07

Medya Derneği veBahçeşehir Üniversitesi işbirliği ileMEDYA OKULU 2012

17 Kasım - 22 Aralık2012

DİJİTAL MEDYA OKULU2012

07

Medya Derneği veBahçeşehir Üniversitesiişbirliği ileDİJİTAL MEDYA OKULU2012

17 Kasım - 22 Aralık 2012

Proje Koordinatörleri

Deniz ErgürelMedya Derneği Genel Sekreteri

Elif ÇetinBahçeşehir Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi

Erge ÖzcanMedya Derneği Proje Direktörü

Rana ŞenolMedya Derneği Proje Direktörü

Projeye Katkı Sağlayanlar

Bige GürsoyBürde ÖzçakırCansu BaydarCansu YunusDilara EldaşEbubekir ÇoltuEmrah AlbayrakEmre BaştuğEmre YücelErdem OraylıHuriye Cansu Kızılırmakİdil Meşe Kadri BayhanerMelis TabakMerve ÖzmeşeOnur OkuÖzge ÖzkulSibel BakiŞahin Uzunşimşek

Medya Derneği İstiklal Caddesi No:86 Kat:6 Beyoğlu, İstanbul Tel: +90 212 243 70 02Faks: +90 212 243 70 03 www.medyadernegi.org

Facebook: facebook.com/medyadernegiTwitter: twitter.com/medyadernegiYouTube: youtube.com/medyadernegiFlickr: flickr.com/medyadernegiSlideShare: slideshare.net/medyadernegi

YASAL UYARI Medya Derneği © 2012Medya Okulu’na katılan eğitmenlerin yaptıkları konuşmalar eğitmenlerin kişisel görüşlerinin ifadesi-dir. Bu görüşler, Medya Derneği’nin kurumsal görüş, ilke ve değerlerini yansıtmayabilir. Bu kitabın yayın hakları CC Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License altındadır. Kitapta yer alan notların kaynak gösterilmek kaydıyla, ticari olmayan faaliyetlerde kullanılmasında, paylaşılmasında ve alıntılanmasında sakınca bulunmamaktadır. Aksi durumlarda Medya Derneği’nin yazılı onayının alınması gerekmektedir.

DİJİTAL MEDYA OKULU 2012

Teknolojinin baş döndürücü hızıyla birlikte medya büyük bir dönüşümden geçiyor. Bugüne kadar ayrı mecralar olan gazete, televizyon, radyo, dergi gibi araçlar artık internette bir araya geliyor. Bu dönemde yeni medya araçlarının ve sosyal medya ağlarının gazeteciler tarafından etkin kullanımı ise mesleğin bugünü ve geleceği açısından büyük önem taşımakta.

Medyadaki bu değişimin daha iyi anlaşılması amacıyla Medya Derneği ve Bahçeşehir Üniversitesi işbirliğiyle düzenlenen Dijital Medya Okulu 2012 eğitim programında, kendi alanında uzman isimler ders verdi. Bu eğitim programının hedefi; teknolojik değişimin medyaya etkilerini tartışmak, medyada yeni iş modellerinin oluşturulmasına katkı sağlamak ve geleceğin medya dünyasının insan gücüne kaynak oluşturmaktı.

Tüm profesyonel gazetecilere ve gazeteci adaylarına açık olan bu eğitim programı toplam 6 hafta sürdü ve Cumartesi günleri saat 10:00 ile 14:00 arasında, Bahçeşehir Üniversitesi Beşiktaş Kampüsü’nde gerçekleştirildi.

Eğitim programının sosyal medya paylaşımları Twitter ve Facebook üzerinden yapıldı. Ayrıca, Dijital Medya Okulu için bir blog açıldı. Bu blogta ders özetleri, fotoğraf ve videolar paylaşıldı. Blog sayfasının, eğitim sonrasında da, dijital medya konusunda eğitici yazılarla güncel tutulması hedeflendi.

Program, katılımcılara teknolojik gelişmelerin, sosyal ağların medyada ne gibi değişimlere yol açtığını göstermek ve yeni yayıncılık yöntemlerini öğrenmelerine yardımcı olmak açısından önemliydi.

07

Medya Derneği veBahçeşehir Üniversitesi işbirliği ileDİJİTAL MEDYA OKULU 2012

17 Kasım - 22 Aralık2012

DİJİTAL MEDYA OKULU2012

Programınsosyalmedyakanalları:Blog http://dijitalmedyaokulu.wordpress.comTwitter https://twitter.com/DMOkuluFacebook https://www.facebook.com/DijitalMedyaOkulu

Fevzi YazıcıZaman Gazetesi

Aslıhan ulutaşGoogle TürkiyeÜrün Pazarlama Müdürü

Ali ArslanEğitmenWordPress kitabının yazarı

Murat Emir ErenSabah Online Şef Editör

10 18 26 32

DİJİTAL MEDYA OKULU 2012 17 KASIM - 22 ARALIK 2012 DİJİTAL MEDYA OKULU EĞİTMENLER

68Erkan SakaBilgi ÜniversitesiYrd.Doç.Dr.

Mesut ÇelikHaber7 OnlineTeknoloji Ar-Ge Direktörü

Deniz ErgürelMedya DerneğiGenel SekreteriTeknoloji Yazarı

74 82Ahmet YeşiltepeNTVMSNBCGenel Yayın Yönetmeni

92Enes ErkanFakülte İstanbul AjansKreatif Direktör

Devrim ÇiçekMilliyet OnlineGenel Yayın Müdürü Yrd.

Çağatay ÇulcuoğluAnadolu AjansıGenel Müdür Yrd.

Göze SencerDoğuş Yayın HoldingDijital İçerik Geliştirme Danışmanı

38 46 52 60

DİJİTAL MEDYA OKULU 2012 17 KASIM - 22 ARALIK 2012 DİJİTAL MEDYA OKULU EĞİTMENLER

İlk konuşmacı olmak her zaman zordur. Daha öncelerden de uzman olduğum konu-larda sunumlar yaptım. Ancak bu sektörde teknolojinin gelişmesiyle birlikte her şey çok hızlı değişiyor. Şu an yapacağım su-num belki 6 ay sonra güncelliğini yitirecek. Birileri 90’ların başında tablet diye bir şey tasarladı, yapıldı ancak yayılmadı. Daha sonra Apple’dan bir ürün çıktı kar-şımıza: iPad. Bunu gazetecilik açısından nasıl kullanacağız, nasıl formatlayacağız? Açıklaması yapılmadı. Bu alandaki tasa-rımcılar bunu deneyerek-yanılarak çöze-cekler; hâlâ işin başlangıç aşamasındayız. Dijital gazetecilik dediğimizde akla iki şey geliyor:

Bunlardan bir tanesi Web; hepinizin bildi-ği, yıllarca kullandığı sistem. Diğer bile-şen de Mobil. Bunlar birlikte düşünülmesi gereken unsurlar. Doğrusu, tasarımcılar olarak Web’e geçişi (gazete alanı için söy-lüyorum) çok sevmedik, çünkü Web bizi

fazlasıyla kısıtlıyordu. Kâğıt üzerinde yapacağınız bir sürü estetik grafik tasarı-mı web ortamında kullanmanız mümkün değildi. Ne tasarlasanız web uzmanlarına sormak zorundaydınız ve onlar yaptığınız atraksiyonların %80’ini reddederlerdi. Do-layısıyla hevesimiz kırılırdı. Fakat tablet çıkınca çok sevindik. Özellikle gazeteler-den ziyade dergi alanı için mükemmel bir çözüm oldu, çünkü basılı dergide yaptığı-nız o zarif, fonksiyonel tasarımları bütün unsurlarıyla oraya aktarabiliyordunuz. Bu bizi heyecanlandırdı ve pek çok tasarımcı-nın bu yayın tasarımına ısınmasını sağladı. Web tasarımı apayrı bir dünya

Dijital tasarımda kodlar çok önemli. Ama açıkçası ben kodları bilen bir tasarımcı pek görmedim. Eskiden -yani basılı ga-zete yıllarında- tasarımcılar matbaaya gidebiliyordu bir ölçüde, matbaayı çöze-biliyordu ama kodlama apayrı bir dünya. Dijital mecraları kategorize edersek, iki kavram var uluslararası literatürde: Lean

17 KASIM 2012

Fevzi YazıcıZaman GazetesiGörsel Yönetmeni

Fevzi Yazıcı sunumunda, tasarımın dijital medya üzerindeki etkisinden; tablet için uygulanan gazete tasarımlarından, tipografinin öneminden bahsetti. “Dijital medyada tasarım nasıl olmalıdır?”sorusunu yanıtladı.

Dijital medyadatasarımın önemi

“Tablet öyle bir şey ki;gazete değil, televizyondeğil, bilgisayar değil;çünkü hepsi…”

back ve lean forward. Lean back, geriye yaslanarak kullandığımız aletler. Çok sev-diğimiz iPad bunlardan biri. Kimse masada kullanmıyor, istatistiklere göre insanlar eve döndüklerinde, dinlenirken, hatta televiz-yonun karşısında iPad ile (lider olduğu için iPad örneğini veriyorum) meşgul oluyor. Lean forward ise desktoplarımız... Daha mekanik, yani el unsuru öne planda. Diğer tarafta (lean back’te) ise parmak hâkim. Kullanım şekli tasarım açısından önemli

Bunları şu nedenle söylüyorum: Tasa-rıma başlamadan önce elinizdeki ci-hazı tanımanız gerekiyor. Buna göre, tasarlayacağınız cihazın size sun-duğu avantajlar-dezavantajlar neler, bunu bilerek hareket etmek gerekiyor. Tablette olay göz-beyin ve parmak üçge-ninde gelişiyor. Normalde, bilgisayar orta-mında etkileşiminiz mouse ya da klavye ile oluyor. İpad gibi ürünlerde ise parmağınız önemli. Parmak çok esnek, hızlı, natürel. Dolayısıyla iPad dizaynında bu şekilde ta-sarım yapmak gerekiyor.

Önce “Eskiz”

Tasarıma başlamadan önce eskiz çalışması

yapılması gerekiyor. Eskiz tasarımın olmaz-sa olmazıdır. Tasarladıktan sonra ne çıkaca-ğını önceden görebilmemiz için gereklidir ve mutlaka alışkanlık haline getirilmelidir. Sinema filmlerinde, çekime geçmeden önce storyboard çizilir. Ne gerek var diye düşünenler olabilir. Bir storyboard varsa, neyin nerede olacağı belliyse, işiniz daha da kolaylaşır. Yayıncılık dizaynı da böyle-dir.

Ya sonra?

Tasarımın daha sonraki aşamaları araştırma, bilgi toplama sürecidir. İyi bir eskiz hazırla-dıktan sonra uygulamaya geçmeniz gereki-yor. Tasarlanacak arayüz elemanlarının da tam olarak ne işe yaradığı iyice bilinmelidir. iPad’e yönelik yapacağımız tasarımlar çok zengin olmalı. Sadece yazı olarak değil, tabletin bize sunduğu görsel vb. avantajları da kullanarak hazırlanmalı.

