09/102018

foto Gertjan Huisman september | oktober 2018 Algemene Doopsgezinde Sociëteit

Ein bißchen Frieden

bijbelse spiritualiteit en lichamelijkheid, gedenken en verzoenen. Vooral in haar recente boeken is ook veel aandacht voor de mystiek van het chassidische jodendom. Laverend tussen ethische waarachtigheid en spirituele wijsheid, inspireert haar werk het vrijzinnige denken over de relatie tussen persoonlijke keuze en gemeenschap-pelijke traditie.Na lezingen door Catherine Chalier, Chris Doude van Troostwijk en anderen, worden ’s middags workshops rond bovengenoemde thema’s uit Chalier’s werk gehouden.

Tijd: 10.30-16.30 uur (afsluitende borrel tot 17.00 uur)Plaats: Doopsgezinde kerk, Frankestraat 24, HaarlemToegang: € 25,–, inclusief lunch en borrel, over te makennaar nl41 abna 0243 4938 78 t.n.v. Algemene Doopsgezinde Sociëteit, onder vermelding van ‘Wijs en Waarachtig’.Aanmelding: conferentie@doopsgezind.nl. Het is mogelijk een bewijs van deelname aan te vragen (0,25 ects).

uitgelicht

Dit publiekssymposium over bijbelse tradities, zingeving en vrijzinnig geloven wordt op 7 decem-ber in Haarlem gehouden.

Het wordt georganiseerd door het doopsgezind semina-rium vanuit de wisselleerstoel Vrijzinnige Theologie. Belangrijkste spreker (in het Engels) is de Franse filosofe Catherine Chalier. Van oorsprong katholiek, bekeerde Chalier (1947) zich tot het jodendom. Ze werd naaste medewerker van Emmanuel Levinas en specialiseerde zich in diens werk. Vanuit Levinas’ filosofie van het ‘gelaat van de ander’ ontwikkelde ze een geheel eigen spirituele en ethische visie. In haar denken passeren kwesties als ecologische verantwoordelijkheid, levensbeschouwelijke pluraliteit,

Wijs en WaarachtigSymposium

vooraf inhoud

125

18

5 Wereld van verschil Over Jordanië en de verschillen tussen oost en west

12 Twee geloven Doopsgezind en moslim, en al zo lang samen

18 Een stukje Afrikaanse geschiedenis 70 jaar Wereldraad van Kerken

28 Fietsen voor vrede column van Carolien Cornelissen

en verder…

4 ingekomen9 expositie Goed nieuws10 vrede doorgeven Jongeren en vrede14 beeld16 WereldWerk

20 mondig & bondig Laura Henderson21 colofon22 boeken & bladen24 bijbel Oorlogstaal26 het object Koffiekannen

Ik ben van na de oorlog, en dat wil ik graag zo houden. Het hing precies op ooghoogte. Het hing er altijd. En het was het eerste dat ik zag. In het voorbijgaan, op het toilet bij mijn ouders. Niet per se het moment om bezig te zijn met de grote vragen van het leven, maar aan de andere kant: wat moet je anders. Je kan toch niets anders dan daar zijn. In het moment.

Ik ben van na de oorlog, en dat wil ik graag zo houden. Echt begrijpen doe je het niet. Je bent van na de oorlog. Zelfs je ouders zijn van na de oorlog. Van die generatie ben je. Je kent de verhalen van vroeger. Je kent de ver-halen van je oma, die als klein meisje de krant rondbracht. Je kent de verhalen van je moeder, die protesteerde tegen de kernwapens. Je kent de verhalen uit je werk met vluchtelingen. Je kent de verhalen van de televisie en uit de kranten. Je kent de verhalen van vrienden die in Colombia leren over vrede en geweldloosheid. De verhalen.

Maar wat betekent het om van na de oorlog te zijn? Waarom zag ik de slogan, elke keer als ik op het toilet zat, soms langer dan strikt noodzakelijk? Ik zag het en het intrigeerde me. Het appél, de angst voorbij, de vluchtig-heid; ‘dit nooit meer’. Maar wat dan precies? Wat nooit meer? Is het de oorlog, het geweld? Is het de vrede die erop volgt en waar we nu al bijna 75 jaar van kunnen genieten?

Maar is het al 75 jaar vrede, omdat de kogels niet om onze oren vliegen? Is dat vrede? Is vrede alleen maar de afwezigheid van oorlog? Het is elke dag keihard werken voor vrede. Om te zien en gezien te worden. Om mensen in hun waarde te laten. Om mensen toe te lachen en niet uit te lachen. Om mensen te laten spreken en naar ze te luisteren. Om de ander te zien zonder te oordelen. Om elke dag ruimte te geven aan mensen om er te mogen zijn, en om ruimte te nemen om jezelf te kunnen zijn. Het is elke dag weer een opgave om een betere versie van jezelf te kunnen en mogen zijn. Dat stopt geen kogels, maar het kan wel net datgene zijn dat ervoor zorgt dat die kogels er niet komen. Een beetje vrede; een kleine vrede. Zo blijven we elke dag een dag langer van na de oorlog.

Kalle BrüsewitzHoofdredacteurkalle.bruesewitz@ads.nl

advertentie

www.donatus.nlDonatus verzekert vertrouwd

Hebben jullie ook een

paaskaars in de kerk?

Wat een grote, hè. Die

mocht ik laatst uitblazen

van de koster.

28

Als ik de media moet geloven, dan bestaat er een kloof tussen de westerse en de Arabische wereld.

ingekomen

tekst Sophia Mons – foto’s Sophia Mons & Rawan Ghasab

Jordanië

Eenwereld van verschil

5

LoslatenDe woorden ‘geef mij nu je angst’ worden gevolgd door ‘ik geef je er hoop voor terug’. Aan het eind van The Passion werden deze woorden in Jezus’ mond gelegd. Met zijn gang naar Jeruzalem ging hij angst voor duister en dood niet uit de weg. Een dergelijke houding zien we ook terug bij de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer, die in daad en leven liet zien dat het kwaad onder ogen gezien moet worden. Bijbelverhalen vertellen over bevrijding waaraan een tocht door de woestijn voorafging, over profeten die moed inspreken. Er zijn psalmen die bemoedigen, en Jezus die angst zaaiende krachten en machten overwon. Angst wordt zo omgebogen in hoop en verlangen.

Het jaarthema raakt op die manier ook aan het uit handen geven van angst. En dat kan nodig zijn om de weg van gerechtigheid en vrede te gaan. Door angst los te laten komt er hoop voor terug. ‘Al gaat mijn weg door een donker dal, ik vrees geen gevaar, want u bent bij mij, uw stok en uw staf, zij geven mij moed’ (Psalm 23). Dit jaarthema stelt vragen en zoekt manieren om angst te overwinnen, en zo wegen van vrede te gaan, aan de hand van theologie, filosofie, bijbelverhalen, seculiere bronnen en eigentijdse verhalen. Veel gemeenten, ringen, instellingen en commissies ontwikkelden passend materiaal.

jaarthema 2018-2019Het doopsgezind jaarthema 2018-2019 is: ‘Geef mij nu je angst…’. Het gelijknamige lied werd gezongen door André Hazes en Guus Meeuwis.

Angst kennen we in allerlei soorten en maten. Angst voor de tandarts, angst om afgewezen te worden, om alleente staan, angst voor ziekte, voor de dood. In krimpende gemeenten kan er angst zijn voor verandering, voor verlies van het oude, bekende geloof. Maatschappelijk gezien speelt angst op het vlak van werk, politiek, economie en religie. En mondiaal is er de angst voor oorlog, voor grote machten en structuren. Zo speelt op alle niveaus angst voor dreiging en duisternis, ook daar waar heelheid en gelijkheid worden nagestreefd. Op onze gezamenlijke pelgrimage van gerechtigheid en vrede staan dreiging en duisternis tegenover vrede en gerech-tigheid. Om op vrijmoedige wijze ongelijkheid aan de kaak te stellen en conflicten op geweldloze wijze tegemoet te treden, is een niet-angstige houding nodig.

Angst is niet altijd een slechte raadgever. Het bange gevoel serieus nemen en achterhalen waar het vandaan komt, kan ruimte bieden aan hoop. Zo kun je je afvragen welke vijanden een rol spelen, of door wie of wat je je bedreigd voelt. Vervolgens gaat het erom te onderzoeken wat jou helpt om met je angsten om te gaan. Wat geeft jou hoop? Bij wie kun jij je angsten neerleggen? De vijand liefhebben klinkt mooi, maar hoe doen we dat concreet? Hoe bewaken we onze persoonlijke onafhankelijkheid en integriteit en verbinden we ons tegelijkertijd met onze omgeving – volgens socioloog en psycholoog Erich Fromm dé manier om angsten tegen te gaan? Misschien kennen we projecten die vreemdelingen een gezicht geven, die grenzen doorbreken en hoop geven voor de toekomst, die actief mensen verbinden via onderlinge samenwerking. Denk aan taalmaatjes, internationale kookclubjes of burendiensthulp.

Op de website www.doopsgezind.nl is een platform te vinden waar bruikbare sugges-ties, zelf ontwikkeld materiaal en activiteiten gedeeld kunnen worden. We nodigen iedereen uit om materiaal dat ook inspirerend is voor andere gemeenten te sturen naar: gemeenteopbouw@ads.nl.

>>

dorpjes, of te eten bij onze favoriete burgertent. Als de afspraken maar duidelijk zijn. Wonen in een traditionele omgeving blijkt een interes-sante uitdaging. Buitenlanders vind je hier niet, laat staan toeristen. Ik ben een bezienswaardigheid. Voortdurend in de aandacht en constant op zoek naar mijn plek, begrijp ik beter hoe een statushouder in Nederland zich moet voelen om ‘gezellig’ mee te doen. Toch voel ik me stukje bij beetje meer op mijn gemak. Mijn eigen thuis raakt op afstand en ik wen aan het alledaagse leven in Jordanië. Hier is ‘thuis’ tijdloos, de dagen kabbelen voorbij: veel thee drinken, vijgen plukken, liedjes zingen, sterren tellen, schildpadden vinden, woordjes leren, selfies maken, nootjes smikkelen, kuikentjes kopen, Jordaanse kook-lessen, achtentachtig lachjes, onvoorwaardelijke gast-vrijheid en een tweede familie.

