж±рт Ќ±ланды Кейкі дептаниды. Білмеген ж±рттыњ дакμкейінде Кейкі отырады. Аханцензураны ѓана жањылдырыпотыр. Цензурадан басќа даќыраѓы кμз толып жатыр. Со-ларды алдап кμр. Ќ±лан ажалы-ныњ азабы да осында...

...Дємеш міндетінен жањыл-май тμр алдына тμсек салып, екіжастыќ тастады. Ќ±с жастыќтыкμкірегіне ќапсырып алып, Аханет беттен жатып орысшасынежіктеп оќуѓа кірісті. Кењседе,болмаса, жазу столына отырѓанемес. Еденге ет беттеп жатыпжазатын ќашаннан єдеті. Езуін-де темекі, банкіге к‰л салыпќасына ќояды да шырт т‰кіріпсаѓат бойы тапжылмай, не біройдыњ, не бір эпизодтыњ аяѓынажеткенше ‰стінен арба ж‰ріпμтсе де айналып ќарамайды.

Ет беттеп жатып ќысќа т‰ндіжеп ќойыппыз. Ашыќ балкон-нан бозала тањныњ салќын лебікелді. Терезе алдындаѓы ќос те-рек сыбдырлады. Торѓай шы-рылдады. Торѓайды оятќан те-ректіњ сыбдыры ма, теректісыбдырлатќан торѓай ма?.. Баќ-ты кесіп μтетін ќоймалжыњарыќтыњ мањынан тањѓы шыќпен кешкі дымќылда кењірдегіќышитын б±л байќ±стыњ даєдеті. Тарѓаќпен таласып сетке-сіндегі сыраныњ ќос бμтелкесін,бос бμтелкесін шылдырыќта-тып, он литрлік бидонды салаќ-татып Жайсањбектіњ жас бєйбі-шесі ертењгі с‰ттіњ кезегінежеліп бара жатыр екен. Бес баламен бір байды асырау оњай ма?..

Шымшыќтыњ ±ясындай тарбалконда сыѓылысып отырмыз.Ортамызда табаќтай бипылни-ца темекініњ т±ќылынан божыпт±р екен. Т‰німен быќсытќаны-мыз аздай. Т‰німен Ќ±ландыќалай μлтіреміз, кім μлтіредідеп ќиналып едік. Біріміз μлтіреалмай, біріміз μлтіруге ќимай.Ахан меніњ аќылымды маќ±лда-ѓан да жоќ, ќарсылыќ та айтќанжоќ. "¤з аќылым аќыл-аќ, кісіаќылы шоќыраќ" деуші едіќазаќ. М‰мкін іштей бір т±йыќ-тан шыќќан да шыѓар, біраќонысын Аханныњ тілінен тар-тып ала алмайсыњ.

Кейкі таѓдыры Аханныњкμкірегінде сайрап т±р, біраќоѓан заман деген зауалданр±ќсат жоќ. Онан соњ, деректід‰ние емес, Аханѓа ќымбаты –образ. Аханѓа керегі – Ќ±ландысовет μкіметініњ ќудалауы емес,ќудаланѓан Ќ±ланныњ аѓайын-нан аќыл, елден пана таппай ке-рексіз боп айдалада ќалѓаны,кешегі елім деп, жерім деп ар-палысќан ардагердіњ бар арма-ныныњ желге ±шќандай жоќ бо-лып, жігерін ќ±м, єрекетін єдіреѓып, ќу далада бір оќтыќ етіптастап кеткені. Кіндік кескенжерде кірерге тесік жоќ. Осы-дан кейін Ќ±лан боп ойланып,Ќ±лан боп к‰йзеліп, Ќ±лан боп

ќиналып кμр... Жалпы тарих-таѓы Ќ±лан ќыпшаќтыњ таѓды-ры трагедияѓа толы. Ќият,Ќыпшаќ бір туѓан дей т±рып,Шыњѓысхан жорыѓында ќаттыќарсылыќ кμрсеткені ‰шінЖошы т±сында Ќ±ландарќисапсыз ќиянат шекті. Тоќсанбаулыдан тоѓызы ѓана Торѓаймен Ырѓыз бойында ќалып, ќал-ѓаны Ќырым асты, б‰кіл Еуро-паны кеулеп, ассимиляцияѓат‰сіп кетті. Ќ±ланнан батыр да,аќылды да кμп шыќќан. Соныњбірі – Ќ±лан ќыпшаќ Асќаќ ба-тыр. Осы т±ста Жошыныњμліміне байланысты аќсаќ ќ±ланањызы мен "Аќсаќ ќ±лан" к‰йітуралы бір ауыз сμз. Ањ аулауѓашыќќанда Жошыны Аќсаќќ±лан таптап μлтіріпті-мыс.Ањыздыњ аты ањыз ѓой, алаќылѓа салсаќ, бір елдіњ ханынсау да емес, аќсаќ ќ±лан таптапμлтіріпті дегенге есі бар адамсене ќояр ма екен?.. Архивари-ус, тарихтан мол білімі бар, єріжазушы Амантай Сатаевтыњ ай-туынша ќиянаттан кμз ашпаѓансоњ Асќаќ батыр Жошыны аз-ѓантай нμкерімен ањ аулауѓа ал-дап шаќырып алып, жекпе-жек-те ќапысын тауып μлтірген екен.Сонымен, Жошыныњ ажалыаќсаќ ќ±ланнан емес, Асќаќќ±ланнан болѓан. Єрине, б±лжорамал. Жорамал болса дашындыќќа жаќын. Жошыны кімμлтірсе де, єйтеуір, Ќ±лан ќып-шаќта Асќаќ деген батырдыњболѓаны рас. Кешегі ќол баста-ѓан ер Кейкі сол Асќаќтыњкейінгі ±рпаѓы...