İlk 10 saniyenin önemi

Sayfaya girdiğinde göz ne yapması ge-rektiğini ve neyi nasıl bulacağını çöz-meye çalışır. Tasarımcının bunu bilmesi,

anlaması gerekiyor. Bu nedenle sade ta-sarımlar çok önemli. Teknolojik olarak renk nasıl, fotoğraf nerede, video nere-de kullanılacak? Bunları uygun bir şe-kilde ayarlarsanız öndesiniz demektir. Tipografi: Leke çöplüğüne dikkat!

Tipografi genellikle yazı sanatıdır. Öncelik-le sayfaya estetik ve okunaklık katar. Nasıl bir font seçeceksiniz, okuyucunun gözünü yormadan doğru bir fontu nasıl bulacaksı-nız? Bunların hepsi tipografinin konusudur. Font seçerken, x yüksekliğinin yeterli ol-masına dikkat edilmelidir; çünkü yazı kü-çültüldüğünde okunaklılığından bir şey kaybetmemesi gerekiyor. Mesela, Bodoni güzel bir font ama metin fontu olarak kul-lanamazsınız; küçülttüğünüzde leke çöplü-ğüne dönüşür.

Fontlar, ekran ve basılı font olarak iki-ye ayrılır. Seçtiğiniz fontta teknik so-runların ortaya çıkmaması gerekir, buna dikkat edilmeli. Gazetede yakaladığınız tipografiyi tablet ortamında da kullana-bilirsiniz. Font sayısı arttığında prob-lem yaşarsınız, bunu bilmekte fayda var.

Gazetelerde renk büyük bir problem. Basılı hâle getirirken seçtiğiniz renk ile birebir tutmaması ihtimali var; an-cak tablette kullanım kısıtlılığı yok. Tablette ayrıca sütun genişlikleri de ba-sılı gazeteye benzemekte, çünkü böyle yaptığınızda tasarıma gazete-dergi havası katmış oluyorsunuz. Tablette, gazetedeki gibi rahat boşluklar bırakıyorsanız avan-taj büyük. Sadece sütun çok uzun olma-malı; sütunları gazetedeki gibi yanyana dizmek iyi bir fikir. Tablette ancak yan-lardan büyük beyaz boşluklar bırakıldığı takdirde tek bir geniş sütun kullanılabilir. Bunu sağladığınızda renk ve görseller-le güzel bir tasarım yapmış olursunuz. Eğlencenin ismi: Pop-up

Pop-up’da sürekli heyecanı ayakta tutan, meraklandıran gelişmeler vardır. Tablet di-zaynı da böyle olmalı, bir sonraki sayfada ne var diye düşünüp meraklandırmalı. Di-jitalde tasarımı geçmişin alışkanlıklarıyla hazırlamamak gerekir. Örneğin; bir sine-ma filminden bahsediyorsak, videosunu da koymalıyız, görsellerle zenginleştirmeliyiz.

Aslında gazete fotoğraflarının bir han-dikabı var. Bir çatışmaya, savaşa gön-derilen muhabir yüzlerce fotoğraf çeki-yor; ancak gazeteye sadece 3-4 fotoğraf girebiliyor. Web ortamında ise bu fo-toğrafların tümünü koyabilmeniz, tek tek hepsine yer verebilmeniz mümkün. Kapital: “Buradan devam ediniz”

Kapital, insanlara “buraya tıkla, buradan devam et” mesajı veren, büyük harfli ve renkli yazılardır. Oldukça büyük oldukla-rı için merak uyandırır ve kullanıcı ister istemez üzerine imleci götürür. Eğlence-li tasarımları sevenler okura hoş bir sür-priz yapar, o yazılara renkli animasyonlar ya da farklı sayfaları açan linkler ekler. İnisiyal harfler

İnisiyal harfleri gazetelerde kullanırız; gömme dediğimiz, satırın nereden baş-ladığını belirten büyük puntolu ilk harfe verilen isimdir. Bunu yapmadığınız za-man “acaba bu önceki yazının devamı mı?” şeklinde sorular belirir kafalarda. Renk ve Navigasyon

Renk bir kimlik ve teknik olarak sınırsız bir navigasyon unsurudur. Navigasyon ise

büyük tehlikedir tabletlerde. Sayfa numa-rası bulunmadığı için navigasyonun çok iyi tasarlanması gerekir ki okur “ben ne-rede kaldım?” sorusunu sormasın kendine. Tablet tasarımında kültürel kodlar

Dijital ortamda tüm kültürel sınırlar kalk-mış vaziyette. Her yerden, her kültür-den insan aynı yayına ulaşabiliyor. Do-layısıyla kültürel kodlarla hareket etmek doğru olmayabilir. Diğer mecralara göre önemsiz, yerel bir dizayn yaparsanız di-ğer ülkelere ulaşma imkânınız kaybolur. Sayfa Mimarisi: Grid Sistemi

Gazete tasarımında grid sistemi vardır. Çünkü gazetecilik anlık bir meslektir. Web’de haber tespit edilebildiği kadarıy-la yazılır, bu gridlere yerleştirilir; böylece zaman kaybedilmemiş olunur. Okur da bu grid sisteminde en son haberleri nerede gö-receğine alışkındır.

Dergiler için bu tarz bir grid sistemine ge-rek yok; çünkü dergi yazıları günlük haber-cilikte olduğu gibi, bilgiler teyit edildikçe sürekli değişmez ve her sayı için tasarıma ayıracak zaman mutlaka vardır.

Grid Sisteminin yararları şunlar:

-Bu sistem sayfanın iskeletini oluşturur.

-Tasarımın daha kolay uygulanması için şarttır.

-Sayfalara mimari kimlik verir.

-Her sayfada aynı estetik oluşur.

-Kreatif unsurlar için zaman kazandırır.

Tablet neden bu kadar özgünve benzersiz?

Çünkü insanlar hiçbir mecrada bu kadar özgür değil. Tablet, siz neredeyseniz ora-da. Ekranı büyük ve kullanışlı. Dolayısıy-la tablet -tabiri caizse- bir kurtarıcı olarak karşımıza çıkıyor. Bir diğer unsursa okuma mesafesi. Gazeteyle aynı mantık, ama sa-dece tasarımlar yer değiştiriyor; özellikle fotoğraflar söz konusu olduğunda... Çün-kü fotoğraflar genelde yatay. Araştırmala-ra göre okur tableti daha çok yatay olarak kullanıyor. Gözümüz yatay fotoğrafa daha yakın, dolayısıyla bu daha doğal. Tablet ta-sarımını hem dikey hem yatay hazırlamak şart değil, ama esneklik açısından önemli.

Fevzi Yazıcı kimdir?

1972 yılında Trabzon’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Şişli’de tamamladı. 1997 yılında Mimar Sinan Üniversitesi grafik tasarım bölümünden mezun oldu. Aksiyon Dergisi’nin görsel yönetmenliğinin ardın-dan 3 yıl boyunca tasarım çalışmalarını Amerika Birleşik Devletleri’nde sürdürdü. 2001 yılında Zaman Gazetesi’nin görsel yönetmeni oldu. Tasarım ekibiyle birlikte yerli ve yabancı pek çok ödülün sahibidir. “Tasarıma başlamadan

önce elinizdeki cihazıtanımanız gerekiyor.”

Aslında kullandığımız ama Google ürünü olduğunu bilmediğimiz bir-çok ürün var. Blogger, YouTube, Google Translate, Chrome bunlar-dan sadece birkaçı. Bu araçların en büyüğü ve muhtemelen en çok kullandığınız Google Arama’dır. Google Arama’da neler var? Özel-likleri neler?

Google Arama, filtreleme özelliği sayesinde zaman aralığını, dosya türünü, görsel boyutunu dahi be-lirleyerek spesifik aramalar yapmamıza olanak sağlıyor. Mese-la Google’daki bir görselin üzer-ine fare imlecinizi getirdiğinizde karşınıza “similar” seçeneği çıkıyor ki bu seçenek sayesinde Google size aradığınız görselle eşleşen ve benzeşen diğer görselleri sunuyor. Google Arama sayesinde son da-kika maçlarının sonuçlarını göre-

bilirsiniz. Örneğin; Fenerbahçe yazdığınızda, Fenerbahçe’nin en son hangi maçı oynadığı, kazandığı-kaybettiği maçları ve bir sonraki maçının ne olduğu arama motorunun ilk sayfasında karşınıza çıkıveriyor. Google News Entegre’den haber ve görsellerini görebiliyor-sunuz. Dünyadaki en son haberler ilk sıralarda çıkıyor. Örneğin; Obama yazdığınızda Obama ile ilgili 3 saat önce, 1 saat önce, hatta 9 dakika önce çıkan haberleri görebiliyorsunuz. Bunların dışında “Google Books” var mesela… En son çıkan kitapları veya o kitabın hangi kitap evler-inde yayınlandığını bulabilirsiniz. Google Arama’nın diğer özellikler-ine bakarsak: Arama yaparken illa keyboard ya da touchpad kullanmak zorunda değilsiniz. El yazınızla da ar-

17 KASIM 2012

‘Gazeteciler için Google Araçları’ başlıklı sunumun-da, Google Türkiye Ürün Pazarlama Müdürü Aslıhan Ulutaş; gündelik hayatta google ürünlerinden maksimum fayda sağlamaktan, bilinmeyen google ürünlerine kadar pek çok konuya değindi.

Gazeteciler içinGoogle araçları

Aslıhan ulutaşGoogle TürkiyeÜrün Pazarlama Müdürü

“Google Public Data,çoğu farklı birimlerde bulunan tarımsal, doğumsal, kamusal, sosyal, işsizlik oranları gibi çoğu istatistiksel veriyi tekbir elde toplayan, kıyaslayan, ciddi bir kamusal datakaynağı.”

ama yapabilirsiniz ki, özellikle gaze-tecilerin pek vakti olmadığı için bu özellik onlar için oldukça kullanışlı. Aynı zamanda Searchon hikâyeleri var. Sizin internette yarattığınız kendi hikâyeleriniz bunlar. Yine diğer habercilerin bir haberi hazırlama serüvenini görmek için kullanabileceğiniz yararlı bir araç. A Google a Day gibi bir özelliği daha var Google’ın. Google Arama kutusunun altında bil-gi yarışması kıvamında, her gün sizin bilginizi sınamak için oluşturulmuş eğlenceli bir araç. Google ve Google TR’nin ara yüzleri oldukça farklı. Lokali-zasyon çalışmaları ve o pazarın ihtiyaçlarından kaynaklanıyor bu. Arama yaptığınızda ilk çıkan haber-ler nasıl belirleniyor? Sıralamayı etkileyen faktörler neler?