BeeldMijn gastgezin is warm, ik kom niets tekort, geniet van oneindige gulheid en Umm Ahmad is als een plaats-vervangend moeder voor mij. We raken met elkaar vertrouwd, gaan elkaar waarderen en er ontstaat steeds meer ruimte voor een open gesprek, een grap en een grol. We lachen om de buren aan de overkant die, veel te nieuwsgierig, azen op de eerstvolgende keer dat ik Jordanië bezoek – ‘of ik dan bij hen kom logeren’.We lachen om de reacties van mannen – nooit lomp, smerig of seksistisch van aard, in tegenstelling tot in Nederland – die van slag zijn als ze mij op straat treffen. Helemaal omdat ik kan verstaan wat ze fluisteren. We lachen om de teksten van Amr Diab,2 die zingt dat wanneer een meisje lacht, haar hart sneller klopt voor een jongen. Maar ook hebben we gesprekken over beeld-vorming en stereotypering van het Oosten over het Westen, en andersom, zoals ‘Europees daten’ of ‘moslim-terroristen’. Een kloof tussen de westerse en de Arabische cultuur? Daar geloof ik niet in. Wel in het uiteenlopen van het

6

beeld dat de mensen thuis hebben en de werkelijkheid alhier. De gemiddelde beeldvorming van de Arabische en westerse wereld is afkomstig uit films, geschiedenis-boekjes en ‘het nieuws’. Het is gebaseerd op stereotypen en excessen en wordt ons als eenzijdig, aangedikt en vertekenend beeld voorgeschoteld. In het nieuws domineert niet het alledaagse, maar de negatieve uit-zondering op de regel. Positieve ervaringen met ‘de Arabische wereld’ blijven onbelicht. En alleen al die term is misleidend – alsof alle 260 miljoen Arabieren hetzelfde zijn en er met ‘dat soort’ mensen niet te lachen valt. Als wij alleen onze verschillen benadrukken en die als ‘kloof ’ zien, als obstakels in de ontmoeting, als blokkades voor een dialoog, dan komen we nooit tot wederzijds begrip. Een beetje vrede begint in ’t klein: met een open oog en oor voor de ander, een glimlach, een hallo. Dát maakt het verschil in een wereld van verschillen. <<

aiesec staat voor Association Internationale des Étudiants en Sciences Économiques et Commerciales en is een internationale studentenorganisatie, actief in 124 landen.

Anders dan een onderscheidIk lijk op jouMisschien dat ik je daarom niet begrijpMaar wij zijn wijGeef elkaar de handen nu maarVergeet de misverstanden nu maarHet is van alle landen en van alle tijdenVersterk dan onze banden nu maarBlus de felle branden nu maarVijl de scherpe randen nu maarEn blijf niet zo, verander nu maarIn een wereld van verschil

BLØF – Wereld van Verschil ft. Typhoon

mee naar cocktailbars en luxe restaurants. Zo laten ze mij veel van de moderne, verwesterde kant van Amman zien. Helaas is juist datgene wat ik wil zien en proeven van het Midden-Oosten voor hen niet interessant en blijft veelal voor mij verborgen. Als struise Hollandse meid met een christelijke achter-grond verblijf ik bij een islamitisch Palestijns-Jordaans gezin in een van de meest traditionele wijken van Amman. Hoe bijzonder is dat! Als volkomen vreemdeling ben ik van harte welkom, word ik voorzien van kost en inwoning en een nieuwe familie, ook al kom ik uit een ‘andere wereld’. Met dank aan Ruba, de dochter van 23 jaar, die naar aanleiding van een aiesec-oproep op Facebook haar ouders, Abu en Umm Ahmad,1 heeft weten over te halen een buitenlandse gast in huis te nemen. Onvoorwaardelijk en zonder aarzelen word ik met open armen ontvangen. Gedurende zes weken is dit mijn thuis en maak ik deel uit van deze familie.

MoresIk mag dan wel geland zijn, maar het echte aarden heeft tijd nodig. Dat gaat met horten en stoten. De hitte over-valt mij, de dagen tijdens de Ramadan zijn lang en traag, het Suikerfeest brengt veel sociale verplichtingen met zich mee en iedereen wil Arabisch met mij praten. Dat is vermoeiend. Mijn ‘vrije’, ‘individualistische’, ‘geëman-cipeerde’ houding zal ik moeten laten varen – ik kan me hier niet zomaar terugtrekken om mijn eigen ding te doen. Hier ben ik geen individu mét een familie, maar onderdeel ván de familie. Zo heb ook ik me te houden aan spelregels, zeker als meisje: elke avond om tien uur thuis, mee op familie-bezoek en niet zomaar alleen over straat. Niet uit betutteling, maar uit zorg en verantwoordelijkheid voor mijn welbevinden. Dat betekent niet dat er geen bewegingsvrijheid is, integendeel. Samen met Ruba trek ik er wel degelijk op uit, om naar de kermis te gaan, met de auto te touren en vriendinnen te bezoeken in andere

1 ‘Vader’ en ‘moeder’ van Ahmad (de oudste zoon in het gezin).2 Een van de populairste zangers van het Midden-Oosten.

Sophia Mons (20) studeert Internationale Studies en Midden-Oosten Studies aan de Universiteit Leiden. Binnen de doopsgezinde wereld ging ze mee op akc-kamp, is ze ‘thuis’ in Dopersduin en actief in het bestuur van Menno’s Global Village. Voor haar stage vertrok ze naar Jordanië om een beeld te krijgen van de verschil-len tussen West-Europa en het Midden-Oosten.

H

Jordanië

Hetzelfde beweren bepaalde spelers binnen het politieke debat, en een enkele oom die bij de koffie wijst op ‘de onwaarheden van de Mohammedanen’. In het kader van mijn Midden-Oosten studies en met flink wat uren Arabisch achter de rug, ben ik op zoek naar een stage-plaats. Mijn oog valt op de aanhef van aiesecs Nour project: ‘Overbrug de kloof tussen de westerse en de Arabische cultuur’. Dat belooft wat... Ik meld me aan en word aangenomen. In Jordanië zal ik bij Edugrano.com – een start-up die studenten uit het Midden-Oosten aanmoedigt te gaan studeren in het buitenland – mijn bijdrage leveren.

Nieuwsgierig en met veel vragen, enthousiast en vol goede moed vlieg ik in het holst van de nacht naar Amman – nog niet wetend wie of wat ik zal aantreffen en waar ik gedurende de komende zes weken zal verblijven. Het is een sprong in het diepe. Het werk bij Edugrano blijkt oké te zijn. Ik schrijf, redigeer en vertaal teksten voor de website van het Arabisch naar het Engels. Mijn ‘bazen’ zijn twee leuke, welgestelde broers uit een rijke familie. We hebben veel plezier en buiten werktijd nemen ze mij

M

Met passende zorg, langerzelfstandig en thuis bij Oldael

Zorggroep Oldael beheert twee woonzorgcentra in goede wijken in Den Haag, met ruime apparte-menten, een eigen keuken en begeleiding, zorg en verpleging op maat. U bent van harte welkom voor een rond leiding in Aelbrecht van Beijeren (Benoordenhout) en Oldeslo (Duttendel).

Bel voor een afspraak of meer informatie met onze cliëntadviseur op 070 - 530 05 08

www.oldael.nl

DopersduinOorsprongweg 31871 HA Schoorltel. 072 509 12 74dopersduin.nl

Vakanti e 2018

DopersduinWees welkom

Oorsprongweg 31871 HA Schoorltel. 072 509 12 74dopersduin.nl

Z O M E R W E K E N13 JULI T/M WO 24 AUG V.A. €210,- P.P.

Het welbekende Hotel Mennorode, midden in de bossen aan de rand van het gezellige dorp Elspeet, is gemoderniseerd. De schitterende ligging is uiteraard onveranderd gebleven maar de diversiteit aan faciliteiten is des te groter. Alle tweepersoons kamers zijn gerestyled en voorzien van luxe extra’s als haar-droger, koffie en thee faciliteiten en Rituals doucheproducten. Geniet in het sfeervol ingerichte Grand Café, met aangrenzend terras, van een uitgebreide menukaart.

Kom nu zelf voordelig het nieuwe Mennorode ontdekken!

Boek het 3=2 arrangement· 3 overnachtingen voor de prijs van 2 · dagelijks uitgebreid ontbijtbuffet· keuze uit beschikbare kamers*; premium-, comfort-, standaard- of familiekamer

U kunt dit arrangement telefonisch reserveren via 0577 498 111, of extra voordelig met 5% korting via www.mennorode.nl.

MENNORODEApeldoornseweg 185 8075 RJ ElspeetTelefoon 0577 498111 www.mennorode.nl

Maak kennis met het nieuwe Mennorode

VAnAf HEDEn 4 steRRen

& VollEDiG gemodeRniseeRd

*Dit arrangement is op basis van een standaard tweepersoonskamer. Tegen bijbetaling kunt u ook kiezen voor een eenpersoonskamer of een luxer kamertype.

tekst Vicky van der Linden – beeld Groninger Museum

Soms kom je een tentoon-stelling tegen die anders is dan je dacht. Je wordt geraakt door de boodschap en door hoe die wordt gepresenteerd.

omenteel is in het Groninger Museum een solotentoon- stelling van fotograaf David LaChapelle (Connecticut, 1963) te zien, met meer dan zeventig wer-ken. Wat de fotografie van LaChapelle uniek maakt, is dat hij geen gebruik maakt van software om zijn foto’s vorm te geven. Alle beelden zijn ter plekke geënsceneerd en waar nodig zijn de negatieven met de hand bewerkt.

Het is voor het eerst dat LaChapelle met zoveel werken tegelijk in Neder-land exposeert. De collectie laat dan ook een overzicht zien uit de ver-schillende artistieke fases van de voormalige commercieel fotograaf. In 2006 liet hij de wereld van beroemdheden en mode achter zich, om zich in Hawaï op autonome foto-grafie te richten. Vooral in het werk na dit keerpunt zijn religieuze aspecten herkenbaar. De zalen in het Groninger Museum laten enkele van deze fotoseries zien. Dat LaChapelle van huis uit katholiek is, is te merken

in de series Jesus Is My Homeboy (2003), Deluge (2006), Awakened (2007) en het werk Nativity (2012). Op deze foto’s worden bijbelse thema’s gebracht, gesitueerd in het nu. Zo kijkt de bezoeker naar de Kruisweg van Jezus, maar dan in het New York van de eenentwintigste eeuw. Zijn discipelen, volgelingen en tafelgeno-ten in het Laatste Avondmaal zijn mensen die je dagelijks in de grote stad tegenkomt, op stille en drukke plaatsen. Die herkenbaarheid komt ook terug in De Zondvloed. De toeschouwer ziet de casino’s op The Strip in Las Vegas vernietigd worden door het kolkende water en mensen met enkel schoenen aan zich vastgrijpen aan auto’s, winkelwagens en reclameborden. Zeven mensen ontwaken uit deze ellende en ver-anderen onder water in bijbelse figuren om de aarde een nieuw tijd-perk in te leiden. Om de hoek wordt de geboorte van Christus gevierd in een woestijnachtige omgeving, waar-bij de naakte moeder en haar plas-sende kind het middelpunt vormen. Om hen heen zijn alle karakters uit

het kerstspel te zien, slechts uitgedost in body paint. De bezoeker kan deze figuren bijna aanraken.

In recenter werk gaat LaChapelle nog een stap verder. Niet alleen worden religieuze aspecten uit het christen-dom verbeeld, maar ook wordt ver-wezen naar een nieuwe utopische toekomst. Een samensmelting van de verschillende religies zal tot stand komen. Naast vereenzelviging met de natuurgodsdienst in I Will Restore You (2017), vinden het christendom en het boeddhisme elkaar in onder andere de naastenliefde, zoals Jesus and Buddha Under a Tree (2017) verbeeldt. LaChapelle laat vooral kwetsbare mensen zien, in wie de toeschouwer zich makkelijk kan verplaatsen. Grenzen tussen beeld en realiteit weet hij te doen vervagen. De foto-graaf laat de toeschouwer achter met een boodschap: het hoe en waarom van de vergankelijkheid kennen we niet, maar het overkomt ons en dat is in orde. Een nieuwe begin ligt op de loer. Goed nieuws voor de moderne mens. <<

De tentoonstelling Good News for Modern Man is nog tot 28 oktober 2018 te zien in het Groninger Museum. Meer informatie: www.groningermuseum.nl.

