WordPress.com · 2016. 7. 10. · ްއަތްމުކުޙ ެގުތަރާ ހަޠ 2 a ﺔﻣ ﺪ ﻘﻣ...

ޠހރތގ ޙކމތއ

1


:ލޔ ޖމކރ

ނއފރ حممد إبراهيم


2

a مقدمة

داحلم هللا املالع برو نيلاألو ديس دمحا منديلى سع المالسالة والصن، واي ،نريآلخ أما بعد،. يوم الدينبهديه إلى ه ومن اهتدى وعلى آله وصحب

މނމގ ބނޑނ ވހއސރ . ފރހމވގނވ ދނކ އސލމދނވ އނމ . ހދކރނވ ހރހގތއ ޝމލކރނވ ޖމޢދނކވ ޙޔތކއވޅށދނދނ

އނސނގ . އލ އދ ހރހހތރކމކނ މނކރ މތވރދނކވހރހރވތކމކށ ގވއނސނގ އތރފށއ . ޙޔތ ބޖވރކށދ އދއނއށ ރޙޣޛ ޙޞލކށދ މތދނކވފށ ފހ އނސނގ އތރ. ބރފށ ޠހރކރމކ މދނ އނމބޑށ ގވއލ އއކނތކވ

ޚޔލތކއ، ބދޢވރ ޝރކގ ޚޔލތކއ، ޚރފ. ޠހރކރމކ އނގ ޢޤދ ޠހރކރމވއދބރފށ ޠހރކރމކ . ވސނނތއ ހތނފލވއ ތއޙދގ ބނގ ހތގއ އޅމވ

ރސލ އނގވގތށ ޢމލތއ އއ އކލނގ هللا އބހ . އނގ ޢމލތއ ޠހރކރމވއދ ބރފށ ޠހރކރމގތރގއ އނގ ޖސމއ އނގ ފރނ ޠހރކރނ . ބހއޓމވއބހ ޖސމއ . ފހ މފތގއ މބޔނކރ ވހކތއ ގޅގނވނ މޠހރތއވ. ހމނއވ

.ފރމގ ޠހރތއވ

ޙޤޤގތނ . އއ ޙޤޤގތނނއ ޙކމގތނނވ. ދގތކށ ނޖސވއވ ޖސމ އދ ޙކމގތނ ޖސމ . ނޖސވނ ނޖސއއޗއ ޖސމގއ ޖހމނނވޖސމ

ހނ ކނ ނޖސވޔސ ޠހރވނޖމދގތނކރ ކނމގތ. ޙދޘވރވމނނވ ނޖސވނ. އދ ފނނ ޠހރވނޖހއރ ފނގޙޤޤތއ މޢލމތ އނގނޖހއވ. ނނނވފ

އއށފހގއ ޙޤޤނޖހގ . ފނގ ވހކ ބޔނކރމވއހނކމނ މފތގއ އނމފރތމ


3

ޠހރވނގތ ދނ ދޙދޘނ ޙދޘވރވމއ އދޙދޘނ. ބވތތއ ބޔނކރމވފނނތއޖނމ ވއޔކ މއއމތގމހނ ޠހރވމށ ޓކއއދ ޠހރވމށ. ބޔނކރމވ

އހނކމނ ވލގވހކވސ . ހމއކނ މއއމތށ ޚއޞކރވފއވ އއޗކވ

ފހ ހރހ . ނމނ ނނދނމވ ގ "كتاب الطهارة " އދ މފތށ . ބޔނކރމވ

އނ ފއޓވފއވނ "كتاب الطهارة " ފޤހފތތއ ގފޤހޢލމވރނ އބކލނ

އދ ޠހރތކ ބއއއޅކނތކށ . ޟޢގ މހއމކމށ ދލލކރއވމމއކމގ ފރހމ މޢލމތހރމކ ޝރޠއކމށވމއކ ކނމމސލމއގ ކބއގއ މ

ތ އދ އޅގނޑމނ ދވހނގތރގއ މއދ މމޢލމތ މދވފއވ. ލޒމކމކވ އބފޅނނށ މމއޟޢގ މހއމކމއ މމއޟޢގ މޢލމތ ބޔނކށދނމށޓކއ

އދ މފތ ލޔނއރ އޅގނޑ އހހދ ފތތކކ . އޅގނޑ މމއޟޢ އޚތޔރކރމވ

އއ، فتح باب العناية ގ علي القاري އއ، بداية اتهد ގ ابن رشد ،އއ فقه السنة ގ سيد سابق

. އވ فقه املسلم ގ اجلمل إبراهيم

އދ . ފރހމގތގއ ދއވމވ މފތގ ފއދ ދވހދރނނށ نه وتعاىل،اهللا سبحاދޢއކ

އދ ނކމތއޅގ . ދއވމވ توفيق އއރނނށ މފތގއވ މޢލމތތކށ ޢމލކރމގ

آمني. މކޑކޑ މސއކތ ޤބލކރއވ އޚރތގއ ނޖތގ ޒރއޔއއކމގއ ލއވމވ

ز وجلعكتبها الفقري إىل عفو ربه

د إبراهيمحمم .ހ1429ޞފރ 11

މ2008ފބރއރ 18


4

ފނގ ބޔނ

ފނ ބހގނވ ބއތއ

.ނވ ފނވއވސ ޤއދއ އކލވގނޢއމ ފނގ މރދކ އ :ޢއމފނ )1(

.މފނގ ހތރ ބވތއ ވއވ .މފނކ ޠހރވގނވ އދ ޠހރކށދ ފނކވ

.މއޠހރވގނވ އދޠހރކށދ ތނފނކވ .ވރފނއ ސނއއ ގނޑފނ -1

: األنفال [ I H GM L K J Z ] .ވޙ ކރއވފއވއވهللا މތ

އއއފނގ .ށ އކލނގ އޑނ ފނވއސވއވއދ ތޔބއމހނގ މއޗ " :މނއ ]١١ނމދށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ." ކރއވމށޓކއވޒރޢއނ ތޔބއމހނ ޠހރ

هم باعدبيني وبين خطاياي الل" .ޙގއ ވދޅވފއވއވހށމބނނވއ ދޢއލއސތފތداعابكميب رب التغالمرق وشالم لن نم ضياألب بقى الثونا يكم ايطايخ نم قنين مه :މނއ )الترمذي الرواه اجلماعة إ( "لج والماء والبردم اغسلني من خطاياي بالثهالدنس الل

ދރކރއވ هللاއބ ،އރއރފރތއ އރއއސފރތދމދ !އހއދވ ބޑކރއވރސކލކ " !ލކއހއދވ ބޑކރއވރސކ !ފދއނ މއޅއއ މއޅގފފތކދމދ ދރކށދއވނދވ

އހއދވ !ހދހދނ މލއނ ސފކރވފދއނ މއޅގ ފފތކނ މއޅ ސފކށދއވނދވމއޅގފފތކނ ޒރޢއނ މއޅ، ގނޑފނގ ފނއ، ،ސނއއ !ބޑކރއވ ރސކލކ !"ސފކށދއވނދވ

هللا މތ .ޠހރކށދ ފނކވ ގނވ އދޠހރވމއވސ .ކނޑގފނ -2

رسول اهللا .އކލގފނ ވދޅވއވ .ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނ ވއވ


5

އހރމނ ކނޑމތގއ !ގ ރސލއވهللاއ .އ މހކ ސވލކރއވ صلى اهللا عليه وسلمދ އހރމނ ބއމށޓކއ މދފނފދއ އހރމނ އ .ދތރފތރކށ އޅމއވ

އނ އހރމނ ވޟކށފނމ ބފނފދ ހސވ އހރމނ އ ފހ،.އފލމއވرسول اهللا ރވދނހއޔވ؟ ފހ،ކނޑގފނނ އހރމނނށ ވޟކ ފހ، .ފނށޖހދނއވ

އދ .އއޠހރވގނވ އދޠހރކށދ ފނކވ" .ޘފޅކރއވއވޙދ صلى اهللا عليه وسلم )رواه اخلمسة( ".އކނޑގއ މރވފއވ ތކތވސ ޙލލވގނވއވ

هللا މތ .ޠހރކށދ ފނކވ މއވސ ޠހރވގނވ އދ .ޒމޒމފނ -3

ن رسول أ" .އކލގފނ ވދޅވއވ .ރވވގނ ވއވ ރއސނލއވ ޢލގފނގކބއނ :މނއ )رواه أمحد( "بسجل من ماء زمزم فشرب منه وتوضأ عليه وسلم دعا صلى اهللا اهللا

ގނއމށ ފނބލދއއ ޒމޒމ اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسولހމކށވރނ "ނ ފނފދ ހއޕވއ ފހ،އއ) ފނބލދއއ ގނވމނ( .އދވޑއގތވ

."ކރއވއވއދވޟ

.ފނ ގނ ޒމނއވނދނ ބނނނކށ ހރމގ ސބބނ ތޣއޔރވފއވ -4 .އއތފޤވ ވޑއގނފއވއވކމށ ޢލމވރނ މފނވސ ޠހރވމށ ޞއޙވގނވ

.ސބބކ ޢއމފނގ ޙކމ މފނގއ ބކވ އތމއވ

ކރމހއއ ފނވރމހގ މފނގ މރދކ ވޟ :ފނކރވފއވއސތޢމލ )2(

ނ އޚތލފ މފނގ ޠހރތމދ ޢލމވރނގމދގއވ .ގނވނތކނ ވކވފނވއދ .ގނޢލމވރނ ވދޅވނ މފނވސ ޠހރވމށ ޞއޙވގނވކމށވ .އފދފއވ

ސބބކ މފނ ނޖސވގނވނކމށ .މމއސލގއ ރޖޙވގނވ ގތކވސ މއވ .ވގނވކމށ ސބތވގނވއވޠހރ! އދކއއތ .އއވސ ދލލއ އއސފއއ ނތވ

ކރއވގތ ވޟ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ، بيع بنت معوذرރއސނލއވ هللا މތ


6

އކލގފނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم،ހމކށވރނ " .ބޔނކރއވމނ ވދޅވއވއސތށފޅގއ ) އބހ ހކފއހރ ފނނ(ހރ ފނނއތޕޅގއ ބކވއތޕޅ ދނނވ

)رواه أمحد وأبو داود( ."ފނފއސވއވ

އކލގފނ އއދވހކ .ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ އ اهللا صلى اهللا عليه وسلمرسول ކށ މދނގ މގއގމތނ ޖނބވރ ޙލތގއ ހނނވނ

އހނދ ކއލއކށ އބހރއރ އކލގފނ ދރށޖހވޑއގނގސ .ބއދލވ ވޑއގތވ .ދނ އކލގފނގ އރހށ ވޑއގތމނ ޙދޘފޅކރއވއވ .ނއ ޠހރވލއވއވހއހރނ .އދޔއ ކނތކށހއޔވ؟ އބހރއރ ދނނވއވއރ ތބ ! އބހރއރއވ އ"

އހނވ ޠހރކނމތ ނތމ ކލގފނއކ މޖލސކރނ .ޙލތގއވ ވރއރހރ ޖނބ !އވ سبحان اهللا " .ކރއވއވޙދޘފޅ مى اهللا عليه وسلرسول اهللا صل .އހރނ ނރހނއވ

)رواه اجلماعة( ."ހމކށވރނ މއމނކ ނޖހއ ނވނއވ

އހނކމނ .ގއވނނޑ ނޖސނވނކނ އއސވދޔ ހދޘފޅނ މސލމއގ ހށގ .ނތވޠހރވމމދކ ޝއކއ ޠހރ އއޗއގއޖހ ފއބފނ

ޠހރ އއޗއ) ވތ ކފރފދކކނ ނސއބނ ނވތ ) (3( އބހ ފނގނމނ ނނކނނހއ (ޢއމފނގ ޙކމގއވހއ ހނދކ :އކވފއވފނ

އކމކ ޢއމފނގ ޙކމނ ނކމ . ވސ ޠހރ އދ ޠހރކށދ ފނކވމފނކ) ހނދކއހނނމވސ އފނ .ޠހރވނ ޞއޙއއ ނވނއވ އހނނމއ ދވފއވނމ އފނނ

.ރއސނލއވ އއމޢޠއޔގކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ .އގޒތގއ ޠހރވގނ ވއވ" ޒއނބ"ގ ދރކނބލނ مى اهللا عليه وسلرسول اهللا صل. އކމނ ވދޅވއވރމނ އޅނކށ އކލގފނ އހރމނގގތށ ވޑއގނ އވހރވގނ އހފނނނމ ނވތ ތޔކނބލނނށ ފސފހރތނފހރ ނވތ " .ޙދޘފޅކރއވއވ

މ ފހފހރ އދ އނ .ވށވކނނރފތފނނ އކމނ ހނއއށވރގނ ފހރ ފނނނއ


7

އވދވމނ ވއފހ ހނ .ވށވނމވސ ބވތއގ ފނނ ހނނނ ނވތ ކފރގ ކކފރފއހރމނ އކމނ ހނވއ .ފހ އއމޢޠއޔ ވދޅވއވ." ތމނކލގފނށ އނގށވ

އކލގފނގ އޒރކޅ ،ދނފހ އތރއކލގފނ .އވދވމނ އކލގފނށ އނގއފމއވމއޒރނ އކމނގ އތރކފނ " .އހރމނގ އތށ ދއވ ޙދޘފޅ ކރއވއވ

)اجلماعة رواه( ."ކރށވ

ގގތގއ ފނ ޠހރއއޗއ އއވޔސ ޢއމފނގ ޙކމ ނއސވދޔ ހދޘފޅނ އ .އދ ޠހރ ކށދނ އއޗކވ .އފނކ ޠހރ އއޗކވ ހ ހނދކބކވ އތ

މފނގ ދޙލތއ :ނޖހއ ނވތ ނޖސ އއޗއ އކވފއވފނ )4(

.ވއވ

ވސ ކލ ނވތ ފނގ ރހ ނވތ ފނގ އނޖހގ ސބބނ ފނގ -1 މފނނ ޠހރވނ ހއދވގނ ނވނކމށ ޢލމވރނ މޙލތގއ .ތޣއޔރވފއވނ

.އޖމޢވ ވޑއގނފއވއވ

ވހށ ކލއށ ނވތ ފނގ ރހއށ ނވތ ފނގ އނޖހގ ސބބނ ފނގ -2 ދލއ އބހ ޢއމފނގ ޙކމށ އއވސ ބ. އއވސ ބދލއ އއސފއނވނ

މގދލލކ މދނގއ .މޙލތގއ މފނނ ޠހރވނ ޞއޙވގނވއވ .އއސފއނވނއވޅކ ނޖސތކތ .އކޔނ ފނވޅއގ ވހކ ނނގތ ޙދޘވ "بضاعة" ހރ

އ اهللا عليه وسلم لىرسول اهللا صއވޅނ ވޟކރވދނތ އސޙބބކލނ .އޅވޅކވ

:މނއ )رواه أمحد( "شيئ لماء طهور الينجسها" .ޙދޘފޅ ކރއވއވސވލކރއވމނ

".އއވސ އއޗއ އފނ ނޖހއ ނކރނއވ .އފނ ޠހރވގނވއވ"

********


8

ނޖހގ ބޔނ

ކ މސލމގ މއޗށ އއނ ޠހރވނ އދ ގއނ ތނއގއ ޖހއޖނމ ނޖހގ މރދ

Z § ¦ ] .ވޙކރއވފއވއވهللا މތ .ޖބވގނވ ހޑ ކނމއއޗކވދވނ ވތނއ

رسول اهللا އދ ."އދ ކލގފނގ ހދނކޅ ޠހރ ކރއވހށކމވ ":މނއ ]٤: املدثر [ :މނއ )رواه مسلم( "اإليمان الطهور شطر" .ޙދޘފޅ ކރއވފއވއވ صلى اهللا عليه وسلم

".އއބއވޠހރކމކ އމނކމގ ދބއކޅ "

:ނޖހގ ބވތތއ

އ ޙއސގތނނއ އ .ދބޔކށވ ޝރޢތގއ ނޖސ ހމނއވފއވނ( .ނޖހކ ޖނބވރކމއ، ޙއޟވރކމއ، ނފސވރކމވ ޙކމގތނ .ޙކމގތނނވ

.)މމއޟގ ދށނ މބޔނކރނ ޙއސގތނވ ނޖހގ ބވތތކވ

ކ ނލއ ކނމވސ މރވފއވ ތކތގ މރދކ ޛބޙކރމ .މރވފއވ ތކތ )1( މތކތނ ކނޑއލވ އދ މތކތ ދރތބ ޙލ .އހނ ގތކށ މރވފއވ ތކއޗވ

ރއސނލއވ هللا މތ .ކނމ މސކޅކވސ މރވފއވ ތކތގ ޙކމގއ ހމނ އއޗކވرسول اهللا صلى اهللا عليه .އކލގފނ ވދޅވއވ .ރވވގނ ވއވ ގ ކބއނيثيواقد الل أبو

) رواه أبوداود( " فهو ميتة ماقطع من البهيمة وهي حية " .ފޅ ކރއވއވ حديث ،وسلمދރއތ ޙލ ކނޑއލވ ކނމމސކޅކ ފހ މރވފއވ ޖނވރކނ އތ" :މނއ ."ކވއއޗ


9

އބހ މދތ .ކނޑގއ ދރއޅ މހއ އދ ގށފޅނގ މބވތނ އސތޘނވގނވއވ ރއސނލއވ އބނޢމރގ ކބއނ هللا މތ .މރވފއ ވނމވސ ޠހރވގނ ވއވ

ޙދޘފޅ عليه وسلمرسول اهللا صلى اهللا .އކލގފނ ވދޅވއވ .ރވވގނވއވ

وأما الدمان فالكبد أما الميتتان فالحوت والجراد، :أحل لنا ميتتان ودمان " .ކރއވއވމރވފއވ ދއޗކއ ދލއއ އހރމނނށ " :މނއ) ماجه رواه أمحد وابن( " والطحال

.ވއ ގށފޅނގއމހ) ކނޑގއ އޅ(އއ . މރވފއވ ދތ ދނނއވ .ރވނވޙލލކ ."އއ މއއ ހނކށޓވ. އދ ދލ ދނނއވ

މބވތނ )މސލކށ ހނ، މމއކޅނދރ، ކނޑފދތކތ(އދ ލނހނނ ތކތވސ ތރއށ ވއޓނސ ހ މބވތގ އއޗއ ކއއޗއގއބ .އސތޘނވގނވއވ .އމމ ޝފޢ ވދޅވގތގއ މބވތގ ތކއޗކވސ ނޖހކވ. އނޖހއނވނއވ

.އކމކ ގނޢލމވރނ ވދޅވނ އއ ނޖހއ ނނކމށވ

ހނފދ ތކތ ޠހރވގނ ގ ދޅއ، ކހރއއ، މރވފއވ ތކތގ ކށޓއ، އތކތ هللا މތ .މތކތ ނޖސކމށ ދލލކރނ އއވސ ދލލއ އއސފއއ ނތވ. ވއވ

. ވދޅވއވ ނއކލގފ. ރއސނލއވ އބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވހދޔކރވނ ބކށޓއ މއމނގ އޅމހކށ) ތރއނ ގކނބލނއނބރސލގ އނބ(

. މރވމނ އ އއލއލނ އޅތނ އތރއކލގފނށ ފނވޑއގނ ޙދޘފޅ ކރއވއވ އބހ! (ކށ އއނ ފއދނނގނވ ކއވހއޔވނ އގ ހނނގއ އހނ ދބޣތޔބއމހ"

އކލގފނ ޙދޘފޅ . އއ މރވފއވ އއޗކވ. އމހނ ދނނވއވ.)" އކނ ކރށވ އނޢމ ސރތގ )رواه اجلماعة(." ހމކށވރނ ޙރމކރވފއވނ އކއމވ. "ކރއވއވ

هللا މތ ތފސރގއ ގއމކލމ )މރވފއވ ތކތ( "ميتة" ވނ އޔތގއވ145

ހމކށވރނ އއނ ޙރމކރވފއވނ . "ރއސނލއވ އބނޢއބސ ވދޅވފއވއވ


10

رواه ابن (." ފހ އގ ހމއ، ދތއ، ކށޓއ، ކހރފދތކތ ޙލލވގނވއވ .އގ މހވ )وابن أيب حامت املنذر

ޙއވނނ އހރއހރ ހނނ ލގ މރދކ ޛބޙކރވ ޟޢގއމމއ .ލ) 2( އބހ . މގ މދމނވރ މފވގނ ވއވއކމކ . ޙއޟގލއއ، ނފސގލއވ، ލއއ

ހ ކލ ނފލއ ހއޓސ ޙއޟގލއއ ނފސގލ ހދމގއ ޖހމނ ދވމށފއދ ޛބޙކރވ ޙއވނގ މސތކގއ ހކފއހނނ ލއއ އމސތކގ . ނތވލއއމއސ

هللا މތ .ލކޅކވސ މއސލއއނތވ ނރތކގއ ނނކމ ހއޓހނނ މދ

ابن ތފސރގއ މއޔތގ ] ١٤٥ :األنعام[ z y x Z ]. ވޙކރއވފއވއވ

ނނ އހރ ހއހރމއޔތގއ މވ ލގ މރދކ . "ވދޅވފއވއވ -رمحه اهللا - جريجއދ އގ ނރތކގއ ނނކމ ހއޓހނނ މދލކޅކ އއވސ މއސލއއ . ގނލއވ ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނهللا އދ މތ )أخرجه ابن املنذر(." ނތވ

ތލތރ މސފނގނޑގއ ރނގރނގށ ލގ . އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ -رمحه اهللا - احلسن البصريއދ . ޙލ އހރމނ މސ ކއހދމއވ އސރހނނށ އނނޙލ ނމދކމސލމނ އމހނގ ހނގރމތކގއ ޒޚމތކނ ލ. ވދޅވއވމދށ ހނނވނކށ ރއސނލއވ ޢމރގފނ ނهللا އދ މތ )ذكره البخاري(. އޅނވفتح (. ޙލ ނމދ ކރއވއވ އޒޚމނ ލއއސއއސހރވޑއގނނވ ހނދ ޒޚމވށ ބނކށ މލހތކނނއ ބހތކނ އނނލ އސވދޔ ދލލތކގ މއޗ )الباري

އ ސވލ -رمحه اهللا - أبو جملزޖހ ދހ ބހގތނ އ ހދމގއއދ ގއގއ. މފވގނވއވޛކރކރއވފއވނ هللا އޔތގއ މތ. އއވސ މއސލއއނތވ .ކރވމނ ވދޅވއވ

- رمحه اهللا - ابن تيمية. އވއވނކރ ދހގ ވހކއއ ޛކރއ. ވހކއވ ލގއކމކ . ދހއ ފދޔ ހދމގއ ޖހއޖނމ ދވނ ވޖބވގނ ވއވ" . ވދޅވފއވއވ


11

އނމ އއލކނ ".އއނޖހއކމށ ދލލކރ އއވސ ދލލއ އއސފއއ ނތވ .އނމ ބޑމނވރކނ ރއކތރވމވބޑވގނވނ މއނ ރއކތރވވ

q ] .ވޙކރއވފއވއވهللا މތ .އރމސ) 3( p o n m l k j i

� ~ } | { z y x w v u t s r Z މރވފއވ . ވށވގފނ ވދޅކލ!) އމޙއދގފނވ(" :މނއ ]١٤٥: األنعام[

ނނ ލކމގއ ނވތ އރމސކމގއ ވއޖއޔ މނވ އކމގއ ނވތ އހރއހރ ހއއޗއލވނ ވޙގތރގއ ކލގފނށ ބވނކއނ ޙރމއއޗއ ތމނކމހގ މއޗށ އ

." ފހ އތކއޗކ ނޖސ ތކއޗވ. ނވމވނ ދކވޑއ ނގނކލގފތމނ

އނގ އދމގ ދރޔގ ހޑއ، އނގ ކޑކމދ އއޗއސއ، )4،5،6( މތކތ ނޖސވމގ މއޗށ ޢލމވރނ އއތފޤވ ކމތކއޗ .ބޑކމދ އއޗހހމއފދއނ . ޑގ މދމނވރ މފވގނ ވއވއކމކ ހ .ތކއޗވވޑއގނފއވ

. ކއއޗއ ނކ ކރބ ޅފރހނކއޖ ކޑކމދ އއޗހގ ނޖސކނ ލއކރވފއވއވލމނ ހދނ ފނމ އތނށ ފނ ވހރވއސމހއގ ހދމށ އކއޖ ކޑކމގއބހ

އއދވހކ ". ގ ކބއނ ރވވގނވއވأم قيس ރއސނލއވ هللا ތމ. ޠހރވނއވرسول اهللا صلى اهللا عليه އކމނ ކއމރށ ނފރ އކމނގ ޅފރހނ ދރއކ ގވއގނ

ދނ އކލގފނ، އކލގފނގ އނގކޅގއ އކއޖ . ގ އރހށ ވޑއގތވ وسلمދނފހ . ދޔއވލގފނގ އނގކޅށ ކޑކމއހނދ އކއޖ އކ. ދވއވބނ

މދޔ ތނށ ނ ގނވމނ އކއޖ ކޑކފ. އތރއކލގފނ ފނ ގނއމށ އދވޑއގތވކނއކ ހމއކނ މއ އކއޖގ )متفق عليه(." ދނނވއވ އނއ. ލއވއވފނ ވހރވއ

ފހ ކއއޗހ ކނފށމށފހ ދނ މހއގ އނގށ . މއމހގ ކރ ކމގއވނމއވ . ކޑކމ ގސފނމ ޖހނ އކޑކމދޔތނ ދނނށވ


12

އކއޖ މހއގ އނގށ . ދނ ކރބ ޅއނހނ ދރޔގ ވހކ ދނނއވ ރއސނލއވ ޢލގފނގކބއނ هللا މތ. ކމގސފނމ ޖހނ އތނ ދނނށވކޑ

. ޙދޘފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

"ل الغوالبحضنم ي هليل ،عسغي ةاريل الجوبހމއކނ މއމހގ (" :މނއ )رواه أمحد( "و

.) އބހ އގތ ފދނއވ. (ލވއވޑކމދ ތނށ ފނ ވހރވއކ ޅފރހނކއޖ) ކރބ .)" އބހ ފދނ އގތވ. (ހނކއޖ ކޑކމދ ތނ ދވވއވއދ އފދ އނ

އނހނކއޖގ ކޑކމދ އއޗހގ ޙކމ ތފތވގނވމގ މޢމރގއ ފރހނކއޖއއ ޢލމވރނގ ތފތ ބސތއ . ފއއ ނވއވޙކމތ ޞރޙކށ ސބތވގނ އއސ

.އއސފއ އބހއޓވ

މދ ދރނ މއ ކޑކމދއމށފހ ނވތ ބރއއޗއ އފލމނ ކޑކ .ވދޔ) 7( ވސ އޚތލފއ މގ ނޖސކމމދ އއ. ބއއފހރ ނކނނ ހދކލއގ އލ ފނކވ

.އބހ މއ ނޖހއކމށ ޢލމވރނ އއތފޤވ ވޑއގނފއވއވ .ނވއވއއސފއއ ފހ . ވދޔ ދނނއވ". ގނވއވރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވهللا މތ

އއއމނ ފހ އނގ ޛކރއ އރވޅ އނ. އއ ކޑކމދއމށފހ އނނ އއޗކވ )رواه ابن املنذر(." ހނއގނނނކމއ ނތވ. އދ އނ ވޟކރހށކމވ. ދނނހށކމވ

މނ އދ ވދޔ . " ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނ ވއވރއސނލއވ އބނهللا އދ މތވދޔއ މޒޔ . މނބރވއޖނމ ޖހނ ހނއގނނށވ. އދ މޒޔގ ވހކ ދނނއވ

)رواه األثرم(." ބރވއޖނމ ޖހނ ރތކށ ދވސފކރށވ

ކނ އއމނ ކރމތފރތ ދރނ ނކނނ ޝހވނ އދނވރމއ .މޒޔ) 8( މއ ފރހނނގ ކބއނވސ އދ އނހނނގ . ކލއއ ނތ ސފ އލ ފނކވ

މއވސ . އނހނނގ ކބއނ އނނލއ ގނވނއވ. ކބއނވސ އނނ ފނކވގއނ ތނކ ޖހއޖނމ ޖހނ . ޑއގނފއވއވނޖހއކމށ ޢލމވރނ އއތފޤވ ވ


13

. ލމނ ފދނއވއ ޖހއޖނމ އތނށ ފނ ވހރވއއކމކ ހދމގ. އތނ ދނނށވއއނ ގނ އއޗއ ކމގއވތ މއނ ސލމތވނ ސބބކ މއ ޒވނނގ ކބއނ

އހނކމނ ކރބ ޅފރހނކއޖ ކޑކމދ އއޗހގ ނޖސކމށވރ . އނދގ ނޖހކވރއސނލއވ ޢލގފނގކބއނ هللا މތ .ލއކރވމގގތނ މނޖސ މއއލކނ ބޑވ

. މހކމވ އހރނނކ ވރށގނއނ މޒޔއނނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވއ ސވލކރމށ މހކގ ކބއނ އހރނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمދނ މކމބހގތނ

ދނ އނ . އއ އކލގފނގ ދރކނބލނ އހރނގ ކވނގ ޢޤދގއ ވތއވ. އދފމވތބގ ޛކރ ދވފއ ވޟކރ . "ވމނ ޙދޘފޅ ކރއވއއކލގފނ ސވލކރ

ރވވގނ ގ ކބއނ سهل بن حنيفރއސނލއވ هللا އދ މތ )البخاري رواه(." ހށކމވއހރނގ ! ގ ރސލއވهللا އ. އހރނ ދނނވއފމވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ވއވ

،رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހދނ ކހނއހއޔވ؟ ހދމގއ މޒޔ ޖހއޖނމ އހރނثوبك حيث تري أنه قد يكفيك أن تأخذ كفا من ماء فتنضح به" . ފޅކރއވއވ حديث

އ ތބގ ހދމނ ތބ ފނ އތގށޓއ ނގ" : މނއ )رواه أبوداود والترمذي( "صاب منه أ

ލމނ އގތ ތބއށ ނށ އފނ އތގށ ވހރވއތ މޒޔ ޖހނކމށ ތބއށ ފނނ ." ފދނއވ

ފރހނގ ޖނސގނވނނ ނކނނ މއ ޝހވނ އދނވރކނ ފދވގތ .މނ) 9( ބއއޢލމވރނ ދކވޑއގނނވގތގއ . އލފނކވ ދރ އފދމގބއ އކލވ ހދކލއގ

މހނ ވދޅވ ބކލނގ ތރގއ އމމމލކއ އމމއބޙނފ . މއ ނޖހކވ .އދ ބއއޢލމވރނ ދކވޑއގނނވގތގއ މއ ނޖހއނނވ. ހމނވޑއގނއވ .ވޑއގނއވބކލނގ ތރގއ އމމޝފޢއއ އމމއޙމދ ހމނމހނ ވދޅވ

އކމކ ހދމގއ . އބހ މއ ނޖހއނނވ. ވގނވގތކ މއވމމއސލގއ ރޖޙތތކށ ހއޓއ ފނއޖނމ ދވމއ ހކފއ ހއޓއ ފނއޖނމ ކހއލނ

. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނ ވއވهللا މތ. އބވގނ ވއވމސތޙ


14

ކޅގއ ޖހފއވ މނގ ހދނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކމނ ވދޅވއވ )دارقطين والبزاررواه ال( ".އދ ތތކށ ހރނމ ދވލމވ. ހކފއވނމ އހރނ ކހއލމވ

ބޑކމދ މސކއނ ހއދނނ ޖނވރނގ ކޑކމދ އއޗއސއ) 10( ރއސނލއވ އބނމސޢދގ ކބއނ هللا މތ. މދއޗކވސ ނޖސ ދއޗވ .އއޗހ

ޤޟޙޖ ى اهللا عليه وسلمرسول اهللا صلއއދވހކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވއއ . (އދ ތނހލކޅ ގނއމށ އހރނނށ އމރކރއވއވ. ކރއވނވގނ ވޑއގތވ

