Err

egin

a E

rreg

ente

a / R

eina

Reg

ente

, 8 -

2000

3 D

onos

tia-S

an S

ebas

tián

- Tel

. 943

48

33 4

4 - F

axa

943

48 3

3 40

- w

ww

.san

seba

stia

n201

6.eu

- in

fo@

sans

ebas

tian2

016.

eu

IFK

/CIF

P20

0740

0A /

TEE/

REL

012

0069

7 - 1

0016

n I 2

009-

06

Igor Calzada

Hitzaurrea · Jasotako dokumentazioa aztertu ostean eta · `DSS2016lab´-eko teknikariekin bildu eta eztabaida saioa buruto ostean; Bi modutan antolatu dut honako iruzkina: (1) Komentarioak: Dokumentazioari zegozkion nere komentarioak atxekiz. (2) Ekarpena: Nere eztabaida/gogoeta mapa mentala gehituz, ekarpen nagusi moduan.

1

1 Donostia 2016 hautagaitza euskaratik, Koldo Izagirreren testutik hartua.

Err

egin

a E

rreg

ente

a / R

eina

Reg

ente

, 8 -

2000

3 D

onos

tia-S

an S

ebas

tián

- Tel

. 943

48

33 4

4 - F

axa

943

48 3

3 40

- w

ww

.san

seba

stia

n201

6.eu

- in

fo@

sans

ebas

tian2

016.

eu

IFK

/CIF

P20

0740

0A /

TEE/

REL

012

0069

7 - 1

0016

n I 2

009-

06

(1) Komentarioak:

0.- Hizkuntza aniztasuna eta nortasun konplexuak: Euskara subjektua. Aniztasuna aipatzen dugunean, mestizaia eta antzerako kontzeptu postmodernoak erabiltzen ditugu. Nortasun konplexuak aipatzen ditugu ere. Edozein modutan, eta bukaera Euskal Hiria-rekin izango denez, datorkidan lehengo ideia, aniztasun eta hitzen hirian, subjektua, hasera-haseratik euskara izatea litzateke. Alegia, hizkuntzen hiri eta sare honetan, euskarak subjektu eta nodo proaktibo bat bihurtzea litzateke helburua; beste hizkuntzekin etengabeko hartuemanean. Dependentzia, diglosia edota elebitasun asimetrikoa gaindituz belaunaldi berri eta “natibo digitalen” hazkunde mailakatua aprobetxatuz. Hori litzateke erronka nagusia. Jakina, horretarako, oso garrantzitsua zaigu, hizkuntzen aniztasuna kudeatzea; hizkuntzak, nortasun konplexu horien amalgama sorturik, gizabanakoen narratiba pertsonalean, bizipenetan.

1.- Elkarulertzea. Jakina denez, egoera soziolinguistikoa euskararen hitzen hiriko hiru eremu administratiboetan oso bestelakoa da. Aipatua aurretik, euskara vs espainolaren arteko egoera diglosikoa, agian komenigarria litzateke, antagonismoetan baino, hizkuntzen osagarritasunetan zentratzea. Alegia, elkarulertzea. Frantsesarekin gauza bera, Iparraldeko eremua hartzen badu ere. Premisa honakoa beharko luke: Euskal hiztunak dauden lekuan dagüela euskara. Hemen datorkigu lehenengo debate zentrala, lurra vs airea2. Alegia, euskara analogikoa vs digitala eta bere lotura gune presentzialekin. Azkenik, ingelesa nazioarteko lingua franca eta are gehiago esango nuke nik: Sarearen eta mundu birtualaren etengabe elkarrekintzaren hizkuntza. Hemen estrategia handienekin joaterena beharko luke. Kasu honetan, euskara, duda barik, ingelesarekin izan beharko luke bidaide. Sarri, euskara vs espainolaren antagonismoak ez ditu errealitate konplexuagoak erakustarazi hizkuntza politikaren estrategia eta eztabaiden baitan. Egun, eta besterik gabe, egungo gizarte sarearen3 garapena dela-ta, hizkuntzen arteko elkarulertzea eta elkarbizitza etengabea, ekidinezina eta oso onuradura zaigu; aniztasun eta aberasgarria baita. Horratx gure helburua, euskara subjektu gisa, hitzen hiri horretan kokatu, besteekin etengabe elkarulertze eta elkarrekintzan, sorkuntzan. 2 Echeverría, Javier. Los Señores del Aire: Telépolis y el Tercer Entorno (Barcelona, Destino, 1999). 3 Castells, Manuel. Comunicación y Poder (Barcelona, Alianza Editorial, 2009).