Sıralamalardaki konum tamamen al-goritmaya dayanıyor ve algoritmayı etkileyen birden fazla faktör var. O

sitenin daha fazla ziyaretçisi olabil-ir; belki ilk oraya düşmüştür haber... Ya da en çok o siteye tıklanmıştır… Google’ın algoritmasını etkileyen 200’den fazla faktör var. Dolayısıyla bu biraz Coca-Cola’nın sırrı gibi. Açıkçası ben de bilmiyorum; bunu yalnızca Arama ekibi biliyor. Mese-la biz bile Arama ekibinin yanına gittiğimizde, o ekipteki herkes bilgisayarlarını kapatır ki sırlarını öğrenmeyelim.

Diğer önemli arama taktikleri için: www.google.com/inside-s e a r c h / t i p s t r i c k s / i n d e x . h t m l Halka Açık Veriler: Ciddi bir ka-musal data kaynağı

Medya çalışanları ve medyacılar olarak sizi en çok ilgilendirecek hizmetlerden biri de Public Data / Hal-ka Açık Veriler (google.com.tr/pub-licdata). Google Public Data, çoğu farklı birimlerde bulunan tarımsal, doğumsal, kamusal, sosyal, işsizlik oranları gibi çoğu istatistiksel veriyi tek bir elde toplayan, kıyaslayan, ciddi bir kamusal data kaynağı.

Ne bilgisayar taşımanıza gerek var, ne de dokümanlarınızın kay-bolup kaybolmadığı hakkında endişelenmenize… Google Drive; Excel, Word, Powerpoint dokümanlarınızın online versi-yonunu bulabileceğiniz bir plat-form. Bu bahsettiğim dokümanları yaratıp birden fazla kişiyle paylaşabiliyorsunuz ve üzeri-nde birlikte çalışabiliyorsunuz; aynı doküman üzerinde yapılan tüm değişiklikleri görebili-yorsunuz. Aslında habercile-rin en çok kullanması ger-eken ürünlerden bir tanesi. Google Drive’daki Google Docs dediğimiz şey online dokü-man. Word dosyasının online hâlini düşünün. Google Sheets dediğimiz ise Excel’in online hâli; Excel’in birçok fonksiyonu bu-rada kullanılabilir. Google Slayt, benim burada kullandığım özellik. Google Drive’ı aynı zamanda bilgisayarınıza yükleyip bilgisayar-

daki bütün dokümanları buraya ak-tarabiliyorsunuz. Yani illa Google Drive açmış olmanız gerekmiyor. Google Plus: Paylaşımın yeni adı

Google Plus için “paylaşımın yeni adı” diyoruz. Aslında Web’in sosyalleştirilmesi için Google’ın yaptığı bir ürün omurgası diye-biliriz. Google Plus’ta paylaşım yaptığınız bilgiler artık Search’te in-celenebilir birer bilgi hâline gelecek. Dolayısıyla siz çevrelerinizden gelen paylaşımların linklerini görebilecek-siniz. Arkadaşlarınız ve çevreniz gruplara bölünüyor, bu da aslında görülmesini istemediğiniz bir haberi sadece sizin belirlediğiniz kişiler görebiliyor demek. Google Plus, Facebook’un rakibi değil, Google ürünlerinin entegre bir şekilde kullanılabileceği bir platform olarak tasarlandı.

Google Hangouts vs. Hangouts On Air

“Hangouts” ve “Hangouts On Air”

Örneğin; Amerika’dan bir eyalet ismi girdiğimizde, o eyaletin diğer eyaletlere oranla doğum oranlarını görebiliyoruz. Ya da Türkiye’deki doğum oranlarındaki değişimi yıllara göre inceleyebiliyoruz; diğer ülkelerle kıyaslayabiliyoruz. Google bu veri kaynaklarına Birleşmiş Mil-letler dataları üzerinden bağlanıyor ki bu da güvenilirlik oranını oldukça arttırıyor.

Google Doodles

Siz de biliyorsunuz, özel günlerde yaptığımız özel logo çalışmaları de-mek Google Doodles. Türkiye’de yanlış algılamalar var bunun hakkında ve gazeteciler olarak önce sizi bu konuda bilgilendirmek ister-im: Google özel logoları (Doodles) sadece eğlenceli veya tüm dünyayı pozitif etkileyen olaylarda değişir. Savaşlar ve ölüm yıl dönümleri için yapılmaz. Google’ın kurum-sal politikası bu. İstanbul’un fetih yıl dönümüne özel logo yapamayız çünkü bu fetih sebebiyle sevinen taraf olduğu gibi üzülen taraf da vardır. 10 Kasım’da Atatürk’ün ölümü ile

ilgili logo çalışılmamasının sebebi de ölüm yıl dönümlerine özel logo tasarlamanın yasak olmasıdır. Glob-al bir şirkette çalışıyoruz ve onun politikalarına uymak zorundayız. Doodle yapmak kolay bir iş değil; hem tasarım açısından, hem de global ekibi ikna etmek açısından... Düşünün ki Türkiye gibi binlerce ülke var, her ülkeden Doodle ekib-ine binlerce talep gidiyor; limitli bir kaynak var. Bence şimdiye ka-dar Türkiye ile alakalı tasarlanmış Doodle’lar güzel çalışmalardı. Nas-rettin Hoca olsun, Hazerfan Ahmet Çelebi olsun, hepsinden olumlu geri dönüşler aldık. Bu arada, Ocak ayında bir Türk sanatçının doğum günü için de Doodle hazırlanıyor ama kim olduğunu söyleyemiyorum. (Bahse-dilen kişinin 70. doğum gününü kut-layan Barış Manço olduğu anlaşıldı). Google Drive’ın çok fonksiyonlu yapısı

Google Drive, sizin online dokümanlarınızı bulutta tutmanıza yarar, benim bugün yaptığım gibi.

araçları sayesinde internet üzerinden yayın yapabiliyor, video konferansları verilebiliyoruz. Hangouts’ta en fazla 10 kişi görüşme yapabili-yor ama “broadcast”özelliğine izin verilirse başkaları da bunu izleyebiliyor. ”Hangouts On Air” sayesinde YouTube’dan canlı yayın yapabiliyoruz. Andy Warhol’un “Bir gün herkes 15 dakikalığına ünlü olacak” cüm-lesinde dediği gibi, Google Hang-outs ile de herkes kendi yayınını oluşturabilir ve kendini bir nevi meşhur edebilir.

Aslıhan Ulutaş kimdir?

2008 yılında Google’a katılan Aslıhan Ulutaş, 2010 yılından bu yana Google Türkiye ofisinde Ürün Pazarlama Müdürü olarak çalışmaktadır. Ulutaş, 2008-2010 yılları arasında Google İrlanda ve Ann Arbor, Michigan ofislerinde dijital pazarlama alanında çeşitli projelerde çalışmıştır. Yıldız Teknik Üniversitesi İstatistik bölümünün ardından Boğaziçi Üniversitesi’nde Ekonomi ve Finans yüksek lisansı yapan Ulutaş, UCD Smurfit College’da Pazarlama programını tamamlamıştır. Aslıhan Ulutaş, Google’a katılmadan önce Avon Kozmetik ve Eczacıbaşı Girişim Pazarlama’da 4 yıl çalışmıştır.

“Google Drive, sizin online dokümanlarınızı bulutta tutmanıza yarar... Aslında habercilerin en çokkullanması gereken ürünlerden bir tanesi.”

Blog nedir?

Blog, Türkçe bir kavram değildir. Web ve (günlük anlamına gelen) log kelimelerin-den türemiştir. (Biz bunu Türkçe ’ye “web günlüğü” olarak çeviriyoruz). Genellikle en son yazılan yazıların ön planda olduğu, yukarıdan aşağıya doğru (en güncelden, en eskiye) yazıların sıralandığı sitelere “blog” diyoruz. Fakat son yıllarda blog platformları o kadar çeşitlendi ki, ku-rumsal siteler bile blog tutmaya başladı. Bunların yanı sıra blogların yapıları çok değişti. Bir siteye girdiğiniz zaman blog olup olmadığını anlamakta bazen zorla-nabiliyorsunuz.

WordPress nedir?

GPL dediğimiz, “Genel Kamu Lisansı” diye bir kavram. Bu kavram WordPress’in ücretsiz olduğunu gösteriyor ve insanların katkı ve paylaşımına, girişimine açık olduğu anlamını taşıyor. Yani siz de WordPress’in gelişimine katkıda bu-lunabiliyorsunuz.

WordPress, ortaya çıktığı 2003 yılından bu yana sürekli gelişen, değişimlere ayak uy-duran bir sistem. PHP ve MySQL üzerine kurulmuş kişisel yayımlama platformudur. Bu altyapı; WordPress.com ve WordPress.org olarak ikiye ayrılıyor.

WordPress.com ve WordPress.org arasındaki farklar neler?

İkisini karşılaştıracak olursak; WordPress.com ücretsiz, daha basit, daha az temalı bir platform. Eğer sadece zevk için yazı yazacaksanız bunu kullanmanızı tavsiye ederim.

WordPress.org ücretsiz ama domain ve hosting satın alıyorsunuz. Senelik 50 TL civarı bir masrafı var. Daha zahmetli ama aynı zamanda daha esnek bir platform. Onun dışında, bakım ve teknik servis kişiye ait ve dışarıdan gelecek saldırılara karşı kişi gerekli korumayı yapmalı. Bu-nun için de sürekli güncelleme yapmak önemli; yoksa blogunuz saldırıya daha açık hâle gelecektir.

24 KASIM 2012

Ali Arslan sunumunda “blog nasıl açılır, teknik olanakları ve püf noktaları nelerdir, WordPress.com ile WordPress.org arasındaki farklılıklar bir gazeteci için ne anlam taşır?” gibi konulara değindi.

Ali ArslanEğitmen / WordPresskitabının yazarı

Gazeteciler içinblog teknikleri

Blogu kurarken gerekli dosyaların kuru-lumu yapılıyor, saldırıya karşı güçlü bir parola seçiliyor ve blog açılıyor. Daha sonra blogunuzun tasarımını değiştirebilir ve gerekli eklentileri de istedikçe yükleye-bilirsiniz. Örneğin, jetpack.me eklentisiyle blogunuzu sürekli güncel tutabilirsiniz ve org.’daki tüm özellikleri uygulayabilirsin-iz.

Bir diğer önemli eklenti de Twitter cards. Blog yazınız Twitter’da bir link aracılığıyla özet olarak yayınlanabiliyor. Daha detaylı bilgi için; kendi sitemdeki (arslania.com) WordPress 3.0 sürümü rehberine ulaşabilirsiniz.

WordPress.com ve WordPress.org adre-slerinin farklarını şöyle sıralayabiliriz:

“Son yıllarda blog platformları o kadar çeşitlendi ki,kurumsal siteler bile blogtutmaya başladı.”