9

expositie

Goed nieuws

1110

Vrede is en blijft een interessant enzeer dopers thema. Ook een onderwerp waar jongeren zich graag over buigen.

Hoe ben of was je zelf met dat thema bezig toen je tussen de 16 en 30 was?Marijne ‘Ik ben niet per se heel veel bezig met het grote thema ‘vrede in de wereld’, maar wel met vrede in mijn omgeving. Bewust en onbewust. Ik houd niet van ruzie, dus probeer ik alles en iedereen zoveel mogelijk tevreden te houden.’ Job ‘Ik studeer sociale wetenschappen, dus ben in mijn eigen opleiding veel bezig met conflicten. Ik vind ‘conflict’ een boeiend onderwerp en ga er graag discussies over aan. Ook schrijf ik er, als ik er de kans voor krijg, graag essays over voor school. Ik houd het overigens wel bij mijn eigen kring. Ik ben niet iemand die gaat protesteren in Den Haag. Ik zie er niet echt het belang van in om eropuit te gaan, zoals ze dat bijvoorbeeld twee generaties geleden wel deden. Die gedrevenheid om te protesteren voel ik niet zo.’Margit ‘Vanwege de jdvg was ik er heel erg mee bezig. Ik was me heel erg bewust van andere landen in de wereld en hoe het daar ging. Dat wij het zelf goed hebben, maar dat we ook iets kunnen doen voor andere mensen in de wereld. Zodat zij het ook goed hebben.’ Rik ‘In mijn geval was het een beetje toeval. Ik ging met veel plezier naar de jdvg-weekenden en die gingen over vrede. Ik vond het fijn dat we de onderwerpen klein en praktisch hielden; dicht bij jezelf. Hoe ga je om met conflicten in je eigen leven? Het was interessant dat we na een tijdje ook de problemen in Palestina bespraken, maar daar moet je niet mee beginnen.’

Aan welke behoefte beantwoordde de jdvg voor jullie?Rik ‘Ik weet niet of ik daar zo concreet over heb nage-dacht. Dat ik daar heen ging was eigenlijk een vanzelf-sprekendheid. Ik vond het leuk, ik bleef en het hoorde erbij. De aantrekkingskracht van de groep was voor mij denk ik het inhoudelijk bezig zijn. Inhoudelijker dan een gewone vakantie met vrienden. De behoefte aan diepgang speelde zeker een rol.’Job ‘Ik merkte dat ik na afloop met een frisse blik en nieuwe inzichten naar huis ging. Op mij maakten de jdvg-onderwerpen over mensen meer indruk dan bijvoorbeeld het thema duurzaamheid. Zo vond ik het weekend over slavenhandel in Nederland erg indruk-wekkend, omdat dat over mensen ging die vlakbij wonen. Ik had echt geen idee. Zulke inzichten wilde ik ook graag meegeven aan anderen.’ Marijne ‘Bewustwording, dingen leren en aan het denken worden gezet. De jdvg liet mij altijd nadenken over onderwerpen waar ik in het dagelijks leven minder mee bezig was. En dat samen met leeftijdsgenoten – dat is het mooie van de jdvg. Dat je samen in gesprek gaat over die onderwerpen en van elkaar kunt leren. Dat alles gecombineerd met de gezelligheid maakte de jdvg voor mij superleuk.’

De Jongeren Doopsgezinde Vredesgroep (jdvg) heeft dat jarenlang gedaan en staat nu op het punt het stokje over te dragen. Een gesprek met bestuursleden van vroeger en nu.

Zijn jongeren tegenwoordig nog met het thema vrede bezig?Job ‘De ene groep jongeren meer dan de andere. Bij doopsgezinde jongeren speelt het onderwerp meer dan elders. Omdat we al zo lang in vrede leven, lijken som-mige mensen het niet meer zo nodig te vinden om erover na te denken. Ze zien het als een gegeven en staan er niet meer bij stil.’Rik ‘Vrede is een vrij breed thema. Volgens mij is het verlangen naar vrede universeel. Ik kan me niet voorstel-len dat daar geen belangstelling voor is, maar het is niet iets wat je zomaar even aan de koffietafel bespreekt.’Margit ‘Nou, ik wel. Ik volg veel nieuws over oorlog en vrede, dat vind ik interessant. Ook volg ik grote vredes-organisaties als MasterPeace en pax. Maar ik heb het gevoel dat bij de jeugd andere maatschappelijke thema’s meer spelen, zoals duurzaamheid en voor de aarde zorgen.’Marijne ‘Ik denk zeker dat jongeren er, deels onbewust, mee bezig zijn. Via het nieuws hoor en lees je veel, dus krijg je er best veel van mee. Dan denk je er automatisch ook even over na. Verder denk ik dat de mate waarin dat gebeurt heel erg verschilt per jongere.’

Zouden ze er mee bezig móéten zijn, volgens jullie?Margit ‘Ja, dat vind ik wel. Ik krijg soms de kriebels van kerkdiensten waarin gezegd wordt: ‘In deze slechte wereld waarin we steeds individualistischer zijn’. Want eigenlijk gaat het best goed. Ja, er zijn conflicten, maar er is ook heel veel vrede. En daar zouden we vaker bij stil moeten staan.’ Marijne ‘Ik denk dat het voor jongeren sowieso goed is om erover na te denken of ze zélf in vrede leven of niet. Het is nooit verkeerd om te leren over plekken in de wereld waar geen vrede is, en daar je gedachten over te laten gaan. Waarom is hier vrede? Hoe komt dat? Waarom is er ergens anders geen vrede?’Job ‘Lastig. ‘Moeten’ is een groot woord, maar iets meer bewustwording vind ik wel belangrijk. Het is best bijzon-der dat we in dit land al zo lang vrede hebben. Dan vind ik het wat gemakzuchtig om te denken: ‘het zit wel goed’.’Rik ‘Het is goed om met zingeving bezig te zijn. Vrede is dan een goed thema, zeker wanneer het gesprek plaats-vindt in doopsgezind verband. Maar ook andere thema’s zijn heel geschikt voor gesprekken over zingeving, zoals liefde, geloof en gerechtigheid. Ik denk niet dat jongeren afkomen op het thema vrede zelf. Ze komen af op een gezellig weekend. Als je het goed doet, kun je daar dan ook serieuze thema’s als vrede met ze bespreken.’

Margit ‘Het betrokken zijn bij de doopsgezinde jongeren in Nederland. Het was een heel diverse club mensen, een echte vriendengroep voor mij. Nog steeds. Ik heb mijn man ook leren kennen tijdens de conferenties van de jdvg. Ik vind het heel belangrijk dat er doopsgezinde groepen zijn en blijven, die jongeren helpen zichzelf te leren kennen en zich te ontwikkelen. Zodat je een leukere versie van jezelf kunt worden en daardoor ook een prettig mens in de wereld om je heen. Dat heeft de jdvg mij gebracht. En daarnaast vond ik het superleuk en waarde-vol om die gesprekken met meerdere generaties te voeren.’

Wat zouden julile de jongeren van de jdvg en daarbuiten mee willen geven?Job ‘De rol van de jdvg was bewustwording op gang brengen van de problemen in de wereld. Ik vind dat dat niet verloren mag gaan. Het is goed dat je daarover, op welke manier dan ook, af en toe wakker wordt geschud. Dat hoop ik terug te zien in nieuwe of andere jongeren-groepjes.’Marijne ‘Ik vind het jammer dat de jdvg stopt, maar het is ook wel goed zo. De onderwerpen van de jdvg waren geschikt om als jongere over te denken en te praten. Maar op dit moment werkt het even niet meer. Dat is jammer, maar niet erg.’Margit ‘Natuurlijk vind ik het droevig om te horen dat het ophoudt, omdat ik het erg leuk heb gehad en dat andere jongeren ook gun. Ik vind het dan ook fijn te horen dat er nog steeds andere bijeenkomsten worden georganiseerd waar jongeren gezellig én serieus samen kunnen komen.’ Rik ‘Soms is het ergens de juiste tijd voor en soms niet. Soms komen de juiste mensen op het juiste moment met het juiste idee bij elkaar, en soms gaat dat ook weer over. Dat geeft niet. Er komt altijd wel weer iets nieuws.’ <<

Op het landelijk jongerenstartweekend van 14 t/m 16 sep-tember in Giethoorn wordt afscheid genomen van de jdvg in de huidige vorm. Maar dat betekent niet het einde van het jongerenvredeswerk. In het vroege voorjaar van 2019 wordt een vredesweekend georganiseerd voor jongeren inde leeftijd van 16 t/m 30 jaar. Het zaterdagmiddagprogram-ma daarvan is toegankelijk voor iedereen die ouder is dan 30 jaar en graag met jongeren in gesprek wil gaan over het thema ‘75 jaar bevrijding’. Voor meer informatie over dit vredesweekend, mail naar jeugdwerkcoördinator Joke van der Heide: joke.vanderheide@ads.nl.

jongeren

Vrede doorgeven

D

‘ Bewustwording, dingen leren en aan het denken worden gezet’

jdvg-bestuursleden toen en nu> Job Raedts is 21 jaar en bestuurslid sinds begin 2016> Marijne Stenvers is 24 jaar en bestuurslid sinds eind 2012> Margit Vellekoop-Pondman is 30 jaar en was bestuurslid van 2005 t/m 2013> Rik Harmsen is 38 jaar en was bestuurslid van 2002 t/m 2005

tekst Janneke Leerink – foto Johan Tempelaar

Raf en Anna zijn al bijna zeven jaar samen. Hij woont in Amsterdam, zij in Groningen. Vanaf het eerste begin kwamen ze vooral overeenkomsten tegen. ‘De verschillen tussen moslims en christenen zijn vooral iets dat mensen ervan maken en misschien wel willen zien.’

tekst Kalle Brüsewitz – foto’s Rienk van der Star

twee geloven

Hebben jullie het in het begin over jullie geloof gehad?Raf ‘Ik heet natuurlijk Mohammed, dus maakte ik me wel een beetje zorgen. Maar vanaf het begin ging het gelijk goed; ze accepteerde me zoals ik was. Ik moest ook vrij snel mee naar haar ouders. Een dominee nota bene. Dat was wel extra span-nend.’Anna ‘Ik heb nooit vragen gesteld over waarom hij moslim is, ik vond het wel verrassend. Ik kan wel met een doopsgezinde thuiskomen, maar uiteindelijk zijn er veel meer doops-gezinden die voor mij verder van mijn geloof afstaan, dan Raf. Hij zegt zo nu en dan wel dat hij helemaal niet gelooft, maar dat geloof ik dan weer niet.’Raf ‘Ik geloof denk ik wel, maar niet zoals bijvoorbeeld mijn vader zou willen en geprobeerd heeft me op te voeden.’

Hoe bedoel je?Raf ‘Ik ga niet vaak naar de moskee en ik houd me niet aan alle leefregels die vanuit het geloof worden voor-geschreven. Op die manier vind ik mijzelf geen goede moslim. Maar

ik bid wel veel en vaak. Op mijn moment en mijn manier.’Anna ‘Hij bidt meer dan ik! Ik had een goed gesprek met de vader van Raf. Die is moslim en ik ben toch een dochter van een christelijke dominee. Ik begreep uit zijn verhaal dat hij hoopte dat Raf meer met zijn geloof zou doen en de cultuur meer zou doorgeven. Die cultuur is voor hem belangrijk. En een relatie met een niet-moslim maakt die weg natuurlijk niet eenvoudiger.’Raf ‘Ik ben de enige van mijn familie die een relatie heeft met een niet-moslim. Dat was voor mijn vader wel even slikken. Nu is het anders.’