Err

egin

a E

rreg

ente

a / R

eina

Reg

ente

, 8 -

2000

3 D

onos

tia-S

an S

ebas

tián

- Tel

. 943

48

33 4

4 - F

axa

943

48 3

3 40

- w

ww

.san

seba

stia

n201

6.eu

- in

fo@

sans

ebas

tian2

016.

eu

IFK

/CIF

P20

0740

0A /

TEE/

REL

012

0069

7 - 1

0016

n I 2

009-

06

2.- Elkarbizitza: Solapeak & Praktikak. Hizkuntzaren erabilera motak oso garrantzizkoak dira egun ulertzea. Gune hiritar edo herritarrak zehaztea ere. Euskararen kasuan, hiritartasun fenomeno bat bizitzen ari garenaren susmoa dut, azken datu soziolinguistikoei begira. Koldo Izagirreren gogoeta oso interesgarriaren aritik jarraituz, “zentroak, anitzak dira, anitza ez dena ezin liteke zentroa izan”. Alegia, 2016rako Donostia hizkuntzen elkarbizitzaren adibide bihurtuaraziko bagenu…Beti ere, euskara ardatz, moderno eta dinamikotasun mailari eutsiz. Elkarbizitza horretan, kudeaketa konplexuaz ari garela bi fenomeno gerta litezke: a.- Hizkuntzen arteko elkarbizitzarako solape edota harreman berri bat sortzeko beharra. Are gehiago, batipat aro digitalak dakarren berehalakotasunari erreparatuz, hizkuntzen kodetze eta itzulpen sistema azkarrek bermatuko dutelako, bi edo hizkuntza gehiagoren arteko ekoizpen prozesu aldibatekoa. Horrek euskara erabilera bermatuko luke eta bide batez eleaniztasunaren erabilera espontâneo eta naturala bideratuko lituzke.

3.- Berrikuntza eta errealismoa. Kontzeptu eta berrikuntzaren ideiak aplikatzen ditugunean, kaleko errelitatea eta hiritarren pertzepzioa oso kontuan hartu behar ditugu. Hein handi batean, eta zehazkiago hizkuntza politikak aro analogikoa ezagutu duelako. Txepetx eta Txillardegi, gurean, eta Fishman kanpotik, errealitate presentziala, alegia hizkuntzaren erabileraren fenomeno fisikoa kontuan hartu baitute. Gizarte sareak eta bapateko sare gizarteak dakarren oldea hizkuntzaren kudeatarako kontu berria da guztiz. Beraz, iruditzen zait, gizarte zibila oso kontuan hartu behar dela proposamenak egiten direnean. Labur dezadan, kontzeptu batzuren inguruko nere ikusmoldea: 3.1.· Euskara eta Europako hizkuntza gutxituak: Euskara, Europako mapan oso posizio esanguratsua betetzen du. Agian ez hainbeste batazbesteko elebidunen mailari erreparatuz, baizik eta, gizarte bezala eraginarazi duen bilakaera azken bi hamarkadatan. Oso aipatzekoa da beraz, gizarte mugimendu eta zehazkiago esanda, Ikastolen mugimenduak hasera haseratik hartu zuen buruzagitza funtzioa. 3.2.· Hirigintzari dagokionez: Iruditzen zait, eta Euskal Hiriarekin bukatuko dudalarik, oso gai garrantzitsua dela, sarri ahazten duguna, ta orain digitalizazioaren kulturan buru-belarri barneratuko garelarik, harreman sareak kalean gertatzen direla jakiteak; eta kalea dela hain juxtu, hizkuntza gauzatzeko espazioa. Hartara, espazio publikoen diseinuan hizkuntzaren aldagaia oso kontuan hartzekoa litzateke ere

Err

egin

a E

rreg

ente

a / R

eina

Reg

ente

, 8 -

2000

3 D

onos

tia-S

an S

ebas

tián

- Tel

. 943

48

33 4

4 - F

axa

943

48 3

3 40

- w

ww

.san

seba

stia

n201

6.eu

- in

fo@

sans

ebas

tian2

016.