އދ . ދނފހ އހރނނށ ފނނ ދހލކޅވ.) އކލގފނ އއނ އސތނޖ ކރއވމށވތނވނ އތކޅއގ ދނ. އކމކ ނފނނވ .ތކރމވތނވނ ހލކޅއ ފނތ މސއކ

އދ އތނތކޅ . ބޑކމ ނޖސކޅއ ނގއފމވ ހކފއވޖނވރއގ ގތގއ ޖނވރ ފހ އކލގފނ އދހލކޅ ނނގވ . އކލގފނގ އތޕޅށ ގނގސ ދފމވ

)رواه البخاري(." އއ ނޖހކވ. "އދ ޙދޘފޅކރއވއވ .ލއވއވއލއނޖސކޅ އއއ އމނވރނ ރއކތރވނ އނދގ . ފހ މގ މދމނވރ މފވގނ ވއވ

ه رمح -إمام أوزاعي އހރނ . ވދޅވއވ -رمحه اهللا -وليد بن مسلم . ކމއކމގއ ވތއވކ މސކއނ ހއދނނ ޖނވރތކގ ކޑކމ ނޖހގ ޙކމ. ދނނވއފމވ އށ -اهللا

އސޙބބކލނ އބކލނގ ހނގރމތކގއ ". ފހ ޖވބގއ ވދޅވއވ ކބހއޔވ؟ނނއ ހދނތކނ އ ދވއއ ފހ އބއމހނގ ޖސމތކ. އތކތނ އމތޙނވ އޅނއވ

".ނހދތވ

ދނ މސކއނ ހއދ ޖނވރތކގ ކޑކމދ އއޗއސއ ބޑކމދ އއޗހގ ވހކ . ލމވރނގ މދގއވނ އޚތލފ އފދފއވމދތ ނޖސވމމދ ޢ .ދނނއވ

رمحه -ابن تيمية .އބހ މއ ޠހރ ދއޗވ. ނނކމގއވ ވގނވނ މއ ނޖހއރޖޙއސޙބބކލނގ ތރއނ އއބކލކވސ މއ ނޖހއކމގއ . "ވދޅވއވ -اهللا

. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނ ވއވهللا މތ." ވދޅވފއއ ނވއވ


15

ފހ . ޢކލޤބލގ ނވތ ޢރއނޤބލގ ބޔކ މދނއށ އއވ". ދޅވއވއކލގފނ ވދނ ޒކތގ . މދނގ ޖއވ އބއމހނނ ނގޅމގސބބނ އބއމހނ ބލވއޖއވ

رسول اهللا ނށ ގސ އގކރއ އގކޑކމދއއޗހ ބއމށ އބއމހނ ޖމލތކގ ގތށމޙދޘފޅނ ދލލ ކރނ ޖމލގ )متفق عليه(." ރއވއވކއމރ صلى اهللا عليه وسلم

ދނ މސކވ އހނހނ ޖނވރތކގ . ކޑކމދއއޗއސކ ނޖހއ ނނކމށވ . އއޗއސށ ޤޔސކށފއވ ކޑކމދއއޗހ ނޖސ ނނކމގއވނ ޖމލގ ކޑކމދ

ހއދނނ ޖނވރތކގ ޖއލލއކ، އނސނނގ ނޖހއ މސކއނ .ޖއލލ) 11( އއ ޖމލކމގއ ވޔސ ގރކމގއ .ނޖސ ކއއޅ މސކއނ ހއދ ކނމ ޖނވރކވ

މބވތގ ޖނވރގމށޗށ .މގއ ވޔސ މއވވޔސ ބކރކމގއ ވޔސ ކކޅކهللا މތ. ކއނވނ ދނގއ މނކރވފއވސވރވމއ އގކރ ބއމއ އގމސ

.އކލގފނ ވދޅވއވ. ވރއސނލއވ އބނޢއބސގ ކބއނ ރވވގނ ވއرواه أبوداود ( ."ނހ ކރއވއވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسولނ ކރބއގ ޖއލލ"

رسول اهللا صلى اهللا عليه އށ ސވރވނ ލޖއލ". އދ އހނ ރވޔތއގއ ވއވ )والترمذيޙމރމސ " .ރވޔތއގއވއވއދވސ އހނ )رواه أبوداود(." ނހ ކރއވއވ وسلم رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ޖއލލމސކއމއ، ޖއލލއށ ސވރވނ، ކއމއ

)رواه أمحد وأبوداود(." ނހކރއވއވ

އވއގނ މވއތރ ޖނވރގ މހއ ކރ ޙލލވނ އތ ބނދކށފއ ނވތ ބނދފއ ބ ބއއޢލމވރނގ .ނނ ތކތ ކނދނމނނވއގ މހއ ކރ ޠހރވނދނ ނޖސ

ވނދނ ބނދފއ ބއވއގނ ޖމލއ ގރ ސޅސދވސ. އރހނ ރވވގނ ވއވއދ ބކރ ހތދވސވނދނ، އދ ކކޅ ތނދވސވނދނ . ނޖސނނތކތ ކނދށވ .ޙލލވނއވ އރނ އގމހއ ކރ. ކނދށވ ޖސނނތކތބނދފއ ބއވއގނ ނ


16

ގ هللاމތ އއ. ޖމހރޢލމވރނގ އރހގއ މއނޖހކވ .ބނގރ) 12(

$ % & ' ) ( * + ] .މވޙބސފޅގ ސބބނނވ

,Z] ދތކއ، ނސބހރނތގތބލ ބނގރލއ، ޖއއއ، ބ" :މނއ ]٩: املائدة

ތކގތރއނވ ޝއޠނގ ޢމލ. ތރތކއ މހރހ ތކއޗކ ނޖސ ތކއޗވމއޔތގއ . އދ ބއއޢލމވރނ ވދޅވގތގއ މއ ނޖހއނނވ ".ޢމލތކކވ

ށ ތއ ރލގފހސބބކ އޔތގ. އނނވހޙޤޤނޖ. ނޖހގ މރދކ މޢނވނޖހވ ހމޔޤނނވސ. ޗއގވހކ ބޔނކރއވ ނޖހގ ލފޒއބޔނކރއވ އއށފހއވތނއ

.އޗއނނވގތނ ނޖހގ ސފކރވނ ތނއޗކ ޙއސށ އބޔނކރވނ ތނތރލގފހތނތގ ކރއށ ބޔނ ކރވފއއވ ރލށވސ ޙއސގތނ ނޖހގ އހނކމނ އ

½ « ]. ވޙ ކރއވފއވއވهللا މތ. ސފކރވގނ ނވނއވ ¼

¾Z ]ފހ ނޖސކމގއވ ބދތކނ ތޔބއމހނ ދރވ " :މނއ ]٣٠: احلج

. ބދތށ ނޖސވގނވކމށ އވނވސ މޢނވގތނނވ މއޔތގއ." އއފރތވށވކނމއއޗއގ އސލކ، . ސބބކ އގއ އތލމހއގ އތ ނޖސނވނކނ ކށވރވ

އއޗއ . އއއޗއ ނޖސކމށ ދލލކރނ ދލލއ އތވއޖއމށދނދނ ޠހރވގނވމވއކމކ ކނމ ނޖސއއޗއ . ރމވމކ އތ ނޖސވމށ ދލލކރ ދލލއނނވޙ

މސލކށ ރނއ ފށއފރނ އސތޢމލކރނ ފރހނނނށ . ޙރމވގނވއވ. ޗވޠހރވގނވ ދއ! އދކއއތ. އކމކ އއ ނޖހއނނވ. ޙރމވގނވއވ

. އހނކމނ ރ ޙރމވގނވނ ޙއސގތނ އތނޖސވމގމއޗށ ދލލއ ނކރއވ .މމއސލގއ ރޖޙވގނވނ މގތވ

ކނމ ކނވރއ ހތފހރ އތ ދ ބނއފ .ކއތއކ ނޖސ އއޗކވ .ކއތ) 13( ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ. ތމފހރ ވލނނވފރ. ދނނނ ޖހނއވ


17

حديث ،رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

الهن وأات ن يغسله سبع مرطهور إناء أحدكم إذا ولغ فيه الكلب أ" .ކރއވއވފޅތޔބއމހނކރ މހއގ ކނވރގތރއށ ކއތއއ ": މނއ )وأمحد رواه مسلم( "بالتراب

ފރތމފހރ . ދ ބނއފނމ އކނވރ ޠހރވނ ހތފހރ އކނވރ ދވމނނވޖސވމމދ ޢލމވރނގ މދގއވނ މ ނ. ދނ ކއތގ ކހރ ދނނއވ." ވލނނވ

.ރޖޙވގނވނ ކހރ ޠހރވގނވމވ. އޚތލފ އފދފއވ

########


18

ޤޟޙޖގ ބޔނ

:އގ ޚލޞއކ. ފރވތރވނޖހ އދބތކއވއވ ޤޟޙޖކރމހ

އކމކ . ވފއވ އއވސ އއޗއ އނގ އތގއ ނވނގ އސމފޅ ލޔهللا -1 އއއޗކ އގބޑ ނވތ ގއލދނކމގ ބރއތ އއޗއކމގއވނމ ނފނނގތށ ޖބފދ

. އނސގފނގކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ هللا މތ. ތނއގއ ބއވދނއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه މފދއނ ކނޑއނގފއވ އނގޓކޅއ }حممد رسول اهللا { "ނނގވ ވދވޑއގނނވހނދ އނގޓކޅފޚނއށ އކލގފނ . އޅއވއވ وسلم

ޖކރމގ ކމގއވނމވސ ޤޟޙ ضعيفމޙދޘ )رواه الترمذي(." އވތނއގއ ބއވވ . އދބތކގ ތރގއ އތއ ޢލމވރއކ މކނ ބޔނ ކރއވފއވއވ

. މސތކނގކބއނ ދރށ ދއމއ މސތކނނށ ނފނނގތށ ފރވގނ އނނ -2 ސތކނނށ އއ އނ ލދގނނފދ އޑއ މ. ޚއޞގތއގއ ބޑކމދހނދގއވ

ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނ هللا މތ .އވދނތއއ ވހއދވފނތއވޤޟޙޖކރއވނ އދވޑއގނނވހނދ وسلم عليه رسول اهللا صلى اهللا". ވއވ

)رواه أبوداود(" .އއވސމހކށ ނފނއޖއމށދދނ ދރށ ވޑއގނނވއވ

ޔނ ފޚނއށ މދޢ ކ .އށ ވނނއރކޔ ދޢ ކޔނފޚނއށ ވނނމނ ފޚނ -3 ޖހއޖނމޞޙރއއގއ ޤޟޙޖކރނ . އބހ ބރގއ ހރފއވ. ނވވނމގ ކރނ

ރއސނލއވ އނސގފނގކބއނ هللا މތ. މދޢ ކޔނ ފރނ ކޝފކރމގ ކރނނވ އށފޚނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

اللهم إني أعوذ بك ]بسم اهللا [". ނ ވދޅވކމގއ ވއވވދވޑއގނނވހނދ މފދއ


19

نم الخو ثبالخثائفق عليه( "بގ އސމފޅގ ބރކތނ ވނނމވهللاމތ" :މނއ )مت .

ޝއޠނނނއ ނބއވގނވ ނބއވގނވ ފރހނ! އހއދވބޑކރއވ ރސކލކގ ޙޟރތށ هللاއދ މއޅ އބ އނހނޝއޠނނގ ކބއނ ރއކތރކށދއވމށ

." ވމވދނނ

މހކ ސލމ ގވޔސ . ޤޟޙޖކރނ އނނއރ އއވސ ވހކއއނދއކނ -4 ބނގގވއޑ އވނސ ބނގއށ ދލނ އޖބދގނ . ސލމގ ޖވބވސ ދގނ ނވނއވ

އށ هللاއޅއޖނމ އދ ކނބއސއ. ހތނ އޖބ ދނސ އނމރނގޅވ. ނވނއވ. ރއސނލއވ އބނޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ޙމދކރނވސ ހތނނވ

ގފލ ކރއވނ ކޑ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއދވހކ . "އކލގފނ ވދޅވއވފހ އކލގފނ އނއކށ ސލމގ ޖވބއ . ގވލއވ އނނވނކށ މހކ ދމނ ސލމ

)رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي( ."ނދއވއވ

ޤބލއށ ކރމތލއގނ އނދ އދ ޤބލއށ ފރގސދގނ އނދ އކނ -5 އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ނކރނ

إذا جلس أحدكم لحاجته ". ފޅކރއވއވحديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ވދޅވއވމހކ ތޔބއމހނކރ" :މނއ )رواه أمحد ومسلم ( "قبلة وال يستدبرهايستقبل ال الف

އދ ފރގސވސ . ފހ އނ ޤބލއށ ކރމތނލހށކމވޤޟޙޖކރނ އށނނހނދ ފހ މއ އއވސ ހރހއނތ ހސބމއގއ ނވތ ހނފސ ޞޙރއއގއ ." ނދހށކމވ

هللا މތ. ބނއއގތރގއ ކރކމގއވނމ މއސލއއނތވ. ޤޟޙޖކރ ނމއވއއދވހކ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ވ އބނޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއގކޅގ މއޗށ ) އދ އހރނގ އޚތގ(ޙފޞގ ) ރސލގ އނބކނބލނ(އހރނ އވއގނ ޝމކރއވދމލށ ކރމތލ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއހނދ . އރމވ


20

."ދކނމވކޢބއވ ފރތށ ފރގސދއވއގނ ޤޟޙޖކރއވނ އނނވނކށ އހރނ

)رواه اجلماعة(

އއ ގޔށ ބރފނތ . އކނ ކރމށޓކއ މޑ އދ އޑތނއ އޚތޔރކރނ -6 ގކބއނ أبو موسى األشعريނލއވ ރއސهللا މތ. އކމނ ރއކތރވމށވ

ބގޗއއގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއދވހކ . އކލގފނވދޅވއވ. ވރވވގނވއ .އދ ޙދޘފޅކރއވއވ .ފލ ކރއވއވމޑތނކށ ވޑއގނ ކޑގ ގތގއ އތ

."ކޑގފލކރނ ބނނވއޖނމ ފހ މޑތނއ ހދހށކމވ މހކ ތޔބއމހނކރ" )رواه أمحد وأبوداود(

އއ ފހރއގއ އއނ ހރއތރގއ ވހގދ ދރ .ހރހރށ އކނނކރނ -7 ސ އދ އނއށ އގސބބނ ގއލމއ ލބނވ. ސތޕއ އނނ އކށގނވއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ عبداهللا بن سرجس. އކށގނވއވ )رواه أمحد والنسائي( ."ނހކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހރހރށ ކޑކމދއނ "

މސތކނ ހނގބނގއޅ މސތކނ އރމކށލނ މޑކރ ހޔގނޑގނޑށއ، -8 هللا މތ. މގމގށއ، މސތކނ ވހކދއކމށ ޖމވ ތނތނށ އކނނކރނ

ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

عنان يا الوما ال: قالوا " عنينالوا الاتق" .އވފޅކރއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

:މނއ )رواه أمحد ومسلم( "الناس أو ظلتهم الذي يتخلى في طريق" :رسول اهللا؟ قال

ކލނ އޞޙބބ" .ލޢނތލއބއދ ދކމކނ ތޔބއމހނ ރއކތރވށވ"އވ؟ އ ލޢނތލއބއދ ދކމކ ކބއތ! ގ ރސލއވهللاއ. ދނނވއފއވ

ހނގއބނގއއޅ މގމގށ ޤޟޙޖކރމހގ އއ މސތކނ . "ޙދޘފޅކރއވއވ ."ހގ އކމވއކމއ އބއމހނ އރމކރމށ މޑކރ ހޔގނޑގނޑށ ޤޟޙޖކރމ


21

) ދއރނކރ(އދ ހއޓއނނ . ފނވރތނށ ކޑކމނދއނ -9 ކބއނ ގ عبد اهللا بن مغفل ރއސނލއވهللا މތ. ފނގނޑގނޑށވސ އކނ ނކރނ

حديث ،عليه وسلم رسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ތޔބއމހނކރ" :މނއ )رواه أبوداود( "ال يبولن أحدكم في مستحمه" .ފޅކރއވއވ

هللا އދ މތ." އމހކ ފނވރނހރތނށ ކޑކމ ނދހށކމވމހކ އއވސހއޓއނނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ވއވރއސނލއވ ޖބރގފނގކބއނ ރވވގނ

ގ ރސލ هللاފނގނޑގނޑށ ކޑކމދއނ ސލމއ ޞލވތލއވ ) ދއރނކރ( )رواه أمحد و مسلم(." ނހކރއވއވ

. މށވއއ ގޔށ ބރފނތ އކމނ ރއކތރވ. ކޅށހރގނ ކޑކމ ނދއނ -10 ދއމކ މރއވތތރކމ އދ ރވތ އދތކ އދހމ އއއކ ކޅށހރގނ ކޑކމ

. ގޔށ ބރމނ އމނވގނވނމ ކޅށހރގނ ކޑކމދއނ ހއދވގނވއވ. ޚލފކމކވ . އކމނ ވދޅވއވ. އވބއނ ރވވގނވރއސނލއވ ޢއޝތގފނގކهللا މތކޅށހނނވއގނ ކޑގފލ ކރއވކމށ މހކ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم"

އކލގފނ . ގތގއ ބނފނމ އބސ ތޔބއމހނ ތދނކރށވ ތޔބއމހނގإمام ترمذي އދ )رواه الترمذي والنسائي(." އށނދއނނވގނ މނވ އކނ ނކރއވއވ

މބބގއ އނމ ރވތވގނވ އދ އނމ ޞއޙވގނވ ގތކ . " ވދޅވއވ -رمحه اهللا -ކޅށހރގނ ކޑކމދއނ ޢއޝތގފނގ އސވދޔ ބސފޅނ ." މއވ

ސބބކ އކމނގ ގކޅނ ބރގއ ހނގބއއކނތއ . ވނކރއވކމށ ދލލއޙރމވގނގ حذيفة اليماينރއސނލއވ هللا މތ. އކމނއށ އނގވޑއނގތނ އކށގނވއވ

އއދވހކ ބޔކ ކނއކ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ ކބއނވޑއގނ އތނށ އކލގފނ ކޅށ اهللا عليه وسلم سول اهللا صلىر ކއރއށގނޑއގ

. ވދޅވއވ -رمحه اهللا -إمام نووي ،)عليه متفق( ."ހނނވއގނ ކޑގފލކރއވއވއދ . އހރނނށ އނމ ލބވތކނ ބޑގތކ އށނދއނދގނ ކޑކމދއމވ"


22

ގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މދގތވސ. ރގނ އކނކރނވސ ހއދއވކޅށހ ."ސބތވގނވއވ އރހނ

ރނގޅށ ) ކޑކމދ ދރއ ބޑކމދ ދރ(ޤޟޙޖކށ ނމމށފހ ދދރ -11 ހކ ،ނވއނ ނވތ ޙރމތތރވގނފހ ހލ .އދ މއ ވޖބވގނވ ކމކވ .ސފކރނ

އދ ކނމ އއޗކނ އސތނޖކރޔސ) ޓޝ ނވތ ފތފދ(ޠހރ އދ ނޖސ ފލވދ هللا މތ. އނމ ރނގޅވފނނ ޠހރވޔސ އދ މދކނތއ އކގއ ކރޔސ

رسول اهللا صلى .އކމނވދޅވއވ. ވވގނވއވރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރالثة أحدكم إلى الغائط فليستطب بث هبذإذا " .ކރއވއވފޅ اهللا عليه وسلم حديث

أحهنع زئجا تهار فإنރމހކ ތޔބއމހނކ" :މނއ )رواه أمحد والنسائي وأبو داود( "ج

ފހ ތނ ހލކޅނ އނ ) ފޚނކށ ނމމނ(ފޚނއށ ދހނދ ) ޤޟޙޖކރމށޓކއ(ރއސނލއވ هللا އދ މތ." ފހ އވރނ އނއށ ފދނއވ. އސތނޖކރހށކމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه " .އކލގފނ ވދޅވއވ. އނސގފނގކބއނ ރވވގނވއވފޚނއށ ވދވޑއ ގނނވހނދ އހރނނ އދ އހރނފދ ) ކރއވނޤޟޙޖ( وسلم

ދނ . ފނބލދއކއ ލނސއއ އފލއދމވ) އކލގފނށ(އހނ ކޑކއޖކ، ފހ އނސގފނ ލނސ { )تفق عليهم(." އކލގފނ އފނނ އސތނޖކރއވއވ

}.ގނގސދއވ އކލގފނ ޤޟޙޖކރއވމށޓކއ ވޅހއދވމށވ

ފހ ކޑކމދއމށފހގއއ ބޑކމދއމށފހގއ ރނގޅށ ސފކރމއ ކޑކމދއރ ރއސނލއވ هللا މތ. ފރވތރވނޖހ ކމކވގޔށ ނބރގތށ އކނ ކރމކ ވރށ

رسول اهللا صلى އއދވހކ. އކލގފނ ވދޅވއވ. އބނޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވ، نيعذباإنهما " .ނ ވޑއގނނވމނ ޙދޘފޅކރއވއވއއގކއރދމހނ اهللا عليه وسلم

فكان يمشي فكان ال يستنزه من البول، وأما اآلخر هماأحد ن في كبير أماوما يعذباޢޛބލބނ އދ .އދމހނނށ ކށވޅގ ޢޛބ އބލބއވ" :މނއ )متفق عليه( "بالنميمة


23

އބހ މސތކނ ކޑކމއކމގއ ހކރ . (ނ ނނވމބޑ ކމއގ ސބބކއނ ކޑކމދއރ ކޑގފލނ . އދމހނކރ އކކ ދނނއވ.) ކމއގސބބނނވއދ . ނވތ އއނ އސތބރނވއވ. ނވތ އއނ ޠހރނވއވ. ރއކތރނވއވ ."އނ ދބއޑވމނ ހނގމހއކމގއވއވ. އނކކ ދނނއވ

އއ ހޑއއޗހގއ ބހމނ އއތ . ކނތނ އސތނޖ ނކރނ -12 . ރއސނލއވ އބޤތދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ރއކތރކރމށޓކއވ

إذا بال " .ކރއވއވ ފޅ عليه وسلم حديث اهللا رسول اهللا صلى .އކލގފނ ވދޅވއވ )متفق عليه( "إلناءأحدكم فال يأخذن ذكره بيمينه، وال يستنج بيمينه، وال يتنفس في ا

ނތނ މހކ ކޑގފލކރހނދ އނގ ޛކރގއ ކ ތޔބއމހނކރ" :މނއއދ ކނވރގތރއށ . އދ ކނތނ އނ އސތނޖނކރހށކމވ. އނނހފހށކމވ

."ނވނޅހށކމވ) އއޗއ ބހނދ(

ޗކނ ނވތ ސއބނފދ އއ .އސތނޖކށ ނމމށފހ ބނމތގއ އތފހލނ -13 هللا މތ. ހރއޖނމ އވސ ފލވއލމށޓކއވނޖހގ ވސ އތގއ އއ. ދވލނ

رسول اهللا " .އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވފނބލދއއ ފޚނއށ ވދވޑއގނނވހނދ އހރނ އކލގފނށ صلى اهللا عليه وسلم

ބނމތގއ އތދނ އކލގފނ އއނ އސތނޖކރއވ . ނގސދމވގ )رواه أبو داود والنسائي وابن ماجه(." ފއސވއލއވއވ

ދމލށވ ތނށ ފނ ގނވނޠހރވމށފހ ފރމނ، ޢއރ ކށ އވދވފޚނ - 14 ދއއޗހ ގޔށ ބރފއ ހރދނކމގ ޝއކ އއ ކޑކމ .އލނވހރވއ

އ ފނއޖނމ އއޓއއރނ އދމއނ ތނއ ތތކށހ. ފލވއލމށޓކއވކބއނ ރއސނލއވ ޙކމ ބނ ސފޔނގهللا މތ. ތނ ބނވނއވ އލފނވހރވކޑގފލ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم". ޅވއވއކލގފނ ވދ. ވރވވގނވއ


24

ވޟކރއވ އކލގފނގ ފރނކޅނ ލދވތ ) އކމނ އވދވ ވޑއގނ(ކރއވހނދ )رواه النسائي(." ލއވއވވ ތނށ ފނވހރވއނފޅދމއށގނވ

އދ . ނތފއ އސކރނއ އސކރމއ ނކނނއރ ކއށ ވނނއރ ވތފފޚނ -15 ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا މތ. އނ ނކނނއރ ކޔދޢ ކޔނފޚނ

އނ ނކމ ފޚނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ގ هللاބމއޅ އ!) އހއދވބޑކރއވ ރސކލކ({ "غفرانك" ވޑއގނނވމނ

)رواه أمحد وأبوداود والترمذي والنسائي(." މފދއނ ވދޅވއވ }.ފފފއސވނ އދމވ

!!!!!!!!


25

ސނނތތއ ގ فطرة

އދ . ނނތތކއ އޚތޔރ ކރއވއވސ އކލނގ ނބބކލނނށ اهللا سبحانه وتعاىل އދ . އކނތއތކގއ އބކލނނ އޤތދވމށ އހރމނނށ އމރކރއވއވ

ފހގކރމށޓކއވ ޝޢރތކއކމގއ މސތކނގތރއނ އބކލނނށ ތބވމހނ ނތއތކގ އކ. ތގ ސނނތތކ މކޔނ އކނތއތކށވފޠރ. އކނތއތއ ލއވއވ

.ވނއވބޔނ ތރގއ މ

ޚތނކރމކ ފރހނގ ޖނސގނވނގ އމމހގމތނ ލވފއވ .ޚތނކރނ - 1 ގފލނ ފރހމއށ ކޑއއ ހޑމލ އތނގއ ޖމވޔނދނމށއ، . ހނކޅ ކނޑއލމވ

އދ އނހނކއޖ . އސތބރވމށއ، ޖމޢވމގ ލއޒތ އނނވމށޓކއވޖމހރ .ފރޖގ މތގއވ މސކޅނ ކޑމނވރއކނޑއލމވ ޖގއޚތނކރގތކ އކ

ނހނނނށ އދ އ. ކމކވ ވޖބވގނވ އ ފރހނނގ މއޗށޢލމވރނގ އރހގއ މޢލމވރނ . ފއއ ނތވކރމށ ވކ ޢމރއ ކނޑއޅ މކނ. ވގނވކމކވމސތޙއބ

އއ ތދ އޙސސވލއ ކޑވނ . ވދޅވގތގއ ރނގޅ ގތކ ޅޢމރގއ މކނކރމވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ވމއވޅޢމރގއ ކމށ

اختتن " .ޙދޘފޅ ކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކލގފނ ވދޅވއވانثم هليع تا أتمدعن بمحل الريلخ مياهرإبتة، واخنن سبالقو نمتوالبخاري رواه( "د (

ޑހއހރ ފރމށފހ އށ އކލގފނގ އމރފޅނ إبراهيم عليه السالم" :މނއ.) ޑލކނނވއބހ އ. (ހތޔރކނނވ އ ކޔ قدومއދ ޚތނކރއވ . ޚތނކރއވއވ

."ނ ރށއގއވއ ކޔ قدومޝމކރއގ ނވތ


26

ޢއރގނވނގ ވށއގނ ހނނ އސތށބލމއ ކހލފތދށގއ - 2،3 މދތނނ އސތށބލޔސ ނވތ އފރޔސ ނވތ .ހނނ އސތށ އފރނ

އނމ އކމކ. ގއލނނވ ބހއފދ އއޗއބނނކށގނ ދއވލޔސ ފދނއވއކލނގ ނބއޔނނށ هللا އއ މތ. ރނގޅގތކ އނމ ފރތމ ބޔނކރވނ ގތވ

. އޚތޔރކރއވ ކނތއތކކ އކނތއތކގއ އނމ ފއދއއ މނފހރ ކނތއތކވ .ރތވއދ އކލނގއ ހރހކމއ އނމ މޅށ ދނވޑގނވ ފ

މދގތވސ .މތމސ ކރކށކށނ ނވތ ބލނ ،ނޔފތ ކނޑމއ - 4،5 އކލގފނ . ރއސނލއވ އބނޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ސބތވގނވއވ

: الفوا المشركينخ" .ފޅ ކރއވއވ اهللا عليه وسلم حديث صلى رسول اهللا .ވދޅވއވاربوا الشفوأحى وا اللحوفرفق عليه( "وނނ ތޔބއމހނ މޝރކ" :މނއ )مت

އދ ." ލށވއދ މތމސތއ ބއ. ކރށވތޔބއމހނގ ތނބޅތއ ދގ. ޚލފވށވ رسول .އކލގފނ ވދޅވއވ. ނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއهللا މތ

والختان، ستحداد،الا: خمس من الفطرة" .ފޅކރއވއވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثތރއނވ ފޠރތގ" :މނއ )متفق عليه( "ظافرألوتقليم ا بط،إلا، ونطف وقص الشارب

ޚތނކރމއ، ، އއ ޢއރގނވނގ ވށއގނހނނ އސތށބލމއ. ފސކމއވއވކށ ކށމއ، ކހލފތ ދށގއހނނ އސތށ އފރމއ، ނޔފތތއ މތމސ ކރ

އހނކމނ . ދގތށވ ފޅގއ އއސފއމވނމތމހ ބހގތނ ދޙދޘ." ކނޑމވއއ ކއހދއރ . މޤޞދކ މތމސ ދގވޔ ނދނމވ. ދގތވސ ހއދކނ އނގއވ

ތއކނތއފދހޑކއއޗހ ތތލމއ އއޗއ ބއރ އގތރއށ އސތށތއ ވނމއ މ. ނވއވގއދ ބނ އރޤމގ ކބއނ ރވވރއސނލއވ ޒهللا މތ .ވޔނދނމށވ

.ވފޅކރއވއ وسلم حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވމތމސ " :މނއ )رواه أمحد والترمذي والنسائي( "من شاربه فليس منا من لم يأخذ"


27

ފހ އސވދޔ ފސކނތކގ." މތގއވ މހއނނވ ސނނތގ ކ އހރމނގނކށމހއއ .ތރއނ ކނމ ކމއވސ ހފތއކ އއފހރކރނ މސތޙއބވގނވއވ

ވރނ އހނ ހމކށ. ސފޠހރކނ ފރހމއށ އދކރމށއ ނފސށ ރޙތދނމށވ. ޖސމގއވ ބއއއސތށ ދގވމގ ސބބނ ޖސމށ ދތކމއ މޞބތ ޖއސއވ

ނކށ އނމ ގނދވހ ހރނ ހއދވގނވނ ) އސވދޔ ފސކނތއ(މކނތއތއ هللا މތ. ޢޛރއ ނތވ އއށފހގއ އކނތއތއ ނކށހރމކށ. ސޅސދވސ ވނދނވ

މތމސ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވކރކރމށއ، ނޔފތތއ ކނޑމށއ، ކހލފތ ދށގއހނނ އސތށތއ އފރމށއ،

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمތއ ބލމށ ޢއރގނވނގ ވށއގނހނނ އސތށ

އއ ސޅސދވހށވރ ގނދވސވނދނ . އހރމނނށ ވޤތ ކނޑއޅއވއވ )وأبو داود رواه أمحد(." އކނނކށ ނބހއޓމށވ

އދ . ދއވ ޒނތކވهللا ތނބޅއކ ފރހނއށ މތ .ތނބޅދގކރނ - 6 އދ ފރހނގ ފރހނވނތކނ ފޅކށދ . ފރހނގ މތކނ ހމކށދ ޝޢރކވ

އދ މށނ ހފއ މށގ ތރއށ . ފހ ތނބޅ ބހއޓމކ ވޖބވގނވކމކވ. ނޝނކވއދ . ރކރކރމކ މކރހކމކވއއށވ. ކށއލމކ ހއދކމކވދގވފއވ އސތށކޅ

ގ އރހނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمމކމބހގތނ . ތނބޅ ބލމކ ޙރމކމކވއމރގ ލފޒ ދލލކރނ . ވރދވގނ އއސފއވ ޙދޘފޅތކގއވނ އމރގ ލފޒވ

ކމނ މސތޙއބކމށ ބދލކރނ އހނ ދލލއ އއ ވޖބ. ވޖބކމށވރއސނލއވ هللا މތ. އފދއއވސ ދލލއ އއސފއއނތވ. އތވއޖއމށދނދނވ

عليه رسول اهللا صلى اهللا. އކލގފނ ވދޅވއވ. އބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވمتفق ( "وأحفوا الشوارب وفروا اللحى: خالفوا المشركين" .ކރއވއވ ޅފ وسلم حديث

އދ . ތނބޅތއ ދގކރށވ .މޝރކނނ ޚލފވށވ ތޔބއމހނ" :މނއ )عليهށ ދގވފއވ ދނ ތނބޅގއ މށނ ހފއ މށގ ތރއ." މތމސތއ ބއލށވ


28

ރއސނލއވ އބނ هللا ވ ބކލނގ ދލލކ މތކށނ ހއދކމށ ވދޅއސތށތއ އކލގފނ ޙއޖ ކރއވހނދ ނވތ ޢމރ ކރއވހނދ އގތށ . ޢމރގ ޢމލފޅވ

އނމ . އއސފއވއވ ކނތއކރއވ ކމގއ ޞޙޙލބޚރގއ ރވވގނގ އރހނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއ . މޅއތރވގނވ ގތކ ނކށއ ބހއޓމވ

.އދ އކލގފނ ތނބޅ ދގކރމށ އމރކރއވފއވތއވ. ކށނ ސބތނވތއވ

އބހ ބލގއ ތޔލމއ .ޓށ މތކށހތނބލގ އސތށ ދގނމ އއސތއ - 7 ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ. އ ރތކށ ސފކށ ބހއޓމވފނއޅ

ފޅ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث .އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

) ބލގއ ދގ(އމހއގ " :މނއ )رواه أبو داود( "ر فليكرمهان له شعمن ك" .ކރއވއވ

ބލގ ." ފހ އއސތއޓށ އނ މތކށ ހތހށކމވ. އސތށ ހރއޖމހ ދނނއވ. އސތށ ކނދރއ ހމއށ ދގކރމއ ކނފތ ފޅ ހމއށ ދގކރނ ހއދވގނވއވ

އކމކ ބލގ އއބއ ބލމއ އނއބއ ދކށލނ . އދ ބބލނވސ ހއދވގނވއވ. ވރއސނލއވ އބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއهللا މތ. ހއދވގނނވއވ

ا كله أو احلقو" .އވފޅކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. އކލގފނ ވދޅވއވا كلهوބއއކށ ބއލށވ) ބބއލނމ(ތޔބއމހނ " :މނއ )رواه أمحد ومسلم( "ذر .