Hoe is dat voor jouw ouders, Anna?Anna ‘Die hebben zich in het begin ook wel zorgen gemaakt. Ik heb er vaak met ze over gesproken. Wat dat betreft is er geen verschil.’

Hechten jullie zelf waarde aan titeltjes als ‘moslim’ of ‘christen’?Raf ‘Nee, echt nul-komma-nul. Het is niet belangrijk.’Anna ‘Ik merk de verschillen alleen in een aantal praktische zaken.

Leren van elkaar

12

Anna ‘Twee geloven op één kussen… Als hij op m’n kussen gaat liggen krijgt hij een klap.’Raf ‘Dat is wel waar inderdaad.’

Hoe begon het tussen jullie?Anna ‘We kwamen elkaar tegen op internet. Het duurde even voor Raf uiteindelijk naar Groningen kwam.’Raf ‘Ik was er nog nooit geweest. Het is echt heel ver.’ Anna ‘Ik dacht dat hij niet meer kwam, want hij reageerde niet meer. Ik rekende uit wanneer hij er zou moeten zijn en ben naar de bushalte gelopen.’Raf ‘Toen stapte ik net uit de bus. Het heeft zo moeten zijn.’

‘Ik ben nog nooit met hem naar de moskee geweest’Raf eet geen varkensvlees. Dat is iets vanuit zijn geloof dat een rol speelt in onze relatie. Andersom speelt mijn pacifisme een rol.’ Raf ‘Ik had nog nooit van dat woord gehoord. Ik slaap in een t-shirt met een logo van de landmacht erop. Dat probeert Anna al jaren weg te gooien.’Anna ‘Het pacifisme is voor mij een belangrijk doopsgezind hangijzer. Dat heb ik meegekregen van mijn oma en van mijn moeder. Net zoals het niet eten van varkensvlees voor hem een belangrijk punt is. Overigens ben ik er misschien harder in dan hij. Ik wil dat T-shirt weg hebben, maar hij vindt het prima dat ik varkensvlees eet.’

Raf ‘We hadden laatst nog een discussie over een eventueel kind. Wat nou als hij of zij heel goed is in boksen. Anna zou daar moeite mee hebben en zelfs proberen er alles aan te doen om te voorkomen dat het kind zou gaan boksen. Ik geloof in discipline en gaan voor waar je passie ligt. Ook als dat betekent dat hij of zij op boksen gaat.’

duin. Een eventueel kind wil ik ook daar naartoe meenemen.’Raf ‘Dopersduin is geen kerk.’Anna ‘Voor mij wel.’Raf ‘Maar het is geen kerk. Het is een plaats waar je je geloof beleeft.’Anna ‘O ja, dat is eigenlijk wel mooi gezegd.’

Wat leren jullie van elkaar?Anna ‘Raf is een veel beter mens dan ik. Hij kan beter dan wie ook mensen in hun waarde laten, terwijl ik graag lach om anderen. Hij zegt sorry tegen spinnen als hij ze doodslaat. Hij is zacht voor mens en dier. En ik leer discipline. Hij is gedisciplineerd vanuit zijn opvoeding.’ Raf ‘Er is niks zachts aan eigenlijk. Ik leer van Anna empathie. Bijvoor-beeld door wat ze doet bij de daklozenmaatijd. Ze kan zich meer dan wie ook inleven in anderen. Enze heeft ook empathie voor dieren. Ze zat laatst te huilen toen ze zielige varkentjes op televisie zag.’Anna ‘Maar vervolgens eet ik ze wel gewoon op mijn brood!’ <<

Anna ‘Maar als het gaat over bijvoor-beeld speelgoedpistooltjes zitten we heel erg op één lijn. Geweren zijn geen speelgoed. Voor hem net zo min als voor mij.’

Raf ‘We hebben het eigenlijk nooit over het geloof. Geloof is een onder-deel van onze persoonlijkheid. Als het tot twistpunten leidt gaat het over de basis van onze persoonlijkheid en niet over geloof. We hebben het niet over wat er in de bijbel of de koran staat, of naar welke kerk we gaan op zondag.’ Anna ‘Het woord ‘geloof ’ heeft voor Raf een hele zware lading, omdat dat voor hem refereert aan dat moslim-geloof van de regels. En daar gaat hij dus anders mee om dan hij mis-schien zelf vindt hoe het zou moeten.’Raf ‘We hebben het over de belang-rijke zaken in het leven, dat wel.’Anna ‘Ik ben nog nooit met hem naar de moskee geweest. En de keren dat hij met mij naar de kerk is gegaan zijn ook op één hand te tellen. Maar ik zou hem wel graag mee willen nemen naar bijvoorbeeld Dopers-

13

‘Hij is net zo moslim als dat ik christen ben’

14 15

beeld

Een klein beetjevrede

foto Wikicommons

vacature

rectificatieDoor een onzorgvuldigheid bij het op-tekenen is de laatste alinea in het artikel ‘Op zoek naar rust’ (Doopsgezind NL 07/08, pagina 7) niet correct weer-gegeven. De juiste tekst had moeten zijn:

Stien en Peter hebben ook een fijne, warme gemeente moeten loslaten. Na een mooi afscheid van de Doops-gezinde Gemeente Zeerijp/Zijldijk, betekende het gaan wonen in Belling-wolde op zoek gaan naar een nieuwe gemeenschap. Een doopsgezinde gemeente is er in Bellingwolde niet, noch in de omtrek. Zij gaan misschien nu maar weer naar een pkn-gemeente (voordat zij bij de dg Zeerijp/Zijldijk kwamen waren zij ooit lid van de pkn in Loppersum). ‘Maar we missen de doopsgezinde gemeente Zeerijp/Zijldijk; we vonden in die kleine gemeente ooit een geestelijk en sociaal thuis. Aardige mensen’, zegt Stien, ‘je kunt daar helemaal jezelf zijn.’

Wij betreuren deze fout en bieden onze excuses aan aan alle betrokkenen.

De Algemene Doopsgezinde Sociëteit is op zoek naar een

assistent communicatie m/v12 uur per week/0,3 fte

De assistent communicatie is vooral verantwoordelijk voor het inhoudelijk onderhoud van de verschillende websites, het plaatsen van berichten op de sociale media en het verschijnen van de digitale nieuwsbrief. Dit houdt in het plaatsen van berichten, desgewenst samenstellen van korte berichten, wijzigen en actualiseren van teksten op de verschillende webpagina’s. Ook plaatsen van documenten op de gesloten websites ten behoeve van vergaderingen of ter informatie van specifieke doelgroepen behoort tot de werkzaam-heden. De assistent werkt op dit gebied ondersteunend aan het ads-secretariaat en het management. Incidenteel kan de assistent ook ondersteunen bij de productie van gedrukte media.

De assistent communicatie die wij zoeken> Is vaardig in het werken met computers, websites en sociale media; > Heeft kennis van Google Analytics of is bereid zich daarin te verdiepen;> Heeft een open en communicatieve houding en is niet bang initiatief te nemen;> Is aantoonbaar in staat korte teksten te schrijven die geschikt zijn voor digitale media;> Is flexibel en bereid en in staat om ook buiten de uren op het ads bureau desgewenst berichten te plaatsen;> Heeft bij voorkeur een band met de Nederlandse doopsgezinden.

Ten minste één dag is de assistent werkzaam op het ads bureau, werkzaamheden buiten reguliere uren kunnen vanaf andere locaties worden gedaan. De ads volgt voor zover toepasbaar de rechtspositieregeling voor werkers binnen de pkn. Salariëring is afhankelijk van kennis en ervaring, uitgaande van schaal 7 van de pkn schalen.

We zien uw sollicitatie graag tegemoet via vacatures@ads.nl, uiterlijk 15 september 2018.

Nadere informatie: mw. W. Heerlien, hr-medewerker, willemijn.heerlien@ads.nl

Onze broeders en zusters in Honduras leven in een harde realiteit. Te midden van armoede, drugsoorlogen en corrup-tie getuigen zij in woord en daad van het vredes-evangelie.

Lepra lijkt voor ons een ziekte uit bijbelse tijden, maar in veel landen in Afrika, Zuid-Amerika en Azië is lepra nogsteeds een probleem.

patiënt door onomkeerbare zenuw-schade niets meer voelen. Bijvoor-beeld of hij of zij zich verbrand heeft of wondjes oploopt. Grote wonden, infecties, blindheid en ernstige verminkingen zijn dikwijls het gevolg. Door hun handicaps komen lepra-patiënten vaak zonder werk te zitten.

epra is een bacteriële ziekte die de zenuwen aantast van de uiteinden van armen (vingers) en benen (tenen), waardoor die gevoelloos worden. Lepra is goed te behandelen. Maar wanneer het te laat wordt onderkend en behandeld, kan een (ex)lepra-

16

Oproep aan gemeenten

Ook worden zij, uit angst voor besmetting, door hun omgeving vaak vermeden of zelfs verstoten, en leven ze min of meer apart in kolonies. Het taboe, of stigma, rond lepra is nog steeds erg groot. De ziekte treft met name de allerarmsten, die door hun slechte levensomstandigheden

Ltekst Els de Quant

Ondersteuning van leprapatiënten bij ziekenhuis in Shirati, Tanzania

Al meer dan dertig jaar ondersteunen initiatieven als Acción Cristiana Educativa Menonita kansarme school-kinderen in probleemwijken, en bieden huiswerkhulp en programma’s ter versterking van buurt en gezin. Onder meer door te proberen op niet-gewelddadige wijze te antwoorden op geweld en misbruik door

Vredeswerk in Honduras

jeugdcriminaliteit. Met het Project Vrede en Gerechtig-heid (Proyecto Paz y Justicia) worden gevangenen bezocht en waar mogelijk gewerkt aan herstel van de verhou-dingen tussen dader en slachtoffer. In samenwerking met het ministerie van onderwijs zorgen ze ervoor dat gevangenen hun basis- of middelbare-schooldiploma kunnen halen. In workshops voor persoonlijke ontwikke-ling is aandacht voor zelfvertrouwen, communicatie-vaardigheden, discriminatie, vergeving, verzoening en creatief omgaan met boosheid. In deze pastorale betrokkenheid wordt het evangelie van vrede gedeeld en geleefd.

Heel graag zou doopsgezind Honduras dit werk met onze hulp voortzetten. Al twintig jaar is er immers vanuit onze broederschap een warme betrokkenheid bij de broeders en zusters in Honduras. Verschillende uitwisse-lingen en verbindingen met verwante organisaties hebben geleid tot een samenwerking die nu ervaren wordt als een voorrecht! Samen herinneren wij ons de woordenuit Hebr. 13:3: ‘Bekommer u om de gevangenen alsof u samen met hen gevangen zat, en om de mishandelden als om mensen die net zo’n lichaam hebben als u.’ Vier gerechtigheid en vrede: geef, deel en leef mee! <<

vaak een sterk verminderde weer-stand hebben – met alle gevolgen van dien. Lepra is iets afschuwelijks, iets dat families verwoest, vriendschap-pen, hele levens.