...Шаќар к‰нніњ от шашќанќызѓылт саѓымы ќарсыдаѓысары ‰йдіњ терезелерінде ќањ-ѓып ж‰р. Сеткісі мен бидонынтењденіп Жайсањбектіњ жасбєйбішесі ќайќањдап ќайтыпкеле жатыр екен. Балконѓа с‰й-енген ќос теректіњ жапыраѓыжалбырап жусай бастапты.Ырылдап троллейбус μтті. Ды-рылдап машина μтті. Астананыњтаѓы бір к‰ні сиыр сєскеніњ кμкт‰тінімен таласа кіріп еді.Т‰німен толѓандырѓан Ќ±лантаѓдырын т±йыќтатпай, ой жи-егіне жеткізбей, тынышсызтірлік бμліп жіберді.

Ертењгі ас тым-тырыс ішілді.Б±л Аханныњ біздіњ ‰йден тат-ќан аќырѓы дємі екен...

Т‰с кμрдім: дєп Киностудия-ныњ ќасында, кμшеніњ арѓы бе-тінен Ахан ќолын сермепж‰гіріп келе жатыр еді, орта-мыздан ќара белбеу ќызыл трам-вай кесіп μтті. Кμз алдымдаѓыАхан зым-зия ѓайып болды.Ќаралы катафалк секілді ќарабелбеу ќызыл трамвай салдыр-к‰лдір зымырап жμнелген...

Ќолымда "Ќ±ланныњ ажалы"ќалды. Екінші бμлімін ќазаќша-лап, ‰шінші бμлімін ќысќа ќай-ыруѓа тура келді. Аханныњ ойынтаба алдым ба, таба алмадым ба,білмеймін... Амал жоќ, Аханныњμзі болса басќадай аяќтар маеді?..

Ќалихан Ысќаќ

(Эсселер)

Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсык‰рестіњ отандыќ жєне єлемдіктєжірибесі осы єлеуметтік ауытќу-ларѓа ќарсы т±ру ‰шін бір єкімшілік-ќ±ќыќтыќ шараларды ќолданужеткіліксіз екендігін куєландырады.Сыбайлас жемќорлыќ зањныњ єсеріадамгершілік айыптаумен, μзініњќызметтік жаѓдайын жеке пайдатабу ‰шін пайдаланатындарѓа мо-ральдыќ тμзімділікпен ныѓайтылѓанкезде μз ±станымын бере бастай-ды. Осыѓан байланысты ќазіргі тањ-да єдеп мєселесіне ерекше ќызы-ѓушылыќ бар.

Мемлекеттік ќызметші кімменќарым-ќатынас жєне μзара іс-ќи-мыл жасауѓа тура келетін барлыќадамдар ‰шін азаматтыќ жєнеадамгершілік ‰лгісі болуы тиіс.Мемлекеттік ќызметшініњ кєсібиќ±ндылыќтарына: адамдарѓа ќыз-мет ету, руханилыќ жєне ќызмет-ке ерекше кμзќарас, зањѓа баѓы-нушылыќ, μз ісіне адалдыќ, жау-апкершілік, борыш пен єділдіксезімі, зиялылыќ, басќарушылыќмєдениет жєне т.б. жатќызуѓа бо-лады.

Мемлекеттік ќызметтіњ адам-гершілігін ќалыптастыруѓа єсерететін барлыќ тетіктердіњ арасындамемлекеттік ќызметшініњ єдеп ко-дексі барынша пєрменді болып та-былады.

Б‰гінгі к‰ні мемлекеттік ќыз-метшініњ сыбайлас жемќорлыќќаќарсы мінез-ќ±лќына келесі адам-гершілік-єдеп талаптарды белгілеу

ќабылданды:1. Моральдыќ – єдеп ќаѓидатта-

рын ќолдау, мысалы: мемлекеткеадалдыќ, мемлекеттік м‰дделердіжеке т±лѓалардан жоѓары ќою.

2. Барлыќ мемлекеттік ќызмет-шілердіњ μз ќызметтік міндеттерінадал орындауы, сондай-аќ μз ќыз-метін орындауда єділдік.

3. Ќызметтік μкілеттіктерді, сон-дай-аќ μзініњ лауазымдыќ міндет-терін атќару барысында μзініњ жекепайдасы ‰шін ќандай да бір игілік-тер мен артыќшылыќтар алу ‰шіналынѓан ќ±пия аќпаратты пайда-ланбауѓа міндетті.

4. Кез келген сыбайлас жемќор-лыќ єрекеттерін єшкерелеу, мем-лекеттік органдарда ќызметтес-тердіњ сыбайлас жемќорлыќќатμзбеушілік ахуалын ќ±ру ‰шін к‰ре-су.