." ނވތ އއކށ ދކށލށވ

އނހނނވސ .ބލގއއ ތނބޅގއ ޖހ ނރ ނއފރ ބހއޓނ - 8 ގ هللاފހ ސލމއ ޞލވތލއވ . ގނ ނވނއވގއ ޖހ ނރ އފރއލނގ ބލއކނބ

التنتف الشيب فإنه نور المسلم، ما من مسلم يشيب " .ސލ ޙދޘފޅކރއވފއވއވރرواه ( "عنه بها خطيئةورفعه بها درجة، وحط حسنة، شيبة في اإلسالم إال كتب اهللا له بها

ނރ ) ބލގއއ ތނބޅގއޖހ(" :މނއ )والنسائي وابن ماجه أمحد وأبو داود والترمذيއއވސމސލމކ އނ . ފހ ހމކށވރނ އއ މސލމގ ނރވ. ނއފރހށކމވ


29

ނރއއޖހއފނމ ) އނގބލގއ ނވތ ތނބޅގއ(މތ ހނނޙލ އސލމދނއދ އނގ ދރޖއއ . ހޔކމއ ލއއވދއވއވ اهللا تعاىلއގސބބނ އނއށ

."އދ އނގކބއނ ފފއއ ފއސވއދއވއވ. މތވރކށދއވއވ

.ނއތއލނ ހނފތނ ބލއ ތނބޅގ ހދކނނނއ ކޅރތރތ ހނފތ - 9 رسول .އކލގފނވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

ن يصبغوإن اليهود والنصارى ال" .ފޅ ކރއވއވ عليه وسلم حديث اهللا صلى اهللامهفوالفق عليه( "فخއބއމހނގ (ހމކށވރނ ޔހދނނއ ނޞރއނ " :މނއ )مت

ފހ ތޔބއމހނ އބއމހނނ . ކލއއ ނޖއސތވ) ނރއގއބލއ ތނބޅގ އކލގފނ . ވއވކބއނ ރވވގނ ގ أبو ذر ރއސނލއވهللا އދ މތ." ޚލފވށވ

إن أحسن ما غيرتم به " .ފޅ ކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث .ވދޅވއވހމކށވރނ، " :މނއ )رواه أمحد وأبو داود والترمذي والنسائي( "لشيب الحناء والكتمهذا ا

މހދކނ ތޔބއމހނ ނއތއލ އނމ ) ބލއ ތނބޅގ(ނ އއއޗއގ ޒރޢއއހޒމނގއ މސތކނ ކލޖއސމށ އކ الكتم." (އވ الكتم ހޔއއޗކ ހނފތއ

.) އގއނ ނކނނ ކލއކ ކޅރތކލއވ. ބނނކރ ފތޕލވލގ ބވތކވ

. ލއ ތނބޅގއ ކލޖއސމމދ އޞޙބބކލނގ މދގއ އޚތލފ އފދފއވއވބ އދ . އގތރއނ ބއއބކލނ ދކވޑއގނނވގތގއ އނމ ރނގޅގތކ ކލނޖއސމވ

އދ އގތރއނ . ލޖއސމވބއއބކލނ ދކވޑއގނނވގތގއ އނމ ރނގޅގތކ ކއދ ބއއބކލނ ހނފތނ . ބއއބކލނ ރނދކލއނ ކލޖއސވއވ

. ބނނކރއވއގނ ކޅރތކލޖއސވއވ الكتمއދ ބއއބކލނ . ރތކލޖއސވއވއދ އގތރއނ ބއއބކލނ ކޅކލއނ . އދ ބއއބކލނ ކކނނ ކލޖއސވއވ

ގ - رمحه اهللا -إمام زهري -رمحه اهللا -احلافظ ابن حجر ގއ "فتح الباري" .ކލޖއސވއވ

މނމތ ވރގދކށ . "މ ޒހރ ވދޅވފއވއވއމ. ކބއނ ނޤލކރއވފއވއވ


30

ދނފހ މނމތނ ކލވއޓ ދތތއ . ކޅކލއނ ކލޖއސމއވ ހރއޖނމ އހރމނއހނކމނ ބލގ ބއއ އސތށހދ އދ ޒވނކނ ." އކނ ދކށލމއވބލކށވހނދ

ދނފހ ޒވނކނ . މޅނ ނގއލމހ ކޅކލ އސތޢމލކރނ ހއދވގނވއވމޅނގއލ ބލއ ތނބޅ އއކށ ނރއށވފއވމހ ކޅކލއނ ކލޖއސނ އދވގނ

رسول اهللا صلى اهللا ފހ މއކ ފތޙވދވހ އބބކރގފނގ ބއޕފޅ އބޤޙފ . ނވއވބޅވނ މސކޅކމނ މޅނ އރ އބޤޙފގ ބލއ ތނ. ގ އރހށ ގނވނވ عليه وسلم

އނގ ،އނ. "ޙދޘފޅ ކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ . ހދވފއވއދ އނގ އނބމހ އނގ ބލގކލ ކނމވސ އއޗކނ . އނބމހގތށ ގނދށވ

އބހ ކޅކލއނ ކލ . ދރކރށވ އދ ކޅ ކލއނ އނ. ބދލކށލހށކމވ )رواه مسلم(." ނޖއސށވ

ނފސ އފކށދ އދ ހތތނވސކށދ އދ ރޙ ތޒކށދ އދ . ހވނދލނ - 10 هللا މތ. ޖސމ މރލކށދ ކނމ ހވނދއ އސތޢމލކރނ ހމއނމރނގޅވ

رسول اهللا صل .އކލގފނ ވދޅވއވ. އނސގފނގކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ حبب إلي من الدنيا النساء والطيب وجعلت قرة " .ފޅކރއވއވ اهللا عليه وسلم حديث

يف نييع الةسائي رواه( "الصނ ކލގފނށ ދނޔއނ އނހނނނއ ތމ" :މނއ )أمحد والن

އދ ." އދ ތމނކލގފނގ ލލގ ފނކނ ލއވނ ނމދގއވ. ހވނދ ލބވތކރވނވرسول .އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

من عرض عليه طيب فال يرده فإنه خفيف " .ފޅކރއވއވ سلم حديثاهللا صلى اهللا عليه وއމހއގ މއޗށ " :މނއ )مسلم والنسائي وأبو داود رواه( "طيب الرائحة المحمل

ފހ ހމކށވރނ . މވފހ އނ އރއދނކރހށކ. ހވނދއ ހށއޅއޖމހ ދނނއވރއސނލއވ އބސޢދލޚދރގ هللا އދ މތ." މރވސދވ އއޗކވއއ އފލނލއ


31

رسول اهللا صلى ގމކސތރއ ބހގތނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ ) رواه مسلم(." އނމ މރވސދވ ހވނދވ އއ. "ފޅ ކރއވއވحديث ،اهللا عليه وسلم

@@@@@@@@


32

ވޟގ ބޔނ މނއ، ދއތއ، ބލއ، ދފއތލއ. އދކރވ ޠހރތކވ އކ ފނނ وضوء

. އދ ޝރޢކރވގނވ އޅކމކވ. ގޅނހރ ޠހރތކވ

.ދލލ މގޝރޢކރވގނވކ وضوء

! " # $ % & ] .ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ޤރއނނ / . - , + * ) ( '

21 0 Z ]ތޔބއމހނ ނމދށ ! އއމނވއޖ މސތކނނވ" :މނއ ]٦: املائدة

ނގ އތތއ އޅނބށތކހމއށ ތޔބއމހނގ މނތކއ ތޔބއމހތދވހނދ ފހ އދ ތޔބއމހނގ . އދ ތޔބއމހނގ ބތކގއ ފނފހހށކމވ. ދނނހށކމވ

." ފއތއ ދތނބކއޓހމއށ ދނނހށކމވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ .ސނނތނ

اليقبل اهللا صالة أحدكم " .ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. ވދޅވއވތޔބއމހނކރ ހމއކކގ ނމދ، އނ " :މނއ )متفق عليه( "ذا أحدث حتى يتوضأإ

."ޤބލ ނކރއވނއވهللا މށދނދނ ޙދޘވރވހނދ އނ ވޟކށފ

ލނ ދނނބކ ކމށ މދނގ ހރހ ވޟ ޝރޢކރވގނވ .އޖމޢނ އދ މކމމދ އއވސ ޚލފއ ވރދވގނ އއސފއ . ވއވއގނފއއއބސވވޑ

. ނވއވ


33

.ގ މތކނ وضوء

. ހގތނ ވރށގނ ޙދޘފޅތއ ވރދވގނ އއސފއވއވވޟގ މތކމބ .އގތރއނ ތނޙދޘފޅކނ ފއދއލމވ

އކލގފނ .ގކބއނ ރވވގނވއވ عبد اهللا الصناجبي ރއސނލއވهللا މތ -1

إذا توضأ" .ފޅކރއވއވ وسلم حديثرسول اهللا صلى اهللا عليه ހމކށވރނ. ވދޅވއވتجرخ ضمضفم دبل العفإذا غس ،هفأن نا مطايالخ تجرخ ثرنتفإذا اس ،هيف نا مطايالخنيه، فإذا غسل يديه من وجهه حتى تخرج من تحت أشفار عيوجهه خرجت الخطايا

رخى تتح هيدي نا مطايالخ تجرخيدر يأظاف تحت نم ج تجرخ هأسبر حسفإذا م ،هحتى من رجليه الخطايا من رأسه حتى تخرج من أذنيه، فإذا غسل رجليه خرجت الخطايا

هلير رجأظاف تحت نم جرخإلى ال. ت هيشكان م لةثمافن هالتصو جدسرواه مالك ( "مއޅ ވޟކރނ ފށއ ކދނނހނދ އނގ އނގއނ " :މނއ )والنسائي وابن ماجه واحلاكمދނ ނފތށ ފނލއ ފޅއލހނދ އނގ ނފތނ ފފތއ . ވފފތއ ނކމގނ ދއ

އއ އނގ . ދނ މނދނނހނދ އނގ މނނ ފފތއ ނކމގނ ދއވ. ނކމގނ ދއވދނ ދއތ ދނނހނދ އނގ . ލލގ އސފޔތކގދށނ ފފތއ ނކމއޖއމށދނދނވ

ދށނ ފފތއ އ އނގ ދއތގ ނޔފތތކގއ. ދއތނ ފފތއ ނކމގނ ދއވދނ ބލގއ ފނފހހނދ އނގ ބލނ ފފތއ ނކމގނ . ނކމއޖއމށދނދނވ

އތލ ދނ ދފ. ކނފތނ ފފތއ ނކމއޖއމށދނދނވއއ އނގ ދ. ދއވއ އނގ ދފއގ އ. ދނނހނދ އނގ ދފއތލއނ ފފތއ ނކމގނ ދއވ

. ދނ އނ ހނގއފއދނ މސކތށވ. ދށނ ފފތއ ނކމއޖއމށދނދނވނޔފތތކގއނގ ފފތއ އވނ އބހ ވޟގސބބނ(. އދ އނގ ނމދވހށ އތރ އއޗކށވ


34

އރނ ނމދވނ އނއށ . ދނ ނމދނ ފހވކށ އތރ ފފއއ ނނނނއވ. ފހވފއވ ".)ބނހކށވ

ނމދގ ސބބނވސ . އސވދޔ ޙދޘފޅގއ ފފތކގ މރދކ ކދފފތކވ{ }.ފތއ ފހވނ ތއބއނނވބޑތފ. ފހވނ ކދފފއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނ ވއވهللا މތ -2

أال أدلكم على ما يمحو " .ފޅކރއވއވ سول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثر .ވދޅވއވإسباغ الوضوء " :بلى، يا رسول اهللا، قال: قالوا" به الدرجات ؟ به الخطايا، ويرفعاهللا

على المكاره، وكثرة الخطا إلى المساجد، وانتظار الصالة بعد الصالة؛ فذلكم الرباط، މއގ ކއ" :މނއ )والترمذي والنسائيرواه مالك ومسلم ( "اطلكم الربفذلكم الرباط، فذ

ފފތއ ފއސވ އދ އކމއގ ސބބނ އކލނގ ދރޖތއ اهللا تعاىل ސބބނ" ޔވ؟މތވރކރއވ ކމއގ އރޝދ ތމނކލގފނ ތޔބއމހނނށ ނދއވނހއ

! ގ ރސލއވهللاއ !ށވކމގ އރޝދދއވއ. ނނކވ. ދނނވއވ އޞޙބބކލނ) އބހ ފނގދ ރތކގއ(އއ ހތނރހ ޙލތތކގއ . "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވއކލގ

ކތ އބހ މސ(ވޟ ފރހމކށ ކރމއ، މސކތތކ ދމލށ ފޔވޅތއ ގނވމއ، .ރކރމވދށފހ އނއނމދށ އނތޒއއނމ) ދރވމއކ މސކތށ ނމދށ ދއމއ

ފހ ޖހދށ . ފހ ޖހދށ ތއޔރވމކ އއއވ. ފހ ޖހދށ ތއޔރވމކ އއއވ ."ކ އއއވތއޔރވމ

އކލގފނ . އރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އބހރهللا މތ -3 ފޅ حديث ޤބރސތނށ ޒޔރތކރއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم .ވދޅވއވ

، وإنا إن شاء اهللا بكم عن قريب الحقونالسالم عليكم دار قوم مؤمنين، " .ކރއވއވ أنتم أصحابي" :رسول اهللا ؟ قال أو لسنا إخوانك يا: لواقا" قد رأينا إخواننا وددت لو أنا


35

و دعا بوأتي لم نيا الذنانوا" إخقالو :دعب أتي لم نم رفعت فكي ي كتأم نل اهللا ؟ قالموسا ر: قالوا " أرأيت لو أن رجال له خيل غر محجلة بين ظهري خيل دهم بهم أال يعرف خيله ؟ "

وأنا فرطهم على الحوض، من الوضوء فإنهم يأتون غرا محجلين" :بلى يا رسول اهللا، قالالض ريعالب ذادا يكم يضوح نال عن رجذادأ ،الأال ليهميادقال :نفي ،لما : أال هلودب مهإن

دعلبفأقو ،قا: كحقا سحއތބ މއމނނނވއ މކށވޅތކގ" :މނއ )رواه مسلم( "س!

هللا ނކވސ މތހމކށވރނ އހރމނ .ތޔބއމހނގ މއޗށ ސލމތކނ ހއޓވދނ . (އވހށ ތޔބއމހނނ ގސބއދލވނ ބޔކމއވ އރދކރއވއޔ ވރށ

.) ނ ޙދޘފޅކރއވއވދމލށ އނބރވޑއގ އކލގފނ އޞޙބބކލނނ." އހރމނގ އޚނތއ އހރމނނށ ފނނނނމއވ. ތމނކލގފނގ ހތޕޅށ އރއވ

ގ هللاއ ؟ ލގފނގ އޚނނއނނތއވއހރމނނކ ކ. އޞޙބބކލނ ދނނވއވތޔބއމހނނކ ތމނކލގފނގ . "ވއވފނ ޙދޘފޅކރއއކލގ! ރސލއވ

." ނނނމހނނވ) ދނޔގ ވޖދށ(އހރމނގ އޚނނކ އދ މހތނށ . ޞޙބނނވ) ދނޔގ ވޖދށ(މހތނށ ކލގފނގ އއމތނ . އޞޙބބކލނ ދނނވއވ

ގ هللاކލގފނ ދނވޑއގނނވނ ކހނކނތއވ؟ އ) ޤޔމތދވހ(ނނނމހނ މހއގ !ތޔބއމހނ ނކނ ޚބރދބލށވ. "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވއކލގ! ރސލއވ

ކޅ އއކށ އއސއތ. އކރމތހދ އހކވހތރމއގނޑއ ނ، މލކއޔތގއވއޞޙބބކލނ " އއސ ނނގނހއޔވ؟ އނއށ . ރގއ ލމހފއވތގއސތކއ. ނ ޙދޘފޅކރއވއވގފއކލ! ގ ރސލއވهللاއ. އނގނއވ. ނނކވ. ދނނވއވ

ރނ އތފޔއ މނތއ ވދވދހރޙލވޟގ އސ) ތދވހޤޔމ(ފހ އބއމހނ "ގތށގސ ) ފނއރ(އދ ތމނކލގފނ އބއމހނގ ކރނ ޙއޟ . އނނނތވ

ބޔކމހނ ތމނކލގފނގ . ދނނށވ .ހނނވނމވ) އބއމހނގ އސތޤބލގއ( އތ ފހއއއ ގއލގނއޅ ޖމލ ފނމނ . ގނދވނއވ އޟ ދރށ ފހއޙ

ފހ ! އ އނނށވ. ނމވގވލއވތމނކލގފނ އބއމހނނށ . ގނދވފދއނނވ


36

ދނށ އބއމހނ ކލގފނ ދނޔދކރއވ ވޑއގތމނ. ބނވނއވ) އވގތ(. ހލކހއޓވ) ބއމހނނށއ(. ކލގފނ ދނނވނމވފހ ތމނ. ބދލތއގނއވ

."ހލކހއޓވ

.ތއ ضفر ގ وضوء

ޟގ ޙޤޤތ ބނވގނވނ އކނތކގ ވ. ވޟގ ފރޟތކއ ނވތ ރކނތކއވއވ .އއނކމއ އނވއޖނމ ޝރޢގތނ އއ ވޟއއކމގއ ނހމނނއވ. މއޗށވ

.ވނއވއކނތކގ ބޔނ ތރގއ މ

. ޢރބބހގއ ނޔތގމނއކ ކމއކރމށޓކއ ކރވ ޤސދވ .ނޔތގތނ - 1 އދ އކލނގ ޙކމފޅށ ،ގ ރހވޑގތމށ އދޙލهللاމތޝރޢގތނ ނޔތގމނއކ އދ މއ . ކނތކގތރއނ އޅކމއކރމށ ޤސދކރމވބލނބ ކޔމނގނނޙލ އޅ

ދލނ ނޔތކއމކ ޝރޢގތނ ސބތވގނވ . ދލބހ ޢމލއނނވ. ޢމލކވހތގ މރގފނ ރއސނލއވ ޢهللا ފހ ނޔތ ފރޟވގނވކމގ ދލލކ މތ. ކމއނނވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. އވ ޙދޘފޅވރވކރرواه ( احلديث...." وإنما لكل امرىء ما نوى إنما األعمال بالنييات" .ފޅކރއވއވ حديثއދ ހމކށވރނ ކނމ . ތތކކނނވޢމލތއވކނ ކށވރ ނޔ" :މނއ )اجلماعة

." މހކށވނ އނ ނޔތގތކމކވ

ފހ . އބހ އއފހރ މނމއޗށ ފނ އހރވލމވ .އއފހރ މނދވނ - 2 އދ . ނއކރގ މތކއރނފށގނ ދގށ ތނބޅގ އނމ ތރއހމއށވމނގ ޙއދކ

.އއކނފތގ ފޅނ ފށގނ ހރހށ އނއކނފތގ ފޅހމއށވ


37

މދވމގއ އޅނބށވސ .ދއތ ދއޅނބށޓ ހމއށ އއފހރ ދވނ - 3 އކލގފނގ ى اهللا عليه وسلمرسول اهللا صلއއ . ލކރނ ވޖބވގނވއވޝމ

.ށފޅ ނދނނވއ ދކރއވކނ ސބތ ނވތއވދއޅނބ

ފހ ތތއތ ބލގއ ޖއސއލމކނ ނވތ ތތއނގލ .ފހނބލގއ ފނ - 4

Z - . ]. ބލގއ ޖއސއލމކނ ބލގއ ފނފހނކމކށ ނވނއވ

املائدة[ އސތދލލ ފހމގ މއޗށނ ބލނ ބއއގއ ފނބކލމއޔތނ ބއއ ] ٦

ފހމށ ތނގތއ ގ ކބއނ ބލގއ ފނ اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسول ފހ .ކރއވ .ސބތވގނ އއސފއވއވ

ނ ގ ކބއ عبد اهللا بن زيدރއސނލއވ هللا މތ .މޅބލގއ ފނފހނ) 1(

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ފހ އކލގފނ .ފއސވއވކލގފނގ ދއތޕޅނ ފނއކލގފނގ އސތށފޅގއ އހ ނއކރފޅމތނ ފއޓވއ އބ. ގސދއވއވރއދ ފ. އދއތޕޅނ ކރމތލއވއވ

ފޅހމއށ ގނދވ ހމއސތށފޅގއ އތޕޅއސތށފޅގއ އތޕޅ ބއސވމނ ކނދރ )متفق عليه(." ބއސވމނ ނއކރފޅހމއށ އލނ އނބރއ ގނނވއވ

ގ عمرو بن أميةރއސނލއވ هللا މތ .ފނފހނ މތގއހމއކނ ފގޑ) 2(

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم،. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

رواه (." އކލގފނގ ފގޑކޅމތގއއ ޚއފމތގއ ފނ ފއސވނކށ އހރނ ދކނމވ )أمحد والبخاري

مغرية بن ރއސނލއވ هللا މތ .ފނފހނ ތގއއ ފގޑމތގއނއކރމ) 3( رسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ شعبة


38

ފހ އކލގފނ ނއކރފޅމތގއއ ފގޑކޅމތގއ. ވޟކރއވއފއވ عليه وسلم )رواه مسلم(." އދ ޚއފގއ ފނފއސވއވ .ފނފއސވއވ

ގ އރހނ ބލގއ ފނފހމށ ސބތވގނވ ތނގތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމއކނ ބލނ ބއއގއ ފނފހނ އކލގފނގ . ދނނއވ. މބޔނ ކރވނއވ

ފގޑކޅ ތރކރއވއގނ ހނނވއރ ނއކރފޅމތގއ . ސބތވގނނވއވ ކބއނއހނކމނ ރޖޙވގނވގތކ . އވއވއނއބއ ފގޑކޅމތނ ފރހމކރފނފއސވއ

.ފހމވއދ މޅއތރވގނވ ގތކ ފގޑނޅއހނނމހ މޅބލގއ ފނ

ގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم .ދފއތލ ދތނބކއޓއކ ދވނ - 5

އވ އބނޢމރ ރއސނލهللا މތ. ޢމލފޅނނއ ބސފޅނ ސބތވގނވނ މގތވ سلمرسول اهللا صلى اهللا عليه وއހރމނގކބއނ އއދތރއގއ ". ވދޅވއވ

ފހ އހރމނނ އކލގފނ ބއދލވއރ ޢޞރނމދ ވގތވނ . ފހށޖހވޑއގތވއދ އހރމނގ ފއތކގއ . ދނ އހރމނ ވޟކރނ ފށއފމއވ. ފސވފއވ

ތ ތނބކށތކށ ނވ. ފހ ހރއޑފޅނ އކލގފނ ނދއއވވއވ. ފނފހނމއވމފދއނ ދފހރ ނވތ ތނފހރ އކލގފނ . ޒބހއޓވފނނބތކށ އލފނގ އ

ނށ މހނ އބހ ތނބކށތކއކ ރނގޅށ ދފއ ނދނނ. (ނދއއވވއވފއތލ ދނނނޖހނ " .ވދޅވއވ الرمحن بن أيب ليلى عبد އދ .)ޒބހއޓވއ

ހރހ ޞޙބނ ގ اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسولތނބކއޓއ ފނނބއކކމށ ގ اهللا تعاىلވޟގ ފރޟތކގ އޞލކ އސވދޔ ." އޖމޢވވޑއގނފއވއވ

# $ % & ' ) ! " ] .އނނނވ ވޙބސފޅވ

* ) - , + 21 0 / . Z ފހ ތޔބއމހނ ނމދށ ތދވހނދ ! އއމނވއޖ މސތކނނވ" :މނއ ]٦: املائدة[


39

އދ . ނބށތކހމއށ ދނނހށކމވތޔބއމހނގ މނތކއ ތޔބއމހނގ އތތއ އޅއދ ތޔބއމހނގ ފއތއ ދތނބކއޓހމއށ . ފހހށކމވތޔބއމހނގ ބތކގއ ފނ

."ދނނހށކމވ

އބހ އޔތގއ ބޔނވގނވ . ދޔ ހރހކމއ ތރތބނކރނއސވ - 6

ލލކ އކމގ ދ. އޔތގއ ބޔނވގނއވ ތރތބ ވޖބވގނވއވ .ތރތބނކރމވއތއ ފޔކ .ގނވނއ ވއދވފއވމވދނނނޖހ ގނވނތކއގ ދމދށ ފނފހނޖހ

. ބލކ ފނފހނޖހ ގނވނކވ. އދމދށ އވނ ބވދފއވ. ދނނނޖހ ދގނވނވ. ތފތޙކމއ ވނނނ ފއދއކށޓކއވ ތރއގ ޙކމތކއގ ދމދށޢރބބހގއ އއވއ

ދވހކވސ މތރތބނ صلى اهللا عليه وسلم رسول اهللاއދ .މތނގއ އފއދއކ ތރތބވرسول اهللا އޅކނތކގއ . އކ އޅކމކވ وضوء ފހ .ނނގތކށ ވޟނކރއވއވ

.އށ ތބވމކ ވޖބވގނވ ކމކވ صلى اهللا عليه وسلم

.ތއ سنةގ وضوء

ގ ބސފޅއ ޢމލފޅނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمތތކގ މރދކ ވޟގ ސނނ ސބތވގނވ އކމކ އކނތއކރމށ އމރކރއވފއނވ އދ އކނތއނކރ

.ވނއވއކނތކގ ބޔނ ތރގއ މ .ކނތކވނކރވސކރއވފއނވ މހގމއޗށ އ

).ކއނ بسم اهللا އބހ( .ގ ނނފޅގތނ اهللا تعاىلކރނ ފށއރ وضوء - 1

. އކލގފނވދޅވއވ. ރއސނލއވ އނސގފނގކބއނ ރވވގނވއވهللا މތގ އޞޙބބކލނ ވޟކރއވމށޓކއ ފނ اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسولއއފހރއގއ "

. ގވއލއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ އހނދ . އކމކ ނފނނވ. ހއދވއވއކލގފނގ އތޕޅލއވއގނ ފހ ފނހރ ކނވރއގތރއށ . މތނގއ މހރ ފނވ

ގ هللاތޔބއމހނ . ދނ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވ. ހނނވނކށ އހރނ ދކނމވ


40

ފހ އކލގފނގ . ވޟކރނ ފށށވ) ކޔ بسم اهللاއބހ (އސމފޅގ ބރކތނ

އދ މސތކނ . ރއރތނ އހރނދކނމވއނގލފޅތކގ ދމދނ ފނ އތوالنسائي وابن رواه البيهقي(." އއ އނމފހމހ ވޟކށފމށދނދނވ. ވޟކރމނދޔއވ

)خزمية

ޢލމވރނނއ ބސވރބކލނ ވދޅވގތގއ .ދތއނގޅނ - 2 ބސވރބކލނ ވދޅވގތގއ . ނގޅ އރކދނޑއވދތއނގޅމށޓކއ އނމރ

ގނބލތއ ހރގނޑ ވރގދކށދނމއ، ދތށޖހއއނލބ ފއދތކގތރގއ ކއއޗހ ހޖމކރމގބއ ގދކށދނމއ، ކޑކމދއމށ ފސހކށދނނ ޖހނނދނމއ،

މމޤޞދ ފރހމވ ކނމ . ފހ މޤޞދކ ދތތއ ރތކށ ސފކރމވ .ހމނއވކށ މޒމނގއ މސލ. އލތކނ ދތއނގޅކމގއވއސ ސނނތ ޙޞލވނއވ

.ރސފދ ތކއޗވބ

. ލގފނ ވދޅވއވއކ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

لوال أن أشق على أمتي " .ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ مهترءباألموضكل و دنع اكوافعي والبيهقي( "لسތމނކލގފނގ " :މނއ )رواه مالك والش

ވޟކރ ކނމފހރކ ތކނގމއޗށ އނދގލއކމގއ ނވނމ އއމތގ މސهللا އދ މތ." ދތއނގޅމށ އބއމހނނށ ތމނކލގފނ އމރކރއވމހވ

ހމކށވރނ. އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގކބއނ ރވވގނވއވ

"للرب ضاة السواك مطهرة للفم مر" .ފޅކރއވއވ هللا صلى اهللا عليه وسلم حديثرسول اގ هللا. ދތއނގޅމކ އނގއށވ ޠހރކމކވ" :އމނ )والترمذي رواه أمحد والنسائي(

."ޙޟރތނވ ރއސވމކވ

އކމކ . އވސ މސތޙއބވގނވ ކމކވދތއނގޅމކ ހރހވގތއގ .ފސވގތއގއ މސތޙއބކނ ގދވގނވއވ


41

. ނދނހލވގތ) 4. (ކޔވވގތ قرآن) 3. (ނމދވގތ) 2. (ވޟކރވގތ) 1( .ތޣއޔރވވގތ އނގ) 5(

هللا މތ .އތތލ ތނފހރ ދވނވޟކރނފށއރ އނމފރތމ ދ - 3 .އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ أوس بن أوس الثقفيރއސނލއވ

ދއތތލފޅ ) އނމފރތމ(ވޟކރއވނ ފއޓވއރ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم"ރއސނލއވ هللا އދ މތ )واه أمحد والنسائير( ."ދނނވނކށ އހރނ ދކނމވ

رسول اهللا ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ مه فال يغمس يده فيإذا استيقظ أحدكم من نو" .ފޅކރއވއވ حديث صلى اهللا عليه وسلم