Wordpress.com Wordpress.org

Tema desteği Sınırlı sayıda Sınırsız tema seçeneği

Eklenti yükleme Yok Mevcut

Bakım Otomatik Size ait

Site altyapısı Erişim yok Erişebilir

Alt site açma Açılamaz Açılabilir

Yazılım ücreti Ücretsiz Ücretsiz

Diğer masraflar Yok Hosting /Domain ücreti

Domain nedir?

Domain genellikle sitemizin adresini içeren ifadelerdir. com, net, org ile biten tüm adresler domain’dir. Bu ifadeleri yıllık yaklaşık 13- 15 dolar civarındaki ücretlerle satın alabiliyorsunuz. Word-Press.org’da da, WordPress.com’da da kendi alan adınızı kullanmanız müm-kün.

Hosting nedir?

Sitenize gelen ziyaretçilere sunmuş olduğunuz dosyalarınızın, web sayfalarınızın veya fotoğraflarınızın depolandığı alana biz “hosting” diyor-uz.

Özetlersek, bir barındırma hizmeti veren firmadan hosting hizmetini alıyorsunuz. Bu firmalar size bilgisayarlarının bir kısmını depo olarak kiralıyor bir nevi. Yıllık 20 dolar gibi bir ücretle hosting paketinizi alıyorsunuz. 15 dolar gibi bir ücretle de com, net, org şeklinde alan adınızı satın alıyorsunuz. Sonrasında, üzerine wordpress.org’dan indirmiş olduğunuz yazılımı kurarak kendi web sitenize sahip oluyorsunuz.

İşin diğer kolay yöntemi

tr.wordpress.com adresinden ücretsiz bir blog oluşturuyorsunuz. Sitenin dili günlük konuşma diline yakın çevr-ildi. Oluşturmaya başladığınızda size “ücretli de kullanabilirsiniz” şeklinde uyarıda bulunur. Ancak ücretsiz olarak kullanacağım derseniz, o ibareye hiç bakmadan devam ediyorsunuz. 5 dakika bile sürmeyen bir işlem. WordPress.org ara yüzünden hiçbir farkı yok. com’dan org’a ya da diğer blog sistemlerinden org’a geçiş işlemi yapmanız mümkün.

Mutlu bir “ev sahibi” nasıl olunur? (Bundan kastımız, “İyi bir WordPress kullanıcısı nasıl olur?”) Şimdi bunu bi-raz açalım:

1- Trafiğe takılmadan hızlı bir şekilde ulaşabileceğimiz, iş yerimize veya şehir merkezine yakın bir ARSA şart. Arsa dediğimiz şey hostingimiz. Yani sitelerimizin dosyalarının barındığı su-nucu.

2- Güvenli bir şekilde başlamak için inşaat ruhsatı, yani alan adı.

3- Kaliteli inşaat malzemeleri, yani yüksek performanslı sunucu özellikleri.

4- Hırsızlardan uzak olmak, yani saldırılara uğramayacağınız bir kaynak.

Blog kurarken dikkat edilmesi gereken unsurlar neler?

Hosting’i Türkiye’den almak (Böyl-ece kişiler blogunuza daha sorunsuz ulaşılabilir).

Net bir alan adı almak

Sunucunun özelliklerinin WordPress’le uyumuna dikkat etmek gerekir.

WordPress ile bloglarkenbirkaç ipucu:

1- Önemine göre içeriği vurgulamak. Örneğin, önemli yerleri daha büyük, kalın, italik veya altı çizgili vurgu-layabilirsiniz. Yazının denetimini de yapabilirsiniz. Ayrıca, taslak olarak hazırladığınız yayını istediğiniz bir za-manda yayınlaması için ayarlayabilir-siniz.

2- İstediğiniz takdirde mobilden (hem IOS, hem Android aracılığıyla) blogunuza yazı yazabilirsiniz.

Ali Arslan kimdir?

Popüler blog sistemi WordPress’le 2007 yılında tanışan Ali Arslan; birçok platfor-mda yazılar yazdı, eğitseller hazırladı. WordPress Türkiye Ekibi Yönetimi bünyesinde yeni başlayan kullanıcılar için WordPress Rehberi’ni hazırladı ve kullanıcıların sorunlarının çözü-müne yönelik çalışmalar gerçekleştirdi. 2010 InfoMatrix Uluslararası Bilgi-sayar Olimpiyatları’nda Programlama dalında Dünya üçüncüsü oldu. Ado-be Yetkili Eğitim Merkezi Vidobu’da uzman eğitmen olarak WordPress kullanıcılarına görsel eğitim setleri hazırlamaktadır. Birçok seminer ve organizasyonda konuşmacı olarak yer alan Arslan, WordPress ile alakalı bil-gi ve birikimlerini “Arslania” isimli blogunda kullanıcılar ile paylaşmakta, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenimine devam etme-ktedir.

Okurun alışkanlıklarını bilmek önemli

Öncelikle şunu sormak gerekir: Haber sitesinin karşılayıcısı, alıcısı kim ve bu alıcının internet kullanıcısı olarak davranışları neler? Başarı ancak okuru tanıyarak, davranışlarını ve alışkanlıklarını bilerek yakalanır. Okuyucunuzu tanımazsanız, okurlarınızın alışkanlıklarını ve davranışlarını bilmezseniz, yaptığınız sitede dünyanın en iyi haberlerini bile yayınlıyor olsanız başarıya ulaşmanız zor-dur.

Başarı demek, etkili olmak demektir ve kaç kere tıklandığınızın sayısıdır. Başka platformlarda konuşuluyor olmak etkili olduğunuzu gösterir.

Zaman unsuru

Haber sitelerinde şöyle bir yanılgı olabil-ir: “Herkes bizim sitemizi açmış bekliyor ve sitedeki en ufak bir kıpırtıda bir tepki alacağız.” Böyle bir şey yok. En azından bu, her saat için geçerli değil.

Haber sitesinin kullanıcıları genellikle çalışan insanlardır. Ofislerde çalışanlar, bilgisayarla ilgili sürekli işi bulunan-lar ve sabah 8’de işe gidip, 5 buçuk - 6’da işinden çıkan insanlardır. Hâli-yle gün içerisinde dışarıda olup biten-lerle bir şekilde iletişimleri kesilmiştir. Akşam eve gittiğinde ya da arkadaşlarıyla buluştuğunda sohbet konuları bu haber sitelerindeki başlıklardan çıkıyor. Haber siteleri trafiğinin en yoğun saatleri 8.30’la 11.00 arasıdır.

Dizi izler gibi tetikte tutmak

Öyleyse, bu durum size ne anlatmakta iş akışıyla ilgili? Demek ki herkes saat 8 buçuk - 9’da işinin başında olmak zo-runda ve insanlar o saatlerde haberlere bakmak için geldiklerinde siteyi dün gece gördükleri gibi görmemeli. Böyle görür-lerse başka siteye geçerler. Tekrar geri döndüklerinde sizin sitenizi yine aynı görürlerse bir süre oraya uğramazlar.

Yeni kullanıcıyı tutmak ve siteye geri dön-

24 KASIM 2012

‘Bir Haber Sitesinde İş Akışı’ dersinde Murat Emir Eren, haber sitelerinde var olan iş akışının nasıl sağlandığından söz etti; haberi site üzerinden sunarken nelere dikkat etmek gerektiğini anlattı. Eren, haber siteleri ve internet haberciliğinin püf noktalarına değindi.

Murat Emir ErenKaradeniz FM

Bir haber sitesindeiş akışı

“Yeni kullanıcıyı tutmakve siteye geri dönmesini sağlamak önemlidir,bunun için de siteyi günceltutmak gerekir.”

mesini sağlamak önemlidir, bunun için de siteyi güncel tutmak gerekir. İnsanlara bir dizi izler gibi, “Şimdi ne olacak? Şimdi ne olacak?” dedirtmek, onları tetikte tutmak başarının kaynağıdır.

Aynı haberler dönüp durmamalı

Haber kaynaklarımız; ajanslar, özel haber-ler ve röportajlardan çıkardığımız yo-rum haberlerdir. Ajans takibi çok önemli. Haber siteleri hangi ajanslardan haberleri alıyorlar, bu önemli.

Bunların dışında ajans haberlerini nasıl kullandığınız da önemli. Bir sit-ede gördüğünüz haberi başka sitede gördüğünüzde okumazsınız. Başlığı çek-mez, fotoğrafı çekmez; çünkü o sırada ed-itör kişi hızlı davranmak için, haberi hızlı servis edebilmek için, bunlara dikkat et-meden haberi siteye eklemiştir.

İnternet medyasının sorunu, aynı haberl-erin dönüp durmasıdır. Dolayısıyla, dönüp dolaşan haberleri detayından yakalayıp araştırmalı ve öyle haber yapmalı. Herkes aynı malzemeyi (haber malzemesi) alıyor. Aynı malzemeden en lezzetli yemeği hanginiz yapacak, önemli olan bu.

Hangi haber en çok tıklanıyor?

Haberlere olan eğilimi ölçmek gerekir. Hangi haber en çok tıklanıyor? Bu bil-gi, sitenin iş akışını belirler. Haberlerin kullanımı rekabeti getiriyor. Genelde %20 civarı özel haber, %80 civarı ajanslardan gelen haberler kullanılır. Bu da “aynılık” sorununu getirir. Öne çıkmak için fotoğraf kalitesi de önem kazanıyor.

Size en iyi okuyucu getiren araç Google. Bu açıdan arama motorunda üstte yer almanız gerekiyor. Google’da üst sırada olmak için de işin püf noktalarını bilmeniz gerekir. Genel yayın yönetmeni, editörlerin de yardımıyla bunlara dikkat eden kişidir.

Örneğin… “Ünlü şarkıcı öldü!”diye haber başlığı atarsan haber de ölür. “Samanyolu Berkant öldü” ise Google’da sizi üst sıraya çıkarır. Google’ın doodle’larını ilk haber yapan site olmak da Google aritmetiğinde ilginç yükselişlere neden olabiliyor.

İyi bir editör…

İyi bir editörün dilbilgisinin yanı sıra iyi fotoğraf, Photoshop bilgisi olmalıdır. Bilg-isayar programlamayı bilmesi gerekir.

Türkiye’deki haber sitelerinin yurt

İnternet medyasında çalışmak demek, 7 gün 24 saat sorumluluk demektir. Tele-fonunuz her zaman açık olacak, maillere devamlı bakacaksınız; yoksa eksikliklere, sorunlara hakim olamazsınız.

Kaynak girme sorunu

Ajanstan aldığımız bir haberde ajansın adını, haberi yapan muhabirin adını eklemeliyiz mutlaka. Ama zamanla yarıştığımız için, haberi aldığımız ajansın adını atlama, kaynak atlama gibi sorun-lar olabiliyor bazen. Bu durumda ajansta haberi yapan arkadaşın yaptığı haberin peşine düşmesi gerekiyor. Bu ancak böyle düzelecek bir şey.