Мемлекеттік-ќызметтік ќатынас-тардаѓы мінез-ќ±лыќ нормалары-ныњ ж‰йесі, іс-ќимылдар тєртібі менμзара ќарым-ќатынастар менќаѓидаттар ќаѓидалары, олар осыќоѓамѓа тиесілі неѓ±рлым жарамды,терењ саналы жєне наќты жиынтыќ-ты білдіреді жєне жалпы адамзат-тыќ мораль нормалары-мемле-кеттік ќызметшініњ єдеп мєні болыптабылады.

Єлия АЙТУАРОВА, "Ењбек, єлеуметтік ќорѓау жєне

кμші-ќон комитетініњЌостанай облысы бойынша

департаменті" РММ єдепжμніндегі уєкілі.

Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсыіс-ќимылдаѓы єдеп жєне

адамгершілік нормаларыныњ рμлі

Экологиялыќсенбілік μтті

ЌОРШАЃАН ОРТАНЫ ЌОРЃАУ

"‡лесім саѓан,‡рпегім"

Жаќында Аманкелді ауданыныњ ‡рпек ауылдыќ округінде жањафутбол алањы ашылды. Алањды салуѓа сыртта ж‰рген іскер азамат-тар мен ауыл халќы ‰лес ќосты. Олар "‡лесім саѓан, ‡рпегім" аттыќор ашып, биылѓы жылдыњ басынан бері ќарай ќаржы жинаѓан еді.Нєтижесінде 5 миллион тењге жиналып, соѓан футбол алањы салын-ды.

Таяуда футбол алањыныњ ќ±рылысы бітіп, пайдалануѓа берілді.Рєсімге ‡рпек ауылдыќ оругініњ єкімі Ѓ.Жаќыбаев, ауылдыќ арда-герлер кењесініњ тμраѓасы С.‡мбетов жєне мектеп директоры Ж.Сыз-дыќов ќатысып, ќ±ттыќтау сμз сμйлеп игі тілектерін білдірді.

Футбол алањыныњ лентасын ќию рєсімі ардагер спортшы, ауылемханасыныњ аѓа дєрігері Н.Имановќа жєне ардагер ±стаз С.Ж±ма-бековке берілді.

Енді ауыл жастары – футбол алањында к‰н сайын жаттыѓулар жа-сап, μздерініњ шеберліктерін шыњдайтын болды.

Хамитбек М¦САБАЕВ

Республикамызда μтіп жат-ќан "Бірге – таза Ќазаќстан" жал-пыхалыќтыќ экологиялыќ акция-ны ќолдауѓа аманкелділіктер дебелсене ат салысты. Ертеменкμшеге шыќќан мекеме, кєсіп-орын жєне жастар ќоѓамдыќ±йымдарыныњ ќызметкерлеріжеке меншік ‰йлердіњ алдын,ќора-ќопсылары мен кμшедегіталдардыњ арасын тазалап, жолбойындаѓы μсіп кеткен шμптердішауып, ќоќыстардан тазартты.

Акцияѓа аудандыќ єкімдікќызметкерлері белсенді ат салыс-ты. Олар Аманкелді селосыныњкμшелерін т±рмыстыќ ќалдыќ-тардан тазартты.

Сондай-аќ жастардыњ ќоѓам-дыќ ±йымдарыныњ белсенді жас-тары Аманкелді селосы т±рѓын-дарын санитарлыќ тазалыќтыќатањ саќтауѓа, аѓаштарды к‰тіп-баптауѓа шаќырды.

Б±ндай экологиялыќ сенбілік-тер алдаѓы уаќытта да μтіп т±ра-тын болады.

Аманкелді ауданы.

721 тамыз 2019 жыл

Жаќсылыќдеген не?

– Кісіге жаќсылыќ жасап кμрдіњдерме? – деп с±рады бір кісі жанында отыр-ѓандарѓа ќарап.

– Жасап ж‰рген шыѓармыз, – деген да-уыс єр-єр жерден шыќты. Біраќ ешкім денаќты, сеніммен айтќан жоќ. Шынын айт-ќанда, тосыннан ќойылѓан с±раќќа наќтыжауап бере алмай тосырќап ќалдыќ. Отыр-ѓандардыњ бєрі де іштей кімге, ќашан нежаќсылыќ жасаѓанын ойлап кеткені рас.Бізден дені д±рыс жауап болмаѓасын олкісі:

– Жарайды. Жаќсылыќ жасау дегендіќалай т‰сінеміз? Не ол? – деп с±раѓыннаќтылады.

– Ќиналѓан адамѓа кμмектесу – дедімбєрінен б±рын жауап бергеніме мєз бо-лып.

– Кμмектесу басќа нєрсе. Екеуін ша-тастырма! Ќиналѓанѓа ќол ±шын беру олсеніњ міндетіњ! – дегенде екілік алѓаноќушыдай кμњілім пєсейіп ќалды. Анакісініњ отты жанары μњменімнен μтіп ба-рады. Ќ±дай-ау, жаќсылыќ жасамаќ т±р-маќ, оныњ не екенін де білмейді екенбізѓой деп ойланѓаным сол екен, б‰кіл μмірімзая кеткендей кμњілім ќ±лазып сала берді.Бєріміз ‰ндемей ќалдыќ.