Nog dertienAls praktijkopleider heeft Els de Quant in 2006 en 2007 op de lepra-afdeling gewerkt van het doopsgezind ziekenhuis in Shirati. Samen met de leerlingen werden daar leprapatiën-ten verzorgd. Waar nodig werden stompen van getroffen ledematen verbonden. Veel zusters in doops-gezinde gemeenten in Nederland hebben toen verbanden gebreid. Deze gebreide of gehaakte verbanden zijn wel tien jaar gebruikt door een groep van zo’n veertig patiënten van verschillende leeftijden, gehuisvest bij het ziekenhuis. Deze verbanden kunnen namelijk gemakkelijk hygiënisch gewassen worden. Nu, anno 2018, zijn er nog dertien leprapatiënten over. Zij wonen vlak naast het ziekenhuis in een nieuwe accommodatie. Medische en ver-pleegkundige zorg wordt geleverd

door het doopsgezinde ziekenhuis, dat hoofdzakelijk wordt ondersteund door de doopsgezinde broederschap in Tanzania.Om in hun levensonderhoud te voorzien verbouwen deze mensen zelf op beperkte schaal wat groente. Het zal duidelijk zijn dat zij extra kwetsbaar zijn vanwege hun vele handicaps. Daarom is extra onder-steuning van deze kleine groep patiënten nodig. Want wat ze zelf nog kunnen om in hun levensonderhoud te voorzien, is niet voldoende. En dus

bedelen deze veelal oudere mensen om aan geld voor voedsel te komen.

Voor een bedrag van € 630,– kan deze groep patiënten een heel jaar geholpen worden met basisvoor-zieningen voor hun levensonder-houd. Daarom deze oproep: zijn er doopsgezinde gemeenten die zich wellicht voor enkele jaren willen committeren om deze groep kwetsbare mensen een financieel steuntje in de rug te geven? Zoals gezegd, het is broodnodig! <<

17

Uw bijdrage kunt u overmaken op: nl27 trio 0786 8803 33 t.n.v. Doopsgezind WereldWerk te Deventer, o.v.v. ‘Honduras’. Namens doopsgezind Honduras en Nederland, Natascha van Berkum en Jaap Schiere. Meer informatie: 06 5107 6960 | jacobschiere@aqn.nl

Meer informatie: Els de Quant, referent Mara Werkgroep Doopsgezind Wereld-Werk, dequant1@ziggo.nl

verdubbelingMet de verdubbelingsactie ondersteunt Doopsgezind WereldWerk lokale initiatieven van doopsgezinde gemeenten. Zo heeft de doopsgezinde gemeente Dordrecht mede dankzij de verdubbelingsactie bij kunnen dragen aan de de aanschaf van skelters voor de ‘hulpboeren’ van zorgboerderij De Veldlinden, en aan de verwarmde kas op het terrein. De doopsgezinde gemeente Dordrecht schrijft aan WereldWerk: ‘Het leuke van zo’n diaconaal project (2017-2018) bij je om de hoek is de grote betrokkenheid over en weer. Zo heeft onze zusterkring die dit jaar de Pinkstergroet verzorgde, ook kaarten door de hulpboeren laten maken.’

tekst Jacob Kikkert

Najaarscollecte Doopsgezind WereldWerk

Een stukje Afrikaanse geschiedenis

70 jaar Wereldraad van Kerken

Overal wordt erover gepraat. Op de laatste dag van de assemblee zal het voorstel worden aangenomen. Wow! Het Decennium gaat in 2001 van start. En dan de belangrijkste gebeurtenis: Nelson Mandela. De Grote Man in levende lijve. Ik zie hem in een zij-kamer staan, een lange man in een kleurrijk overhemd. Hij glimlacht naar me. Ik probeer terug te glim-lachen, maar dat lukt me niet goed. Ik voel me te ongemakkelijk. Een uur later zal ik mijn glimlach helemaal kwijt zijn.

Mandela staat op het podium bij een microfoon. Hij reciteert een tekst, die de mensen in de zaal op een vel papier hebben. Alle niet-witte mensen moeten opstaan en met Mandela meespreken, alle witte mensen moeten blijven zitten en luisteren.Ik zit als bevroren in mijn stoel; de meeste mensen om me heen staan op. Ze declameren: ‘Nooit meer slavernij, nooit meer kolonialisme, nooit meer apartheid’. Ik voel me kleiner en kleiner worden, wil onzichtbaar worden, onder de vloer verdwijnen. Voor het eerst in mijn leven word ik me er écht van bewust dat ik deel uitmaak van de witte, onderdrukkende elite. En erger nog:

Het is een cultuurschok. Voor het eerst ben ik inzuidelijk Afrika en bezoek ik een grote internationale conferentie. tekst Marijke van Duin – foto Chris Black/Wereldraad van Kerken

Geweld overwinnen…

Daarom beginnen we het hotel-eten te verzamelen dat wij, conferentie-gangers, dagelijks krijgen. De goed-gevulde plastic zakken geef ik aan Edmore en ander personeel in de gebouwen. Maar mijn ongemakke-lijke gevoel verdwijnt er niet door.

Edmore vertelt me over zijn verleden. Op een dag, toen zijn twee jongere zusjes en hij van school thuiskwamen – een dagelijkse voettocht van zo’n 16 kilometer – troffen ze het hele dorp uitgestorven aan. Hun ouders en alle anderen waren vermoord. Ian Smiths regeringstroepen hadden een bezoekje gebracht. Ter afschrikking, omdat veel mensen onafhankelijkheid wilden. Edmore was toen tien jaar oud. Hij en zijn zusjes kwamen in een weeshuis terecht. Hij vertrouwt me toe dat hij altijd ingenieur heeft willen worden. Ik vermoed dat dat best had gekund, want hij is heel intelligent. Maar hij had niet genoeg geld voor zo’n studie. Momenteel verdient hij $ 90,– per maand.

ConfrontatieEr gebeuren interessante dingen tijdens de assemblee. Mijn Duitse collega Fernando Enns heeft een voorstel voorbereid voor een Decen-nium ter Overwinning van Geweld.

> Harare, Zimbabwe, december 1998

Nog nooit heb ik zulke rode aardeen zulke enorme regenbuien gezien. Overal hangt een ondefinieerbare sfeer van dood. De assemblee is indrukwekkend. De grote hal is gevuld met mensen in alle soorten, maten en kleuren. Soms stem ik blanco, omdat ik me niet geïnfor-meerd genoeg voel om iets anders te doen.

Ik raak bevriend met Edmore Rusangah. Hij is begin dertig en werkt als manusje-van-alles op de universiteitscampus waar de assem-blee wordt gehouden. Samen gaan we naar het centrum van Harare om een fiets te huren – per slot van rekening ben ik Nederlandse. Fietsen op de uitgestrekte campus blijkt heel handig te zijn. Voetgangers draaien zich om en glimlachen als ik langs-race.

SituatieEdmore is heel dun en ziet er on-gezond uit. Hij moet iedere ochtend om vier uur op om een bus te halen, zodat hij op tijd op zijn werk is. We horen geruchten dat de plaatselijke bevolking niet genoeg te eten heeft.

18

zo wordt er naar me gekeken. Mijn vader, een theoloog, mag anti-apart-heids-activist geweest zijn, maar dat maakt mij niet minder wit, niet minder deel van de elite. En dan dat vreselijke woord ‘apartheid’. Een Nederlands woord, god betere het. Voelen Duitsers zich ook zo, decennia na de Tweede Wereldoorlog?

TransformatieDe assemblee is afgelopen. Ik hoop het een en ander van het land te kunnen zien. De Victoria Watervallen, natuurlijk! Het toeristenbureau legt me allerlei mogelijkheden voor. Een gemiddeld hotel daar kost honderd dollar per nacht. Dat is meer dan wat Edmore per maand verdient. Ik worstel en worstel, en beslis: ik kan het niet. In plaats daarvan maken Edmore en ik een contractje op. Ik geef hem al mijn geld, en hij tekent een schuldbekentenis. Dat wil hij. Diep van binnen realiseer ik me dat ik het geld nooit terug zal zien. Maar dat kan me niet schelen.

> Amsterdam, december 1998

Ik ben thuis en zit als een zombie op de bank. Over twee dagen is het kerstmis. De winkels puilen uit van

de spullen. Chocola, kadootjes, van alles. Ik snap er niks van en wil er niks mee te maken hebben. Het verschil is te groot. Het is allemaal teveel.

> 1999 tot 2007

Regelmatig stuur ik Edmore pakjes met geld en spulletjes. Hij schrijft me terug en stuurt me handgemaakte beesten van papier-maché en ijzer-draad. Een olifant, een leeuw, een schorpioen. Ik geef ze aan familie en vrienden en ontvang van hen wat geld voor Edmore. Hij stuurt mij ook fotootjes van zijn twee dochtertjes. Het lijkt ze goed te gaan. Edmore krijgt nog twee kinderen: een jongetjestweeling. Ze zien er schattig uit. Hij vraagt of ik hem condooms kan sturen want die zijn vreselijk duur in Zimbabwe. Ik ga naar een drogist aan de andere kant van de stad en koop er vele tientallen, mij verschui-lend achter mijn pokerface.

MachtspolitiekDe situatie in Zimbabwe verslechtert. De economie stort in, Edmore wordt net als veel anderen ontslagen. Een paar maanden later schrijft hij dat hij naar Namibië is gegaan. Daar verkoopt hij op straat allerlei rotzooi. Een laatste poging om een beetje

geld te verdienen. Hij heeft geen keus, net als veel landgenoten van wie er velen Zuid-Afrika proberen binnen te komen. Dan publiceert een magazine in Namibië een artikel over de ongelukkige Zimbabwanen. Er staan een paar kleine interviews bij – ook een met Edmore. Hij stuurt mij een kopie van het artikel. Een hele tijd hoor ik niets. Pas een half jaar later schrijft Edmore me weer. Hij ligt in een ziekenhuis in Harare, wilde zijn vrouw en kinderen eindelijk weer eens zien. Maar kort na zijn thuiskomst is een knokploeg van regeringspartij Zanu PF zijn huis binnengedrongen. Voor de ogen van zijn anderhalf jaar oude tweeling is hij zwaar in elkaar geslagen. Kennelijk vond de partij Edmore’s kritische opmerkingen over de regering Mugabe in het Namibische artikel niet zo leuk.

Een paar maanden later krijg ik bericht van zijn weduwe. <<

19

Nelson Mandela danst met een Zuid-Afrikaans koor tijdens 8e Assemblee van de Wereldraad van Kerken in Harare, Zimbabwe, december 1998

Marijke van Duin vertegenwoordigde de Nederlandse doops-gezinde broederschap bij de 8e Assemblee van de Wereldraad van Kerken in Harare, Zimbabwe. Dit waargebeurde verhaal schreef zij in het kader van het 70-jarig bestaan van de Wereldraad van Kerken, dat op 23 augustus 2018 in Amsterdam werd gevierd. Het artikel werd eerder in het Engels gepubliceerd op 5 juli 2018, zie www.oikoumene.org.

Laura Henderson is lid van de doopsgezinde gemeente in Utrecht en werkt bij de Universiteit Utrecht als docent mensenrechten. Tijdens de onlangs gehouden Nacht van de Vluchteling liep ze veertig kilometer. tekst Annegreet van der Wijk – foto Jasper Pondman

Volheid‘Ik denk dat veel mensen, ik ook, zoeken naar volheid in de zin van compleetheid. Wel schuilt er een gevaar in krampachtig zoeken naar volheid, omdat we per definitie niet vol, niet compleet zijn. Het is een menselijk verlan-gen dat niet haalbaar is. We zijn nooit volledig, we zijn kwetsbaar. Daarom moeten we open blijven staan voor de ander die ons uitdaagt en verandert. Dat vind ik moeilijk, maar toch probeer ik nieuwsgierig te zijn. Die nieuws-gierigheid naar mezelf en naar de ander helpt ruimte te scheppen voor confronterende ervaringen.’