:މނއ )رواه مسلم( "أين باتت يده ثالثا، فإنه ال يدريناء حتى يغسلها إ

ރ ދވފމށދނދނ ހތޔބއމހނކރމހކ ނދނ ހލހނދ އނގއތ ތނފ"ހދވތނއ އތ ރގނޑހމކށވރނ އނގ އހނ. އއވސކނވރކށ އތނބނހށކމވ

."އނއކށ ނނގއވ

ގ لقيط بن صربةރއސނލއވ هللا މތ .ތނފހރ އނގއށފނލއ ކދވނ - 4

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވތބ " :މނއ )رواه أبو داود والبيهقي( "ذا توضأت فمضمضإ" .ފޅކރއވއވ حديث

."ވޟކރހނދ އނގއށ ފނލއ ކދނނހށކމވ

هللا މތ .ލމއ ތނފހރ ނފތފޅއލނތނފހރ ނފތށ ފނ - 5 رسول اهللا صلى .ގފނވދޅވއވއކލ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

"فه ماء ثم ليستنثرإذا توضأ أحدكم فليجعل في أن" .ފޅކރއވއވ وسلم حديث اهللا عليهހނދ ފހ އނގ ނފތށ ތޔބއމހނކރ މހކ ވޟކރ" :މނއ )متفق عليه(

މކމގއ ސނނތވގނވގތކ ކނތނ ." ދނ ނފތ ފޅލހށކމވ. ފނލހށކމވ


42

ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ އގތށ هللا އއ މތ. އދ ވތނ ފޅއލމވ. ފނލމވ. ގތވހމކށވރނ އކލގފނ ފނގނއމށ އދވޑއ" .ރވވގނ އއސފއވތއވ

. ދނ ވތނ ފޅލއވއވ. ޅށ ފނލއވއވޕވއ ނފތފހ ކދނނ) ދނފނ ގނވމނ(اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسولމއ . އފދއނ ތނފހރ ކނތއކރއވ ވދޅވއވ

)رواه أمحد والنسائي( ."ވޟކރއވގތވ

އބހ ތނފހރކދވފއ ދނ ، ފތށފނލމގއ ދތނށ ވކނފނލޔސއނގއށއ ނ رسول އކމކ . ޙޞލވނއވ ނފތށ ތނފހރ ފނލއ ތނފހރ ފޅއލޔސ ސނނތ

އބހ . ވގ އރހނ ސބތވނ އނގއށއ ނފތށ އއކށފނލމ اهللا صلى اهللا عليه وسلمއދ . ފނއތގށނގއ އއނ އއބއ އނގއށލއ އނއބއ ނފތށލއ ފޅއލމވ

ގ ކބއނ عبد اهللا بن زيدރއސނލއވ هللا މތ. މގތށ ތނފހރ ކނތއކރމވ

اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسولހމކށވރނ " .ޅވއވއކލގފނ ވދ. ވގނވއވރވ އދ ރދވރޔ ފޔވއ )متفق عليه(." ޅށ ފނލއވއވދނނވއ ނފތޕތނއތގށފނނ ކهللا މތ. ފނލއރ މބލޣކރމކވސ ސނނތވގނވ ކމކވ އހނމހނ ނފތށ

އހރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ވގނވއވގކބއނ ރވ لقيط بن صربةރއސނލއވ ! އހރނނށ ޚބރދއވބއލވށވވޟއ ބހގތނ . ގ ރސލއވهللاއ. ނވއފމވދނ

شاقاالستن ين األصابع، وبالغ فيأسبغ الوضوء وخلل ب". އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވއދ . ކމވތބ ވޟ ފރހމކރހށ" :މނއ )رواه أبوداود والترمذي( "إال أن تكون صائما

ހނނޙލ މނވ ނފތށ އދ ތބ ރދއށ .ލހށކމވވއލތކގ ދތރތއ ވނއނގ ."ފނލމގއ މބލޣކރހށކމވ

އބހ ކނތނ ފނއތގއޓއ ނގއ، ތނބޅގ ދށގއ .ލނވއވނތނބޅ - 6 އސތށތކގތރއށ ވއދއ އއނގލތކނ އނގލތއ ތނބޅގ ޖއސއ،

އކލގފނ . ވރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއهللا މތ .ޙރކތކށލމވ


43

ވޟކރއވހނދ ފނއތގއޓއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ ". ވއވވދޅއދ . ދނ އފނފދނ ތނބޅފޅ ވނވއލއވއވ. ނނގވއ ތނބޅފޅގ ދށށލއވއވ

ގފނށ ވރރސކލނގ ތމނކލ ތމނކލގފނގ. ދޘފޅކރއވއވޙ )رواه أبو داود والبيهقي(." އމރކރއވފއވނ މފދއނ ކނތއކރމށވ

އނގލތކގ ދތރތކށ އބހ އތއ ފއދނނއރ .ލނއނގލތއ ވނވއ - 7 ރއސނލއވ އބނޢއބސގ ކބއނهللا މތ. އނގލލއވއ ސފކށލމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث .އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ )رواه أمحد والترمذي وابن ماجه( "ليكإذا توضأت فخلل أصابع يديك ورج" .ފޅކރއވއވ

އދ ." ވނވއލހށކމވތބ ވޟކރހނދ ތބގ އތއ ފއގ އނގލތއ " :މނއ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ مستورد بن شدادރއސނލއވ هللا މތ

އކލގފނގ އކލގފނގ ކޑވއއގލފޅނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم"رواه أبو داود والترمذي (." ހރނދކނމވފއނޕޅގއނގލފޅތއ ވނވއލއވނކށ އ

. އދ އނގޓއއ އޅއފއވމހ ވޟކރއރ އއނގޓ ޙރކތކށލނޖހނއވ )والنسائيވސ އދ އނހނނ އކނބލނގ އޅތއ. އއ ރނގޅށ އނގލގއ ފނޖއސމށވ

ރމށ އދ ވޟފރހމކ. އއ އތގއ ރނގޅށ ފނޖއސމށވ .ތކށލނ ޖހނއވޙރކ . އއސފއވ އމރށ ފރހމއށ ކޔމނގތމށޓކއވ

އބހ ވޟކރއރ ދނނނޖހ ކނމގނވނއ ޖހޖހގނ .ތނތނފށކރނ - 8 އދ . ސނނތދމގނ އއސފއވނ މގތށވ ޢއމގތއގއ .ތނފހރ ދވމވ

ތވގނ އބހ އއފހރ ނވތ ދފހރ ދވނ ސބ(މގތޚލފށ އއސފއވނ رسول اهللا އއދވހކ އޢރބނގމހކ .ދލލކރނ އގތވސ ހއދކމށވ) އއސފއވނ

رسول اهللا ފހ . އ ބހގތނ ސވލކރއވ وضوءއރހށ އއސ ގ صلى اهللا عليه وسلم. އދ ޙދޘފޅކރއވއވ. އނއށ ތނތނފށކރއވ ދއކވއވ صلى اهللا عليه وسلم،


44

ފހ އނ. މއށވރ އތރކށފމހ ދނނއވ. ފރހމވގނވ ވޟއކ މއވ"رواه أمحد والنسائي وابن (." އދ އނޔވރވއޖއވ. އދ ޙއދފހނޅއފއވ. ކށފއވކށ. ވރއސނލއވ ޢޘމނގފނގކބއނ ރވވގނވއهللا އދ މތ )ماجه

ރއވމނ ކތނތނފށ عليه وسلم رسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ. "އކލގފނވދޅވއވއއފހރ ދނނވކނވސ އދ ދފހރ އދ އކލގފނގ ކބއނ ." ވޟކރއވއވ

ގނ ރވޔތތއ . ދނ ބލގއ ފނފހނ ދނނއވ. ދނނވކނވސ ސބތވގނވއވ .އއސފއވނ އއފހރ ފނފހމށވ

އބހ ދނނގނވނތކގތރއނ ދގނވނވ .ނކނތ އސކރ - 9 ރއސނލއވ هللا ފހ މތ. ކނމގނވނއގ ކނތގނވނ ފރތމ ދވމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه ". އކމނ ވދޅވއވ. ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވޅ ތރކރއވމގއއ، ފނއޅއވމގއއ، ޠހރވލއވމގއއ، އކލގފނ ފއވނކ وسلم،

هللا އދ މތ )متفق عليه(." އދ ހރހރވތކމއގއ ކނތޕޅ އސކރއވމށ ލބކރއވއވ މކށވރނހ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

م فابدؤوا إذا لبستم وإذا توضأت" .ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثانكممسائي( "بأيرمذي والنތޔބއމހނ ހދނލހނދ އދ " :މނއ )رواه أمحد وأبو داود والت

."ގ ކނތފރތނ ފށހށކމވހނދ ފހ ތޔބއމހނ ވޟކރ

.އތ އނގޅމވ ކގއ ފނލމއކވޟކރއރ ގނވނތއބހ .އތއނގޅނ - 10 . އކލގފނ ވދޅވއވ .ގ ކބއނ ރވވގނވއވ عبد اهللا بن زيدރއސނލއވ هللا މތ

ގ އރހށ ފނމއދއގ ތނބއކޅދބއ عليه وسلمرسول اهللا صلى اهللاހމކށވރނ "رواه (." ފހ އކލގފނ އއނ ވޟކރއވމނ އތޕޅގއ އތއނގޅއވއވ. ގނވނވ )ابن خزمية


45

ގނ ގނވނތއ ދވމގއ ގޅވއ ވޟކރއރ އބހ .މދކނޑއނލނ - 11 އދ ގނވނތއ ދވމގއ. އދ ވޟއގޅނ ނތކމއ އދމދށ ނވއދމވ. ކރމވ

ފހ ސނނތ ދމގނއއސފއވނ .ދގނވނދމދ މބޑށ ލސނކރމވ . މގތގމއޗށވ

ލގއ ފހމށޓކއ މކމގއ ސނނތވގނވގތކ ބ .ދކނފތގއ ފނފހނ - 12 ފދނ، ދއތގ ދޝހދތއނގލނ ދކނފތގ އތރފށގއ އދ ދއތގ ނގ ފނ

އހނ .އދ އއފހރ ފހމވ ،ހރއއފ ދބޑވއއނގލނ ދކނފތގ ބރފށގއهللا މތ. ބލގ ޙކމގއވ ހމކށވރނ ވޟކރމގއ ދކނފތ ހމނގނވނ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބނޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވ

"األذنان من الرأس" .ފޅކރއވއވ حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ ދކނފތހމނގނވނ ބލގ " :މނއ )ينرواه أبوداود والترمذي وابن ماجه والدارقط(

ރއސނލއވ هللا އދވސ މތ" .)އބހ ބލގ ޙކމގއވ. (ބއއކމގއވކރއވގތ وضوء ،رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އބނޢއބސގކބއނރވވގނވއވ

عليه رسول اهللا صلى اهللاއބހ (ދނ އކލގފނ . "އވނ އކލގފނ ވދޅވބޔނކރއވމޅގއ އސތށފޅގއއ ދކނފތޕ ފނ އތގށޓއ ނނގވ އއނ )وسلم

ރއސނލއވ އބނޢއބސގ هللا އދވސ މތ )رواه ابن حبان وابن خزمية(." ފނފއސވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه ހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ވކބއނ ރވވގނވއ

ޅގ އތރފށގއ އދ ހދތއނގލފޅނ ދކނފތޕއކލގފނގ ދޝ وسلم،رواه النسائي وابن ماجه (." ޅގ ބރފށގއ ފނފއސވއވޑވއއނގލފޅނ ދކނފތޕދބ

)حبانوابن

އނނނވ ޙދޘފޅގ މއޗށ އއ .ހތރސފއގ ވދވރ ދގކރނ - 13 އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ބނކށވ


46

إن امتي " .ވފޅކރއވއ صلى اهللا عليه وسلم حديث رسول اهللا ހމކށވރނ. ވދޅވއވتل غريطأن ي كمنم طاعتن اسء، فموضآثار الو نم نيلجحا مغر ةاميالق مون يوأتي ه

ވދވދހރޙލ ރނ ހތރސފޔއ މނތއވޟގ އސ" :މނއ )متفق عليه( "فليفعل

ފހ . ނގ އއމތގ މސތކނ ޤޔމތދވހގއ އނނނތވތމނކލގފތޔބއމހނގތރއނ އމހއގ ވދވރ ދގކރމށ ކޅދނވގނވމހ ފހ

ފހ ވދވރ ދގކރމގ މރދކ ގނވނތކނ ދނނނ ."އކނކރހށކމވ. އބހ މނދނނއރ ބލނބޔކއކ ދވމވ. ވރ އތރށ ދވމވކނޑއޅފއވ ޙއދށ .ފއދނނއރ ތނބކށނމއޗއކ ދވމވ. ނމއޗއކ ދވމވއތދނނއރ އޅނބށ

އބހ .ފނއސތޢމލކރމގއ މދމނވރ އޚތޔރކރނ - 14 .ވރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއهللا މތ. އސރފނކރމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم )ހތރމއދ ފނނ( ޞޢއގފނނ. "އކލގފނ ވދޅވއވ

އދ މއދއގ ފނނ . އއ އނމގނއނ ފސމއދފނ ހމވނދނވ .ހނއގނނވއވ )متفق عليه( ."ވޟކރއވއވ

ރއސނލއވ ޢމރގފނގ هللا މތ .ދޢކއނ وضوءކށ ނމގނ وضوء - 15

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم .އކލގފނވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވأشهد { ،ފރހމގތގއ ވޟކށތޔބއމހނކރމހކ އނ އނމ" .ފޅކރއވއވحديث

هللا": މނއ{ } ال إله إال اهللا وحده ال شريك له وأشهد ان محمدا عبده ورسوله أن

އކލނގ މނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނއއވސ އލހކނވކމށއ، އދ . އކލނގއށ އއވސ ޝރކކނވކމށ އޅހކވމވ ތކމށއ،އއކއވނ

މފދއނ } .މޙއމދގފނ އކލނގ އޅކމށއ އކލނގ ރސލކމށ އޅހކވމވ އނ ބނނދރކޅކނ. ކޔއފނމ، އނއށޓކއ ސވރގގ އށދރކޅ ހޅވނއވ

އސވދޔދޢގ އތރށ -اهللا رمحه- إمام الترمذيއދ )رواه مسلم(" .އނއށ ވދވނއވ


47

مناللهم اجعلني من التوابين واجعلني "އއ . ކއމށ އހނދޢއއވސ ރވކރއވއވ

نريطهتތރއނ މހނގ ތއބވ! އވ ރސކލކއހއދވބޑކރ" :މނއ "الم

"!މއޅލއވނދވ ތރއނ އދ ޠހރވގނވ މހނގ! މއޅލއވނދވ

ރއސނލއވ هللا މތ .ކށނމގނ ދރކޢތ ނމދއކރނ وضوء - 16

اهللا صلى اهللا عليه وسلمرسول ހމކށވރނ . އބހރއރގކބއނ ރވވގނވއވ

އސލމދނގއ ތބކރ އނމ ! އބލލވ. "ނށ ޙދޘފޅކރއވއވބލލގފސވރގއނ ) މޢރޖގރގއ(އހނހމކށވރނ . އއމދޢމލގ ވހކ ނކނބނބލށވ

. ބލލގފނ ދނނވއވ. ޅގއޑ އއސވމވފޔވގފނގ ކރފޅމތނ ތބގ ތމނކލ اهللا تعاىلއނ وضوءއހރނ ވޟކރ ކނމފހރކ އއރގނޑވޔސ ދވލވޔސ އ

މއށވރ އއމދޢމލއ . ނމދކރމވ) ސނނތ(އހރނނށ މނވރކރއވ ވރކށ ގކބއނ عقبة بن عامرރއސނލއވ هللا އދ މތ )تفق عليهم(" .އހރނ ނކރމވ

.ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. އކލގފނވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

إال وجبت له هه عليهمايقبل بقلبه ووج ما أحد يتوضأ فيحسن الوضوء ويصلي ركعتين"ފރހމގތގއ ރނގޅށ ވޟކށ ދރކޢތ، އއވސމހކ " :މނއ )رواه مسلم( "الجنة

އބހ ފރހމ ވސނމއ (އދރކޢތށ އނގ ހތއ މނ ކރމތކރޙލ ." ސވރގ ވޖބވއޖއވކށފނމ، އނއށ ) އޚލޞތރކމއކ

.ކރމގއ މކރހކނތއތއ وضوء

ވޟކރމހއށ އސވދޔ ވޟގ ސނނތތކގތރއނ ސނނތއ ދކށލނ އހނހމކށވރނ . އއ އގ ޘވބނ އނ މޙރމނވމށޓކއވ. މކރހވގނވއވ

.އތއކރނ، ޘވބނ މޙރމވނ ވޖބކރއވމކރހކނތ


48

.ގއލ ކނތއތއ وضوء

:އގތރގއ ޝމލވ އއޗއސކ .ދދރނކރ ދރކނ އއޗއނކތނ - 1

< ? @ ] .ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ކޑކމނޖހއ ބޑކމނޖސ )1-2(

C B A Z ]ނވތ ތޔބއމހނކރ މހކ ފޚނއނ " :މނއ] ٦ :املائدة

.މރދކ ކޑކމނޖހއ ބޑކމނޖހވ ގ "الغائط" މއޔތގއ ."އތވއޖނމއވ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ .ފރގސފރތދރނ ނކނނވއ )3( رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث .އކލގފނ ވދޅވއވ. އވރވވގނވ

:މނއ )متفق عليه( "ذا أحدث حتى يتوضأال يقبل اهللا صالة أحدكم إ" .ފޅކރއވއވ

اهللا تعاىلމށދނދނ އނ ޙދޘވރވހނދ އނ ވޟކށފތޔބއމހނކރ މހއގނމދ، ". ދނ ޙޟރމއތ މހކ އބހރއރއށ ދނނވއފއވ." ޤބލއނކރއވނއވ

އއ ފރގސފރތނ . "އބހރއރ ދނނވއވ؟ ޙދޘކކބއތއވ! އއބހރއރއވ .އކލގފނ ވދޅވއވ. ވވގނވއވއދވސ އބހރއރގ ކބއނ ރ." ނކނނވއވ

ئا بطنه شي إذا وجد أحدكم في" .ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثأو يجد ع صوتا يسم فأشكل عليه أخرج منه شيء أم ال؟ فال يخرجن من المسجد حتى

ބނޑގއ ވއގ ތޔބއމހނކރމހކށ އނގ )ނމދގއ(" :މނއ )رواه مسلم( "ريحا

ޝއކވއޖނމ، ފހ އނއށ ބރނވކމށއނދގ އޙސސވ، އވއ ބރވކމށ ނވތ ) ނމދ ދކށ(ފމށދނދނ އނ ދވއމށދނދނ ނވތ އގވސއނއށ އގ އޑއވއޖއ

ވޟގއލމށ އގއޑއ ފހ މޙދޘފޅގއ ވއގސބބނ ." މސކތނ ނނކނނހށކމވމޙދޘފޅގ ! އދކއއތ. ވސ ޝރޠކރވގނވނމވސ އސލގއ އއ ޝރޠއނނވ


49

އބހ ވއނކތކނ ޔޤނވއޖނމ . ތކނ ޔޤނވމވއސލ މރދކ ވއނކ .ވޟގއލނއވ

ރއސނލއވ އބނޢއބސގ ކބއނ هللا މތ. މނ، މޒޔ، ވދޔ) 4-5-6( އގސބބނ ޖހނ . މނ ދނނއވ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވބރވއޖނމ، ފހ ނކރއއޗއ މދތ. އދ މޒޔއ ވދޔ ދނނއވ. ހނއގނނށވ

."ރފދއނ ވޟކރހށކމވއދ ނމދށ ވޟކ. ތބގޛކރ ދނނހށކމވ

އށވއވ ނދއސ އދ އއ. އބހ ހވރކނ ފލއގނދ ގދނނޖވ .ނދނ - 2 صفوان بن ރއސނލއވ هللا މތ. ހމނޖހގތށ އށނދއނދ ނދއސމއވ ކބދފނދ ރމނ ދތރއގއހ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ عسال

ލމށނބ ނދވހ އހރމނގ ޚއފތއ ޖނބވރވގނ މނވތނރއއ ތ މތގއވނމއބހ އޙލތގއ ޖހނ ( .އހރމނނށ އމރކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

އކމކ .)ފނފހނ ޞއޙއއނވނއވ. ހނއގތމށޓކއ ޚއފތއ ބއލށވމޙލތތކގއ ޚއފތއ އބހ( .ބޑކމދއމނނއ، ކޑކމދއމނނއ، ނދމނނވ

".)ވޟކށފއ ފއދވމގ ބދލގއ އގމތ ފނފހމނ ފދނއވ. ބއލކށ ނޖހނއވޖހގތށ އށނދއނދގނ ހމދނ ދފނދކބ )رواه أمحد والترمذي والنسائي(

ރއސނލއވ هللا މތ. ގއލނއވއއ ނ وضوءމކނ އގތށނދ. ނދނދނނއވرسول اهللا صلى اهللا عليه " .އކލގފނ ވދޅވއވ. އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ނދގނގސ އބކލނގ ) މސކތގއ ތބ(ގ ޞޙބނ، އބކލނނށ وسلمދނ އބކލނ . ތވތޒރކށކށ ތއބވނމދށ އނޢޝބތއއލއޖއމށދނދނ

)رواه الشافعي ومسلم وأبو داود والترمذي(." އއނކރއވތވ وضوء އދ. ނމދކރއވތވ

އއ މޔވގނކމގއވޔސ، ނވތ ހނތގނކމގއވޔސ، .ބއދފލއދއނ - 3 އދ .ސބބނކމގއވޔސމއވ އވޔސ، ނވތ ބހއގނވތ މސތވގނކމގ


50

ދފނދކބ ހމޖހގތށ އދ. ކޑކށކމގއވޔސ ނވތ ބޑކށކމގއވޔސމއވއއ ނދގމއޗށ . އބހ ވޟގއލނއވ. އނދއ އހނވކމގއވޔސމއވއށނދ

ވޟގއލކނތއތކގތރގއ ނދހމނގނވނވސ ޢއމގތއގއ އހނ . އވޤޔސކށފއނ އހނކމނ ބއދފލއދ. އބހ ހމހވރކނ ނތގނދތއވ. މސބބށޓކއވ

.ވޟގއލމށ ނނޖށވރ މއއލކނބޑވ

بسرة بنت ރއސނލއވ هللا މތ .ވނގއ އތޖހނހރހކނލއ ޢއރގނ - 4 رسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ . އކމނވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ صفوان

داود رواه أبو( "ال يصل حتى يتوضأمن مس ذكره ف" .ފޅކރއވއވ عليه وسلم حديث ފހ އނ. އމހއގ ޛކރގއ އތބއސއފމހ ދނނއވ" :މނއ )ذي والنسائيوالترم

ރއސނލއވ އބހރއރގ هللا އދ މތ." ވޟކށފމށދނދނ އނ ނމދ ނކރހށކމވليه وسلم رسول اهللا صلى اهللا ع .އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

"ليه الوضوءبيده إلى ذكر ليس دونه ستر فقد وجب ع من أفضى" .ފޅކރއވއވحديث. އއވސ ހރހއނތ ޛކރއގއ އތލއފމހދނނއވ" :މނއ )رواه أمحد وابن حبان(

ގ ފރޖގއ އނފހ އނހނވސ ." ޟ ވޖބވއޖއވފހ ހމކށވރނ އނގމއޗށ ވއހނމހއގ ޢއރގނވނގއ ނތ އދ ހރހއ. އތލއފނމ ވޟގއލނއވ

. އތލއފމހގ ވޟވސ ގއލނއވ

. އވޟނގއލނބއއޢލމވރނ ވދޅވގތގއ ޢއރގނވނގއ އތލޔސ ވ އކލގފނ . ރވކރއވ ޙދޘފޅވ طلق بن عليރއސނލއވ هللا މތނގ ދލލކ އބކލ

ޛކރގއ . އ ސވލކރއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއދވހކ މހކ . ވދޅވއވ. ނނކވ. "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވލގއތބއސއފމހ ވޟކރނޖހނހއޔވ؟ އކ

)رواه أبو داود والترمذي والنسائي(." ތބގ ގއގ އތކޅކވ) ޛކރކ(ހމކށވރނ އއ އހނކމނ ބއއޢލމވރނ . ކރގ ދޙދޘފޅ މޙދޘފޅ މވނ ތޢރޟވފއވ


51

ވޟގއލނ . ރގއ އތލމކނ ވޟނގއލނކމށވވދޅވނ ހމއކނ ޛކއދ ބއއޢލމވރނ ވދޅވގތގއ . ޝހވތތރކމއކ އތގ ބނޑފށނ އތލމނނވ

އދވސ މމއސލގއ . ވޟނގއލނކމށ އއސފއވ ޙދޘފޅވނ މނސޚވފއވފރވތރގތކ ކނމގތކށ އނމ. ޅތއ ވރދވގނ އއސފއވއވތފތބސފ

. އތބހނކމގއވޔސ ވޟކރމވ

.ކނތއތއބއއ ނގއލ وضوء

ބއއމހނ ވޟގއލކމށ ހކރ އކމކ ވޟނގއލ ކނތއތކއ މމއޟގދށނ ޞއޙދލލއ އއ އކނތއތކގސބބނ ވޟގއލނކމށ . މށ ގސތކރމވބޔނކރ

.ވނއވރގއ މނތއތކގ ބޔނ ތއކ. އއސފއނވތއވ

ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ هللا މތ .އނހނއގ ގއގއ ހރހކނލއ ބހނ - ١ ، رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . އކމނވދޅވއވ. ގނވއވކބއނ ރވވ

إن القبلة ". އދ ޙދޘފޅކރއވއވ. ނވ އކމނއށ ބސދއވއވއކލގފނ ރދއށހނقضنال ت ضالومائالص فطرال تء وار أخرجه إسحاق بن( "وމނއ )راهويه والبز:

." އދ ރދއއވސނގއލނއވ. ނއވބސދނމކނ ވޟއއނގއލ ހމކށވރނ"رسول اهللا ހމކށވރނ . "އކމނ ވދޅވއވ. އކމނގ ކބއނ ރވވގނވއވއދވސ

ދނ އކލގފނ . ނބކނބލނނށ ބސދއވއވއކލގފނގ ބއއއ صلى اهللا عليه وسلم،رواه أمحد وأبو داود والترمذي (." އދ ވޟއއނކރއވއވ. ނމދށ ނކމވޑއގތވ

رسول اهللا . "އކމނ ވދޅވއވ. އދވސ އކމނގ ކބއނ ރވވގނވއވ )والنسائيކޅގއ ދމނމދށ ހނނވއރ އކލގފނގ ކރފޅމތގއ ޓރކ صلى اهللا عليه وسلم

އނނނ އހރނގ ދފއ) ކޓރކޅ ކޑކމނ(އދ . އހރނ ނދފއ އނނމވފހ އކލގފނ .) އބހ އކލގފނ ސޖދކރއވ ތނގއވ. (އކލގފނގ ޤބލގއވ


52

އހނދ އހރނގފއ . ދކރއވހނދ އހރނގ ފއގއ ކށޓވއލއވއވސޖ )متفق عليه(." ކރކށލމވ

ކމގއވޔސ، އއ އއ ޒޚމކނ .ދރކނނނތނކނ ލއއނ ދދރނކރ - 2 މދނ . މއވގއވޔސކވޖހމގ ސބބނ އއކމގއވޔސ، ނފތނ އއކމ

-رمحه اهللا - ن البصري احلس .އއކމގއވޔސ އދ ގނއނ އއކމގއވޔސމއވމސލމނ އބއމހނގ ހނގރމތކގއ އބއމހނގ ޒޚމތކނ . "ވދޅވއވ

. ވދޅވއވ -رمحه اهللا -م خباري إما އދ )البخاري رواه(." ލއނނޙލ ނމދކށ އޅނވ. އދ އއނ ލނކތވ. ރއސނލއވ އބނޢމރ މލއސއ ތއވއލއވއވهللا މތ"

ނމދގއ ابن أيب أوىف ރއސނލއވهللا އދ މތ. އކމކ ވޟއއ ނކރއވއވނމދ ދނކރއވ ނމދގއ މކ އކ. ހނނވނކށ ކރފޅނ ލފދއ އއވ

ރއސނލއވ ޢމރގފނ ޝހދވވޑއގނނވ ޒޚމގއ هللا އދ މތ. ދމހނނވއވނމދށ عباد بن بشرރއސނލއވ هللا އދ މތ. ލއހރއހރހރޙލ ނމދކރއވއވ

އކމކ ނމދ ދނކރއވ ނމދގއ . ވހނނވނކށ ގއކޅށ ތރއއރއ )اخزمية والبخاري تعليق رواه أبو داود وابن(" .ދމހނނވއވ

ވޔސ ނވތ އއށވރ މދނއއ އނގފރއ ލކމގއ .ހޑލނ - 3 ބލވވރ މކމގސބބނ ވޟގއލނކމށ ޙއޖތކށ .ލކމގއވޔސމއވ

.އއވސދލލއ އއސފއއނތވ

މއ ހތރ ޚލފއނނއ، އހނ ބއއޞޙބނނއ، އދ .ޖމލމސ ކއނ - 4 އބހ މބބކލނގ އރހގއ ޖމލމސ ކއގނ . ބއއތބޢނގ ރއޔވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه ކއގނ ވޟކރމށ އކމކ ޖމލމސ. ވޟއއނގއލނއވ ގ جابر بن مسرةރއސނލއވ هللا މތ .އނގވފއވ ޙދޘފޅ ޞއޙވގނވއވ وسلم

އ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمމހކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ


53

ޖހނހއޔވ؟ އކލގފނ ކއގނ އހރމނ ވޟކރނ މސބކރ. ސވލކރއވއބހ . (އދ ބނނނމ ވޟނކރށވ. ތބ ބނނނމ ވޟކރށވ" .ޙދޘފޅކރއވއވޖމލމސ ކއގނ އހރމނ . އފއވދނ އނ ދނނވ ".)ތބ ބނނގތކވޖމލމސ ކއގނ . އއކވ. "ހއޔވ؟ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވވޟކރނޖހނ

ގތނ ދލލގ" .ވދޅވއވ -رمحه اهللا -إمام نووي ) رواه أمحد ومسلم(." ވޟކރށވއއ . އބހ ޖމލމސ ކއގނ ވޟގއލމވ. އނމވރގދވގނވނ މގތވ

އހނކމނ އނމފރވތރ ގތކ ." ރޢލމވރނ މގތ ޚލފވނމވސމއވޖމހއހނނނސ ވޟމއޗށ . އރނ އއވސ ޝއކއ ބކވނނނނއވ. ވޟކރމވ

.ވޟކރމކވސ ހއދކމކވ

ވޟމތހރމހ .ކވނވޟކށގނހރމހއށ ވޟގއލނކމށ ޝއ - 5 . ވޟހރކމ ނތކމދތރ ޝއކވއޖނމ އނއށ އޝއކނ އއވސގއލމއނވނއވ

އ އނއ. ޟނގއލނއވއނއށ ވޟގއލނކނ ޔޤނވއޖއމށދނދނ އނގވهللا މތ .ވޔސމއވ ރގއހރކމގއބ ހރކމގއވޔސ ނވތ ނމދނ ނމދގއ

رسول اهللا .އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވإذا وجد أحدكم في بطنه شيئا فأشكل عليه " .ފޅކރއވއވ صلى اهللا عليه وسلم حديث

م جرأخجرخال؟ فال ي ء أميش هن جدسالم نى متح مسا عيحري جدي ا أوتورواه ( "صބނޑގއ ވއގ އނދގ ތޔބއމހނކރމހކށ އނގ) ގއނމދ(" :މނއ )مسلم

ޖނމ، ފހ އނއށ އގ ބރވކމށ ނވތ ބރނވކމށ ޝއކވއ އޙސސވ، އވއމސކތނ ) ނމދ ދކށ(ފމށދނދނ އނ ވސދވއ މށދނދނ ނވތ އގއޑއވއޖއ