Єлгі кісі:– Мєселен, мен кμзім кμрмейтін ѓаріп

жанмын делік, – деп ‰нсіздікті б±зды. –Жол жиегінде μте алмай т±рмын. Не істей-сіњдер? Біздіњ μткізіп жібереміз деген жа-уабымызѓа ол: – ¤ткізіп жіберуге міндет-тісіњдер. Оны жаќсылыќ жасадыќ деп ой-ламањдар, – деді. – Сонда жаќсылыќ де-ген не? Жарайды енді ќиналып кеттіњдерѓой. С±раќты басќаша ќояйыншы. Маман-дыќтарыњ не?

– Дєрігер, – деп ќалды арамыздаѓыбіреу.

– Дєрігер, алдыња ауырып келгенадамѓа не істейсіњ?

– Емдеймін– Ол сеніњ міндетіњ емес пе?– Иє.– Емдеу дєрігерлік міндетіњ, ќинал-

ѓанѓа кμмектесу адамдыќ борышыњ. Яѓни,ол да міндетіњ. Сонда жаќсылыќ деген неболды?

Таѓы да тосылдыќ. ‡п-‰лкен адамдарболсаќ та ±саќ-т‰йек кμрінетін с±раќќажауап таба алмай ќиналып кеткеніміздікμрмейсіз бе? Тіпті, ойлана алмайтын даболып ќалѓанымыз ба? Осы кезде дєрігер:

– Кісіге жылы сμйлеп, кμњілін кμтеру,– деп еді, ана кісі:

Єкелші ќолды! – деді жас балаша мєзболып. Ућ! С±раќтыњ жауабы табылды-ау єйтеуір! ‡стімізден он тонна ж‰кт‰скендей бєріміз де бір пєсте жењілдеп

ЖАДЫЊДА Ж‡РСІН, ЖАС БУЫН

сала бердік.Аѓамыз єњгімесін єрі жалѓады: Кісініњ

кμњілін тауып сμйлеу соншалыќты ќиынемес. Біраќ соныњ μзін жасамаймыз ѓой біз.Реті келсе бетін ќайтарып, екінші ретсμйлемейтіндей етіп тастауѓа тырысамыз".

Сμзініњ жаны бар деп ойладым. ¤зге-лерді былай ќойѓанда, еркелей мойнымыз-ѓа асылѓан балаларымызды да итеріп тас-таймыз ѓой кейде. Бір ауыз жылы сμзіміздіќимай, ќанша жаќындарымыздыњ кμњілінжараладыќ екен? ¤зімізден басќаныкμрмейтін, естімейтін болып барамыз баќалай?

Аѓайынарасындаѓыќаѓидалар

1Єр адам аѓайыннан не алсам деп емес,аѓайынѓа не берсем деп ойлану керек.

Кμмек беру, ќарайласу аѓайын арасын жа-ќындатып, сый ќ±рметті арттырады.

2 Аѓайын бай-кедей, мінезі жаќсы, жа-ман болып бμлінбейді. Ќандай болса

да ол аѓайыныњ. Бар мінезімен, бар бол-мысымен сыйлап, араласуыњ керек. Егербір аѓайыныњныњ мінезі жаман болса т‰зеу-ге атсалыс, кедей болса барыњды бμліп бер.Аѓайынды айыптамас б±рын, μзіње мынауекі с±раќты ќойып кμр. Мінезі жаман бол-са, оныњ мінезі жаќсы болуы ‰шін сен неістедіњ? Аќыл кењес айттыњ ба, ќасыњдаертіп ж‰ріп кμпті кμрсеттіњ бе? Д‰ниесіжоќ болса, оныњ жаѓдайы жаќсы болуы‰шін ќандай кμмек бердіњ? Егер осы екеу-ін де істеген болсањ сонда да айыптауѓахаќыњ жоќ. Себебі ол аѓайыныњ, бауырыњ!

3 Аѓайын арасында кісілік, "дедовшина"деген болмауы керек. Жасыњ ‰лкен бол-

са, аѓайын ініње ќ±рметпен ќарауыњ шарт.Жылы сμзбен ж±мсап, кішілік танытыпт±руыњ керек. Бауырына мінез кμрсету,к‰шпен баѓындыру ол ‰лкенніњ єлсіздігі.Ќорыќќанды сыйлайды, ±рѓанды ќ±рмет-тейді деген ќаѓида аѓайын арасындаж‰рмейді. Сен жылы сμйлесењ, інілеріњайтќызбай істейтін болады. Келіп сырла-сатын болады.

4 Д±рыс іні бола алмаѓан, д±рыс аѓа болаалмайды. Аѓайын арасында бір жас

‰лкен болса да оѓан аѓалыќ ќ±рмет кμрсе-ту керек. Біреу бай, біреу кедей болса даекеуін бірдей сыйлау шарт. Аѓайынаѓањмен сырлас, єњгіме айт. Бір тірлігіњболса барып аќыл с±ра. Аѓа екенінсезіндір. Ќас ќабаѓына ќарап ж‰р. Сыр-тынан жамандама, єрекетін сμкпе. Сеніњосы єрекеттеріњді інілеріњ кμріп, саѓан дєлсондай ќ±рмет кμрсететін болады. Сенμзіњ аѓаларыњды сыйламасањ, інілеріњ сенісыйламайды.