eu

IFK

/CIF

P20

0740

0A /

TEE/

REL

012

0069

7 - 1

0016

n I 2

009-

06

aurrerantzean. Auzo-bizitza (garai bateko auzolana hori) agian errekuperatzeko gizarte lana beharko genuke egin. Hizkuntza izanik elementu zentrala. Zentzu horretan, une honetan burutzen dihardudan zenbait proiektu datozkit gogora ikuspuntu honekin. Alegia, etorkin eta eleaniztasuna uztartzeko auzo mailatan oso baliotsu bihurtzen diren interbentzio mikroak. ·3.3.·2.0 logika, digitalizazio gizarte prozesua, industria, ahozkotasuna eta jabetza: Agian bukaerarako utzi dut, gai potoloena litzatekeena. Hurrenez hurren:

a.- 2.0 logika: Gizarte Sareen galbahearen atezuan gaude egun. Gizarte Sareak dagoeneko Social Media ere bihurtzear daude. Ekonomia eta gizarte bizitzaren erdigunean jarri dira, krisialdi baten ekaitzaldiaren zaparradapean. Eta dudarik gabe, kulturgintza ezezik gizarte bizitza antolatzeko 2.0 logika edo sare logika txertatuarazteko bide garbia izango da. Eta guzti hau, hizkuntzen bidez. Euskararen I+G+b-a sortzerako bidean, elementu nagusi izan daitekenaren duda izpirik ez dut. Bestelako kontu bat izango da, Gizarte Sare TMak (facebook, tuenti eta twitter, nagusiki), zertan geratuko diren. Euskarazko produkturik edo sortu behar den, azpikomunitateak eratuz. Eta agian horiek denak, .eus domeinu linguistikoaren aterkipean. Baina guzti horiek erantzuteke ditugu oraindik. b.- Digitalizazio gizarte prozesua: Konektatu eta ez-konektatuen hesi digitalak berebiziko garrantzia du gurean. Are gehiago, hizkuntzaren erabilera eta sustapena kanal birtualetik ERE bideratzea denean erronka. c.- Industria: Uste dut aukera bat dela, hizkuntzen industriena. Hala ere, errealismora joaz, uste dut oraindik “euskalgintza” deitu dezakegun, euskara produktu/zerbitzu bezala hartzen duen “sektore” ekonomikoa, hasierako fase batean dagüela. Komenigarria litzateke industriaren nozioa hartzen joatea, alegia, sektore autokonsideratzea lehenik eta behin. Baina noski, ustiatzeko bide bat izan liteke duda barik. c.- Ahozkotasuna: Oso egokia, eta adibiderik garbiena bertsolaritzaren bilakaerarekin ikusten ari gara, ekitaldiz ekitaldi. Ez soilik, ahozkotasuna bera, bertsolaritzaren praktika gisa nola kudeatzen ari den ikusiz, baizik eta publikoa, audientziaren tratamendu eta kudeaketa zein izaten ari den. Duda barik, ahozkotasuna euskararen elementu zentrala izan liteke. d.- Jabetza: Debate zabala da. Oraindik itxi gabekoa. Eta zeresan handikoa, digitalizazioaren gizarteratze fasean sartzen ari garenean. Ikusiko dugu. Baina planteagarria dena.

Err

egin

a E

rreg

ente

a / R

eina

Reg

ente

, 8 -

2000

3 D

onos

tia-S

an S

ebas

tián

- Tel

. 943

48

33 4

4 - F

axa

943

48 3

3 40

- w

ww

.san

seba

stia

n201

6.eu

- in

fo@

sans

ebas

tian2

016.

eu

IFK

/CIF

P20

0740

0A /

TEE/

REL

012

0069

7 - 1

0016

n I 2

009-

06

(2) Ekarpena: Eztabaida izan ostean `DSS2016lab´-eko teknikariekin honako ideia multzo hau iruzkindu ahal izan dut, mapa mental baten forma hartuta. Jarraian, saioaren osteko, ideia jasak eman duena, mapa mentalaren moduan antolatua. Ideia multzo hauek Euskara 2.0 ideia estrategikoekin bat etor litezke hein handi batean (http://www.igorcalzada.com/euskara-20-berrikuntza-euskara).