ގ އ. މޙދޘފޅގ އސލމރދކ ވއބރވކނ ޔޤނވމވ." ނނކނނހށކމވ .ޔޤނވއޖނމ ވޟގއލނއވ ވއސ ބރވކނއޑނއވނސ އދ ވސނދ


54

ނމދގއ އޑއވގތށ ބރށ ހގނފނމ . އޅއ ހގތނކކނމދގއ ކކ - 6 ވޟގއލނކމށ އއސފއވ ޙދޘ. އކމކ ވޟއއނގއލނއވ. ނމދ ބޠލވނއވ

.އވ ضعيف

މއޔތކ ހނވމކނ އދ އފލމކނވސ .މއޔތ ހނވނ - 7 ވމގ ضعيف އއ ވޟގއލނކމށ އއސފއވ ދލލ. ވޟއއނގއލނއވ

.ސބބނނވ

.އކނތއތއކރމށޓކއ ވޟކރނ ވޖބ ކނތއތއ

.އވތނކމއކރމށޓކއ ވޟކރނ ވޖބވގނވ

ފރޟނމދއވޔސ، ސނނތނމދއވޔސ، އދ އއ .ނމދކރމށ - 1

! " # $ % ]. ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ކށނމދއވޔސމއވ

& / . - , + * ) ( ' 21 0 Z ]ބއމހނ ނމދށ ޔތ! އ އމނވއޖ މސތކނނވ" :މނއ] ٦: املائدة

ފހ ތޔބއމހނގ މނތކއ ތޔބއމހނގ އތތއ އޅނބށތކހމއށ ތދވހނދ،އދ ތޔބއމހނގ . އދ ތޔބއމހނގ ބތކގއ ފނފހހށކމވ. ދނނހށކމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ ."ފއތއ ދތނބކއޓހމއށ ދނނހށކމވ وضوء" :މނއ )رواه مسلم( "اهللا صالة بغير طهوراليقبل " .ފޅކރއވފއވއވحديث

."ޤބލއ ނކރއވނއވ اهللا تعاىل އކނލއ އއވސ ނމދއ


55

. ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އބނهللا މތ .ޠވފކރމށ - 2 .ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ

رواه ( " بخيرال يتكلم إالالطواف صالة إال أن اهللا تعالى أحل فيه الكالم، فمن تكلم ف" اهللا تعاىل، އކމކ އއޅކމގއ. ޠވފކ ނމދކވ" :މނއ )والدارقطين الترمذي

ފހ . ވހކދއކމހ ދނނއވ) ޠވފކރމގއ(ފހ . ވހކދއކނ ޙލލކރއވއވ ." ހޔވހކއއމނވ އނނދއކހށކމވ

ރއސނލއވ އބނޢމރގ ކބއނ هللا މތ. ރއނގއ އތލމށޤ - 3 .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث .އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

"سمال ي رآن إال طاهيف جممع الزوائد( "القر ނވމހކމނވ ޠހރވގ" :މނއ )ذكره اهليثمي

މޙދޘފޅ ދލލކރނ ޠހރވގނވމހކށމނވ ޤރއނގއ " .ޤރއނގއ ނބހހށކމވ

މލފޒމދ ޢލމވރނވނ ) ޠހރވގނވމހ( "طاهر"ދނ . އތލނ ހއދނނކމށވ

ނ ވދޅވނ އއ ކޑޙދޘނ ބއއޢލމވރ. އޚތލފވ ވޑއގނފއވއދ ބއއޢލމވރނ ވދޅވނ އއ ބޑޙދޘނ . ޠހރވގނވމހކމށވއދ . އދ ބއއޢލމވރނ ވދޅވނ އއ މއމނމހކމށވ. ޠހރވގނވމހކމށވ

އހނކމނ . މހކމށވ ހއޖހފއނވބއއޢލމވރނ ވދޅވނ އއ ގއގއ ނޖهللا އދ މތ. ޞރޙވގނނވއވ ވޟނކށ ޤރއނގއ ބހނ ހއދނނކމށ ޙދޘފޅ

ޠހރވގނވ" :މނއ ]٧٩:الواقعة[ Z, ( *+]. ވޙކރއވފއވއވ

اللوح المحفوظ ރޖޙވގނވނ ފތގމރދކ މއޔތގއ." ބޔކމނވ އފތގއ ނބހއވ

އހނކމނ މމއސލގއ . އދ ޠހރވގނވބޔކގ މރދކ މލއކތނކމށވ. ކމށވ. ޢލމވރނގ އއބޔކ އވދޅވނ ޤރއނގއ އތލމށ ވޟކރމކ ވޖބކމއކމށވ

އދ ވޟނތމހ . އނއބޔކ އވދޅވނ ވޟނކށ ޤރއނގއ އތލވދނކމށވ އދ


56

ޢލމވރނ ކޔވނ ހއދކމށ ހރހ ޤރއނ ޤރއނގއ އތނލއ . ވއވ އއތފޤވވޑއގނފއ

.ވޟކރނ މސތޙއބވގނވ ޙލތތއ

ގ ކބއނ مهاجر بن قنفذރއސނލއވ هللا މތ .ކރހނދ ذكر އށ تعاىل اهللا - 1

ކރއވނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم، وضوءއއދވހކ މކލގފނ . ރވވގނވއވއކމކ އކލގފނ ސލމގ . ހނނވނކށ އކލގފނށ ސލމގވލއވއވ

އދ . ފއވވޑއގނ ސލމގ ޖވބދއވއދނ ވޟކށ އވދވ. އނދއވއވޖވބއށ هللا އގނ މނވ ތމނކލގފނ ޠހރތގމތ ހނނވ". ޙދޘފޅކރއވއވ

އވ ތމނކލގފނ އވގތ ތބއށ ސލމގ ޖވބނދ. ޛކރކރމށ ނރއސވމވއށ هللا ފހ ވޟމތހރ )رواه أمحد وأبو داود والنسائي وابن ماجه( ."އހނވގނނވ

އއވސޙލތއގއ ޛކރކރނ އހނއކމކ. ޅއތރވގނވގތވޛކރކރމކ އނމ މ. ނހނ ޛކރތއކރވނއވއދ ޖނބވރޔއށވސ ޤރއނފޔވއ އހ. މނވގނނވއވ

رسول . "އކމނވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތرواه أبو داود (." އށ ޛކރކރއވއވهللا ހރހވގތއގއ اهللا صلى اهللا عليه وسلم

)والترمذي

ގ ކބއނ اء بن عازببرރއސނލއވ هللا މތ .ނދނ އށނނހނދ - 2

.ފޅކރއވއވم حديثلرسول اهللا صلى اهللا عليه وس. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވދނ . ތނމއޗށ އނނހނދ ނމދށ ވޟކރފދއނ ވޟކރށވ) ނދމށޓކއ(ތބ "

اللهم أسلمت {. ދނ ތބ މފދއނ ކޔށވ .އޗށ އށނނށވތބގ ކނތ އރކށމ،كإلي فسين كإلي ريأم تضفوو ،كإلي هيجو تهجوة، وغبر ،كإلي ريظه أتألجو


57

وبنبيك الذي ال إليك، آمنت بكتابك الذي أنزلتورهبة إليك، ال ملجأ وال منجا منك إلتسސ އބރސކލނގއށ މއޅގ ނފ! އހއދވބޑކރއވ ރސކލކ: މނއ{ }أر

އދ . ކރމތކރމވ ޙޟރތށ އދ މއޅގ މނ އބރސކލނގ. ކޔމނތރކރމވއދ މއޅގ ބރކށ .މއޅގ ކނތއތއ އބރސކލނގއ ޙވލކރމވ

ސކލނގ ރޙމތށއދ އބރސކލނގ ޢޛބށ އބރ. އބރސކލނގއށ ލނބއލމވސލމތވނ އބރސކލނގ ކބފޅނ ރއކތރކނ ހދނތނއ އދ . ބރވތވޙލއވ

އބރސކލނގ ބވއލއވ . އބރސކލނގ ޙޟރތށމނވ ނވއވވނނނތނއ ހމ ގނ އދ މފދއނ ކޔއ} .ނވމވފތށއ އބރސކލނގ ފނއވ ނބއޔއށ މއޅ އމ

އދ ރގނޑ ތބގ އނމ . މތގއވޓއ އރ ތބމރވއޖނމ ތބވހށ ފޠރތގ އހއދ ޖނބވރޔގ )رواه أمحد والبخاري والترمذي(." ފހބހއ ކމގއ މދޢ ހދށވ

ލސކރކމގއވނމ ވޟކށގނ ނދނ ނއރ ފތސވނދނ ހނއގތނޙއޤގއ، އ. ލއވ އބނޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނهللا މތ. ސނނތކނގދއވއހރމނކރ މހކށ ޖނބވރޙލތގއ ! ގ ރސލއވهللاއ. އކލގފނވދޅވއވއދ ." އނ ވޟކށފނމއވ. އއކވ". ގފނ ޙދޘފޅކރއވއވނދދނހއޔވ؟ އކލ

رسول . "އކމނވދޅވއވ. ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ هللا މތވރޙލތގއ ހނނވއ ނދކރއވނ އދވޑއގނނވހނދ ބޖނ اهللا صلى اهللا عليه وسلم

متفق ( ."ރގނވނ ދނނވ ނމދށ ވޟކރއވފދއނ ވޟކރއވއވއކލގފނގ ޢއ )عليه

އއޗއކނ ޖނބވރވފއވމހ .ނދޖނބވރޔ ހނއގތނ ލސކށލހ - 3 ދވނފހރށ ) ހނއނގނ(ބނނވއޖނމ، ނވތ އއޗއބނ ބނނވއޖނމ، ނވތ

هللا މތ. ޙއބވގނވއވއނ ވޟކރނ މސތއނބމހއ ޖމޢވނ ބނނވއޖނމ رسول اهللا . "އކމނވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ


58

ވހނދ، ފރއކޅވނ ބނނފޅވއޖނމ، ހނނޖނބވރ ޙލތގއ صلى اهللا عليه وسلمعمار ރއސނލއވ هللا އދ މތ ."ޟކރއވއވނވތ ނދކރއވނ ބނނފޅވއޖނމ ވ

އށ، އނ ވރޔބޖނ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވبن ياسرއއޗއކނ، ނވތ އއޗއބނ، ނވތ އނ ނދނބނނވހނދ ނމދށ ވޟކރފދއނ

رواه أمحد (." ވނ ލއކށދއވފއވ صلى اهللا عليه وسلمرسول اهللاއނ ވޟކރމށ

އކލގފނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވأبو سعيد اخلدري ރއސނލއވهللا އދ މތ )والترمذي

ه ثم إذا أتى أحدكم أهل" .ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث .ވދޅވއވادأ أرضوتفلي دوعއ ތޔބއމހނކރމހކ އނގ އނބމހ" :މނއ )رواه أمحد ومسلم( "أن ي

ދވނފހރށ އކނކރނ ބނނވއޖހނދ ފހ އނ ) ހނއނގނ(އއދނކށ ދނ ." ވޟކރހށކމވ

އ ވޖބ ހނއގތމއވޔސ ނވތ ސނނތ އ .ހނއގނނހނދ - 4 رسول اهللا صلى اهللا عليه ރއސނލއވ ޢއޝތގފނ هللا މތ. ހނއގތމއވޔސމއވ

ޖނބގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ހނއގނނވގތ ބޔނކރއވމނ ވދޅވއވ وسلمދނ . ވހނދ އނމފރތމ އކލގފނގ ދއތޕޅ ދނނވއވނނހނއނ ހނއގ

ދނ ނމދށ . ކނތޕޅނ ވތޕޅށ ފނއޅއވ އކލގފނގ ޢއރގނވނފޅ ދނނވއވ )متفق عليه( احلديث." ވޟކރއވފދއނ ވޟކރއވއވ

އސލމދނގ ކރކޅގއ އލފނނ .އވ އއޗއކހނދއލފނނ ރފލވފ - 5 ދނ ފހނވނ . އބހ ވޟގއލއވ. ރފލވފއވއއޗއ ކއފނމ ވޟކރނ ވޖބވއވ

. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ .އޙކމ މނސޚކރއވފއވފޅކރއވނކށ އހރނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. ކލގފނ ވދޅވއވއ

އލފނ ބހފއވއއޗއ " :މނއ )رواه أمحد ومسلم( "أوا مما مست النارتوض" .އޑއހމވ

ކއފނމ ފހ ތޔބއމހނ ތޔބއމހނ) އބހ އލފނނ ރފލވފއވއއޗއ(


59

އކމކ މޙކމވނ . މޙދޘފޅ ދލލކރނ ވޟކރނ ވޖބކމށވ." ވޟކރހށކމވގ ކބއނ عمرو بن أمية الضمريރއސނލއވ هللا އކމގ ދލލކ މތ. މނސޚވފއވ

ބކރއއގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم،. "ނ ވދޅވއވއކލގފ. ރވވގނވ ޙދޘފޅވފހ ނމދށ . ކނޑމސގނޑނ މސކނޑއވ އއނ ފރއކޅވނކށ އހރނ ދކނމވ

." އދ ވޟއއނކރއވއވ. ބނގގވމނ ވޅ ބއވވފއ އކލގފނ ނމދށ ވޑއގތވދނ ބކވއނނނ . މޙދޘފޅނ ވޟކރނ ވޖބނނކނ އނގއވ )تفق عليهم(

.މސތޙއބގ ޙކމވ

ވޟނގއލނކމގއވޔސ ،ނމދކށ އބހ ކނމ .ކނމނމދއކރހނދ - 6 . ރނ ވޖބއނވނއވނމދކށ ވޟކ ކނމފހ ވޟނގއލނމ .ވޟއކރމވ

ވޟގ މތކމގ މއޟގދށނ ބޔނވގނދޔފދއނ . އހނނމވސ އއ ރނގޅކމކވ! ކއވހއޔވ ވޟގސބބނ އތއފފތކއ ފހވގނދއރ ވޟގނގނއނ ނކރނވ

رسول اهللا . "އކލގފނ ވދޅވއވ .ވގނވއވގ ކބއނ ރވ بريدةރއސނލއވ هللا މތފހ މއކފތޙވދވހ އކލގފނ . ކނމނމދކށ ވޟކރއވއވ صلى اهللا عليه وسلم

. އދ އއވޟއނ އތއނމދއކރއވއފއވ. ވޟކރއވ ޚއފގއ ފނފއސވއފއވ. ގ ރސލއވهللاއ. ރއސނލއވ ޢމރގފނ ދނނވއފއވهللا ދނފހ މތ

ފހ . ހމކށވރނ މއދ ކލގފނ ތޔކރއވކމކ އހނޏ ކލގފނ ކރއވކމއނނވތމނކލގފނ އކނ މކރއވ ! އޢމރވ. "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވއކލގ )رواه أمحد ومسلم(." ސތގއވހމގ

++++++++


60

ޚއފމތ ފނފހމގ ބޔނ

ޚއފކ ފޔށ ލއވމށޓކއ ޖނވރހމނ ނވތ މސނޢ ހމނ މއ . ޢއމގތއގއ މސތކނ ޚއފލއވއ އޅނ ފނމސމގއވ. ހދއފއވއއޗކވ

ފނމސމގއ . އއޗކވ ކރއސރ މސތކނ އސތޢމލކރމނއއ ވރށއހނކމނ . ވޟކރނޖހ ކނމފހރކ ޚއފބލމކ ކނމމހކށވސ އނދގކމކވ

ހ ފ. ފއދވމގބދލގއ ޚއފގއ ފނފހމށ ޝރޢތގއވނ ހއދދއވފއވބލމހނނށއ، ،އދތރވރނނށއ، މޤމނނށއ، ފރހނނނށއ، އނހނނނށ

ފނމސމގއވސ އދ ހނމސމގއވސ ޚއފގއ ފނފހނ ގދމހނނށނތ އއ ބނމއޖހގނ ޚއފލއވކމގއވޔސ ނވތ ބނމއ. ހއދވގނވއވ

ގ ކބއނ جرير بن عبد اهللاރއސނލއވ هللا މތ .ޚއފލއވކމގއވޔސމއވކޑގފލކރއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم" .އކލގފނ ވދޅވއވ. ވރވވގނވއهللا މތ." ހރނދކނމވއވ އދ އކލގފނގ ޚއފގއ ފނފއސވނކށ އދނ ވޟކރ

އސލމވވޑއގނނވ ފއދވނ ވޖބކށފއވ ވޟގއޔތ جرير بن عبد اهللاރއސނލއވ އހނކމނ އކލގފނގ މރވޔތވނ . ވނ ފހނނވއޝމލވނވ މއދސރތ ބވއލ

އބހ ފއދވނ ވޖބވނ .ތގއވއއޔތ ޚއޞކރނވ ދލލއގ ގއދ ޚއފލއވއގނހނނމހއށ ވޖބވގނވނ ޚއފގއ . ޚއފނލއވއހނނމހއށވ

.ފނފހމވ


61

.އސޓކނމތ ފނފހނ

.ހއދވގނވއވ ޚއފގއ ފނފހނ ހއދވގނވފދއނ އސޓކނގއ ފނފހނވސإمام أبو داود . އސޙބބކލނގތރއނ ވރށގނބކލނގ ކބއނ މކނސބތވގނވއވ

اء بر އއ، ابن مسعود އއ، علي بن أيب طالبރއސނލއވ هللا މތ" .ވދޅވއވ -اهللا رمحه -އއ عمرو بن حريث އއ، سهل بن سعد ،އއ أبو أمامة ،އއ بن مالك أنس އއ، بن عازب

ރއސނލއވ ޢމރގފނއ هللا އދ މތ. މބބކލނ އސޓކނގއ ފނފއސވއވهللا އދ މތ ".އބނޢއބސގ ކބއނވސ އސޓކނގއ ފނފހނ ރވވގނވއވ

ގ ابن عمر އއ، اهللا بن أيب أوىف بالل بن عبد އއ، عمار بن ياسرރއސނލއވ އދ ގނ ޢލމވރނގ ރއޔކވސ . އސޓކނގއ ފނފހނ ރވވގނވއވކބއނވސ

އއ ޚއފގއ ފނފހމގ މއޗށ .އސޓކނގއ ފނފހނ ހއދކމށވވދޅވފއވނ އސޓކނ ބވގނވނމ އދ ބއއޢލމވރނ. ޤޔސކރއވފއވ

. ރށ ތނކމގއވނމ ފނފހނ ހއދނނކމށވއދ ފއއނގވ. ފނފހނ ހއދކމށވ .ގ އރހގއ އސޓކނގއ ފނފހނ ހއދވގނނވއވ -رمحه اهللا - أبو حنيفة إمام އދ

ގފނ އވހރވވޑއގތމގ ތނދވސ ނވތ ހތދވސކރނ އކލގފނގ އކމކ އކލއދ އކލގފނ އވހރވވޑއގނނވ . އކލގފނ ރޖޢވވޑއގތވއރއޔނ

އފގ ޚ. ދނނއވ. އލސކނފޅގއ އސޓކނގއ ފނފއސވކނ ސބތވގނވއވއބހ ފއތލ ފރވގތށ . ގއހމނ ކނމ އއޗއގއ ފނފހނ ހއދވގނވއވމނއ

مغرية بن ރއސނލއވ هللا މތ. ފޔށލއވ ކނމއއޗއގއ ފނފހނ ހއދވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ . "ދޅވއވއކލގފނ ވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ شعبة

رواه أمحد ( ."އސޓކނއ ފއވނކޅމތގއ ފނފއސވއވ އ،ކރއވ عليه وسلم، وضوءއދ ޚއފގއއ އސޓކނގއ ލވޅއޅފއވނމވސ ޚއފގގތގއ )والترمذي وابن ماجه

إمام . ފނފހނ ހއދވގނވއވއސތޢމލކރވހއހނދކ ނވތ އސޓކނގގތގއ މހޖރނނއ އނޞރނގ ޚއފތއ މސތކނގ . "ވދޅވއވ -رمحه اهللا -سفيان الثوري


62

ފނފހނ ފހ އޙލތގއ . ޚއފތއފދއނ ލވޅތކނ ސލމތވގނނވއވ ." ވނމ އބކލނގ ކބއނ އކނ ވރދވގނ އއސފއވހވމނވގނ

ފނފހނ ގއއ އގމނއގއވ ކނމއއޗއގމތގއޚއފމތ .ޝރޠ ހއދވގނވ

ވޟކށ: ޚފގއއ އގމނއގއވ ކނމއއޗއގއ ފނފހނ ހއދވގނވ ޝރޠކ ގކބއނ مغرية بن شعبةރއސނލއވ هللا މތ .ދފއ ދވފއ އއނ އއޗއ ލއވފއވމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއރއކ އހރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

އކލގފނ (އކލގފނގ އތޕޅށ ފހ އހރނ، ބލދއކނ . އއކ ދތރއގމތގއވމވނނވ، އދ އތޕޅ ދނ އކލގފނ މނފޅ ދ. ފނއޅއދނމވ) ވޟކރމށޓކއ

ދނ އކލގފނގ ޚއފކޅ ބލމށޓކއ . އސތށފޅގއ ފނފއސވއފއވ، ދނނވ) ޚއފ ނބއލއ(. "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވއކލގ ފހ. އހރނ ގދވއޖއމވ

ތމނކލގފނ ޚއފލއވ ތމނކލގފނގ ފއނޕޅ އހނ ހމކށވރނ. ދކށލށވرواه أمحد والبخاري (" .)ވ ފއނޕޅ ދނނވފއވއބހ ވޟކރއ. (ޠހރވގނވޙލގއވ

ފއނ ދވނ ވޖބވގނވހސބ ފރވވރއއޗއކމގއ ޚއފވނ އދ )مومسل .ބއއޢލމވރނ ޝރޠކރއވއވ

.ޚއފގއއ އމނއގއވ ކނމއއޗއގއ ފނފހނޖހތނ

هللا މތ .ފހމވ ގއފށޚއފގއފނފހމށ ޝރޢކރވގނވގތކ އގމތ ل رسو. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ بن شعبة مغريةރއސނލއވ

رواه (." ޚއފގ މތފށގއ ފނފއސވނކށ އހރނ ދކނމވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم


63

. ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ هللا އދ މތ )أمحد وأبو داود والترمذيރއޔގމއޗށ ބނވގނވނމ ޚއފގ ދނގކނތއތއ " .އކލގފނ ވދޅވއވ

އއ ހޑވނ ދށފށކމށ ( .މއއލކނބޑވގނވހވ އގދށފށ ފނފހމށ މތފށށވރފށގއ ޚއފކޅގ މތ އކލގފނގ عليه وسلم، رسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ.) ވތއވ

)داود والدارقطين رواه أبو(." މވރނ ދށފނފއސވނކށ އހ

.މއދތ ޚއފމތގއ ފނފހމށ ކނޑއޅގނވ

ކނޑއޅގނވ މއދތކ ) ށރށގއ ހނނމހކ(ޚއފގއފނފހމށ މޤމކށ صفوان بن ރއސނލއވ هللا މތ. އދ ދތރވރޔކށ ތނރ ތނދވލވ .ރއކއ ދވލވ

އހރމނ ވޟކށގނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ގކބއނ ރވވގނވއވ عسالނދވލ އދ ރށގއވނމ ރއކއ ދވލ ޚއފލއވހނދ ދތރއގއވނމ ތނރ ތ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمޚއފގއ ފނފހމށއ ޖނބވރވގނ މނވ ޚއފ ނބލމށ

)والنسائي ،والترمذي ،وابن خزمية ،وأمحد ،رواه الشافعي( ."އހރމނނށ އމރކރއވއވވދޅވގތގއ މއދތ ގނނފށނ ވޟކށގނ ޚއފލއވމށފހ ބއއޢލމވރނ އދ ބއއޢލމވރނ ވދޅވގތގއ މއދތ ގނނފށނ . ފށގނނވ ވޟގއލވގތނ

.ފހ ރޖޙވގނވ ގތކމއވ. ޚއފގއ އނމފރތމ ފނފހވގތނފށގނނވ

.ޚއފމތގއ ފނފހގތ

ފއދވމގބދލގއ ވޟކރ ކނމފހރކ ވޟކށ އވދވގނ ޚއފލއވމށފހ ދނ . ދއތނ ކޑމނވރއގ ފނފދއނގއ ޚއފގ މތފށގއ ދއތނ ފހލނއވ

ދތރވރޔކނމ ތނދވސވނދނ ޚއފ . ތށވއސޓކނގއވސ ފނފހނ ހމމގ


64

އއފހރވސ ޚއފގއ ފނފހގނހއޓއ. ނދނއވނބއލއ ފނފހމނގއދ އނގ . އނޖހނ ހމއކނ ފއދވލށވ އނގ ވޟހރނމ، ،ޚއފބއލއފއޔ

އދ . އބހ ފއވސދނނށވ. ފރހމއށ ވޟކރށވވޟނތނމ އނ ޖހނ .މޤމއނމ ރޔކއ ދވލ ބޔނވދޔފދއނ ފނފހމނ ގނދނއވ

.ޚއފމތގއ ފނފހނ ބޠލކރ ކނތއތއ

. ފގއ ފނފހނ ބޠލކރއވއއނނނވ ކނތއތއ ޚ

ފރތމ .އބހ މޤމއނމ ރޔކއ ދވލވ .ކނޑއޅފއވ މއދތ ހމވނ - 1 ވޟހރނމ ޚއފބއލއ ހމއކނ ދވލ ހމވމނ ފނފހ ވގތނފށގނ ރޔކއ

. ޟކރނއވއލނ ފރހމއށ ވ ޚއފބއލއ ވޟނތނމ. ފއދވލމނ ފދނއވތނރ ތނދވލ ހމވމނ ހމ ކރނ ފރތމ ފނފހ ވގތނ ފށގނ ދތރވރޔއނމ

. ދނނވގތށ ހދނއވ

ބއލއފއޔ،ސ ފނފހގނހއޓއ ޚއފއބހ އއފހރވ .ޚއފބލނ - 2 އދ ވޟނތނމ އލނ ފރހމއށ . ލނއވވޟހރނމ، ހމއކނ ފއދވ

.ވޟކރނއވ

އއ . ޖނބވރވއޖނމ ހނއގތމށޓކއ ޖހނ ޚއފބއލށވ .ޖނބވރވނ - 3 .ހނއގނނއރ މޅގއގއ ފނޖއސމކ ވޖބކމކވ

$$$$$$$$


65

ހނއގތމގ ބޔނ

އދ ހނއގތމކ .ހނއގތމގ މނއކ ވކނޔތކއކ މޅގޔށ ފނއހރވއލމވ

3Z 4 5 76 ]. ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ޝރޢކރވގނވ ކމކވހ ތޔބއމހނ އދ ތޔބއމހނ ޖނބވރވއޖނމ ފ" :މނއ ]٦: املائدة[

t sr q p ]. އދވސ އކލނގ ވޙކރއވފއވއވ. ޠހރވހށކމވ

w v u y x ¥ ¤ £ ¢ ¡� ~ } | {z ® ¬ « ª ©¨ § ¦ ° ¯Z ]އދ " :މނއ ] ٢٢٢: البقرة

ކލގފނ . ނ ސވލކރނތވއ ބހގތ حيض )މއމނނ(ކލގފނ އބއމހނ ފހ ތޔބއމހނ ޙއޟގ ދވސވރ އނބނނ . ހޑމޑދރ އއޗކވއއ . ވދޅވށވ

އދ އކނބލނ ޠހރވއޖއމށދނދނ ތޔބއމހނ . ދރވށވ) ޖމޢވމނ(هللا ތހ އކނބލނ ޠހރވހނދ، މފ.) ނވށވއބހ ޖމޢ. (އކނބލނނ ކއރނވށވ

އބހ . (ތޔބއމހނނށ އމރކރއވތނނ އކނބލނގގތށ ތޔބއމހނ އނނށވގނގނއނ ، هللاހމކށވރނ މތ.) ފރޖތކށ ތޔބއމހނ ޖމޢވށވއކނބލނގ

."އދ ޠހރވމހނދކވސ ލބވވޑގނނވއވ. ލބވވޑގނނވއވތއބވމހނދކ


66

.ހނއގތނ ވޖބވކނތއތއ

އއ ނދއފއ. ވއބހ ޝހވނއދނވރކމއކ މނބރވމ .މނބރވނ - 1 އދ . ޔސމއވވކމގއވކނއ ނވކމގއވޔސ ނވތ ހލއހއޓއއއވއ އކ

ފރހނއގކބއނ އކނވކމގއވޔސ ނވތ އނހނއގކބއނ އކނވކމގއވޔސއކލގފނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވ سعيد اخلدري أبوރއސނލއވ هللا މތ .މއވ

رواه ( "اء من الماءالم" .ފޅކރއވއވ حديث وسلمرسول اهللا صلى اهللا عليه . ވދޅވއވއބހ ހނއގތނވހށ މނބރވމގ . (ފނވހށ ފނގސބބނނވ" :މނއ )مسلم

އކމނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވ أم سلمة ރއސނލއވهللا އދ މތ.)" ސބބނނވގ هللاއ .ވދޅވއވ) އނސގފނގ މނމފޅ( ليمأم سމކށވރނ ހ. ވދޅވއވފހ . މކށ ލދފޅވވޑނގނނވއވޙއޤބޔނކރއވ اهللا تعاىل،ހމކށވރނ ! ރސލއވ

ލގފނ އނހނގ މއޗށ އނ އޙތލމވއޖނމ ހނއގތނ ވޖބވނތއވ؟ އކ." ބރވފއވނކށ ފނއޖނމއވ) މނ(އނއށ ފނ . އއކވ. " ޙދޘފޅކރއވއވ

)متفق عليه(

މތނގއ ބޔނކށލމކ އގތތއ . ވމގ ތފތ ގތތކއވއވމނބރ .މހއމކމއކމގއ ދކމވ

ސބބނ ނވތ ގދފނޏއގ ނލއ، ބއޔއގ އދނވރކމކ އވސ ޝހވނއ) 1( މޙލތގއ ހނއގތނ . މނބރވނ ގޔށ ލޑކނ ނނނގތށ، ސބބނ

ހމކށވރނ . ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ވޖބއނވނއވ

ا فضخت الماء فإذ" .އކލގފނށ ޙދޘފޅކރއވއވ اهللا عليه وسلم، رسول اهللا صلىބރއކ )ގޔށ އސރކރގތށ( ،ފހ ތބ" :މނއ )رواه أبو داود( "فاغتسل

."މނބރކށލއފނމ ފހ ތބ ހނއގނނހށކމވ


67

. ވ، އދ ނދނހލހނދ، މނފނނނނތނމނދގތރގއ އޙތލ )2( . ވދޅވއވ -رمحه اهللا -ابن املنذر . މޙލތގއވސ ހނއގތނ ވޖބއނވނއވ

އދ ." މޙލތގއ ހނއގތނ ވޖބނވނކމށ ޢލމވރނވނ އޖމޢވވޑއގނފއވ"އނހނ އޙތލމވއޖނމ، ހނއގނނނޖހނތ، ގއ ގ ރވޔތ أم سليمއސވދޔ

ޖވބގއ އޙދޘފޅކރއވވސ އކމނ، އތރއކލގފނ ސވލކރއވމނއހނކމނ އގއނ . މނބރވފއވނކށ ފނއޖނމ ހނއގތނ ވޖބވނކމށވ

. ޗކ މނފނނނނތނމ ހނއގތނ ވޖބނވނކމވދހވއއ

އޙތލމވމކ ނދއފއއނނހނދ، ޝހވނއދނވރކރނވ ހވފނއފނ { }.އދނފދމވ

. އކމކ ތތކމއ ފނނނހރނ ،ނދނ ހލހނދ އޙތލމވކމއ ނނގ) 3( . ތގއ އނއށ އއމނކނ ޔޤނވއޖނމ އނގމއޗށ ހނއގތނ ވޖބވނއވމޙލ

އކމކ . ގސބބނނވގތގއ މނބރއވ އޙތލމއހނހމކށވރނ ފޅވގނވތރކނބޑގތކ ދނ އއމނކނ ޔޤނނވނމ ރއކ. އނއވނ އކނ ހނދނނތފއވ