5 Аѓайындардыњ жаѓдайын с±рап т±ру-ды єдетіње айналдыр. Ия, саѓан ашпыз,

ќиналып ж‰рміз деп айтпауы м‰мкін. Сен‰йіне бар. Шєй іш. Єњгімеге тарт. Аѓањайтпаса жењгењнен с±ра. Жењге айтпасаініњнен с±ра. Сен оны єлі т‰сінбейтін шы-ѓарсыњ, біраќ б±л сеніњ міндетіњ. Себебіолар сеніњ аѓайыныњ. ¤здері шешсін,ќарыз алѓан μздері, ж±мыс істемейді ма,μйтпейді ма, б‰йтпейді ма деп аѓайындысμгуге хаќыњ жоќ. Сеніњ аѓайыныњ ба?Сен оѓан кμмектесуіњ керек. Аѓайын-гершілік деген осы.

6Єр аѓайын арасында тыныш ж‰р-мейтін адамдар болады. ¤секке жаќын

жењгењ, сμз ±ќпайтын аѓањ, ќанша сыйла-сањ да сыйлаѓанды білмейтін туыс, айтќа-ныњды істемейтін іні, ±рса беретін аѓа єраѓайынныњ арасында бар. Жаман ќылыѓымен жамандыѓы ‰шін ол аѓайынмен ара-ласпау, оны бμлектеу, жиын-тойѓа шаќыр-мау аѓайынгершілік емес. Ќолыњнан кел-генше жаман аѓайыныњды т‰зеуге єрекетжаса. Егер т‰зелмесе, жамандыѓын ќойма-са онда бєрібір араласпай кетуге хаќыњжоќ. Ол сеніњ бір туѓаныњ. Сеніњ ќаныњ.Сеніњ балаларыњныњ інісі мен аѓасы! К‰нμз жылуын жаманѓа да, жаќсыѓа да бірдейтμгетіні сияќты сен де μз жылуыњдыбєріне бірдей кμрсет.

7Ешќашан аѓайынныњ сыртынан сμзайтпа. Достарыњныњ арасында, μзге

ж±рттарыњныњ арасында барынша аѓай-ындарыњды маќтап ж‰р. Жаќсылыѓынасырып, жамандыѓын жасырып ж‰р.

8Аѓайын ќатыныњныњ туыстарынан да,наѓашыларыњнан да жаќын болуы ке-

рек. Себебі ол сеніњ с‰йегіњ. Сеніњ ќаныњ.Иє, оларды да сыйла, біраќ іштей аѓайы-ныњ жаќын екенін ±мытпа. Ќайныњакμрсеткен кμмігіњді аѓайын ініње де кμр-сет. Єйеліњді сыйлаѓаннан ќайынж±ртыњажасаѓан жаќсылыѓыњды, бабањды сыйлапμз аѓайыныња да жаса.

9 Жиын-тойыњда аѓайыныња да ар-найы дастархан жай. Б±лар ќызмет-

те ѓой деп бей-жай ќарама. Сеніњ аѓайы-ныњ болѓан соњ олар ќызмет істеп ж‰р.Сол ‰шін де оларды ќ±рметте. Наѓашы-лар, ќайынж±рттаѓылар сеніњ ‰йіњдеќызмет істемес. Иє, олар ќонаќ. Ќонаќ-ты ќ±рметтеу міндет. Біраќ аѓайындыќ±рметтеуді естен шыѓарма. Ќазанныњбасында шєй беріп, сол жерден шыѓа-рып салма. ¦ят болады. Сеніњ ќ±рмет-теп жатќаныњды сезінсін.

1 Балаларыња, μз туѓан інілеріње аѓай- ынѓа хабарласып т±руын ќадаѓала.

Б±л μте мањызды. Аптасына бір, айына екірет аѓайынѓа хабарласып, жаѓдайын с±рап,сєлем беріп т±рсын. Ж±мыс бабыменєркім єр ќалада ж‰р. Кейде кей аѓайын-дарды тек тойда, μлімде ѓана кμріп т±ра-мыз. Аѓайынѓа хабарласып т±ру арадаѓыќ±рметті арттырады.

1 М‰мкін сені бір аѓайыныњ жаќтыр- майтын шыѓар, сенімен араласќысы

келмейтін шыѓар. Сен оны байќап ж‰рсіњ.Сол байќаѓан к‰ніњнен бастап оѓан хабар-ласуынды кμбейт, ‰йіне шєй ішуге барыпт±р. Алшаќтап кетпе. Жиі жаѓдайын с±ра.Ретін тауып, соњѓы кезде арамызда сєл сал-ќындыќ барын сезіп ж‰рмін, бір жерлер-де артыќ кетсем кешірім с±раймын. Сізбауырымсыз деп тез арада арањды т‰зе.¤зінше болып ж‰р, кісі болып кетіпті деподан сайын арањды алшаќтатып алма.Кішіпейілдік таныт. Кешірім с±ра. Кеші-ре біл. Кешірімділік аѓайынныњ негізгітіректерініњ бірі.

1 Єйеліњніњ сμзіне, жењешењніњ μсегі- не еріп, бір аѓайыныњ туралы пікір

ќалыптастырма. Єйелдер эмоцияныњ ада-мы. Єйеліње жєне жењешење ешќашанаѓайыныњды жамандатпа.