Murat Emir Eren kimdir?

1982 İstanbul doğumlu Eren, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İletişim Fakültesi mezunu. Sinemahaber.com internet si-tesinde, Vatan gazetesinde, Haftalık dergisinde, Vatan Dergi Grubu’na bağlı olan Boxer dergisinde, beyazperde.com ve Ekşi Dergi, Sinema dergisi gibi yayımlarda çalıştı. Sinema dergisinde-ki editörlük görevinden 2009 yılında ayrılıp, Ada: Zombilerin Düğünü adlı sinema filminin yapımcılığını ve yönetmenliğini üstlendi. Filmin ardından Haberturk.com internet si-tesinin Kültür Sanat sayfalarının editörlüğünü üstlendi. Ardından sabah.com.tr’de şef editör olarak çalışmaya başladı. Hali hazırda bu görevini sürdürüyor ve aynı zamanda Sabah Cu-martesi, Sabah Pazar, Aktüel, Sinema, Touch İstanbul gibi dergilerde sinema yazıları yazıp, Cine5 kanalında da Ci-neSinema adlı programın editörlüğünü ve sunuculuğunu yapıyor.

dışındakilerle karşılaştırılması yanlıştır, çünkü yurt dışındaki okurların alışkanlıkları farklıdır ve haberler de o alışkanlıklara göre dizayn edilir. Manşet tekniği yurt dışında yoktur. Türkiye’de haberler büyük gözükürse, manşet şeklinde olursa tık alır. Büyük fotoğraf görmek isteyen, bağıran başlıklı haberleri tıklamayı isteyen bir kitledir internette haber okuyan kitle.

İnternet haber sitelerinde rekabet, yapılan kötü haberleri de beraberinde getiriyor maalesef. Ana sayfada, başlığıyla merak uyandıran ama önemli bir haber olmayan içerikler tık almak amacı taşır; okur haberin kötü olacağını bilse de tıklar. Bu yüzden, bir gazete diğerlerinin tıklanmak amacıyla yaptığını kendi sitesinde yapmazsa reka-betten geri kalır.

Başlıkların dikkat çekici olması gerekir, böylece rekabette üste çıkarsınız. Arama motorlarında yukarıda olmak için başlığın okurun ararken kullanacağı kelimeleri içer-mesi gerekir. Ne konuşuluyorsa onun ha-beri yapılmalıdır, okur sitede onu arar.

Gazetelerdeki yapılanma

Bir haber sitesinde gündüz editörleri, bir de gece editörleri vardır. Gündüz editörlerinin

sayısı gece editörlerine göre daha fazladır. Sabah gazetesinin internet sitesinde Sabah gazetesinin haberleri de var. Gazetedeki içeriği internete koyan arkadaşlar gece grubunda çalışırlar. İrili ufaklı metinleri siteye olduğu gibi girerler, fotoğraflarla birlikte. Bu aynı zamanda bir arşivlemedir, hukuki bir anlamı da vardır. Gazete haberl-erini giren arkadaşlar haber yapmaz, sadece veri girişi yaparlar. Gazetenin tamamını siteye girdiklerinden yoğun çalışırlar. Bu ekibin tamamı 20 kişiyi aşıyor.

Gündüz çalışanları ise sitedeki bütün kate-gorilere haber yapan, haber girilmesiyle ve ne kadar okunduğuyla ilgili sorumlukları olan kişilerdir. Örneğin; bir sanatçı bir trafik kazasında vefat eder. Bu haber Kültür-Sanat bölümünde mi yoksa Yaşam sayfasında mı verilecek gibi sorunlar çıkar ortaya. Haberin hangi kategoride olduğuna karar verip siteye girmeniz gerekir.

Sitenin teknik alt yapısından sorumlu bir de yazılım ekibi var. Bu ekip, problem anında çözüm üretir ve en az editörler ka-dar siteye müdahale edebilme yetkisine sa-hiptir. Yazılım ekibinde bir kişi gece nöbet yapar, çünkü teknik sorun her an, her saatte çıkabilir.

Virüsümsü viral

“Viral” kelime olarak virüsümsü, virüs gibi hareket eden anlamına geliyor. Web 1.0 ile -yani ilk web ile- birlikte viralin de başladığını söyleyebiliriz. Yani henüz Web 2.0 ve sosyal medya yokken de vi-ral işleri görmek mümkündü. En ünlüsü, dans eden bir bebek GIF’iydi. Bu viral 1994 yılında internette mailden maile yayılmıştı. Ama bu gibi örnekler sadece tek yönlü bir iletişimdi. Örneğin markalar kendi iletmek istediklerini yayabilseler de etkileşim yapamıyorlardı. Web’in dışında da virale örnek verecek olursak, reklam amacıyla dağıtılan el ilanları da ilk viral çalışmalardan sayılabilir.

Her gördüğümüz viral, reklam mıdır?

2005’de YouTube devrimiyle birlikte du-rum gelişti. Artık internet kullanıcıları aynı zamanda yayıncı da oldular. Türkiye de viral konusunda çok önde giden bir ülke oldu. “Her gördüğümüz viral, reklam mıdır?” ya da “Viral sadece reklam hedefli

midir?” soruları epeyce tartışıldı. Viral dediğimiz, bir GIF, bir JPEG ya da bir vid-eo, her şey olabilir. Viralin illa bir hedefi olması gerekmiyor. Bazen bir davranış, pot kırma, saçmalama da viral bir videoya dönüşebilir. Sakarlık videoları çok popüler viral videolardır çünkü biz “rezil olana” bayılıyoruz.

O zaman “çukubik” yazın!

Viral reklam ve viral video aynı şeyler değil. Bir JPEG de viral olabilir. JPEG vi-raline örnek verecek olursak, yemeksepeti. com ’da müşteri hizmetlerinden biriyle chatleşen biri, “Nereden bileyim sizin ma-kine olmadığınızı, ‘çukubik’ yazın” dey-ince, yemeksepeti görevlisi de kendisinin otomatik cevap veren bir robot olmadığını ispat etmek için müşteriye “çukubik” ya-zar. Bu ekran görüntüsü internette epey dolaşan bir JPEG olmuştu.

“Artiz ne arar pazarda?”

Mesela adamın bu viral videoda söylediği her şey Karadeniz’de, özellikle Ordu’da

1 ARALIK 2012

Enes Erkan, “Viral Video Teknikleri” başlıklı sunumunda, viralin tanımından ve viral video türlerinden bahsetti. Vi-ral reklamın inceliklerini aktaran Erkan, “Bir viralin analizi yapılabilir mi?”, “Viral duyguyu yok ediyor mu?”, “Türkiye’de viral için kimlere ihtiyaç var?” gibi soruların da cevabını verdi.

Enes ErkanFakülte İstanbul AjansKreatif Direktörü

Viral videoteknikleri

“Bu tür mecraların birleştiği tek alan internet vealıcı-yayıncı durumu artık yok; artık herkes yayıncı.O yüzden her türlü video(amatör ev videoları bile)viral olabiliyor.”

her yerde yazıyor. “Fındık olmadı mı para olur mu?” cümlesi pankartlarda, her yerde var. Bu adam resmen bir marka oldu. Bu tür mecraların birleştiği tek alan internet ve alıcı-yayıncı durumu artık yok; artık herkes yayıncı. O yüzden her türlü video (amatör ev videoları bile) viral olabiliyor. “Charlie bit my finger” bir diğer örnek…

Video: Artiz Ne Arar Pazarda

Video: Charlie Bit My Finger

Bu hızlı durum ve hızlı akış bir takım tür-ler doğurdu. İnsanların belli beğenileri doğrultusunda bunları ayırabiliyoruz. İçinde hiçbir şey olmayan viraller de ola-biliyor.

Viralin internette kimler tarafından paylaşıldığı da önemli. Örneğin, Amerikalı bir adamın videosu, yıllar sonra bir internet fenomeni tarafından paylaşılınca fark edil-di. YouTube’a “Nyan cat” yazınca bulabil-irsiniz. Anlamsız, 10 saatlik bir video; bazı kullanıcılar, “Ben 10 saat katlanabilirim” iddiası ile tüm videoyu izlemeye çalışıyor.

Video: Nyan Cat

Birtakım kategorilere girecek olursak… Bütün film endüstrisinde bir süre sonra

filmler kategorileştirildi; yani hayvanlı, aşklı, savaşlı gibi… Viral de bu yolda gitti.

Bir viralin analizi yapılabilir mi?

Bir viralin analizi yapılabilir mi? Yapılabilir ama bu analizler kesin sonuç vermez. İnternete yüklenecek videoların içine gö-mülecek bir kod, video her tıklandığında sahibine haber verebilir. Ancak bu You-Tube için geçerli değil. Söz konusu bu kodları YouTube bir virüs olarak algılıyor ve bunları engelliyor. YouTube’un bir başka kontrolü de çıplaklık üzerine: Yükle-necek olan bir videoda belli sıradaki karel-erde çıplaklık var mı diye otomatik olarak kontrol edip, seçtiği kareler sonrasında da çıplaklığın devam ettiğini görürse, vide-onun yüklenmesine izin vermiyor.

Viral ile birlikte Akıllı TV, Sinek TV gibi komik videolar yayınlayan televizyon kanalları da ortaya çıktı. Ben Makine Medya’da Okan Bayülgen ile birlikte çalışıyorum. Bizim de Okan Bayülgen yönetimindeki kanalımız on8TV. İlk defa izleyici ile birebir etkileşime geçen yeni projelere odaklandık burada. Gelenek-sel mecraların da zamanla, izleyici ile etkileşime geçerek buna dönüşeceğini düşünüyorum.

Türlerden bir diğeri de “Remix”

Remix de en çok tutulan virallerden. Bir görüntüyü başkası alıp editliyor ve remix haline getiriyor. “Why is this happening to me?” diyen video da bunlardan biri. “Da-vid After Dentist” adındaki video bir viral-di; burada David’in sözleri ile yapılan bir remix ise başka bir viral oldu. Üstelik ik-inci videoyu yapan ve yükleyen tamamıyla farklı kişiler.

Video: David After Dentist

Türkiye’den başka bir örnek ile devam edecek olursak, Milliyetçi Hareket Par-tisi Lideri Devlet Bahçeli’nin “püskevit” dediği video çok izlenmişti. Bunun bir de remix’i çıktı. Video çok komik… Türkiye gibi bir ülkede, MHP gibi bir partinin lideri bizi güldürebiliyor ve bu sadece internet ile yayılan işler sayesinde oluyor! Elbette bazılarına göre bu viral Bahçeli’ye sem-pati kazandırdı. Bundan birkaç yıl önce böyle bir şey kimsenin aklına gelmez-di; bir MHP liderinin uyandırdığı hisler arasında “komiklik”olgusunun yer alması söz konusu bile olamazdı. Şunu anlatmaya çalışıyorum: Sadece bir adam evinde vid-eoya alıyor, üzerine bir müzik yapıyor ve

bu alıp başını yürüyor.