އއ މނކނ ( .ވދޅވއވ -رمحهما اهللا -قتادة އއ جماهدފހ . އނހނއގތމވސބބކ ޔޤނވގނވނ . އނގމއޗށ ހނއގތނ ވޖބއނވނއވ )ޔޤނނވނމ

.ފލއގނނދނއވ ފހ ޠހރކނ ޝއކގސބބކނ. ޠހރކނ ބކވއތމވ

މނބރވނ ތއޔރވހނދ، ޛކރގއ ހފހއޓމނ ، ހތގއ ޝހވނއދނ އފދ )4( އހނހމކށވރނ . މޙލތގއ އނގމއޗށ ހނއނ ވޖބއނވނއވ. މނބރނވނވޖބވމގ ޙކމ ބނކރއވފއވނ ހނއގތނ، صلى اهللا عليه وسلم رسول اهللا

. ސބތއނވނއވ) ވޖބކނ(ފހ ފނނނނތނމ އޙކމ .މނފނނނހރމގ މއޗށވއކމކ އނ އތތނނ ތދވ ނވތ އނތނނ ތދވ ޙރކތކށލހނދ،

. އގތނ ވޖބވނއވމނބރވއޖނމ، އނގމއޗށ ހނ


68

ހދމގއ މނހކފއހއޓއ ފނ، އދ އކނވއރއ ނނގ، އދ އޙލތގއ )5( އނމފހނ ހނއގތމށފހ މޙލތގއ އނޖހނ. އނ ނމދވސކށފއވނ

.ރށވއލނކ އނނދއރއބލއ އގފހނ އނކރނމދ

ހސބ ނއނނފޅވ އބހ ޚތނކރމނ ޛކރނ .ދޚތނ ބއދލވނ - 2 އދ ދމހނގ މއޗށ . އރނ ދމހނވސ ޖނބވރވއވ .ފރޖކށވއދމވهللا މތ .އއ އދނނފދނކމގއވޔސމއވ .ވޖބވއވ ހނއގތނވސ

އދ " :މނއ ]٦: املائدة[ Z 5 76 3 4 ]. ޙކރއވފއވއވވ

އސލމދނގ " .ތޔބއމހނ ޖނބވރވއޖނމ ފހ ތޔބއމހނ ޠހރވހށކމވކރކޅގއ ފރމހގ ޛކރ އނބމހގ ފރޖގތރއށ ހމއކނ ވއދއލމކނ

ދނ .އރގއ ހނއގތނ ވޖބވނ މނބރވމނނވ. ނއގތނ ވޖބއނވއވހރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ. އގފހގއވނ އކނ މނސޚކރއވފއވ

هللا عليه وسلمرسول اهللا صلى ا ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ أنزل. إذا جلس بين شعبها األربع ثم جهدها فقد وجب الغسل " .ފޅކރއވއވ حديث

ހތރސފއގ ދމދގއ ) އނބމހގ(އނގ " :މނއ )رواه أمحد ومسلم( "أم لم ينزل

ފހ ހމކށވރނ ) އނއ ޖމޢވއޖނމ(ތކށފނމ އށނދ އނއއކ މސއކ ނބރވކމގއވޔސ ނވތ މނބރނވކމގއވޔސއއ މ. ހނއގތނ ވޖބވއޖއވ

." މއވ

| ]. ވޙކރއވފއވއވهللا ތމ .ޙއޟގލއއ ނފސގލ ކނޑނ - 3،4

} ~ ¢ ¡�©¨ § ¦ ¥ ¤ £ Z ]މނއ] ٢٢٢: البقرة:

. ދނދނ ތޔބއމހނ އކނބލނނ ކއރނވހށކމވ އދ އކނބލނ ޠހރވއޖއމށ"ތޔބއމހނނށ އމރކރއވތނނ ފހ اهللا تعاىلފހ އކނބލނ ޠހރވ ހނދ،


69

އބހ އކނބލނގ ފރޖތކށ . (ލނގ ގތށ އނނހށކމވތޔބއމހނ އކނބމއޔތ ޙއޟބހގތނ އއސފއވކމގއވޔސ .)"ތޔބއމހނ ޖމޢވހށކމވ

ކލނ އކމށ އއ އޞޙބބ. ނފސކނވސ މޙކމގއ ޝމލވގނވއވރޖޙގތކ . ފހ ވހހނދ ލނފނއޖނމ ދނނއވ. ފއވމއވއގނއޖމޢވވޑ

އހނހމކށވރނ ވހއމކ ލއނނނކމށ ހކރވ . އގތނ ވޖބވމވއނގމއޗށ ހނގއ ޙކމ މގތށ ޢއމގތއގއ ކމއވނކމށ ހކރވ މޤމތކނ ޝރޢތ. މޤމކވ

އހނކމނ ނދމ . މސލކށ ނނޖކ ވއބރވދނކމށ ހކރވ މޤމކވ. ސބތވއވއދ ބއއޢލމވރނ ވދޅވގތގއ އނގ މއޗށ ހނއގތނ . ވޟގއލއވ .އނތމއވދލލއ އއސފ އއ އކމބހގތނ ޞރޙ. ވޖބއނނވ

މސލމކ މރވހނދ ދރތބމހނގ މއޗށ އނހނވނ .މރވނ - 5 ޙއޖތލވދޢގ ދތރފޅގއ ޖމލމތނ ވއޓމރވ މހކބހގތނ . ވޖބވގނވއވ

)متفق عليه( "ه بماء وسدراغسلو". ފޅކރއވއވ حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمމމއސލއގ ތފޞލ ."ފނއ ކނނރފތފނނ އނ ހނވށވ" :މނއ

އއ މމއސލއގ . ގއވ "كتاب الجنائز" ފޤހޢލމވރނ ބޔނކރއވފއވނ

.ވއ ގޅނނތމއ "الطهارةكتاب "ގނވހކތއ

ކފރކ އސލމވހނދ އނގމއޗށ ހނއގތނ .ކފރކ އސލމވނ - 6 އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ .ވޖބވގނވއވ

رسول اهللا صلى އދ . އސރއގގތގއ ހއޔރކށގނ ގނވނވ مثامة احلنفي. "ވދޅވއވ! އވ مثامة އ. "ތށ ވޑއގނ ދނނވއވކނމދވހކ ހނދނ އނގގ اهللا عليه وسلم

ކލގފނ، އހރނ ޤތލކރއވއފނމ . ދނނވއވ مثامة ހފ" ތބބނނ ކކހއޔވ؟މއޗށ ގއދ އހރނ. ވޤތލކރއވ އގހރ ލއއގ ވރއކޔތ

. ޝކރވރވނ މހއގމއޗށވއޙސނތރވވޑއގތ ޔއޙސނތރވވޑއގނފނމ ތ


70

އދ ކލގފނ މދ ބނނފޅވނމ ކލގފނ އދވޑއގތ ވއތރއގ މދ އހރމނ ގ އޞޙބބކލނ އސރނގ އތނ ى اهللا عليه وسلمرسول اهللا صل. ކލގފނށ ދހށމއވ

މނ . ކލނ ވދޅވތވއބއދ . ފދޔނގއ އމހނ ދކށލމށ ލބކރއވތވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم، ޤތލކށގނ އހރމނ ކރނ ކއހއޔވ؟ ދނ އއދވހކ

ދނ އކލގފނ އނއށ . ފހ އހނދ އނ އސލމވއޖއވ. ވޑއގތވ ގ ގތނ مثامةފހ އނ ހނއގނ ދރކޢތ . އބޠލޙގ ބގޗއށގސ ހނއގތމށ އމރކރއވއވ

ނށ އޞޙބބކލނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمދނ . ނމދއކށފއވރވތވ ހމކށވރނ ތޔބއމހނގ އޚގ އސލމވނ . "ޘފޅކރއވއވޙދ

.ގއވ مسلم އއ خباريއދ މރވޔތގ އޞލވނ )رواه أمحد(." ހޔވގނވއވ

.ރމވގނވ ކނތއތއޖނބވރޔގމއޗށ ޙ

w v u t s ]. ވފއވއވވޙކރއهللا މތ .ނމދކރނ - 1 §¦ ¥ ¤ £ ¢ ¡ � ~ } | { z y xZ

ތޔބއމހނ މސތވފއތބޙލ،! އއމނވއޖ މސތކނނވ" :މނއ ]٤٣: النساء[އދ . ވހށކމވނމދ ކއރނ ކޔއއޗއ އނގއޖއމށދނދނ) ދލނ(ތޔބއމހނނށ

ނދނ، މގހރސކރމހއގގތގއހނއގނފމށދ ތޔބއމހނ ޖނބވރވފއތބޙލ،މވހކ ފސވނ " .)އބހ މސކތށ ނވނނހށކމވ( .މނވ ނމދ ކއރނވހށކމވ

.ނޤޠގއ ބޔނވހއޓވ

ވޟކރނ އކނތއތއކރމށޓކއ"މކމގ ދލލ .ކރނޠވފ - 2 . މމއޟޢގ ދށނ ބޔނވހނގއޖއވ" ވޖބކނތއތއ


71

ހތރއމމނނއ ޖމހރޢލމވރނ .ޤރއނގއ ބހމއ އފތ އފލނ - 3 އދ އއވސ އޞޙބބކލކވސ މކމ .މކމގއވނ އއތފޤވވޑއގނފއވ

މކނ ޖނބވރޔއށ ابن حزم، އއ داود الظاهريހމއކނ . ޚލފވވޑއގނފއއނތވގއ ރވވގނ مسلم އއ خباريމބއމހނގ ދލލކ . ހއދކމށ ބނފއވއވ

އސޓފޅގއ . ފނއވ ސޓފޅވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم لرسو އށ هرقل އއސފއވ،

? ] :أن قال إىل ......... بسم اهللا الرمحن الرحيم"ވނ > = < ; :

C B A @ O N M L K J I H G F E D

Q P R X W V U T S YZ ]٦٤: آل عمران[ "

. ފނއވ ސޓފޅވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمމއ . ވދޅވއވ ابن حزم. ނވމފދއނނޞރއނ މސޓފޅގއ ބހނކނ ހމޔޤނނވސ . ސޓފޅގއ އވނ މއޔތވ

އޔތ ހމނ އނގޤރ، ޖމހރޢލމވރނގ ޖވބކ. އކލގފނށ އނގވޑއގނނވނއވތކގއ ބހމކ ތފސރފތތކއ، ފޤހފތތކއ އދ މފދއނނ ފތ ސޓތކއ،

އދ ޤރއނށވ . ސބބކ މތކއޗށ ޤރއނކ ނކޔނއވ. މނކމއނނވ .ޙރމތތރކނ މތކއޗކށ ނވއވ

މހރޢލމވރނގ އރހގއ ޖނބވރޔގ މއޗށ ޖ .ޤރއނކޔވނ - 4 ރއސނލއވ ޢލގފނގ هللا މބކލނގ ދލލކ މތ .ޤރއނކޔވނ ޙރމވގނވއވޖނބވރޙލތ ފޔވއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވ ރވޔތވ

."ޤރއނ ކޔވއވދޅވނ މނއއނކރއވ عليه وسلم ول اهللا صلى اهللارسއއވސޙލތއ داود އއ، إمام طرباين އއ، إمام خباريއދ )رواه أبو داود والترمذي والنسائي وابن ماجه(

ވނ މބބކލނ ވދޅވގތގއ ޖނބވރޔއށ ޤރއނކޔ އއ ابن حزم އއ، الظاهري

ޙއޟވރޔއށ . ވދޅވއވ إبراهيم إمام. "ވދޅވފއވއވ إمام خباريއދ . ހއދއވ


72

އދ ޖނބވރޔ ޤރއނކޔވނ އއ . ޤރއނގ އޔތކޔވމކ އއވސމއސލއއނތވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއދ .މއސލއއކމގއ އބނޢއބސ ދކވޑއނގނނވއވ

މމއސލއގއ ރޖޙވގނވ ގތކ ."އށ ޛކރކރއވއވهللا ހރހވގތއގއ . ޖމހރޢލމވރނ ވދޅވފއވގތވ

ޖނބވރޔގމއޗށ، މސކތގއ މޑކށގނ އނނ .މސކތގއ މޑކރނ - 5 . ގ ކބއނ ރވވގނވއވ أم سلمةރއސނލއވ هللا މތ .ވތ ހރނ ޙރމވގނވއވނ

މސކތގ ފނޑތރއށ ވދވޑއގނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކމނ ވދޅވއވ

رواه ابن ماجه( "لحائض وال لجنب حلإن المسجد ال ي". ހރއޑފޅނ ޙދޘފޅކރއވއވ

މސކތ، ޙއޟވރއކށ އދ ޖނބވރއކށ، ހމކށވރނ " :މނއ )والطرباينއދ އނނނވ އޔތނ ޖނބވރޔ މސކތގއ މޑކރނ ." ޙލލވގނނވއވ

v ]. ވޙކރއވފއވއވهللا ތމ. ހއދވގނ ނވކމށ ދލލލބއވ u t s

} | { z y x w ¥ ¤ £ ¢ ¡ � ~

§¦ Z ]ވފއވނ ރ ޙރމވމގ ކރނނވއމއޔތބވއލ{ ]٤٣: النساء. {

ލ ތޔބއމހނ މސތވފއތބޙ! އއމނވއޖ މސތކނނވ" :މނއއޔތގތޔބއމހނނށ ކޔއއޗއ އނގއޖއމށދނދނ ނމދ ) ތޔބއމހނގ ދތކނ(

ށދނދނ، ތބޙލ ހނއގނފމއދ ތޔބއމހނ ޖނބވރވފއ. ކއރނވހށކމވމއޔތގއ ." ކމވކއރނވހށ) މސކތ(މނވ ނމދ މގހރސކރމހއގގތގއ

ޖނބވރވފއވ މހ ހނއނގނ ނމދ ކއރނވށ އތބސފޅގ މރދކ އނ މސކތ އހނ . އހނނނނމ މގހރސކރމހއއ އސތސނއއނވހވ. ކއރނވށވ

އހނކމނ . ރމވގނވއވއނއށވސ ޖނބވރޙލތގއ ނމދ ކއރވނ ޙއނއށ . ޖނބވރޔއށ މސކތގއ މޑކރނ ހއދވގނނވކނ ބޔނވއޖއވ


73

އދ ޙއޟވރޔއށވސވނ . ހއދވގނވނ މސކތތރއނ މގހރސކށލމވއކލގފނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޖބރގފނهللا މތ. ހމމޙކމވއހރމނގތރއނ ބއއބކލނ ޖނބވރވފއވޙލ މސކތ . "ވދޅވއވ

- رمحه اهللا -أسلم زيد بنއދ )رواه ابن أيب شيبة وسعيد بن منصور يف سننه(." ހރސކރއވތވގ އޞޙބބކލނ، އބކލނ ليه وسلمرسول اهللا صلى اهللا ع". ވދޅވއވ

هللا މތއދ )رواه ابن املنذر(." ޖނބވރވގނވޙލ މސކތ ހރސކރއވހއދވތވرسول اهللا . އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

މސކތގއއތ މސއލ . "ޙދޘފޅކރއވއވ ނނށއހރ وسلم صلى اهللا عليهފހ . އހރނ މހރ ޙއޟގ ޙލތގއވ. ދނ އހރނ ދނނވއފމވ." ގނސދބލށވ

ހމކށވރނ ކނބލގ ޙއޟވނ ކނބލގ ". އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވރއސނލއވ މއމނގ هللا ރރސލގ އނބކނބލއކމގއވ، މތއދ އތ ."އތކނނވ

އހރމނކރ އކލގފނގ އނބކނބލކ ". އކމނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވވދވޑއގނ އކމނގ އކލގފނ ޙއޟގއ އނނވދވސވރ އކމނގ އރހށ

ދނ އކމނ . ކޅގއ އސތށފޅ އޅއވއގނއނނވއ ޤރއނކޔވއ ވދޅވއވނގއرواه أمحد (." ތދވވޑއގނ މސކތގއ އކލގފނގ މސއލކޅ ފތރއދއވއވ

)والنسائي

.ސނނތ ހނއނތއ

ފހ. އވފއވ ހނއނތކވމށ ޝރޢތގއ ބރއޅގތއއބހ އހނއނތއ ހނ އދ އހނއނތއ .ނތއ ހނއގނނމހއށ ސވބއ ދރމ ލބގނވއވއހނއ

އދ . ލބގނނވއވ ހނއނގނނމހއށ އއވސ މލމތއ އދ އއވސ ޢޤބތއ .ކވއހނއނތއ ހޔ


74

ހކރދވހކ ޚއޞ .ހކރދވހ ހކރނމދށ ދއމށޓކއ ހނއގތނ - 1 އބހ ހކރނމދގ .ޖމވ ދވހކވ ތނކށ މސލމނޚއޞ އޅކމއ އދކރމށޓކއ

މސލމނ އކކ އނކކ .އޅކނ އދކރމށޓކއ ޖމޢމސކތކށ ޖމވ ދވހކވއހނކމނ އދވހގއ މސލމނ ސފޠހރވ، .ބއދލވ އފ ފޅކރ ދވހކވ

هللا މތ. ސރއއގއ ތބމކ ޝރޢތ ބރއޅއވފއވ ކމކވ މރވސދއވ، ރވތ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ވއވގ ކބއނ ރވވގނ أبو سعيد اخلدريރއސނލއވ

غسل الجمعة واجب " .ފޅކރއވއވ حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނބލޣވފއވ " :މނއ )متفق عليه( "يقدر عليه على كل محتلم وأن يمس من الطيب ما

އގ މއޗށ، ހކރދވހ ހނއގތމއ އނގ އތގއވ ހވނދކނ ހވނދލނ ކނމމހއއ އހނ ޙދޘފޅކނ . އބހ ސނނތކނ ގދވގނވއވ." ވޖބވގނވއވ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ .ވޖބވގނނވކނ އނގތއވ .ފޅކރއވއވحديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކލގފނ ވދޅވއވ. ގނވއވރވވ

"نيا بم له رغف تصأنو عمتة فاسعمى الجأت ء ثموضالو نسأ فأحضوت نإلى م ةعمالجةعمالج أي ة ثالثةادزيރވތކށ ފރހމއށ ވޟކށ، " :މނއ )رواه مسلم( "امو

. ކނލއއހއ، ހނލއ އނދއޖމހ ދނނއވ) އމމގ ޚޠބ(ހކރނމދށ އއސ، ) ދކ(ފފއކއ އދ އތރ ތނދވހގ ) ކދ(ވ ހރހ ގއހކރއ އނއހކރއ ދމދއ

މޙދޘފޅގއ ހކރނމދށ ކރނޖހ ހރހކމއ " .ނއށ ފއސވއދވނއވފފ އއހނކމނ . އއސފއއނތވތރތބނ ބޔނކރވނއރ ހނއގތމގ ވހކއއ

ހނއގތނ އކމކ ބއއޢލމވރނ. ހކރނމދށ ހނއގތނ ވޖބނނކނ އނގއވލނ ދލލނނގވފއވނ މމއޟގއ ފރތމ ބޔނކރވނ އބކ. ވޖބކމށ ބނއވތވ

ރއސނލއވ އބނޢމރގ ކބއނ هللا މތ. ޙދޘފޅނނއ އދ އނނނވ ޙދޘފޅނނވ وسلم رسول اهللا صلى اهللا عليه މކށވރނހ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

: މނއ )متفق عليه( "لى الجمعة فليغتسلإذا جاء أحدكم إ" .ފޅކރއވއވحديث


75

އދ ." މހކ ހކރށ އނނހނދ ފހ އނ ފނވރހށކމވ ތޔބއމހނކރ"އބކލނ . މތނޙދޘފޅ ޖމކރއވ ޙކމނރއވފއވއވބއއޢލމވރނ

ގއމލވ އދ ގއގ ވސނބއވފއވމހއށ ހނއގތނ ނވތ . ވދޅވފއވއވهللا މބކލނގ ދލލކ މތ. އނނ މހނނށ މސތޙއބވ. ފނވރނ ވޖބވގނވއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވ ޙދޘފޅވރއސ

حق على كل مسلم أن " .ފޅކރއވއވ حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނކނމ : "މނއ )متفق عليه( "أسه وجسدهرفيه يغسل. يغتسل في كل سبعة أيام يوما

އބހ . ހތދވހކނ އއދވހ ފނވރނ ކނމ މސލމއގ މއޗށ ޙއޤވގނވއވ ."އދވހ އނގ ބލއ އނގ ހށގނޑ ދވމވ

ފހ ހކރދވހގ . ދނ ހކރދވހ ހނއގނނނޖހ ވގތގވހކ ދނނއވ މސތޙއބވގނވނ އދ. ފޖރލއސރ ހކރނމދ ބނގއހމއށ އވގތ ދމގނވއވ

.ދއމ ހނއގތނ ގޅވމވހކރށ

އބހ ފޠރޢދ ނމދއ . ޢދދވހ ޢދނމދށ ދއމށޓކއ ހނއގތނ - 2 އކކއނކކށ މދނމދކ ގނމސލމނތކއ އއތނކށ ޖމވ، .ނމދވ އޟޙޢދ

ނވ މގތށ މސތކނ މސހ. ދކވނމދފނދނވ، ސލނގލނކށ، އފފޅކރ ލމހގނއޅ ކނމ ތނއގއ ސފޠހރކމށ އސކނދނމކ ނހޔތށ

ޢދނމދށ ދއމށޓކއ ހނއގތމކ ޢލމވރނ ފހ .ގނވކމކވއދވދޅވގތގއ ވ އބކލނ . މސތޙއބކމއކމގއ ދކވޑއގނފއވ ކމކވ

ބނގ އކމކ ޞޙ .ވރދވގނ އއސފއއނވއވ އޙޙދޘފޅއޞ މހނއގތމބހގތނ .އއސފއވއވ ވރދވގނ ކބއނ ޞއޙބސފޅތއ

ނގ އރހގއ މއޔތކ ވރށގނޢލމވރ .ވމހ ހނއގތނމއޔތކ ހނ - 3 ރއސނލއވ އބހރއރގ هللا މތ .ވމހ ހނއގތމކ މސތޙއބވގނވކމކވހނ


76

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ވރނހމކށ. ކލގފނ ވދޅވއވއ. ރވވގނވއވކބއނ وأصحاب رواه أمحد( "ن حمله فليتوضأمن غسل ميتا فليغتسل، وم" .ފޅކރއވއވ حديثއދ . ފހ އނ ހނއގނނހށކމވ. ވއފމހ ދނނއވމއޔތކ ހނ: "މނއ )السننޅގއ ޙދޘފ ."ފހ އނ ވޟކރހށކމވ. އފލއފމހ ދނނއވ) މއޔތ(އނ

. ހނއގތމށ އމރކރވފއވނ ދލލކރނ ހނއގތނ މސތޙއބވގނވކމށވއކލގފނ . ނލއވ ޢމރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސهللا އހނހމކށވރނ މތ

އދ އހރމނގތރއނ ބއއމހނ . އހރމނ މއޔތނ ހނވމއވ. "ވދޅވއވ )اخلطيب بإسناد صحيح رواه(." ނގނތވއދ ބއއމހނ ހނއ. ތވހނއގނ

ޙއޖށ ނވތ ޢމރއށ އޙރމބނމށޓކއ .ޓކއ ހނއގތނއޙރމބނމށ - 4 هللا މތ .މސތޙއބވގނވ ކމކވ ޖމހރ ޢލމވރނގ އރހގއ ހނއގތމކ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ގ ކބއނ ރވވގނވއވ بن ثابت زيدރއސނލއވ

ބނނވމށޓކއ ހދނކޅ ބއލއވ ހނއޠހރވވޑއގނނވނކށ ހމކށވރނ އޙރމ )رواه الدارقطين والبيهقي والترمذي(." ދކވޑއގނނވއވ އކލގފނ

މއކއށ ވނމށޓކއ ހނއގތމކ .ވނމށޓކއ ހނއގތނމއކއށ - 5 .އސނލއވ ޢމރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރهللا މތ. އބވގނވ ކމކވސތޙމ ގއ ރކރއވއ، ހނދނވމނ ހނއޠހރވވޑއގނ ذي طوىހމކށވރނ އކލގފނ "

އކނ އގތށ اهللا عليه وسلمرسول اهللا صلى އދ . މއކއށ ވދވޑއގނނވއވ ދވލ

މއކއށ .ވދޅވއވ -رمحه اهللا - ابن املنذر އދ )رواه مسلم( ."ކރއވކމގއ ވދޅވއވއދ . ވނނހނދ ހނއގތނ ހރހޢލމވރނގ އރހގއ މސތޙއބވގނވއވ

ގނޢލމވރނ ވދޅވގތގއއދ ވރށ. ހނއވހނއނގތސ ފދޔކތލކށ ނޖ .ވޟކރޔސ ފދނއވ) ހނއގތމގ ބދލގއ(


77

ތބމގއ ޢރފ ޙއޖވއރ. ޢރފތގއ މޑކރމށޓކއ ހނއގތނ - 6 ގކބއނ ، نافعم مالكإما. މޑކރމށޓކއ ހނއގތމ މސތޙއބވގނވކމކވ

عمر عبد اهللا بنރއސނލއވ هللا މތ ހމކށވރނ. "ވދޅވއވ نافع .ރވކރއވއވ

މއކއށ ވނނވމށއ އދ . އޙރމ ބނނވމގކރނ އޙރމށޓކއ ހނއގނނވއވ )رواه مالك(." ގނނވއވޢރފތގއ ހވރ މޑކރމށޓކއ ހނއ

.ހނއމގ ރކނތއ

. ޝރޢހނއމގއ ދކމއ ހމނގނ މނވ ހނއނ ޞއޙއއނވނއވ

އދ އއ ހތގ .އދތކނ އޅކނތއ ވކކށދ އއޗކ ނޔތވ .ނޔތގތނ) 1( އދ . ނޔތ ދލނކޔމކ ޝރޢގތނ ސބތކމއނނވ. ވދލގ ޢމލއނނ. ޢމލކވ ދނގއ އލށ ހދއގނ ކރވ. ދނގއ އލށ ހދއގނ ކރވކމކވ! ކއއތ

މމއޟގދށނ " ވޟގ ފރޟތއ"ނޔތގ ވހކ ފހ. ކނމކމކ ބދޢއކވ .ބޔނވހނގއޖއވ

އބހ ހށގނޑގ ހރހތނއގއ .މޅހށގނޑށ ފނއހރވލނ) 2(

3 4 ]. ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. އދ މޅހށގނޑ ދވލމވ .ފނޖއސމވ

5 6 Z ]އދ ތޔބއމހނ ޖނބވރވފއވނމ ފހ: "މނއ ] ٦: املائدة

އދ ހނއގނވނ މޅގޔށ . އބހ ހނއގނނހށކމވ." ތޔބއމހނ ޠހރވހށކމވ

t s ]. ވޙކރއވފއވއވهللا އދ އހނ އޔތއގއ މތ. ފނއޅގނނވ

y x w v u | { z ¤ £ ¢ ¡ � ~ }


78

§¦ ¥ Z ] ތޔބއމހނ ! އއމނވއޖ މސތކނނވ: "މނއ ]٤٣: النساء

ކޔއއޗއ އނގއޖއމށދނދނ ނމދ ) ދތކނ(މސތވގނތބޙލ، ތޔބއމހނނށ ށދނދނ އދ ތޔބއމހނ ޖނބވރވގނތބޙލ، ފނވރއފމ. ކއރނވހށކމވ

ފހ ފނވރމގ ." ކއރނވހށކމވ) މސކތ(މނވ ނމދ ސކރމހއގގތގއ މގހރ . ޙޤޤތކ މޅގޔށ ފނއހރވއލމވ

.ހނއމގ ސނނތތއ

ހނއޠހރވވޑއގނނވގތށ ބލއރ އސވދޔ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހނއނ .ނގ އތރށ އދ އހނ ކނތއތކއވސ އކލގފނ ކރއވފއވއވދރކ

. ވނއވނތއތއ ތރތބނ ތރގއ މއކ. ފރހމވހށ އކނތއތކއކގއވ

. ދއތތލ ތނފހރ ދވނ - 1

.ވނ ދވލނކނތނ ވތށ ފނއޅއ ޢއރގނ - 2

ތނއގއ ހރގނ ފނދއރނކރ .ނމދށ ވޟކރފދއނ ވޟކރނ - 3 އދ ފނވރއވދވގނ ފއދށގއ ޖމވފއވ . ފނވރނމ ފއދވނ ލސކށލނއވ

ނއގއ ހރގނ ތ ފނދއރކރ އދ. ޖހލއ ފއދނނނއވފނގނޑނ ދރށ .އބހ ފއދވނ ލސނކރމވ. ނމ އނމރނގޅ ވޟފރހމއށކރމވފނވރ

އއ .ބލގ އސތށތއ ވނވއލމއކ ބލށ ތނފހރ ފނއޅނ - 4 .އސތށތކގ ބޑގއ ރނގޅށ ފނޖއސމށވ

އދ ގޔށ .ދނ ވތފރތށވ. ފރތމ ކނތފރތށވ .އޅއލނމޅގޔށ ފނ - 5 ނފތގ އތރފށގއ ފނޖއސމއ، ކހލފތދށގއ ފނޖއސމއ، ފނއޅއރ ދކ


79

ށ ފޅގއ ފނޖއސމއ، ފއގއނގލތކގ ދތރތކގއ ފނޖއސމއ، ގއނ އނގޅމ .ހސބ އނގޅމށ ސމލކނދނޖހނއވކޅދނވގނވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمޢއޝތގފނ، ރއސނލއވ هللا މތ

ހނއޠހރވވޑއގނނވ ގތބޔނކރއވ ރވޔތގއ އސވދޔ ހރހކމއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ ". ވއވއކމނ ވދޅ. ބޔނވގނވއވ

ދނ . ޖނބގހނއނ ހނއވޑއގނނވހނދ އނމފރތމ ދއތޕޅ ދނނވއވދނ ނމދށ . ކނތޕޅނ ވތޕޅށ ފނއޅއވ އކލގފނގ ޢއރގނވނފޅ ދނނވއވ

ދނ އސތށފޅށ ފނއޅއވ އސތށފޅ . ފދއނ ވޟކރއވއވކރއވވޟއދ އސތށފޅތކގބޑގއ ރނގޅށ ފނޖހނކމށ ހފޅވމނ .ވނވއލއވއވ

متفق(." ދނ މޅހށކޅށ ފނއހރވލއވއވ. ތނއތގށފނ އސތށފޅށ އޅއވއވ

)عليه

އތރ. ފދނއވ ވޟކށގނކރވ ހރހކމއކރމށ، ކރވޟ ހނއމގތރގއ އއ ވޟކރމށފހ ހނއގތމގ ތރގއ ނވތ . ނޖހނއވ ވޟއއކރކށ

.ހނއގތމށފހ ވޟގއލފދ ކމއނކރނމއވ

.ހނއނ އނހނގ

އކމކ . އނހނނވސ ހނއގނނނޖހނ ހމފރހނނވސ ހނއގނނގތށވ ބލގ އސތށތކގ . ލގ ގތއފއވ އސތށގނޑ މހއލނ ވޖބއނނވއކނބލނގ ބ

. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ سلمةأم ރއސނލއވ هللا މތ. ބޑގއ ފނޖހމނ ފދނއވ! ގ ރސލއވهللاއ . ހމކށވރނ އނހނކ ދނނވއފއވ. އކމނ ވދޅވއވ

.ހމކށވރނ އހރނނކ ބލގ އސތށގނޑބ އދ އސތށގނޑދގ އނހނކމވއސތށގނޑ މހއލނޖހނތއވ؟ އކލގފނ ޖނބގހނއނ ހނއގނނއރ އހރނގ


80

މކށވރނ ތނއތގށފނ ތބގ ބލށ އޅއލމނ ތބއށ ހ. "ޙދޘފޅކރއވއވ." ފހ އރނ ތބހނނނ ޠހރވފއވ. ދނ މޅހށގނޑށ ފނއހރވއލށވ. ފދނއވ

އދ އނހނއށ އނ ޙއޟނ ނވތ ނފސކމނ )م والترمذيرواه أمحد ومسل(ނދކޅއލއ އނގ ފރޖގތރގއ ޠހރވހނދ ކފކޅއގއ މރވސދވ ހވ

އއ ލގނބއވސ ކނޑވއ މރވސ . އނގޅއލނ މސތޙއބވގނވއވއކމނ . ފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޢއޝތގهللا މތ. ބހއޓމށޓކއވ

رسول اهللا صلى اهللا ޙއޟގ ފނވރމބހގތނ أمساء بنت يزيدހމކށވރނ . ވދޅވއވތބ ފނހދ އފނނ . "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވއކލގ. އ ސވލކރއވ عليه وسلم

ބލށ ފނއޅ އސތށތކގ ބޑގއ ރނގޅށ ދނ. ނގޅށ ވޟކރށވރދނ . ދނ މޅގޔށ ފނ އހރވއލށވ. ފނޖހމށދނދނ ރނގޅށ ބއނގޅއލށވ

ޠހރވނ އއނ . ދނނވއފއވ أمساء ."ކފކޅއގއ ހވނދކޅއލއ އއނ ޠހރވށވ ."އއނ ޠހރވށވ! އވ سبحان اهللا. "އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވ؟ ކހނކނތއވ

އކލގފނ އވދޅވނ . ދނ ޢއޝތގފނ، އސމ ދރއގނދވ ވދޅވއވވރމބހގތނ އކލގފނ ޖނބގ ފނ أمساءދނ . އނގޅއލށވލއއތނގއ އކފކޅ

ތބ ފނހދ އފނނ ރނގޅށ އދ ". އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވ. ސވލކރއވއވދނ ބލށ ފނއޅ އސތށތކގ ބޑގއ ރނގޅށ . ފރހމއށ ވޟކރށވ

." ދނ މޅގޔށ ފނ އހރވއލށވ. ފނޖހމށދނދނ ރނގޅށ ބއނގޅއލށވ އކނބލނ! އނޞރއޔ އނހނނ ކހރނގޅހއޔވ. ޢއޝތގފނ ވދޅވއވ

)متفق عليه( .ދނއނގނމކށ ލދކނނތބތވ

########


81

مميގ ބޔނ ت އދ ޝރޢމނއކ ނމދ ނވތ . ތކރމވތޔއމމގ ލޣވމނއކ ކމކށ ގސ

އނނ އފދ އޅކމއކރމގ ނޔތގއ، މނއ ދއތގއ ފހމށޓކއ ވލގ . ގސތކރމވ

ميޝރޢކރވގނވކމގ ދލލ مت.