1 Аѓайынды ойлаѓан адам ауылды ой- лайды, ауылды ойлаѓан, облысты, об-

лысты ойлаѓан адам б‰кіл елді ойлайды.¦лт жанашыры болады. Аѓайынды ойла-маѓан адам ќоѓамда т±лѓа болып ќалыпта-са алмайды.

Таѓы да...Мен – алыс-жаќын шетелдерде 18 жыл

ж±мыс істеп, сонан кейін Ќазаќстанѓаќайта оралѓан ќазаќпын. Сондаѓы айтпа-ѓым – біздегі кейбір мєселелер туралы.Шетелде бєрі ашыќ, бєрі жария істеледіѓой. Мєселен, ‰йдегі бір баламыз μтеќорќаќ делік. "Баламыз тым ќорќаќ…"дейміз де, μзіміз жайбараќат ж‰ре береміз.Ал шетелде єлгі баланы психологќа,дєрігер-ѓалымѓа алып барады. ¤йткені,ќорќаќтыќ – ауру. Ауыр дерт.

Шетелде ж‰ргенімде осы шетелдік-тердіњ елгезектігіне талай рет тањѓалдым.Егер Жапонияда жапон балалары жапонтілін білмей, μзге тілде сμйлей бастаса(єрине, Жапония б±ѓан ешуаќытта жолбермейді! Мен м±ны тілге тиек ретіндеалып отырмын), сол к‰ні-аќ б‰кіл Жапо-нияда дабыл ќаѓылады. Б±л не? Б±л ќан-дай ќ±былыс? Б±л неден шыќќан? Не ке-рек, б±л мєселе б‰ге-шігесіне дейін тек-серіліп, тиісті шара ќолданылады. Ал біздеше? Отбасын былай ќойыњыз, т±тас ауыл,т±тас аудан, т±тас облыс ќазаќша сμйле-месе де, ештење демейміз.

Германияда дєл ќазір 8 миллионѓажуыќ т‰рік т±рады. Б±лардыњ дені – ќараж±мысшылар. Біраќ, Германия ‰кіметібізде 8 миллион т‰рік т±рады екен, б±-ларѓа μз тіліндегі мектеп, газет-журнал,мєдени орталыќ ашып берейік деген емес.Демек, сол 8 миллион т‰рік тарапынаносындай ±сыныстар болѓан кезде, оѓанќатањ тыйым салып, т‰ріктерді аузын аш-тырмай тастайды. Ал біз болсаќ... айтпасада т‰сінікті.

Саѓадат СЫРЫМ¦ЛЫ.

0

2

3

1

Асќар тауымыз еді Єулиекμл ауданы, Тимофеев

ауылыныњ т±рѓыны кμп жылдаркіндік ќаны тамѓан жерініњ ыстыѓымен суыѓына тμзіп, г‰лденіп-кμр-кеюіне ‰лес ќосќан, "Тимофеевка-Агро" ЖШС директоры, с‰йікті ба-уырымыз, асыл жар, ардаќты єкеКЕНЖЕКИЕВ Болат Сабыр±лы57 жасында д‰ниеден озды.

Асќар тауымыздан, арќа т±тартірегімізден айырылып, орны тол-мас ауыр ќазаѓа ±шыраѓанымызѓада ќырыќ к‰нге жаќындап ќалды.

‡лкенге ізеті мол, кішіге ќамќор аѓа, ќатарластарынаадал дос, жаны жомарт жолдас бола білген Болат Сабыр-±лы аяулы жар, ардаќты єке, немерелерініњ с‰йікті ата-сы еді. Уаќыт μткен сайын аѓамыздыњ, єкеміздіњ туыс-туѓандарына деген ыстыќ сезімін, ќамќорлыѓын саѓыныш-пен еске аламыз. Абзал да аяулы, іскер де білікті жарќынжанныњ бейнесі жадымызда єрдайым саќталады, єрќа-шанда біздіњ ж‰регімізде ќалады.

Жатќан жері жайлы, топыраѓы торќа болсын. Еске алушылар: ж±байы, бауырлары, ќызы.

Ќостанай облысындаѓы негізгі капиталѓасалынѓан инвестициялар туралы

2019 жылѓы ќањтар-шілдедегі негізгі капиталѓа салын-ѓан инвестициялар кμлемі, баѓалау есебімен 136,6 млрдтењгені немесе 2018 жылѓы ќањтар-шілдеге 108,6%ќ±рады.

Жітіќара (2,2 есе), Ќарабалыќ (42,2%-ѓа), Ќамысты(27,4%-ѓа), Мењдіќара (25,1%-ѓа), Єулиекμл (21,9%-ѓа),Ќарасу (20,3%-ѓа) аудандарында инвестициялыќ салым-дар кμлемініњ едєуір μсімі байќалады.

Инвестициялыќ ресурстардыњ ењ ‰лкен кμлемі Ќоста-най ќаласында (негізгі капиталѓа салынѓан инвестиция-лар жалпы кμлемінен 29,5%) игерілді.

Негізгі капиталѓа салынѓан инвестициялар кμбінекєсіпорындар, ±йымдар жєне халыќтыњ меншікті ќара-жаттары есебінен ќаржыландырылады, олардыњ инвес-тициялардыњ жалпы кμлеміндегі ‰лесі 78,9% ќ±рады.