Bu videolar karşı tarafa zarar veriyor mu, yoksa vermiyor mu? Belki evet, belki hayır… İki cevap da doğru olabilmekte.

Viral duyguyu yok ediyor mu?

Yayılan, defalarca izlenen bu işler her şeyi fazla mı basitleştiriyor? Televizyonda bir kadın programında isyan eden Vicdan adlı kadının “Al Dedi Git Dedi” videosu buna bir örnek. Bu hüzünlü ve kötü bir hi-kaye… Kadın isyan ederken o kadar hızlı konuşuyor ki, “rap” bir remix’e çevrilen videosu viral oluyor. Üzülmemiz gereken sözlere gülüyoruz.

Video: Al Dedi Git Dedi

Aslında bu duyarsızlaşma hâli ilk televi-zyonla başladı. Gördüğümüz acıklı bir ola-ya “Yok artık, daha neler!” diyorduk; viral bunu 15 kat daha abarttı. Çünkü herhangi bir kontrol yok.

Peki ya viral reklam?

Viral reklama dönecek olursak… Viral reklam Türkiye’de hâlâ çok yeni. Reklam dünyasında ne harcama yaparsanız yapın, sektörde markalar tarafından dijital kısma

hep daha az bütçe ayrılmak isteniyor. Oysa bir viral sıradan bir reklam filminden daha ucuz ya da daha pahalı değil; prodüksiyon maliyetleri üç aşağı beş yukarı aynı. Üstelik dijitalde hedef-kitle bellidir; oluşturulacak strateji çok önemlidir.

Doğru strateji

Örneğin bizim için bir reklamda “salak-lar yapamamış” dedirtip paylaşmalarını sağlamak da bir stratejidir. Reklamcı size bunu söyletmek isteyebilir. Ya da popül-erlikten faydalanmak isteyebilir. Doğru strateji önemlidir, elbette ki karşı tarafı in-citmeyecek şekilde.

Viral reklamda “çok fazla prodüksiyon olmayacak, iş amatör görünecek” gibi bir algı

var. İnternetle ünlenen Batesmotelpro’nun yaptığı işler buna örnek. Gittigidiyor.com için yapılan “Fulya’nın İntikamı” video-sunda da bu yapıldı. Videodaki kız oyuncu değil, kız son derece gerçek. Zaten gerçek gibi olması için çalışıldı. Bu video gece yüklendi, sabah anahaber bültenlerindey-di. Viral o kadar çabuk yayılıyor yani.

Video: Fulya’nın İntikamı

YouTube 360 tıklamada kitlenir. Bu kitlen-melerde şöyle bir durum yaşanır; YouTube, gerçekten izleniyor mu yoksa bir atak mı söz konusu anlamak için sayımları bir süre kilitler. O analiz sürecinde video tıklanma almıyor zannerdersiniz ve çılgın bir hay-al kırıklığı yaşarsınız. Bu sürece hiçbir şekilde müdahale edemezsiniz. Video ger-çekten tıklanıyorsa, YouTube analizlerini tamamladıktan sonra sayımlar normale döner.

Viral reklam dünyasında anında tepki alabiliyorsunuz; gelenekselden farkı bu. “Seeding/tohumlama” dediğimiz yöntem organik ve ticari olmak üzere ikiye ayrılıyor: Ya kendiniz işin nasıl yürüyeceğine karar verip takip edebilirsin-iz, ya da belli bir ödeme karşılığında firma sizin videonuzu internette yayınlar ve size ne kadar tıklandığınıza, izlendiğinize dair rapor verir.

Trendler

Türkiye’de trendler, Avrupa ya da ABD’deki gibi ilerlemiyor. Aykırılık ve ce-saret belli sınırlarda. Hem internette herke-sin tüketebileceği “imaj” bir iş olsun istiyor-sunuz, hem de TV’de yayınlanamayacak kadar da aykırı. Örneğin Markafoni’nin

eden kişiler paylaşmaya başlıyor ve bir virüs gibi yayılıyor.

Enes Erkan kimdir?

28 Eylül 1983 yılında Ankara’da doğdu. Gazi Üniversitesi Güzel Sanat-lar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü’nü tamamladı. Daha henüz üniversite hayatı başlamamışken iş hayatına atıldı ve reklam ajanslarında Art Director olarak çalıştı. Üniver-site 2. sınıftayken kendi ajansını kur-du ve önemli markalara hizmet ver-di. Türkiye’de viral reklamın örnek gösterilen işleriyle adını duyurarak İstanbul’daki birçok ajansın dikkatini çekti. Lisans eğitimini tamamladıktan sonra, gelen teklif üzerine Şirin Bayül-gen – Okan Bayülgen ortaklığında kurulan Fakülte İstanbul Reklam Ajansı’nda Creative Director olarak çalışmaya başladı. Ajanstaki görevinin yanı sıra, Okan Bayülgen yönetimind-eki Kraliyet Ailesi projelerinde de ak-tif olarak görev aldı. Halen Fakülte İstanbul Reklam Ajansı’nda Creative Director olarak çalışmakta.

işi… Sadece bir viral reklam da değil üste-lik, aynı zamanda bir “viral marketing”. Bu işin yönetmenliğini ben üstlendim. Vid-eoda hem çıplaklık, hem şiddet, hem de seks var. Dolayısıyla bu fikri kabul edecek müşteri çok azdı. Markafoni bize inandı ama bir yerde onlar bile “Bu kadar abart-masak?” dedi.

Bir de zaten var olmuş bir işin üzerine çekilen “spoof” videolar var. THY için hazırladığımız Miles & Smiles viral vid-eosunun üzerine çekilen 47 cevap videosu buna örnek. Ama genelde cevap videoları hüsranla sonuçlanıyor ve tutmuyor. Taklit her yerde taklit; “welebrity” olamıyor…

Video: THY Evlenme Teklifi

Paylaşım arttı, trafik arttı, çöp de arttı

Mobil cihazlar çoğaldı, viral dünyanın daha da kızışmasına neden oldu. Artık anında tüketim var. Ben burada bir şey izlettiğim zaman siz onu hemen açıp izleyebiliyor-sunuz. Bu durum birçok sitenin size ken-di sitenizi açma, paylaşma gibi imkânlar sunmasına neden oldu. Çöplük bir ortam oluştu. Bunların her biri tüketiliyor mu? Hayır.

Televizyonlar kayıtları bir yere kadar saklar, devamı gelmez çünkü yer yok-tur. Dijitalde ise 5 yıl önceki bir videoya dahi ulaşabiliyoruz ancak daha düşük bir çözünürlükte görüntülüyoruz.

Evet, trafiğin çoğalması viral reklamın önünü biraz daha açmış oldu. Ama paylaşımın artmasını, bilginin çok çabuk tüketilip yok olması olarak özetleyebiliriz.

Viral için kimlere ihtiyaç var?

Viral reklamlarda herkesin ne tükettiğini bilmek gerekir, çünkü markanın istediği ilerlemedir. Twitter ve Facebook kitleleri farklıdır. Twitter’da söyleyecek bir şeyleri olanlar yer alır, Facebook’da ise söylen-eni dinleyenler vardır. Türkiye’deki kanaat önderleri yaptıklarınızı paylaştığında, işiniz bir anda çok kişi tarafından görülür. Demek ki viral için sosyal medyada et-kili kanaat önderlerine ihtiyaç var. Takip-çisi çok isimler bunlar… Örneğin Gül-ben Ergen THY videosunu paylaştığında, videonun 3 yüz bin kişiye ulaştığına şahit olduk. Cüneyt Özdemir, Okan Bayülgen, Pucca da kanaat önderlerine örnek. “O paylaştıysa, tüketilir” gözüyle bakılıyor. Biri bir videoya dikkat çekiyor, onu takip

Kısa metin, fazla fotoğraf

Bugün artık internet, geleneksel medyayı dönüştürmek durumunda. İnternetin dağı-tım kanalları çok çeşitli ve daha fazladır, dolayısıyla okuyucuyla daha fazla etkile-şim içindedir. Okur internetten eğlenerek haber almak ister. Yani haberler duyulara seslenmelidir ve bunun için de görseller ve videolar önem kazanır. Bu yüzden ha-berlerin yanı sıra foto galeri, ses kayıtı ve videolar ekliyoruz. Amaç, daha fazla zi-yaretçi elde etmek ve onların sitede uzun süre kalmalarını sağlamaktır. Bunun için de başlıkların merak uyandırması, görsel-lerin dikkat çekici seçilmesi gibi unsurlara dikkat edilmesi gerekir. Haberin ulaşıla-bilir olması ve erişimde teknik sorunların yaşanmaması önemlidir. Ne kadar iyi bir içerik oluşturursak oluşturalım eğer teknik sorunlar varsa, alt yapı yeterli değilse o içeriğin bir önemi kalmaz. İnternet haber-leri ölçülebilir. Hangi haberin ne kadar ilgi gördüğünü anında görebiliyoruz ve gün-cellenmesini sağlıyoruz.

Türkiye’de multimedya haberciliği

Multimedya haberciliği Türkiye’de şu an video / ses kaydı ve galeri kullanımına yoğunlaşmış durumda, ama bu konuda bir laboratuar aşamasında olunduğunu söyle-yebilirim. Şu anda akademik olarak çok fazla veri yok. Okuyucudan gelen tepkiler-le devam ediyoruz. İnsanlar haber okumak konusunda çok fazla istekli değiller. Biz başlıkları daha gizemli, spotları daha me-rak uyandırıcı hâle getiriyoruz. Görüntüle-rin en çarpıcılarını seçiyoruz ve kullanılan videoların bir dakikadan fazla olmamasına dikkat ediyoruz. Yurtdışında olduğu gibi önümüzdeki yıllar metinlerin daha çok kısalacağını ve foto slaytlarının daha çok artacağını düşünüyorum.

Tesadüfen çekilen videolar önemli

İnternette en önemli tartışma konusu; “Her şey haber mi?” Burada videolar önemli. Sizinle paylaşmak istediğim bir video var: 3 yılda 4 milyon kez tıklanmış bir video olan “Dedeye sahip çıkalım” videosu. Bu

1 ARALIK 2012

Devrim Çiçek, sunumunda Türkiye’deki multimedya ha-berciliğinin durumunu aktardı. 2013 senesinin Web TV ve video yılı olacağını söyleyen Çiçek; az yazı, çok fotoğrafın ve sokak röportajlarının önem kazandığını ifade ederken, internet editörlerinin görevleri konusunda bilgi verdi.