² ³ ¨ © ] .ޤރއނނ ± ° ¯ ® ¬ « ª ¶ µ ´

¸ ¿ ¾ ½ ¼ » º ¹ Å Ä Ã ÂÁ À

Ç ÆZ ]ބލމހނ ކމގއވނމ، ނވތ އދ ތޔބއމހނ : "މނއ ]٤٣: النساء

އތވއޖނމ، ނވތ އނތޔބއމހނކރމހކ ފޚނ ދތރއގމތގއވނމ، ނވތވޟކރމށއ (މޢވއޖނމ، ދނ ތޔބއމހނނށ ތޔބއމހނ އނބނނ ޖ

އމހނ ޠހރވލނ ފނ އއގތކށވސ ނފނނނމ ފހ ތޔބ) ހނއގތމށ) އވލނ(ފހ ތޔބއމހނގ މނތކގއއ އތތކގއ . ކރހށކމވތޔއމމ

އ ގނގނއނ ޢފކރއވ ގނގނއނ ފފފއސވ هللا ނ މތހމކށވރ. ފހހށކމވ ."ރސކލނގއވ

އކލގފނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވ أبو أمامةރއސނލއވ هللا މތ .ސނނތނ

جعلت" .ފޅކރއވއވ حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ .ވދޅވއވ

و يا لكله ضالةألاألرالص يتام نال مجر كترا أدمنا، فأيروطها وجدسم يتم هدنفع


82

هروތމނކލގފނށއ ތމނކލގފނގ އއމތށޓކއ މޅބނ، : "މނއ )رواه أمحد( "طه

ފހ ތމނކލގފނގ . އއޗއކމގއ ލއވނވކށދ ގއއ ޠހރނމދކރތނއކމކނމތނކނ ނމދވގތ އއސހމކރނމވސ ފހ އނގ ކއރގއ އއމތގ މހކ

.)" އބހ ވއޔވ. (އވނ އނ ޠހރވނ ތކއޗވ

ކރނ ޟކރމގބދލގއ ތޔއމމއ ހނއމއ ވޚއޞ ޙލތތކއގ .އޖމޢނ .ދނނބކލނ އޖމޢވވޑއގނފއވއވޝރޢކރވގނވކމށ އއމތގ ހރހ

.ޚއޞވގނވނ تيممމއއމތށ

ރއސނލއވ هللا މތ. މއއމތށ ޚއޞކރއވފއވ ކމކވ اهللا تعاىلތޔއމމކ رسول اهللا صلى ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

نصرت . أعطيت خمسا لم يعطهن أحد قبلي" .ފޅކރއވއވ حديث اهللا عليه وسلمفأيما رجل من أمتي أدركته علت لي األرض مسجدا وطهورا، مسيرة شهر، وجبالرعب

ولم تحل ألحد قبلي، وأعطيت الشفاعة، وكان النبي ، وأحلت لي الغنائم الصالة فليصلތމނކލގފނގ : "މނއ )متفق عليه( "إلى الناس عامةوبعثت يبعث في قومه خاصة،

) 1. (ފސ ޚޞޞއޔތއ ތމނކލގފނށ ދވފއވއވކރނ އކކށވސ ދވފއނވ އބހ . (ގ ބރވރކމނ ތމނކލގފނށ މދދކރވނވއއމސދވހގ ރސތ

ކލގފނގ ލޝކރ ކފރނނހމއށ ވޞލވމގ އއމސދވސކރނ އބއމހނގ މނތއދ ތމނކލގފނށ މޅބނ، )2.) (ބރވރކނ ވއދވއވ اهللا تعاىل ތކށހތ

ތމނކލގފނގ ފހ .ނމދކރތނއކމގއއ ޠހރކށދ އއޗއކމގއ ލއވނވއއމތގމހކ ކނމތނއގއ ހރނމވސ އނއ ނމދވގތ އރއހމކށފނމ ފހ އނ

އދ . އދ ތމނކލގފނށ ޣނމމދ ޙލލކރވނވ) 3. (ނމދކރހށކމވ


83

އދ ތމނކލގފނށ ) 4. (ނކރވއވތމނކލގފނގ ކރގ އކކށވސ އމދ ޙލލއއދ ކނމނބއޔއވސ ފނއވފއވނ ) 5( .ތވޝފޢތތރވމގ ޝރފލބވޑއގއދ ތމނކލގފނ ފނއވނ އނމހއ . އބކލއގ ޤއމގމހނ ގތށވ

."މސތކނގގތށވ

.ވނ ސބބޝރޢކރ تيمم

. އކމނވދޅވއވ. ނވއވރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގهللا މތ . އއކ ދތރއގއ އހރމނ ނކމއޖއމއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއފހރކ "

އހރނގ ހރ ކނޑއގނ ހނދ އކއނ ތނ އހރމނ އރއހމވ بيداءދނ އދ . ދނ އކލގފނ އހރ ހދމށޓކއ އތނގއ މޑކރއވއފއވ. ވއޓއޖއވ

އދ . އދ އތނކ ފނހރތނއވސނނވ. މސތކނވސ އކލގފނއކ މޑކށފއވ) އހރނގ ބއޕގ( ފނގފހ މސތކނ އބބކރގ. މސތކނގއތގއވސ ފނއނތވފނކށ ޢއޝތގފނ ކރއވއގނ އއޅކނތއ ކލގ. އރހށ އއސ ދނނވއފއވ

. އހރނގ ގތށ ދރވއޖއވ) ބއޕ( ގފނދނ އބބކރ؟ .ހއޔވފނވޑއނގނނވ އނނވ އހރނގ އނގގއ އސތށފޅ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمރ އދ އ

އދ . ފހ ބއޕ އހރނގ މއޗށ ރޅއސކރއވއފއވ .އޅއވއގނ ނދކރއވއފއވއހރނގ އދ. އރދކރއވ މނވރކށ އހރނނށ ހރބސ ބނއވއފއވهللا މތ

އހރނގ އނގގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ . ވއކވނފއޓވއފއވ އރކށގއ) ތދވގނ(އސތށފޅ އޅއވއގނ ނދކރއވފއ އނނވމގސބބނ އހރނނށ

ފތސވނދނ ނދކރއވފއ ފހ އކލގފނ . ޙރކތއކށލނވސ ނކރނވތޔއމމގ اهللا تعاىلފހ އވގތ . އވގފނނތ ޙލ) ވޟކރމށޓކއ(ތދވވޑއގތ

ކލނގ އނމފރތމ މއ ތބ .ވދޅވއވ أسيد بن حضيرއހނދ . އޔތ ބވއލއވއފއވ


84

ދނ . ފހ ޢއޝތގފނ ވދޅވއވ! ބބކރގ އލނނވއ އ. ބރކތއނނވއހނދ އގދށނ . އހރނސވރވއނޖމލ އހރމނ ދރށ ފނވއލއފމއވ

)متفق عليه(." އހރމނނށ ހރފނއޖއވ

.ސބބތއ ކރނ ހއދވ تيمم

ޙޟރވހރކމގއވޔސ އނ، ބޑޙދޘނ ޙދޘވރވފއވމހއށ ނ ނވތކޑޙދޘ ނވތ ދތރއގމތވކމގއވޔސ އނނނވ ސބބތކގތރއނ ސބބއ ދމވއޖނމ

. ތޔއމމކރނ ހއދވގނވއވ

ލއވ ރއސނهللا މތ. ވރށ ފނނތނނވތ ޠހރވ. އއގތކށވސ ފނނތނ -1 އއފހރއގއ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ عمران بن حصني

ފހ . އ އކގއ ދތރއގމތގއ ވމއވ اهللا عليه وسلم رسول اهللا صلىއހރމނ ނމދކށ އވދވވޑއގނނވތނ . އވއފއވއކލގފނ މސތކނނގނ ނމދކރ

ފނ އނއށ އކލގ. އކލގފނށ ފނވޑއގތ މހކދރގއ އނތނވއނ " ތބ ނމދކރމނ މނވގތ ކނސބބކހރތއވ؟. "ޙދޘފޅކރއވއވ

ފނ އކލގ. އދ ފނއވސ ނތވ. ޙލތގއވއހރނ މހރ ޖނބވރ. ދނނވއވފހ . މއޗށ ވޖބވގނވނ ވލނ ތޔމމކރމވތބގ އރއހނވ. "ޙދޘފޅކރއވއވ

ގ ކބއނ أبو ذر ރއސނލއވهللا އދ މތ )متفق عليه(." އގތ ތބއށ ފދނއވ .ފޅކރއވއވحديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم .އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

"ديعإن الص بالطي روإن طهم، ولسالمننيس رشاء عالم جدي لم هسماء فليالم دجفإذا و ،ريخ كفإن ذل ،هترشنن اهرو( "بޠހރވއޔކ ހމކށވރނ : "މނއ )أصحاب الس

ފނ އއ ދހއހރވނދނ އނއށ . މސލމމހ ޠހރކށދ އއޗކވ


85

ދނ އނއށ ފނލބހނދ ފހ އނގ ހށގނޑގއ އފނ . މއވ ނލބނކމގއވޔސތޔއމމކރމގ އށ،އކމކ އނ." ނއށ ހޔވގނވއވފހ އކނ އ. ޖއސހށކމވ

ދނ ކއރހސބކނ . ވޖބވގނވއވ ކރނ ފނހދމށ މސއކތކރނ .ފނލބނނތކނ ޔޤނވމނ އނ ތޔއމމކރނއވ

ތޖރބގދށނ ނވތ . އޔއހރނހށގނޑގއ ޒޚމ ނވތ ފރހރނ ނވތ ބ -2 ނވތ މށބލ ބޑވދނކ ފނއސތޢމލކށގނ، އތބރހރ ޑކޓރއގ މޝވރގދށނ

ރއސނލއވ هللا މތ. މށ ލފކރވނމ އނ ތޔއމމކރނއވލސވދނކހޔވނ ޒޚމއހރމނ ދތރއގއ . ނ ވދޅވއވއކލގފ. ވވގނވއވނ ރޖބރގފނގ ކބއ

ފހ އހރމނގތރއނ މހއގބލގއ ހލޔކނޖހ އނގ . ނކމއޖއމއވއނގ ،އނ ދނ. އދ އޙލތގއ އނއއވއ އނ އޙތލމވއޖއވ. ބޒޚމވއޖއވ

. ފހ އމހނ ބނފއވ. ސވލކރއވޔއމމކރނ ހއދވނތ އނއށ ތނނ އކވރދނ އނ . އހނ ފނއސތޢމލކރމށ ކލ ކޅދނވގނވމއވ. ހއދއއނވނއވ

ތރނނމފއ ދނ އހރމނ ދ. ފހ އހނދ އނ ނޔވއޖއވ. ފނނ ހނއގނފއވދނ އކލގފނށ އޚބރ . ގ އރހށ އތވއޖއމއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

އބއމހނ اهللا تعاىل .އބއމހނ އނޤތލކރއވ. "މނ ޙދޘފޅކރއވއވލބވޑއގތއބއމހނ ސވލނކރ ކއވހއޔވ؟ ފހ އބއމހނނށ ނނގޙލ! ޤތލކރއވށއވ

އނ ތޔއމމކށ އޒޚމވތނނ . ހމކށވރނ ޖހލކމގ ޝފއކ ސވލކރމވވލކޅފޅއލނމ ނވތ އތނގއ ފތކޅއބނދފއ އފތކޅމތ ފނފހލއފއ ދނ

رواه أبو داود وابن ماجه (." އގތ ފދނހވފނއޅއލނމ އނއށ ހށގނޑގ ބކބޔށ )والدارقطين

ފނވގނވމއ، އދ އފނ ބޑށ ފނ ވރށވރ އސތޢމލކރވ -3 އސތޢމލކށފނމ ގއލމއލބދނކމށ ބރހވމއ، އފނ ހނކރވނ

. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ عمرو بن العاصރއސނލއވ هللا މތ. ނތމވތއއއވސގ


86

" لذاتالسވގއ ޤއދއގ ގތނ އކލގފނ ފނއވނއވކޔނ ހނގރމއ "الس .. މވއޖއވވރށފނރއއގއ އހރނ އޙތލ) އހނގރމއގއ(. "އކލގފނ ވދޅވއވ

ދނ . އދ އހރނ ފނނ ހނއގނފނމ އހރނ ހލކވދނކމށ އހރނ ބރގނފމވފހ . އހރނ ތޔއމމކށގނ ލޝކރގމސތކނނގނ ފތސނމދކށފމވ

އރހށ އއހނދ މސތކނ ގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހނގރމނމމނ އހރމނ . ނށ ޙދޘފޅކރއވއވފހ އކލގފނ އހރނ. އވހކ އކލގފނށ ދނނވއފއވ

ފހ " ތބޖނބވރވގނވޙލ، ތބގއކވރނނގނ ތބނމދކރނހއޔވ؟! އވ عمروއ "

J I ] .ގ މވޙބސފޅވ اهللا تعاىلހރނ ހނދނވ އ. އހރނ ދނނވއފމވ

LK N M O P QZ ]އދ ތޔބއމހނގ : މނއ{ ]٢٩: النساء

ތޔބއމހނނށ އ هللا ހމކށވރނ މތ. ނފސތއ ތޔބއމހނ ޤތލނކރހށކމވ. ދނ އހރނ ތޔއމމކށފއ ނމދކރއވ} . ކރއވ ރސކލނގއވގނގނއނ ރޙމ

رواه (." ހނވރނކރއވ އދ އއޗކ ވދޅއނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ ليه وسلمرسول اهللا صلى اهللا ع )أمحد وأبو داود واحلاكم والدارقطين وابن حبان، وعلقه البخاري

އދ މބވތގ ޙދޘށ ކޔނ . ވނ ދލލކރނ އކނ ހއދކމށވނކމކމދ އއޗކވދޅ .ޙދޘވ ތޤރރ

ފނގތނ ލބނހރމއކ އފނބނނކށފނމ އނގ ނފސށ ނވތ އނގއބރށ -4 ނވތ އނއއ ފނއދމދ . ލބދނކމށ ބރގތނނވތ އނގ މދލށ ގއލމއ

ނވތ އނ ޖލއގއ . ނވތ މނކޖނވރއގބރވރކނވނދޝމނއގ . ނވތ ފނ، ވޅއގ އޑގއ ހރފއ އފނ ނގނ އލތއނތނ. ހއޔރވފއހރނ

މސލކށ . ކމށ ބރގތނފނމ އނއށ ތހމތއކރވދނއދހމއފދއނ ހނއގނއނ . ގގއ ނދއފއވނކށ އޙތލމވމވ ކވނކށގނއޅ ރޙމތތރއއގ

. ހނއގނފނމ އނގރޙމތތރޔ އނއށ ތހމތއކރނ އކށގނވއވ


87

ނވތ މފނކރވފދ ނޖހއ ޓކއ ނވތ އހނމހކ ބއމށޓކއތމ ބއމށ -5 އނ ވގތނ ނވތ ހނދކޅއފހނ ބނނޖހވރ ފނފދއހރއޖނމ ފލވއލމށޓކއرمحه -نبل إمام أمحد بن ح. އދ އފނފދ ރއކކށފއ ބހއޓނއވ. ތޔއމމކރނއވ

އދ އނގ އތގއވނވސ ، ދތރއގމތގއވމހ ޖނބވރވހނދ. "ވދޅވއވ -اهللاއފނފދނ އނ ހނއގނފނމ، އނ ފނބވއގނފނކމށ އނ . މދފނފދކވފނފދނ އނ އދ އ. އހނވއޖނމ އނ ތޔއމމކރށވ. ބރގނއވ

.ހނއނގނނށވ

ރނ ހއދވމށ މވނ މއގނޑ ޚލޞކށލއރ ތޔއމމކ ފހ މހރހވހކތކއ . ނވތ ވވރށ ފނނލބމވ އއގތކށވސ ފނނލބމއ ފރތމސބބކ .ދސބބކވ

ދނ . އފނބނނކރމގ ކޅދނކނނތމވ ފނހރމއކވސ ދވނސބބކ .މތގއ ބޔނވގނއވނ އގ ތފޞލވ. ކޅދނނވޙލތތއ ތފތވގނވއވ

.ބވތތއ މއދގކރވ تيمم

މއދއކނ ތޔއމމކރނ ކނމ އފދބމގޖނސނވ ޠހރވލނނއ . މއޓއ، ހރފސފދބވތތކވ މސލކށ ހލއއ، ކސޑއ،. ހއދވގނވއވ

]٦: املائدة [ L K JZ ]ޢރބބހގ ޢލމވރނ ވދޅވގތގއ

.ގ ލފޒކ އސވދޔ ހރހބވތއ ޝމލވ ލފޒކވ "صعيد"މއޔތގއވ


88

ميކރގތ مت.

بسم اهللا ދނ. ތޔއމމކރމހ އނމފރތމ ތޔއމމކރމށ ނޔތގނނނއވ

ލއށ ފމލއ ދނ ދއތތ. ކޔއފއ ދއތތލއގ ބނޑފށނ ބނމތގއޖހނއވ. ރތމ ފހލނ ކނތގއވއނމފ. މނގއއ ދއތތލއގ މތފށގއ ފހލނއވ

هللا މތ. އދ އތގއ ވލގނނނނމ އތށފމނލޔސ މއސލއއނތވ. ދނވތގއވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ عمار بن ياسرރއސނލއވ

ދނ . ނދ އހރނގއތގއ ފނއވސނތވއހ. އއފހރކ އހރނ ޖނބވރވއޖއވދނ . އދ އއށފހގއ ނމދކށފމވ .ރޅގނފމވއހރނ ބނމއޗށ ވއޓގނފއ ފ

ތބ . "މނ ޙދޘފޅކރއވއވއށ ދނނވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއވހކ އހރނ ދނ އކލގފނގ އތޕޅނ ބނމތގއ ޖއސވ އދ ." މ ތބއށ ފދނހވމގތށ ހދނ

)متفق عليه(. ދއތޕޅށ ފމލއވ ދނ މނފޅގއއ ދއތތލފޅގއ ފއސވއވރދވގނ އދ މނނގތގތށވސ ވ. ނމރޖޙވގނވގތކ މއވތޔއމމކރމށ އއއ މނގއފހމށ އއފހރ ބނމތގއ އތޖހމއ އތގއފހމށ . އއސފއ އބހއޓވ

ހމއށ އނއފހރ ބނމތގއ އތޖހމއ އބހ ދފހރއތޖހމއ، އތގ އޅނބއޓ .ގތވފހމއ، އދ ކނޑހޅހމއށ ފހމއ، މގތ

.ކށގނ ކރނ ހއދވ ކނތއތއ تيمم

އހނކމނ . ތޔއމމކ ފނނތގނދހނދ ވޟއއ ހނއމގބދލގއ ކރވކމކވ . އދކނތއކށގނ ކރނ ހއދވ ކނމކމއ ތޔއމމކށގނވސ ކރނ ހއދވނއވ

އދ ތޔއމމ . ބހނފދ ކނތއތކވ ދކރމއ، ޠވފކރމއ، ޤރއނގއއއ ނމ ހނނ އދ ތޔއމމކށގނ. ޞއޙވގނވމށ ނމދވގތ ޖހނ އއ ޝރޠއނނވ

ތނމދވސ މހއށ އނއކރ ތޔއމމނ އނ ބނނވރކށ ފރޟނމދވސ އދ ސނނ


89

އދ ކނމނމދކށ ތޔއމމއކރނ . އއ ތޔއމމ ބޠލނވހއހނދކއވ. ކރވނއވގ أبو ذر ރއސނލއވهللا މތފހ .ތޔއމމގޙކމކ ހމވޟގޙކމވ. ލޒމއނނވ

حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم .ވއކލގފނ ވދޅވއ. ކބއނ ރވވގނވއވ

، فإذا لم يجد الماء عشر سنينالمسلم، وإن طهور الطيب إن الصعيد" .ފޅކރއވއވريخ كفإن ذل ،هترشب هسماء فليالم دجنن رواه( "وހމކށވރނ " :މނއ )أصحاب الس

އއ ދހއހރވނދނ އނއށ . ޠހރވއޔކ މސލމމހ ޠހރކށދ އއޗކވދނ އނއށ ފނލބހނދ ފހ އނގ ހށގނޑގއ . ވޔސމއވ ފނނލބނކމގއ

."ފހ އކނ އނއށ ހޔވގނވއވ. ހށކމވޖއސއފނ

.ނތއތއބޠލވކ تيمم

އހނ ތޔއމމކ . ކނމކމކނ ތޔއމމވސ ބޠލވނއވ ވޟގއލ އދ ހމއފދއނ ފނނތގނ ކރތޔއމމ ފނލބމނ . ވޟގބދލގއ ކރވކމކވ

ދނކނނތގނ ކރތޔއމމ އދ ފނއސތޢމލކރމށ ކޅ .ބޠލވނއވ ،އކމކ ތޔއމމކށގނ. ފނއސތޢމލކރމށ ކޅދނކނލބމނ ބޠލވނއވ

ފނލބނސ ނވތ ފނއސތޢމލކރމށ ދނ ނމދކށގނހއޓއއތޔއމމނ އއ އނމދގ ވގތ . ޖބއނވނއވކޅދނކނލބނސ އނމދ އލނކރނ ވ

ގ ކބއނ أبو سعيد اخلدريރއސނލއވ هللا ފހ މތ. ބކވއތކމގއވޔސމއވފހ . ދމހކ ދތރއގއނކތވ. އކލގފނ ވދޅވއވ .ރވވގނވއވ

ދނދމހނ ޠހރވލނ . ގއވސ ފނއނތވނމދވގތޖހނއރ، ދމހނކރ އކއގއތދނފހ ނމދވގތ ފއތނވނސ ދމހނނށ . ތޔއމމކށގނ ނމދކށފއވ

އދ އނކކ . ފހ އގތރއނ އކކ ވޟކށގނ އލނ ނމދކށފއވ. ފނލބއޖއވގ އރހށ އއސ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمދނ ދމހނމ . ވއލކނ ނމދއނކރއ


90

ފނ ފހ ނމދ ދވނފހރށ ނކރމހއށ އކލގ. އވހކދނނވއފއވ." އދ ތބގނމދ ތބއށ ފދއޖއވ. ތބ ސނނތ ދމކށފއވ. "ޙދޘފޅކރއވއވ

ތބއށ ދފހރށ . "ޙދޘފޅކރއވއވޟކށގނ އލނނމދކރމހއށ އދ ވދނފހ ނމދކރނފށމށފހ ނމދކށ )رواه أبو داود والنسائي(." އޖރލބގނވއވ

ނމ ތޔއމމ ނނމނސ ފނލބއޖނމ ނވތ ފނއސތޢމލކރމށ ކޅދނކނލބއޖهللا އއ މތ. އނޖހނ ނމދ ދކށލއ ވޟކށގނ އލނނމދކރށވ. ބޠލވނއވ

އދ ޖނބވރޔ ނވތ .ގ އސވދޔ ރވޔތގއވފދއނނވ أبو ذرރއސނލއވ ، ކގތރއނ ސބބއދމވގނއސވދޔ ތޔއމމކރނ ހއދވ ސބބތ ،ޙއޟވރޔ

ނސ އދމހނވސ ކށފއވނމދ ތޔއމމކށ، ނމދކށ އވދވގނހއޓއ ފނލބއކމކ ފނއސތޢމލކރމށ ކޅދނކނލބނހއއވހކށ . އލނކރކށ ނޖހނއވގ އސވދޔ أبو ذر ރއސނލއވهللا މތ ހމ އއ .ހނއގތނ ވޖބވނއވ .ރވޔތގއވފދއނނވ

$$$$$$$$


91

މގ ބޔނޖބރމތ ފނފހ

މތގއ ފނފހމކ ނވތ ބނޑޖ ނވތ މލނފދތކތގ) ދގނޑބސ(ޖބރ . ވއވނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނރވވގނރއސهللا މތ .ޝރޢކރވގނވ ކމކވ

ތރއނ އހރމނގ ފހ. އހރމނ ދތރއގއ ނކމއޖއމއވ. ނ ވދޅވއވއކލގފއނ އދ އޙލތގއ އނއއވއ. މހއގބލގއ ހލޔކނޖހ އނގ ބޒޚމވއޖއވ

އނގ އކވރނނ އނއށ ތޔއމމކރނ ހއދވނތ އނ، ދނ. ޖއވއޙތލމވއއހނ ފނއސތޢމލކރމށ . ހއދއއނވނއވ. ފހ އމހނ ބނފއވ. ސވލކރއވ

ފހ އހނދ އނ . ދނ އނ ފނނ ހނއގނފއވ. ކލކޅދނވގނވމއވގ އރހށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއހރމނ ދތރނނމފއ ދނ. ނޔވއޖއވ

. މނ ޙދޘފޅކރއވއވދނއކލގފނށ އޚބރ ލބވޑއގތ. އތވއޖއމއވއބއމހނނށ ! އވއބއމހނ ޤތލކރއވށ اهللا تعاىل .އބއމހނ އނޤތލކރއވ"

ނނގޙލ އބއމހނ ސވލނކރ ކއވހއޔވ؟ ފހހމކށވރނ ޖހލކމގ ޝފއކ އނ ތޔއމމކށ އޒޚމވތނނ ވލކޅފޅއލނމ ނވތ އތނގއ . ސވލކރމވ

އ ދނ ހށގނޑގބކބޔށ ފނއޅއލނމ ފތކޅއބނދފއ އފތކޅމތ ފނފހލއފ )رواه أبو داود وابن ماجه والدارقطين(." އނއށ އގތ ފދނހވ


92

.ޙކމ ޖބރމތ ފނފހމގ

ބނދފއވ ނވތ ޒޚމވފއވ ގނވނ ދވމގބދލގއ ނވތ ގނވނމތ އ އގނވނމތ އޅއފއވ ޖބރ ނވތ ބނޑޖ ނވތ ފނފހމގ ބދލގ

. މލނފދތކތގ މތގއ ފނފހމކ ވޖބވގނވކމކވ

.ޖބރމތ ފނފހނ ވޖބވގނވ ޙލތ

ތ ގނވނއ ބނދފއވމހ ނވތ ގނވނއ ޒޚމވފއވމހ ވޟކރނ ނވ އއ . ހނއގނނނ ބނނވހނދ ފހ އގނވނ ދވނ އނގމއޗށ ވޖބވގނވއވ

ލނވދނކމށ ނވތ އދނ ދވމނ އތރށ ގ. ހނފނނ ކމގއވޔސމއވފހމނވސ އދ. ވނއތރވދނކމށ ބރގނފނމ އގނވނމތ ފނފހހށކމވ

އތރށ ގއލނވދނކމށ ނވތ ވނއތރވދނކމށ ބރގނފނމ އގނވނމތ ޖބރ ގނވނމތ . ނވތ ބނޑޖ ނވތ މލނފދއއޗއ އޅއ އމތގއ ފނފހހށކމވ

އދ އގމތ ފނފހމށ . ނވޖބރއޅއރ ކރނ ގނވނދވނ އއ ޝރޠއނއތހއހނދކ ޢޛރ ދމ! އދކއއތ. ވކމއދތއވސ ކނޑއޅފއއނވއވ

. ވޟކރމގއވސ އދ ހނއގތމގއވސ އގމތ ފނފހވނއވ

.ޖބރމތ ފނފހނ ބޠލވ ކނތއތއ

ވއޓމއ، ނވތ ގނ ޖބރފސހވނއޓއލމއ، ނވތ ގނވނ ގނވނނ ޖބރ .ވމއ، މކނކމނ ޖބރމތ ފނފހނ ބޠލވނއވނވއޓނސ ގނވނ ފސހ

%%%%%%%%


93

ضيގ ބޔނ ح

ضيނވތ އހރއހރމވ. ނވތ ދމދމމވ. ފނހނގހނގމވގ ލޣވމނއކ ح .

އދ ޝރޢމނއކ އނހނގ ފރޖނ އނގ ފރހމ ޞއޙތއކ، އއވސބއޔކނލއ، . އދ ވހއމކނލއ ލއއމވ

ضيގ ވގތ ح.

ގކރއކނ ގނޢލމވރނ ދކވޑއގނނވގތގއ އނހނކއޖކށ ނވއހރ ފރމ . ލއއނނވ އދ އޢމރގކރނ ލއއސފނމ އއ ޙއޟގ. އކއޖ ޙއޟއނވނއވ

އދ ބއއފހރ ޙއޟގ. ކވއއއ ކނމވސ ބޔއގސބބނ އއލ! އދކއއތއހނ ޙއޟގ އނމފހ . ލއއނ، އނހނގ އނމފހ ޢމރހމއށ ދމގނދއވ

ފހ . މއދތ ބޔނކރނވ އއވސދލލއ ވރދވގނ އއސފއއނވއވ . ޢމރނދވސވފއވ އނހނއގކބއނ ލފނނކމގއވޔސ އއ ހމޙއޟގލއވ

ضيކލގ ح.