Err

egin

a E

rreg

ente

a / R

eina

Reg

ente

, 8 -

2000

3 D

onos

tia-S

an S

ebas

tián

- Tel

. 943

48

33 4

4 - F

axa

943

48 3

3 40

- w

ww

.san

seba

stia

n201

6.eu

- in

fo@

sans

ebas

tian2

016.

eu

IFK

/CIF

P20

0740

0A /

TEE/

REL

012

0069

7 - 1

0016

n I 2

009-

06

0.- Hizkuntza “zaharrena”: Bakarrik? Hori al da Europari esateko daukagun guztia?4

Uste dut, Europako hizkuntza urrien inguruan egin genezaken konparaketa azkar batean, bi multzo egin genitzakeela: Bata, “museo” hizkuntzak izan daitezkeenak: Alegia erabilera sozial urria, hizkuntza dominante handia, testimonialtasun eta instituzionalizatze maila altua (hizkuntza nazionala), atributo oso tradizionalekin erkatuegia (eliza, tradizioa, folklorea,…) Honen barruan, irish-gaelic, scottish-gaelic,… Biga, “gizarte” hizkuntzak izan daitezkeenak (hauek osasuntsu edo biziagoak gutxienez): Alegia erabilera sozial handia (edo gutxienez hazkunde prozesuan), prestigioa, eboluzionatzen jakin duen hizkuntza, modernoa, irekia, eleaniztasunera saltoa emana, tradizioarekin elkarbizitzan (ez dependentzian),… Honen barruan, katalana eta islandiera dira argienak. Agian, erdibidean, beste guztiak aurkitzen ditugu, batzuk alboratuak edo aldagai batzuk alde batera bultzatzen dituztelarik, eta beste batzuk beste aldera: Galiziera, galesera, euskara, faroeera, frisiera, suediera,... Guzti hauei agian honakoa aplikatu beharko genieke... 1.- Hizkuntza Bizia Bai!: Ekuazio bat. Zaharrena baino, Europari esateko daukaguna, gurea, hizkuntza bizia dela. Eta arestian aipatu moduan, orainartean izan duen bilakaera esanguratsua eta erakusgarri izan daiteke. Sare gizartean gaudelarik, molde honetan, agian Europako hizkuntza urrien aloban, honako ekuazio berri bat plantetzera nihoa:

Hizkuntza bizia =

Hiztun kopurua (elebitasunaren hazkunde-maila)

+ Konektatuen kopurua (konektibitate-maila)

+ Gizarte Sare eta Sarean presentzia/elkarrekintza

(Gizarte zibilaren proaktibotasun-maila

4 K.Izagirre-rekin ados argumentu nahiz arrazoietan. Ez naiz gehiago luzatuko kontu honekin beraz.

Err

egin

a E

rreg

ente

a / R

eina

Reg

ente

, 8 -

2000

3 D

onos

tia-S

an S

ebas

tián

- Tel

. 943

48

33 4

4 - F

axa

943

48 3

3 40

- w

ww

.san

seba

stia

n201

6.eu

- in

fo@

sans

ebas

tian2

016.

eu

IFK

/CIF

P20

0740

0A /

TEE/

REL

012

0069

7 - 1

0016

n I 2

009-

06

Eremu urriko hizkuntzak Europan

Frisiera

Katalana

Euskara Galiziera

Bretoiera

Galesa Irlandera

Eskoziako gaelikoa

Faroeera Meänkieli

Suediera

Islandiera

Biztanleak 2.772.533 Hiztunak 2 500 000

Biztanleak 5.900.000 Hiztunak 2 478 000

Biztanleak 2.799.846 Hiztunak 582 368

Biztanleak 640.000 Hiztunak 480 000

Biztanleak 4 328 535

Biztanleak 13.529.127 Hiztunak 9 118 882Biztanleak 3.015.558

Hiztunak 863 840

Bretoiera: Ofis ar Brezhoneg (Biztanleak, INSEE 2006; hiztunak, Sondage 2007) Euskara: IV. Mapa Soziolinguistikoa / IV. Inkesta Soziolinguistikoa (EUSTAT eta HPS / HPS, 2006ko datuak) Faroeera: http://en.wikipedia.org/wiki/Faroese_languageFrisiera: Province of Frysland Gaelikoa (Eskozia): http://www.amarauna-languages.com/Gaelikoa (Irlanda): Statement on the Irish languague 2006 (Irlandako Gobernua)

Galesa: Welsh Language Board (2001eko zentsua) Galiziera: INE eta IGE (Biztanleak, 2007; hiztunak, 2001eko zentsua) Islandiera: http://en.wikipedia.org/wiki/IcelandKatalana: http://www20.gencat.cat/portal/site/Llengcat/ (Dades i estudis) Meänkieli: http://es.wikipedia.org/wiki/Me%C3%A4nkieliSuediera (Finlandian): http://www.stat.fi/tup/suoluk/suoluk_vaesto_en.html