Devrim ÇiçekMilliyet Online GenelYayın Yönetmeni Yardımcısı

Multimedyahaber teknikleri

“Ne kadar iyi bir içerik oluşturursak oluşturalımeğer teknik sorunlar varsa,alt yapı yeterli değilseo içeriğin bir önemi kalmaz.”

video çok tıklandığından haber konusu oldu. “Oğlum bak git!” de bir fenomen ha-line geldi. Şu an dava aşamasında; geçtiği-miz hafta duruşması yapıldı. Dolayısıyla, insanların tesadüfen çektiği videolar bizim için haber konusu olabiliyor.

Video: Dedeye Sahip Çıkalım

Grafik / infografik

Grafik ve infografik çok kullanılan bir şey değil. Daha çok gazeteler kullanır. Bizde ise grafikçi ve tasarımcılar kapak ve say-fa tasarımında çalışıyorlar. Reuters gibi ajansların aboneleri için oluşturduğu in-fografik servisleri var. Yabancı yayınlar bunu sıklıkla kullanıyor.

Sokak röportajları

Daha önce de bu gündemdeydi; sokaktan sağlanan içerik yeniden önem kazandı. Artık internet haber siteleri sokak röpor-tajlarına büyük önem veriyor. TRT Haber, Radikal, CNNTürk bu yönde projeler baş-lattılar. TRT’nin özellikle televizyon ve in-ternetten yararlanarak oluşturduğu “Haber Sizsiniz” programı multimedya habercili-ğine güzel bir örnek.

Video: Haber Sizsiniz (TRT)

Video: Radikal’de Yazmak İçin Cengiz Çandar Olmanıza Gerek Yok

Multimedya haber kriterleri

Hikâyenin kısa tutulması, okuyucuya ya-kın ve sıcak başlıklarla aktarılması, görün-tü ve fotoğraftan en çarpıcılarının seçilme-si, videonun bir dakikadan uzun olmaması, sesin olabildiğince net anlaşılması temel prensipler. Önümüzdeki dönemde yurtdı-şında olduğu gibi metinlerin daha çok kısa-lacağını, fotoğraf ve videoların öneminin daha çok artacağını düşünüyorum.

2013; video – Web TV yılı olacak

2013 Türkiye’de de video ve Web TV yılı olacak. Milliyet.com.tr’de haber spikerle-rimiz, reji ekibimiz ve kendi stüdyomuz var. Haber paketleri yaparak gün sonunda ne olup bittiğini değerlendiriyoruz.

Dizi.milliyet.com sitemiz televizyonlarla rekabet edebilecek bir site. 2013 yılında video ve Web TV’ye yatırım artacak. Önü-müzdeki günlerde sokak röportajları yapa-rak halkın fikrini soracağız.

Video editörleri gün içinde ajanslardan gö-rüntülü haberleri takip ederek onları seçi-yorlar ve videoları kısaltarak yayınlanacak

Etki - tepki

Haberlerin sosyal medyada paylaşılması da son derece önemli bir konu. Okuyucu-ların kendi Facebook ve Twitter adresle-rinden haberi paylaşması haberin etkisini arttırıyor.

Okunmayan haber sitede tutulmaz. Üç da-kikada bir, site ile ilgili istatistik rakamla-rı görebiliyoruz. Okuyucunun neyi, nasıl okuduğunu ve hatta hangi kelimelere nasıl tepki verdiğini görebiliyoruz. “Sıcak ve soğuk kelimeler” diye ayırdığımız kelime-lere nasıl tepkiler verdiklerini görebiliyo-ruz. Zaman içerisinde hangi haberin çok okunacağını veya okunmayacağını anlaya-bilecek duruma geliyoruz.

Milliyet.com.tr okuyucusundan gelen tele-fonlarla veya yazılan yorumlarla yönlendi-rilebilen interaktif haberciliğin tam olarak yapılabildiği bir site. Günde iki milyonu aşkın kişi sayfaya giriyor ve günde bir mil-yon video izleniyor.

Sonuç

Sonuç olarak, dijital reklama ayrılan pay-lar arttı ve daha da artacak. Gazeteler kü-çülürken, internet siteleri büyümeye de-vam edecek. Mobil yaşam haber sitelerini,

mobil ve tablet versiyonlarını geliştirmeye devam edecek. Gazetelerde iş bulmakta zorlanan genç gazeteciler, bazı yetenekle-rini geliştirip kendilerine online gazeteci-likte yer bulabilecek.

Devrim Çiçek kimdir?

1974 yılında Erzincan’da doğdu, ilk, orta ve lise’yi İstanbul’da okudu. Trak-ya Üniversitesi’nde ön lisans, Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nde lisans eğiti-mini tamamladı. Halen İstanbul Tica-ret Üniversitesi’nde Medya ve İletişim Sistemleri hakkında yüksek lisans ya-pıyor. Gazeteciliğe 1996 yılında Dün-ya Gazetesi’nde başladı. Kanal E &Ba-rometre, Akşam Grubu Platin Dergisi, Posta, Tercüman gibi kuruluşlarda eko-nomi muhabirliği ve editörlüğü yaptı. 2007 yılında internet gazeteciliği ile tanıştı. Halen milliyet.com.tr’de yayın yönetmeni yardımcılığını görevini yü-rütüyor.

hâle getiriyorlar. Günde yaklaşık 100 video yüklüyoruz ve insanların ilgisini çekebile-cek ne varsa hepsini video içeriği olarak kullanıyoruz. DHA’nın altyapısını kulla-narak canlı yayın yapabiliyoruz. Milliyet.com.tr’ye video ekle özelliği getirerek ta-kipçilerimizin yolladığı videolar sisteme eklenebiliyor. Fotoğraf bölümümüzdeki arkadaşlar her gün 20’ye yakın galeri üre-tiyor. Gazetelerdeki gibi yer sıkıntısı olma-dığı için fotoğraf seçme zorluğu çekmiyo-ruz, birden fazla fotoğraf koyabiliyoruz ve galeri oluşturuyoruz. Çünkü fotoğraf çok önemli. Bazen bir haberi çok etkileyici bir fotoğraf ile okutabiliyorsunuz.

“Gazetelerin içeriği gazetelerindir”

Haberin özel olması, hızlı ve doğru şekilde girilmesi internet haberciliğinde fark yara-tıyor. “Gazetelerin içeriği gazetelerindir” diye bir protokol imzalandı. Gerçi bu ilk günden delindi gördüğüm kadarıyla, ama biz uymaya devam ediyoruz. Açıkçası çok yerinde bir tartışma olduğunu düşünmüyo-rum. Çünkü kamuya mâl olmuş bir içeri-ğin, imzası kullanılarak, daha çok okuyu-cuya ulaşan bir internet sitesi tarafından kullanılması yararlı bir şey. O haberi yapan muhabir için yüz bin, iki yüz bin satan bir

gazetedense, kendi imzasıyla iki buçuk milyona ulaşan bir sitede yer alması doğru bir şey.

İnteraktif bir internet sitesiyiz, bizim için yorumlar değerli

Haber siteleri gazetelerden daha uzun me-saisi olan ve 24 saat yaşayan organizmalar-dır. İnternet sitesinin son dakika haberini çok hızlı vermesi ve okuyucuya ulaşması çok değerli bir şeydir. Hollanda’da THY uçağının düşmesi haberini ilk biz vermiş-tik...

İnternet sitelerinde okuyucuyla etkile-şim içinde olmak açısından yorumlar çok önemli. Direkt yorumları okuyarak başla-yanlar var. Yorumlardan başlık çıkaran ga-zeteciler de var. Biz bunu birkaç yıl önce yaşadık: Radikal gazetesi bir yorumu baş-lık olarak kullanmıştı. Editörün burada yo-rumu arttıracak spotlarla başlık atması hem okuyucuyu işin içerisine katmak açısından, hem etkileşim açısından çok önemli. Bura-da hakaret içerikli, sakıncalı yorumlar ele-niyor. Yorum yazanlar birbirlerine puanlar verebiliyor ve böylece etkileşim daha da artıyor.

Haberin çeşitli tanımlamaları var. Haberin ilgi çekiciliği farklı platform-larda okunmasına etki eder. Peki bir haberin değeri nedir, neye göre belirle-riz? Haberin etkisi ne şekilde oluyor? Haberin değeri

Haberin değeri göreceli ve değişkendir. Katma değer oluşturur ve yayınlandığı ortam önemlidir. Mesafesi de tabii ki ha-ber açısından çok önemlidir. Bize yakın bir coğrafyadaki haberler bizi daha çok etkiler. Haber çeşitleri; flaş, rutin ve özel haberlerdir. Flaş haberi son kullanıcıya ulaştırmak çok önemlidir. Çekişmeleri her gazeteci sever. Ülkeler arasındaki çekişmeler çok iyi bir haber kaynağıdır. Haber hem toplumsal, hem kişisel ola-rak farklı kitlelere hitap edebilir. Örne-ğin finansal piyasalar... Siyasi haberlerin alıcıları farklı olabilir. Bir haber yapılır-ken hangi kitleye hitap edeceği gözönü-ne alınarak yapılır. Haberin ulaştığı kitle

açısından değeri değişkendir. Bunu nasıl anlayabiliriz? Bir bakkal veya borsacı için ekonomi haberi farklı değer taşır. Haberin tüketicisi için katma değer ya-ratması gerekir. Katma değeri artırmak için şu soruları sormalıyız: Kimlere ulaşmak istiyorum ve bu kimseler bu haberi nasıl kullanacak? Son kullanıcı iyi anlaşılırsa, çok daha etkili olunur. Bir haberi yazan kişinin kafasının arkasında okuyucuyu anlama her zaman olmalıdır. Haberin verildiği ortama göre etki değişir Haberin verildiği ortamdan kastımız TV, gazete, internet, sosyal medya… Ne ka-dar geniş bir kitleye ulaşırsanız haberin etkisi o kadar çok artar.

Geniş kitleler için bilinmeyen haberler daha uygundur.

Haberin çıkış zamanı, dünü ve bugünü arasında da farklılıklar vardır. Özel ha-berler ve araştırmacı haberlerin değerini en çok etkileyen faktör zamanındalığıdır.

8 ARALIK 2012

Çağatay ÇulcuoğluAnadolu AjansıGenel Müdür Yrd.

Çağatay Çulcuoğlu sunumunda; haberin değerini etkileyen faktörlerden, kullanıcıya en çok etki eden haber, görüntü ve fotoğraflardan, Türkiye’de medya sektörünün hangi du-rumda olduğundan ve şirketlerin yurtdışı ile rekabet ede-bilmesi için neler yapması gerektiğinden bahsetti.

Uluslararası medyada haberekonomisi

“Dünyadaki bütündevletler artık haberinsiyasi açıdan da değerininve öneminin farkında.”