Zondag‘De kerkdienst is belangrijk voor mij om me te bezinnen. En voor het ontwikkelen van een handelingsperspectief, het ondernemen van actie. Door me even terug te trekken uit de wereld kan ik de inspiratie vinden om in de wereld met liefde te handelen.’

Hemel‘Daar heb ik geen helder beeld van, misschien heeft het

iets met die volheid te maken die we nu nog niet kunnen omvatten. Maar misschien ooit op een dag…’

Vandaag‘Vandaag de dag wordt van ons als doopsgezinde gemeente verwacht dat we kleur bekennen. In het wij-zij debat ten aanzien van vluchtelingen vind ik dat wij doopsgezinden duidelijker stelling moeten nemen. Vrede is niet alleen de afwezigheid van conflict – enige mate van conflict is soms nodig om vrede te bewerkstelligen. Maar door niets te zeggen stem je in met een bepaalde situatie. Ik vind dat we moeten opstaan tegen de zogenaamde beschermingsmaatregelen die neerkomen op het weren van vluchtelingen.’

Leegte‘Ik heb altijd veel aan mijn hoofd, misschien verlang ik wel naar leegte. Tijdens vakanties kan ik heerlijk leeg zijn en dat ervaar ik als een voorrecht.’

20

Leraar‘Verschillende leraren die ik heb gehad ben ik heel dankbaar. Vooral een basisschoollerares zal me altijd bijblijven. Ze daagde me uit de lat hoger te leggen, en dat heeft me gevormd en gemotiveerd. Misschien vooral omdat ze me serieus nam. Zelf inmiddels universitair docent probeer ik mijn studenten ook serieus te nemen. Hun onbevangenheid helpt mij om zelf minder cynisch te zijn.’

Vrede‘Dat is een groot woord dat ik koppel aan de woorden rechtvaardigheid, vergeving en daarmee Gods liefde. Ik kan pas vrede hebben als ik binnen een systeem van gerechtigheid kan vergeven. Toen er een tijd geleden bij mij en mijn man was ingebroken, hielp het mij enorm dat de mensen om mij heen met mij meeleefden, mij recht deden. De mensen om ons heen, én het systeem, erkenden dat ons onrecht aangedaan was. Daardoor kon ik de dader vergeven, in die zin dat ik enige compassie voelde – hoe wanhopig moet je wel niet zijn om ’s nacht in een huis in te breken? Tegelijkertijd kon ik ook mezelf vergeven en de gedachte aan onze eigen verantwoor-delijkheid loslaten – hadden we niet betere sloten op ons huis moeten zetten? Vertrouwen kunnen hebben in de rechtvaardigheid van de samenleving is denk ik een belangrijke voorwaarde voor vrede en vergeving.’

Oorsprong‘Ik ben geboren in Australië, opgegroeid in de Verenigde Staten en nu woon ik al een aantal jaren in Nederland. Ik voel me ontheemd maar op een mooie manier, waar-door ik de vrijheid ervaar om zelf mijn oorsprong te kiezen. Ik sta los van bepaalde waarden van een land, al ben ik natuurlijk wel heel westers. Uiteraard ben ik ook gevormd door mijn ouders. Tegelijkertijd was de om-geving waarin ik opgroeide heel fluïde. Overigens kun je je afvragen wat je oorsprong is. Wanneer begint iets? Eigenlijk begint er elke dag iets.’

Daden of woorden ‘Woorden kunnen daden zijn. Ik vind dat we voorzichtig om moeten gaan met onze taal. Neem bijvoorbeeld het ‘illegaal’ noemen van mensen. ‘Illegaal’ is een juridische term die verwijst naar iemands gedrag en kan nooit gaan over een persoon zelf. Geen mens ‘is’ illegaal. Juist doopsgezinden zouden zich daar bewust van moeten zijn, omdat de eerste dopers in een soortgelijke situatie zaten.’

Troost‘Mijn moeder is bijna twee jaar geleden overleden. Ik heb in die periode veel troost ervaren van mensen om mij heen, en ook dankzij een aantal liederen. Die liederen brachten me in contact met het universele besef dat mensen door alle eeuwen heen dezelfde dingen mee-maken. Dat besef zorgde ervoor dat ik me minder alleen en meer verbonden voelde. Gek genoeg heb ik ook heel veel schoonheid ervaren in de periode na haar overlijden. Dingen, mensen, bloemen en muziek kregen een heel diepe betekenis, juist omdat ik me er zo bewust van was dat alles voorbijgaat. Het was een heel intense periode waar ik dankbaar voor ben, ook al had ik hem liever niet meegemaakt. Nog steeds put ik kracht uit die tijd. Bovendien heb ik een andere kant van mezelf ontdekt, ik wist niet dat ik zo’n diepgang kon ervaren. Ik ben een heel evenwichtig, gelijkmatig persoon, en toen kwam dat grote verdriet. Maar ik ben er niet aan ten onder gegaan. Ik ervoer het verdriet ook als een soort eerbetoon aan mijn moeder. Door het toe te laten kon ik me verbinden met de liefde die ze voor mij had en wat zij voor mij beteken-de. Als ik het verdriet zou wegstoppen zou ik een stukje van mijn moeder wegstoppen. Maar het gevoel van gemis blijft, vooral op belangrijke momenten. Bijvoorbeeld bij het verdedigen van mijn proefschrift afgelopen voorjaar.’

Morgen‘Ga ik weer aan het werk.’ <<

21

colofonDoopsgezind NL is een uitgave van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ads) en verschijnt zes keer per jaar. Het blad wordt tegen een vrijwillige bijdrage toegezonden aan alle leden van doopsgezinde gemeenten. Vrienden en belangstellenden die het blad willen ontvangen, betalen € 40,– per jaar. U kunt zich opgeven via de contactgegevens in dit colofon.

U kunt uw bijdrage overmaken op iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v. Algemene Doopsgezinde Sociëteit onder vermelding van ‘dnl 2017’.

Hoofdredactie Kalle BrüsewitzEindredactie Marijke van DuinRedactie Carolien Cornelissen, Yko van der Goot, Martin Maassen, Jan Willem StenversOntwerp & opmaak Susan de Loor, Kantoordeloor, Haarlem

Druk gbu media, UrkAdvertenties Saskia MeertsOplage 7.000Papier G-Print Proost & Brandt,fsc-gecertificeerdContact redactie & advertentiesSingel 454 | 1017 aw Amsterdam t 020 623 09 14 | dn@doopsgezind.nlwww.doopsgezind.nlAbonnement Groot lettercbb 0341 56 54 99 of info@cbb.nl

Het volgende nummer van Doopsgezind NL verschijnt begin november 2018. Reacties voor ‘ingekomen’ uiterlijk 10 oktober aanleveren. Brieven dienen kort en zaakgericht te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of niet op te nemen.© ads 2018

mondigenbondig

klimaat van de eerste helft van de negentiende eeuw. Het boek biedt een schat aan informatie, maar is hier en daar enigszins wijdlopig. Ook is de stijl bij vlagen wat eigenaardig en is voor de annotatie een afwijkend systeem gehanteerd. Meine Henk Klijnsma

Joost Halbertsma 1789-1869: een biografie. Triomfen en tragedies van een uitmiddel-puntig man, Alpita de Jong, uitgeverij Louise, € 55,–

historische kringNummer 44 / 2018 van de Doops-gezinde Bijdragen, het jaarboek van de Doopsgezinde Historische Kring, is begin juli 2018 verschenen. Het ‘is andermaal een sprekend voorbeeld van de rijkdom van het dopers erfgoed in Nederland’, aldus hoofdredacteur Mirjam van Veen in haar redactionele inleiding.

Met bijdragen van onder anderen Nina Schroeder, Francesco Quatrini, Ruud Lambour, Adriaan Plak en Simon Vuyk, en recensies door Piet Visser, Alle G. Hoekema en Rineke Verheus-Nieuwstraten.

Info en bestellen via www.dhkonline.nl.

waarschuwing. ‘Gewetenloze politici, mediamagnaten en demagogen kunnen met slim refereren aan het kwaad van de Tweede Wereldoorlog gemakkelijk nieuw kwaad aanrichten.’ Jehannes Regnerus

Angst en Vrijheid. Hoe de Tweede Wereldoor-log ons voorgoed veranderde, Keith Lowe, uitgeverij Balans, € 27,50

eigenzinnigFries romanticus

In menige Friese boekenkast prijkt Rimen en teltsjes, een soort Friese Camera Obscura. Auteurs van dat boek waren de gebroeders Halberts-ma, van wie Joost de belangrijkste was. Joost Halbertsma was zijn gehele werkzame leven doopsgezind predi-kant, eerst te Bolsward en daarna vele jaren te Deventer. Halbertsma was een veelzijdig geleerde; vooral als taalgeleerde maakte hij naam. Zo onderhield hij op voet van gelijkheid goede contacten met Jacob Grimm. Ook correspondeerde hij met Jacob van Lennep, Willem Bilderdijk en Thorbecke. Joost Halbertsma was als typisch kind van zijn tijd een uitgesproken roman-ticus. Voorvechter van de Friese taal en cultuur, waarvan de emancipatie nog in de kinderschoenen stond, maar ook een vrijheidslievend en eigenzinnig nonconformist. In dat laatste werd hij gesterkt door zijn moeilijke karakter en was bovendien zijn afkomst herkenbaar: Halbertsma groeide op in het destijds door het Friese waterland geïsoleerde Grouw. Grouw kende een vrijheidslievende bevolking met een sterk doperse inslag. Het zelfbewuste en relatief welvarende geslacht der Halbertsma’s paste prima in deze biotoop.De omvangrijke biografie van Joost Halbertsma, bij mijn weten de eerste, is meer dan een levensbeschrijving. Auteur Alpita de Jong schetst ook het Nederlandse intellectuele en politieke

geniaalPoëtisch antwoord

In zijn befaamde bloemlezing De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten (1979) nam samensteller Gerrit Komrij het maximale aantal van tien gedichten op van Johan Andreas dèr Mouw (1863-1919). Een eerbetoon dat slechts weinig dichters ten deel viel. Schrijver F. Bordewijk noemde hem ‘waar-schijnlijk de allergrootste dichter die ons land heeft opgeleverd’. Diverse wetenschappers schreven een proef-schrift over hem. En nu, bijna hon-derd jaar na zijn overlijden, zijn (opnieuw) een biografie en een bloemlezing verschenen. Opmerkelijk voor iemand die in deze tijd nog maar een kleine schare echte fans heeft, deels verenigd in het Dèr Mouwgenootschap, maar daarom niet minder wenselijk. Wie de gedichten van Dèr Mouw leest raakt verwonderd door het gewone taalgebruik, het tijdloze karakter er-van, de diepe ernst vermengd met relativeringen en humor. En dat alles veelal vervat in muzikaal klinkende en metrisch voortreffelijk vormge-geven sonnetten. Gods wijze liefde had ’t heelal geschapen: / vol lente,