Инвесторларѓа μнеркєсіп (негізгі капиталѓа салынѓанинвестициялар жалпы кμлемінен 46,2%), ауыл, орманжєне балыќ шаруашылыѓы (19,9%), жылжымайтынм‰лікпен жасалатын операциялар (12,4%), кμлік жєне

¤МІР ¤РНЕКТЕРІ

ќоймалау (8%) сияќты салалар тартымды болып табыла-ды.

¤неркєсіп μндірісі

2019 жылѓы ќањтар-шілдеде μнеркєсіп μнімдерініњнаќты кμлем индексі 113,1% ќ±рады.

Облыстыњ μнеркєсібімен 2019 жылѓы ќањтар-шілде-де ќолданыстаѓы баѓаларда 643,9 млрд тењгеніњ μніміμндірілді.

2019 жылѓы ќањтар-шілдеде 2018 жылдыњ сєйкес ке-зењімен салыстырѓанда металл кендерініњ μндірісі ±лѓай-ды. Сусындар μндіру, жењіл μнеркєсіп, аѓаштан жєнетоздан жасалѓан μнімдер μндіруде, химиялыќ μнеркєсібі,металлургия μнеркєсібі жєне машина жасау μнімдерініњμндірісінде μсім байќалды. Сонымен бірге тамаќμнімдері, ќаѓаз жєне ќаѓаздан жасалѓан μнімдер, резењкежєне пластмасса б±йымдарын μндіру мен μзге де металлемес минералдыќ μнім μндіру тμмендеді.

¤неркєсіптік μнімдер μндірісі кμлемініњ μсуі Арќа-лыќ ќ.є, Аманкелді, Денисов, Науырзым жєне Сарыкμлаудандарынан басќа облыстыњ 15 μњірінде байќалды.

ЕСКЕ АЛУ

Арқалықта: 7-55-91Рудныйда: 8-714-31-2-72-56Аманкелдіде: 2-17-40

Редакцияныңмекенжайы:

110000, Қостанай қаласы, Əл-Фараби даңғылы, 90

Меншiк иесi:

Қоғамдық-саяси, экономика: 54-79-68.Əлеумет, білім, мəдениет: 54-28-42.Социологиялық зерттеу орталығы:

54-53-21,39-26-25.Жарнама бергіңіз келсе: 39-26-88, 54-33-22.

Бухгалтерия: 54-99-88, 39-26-88

Компьютер орталығы:54-54-45

Корректура: 54-34-49

Бөлiмдер:

Меншiктi тiлшiлер:

Таралымы 9590. Тапсырыс 1498. Нөмiрдiң кезекшi редакторы Шұға ҚОҢҚАБАЙ.

Директор-Бас редакторЖАНҰЗАҚ

АЯЗБЕКОВ

“Қостанай таңы” газетi редакциясы” ЖШС

Газетте жарық көрген оқырман пiкiрi редакция көзқарасымен сəйкес келе бермейдi. Редакция оқырман хаттарына жауап бермейдi, оны қайтармайды. Үш компьютерлiк беттен асатын материалдар қабылданбайды. “Қостанай таңында” жарияланған материалдарды сiлтемесiз көшiрiп басуға болмайды. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұны мен мəтiнiне жарнама берушi жауап бередi.

Редакция авторлар мақаласының мазмұнына жауап бермейді. А – ақылы жарияланым.

Директор-бас редактордың қабылдаубөлмесi: 54-12-66, факс: 54-99-69.

Директор-бас редактордың орынбасары: 54-84-44.

Жауапты хатшы: 54-67-65.Бөлім редакторлары: 54-79-68, 54-28-42.

Газет аптасына үш рет шығады. Газет Қазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуникациялар министрлігінде 22.11.2018 жылы тіркеліп, №17374-Г куəлігі берілген.Газет “Қостанай таңының” компьютер орталығында терiлiп, беттелдi. Офсеттiк басылым. “Қостанайполиграфия” ЖШС баспаханасы. Мекенжайы: С.Мəуленов көшесі, 16.Бағасы келiсiм бойынша.

21 тамыз 2019 жыл 8

Қасқырбай ҚОЙШЫМАНОВ

«Кім кінәлі?» – тағдыр тауқыметін тартқан адамдардың тұрмысын көрсеткен туынды. 200-ден астам тұрғынды жинаған премьера қаладағы «Арман 3D» кинотеатрында өтті.

– Қостанайда алғаш рет то-лықметражды фильм ұсынылды. Айта кетерлігі, бұл көркем туын-дының түсіріліміне қаражат жұм-салған жоқ. Ең маңыздысы, қоста-найлықтардың киноиндустрияға шамалы да болса үлес қоса ала-тынын, шығармашылық әлеуетін көрсеткіміз келді. Бастамасы бар. Сәтін салса, облыстық те-леарналардан, Youtube желісінен көрермендерге жол тартады. Біз бұл фильм арқылы қариялардың қиын жағдайымен бөліскіміз кел-ді. Одан қалды, бүгінде әке мен ұлдың, ене мен келіннің арақаты-насы маңызды болып тұр. Міне, фильм идеясы осыдан шықты.