Biztanleak 5.300.000 Hiztunak 300 000

Biztanleak 9.000.000 Hiztunak 30-70 000

Biztanleak 5.500.000 Hiztunak 67 000

Biztanleak 48.778 Hiztunak 48 000

Biztanleak 313.000 Hiztunak 313 000

Une honetan kontu honen inguruan ikertzen nabil. Goiz beraz ebidentziak ematen hasteko. Edozein modutan, euskararen egoera klabe horietan hobetzea litzateke kontua, besteak beste. 2.- Belaunaldi “tuentiak”: Gizarte Sareak. Elebidun kopurua igotzen joan daiteke 2016rako. Horregatik zein izan daiteke egoera eta testuingurua belaunaldi “tuentiak” deitzen diren Y belaunaldi horren inguruan? Zein garrantzia izango dute sare gizartearen bilakaerek eta gizarte bizitzan hauek dakartzaten joera eta aldaketak? Aurrez aipatu bezala bi gauza lirateke kudeatu beharrekoak: Bata, elebidun euskaldunak sortzaile paperean izango duten funtzioa. Alegia, hizkuntzaren erabileran “konektore” lana egingo dute sareetan. Eta elebidun euskaldun “konektore” hauek praktika konkretuetan egingo dute sorkuntza. Hauek izango dira euskaraz sortzen denaren banguardia sortzailea. Heuren balioa erantsia gizartean, etengabeko proaktibotasuna. Biga, elebidun zein erdaldunen arteko mugetan hizkuntzen bizikidetza honako hiru parametroetan mugituko da: · Elkarbizitza eleaniztasunaren bidez. · Integrazioa eta bizikidetza. · Sopela modu natural eta espontaneoan.

Err

egin

a E

rreg

ente

a / R

eina

Reg

ente

, 8 -

2000

3 D

onos

tia-S

an S

ebas

tián

- Tel

. 943

48

33 4

4 - F

axa

943

48 3

3 40

- w

ww

.san

seba

stia

n201

6.eu

- in

fo@

sans

ebas

tian2

016.

eu

IFK

/CIF

P20

0740

0A /

TEE/

REL

012

0069

7 - 1

0016

n I 2

009-

06

3.- Euskararen geografiaren hiria: Euskal Hiria. Goiz dugu artikulatzeko, baina noski, Donostia, Gipuzkoa, Euskal Herria eta Kanpo Proiekzioak, euskara, subjektu linguistiko bihurtarazten dute. Nola egin genezake hiri bat euskara sareetan barna? Sareak beti ere, kalean ere bizikidetza erreztea bermatzen badu. Hiria, euskararena, beste hizkuntzena. Bizikidetzarena, auzoena. Herriena. Konektatuena. Sortzaileena, erabiltzaileena eta alderantziz. Iritziena eta ideiena. Zurea eta nirea. Gurea. Baita zurea, zatozena eta atzean uzten duzunarena. Oroimenean gordeko duzunera. Bizikleta eta kafearena. Hemendik, kanpora dihoana. Kanpotik barrura konektatua dagoena. Zabalik ikusten duguna, horrela sentitzen dugulako. Gurea ere, sentitzen dugulako. Handia ez, zabala. Hesirik gabe, irlak, bai, norberak aukeratzen dituenean. Ez inposatuak. Atzera begiratuz, aurrekoa egiteko beldurrik ez eta atzekoarekin itsuturik bizi ez dena. Txikien, herrien, auzoen,…azoka… Hiria, herrien konstelazioa Urbanoa, baita rurala, Berria baina eraikin zaharrekin egina, Umeena, Urrunak gertukoekin konektatuak, Geografiaren erpin batekoak beste erpinekoekin hartuemanean, Elkarrentzute, Elkarrulertze, Elkar hitzegitearen hiria. Elkar>hizketen hiria. Hitzen hiria. Euskal Hiria.

Igor Calzada

http://www.igorcalzada.com icalzada@yahoo.com

icalzada skype. +00 34 630.752876

http://www.linkedin.com/in/icalzada http://twitter.com/icalzada

http://www.facebook.com/icalzada http://www.slideshare.net/icalzada