. ނ ކލއއހރމކ ޝރޠކރވގނވ ކމކވޙއޟގލގއ އނނނވ ކލތކ

. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ فاطمة بنت أيب حبيشރއސނލއވ هللا މތ .ކޅކލ) 1(

رسول اهللا صلى اهللا ފހ އކމނއށ . ހމކށވރނ އކމނއކ އސތޙޟވ ބކނބލކވ. ލއގއވޙއޟގލކމގއވނމ، ހނނނ ކޅކ. "އވއވފޅކރ حديث عليه وسلم

. ފހ އލއނނދވސވރ ނމދނ ތބ އއކބވށވ. އނހނނނށ ރނގޅށ އނގނއވ


94

. އދ ނމދކރށވ. އނއލއށ ބދލވހނދ ފހ ތބ ވޟކރށވ) އލކނޑ(ދނ رواه (." ނރކނ އނނލއކވ) ޙއޟގ ލއށފހ އނނލއކ(މކށވރނ އއ އހނ ހ

)أبو داود والنسائي وابن حبان والدارقطين

.އހނހމކށވރނ އއ ލގއސލކލއވ .ރތކލ )2(

.ބރކށ ހނނލއވށއއއ ފދޔހނނކހލގތކށ ރނދކލ. ރނދކލ )3(

ގ ކލއއގއ ނވތ އއ ހދކލއ ކޅކލއ ދމދ .އޅ ނވތ ކލނބކލ )4(

ގ مرجانةއނގ މނމ علقمة بن أيب علقمة. ކލނބފނ ހނނކހލ ގތއގއ ހނނލއވރނދކލއގ ލޖހފއވ ، ނހނބކނބލނއ. "ވދޅވއވ مرجانة. ކބއނ ރވކރއވއވ

އކނބލނގ ކފގނޑ ކތޅކށލއ ބނދކށފއ އއ ޙއޟގލތ ބލމށޓކއ ) ހދފނ(ޠހރ . ފހ ޢއޝތގފނ ވދޅވއވ. ޢއޝތގފނގ އރހށ ފނވއވ )رواه مالك وعلقه البخاري(." ނ އވސވނގނނށވފނއޖއމށދނދނ ތޔކނބލ

ޙއޟގލކމގއ ހމނނ ޙއޟގދވސވރ ކލނބކލއގ އއނނލފދރނދކލއއ ފނމށފހ ) ހދފނ(އދ ޙއޟގދވސވރނމ ޠހރ . އއސފނމއވ

ވރއސނލއهللا މތ. ޙއޟގލކމގއ ނހމނނއވ އދކލއގއއޗއ އޔސ އއ

ة أمޠހރށފހގއ އނނ . "އކމނ ވދޅވއވ. އވގ ކބއނ ރވވގނވ عطيرواه (." އއ ޙއޟގލކމގއ އހރމނނހމނމއވ ފދނދކލއގ އދ އޅކލއގ ލރ

)اكمواحل أبو داود

ضيގ މއދތ ح.

ޙއޟގ މއދތގ މދމނއ ގނމނ ކނޑއޅއފއވ އއވސދލލއ ވރދވގނ هللا މތ. ށވކރވގނވނ އނހނގ އދތމކމގއ އތބރ. އއސފއއނވއވ

ލފއބ އނހނއބހގތނ، އކމނ .ގ ކބއނ ރވވގނވއވ أم سلمة ރއސނލއވ


95

. ވއވފޅކރއފހ އކލގފނ ޙދޘ. އ ސވލކރއވއވ وسلم رسول اهللا صلى اهللا عليهއދ އދވސތކގއ . މއސރނ ޙއޟވ ދވސތކގ ޢދދށ ބލށވ އނ އދއގމތނ"

ފދ އދ ލއނނތނ ކފގނޑއ. ދނ އނ ހނއގނނށވ. ލށވއނ ނމދކރނ ދކށއދ )أمحد وأبو داود والنسائي وابن ماجه رواه( ."ދނނމދކރށވ. އއޗކނ ބނދކށލށވ

އނ ލއނ ޙޞލވ ޤރނތކށ . އ ކނޑއޅފއނވ އނހނ ދނނއވއދތهللا މތ. އބހ ލގ ވހށއ ކލއށބލއ އއނ ދނގނނހށކމވ. ވހށކމވރޖޢ

ހމކށވރނ އކމނއކ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވ فاطمة بنت أيب حبيشރއސނލއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ އކމނއށ . އސތޙޟވ ބކނބލކވ

އނހނނނށ . ޙއޟގލކމގއވނމ، ހނނނ ކޅކލއގއވ. "ފޅކރއވއވديثحދނ . ފހ އލއނނދވސވރ ނމދނ ތބ އއކބވށވ. ރނގޅށ އނގނއވ

އހނ . އދ ނމދކރށވ. އނއލއށ ބދލވހނދ ފހ ތބ ވޟކރށވ) އލކނޑ(رواه أبو داود (." ނރކނ އނނލއކވ) ޙއޟގ ލއށފހ އނނލއކ(ހމކށވރނ އއ

ޙދޘފޅނ އނގ ބޔނވގތގއ ޙއޟގލއކ އހނލތކ )والنسائي وابن حبان والدارقطينމބޔނކރވނ . އނގނއވ އނހނނނށ އކނ ރނގޅށ. މޅނތފތލއކވ

އދ ބއއޢލމވރނ އބކލނގ އޖތހދއ . މމއސލއގއ ރޖޙވގނވގތވ ފހ .ތޖރބގދށނ އނހނ ޙއޟވމއދތގ މދމނއ ގނމނ ބޔނކރއވފއވއވ

ގ އރހގއ ޙއޟގ إمام أمحد އއ إمام شافعي. މވށޓކއ މތނގއ ބޔނކށލމޢލމތގ إمام أبو حنيفةއދ . އދ ގނމނ ފނރދވހވ. މއދތގ މދމނ ރޔކއ ދވލވ

ގ إمام مالكއދ . އދ ގނމނ ދހދވހވ. ތނރ ތނދވލވއރހގއ މދމނ އދ . ލތއކއއޔސ ޙއޟކމގއ ބލވނއވ. ށ މއދތއނތވއރހގއ މދމނކ .ގނމނ ފނރދވހވ


96

.ގ މއދތ طهر ގ ދމދގއ حيضދ

ދޙއޟގ ދމދގއވ ޠހރގ މއދތގ ދގމނގއ އއވސޙއދއ ނވކމށ . އދ މދމނގއވނ އޚތލފވވޑއގނފއވ. ވޑއގނފއވއވޢލމވރނ އއތފޤވ

އއ ފނރދވހއ، . ރވވގނ އއސފއވއވ ކށގ ކބއނ ތނގތ إمام مالكގ އރހގއ މދމނ إمام شافعي އއ أبو حنيفة إمامއދ . ދހދވހއ، އށދވހވ

އދބއއޢލމވރނ . އދ ބއއޢލމވރނ ވދޅވގތގއ ތރދވހވ. ހވފނރދވރޖޙވގނވގތކ މދމނކށވސ ވކޙއދއ . ވދޅވގތގއ ސތރދވހވ

. އސފއއނވއވއ ޅއފއވ ދލލއ ވރދވގނކނޑއ

^^^^^^^^


97

ގ ބޔނ اسفن

.ނވތ ބއގނދއމގޅގނ އނހނގ ފރޖނ އނނލއވއކ ވހއމގޅގނ نفاس

.ގ މއދތ نفاس

ވހއމށފހ . ގ މއދތގ މދމނކށ އއވސ ޙއދއނވއވ نفاس

ސ ނވތ ވހހނދ ލނއކމގއވޔސ ފހ ހނދކޅއގތރގއ ލކނޑއގނދއކމގއވޔއދ ޠހރވގނވ އނހނނގމއޗށ ލޒމވގނވ ހރހކމއ . އނ ޠހރވއޖއވ

ގ نفاسއދ . އއ ނމދކރމއ ރދހފނފދ ކނތއތކވ. އނގމއޗށ ލޒމވނއވގ ކބއނ أم سلمةރއސނލއވ هللا މތ. ޅސދވހވގ ގނމނ ސމއދތ

ގ ޒމނގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކމނވދޅވއވ. ރވވގނވއވرواه أمحد وأبو داود (." ނފސވރނ އކނބލނގ ނފސކމގއ ސޅސދވހ ތބތވ

ނފސވރނ ". ކރއވމށފހ ވދޅވއވރވ މޙދޘ مام ترمذيإއދ )والترمذي وابن ماجهއއށވރކރނ ނމދނކށ ތބމށއ އކމކ އކނބލނގ ނފސކމގއ ސޅސދވހ

ހރހއ އޞޙބބކލނނއ ޠހރފނއޖނމ ހނއގނ ނމދކރނ ފށނޖހނކމށ." ބކލނނއ އއށފހގއ ވޑއގނނވ ޢލމވރބކލނ އޖމޢވވޑއގނފއވއވތބ

އނ ފހ ގނޢލމވރނ ވދޅވފއވނ . ދނ ސޅސދވސފހނ ލފނއޖނމ ދނނއވ .ނމދ ދނކރހށކމވ


98

ضيވރޔއށއ ح ކނތއތއ އޗށ ޙރމވގނވވރޔގމ نفاس.

ޖނބވރޔގ މއޗށ ޙރމވގނވ ހރހކމކއ އތރ ދކނތއ ޙއޟވރޔއށއ އދ މތނމހނނކވސ ބޑޙދޘނ . މއޗށ ޙރމވގނވއވ ނފސވރޔގ

ނބވރޔގ މއޗށ ޙރމވގނވ ކނތއތއ ފހ ޖ .ޙދޘވރވފއވ ތނމހނނވދނ ޙއޟވރޔއށއ ނފސވރޔގމއޗށ ޙރމވގނވ . ހނގއޖއވ އސވބޔނވ :އތރދކމކ

. ފހ ޙއޟވރޔއށއ ނފސވރޔއށ ރދހފނ ހއދވގނނވއވ .ރދހފނ -1 ފހ އކނބލނގ ޙއޟގ. ދހފކމގއވޔސ އރދ ރދކމގއނވނއވއދ ރ

މއޗށ ދވސވރ ފއތވރދތއ ޤޟކރނ އކނބލނގ ދވސވރ އދ ނފސކމގމދކ އހނ ނ. އކމކ ފއތވނމދތއ ޤޟކރކށ ނޖހނއވ. ވޖބވގނވއވ

މކށވމއކ އނމދތއ ޤޟކރމކ ކނމދވހކ ފސފހރ ތކރރވ އޅކނނށ އކނ އހނކމނ ޝރޢތ އކނބލ. އކނބލނނށޖހނ ވރށބޑ ތކލފކވ

އކލގފނ . ވއވގ ކބއނ ރވވގނ أبو سعيد اخلدريރއސނލއވ هللا މތ. މފކރއވرسول اهللا صلى މއދނށ ޢދނމދކރއޟޙޢދދވހ ނވތ ފޠރޢދދވހ . ވދޅވއވ

މނ ޖމޢތއކއރނ ވޑއގނނވފހ އނހނނގ . ނކމވޑއގތވ اهللا عليه وسلمއހނ . ކނބލނ ޞދޤތކރހށކމވތޔ! އނހނނނވ އ. "ޙދޘފޅކރއވއވ

އބހ (ހމކށވރނ ނރކއގ އހލވރނކރ ގނބޔކ ތޔކނބލނކމގއ އއ . ދނ އކނބލނ ދނނވއފއވ." ތމނކލގފނ ދކވޑއގތމވ) އނހނނކމގއ

ތޔކނބލނ . "ދޘފޅކރއވއވއކލގފނ ޙ! ވގ ރސލއهللاކއވގނތއވ؟ އ ތޔކނބލނނކ . އދ ފރނނށ ނކޔމނތރވމއވ. ލޢނތދނނ ގނކރމއވ

ބއދގގތނނއ ދނގތނއނ ބޔކށވމއކވސ ހރދނ ބއދވރ ފރހނކ ހއދއލއ ." ށ ތޔކނބލނނށވރ މތބޔކ ތމނކލގފނ ދކވޑއނގނނވމވކސކށލމ


99

ބއދގގތނނއ ދނގތނ އހރމނގ އނކމކ ކބއތއވ؟ . އކނބލނ ދނނވއފއވފރހނގ އނހނގ ހކބސ . "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވއކލގ! ގ ރސލއވهللاއ

. ނނކވ. އކނބލނ ދނނވއފއވ" އއބއކމގއ ނވހއޔވ؟ހކބހގ ދބއކޅ. ފހ އއ ބއދގގތނހރ އނކމވ. "ފނ ހދޘފޅކރއވއވއކލގ. ތޔހނވއވ

އކނބލނ " ނޖހހއޔވ؟ރދ ދކށލނ އނހނ ޙއޟވހނދ އނއށ ނމދއ ފހ އއ . "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވއކލގ. ދކށލނ ޖހއވ. ނނކވ. ދނނވއފއވ

. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ معاذةއދ )متفق عليه(." ދނގތނހރ އނކމވޙއޟވރޔއށ ރދ . ވލކށފމވއހރނ ޢއޝތގފނ ސ. އކމނވދޅވއވ

.ޤޟކރނޖހއރ ނމދ ޤޟކރނނޖހނ ކއވތއވ؟ ޢއޝތގފނ ދނނވއފއވފހ ރދ . ގ އރހގއ އހރމނވސ ޙއޟވއވ وسلم رسول اهللا صلى اهللا عليه"

އދ ނމދ ޤޟކރމށ އހރމނނކށ . އވޤޟކރމށ އހރމނނށ އމރކރއވ )متفق عليه(." އމރއނކރއވއވ

އދ ޤރއނއ . އވހރހޢލމވރނގ އޖމޢނ މކނ ޙރމވގނވ .ވޠވނ -2 ގފނގ ރއސނލއވ އނސهللا މތ. ޙރމކރއވފއވ ވނމކނ ސނނތގއވސ

ހމކށވރނ ޔހދނ، . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވއދ އއތކ . އބއމހނގތރއނ އނހނކ ޙއޟވއޖނމ އއނހނއއކ ކއނހދތވ

އ وسلم رسول اهللا صلى اهللا عليهދނ އޞޙބބކލނ . ނހދތވ އށނދވސ

sr q p ]. މއޔތ ބވއލއވއފއވ اهللا تعاىلފހ . ސވލކރއވއވ

¤ £ ¢ ¡� ~ } | {z y x w v u t

° ¯ ® ¬ « ª ©¨ § ¦ ¥Z ] މނއ{ ]٢٢٢: البقرة :

ކލގފނ . ނ ސވލކރނތވއ ބހގތ حيض )މއމނނ(އދ ކލގފނ އބއމހނ "ތޔބއމހނ ޙއޟގ ދވސވރ އނބނނ ފހ. އއ ހޑމޑދރ އއޗކވ. ވދޅވށވ


100

ތޔބއމހނ ހރވއޖއމށދނދނ ޠ އދ އކނބލނ. ދރވށވ) ޖމޢވމނ(هللا ތމފހ އކނބލނ ޠހރވހނދ، .) ވށވއބހ ޖމޢނ. (އކނބލނނ ކއރނވށވ

އބހ . (ތޔބއމހނނށ އމރކރއވތނނ އކނބލނގގތށ ތޔބއމހނ އނނށވގނގނއނ ، هللاހމކށވރނ މތ.) އކނބލނގ ފރޖތކށ ތޔބއމހނ ޖމޢވށވ

}."އދ ޠހރވމހނދކވސ ލބވވޑގނނވއވ. ބވވޑގނނވއވތއބވމހނދކ ލޖމޢވނނނ . "ފޅކރއވއވ حديث اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسولފހ

. ވދޅވއވ -رمحه اهللا - إمام نووي އދ )ومسلم رواه أمحد(." ހރހކމއކރށވވރޔގ ފރޖށ ޖމޢވނ ހއދކމގއ އޢތޤދކށފނމ ފހ އނ މސލމކ، ޙއޟ"

އގތށ އޢތޤދނކރޙލ، ހނދނނތގނ ނވތ އދ . ކފރވ މރތއދވއޖއވ އނބމހއ ،ޙރމވގނވކނ ނނގހރ، ނވތ އނބމހ ޙއޟވފއހރކނ ނނގހރ

އދ . އދ ކއފރއއވސނވއވ. ޖމޢވއޖނމ އނގމއޗށ އއވސފފއއނތވއނބމހހރ ޙއޟވފއކނ އނގހރ، އޙލތގއ ޖމޢވނ ޙރމވގނވކނ އނގޙލ،

އކމނ ތއބވނ . އކނކށފނމ ފހ އނ އއރއގތ ބޑވގނވ ފފއކށވބސފޅ އދ އނގމއޗށ ކއފރ ވޖބވގނވމމދ ދ. އނގމއޗށ ވޖބވނއވ

އދ . އގތރއނ އނމޞއޙ ބސފޅކ ކއފރ ވޖބވގނނވމވ. އއސފއވއވއ ކކލގތރނ އރމލބގތނ ޙއޟވފއވ އނބމހގ ފޅނމއޗ. ވދޅވއވ

އދ ކރމތފރތއ . ޙލލވގނވކމށ ހރހދނނބކލނ އޖމޢވވޑއގނފއވއވގނޢލމވރނ އކނ . ފރގސފރތ ފޔވއ ފޅއ ކކލދމދނ އރމލބގތނދނނއވ

".ވދޅވއވ ޙރމކމށ

````````


101

ގ ބޔނ استحاضة

އދއގމތނ ޙއޟވ އނހނއށޖހ ބއޔއގސބބނ އނވމކ استحاضة

.ފހނޅއދޔއރވސ އނގ ފރޖނ ލއއނ ނކނޑ ލއހރއހރހރމވމއދތ

.ވ އނހނގ ޙލތތއ استحاضة

. އސތޙޟވ އނހނއށ ތނޙލތއވއވ

. އސތޙޟވމގ ކރނ އނއށ އނގ ޙއޟގ މއދތ އނގގނވނ -1 އގފހގއ އނނލ . މއދތގއ އނނލ އއ ޙއޟގ ލކމގއ ބލނއވމޙލތގއ އ

. ގ ރވޔތގއވ ފދއނނވ أم سلمةރއސނލއވ هللا މތ އއ. އއ އސތޙޟގ ލއވ. އ ސވލކރއވއވ وسلم رسول اهللا صلى اهللا عليهލފއބ އނހނއބހގތނ، އކމނ

އނ އދއގމތނ މއސރނ ޙއޟވ ދވސތކގ . "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވފހ އކލގދނ އނ . އދ އދވސތކގއ އނ ނމދކރނ ދކށލށވ. ދދށ ބލށވޢ

. އދ ލއނނތނ ކފގނޑއފދ އއޗކނ ބނދކށލށވ. ހނއގނނށވފހ އދވސތކގ ޢދދ )أمحد وأبو داود والنسائي وابن ماجه رواه( ."ދނނމދކރށވ

ޠހރވގނވ ދނ އގފހގއ އނގ ޙކމކ . ވމނ އއފހރ ހނއގނނނއވހމ .އނހނނގ ޙކމވ

އއ . އސތޙޟވއރ އނގ ޙއޟގ މއދތ އނއށ އނގގނނވނ -2 ގ ސބބނ އމއދތ އނ ހނދނނތމ ދވސތކގ ޢދދއދއގމތނ އނ ޙއޟވ

އކ އދ ޙއޟގލ ނވތ އސތޙޟވގނވޙލ އނ ބލޣވމ. އނއށ އނގގނނވމވ


102

.ބބނ އމއދތ އނއށ އނގގނނވމވސވކކރމގ ކޅދނކނވސ ލބފއނވމގهللا އއ މތ. ބލނ ހދވސ ނވތ ހތދވހވ އނގ ޙއޟގ މއދތކމގއ މޙލތގއ

.އކމނ ވދޅވއވ. ގ ރވޔތގއވ ފދއނނވ حمنة بنت جحشރއސނލއވ ފހ އކމބހގތނ ސވލކރމށޓކއ . އހރނނކ ވރށބޑށ އސތޙޟވ އނހނކމވ

އހނދ އކލގފނ . ގ އރހށ އހރނ އތވއޖއމވ عليه وسلمرسول اهللا صلى اهللا . ގ އރހގއވ بنت جحش زينب) އކލގފނގ އނބކނބލނ(ހނނވ އހރނގ އޚތ

ހމކށވރނ އހރނ ވރށބޑށ ! ގ ރސލއވهللاއ . ފހ އހރނ ދނނވއފމވއކމބހގތނ ކލގފނ ވދޅވނ ކކތއވ؟ އދ ހމކށވރނ . ޟވއވއސތޙ

. އދ ރދވސ ނހފފއވ. މހނނނ ނމދވސ ނކރވފއވ ނށއކމކހރ އހރނ އކފގނޑތމނކލގފނ ކނބލގއށ . "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވފހ އކލގ. ނނވއފމވއހރނ ދ.) އބހ އތނގއ ކފގނޑއޖހށވ." (ސފކށދމވ

އތނގތރއށ ބރކށ . "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވއކލގ. އދއވ އއށވރގނއނފހ އކލގފނ . ހމކށވރނ ލއހރނއވ. އހރނ ދނނވއފމވ." ކފގނޑޖހށވ

ތމނކލގފނ ކނބލގއށ ދގތކށ ކނތއކރމގ " .ޙދޘފޅކރއވއވއގތރއނ ކނމގތކށ ކނބލގ ކނތއކރޔސ އގތ ކނބލގއށ . މޝވރދއވމވ

ކރ އނދގތކގތޔއ ޝއޠނ ހމކށވރނ. "ދނ ޙދޘފޅކރއވއވ." ފދނއވގ ޢލމފޅގއ ހދވހއ ހތދވސ އއ هللاފހ )ފރތމގތ( .ތރއނ އނދގލކވ

ދނ ކނބލގއށ . ދނ ހނއގނނށވ. ކނބލގ ޙއޟގ މއދތކމގއ ބލށވފހ ސއވސދވހ ނވތ ތވސދވހ ، ޖހނދފނއރނގޅށ ހނއޠހރވވއޖކމށ

. ފހ ހމކށވރނ އގތ ކނބލގއށފދނއވ. އދ ރދވސހފށވ. ނމދކރމނދށވއއ އހނއނހނނވސ ޙއޟވ، . އދ ކނމމއސރއގއ އގތށ ކނތއކރށވ

.ޠހރވފދއނނވ އދތ ފށހނދ،ގމއދތ ނމ،ޠހރގމޙއޟއކނބލނގ އދ ޢޞރނމދގ ވގތގއ މނދރނމދ ފސކށޖމކރމށ ކނބލގއށ )ދވނގތ(

ދނ ޢޝނމދގ. ކޅދނވގނވނމ ފހ ހނއގނފއ އގތށ އދނމދ ޖމކށކރށވ


103

ވގތގއ މޣރބނމދ ފސކށޖމކރމށ ކޅދނވގނވނމ ފހ ހނއގނފއ އގތށ ފހ .އދ ފތސނމދށތދވ ހނއގނފއ ފތސނމދކރށވ. އދނމދ ޖމކށކރށވ

އދ . ދވސހފމނދށވއދ ރ. ކޅދނވގނވނމ މފދއނ ނމދކރމނދށވأمحد وأبو داود رواه(." ދގތނކރ ތމނކލގފނށ އނމލބވތކނބޑގތކ މއވ

)والترمذي

އ ކނޑއޅފއނތމއ އކމކ އނއށ ނ ޙއޟވމގއ އއވސ އދތއ -3 އނ ޢމލކރނ އނއށ ޙއޟގލ ވކކރނ މޙލތގއ. ޙއޟގލ ވކކރނ އނގނ

ރވކރއވ فاطمة بنت أيب حبيشރއސނލއވ هللا އއ މތ .އނގއނގމގ މއޗށވފހ . ހމކށވރނ އކމނއކ އސތޙޟވ ބކނބލކވ. ޙދޘފޅގއވފދއނނވ

ޙއޟގލކމގއވނމ، . "ފޅކރއވއވ حديث ى اهللا عليه وسلمرسول اهللا صلއކމނއށ ފހ އލއނނދވސވރ . އނހނނނށ ރނގޅށ އނގނއވ. ހނނނ ކޅކލއގއވ

އނއލއށ ބދލވހނދ ފހ ތބ ) އލކނޑ(ދނ . ނމދނ ތބ އއކބވށވޙއޟގ ލއށފހ (އހނ ހމކށވރނ އއ . އދ ނމދކރށވ .ވޟކރށވ ) رواه أبو داود والنسائي وابن حبان والدارقطين(." ނރކނ އނނލއކވ) އނނލއކ

.ވ އނހނގ ޙކމތއ استحاضة

ތރގއ ބޔނވގނއވނ . އވއސތޙޟވ އނހނއށ ޙކމތކއ ކނޑއޅފއވ . އޙކމތކގ ޚލޞއވ

ނމދކރމށއ އދ އހނކމއކރމށ ވޔސ އއފހރމނވ އނގމއޗށ -1 ފހ ޖމހރޢލމވރނ . އއ ޙއޟގލ ކނޑހނދގއވ. ހނއގތނ ވޖބއނވނއވ

. އދ ރޖޙވގނވ ގތކވސ މއވ. ވނ މފދއނނވވދޅވފއ


104

ގ صحيح البخاريއއ . މއޗށ ވޖބވނއވކނމނމދކށ ވޟކރނ އނގ -2 حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއރވޔތގއ . ރވޔތގއވ ފދއނނވ

."ކނމނމދކށ ވޟކރހށކމވ ދނ. " ފޅކރއވފއވއވ

އއޗކނ ރނގޅށ ކފފދވޟކރމގ ކރނ ފރޖ ސފކށލމއ -3 . ބނދކށލނ

. އހނ އނގ ޠހރތކ ޟރރޠހރތކވ. ނމދވގތ ނޖހނސ ވޟނކރނ -4 އބހ . ށ އއސކރނ އނއށ ހއދވގނނވއވއހނކމނ އގވގތގކރއ

އހނހމކށވރނ ކނމނމދކށ ވޟކރމށ . ނމދގޅވއގނ އނ ވޟކރމވފހ ޖމހރޢލމވރނ ވދޅވފއވނ . އމރއއސފއވ ޙދޘފޅ އކމށ ދލލކރއވ

.މފދއނނވ

އހނ އކނ ޙރމވގނވ . އނގ ފރމހއށ އނއ ޖމޢވނ ހއދވގނވއވ -5 ރއސނލއވ އބނޢއބސގ هللا މތ. އއވސދލލއ ވރދވގނ އއސފއއނތވ

އނހނއށ އސތޙޟވފއވ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވއހނ ނމދ . އށ އނއ ޖމޢވނވސ ހއދވގނވއވފރމހނމދކރވހނދ އނގ

ވނ މއއލކނއބހ ނމދކރމށ ޠހރ )البخاري رواه( ."މބޑވގނވއވއނއ ޖމޢވނވސ ވއރ، ލއހރއހރހއޓއ ނމދކރނ ހއދވގނ، އކބޑވގނވމ .ހއދވނއވ

އދ . ފހ އނއށ ނމދކރވނއވ. އނގ ޙކމކ ހމޠހރ އނހނނގ ޙކމވ -6 އދ . ކޔވނއވ އދ ޤރއނވސ. އނދވނއވ ށވސއދ އޢތކފ. ރދވސހފނއވ

އދ އހނހރހއ . އފލއވސހދނއވ އދ ޤރއނ. އވޤރއނގއ ބހވނ . ކމކވ އދ މއ ހރހއ ޢލމވރނ އޖމޢވވޑއގނފއވ. ކރވނއވ އޅކމއވސ


105

، هللاދޢއކ މތ. މހއހސބނ މފތގއ ލޔނގސތކރ ހސބށ ލޔނމނއވއދ ނކމތއޅގ . ތގޒރއޔއނ ގނދވހދރނތކކށ އގހރފއދތކއ ދއވމވމފ

. ހޔޢމލގ މޒނށ އތރކށދއވމވމކޑކޑ މސއކތ ޤބލކރއވ

حصه ولى آلعو دمحم هلقر خيلى خع لمسلى اهللا وصنويعمأج به.


106

فهرست

2 ................................................................................................................مقدمة § 4 .....................................................................................................ފނގ ބޔނ §

E 4 .........................................................................................ބއތއ ބހގނވ ފނ

8 ...................................................................................................ނޖހގ ބޔނ §E 8 .................................................................................................ހގ ބވތތއނޖ

18 ...............................................................................................ޤޟޙޖގ ބޔނ §

25 ........................................................................................އގ ސނނތތ فطرة §

32 .................................................................................................ނގ ބޔ وضوء §

E 32 .....................................................................ދލލ ޝރޢކރވގނވކމގ وضوء

E 33 ...................................................................................................ނގމތކ وضوء

E ގ وضوء 36 ..............................................................................................ތއ فرض

E ةގ وضوء39 ................................................................................................ތއ سن

E 47 ......................................................................އކނތއތ ކރމގއ މކރހ وضوء

E 48 .......................................................................................ގއލ ކނތއތއ وضوء

E 51 .............................................................................ނގއލ ބއއކނތއތއ وضوء

E 54 ...........................................އކނތއތއކރމށޓކއ ވޟކރނ ވޖބ ކނތއތއ E 56 ................................................................އނވ ޙލތތމސތޙއބވގވޟކރނ

60 ..............................................................................ނޚއފމތ ފނފހމގ ބޔ §


107

E 61 .......................................................................................އސޓކނމތ ފނފހނ

E ނފހނ ހއދވގނވޚއފމތގއއ އގމނއގއވ ކނމއއޗއގމތގއ ފ 62 ................................................................................................................ޠޝރ

E 62 ....................................ޚއފގއއ އމނއގއވ ކނމއއޗއގއ ފނފހނޖހތނ

E 63 ....................................................ޚއފމތގއ ފނފހމށ ކނޑއޅގނވ މއދތ

E 63 .......................................................................................ޚއފމތގއ ފނފހގތ

E 64 .........................................................އޚއފމތގއ ފނފހނ ބޠލކރ ކނތއތ

65 ...........................................................................................ހނއގތމގ ބޔނ §E 66 ...............................................................................ހނއގތނ ވޖބވކނތއތއ

E 70 ........................................................ރމވގނވ ކނތއތއޖނބވރޔގމއޗށ ޙ

E 73 ...........................................................................................ސނނތ ހނއނތއ

E 77 .............................................................................................އހނއމގ ރކނތ E 78 .........................................................................................ހނއމގ ސނނތތއ

E 79 ...............................................................................................އނހނގ ހނއނ

§ ممي81 ...................................................................................................ގ ބޔނ ت

E ممي81 .......................................................................ގނވކމގ ދލލޝރޢކރވ ت

E مމއއމތށمي82 .........................................................................ޚއޞވގނވނ ت

E متم83 ..................................................................................ޝރޢކރވނ ސބބ ي

E ممي84 ..............................................................................އކރނ ހއދވ ސބބތ ت

E ممي87 ................................................................................ކރވ މއދގ ބވތތއ ت

E ممي88 ........................................................................................................ކރގތ ت

E ممي88 ................................................................އކށގނ ކރނ ހއދވ ކނތއތ ت

E ممي89 .........................................................................................ބޠލވކނތއތއ ت


108

91 .............................................................................ޖބރމތ ފނފހމގ ބޔނ §

E 92 ..................................................................................ޖބރމތ ފނފހމގ ޙކމ

E 92 ................................................................ތޖބރމތ ފނފހނ ވޖބވގނވ ޙލ

E 92 ................................................................ޖބރމތ ފނފހނ ބޠލވ ކނތއތއ

§ ضي93 ..................................................................................................ގ ބޔނ ح

E ضي93 ......................................................................................................ތގ ވގ ح

E ضي93 ........................................................................................................ގ ކލ ح

E ضي94 ..................................................................................................ތގ މއދ ح

E ދضيގ ދމދގއ ح ر96 ...................................................................ގ މއދތ طه

97 ....................................................................................................ގ ބޔނ اسفن §

E 97 ...................................................................................................ގ މއދތ نفاس

E ضيވރޔއށއ ح 98 ..............................ވރޔގމއޗށ ޙރމވގނވ ކނތއތއ نفاس

101 .............................................................................................ނގ ބޔ استحاضة §E ةاضحتس101 ............................................................................އވ އނހނގ ޙލތތ ا

E ةاضحتس103 ............................................................................ވ އނހނގ ޙކމތއ ا

106 ..............................................................................................................فهرست §

WordPress.com · 2016. 7. 10. · ްއަތްމުކުޙ ެގުތަރާ ހަޠ 2 a ﺔﻣ ﺪ ﻘﻣ...

Documents

Transcript of WordPress.com · 2016. 7. 10. · ްއަތްމުކުޙ ެގުތަރާ ހަޠ 2 a ﺔﻣ ﺪ ﻘﻣ...