Түсірілім тобының бірінші жо-басы көрермендердің көңілінен шыққанына қуанамыз, – дейді фильм режиссері Есбол Жатқа-нов. Режиссердің сөзінше, түсіру тобы алдымен Рудныйдағы қарт-тар үйіне барып, сондағы жағдай-мен танысқан. Сценарий авторы Әлімхан Мырзахан зерттеу жүр-гізіп, мәлімет жинақтады. Айта кетейік, бұл фильмге түсу үшін жүздеген әртістердің арасынан іріктеу өткізілді. Олар арнайы сынақтардан өтіп, комиссияның

шешімімен таңдал-ды. Фильмде ҚР еңбек с і ң ірген қайраткері, белгілі актер Қонысбек Бе-гайдаров рөлдердің бірін сомдайды.

Жалпы, әртіс-тердің көбі қара-пайым тұрғын-дардан іріктелді. Есбол Жатқанов киноның танысты-рылымына келген меймандармен сұх-баттасып, алдағы жо спарлары мен

бөлісті. Сөзінше, түсірілім тобы Қостанай қаласының 141 жыл-дығына арнап тағы бір көркем туындыны қолға алмақ.

– Көрермен бағасы жоғары. Бұған дейін «Саяқ», «Кәусарым» сияқты қысқаметражды фильм-дердің түсірілгенін білеміз. Ал «Кім кінәлі?» мүлдем өзгеше бағытта. Өмірдің өзінен алынған оқиға. Түсірілім тобына алғысы-мыз шексіз. Бұдан да жақсы жо-балар күтеміз, – дейді Қостанай қаласының тұрғыны Мәди Жұ-матайұлы.

Фильм премьерасынан соң облыстық мәдениет басқармасы-ның басшысы Ерлан Қалмақов сөз алды. Ол туынды авторларына алғыс білдіріп, режиссер Есбол Жатқанов пен актриса Ұлжамал Сейдалинаға облыс әкімінің құр-мет грамотасын тапсырды. Ал мәдениет басқармасы және қала әкімінің алғыс хатымен әртістер Нұрлан Байшин, Әлімхан Мырза-хан және Нәзира Бекболатқызы, оператор-монтажшылар Абзал Самидосов, Аман Тельманов, Сәндібек Есмырзаевтар марапат-талды.

«Кім кінәлі?»тұңғыш рет толықметражды фильм түсірілдіҚасқырбай

Құттықтаймыз!Асыл жар, аяулы дос, ардақты ата, асқар тау әкеміз Аман-

келді ауданы Байғабыл ауылының тұрғыны Қарғин Жұматай Сәйділдәұлы 58 жасқа толып отыр. Әкемізге зор денсаулық, ұзақ ғұмыр, шаңырағыңызға шаттық пен мереке, дастарханыңызға береке тілей-міз! Балаларыңыз бен немерелеріңіздің қызығын көріңіз. Отбасыңыз-

дың тірегі, бауырларыңыздың ақылшысы болып, әрдайым сыйлы ортада мәртебеңіз биіктей берсін!

Тілеріміз – денсаулық сізге берік!Басқа лебіз, асыл сөз іздемелік...Арасында немере шөберенің,Бар қызыққа батыңыз 100-ге келіп! Игі тілекпен: жұбайы – Қапиза, балалары, бауырлары, немерелері.

Мұрат ЖҮНІСҰЛЫ

Арқалықтағы «Жігер» стади-онында «Құрылысшылар күніне» арналып футболдан «Алюмин-строй» ЖШС кубогі үшін жарыс ұйымдастырылды.

Жарысқа барлығы 5 команда қатысты. Олар: «ТБРУ», «Торғай ет», «Арқалық-Жастар», «Арқа-лық-city», және «Восточный» құра-масы.

Жанкүйерелерін жанына көп-теп жинаған ойын тартысты әрі қызықты өтті. Жарыс қортынды-сы бойынша 1-орынды «Торғай ет» командасы, 2-орынды «ТБРУ», 3-орынды «Арқалық-Жастар» ко-мандасы иеленді.

Жеңімпаздар арнайы грамо-та кубок пен және ақшалай сый-лықпен марапатталды.

Арқалық қаласы.

«Алюминстрой» кубогы

Қостанай ауданы полиция бөлімінің бастығы Мұхтар Жай-лаубековтің атына Наталья Зем-ницкаядан алғыс хат келіп түсті.

Өз хатында ол Қостанай ау-данының патрульдік полиция бөлімшесінің қызметкерлері по-лиция сержанты Саят Шынбер-ген мен аға полиция сержанты Асқар Тажинге ағасын аман алып

қалғаны үшін алғысын білдірді.

8 тамызда оның аға-сы Антон Келлер көшеде өзін жайсыз сезініп, есі-нен айырылып қалған. Қарындасы жедел жәр-дем мен полиция шақыр-ған. Бірінші болып поли-ция қызметкерлері келіп, Антонды аудандық ау-руханаға жеткізген. Дер кезінде көрсетілген ме-

дициналық көмектің арқасын-да дәрігерлер А.Келлерді аман сақтап қалды.

Қызметкерлерге жеке құрам-ның қатысуымен ауызша алғыс жарияланды.

Қостанай облысы ПД баспасөз қызметі.

Көмек көрсетті