net als de appelbomen bloeien / (…) / De sterren schiep Hij, om de weg te wijzen / aan brave kooplui op stout-moed’ge reizen; / Hij schiep kaneel, kruidnagels, appelsientjes, / het ijzer voor de ploeg, het hout voor huizen, / Hij schiep het zink voor waterleiding-buizen, / en ‘t goud voor ringen, horloges en tientjes.Dèr Mouw was eerst en vooral leraar klassieke talen en later, na ‘het schandaal van Doetinchem’ in 1904 bijlesleraar. Hoewel Dèr Mouw getrouwd was – hij had met zijn vrouw een seksloos huwelijk afge-sproken – raakte hij twee keer hevig verliefd op jongemannen: Max Schwartz, de zoon van de rector van het gymnasium in Doetinchem en Victor van Vriesland, beiden leerlin-gen van hem. Met de laatste bleef hij zijn hele leven bevriend. Van Vriesland werd een bekend literator en speelde een grote rol bij het verschijnen van het dichtwerk van Dèr Mouw na diens dood. Als filosoof maakte Dèr Mouw onder andere deel uit van de redactie van het Tijdschrift voor Wijsbegeerte en was hij betrokken bij de oprichting van het Internationale School voor Wijsbegeerte (isvw). Pas laat in zijn leven maakte Dèr Mouw de overstap

naar de poëzie. Als filosoof voelde hij zich vastgelopen. Hij realiseerde zich dat de wijsbegeerte hem nooit af-doende antwoord zou geven op zijn levensvragen. Antwoorden vond hij in het Brahmanisme, een vroege monotheïstische vorm van het hindoeïsme. Brahman is ‘de aan-duiding van het goddelijke, dat tege-lijkertijd transcedent en immanent is en waarin God, ik en de wereld samenvallen’. Voortaan bezong hij de eenheid van iedereen en alles in Brahman. Dat leverde prachtige gedichten op, en nu dus de nieuwe bloemlezing plus een gedegen, goed leesbare biografie. Dèr Mouw zelf heeft de verschijning van zijn eerste dichtbundel overigens niet meer meegemaakt.

Alleen in wervelende wereld – Het leven van Johan Andreas dèr Mouw, Lucien Custers, uitgeverij Vantilt, € 29,95 Mijn taalorkest – een ruime keuze uit ‘Brahman’, samenstelling Jan Kuijper, uitgeverij Vantilt, € 19,95

impactGroot kwaad

De Tweede Wereldoorlog was één van de grootste catastrofes, zo niet de grootste, in de geschiedenis van de mensheid. Hoe hebben de verschrikkelijke ervaringen en de herinneringen eraan ons leven beïnvloed? Met de ondertitel van zijn vuistdikke Angst en Vrijheid geeft de Britse historicus Keith Lowe al een antwoord: Hoe de Tweede Wereldoorlog ons voorgoed veranderde. Tot op de dag van vandaag. Lowe illustreert zijn betoog met verhalen van 25 mensen: ooggetuigen, slachtoffers, daders. Zoals het verhaal van de recent over-leden Israëlische schrijver Aharon Appelfeld. Hij overleefde op wonder-baarlijke wijze de massavernietiging, maar werd – waar je mededogen zou verwachten – bij aankomst in Pales-

boeken & bladen

22

tina en het daarna ontstane Israël, net als de andere aan de Holocaust ontkomen joden, bejegend als een slappeling.‘Steeds opnieuw moesten overlevenden dezelfde vraag beant-woorden. “Waarom zijn jullie als makke schapen je eigen dood tegemoet gelopen?”’Talrijke mythes stelt Lowe aan de kaak. Over de schaal van vernietiging, over martelaren, over de barbarij van de daders en de eenzaamheid van de bevrijders. Over het heldendom van de geallieerde soldaten, in de Amerikaanse mythologie ‘de beste van alle generaties’ genoemd. Maar deze soldaten waren niet alleen maar helden. Vele tienduizenden deserteerden of leden aan zenuw-aandoeningen. Anderen gingen zich in gebieden die op nazi-Duitsland waren veroverd, te buiten aan plunderingen en verkrachtingen. Met recht kun je Angst en Vrijheid een standaardwerk noemen over de impact van de Tweede Wereldoorlog op landen, steden, families en mensen over de hele wereld. Behalve een analyse van de belang-rijkste naoorlogse veranderingen en de mythen die ontstonden, bevat de studie een onderzoek naar de filosofische en psychologische impact van de oorlog. Lowe eindigt zijn indrukwekkend betoog met een

Boeken- en bladen-redacteur: Martin Maassen, martin.maassen@doopsgezind.nl Tenzij anders vermeld zijn de bijdragen op deze pagina’s van zijn hand.

23

De zonnetjes bij de besproken boeken en bladen geven de waardering van de recensent weer. Die kan uiteenlopen van één zonnetje (niet best) tot vijf (mag op uw nachtkastje niet ontbreken).

Een beetje vrede, dat kan helemaal niet. Zeker in de bijbel niet. Want wat vrede nu ook precies is – als het íets is, dan is het totaal. Niet een beetje. Niet klein. Vrede is er, of is er niet. Een beetje kan niet. Vrede is over-rompelend. Allesbepalend. Vrede is totaal. En vrede is lastig. Lastiger dan het lijkt. Het lijkt mooi om het grootse ideaal van vrede tastbaar te maken in iets kleins, in kleine daden van verzet tegen de wereld, in het beeld van een grassprietje dat beton splijt. Iets dat je aan kinderen kunt leren, dat je kunt voorleven, dat je kunt overdragen, verspreiden. Maar dan ga je voorbij aan wat vrede is. Vrede is overgave. Volkomen.

Vrede is in de bijbel ten eerste en ten diepste een oorlogsterm. Vrede is iets dat jij als agressor aanbiedt aan de stad die je belegert, zodat de inwoners totale vernietiging kunnen afkopen, op jouw voorwaarden.1 En hoewel vrede misschien voor beide partijen te prefereren is, laat het toch de vuige smaak van machtachter, de reuk van ongelijkheid, van het minste van twee kwaden. Vrede is kostbaar, want komt tegen een prijs die het onderste uit de kan haalt. Vrede is een risico. Want zal de ander, de tegenstander, degene die aan de winnende hand is, zich daadwerkelijk aan de afspraken houden? Zo niet, dan sta je met legere handen dan daarvoor. En wat dan? Als accepterende partij waag je de gok, in de hoop dat de ander zich aan zijn eigen voorstel houdt. Maar werkelijke garantie heb je niet. En dus heeft vrede te maken met vertrouwen tegen beter weten in, of mis-schien met de moed der wanhoop.

Vrede in de bijbel is niet iets dat je kunt eisen, of afdwingen, of ‘sluiten’ of ‘overdragen’. Vrede kun je krijgen als je mazzel hebt en je tegenstander mild is, of het vechten beu. Of je kunt vrede geven, als jij die macht hebt. Altijd bestaat vrede tegen een achtergrond van machtsongelijkheid, van overgeleverd zijn, van dankbaar-heid, van machteloosheid, van er het beste van maken.

24

Oorlogstaal

‘ Een beetje vrede’? Een beetje vrede is als een beetje verdrinken, een beetje klaarkomen, of een beetje alcoholist zijn.

bijbel

Vrede is níet per se iets moois. Vrede heeft een (hoge) prijs. Vrede ontstaat door dreiging. Vrede betekent mogelijk lijfsbehoud in een chaotische werveling van vernietiging. Vrede accepteren is niet geheel vrijwilligen eigener beweging… Je accepteert vrede omdat je niet anders kunt. Want anders sterf je. En sterven is onherroepelijk.

Zelfs in het ‘vredelievende’ Nieuwe Testament blijkt steeds die oorlogsachtergrond. ‘Mijn vrede geef ik jullie’, zegt Jezus in Johannes 14:27: Ik laat jullie vrede na: mijn vrede geef ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan. Maak je niet ongerust en verlies de moed niet. Die laatste regel: ‘Maak je niet ongerust en verlies de moed niet’ is oorlogstaal, terug te vinden aan het begin van iedere veldslag in het Oude Testament. Herstel, iedere gewon-nen veldslag. Die oproep tot vertrouwen in Gods kracht tekent de werkelijke (geestelijke) strijd van de Israëlieten: zijn ze trouw? Geven ze zich over aan Zijn vrede? Of verliezen ze jammerlijk… lijf en leden, én geest? Zo speelt die vraag naar de overgave, naar vertrouwen tegen beter weten in, in alle vredesteksten een rol. Vrede is durven, ook als je in je broek poept van angst. Omdat je niet anders kunt dan je overgeven.

Het is de overgave die de idee van de bijbelse vrede voor ons zo lastig maakt. En tegelijkertijd is het die overgave die ‘een beetje vrede’ een onmogelijk concept maakt. Je kunt je niet ‘een beetje’ overgeven. Dan ben je verloren. Je accepteert vrede, of je wordt weggevaagd. Zelfs als het gaat om Gods vrede, of die van Jezus. Volkomen overgave – of de dood. Hij geeft je Zijn vrede, zoals de wereld die niet geven kan. Aan jou, aan ons allen, de vraag: geef je je over? <<

25

Vrede is overgave om te redden wat er nog te redden valt. Met je rug tegen de muur, in het zicht van de vijand. En soms is dat God.

Zo zijn er ogenschijnlijke prachtteksten als Jes. 26:3. De standvastige is veilig bij u / vrede is er voor wie op u vertrouwt. Of vers 12 in hetzelfde hoofdstuk: Geef vrede Heer, alles wat wij deden hebt u voor ons gedaan. Je zou er zo een galmend kerklied op kunnencomponeren. Fantastisch. De context echter is die van vernietiging, van strijd en geweld, wraak en straf en totale ondergang. Jesaja 26 is een strijd zoals die in Deuteronomium 20 wordt gevoerd, maar dan één waarbij God zelf het volk belegert, letterlijk. En zij hebben met hun rug tegen de muur geen andere keuze dan overgave, op Zijn voorwaarden: trouw en vertrouwen. Het alter-natief is: dood. Dood. Dood. En met grof geweld.

Of zoals Jesaja 27:2-5 God laat zingen:Op die dag zal men de prachtige wijngaard bezingen.Ik, de HEER, houd de wacht over mijn wijngaard,steeds opnieuw bevloei ik hem.Dag en nacht zal ik de wacht houden,zodat niemand hem kan schaden;ik koester mijn woede niet.Maar zou ik dorens en distels dulden?Strijdbaar ga ik eropaf,al dat onkruid steek ik in brand –tenzij men mijn bescherming zoekten vrede met mij sluit,ja, vrede sluit met mij.

In de loop der eeuwen zijn we gewend geraakt aan die teksten. We weten: God heeft hier natuurlijk gelijk, het recht aan Zijn kant. Want het volk was ontrouw geweest – et cetera, et cetera. Dit is gewoon rechtvaardig-heid. Weten we. Geïndoctrineerd door diezelfde teksten als we zijn. Maar een willekeurig onderdrukkend regime vindt haar eigen onderdrukken van opstandelingen óók rechtvaardig. Bezien vanuit de positie van degene die vrede biedt hebben de aanbieders gelijk. Dat is de ellende met vrede. Vrede bestaat bij de gratie van degene die de macht heeft.

En daarmee is het beeld van vrede in de bijbel eerlijker, realistischer dan veel van onze moderne idealen. De bijbel weet: vrede heeft alleen betekenis tegen een achtergrond van geweld en machtsongelijkheid.

tekst Wieteke van der Molen – illustratie Feiko Wouda

1 Lees de oorlogswetten van Deuteronomium 20 om te begrijpen tegen welke achtergrond ‘vrede’ functioneert in de bijbel.

Een beetje vrede

Vrede is durven, ook als je in je broek poept van angst

De doopsgezinde gemeente Aalsmeer vraagt een

predikant/voorganger m/v80 tot 100% (proponent van de ads)

Wat hebben wij te bieden?> Een bloeiende Gemeente met 258 leden en 148 vrienden, die zichtbaar is in de samenleving;> Een werkplek te midden van een professioneel team en een groot vrijwilligersnetwerk;> Een fraai en groot kerkgebouw met veel faciliteiten;> Een pastorie in Kudelstaart (gemeente Aalsmeer);> Een honorering overeenkomstig de richtlijnen van de ads.

Wat wensen wij?> Een inspirerende herder m/v met uitstekende preekkwaliteiten en oog voor vernieuwing;> Iemand die samen met de Gemeente onze visie kan uitdragen;> Iemand die sterk is in pastoraat in al haar facetten;> Iemand die, waar nodig, de kringen (bege)leidt;> Iemand die bereid is mee te denken met de Zin-Inn;> Iemand die de oecumene een warm hart toedraagt;> Iemand die houdt van jonge en oude mensen en iedereen daartussenin.

Voor nadere informatie over deze vacature en onze Gemeente, zie www.dgaalsmeer.nl of bel met Paulien Walch, 06 10 50 01 91. Reacties graag vóór 30 september 2018 aan beroepingscommissie@dgaalsmeer.nl.

kort

27

In kerken wordt veel vergaderd en daar hoort koffie bij. Niet zo gek: de drank wekt aandacht en alertheid op.

offie wordt geassocieerd met gezelligheid en dus verbondenheid. Verga- deren is er in wezen op uit om consensus te verkrijgen en problemen op te lossen: een soort vrede. Koffie was vroeger een luxe-product en werd geserveerd in koffie-huizen. Boedelinventarissen en bodemvondsten documenteren vanaf de tweede helft van de 18e eeuw een groeiende populariteit van het koffie-drinken in huiselijke kring. Het gebruik van koffie in kerken is een uitvloeisel van die burgercultuur.In de vermaningen van Haarlem en Itens treft men 19e-eeuwse koffiekan-nen aan. Ook Warga bezat er een. Ze illustreren dat koffie en vergade-ren ook in doopsgezinde kringen goed samenging. Tijdens de kerke-lijke vergaderingen wenste men zich te omgeven met de luxe van koffie en wat daar bij hoort aan kopjes, lepeltjes en suikerpotten. Spullen die de beter gesitueerden ook thuis kenden. En vooral zij hadden zitting in de besturen van de gemeenten.

KraantjesDe bekende kraantjeskannen op drie

pootjes met één of meer koperen kranen kwamen vanaf omstreeks 1700 in de mode. Het verhoudings-gewijze hoge deksel was de maat voor de benodigde hoeveelheid dure koffie. Het formaat van de kannen, voor een liter of meer, maakt duide-lijk dat hiermee niet de hele gemeen-te van een kop koffie voorzien kon worden. Zulke kraantjeskannen zijn typisch voor Noord-Nederland en worden in verschillende kerken in Nederland gevonden. Bekend zijn vooral de exemplaren van tingieters als de Groningse firma’s Amsing en Reijenga die werkzaam waren tot in het begin van de twintigste eeuw. Tot ver in de twintigste eeuw zetten de gebroeders Ruben het bedrijf van J.W. Reijenga nog voort.

De kraantjeskannen van Itens en Warga sluiten aan bij het Noord-Nederlandse beeld. De kan van Itens is van onbeschilderd tin, die van Warga is zwart gelakt en heeft een eenvoudige versiering. De twee ijzeren kannen in Haarlem hebben totaal geen decoratie en zijn daarom bijzonder. Het zijn cilinders met een grotere inhoud. Dat suggereert dat er

ook koffie geschonken werd bij de broedervergaderingen. Klinkt in deze eenvoud de doopsgezinde soberheid door?

InteressantVan geen deze kannen is precies bekend door wie ze gemaakt zijn.De kan van Itens heeft wel een merk aan de binnenzijde van de pot, zoals dat hoort bij een ambachtelijk ver-vaardigd exemplaar, maar het merk is niet goed leesbaar. Het zou dat van de firma Amsing kunnen zijn. De anonieme blikken of ijzeren exemplaren zijn veel zeldzamer: ze zijn kwetsbaarder dan de tinnen en werden eerder weggegooid.

Als voorwerpen van materiële cultuur zijn de kannen al interessant. Als ‘profane’ getuigen van kerkelijke vergadercultuur zijn ze dat zeker. Hoe opmerkelijk dat een drank, die oorspronkelijk in de Arabische wereld in moskeeën genuttigd werd in een strikt religieuze context, via koffiehuis en burgerhuis gemeengoed is geworden in het kerkelijk gebeurenin Nederland! <<

Marco Blokhuis is als erfgoedspecialist voor het protestantisme verbonden aan Museum Catharijneconvent. Rineke Verheus-Nieuwstraten is lid van de commissie Kerken en Kunst van de ads. Gemeenten kunnen advies inwinnen overde inventarisatie van hun roerend erfgoed via info@ads.nl.

Is er in uw (nog) niet geïnventariseerde vermaning ook een kraantjeskan? Laat het weten via info@ads.nl.

het object

tekst Marco Blokhuis & Rineke Verheus-Nieuwstraten – foto’s Museum Catharaijneconvent

K

Koffiekannen | Itens, Warga & Haarlem

Tinnen kraantjeskan met onderzetter en komfoor, 19e eeuw Doopgezinde Vermaning Itens

Zwartgelakte tinnen kraantjeskan met onderzetter, 19e eeuw. Vroeger: Doopsgezinde Vermaning Warga

Blikken kraantjeskan, 19e eeuw Vereenigde Doopgezinde Gemeente Haarlem

Hetzij in vreugde, hetzij in verdriet,op alles had moeder een lied.

Na een uitermate boeiend leven is plotseling van ons heengegaan onze lieve, zorgzame moeder

Afke Annema-Fabersinds 25 juli 1993 weduwe van

Hedman Annema

* 5 augustus 1925 † 27 juli 2018

Liesbeth Tonny

De crematieplechtigheid heeft op 3 augustus in besloten kring plaatsgevonden.

Correspondentieadresmevr. E.A. Annema | Statenhoek 12 | 1506 vp Zaandam

Mijn wens is om dagelijks het grote wonder,dat Liefde is, uit te dragen

Vertrouwend op Gods liefde is overledenonze lieve moeder, schoonmoeder en oma

Carolien Franke-Barendsensinds 4 december 2012 weduwe van

Jan Cornelis Franke

* Apeldoorn † Goes 7 september 1925 31 juli 2018

Amsterdam Erica Franke Almere Jolanda Franke Marleen Brasschaat (B) Max Franke & Liliane Van Hooydonck Emily & Jonas Mick

Vrijdag 3 augustus hebben wij in besloten kring afscheid genomen.

Correspondentieadres Sluis 118 | 1357 pc Almere

Bedroefd geven wij u kennis van het overlijden van onze lieve moeder en (over)grootmoeder

Maria Rümke-van HoornMiek

Zij was vol belangstelling voor de mensen om haar heen. Wij zullen haar warmte en

betrokkenheid missen.

* Zeerijp † Badhoevedorp 28 januari 1920 28 juli 2018

Hans Rümke & Myrna Kooi Chris Rümke & Corrie Verbeek (achter)kleinkinderen

Wij hebben afscheid genomen op donderdag 2 augustus 2018.

Correspondentieadres PC Hooft Uitvaartonderneming, t.a.v. familie Rümke Kabelweg 22 | 1014 bb Amsterdam hcrumke@gmail.com of chrisrumke@gmail.com

26

28

Fietsenvoorvrede

heeft gelegen weet ik niet, maar van de neutronenbom heb ik nadien niets meer gehoord.

De bakfiets was een maatje te groot voor mij. Maar op mijn gewone fiets fietste ik voor vrede jaarlijks mee in een provinciale fietstocht, als protest tegen de aanwezigheid van kern-wapens in Nederland. Duizenden fietsers verzamelden zich in de Utrechtse Berekuil om van daaruit verder te fietsen naar de vliegbasis Soesterberg. ‘De tegenstander’ had onderweg traditioneel kraaienpootjes gestrooid om lekke banden te ver-oorzaken, maar wij lieten ons niet tegenhouden.

Het waren mooie tijden, maar wel eenzame. Geen van mijn klasgenoot-jes had ook maar iets op met de strijd voor de vrede. De spijkerpakken en het lange haar van mijn vader riepen bij hen eerder hoon dan bewondering op. Wat een herkenning toen ik decennia later doopsgezind werd! Opeens ontmoette ik mensen voor wie vrede een levenshouding was, en die hun handelen in het teken stelden van een vreedzame en rechtvaardige

samenleving. Een gemeenschap van vredesmensen, verzameld in een vredeskerk.

Was in mijn jeugd ‘vrede’ vooral ‘geen wapengeweld’, gaandeweg is mijn denken over vrede verbreed. Wat is vrede? Is vrede altijd geweldloos, of is geweld soms gerechtvaardigd om vrede te bereiken? Wat is dan geweld? Bestaat er vrede zonder gerechtigheid of gerechtigheid zonder vrede? Geldt vrede alleen voor mensen of deelt heel de schepping erin mee? Is vrede vooral doen, het voorbeeld van Jezus van Nazaret navolgen? Of valt er meer te zeggen over de verbinding tussen (doperse) spiritualiteit en vrede? Wat is innerlijke vrede en kan die los van uiterlijke vrede bestaan?

Fietsen voor de vrede doe ik niet meer. Ik fiets nu om bij de kerk te komen of om gemeenteleden te bezoeken. Maar elke keer als ik door de Utrechtse Berekuil rijd, zie ik in gedachten weer die talloze fietsers voor vrede voor me. Zouden er toen ook doopsgezinden bij geweest zijn? <<

tekst Carolien Cornelissen

ie bakfiets was een volstrekt andere dan de bakfietsen die heden ten dage het verkeers-beeld kleuren. Onze bakfiets was niet bedoeld voor het vervoer van kinde-ren, maar voor het voeren van acties. Het was een zogenaamde actie-bakfiets. Hij was het gezamenlijk bezit van een kleine groep activisten in ons tamelijk conservatieve dorp.

Afhankelijk van het seizoen werd de fiets opgetuigd en gevuld met allerhande materiaal voor vredes-acties. Toerend door het dorp werden de dorpsbewoners opgeroepen fol-ders, posters en buttons in ontvangst te nemen en zich te scharen achter het doel van de desbetreffende actie. Wat ze meestal niet deden. Mijn vader was prominent lid van de groep en zat vaak achter het stuur van de bakfiets. Zoals in oude tijden de koopman door de straten reed en riep: ‘Haring, verse haring!’, zo riep mijn vader vanaf zijn bakfiets: ‘Neutronenbom, neutronenbom!’ Neutronenbommen waren niet verkrijgbaar aan de kar, wel stickers en flyers tégen. Of het aan mijn vader

In het dorp waar ik in de jaren zeventig opgroeide, behoorde ik tot de sociale klasse van de bakfiets.

Carolien Cornelissen is predikant in de doops-gezinde gemeente Utrecht en lid van de Adviesgroep Geestelijke Zaken van de ads

D

column