Dünyada farklı ürün arayışı ve rekabet gitgide arttı

Son teknolojik gelişmelerle birlikte, ar-tık para kazanmak adına her şirket ken-di platformunu kuruyor, uygulamalar, ürünler pazarlıyor. Kurumlar kendilerine göre farklı içerikli ürünler sunuyor. Gö-rüntü ve haber içeriği bu şekilde artıyor. Haber dağıtım ajansları kendi aralarında anlaşmalar yapıyor, geliştirdikleri uygu-lamalar (aplikasyonlar) vasıtasıyla para kazanıyor. Haber içeriklerinin kitlelere ulaşmasında bu aplikasyonlar çok önem-li. Ne kadar çok ajansla anlaşmanız var-sa o kadar çok sesiniz dünyaya yayılıyor. Dünyada 140 tane haber ajansı var. BM’in kabul ettiği 200’e yakın ülke var. Neredeyse her ülkenin bir tane haber ajansı var diyebiliriz. Bu haber ajanslarının çoğunun birbirleriyle özel anlaşmaları var. Biz de Anadolu Ajan-sı olarak farklı ajanslara haberlerimizi veririz; çünkü ne kadar farklı yerler-de haberleriniz dolaşırsa dünyaya da sesinizi o denli ulaştırmış olursunuz. Dünyadaki bütün devletler artık haberin siyasi açıdan da değerinin ve öneminin

farkında. Dünyadaki tüm medya kuru-luşları içeriklerini zenginleştirmeye ça-lışıyor. Özel haber ajansları para kaygısı güttükleri için, bir devlet kurum yapısın-daki haber ajanslarına göre daha kısa sü-rede büyük paralar kazanma derdindeler.

Artık, teknolojinin sunduğu imkânların da yardımıyla, son kullanıcının ihtiyaç-larını gözeterek, içeriği doğru kullanmak çok mühim. Büyük şirketlerin hepsinin strateji grupları birbirlerini takip ederek, deneyerek ve yanılarak doğru yöntemi bulmaya çalışıyor.

Servis ettiğiniz yüzlerce haberin hep-sinin birden tüketilmesi mümkün değil. Bu sebeple kurum olarak fil-treden geçirerek okuyucunun okuya-bileceği maksimum seviyedeki haber sayısına ulaşabildiğiniz kadar iyisiniz. Birkaç ajanstan bahsedelim:

Thomson Reuters: Medyada çalı-şan kısım 55 bin kişi. Haber üre-ten kadrolu muhabir sayısı 3600. Bloomberg: Çalışan sayısı 15 bin. Muha-bir sayısı 1300. Geliri Reuters’in hemen hemen yarısı. Bu bize çok fazla muha-

birin olması gerekmediğini vurguluyor. Önemli olan kaliteli, iyi bir içerik oluştura-bilmek; hedef kitlenizi doğru belirlemek ve iyi dağıtım kanallarına sahip olmak-tır. En genç haber ajanslarından birisidir. Çin Haber Ajansı: Yaklaşık 15-20 sene önce pek kimsenin adını bilmediği bir ajanstı. Ancak çalışan sayısı yüksek (Çin büyük bir ülke olduğu için ve nü-fusu da fazla olduğu için durum böyle). Geliri çok fazla değil. 5 sene için yakla-şık bir milyar dolarlık bir yatırım yaptı. Associated Press: 1945-46’da kurulmuş. Amerika’daki 800 ile 1000 adet gazete ve haber sitesinin ortak oluşturduğu bir yö-netim kurulu yapısı var. Dağıtım kanalla-rı da Amerika üzerinden olduğu için, ha-berleri çok geniş bir kitleye ulaşabiliyor. BBC News: Hem CNN, El Cezire gibi broadcast yayın yapan, hem de ajans kategorisinde değerlendirilebilecek bir kamu kuruluşu. 600 milyon dolar civarın-da bütçesi var ama bu kadar kazanmıyor; 200 milyon dolar kazanıyor, gerisini yine devletin belirlediği kurallar çerçevesinde devletten alıyor. İngiltere’de evinize bir televizyon aldığınız zaman ondan gelen

gelirin bir parçası BBC’ye gider; kablo-lu yayın sistemine ödediğiniz bir ücret otomatik olarak BBC’ye ödenmektedir. Agence France-Presse: Çok fazla çalışanı yok. 1500 gazetecisi var. Şimdi tamamen yeni medyaya yönlenmiş biçimde. Ha-beri oluşturan ağı da çok geniş, son kul-lanıcılara ulaşmak için de elinden geleni yapıyor. 400 milyon dolar bütçesi var. EFE: İspanyolların yeni ajansı. Latin Amerika’ya odaklanarak çok hızlı bir şekilde büyüdüler. Orada çok büyük bir nüfus var. Haberi Avrupa’da yapıyorlar ama ana odak kanalları Latin Amerika. Ajanslar habere ne kadar bütçe ayırıyor? Dünyada birinci sırada Thomson Reuters geliyor (Kuruluş yılı: 1851). 2011’deki yıllık bütçeleri 17 milyar dolar. 55 bin çalışandan sadece 3600’ü gazeteci. Di-ğerleri, ürün oluşturmak ve pazarlamak için çalışıyor. Doğru ürün daha çok gelir getiriyor.

Ajanslara üye olanlar para karşılığı ha-ber satın alıyorlar.

Haberin yayılması çok önemli oldu-

ğu için büyük devletler haberin ya-yılması için ajanslara destek verir. Türk Anadolu Ajansı listede 10. sırada. Japonlar yazılı medyada çok ilerideler, tirajları çok yüksek.

Uluslarası yayın alışverişinde med-ya kuruluşlarının ekonomisi; haber, içerik, yönetim, teknoloji, ürünler ve ekonomik getiriler olarak sıralanır. Peki bütçelerdeki daralma karşısın-da medya kuruluşları nasıl büyür? 1- Yeni şirket alımları

2- Yeni teknolojilere yatırımlar

3- Ortaklıklar

4- Farklı sektörlere yatırımlar

5- İnovasyon / Ar-Ge

6- İnsan kaynaklarının

geliştirilmesi

Büyük şirketler kendilerini daha ileri-ye götürebilmek için küçük şirketle-ri alıyorlar. Küçük şirketler sayesinde yerel haberlere ulaşımları hem daha

kolay oluyor, hem de farklı ürünleri kendi bünyelerine katarak hedef kit-leye daha kolay ulaşabileceklerini dü-şünüyorlar. Ortaklıklar yaparak, ha-berlerine daha çok yayılma imkânı vererek dağıtım kanallarını arttırıyorlar. Yazılı medyada mâliyetler yüksektir, in-ternette ise altyapıya iyi bir yatırım yap-tıktan sonra mâliyetler daha düşüktür. Bu durumda şirketler yeni medyaya yatırımı arttırmak durumunda. Yatırımı uzman-lık ve teknolojiye yapmak çok önemli. Türkiye’deki medya sektörü şu an doy-muş durumda. Daha üste çıkmak için ya rakiplerin pastasından pay almak gerekiyor, ya da kendinize pastacık-lar oluşturacaksınız. Bu bir stratejidir ve bunu uluslararası şirketler devamlı yapmaktadır. Türkiye’deki medya şir-ketlerinin, devamlı olarak yurtdışı pi-yasalarındaki gelişmeleri takip etme-si, en son ürünleri kullanması, insan kaynaklarına önem vermesi gerekiyor. Teknik alt yapı kadar içerik de önemli Çalışanlarınız iyi olmazsa, iyi bir

ürün ortaya çıkmaz. Ürün iyi ol-mazsa müşteri gelmez. Müşte-ri gelmezse gelirleriniz yükselemez. Mesala bir editörseniz; ona göre ekibinizi çok iyi seçmeli ve kurmalısınız. Teknik alt yapıyı iyi oturtacaksınız ve çalışanla-rınız çok iyi haber içeriği üretecek. Uz-manlık (kaliteli içerik) ve teknoloji (tek-nik alt yapı) varsa, başarı da kaçınılmaz. Haberin bir alanında uzmanlaşmanız sizi daha tercih edilir kılacaktır. Bir alanda uz-manlaşmayıp, genel alanda muhabir olur-sanız; ileride kendinizi kabul ettirmeniz, bir kuruma birşeyler katmanız daha zor. Geliri yüksek ajanslarda haberci-çalışan oranın %30 civarlarında olduğu görülür. Geriye kalan %70 teknik ve idari işler ve satışla uğraşır; bu da ajans haberinin içeriğinden bir hücre gibi binlerce ha-ber çıkacağına işaret. Uluslarası haber ajansları teknik alt yapıya inanılmaz pa-ralar yatırıyor. Bu gün geçtikçe daha da artacak.

Belli bir alana odaklanmak – hedef kit-lenizi tanımak

İçeriğinizi her şekilde zenginleştire-ceksiniz; bu şart. Web sitenize alaka-sız haberler koyarsanız bir kere gelinir, okunur; bir daha uğranmaz. Onun için bu bahsettiğim tüm medya kuruluşları içeriklerini zenginleştirmeye çalışıyor. Bunu yaparken, odaklandıkları alanları net belirleyerek, belli sektörlere yoğun-laşıyorlar.

Genel kitlelere sahip bir gazete iseniz kit-leleriniz artırmak için ne gerektiğini sor-gulamanız lazım. “Bu kadar senedir yazılı basınız; okuyucu kitlemizde bir değişik-lik var mı?” diye sorgulamak gerekir. Televizyonlarda mesela, görüntüye ek olarak infografik verilmeye başlan-dı. Tek bir grafikte bir hikâyeyi çok daha geniş bir şekilde anlatabilirsiniz. Web sitesine koyduğunuz zaman in-teraktif grafik oluşturabilirsiniz. Yani teknolojiyi kullanarak kitlenin dikka-ti çekebilirsiniz. Sonuçta bugün oluşan haberlerle 20 sene önceki haberlerde içerik olarak pek bir değişiklik yok. Burada önemli olan o içeriğe nasıl bak-tığınız, onu nasıl zenginleştirdiğiniz.

Başarının temelinde daima çalışan in-san var

Ekibiniz iyi ve kuvvetli olmazsa, istedi-ğiniz kadar iyi haber oluşturmaya çalı-şın; farklı ürünler geliştirmekte, çalış-makta zorluk çekersiniz. Buna ek olarak, uluslararası markete açılmak istiyorsa-nız pazarlamada da zorluk çekersiniz. Ekibinizin iyi ürünler oluşturabiliyor olması önemli ama bunları pazarlayabil-mek de çok önemli. Aksi takdirde kendi ülkenizle sınırlı kalırsınız, dünyaya açı-lamazsınız.

Öte yandan, pazarlamaya çalıştığınız ürün (haber) kalitesizse, isterseniz en iyi pazarlama elemanlarını çalıştırın, yine de başarılı olamazsınız.

Son nokta olarak da gelirlerden bahse-delim: Gelirlerinizi arttırmanız lâzım ki tekrar yatırım yapabilin, tekrar ino-vasyon yapın, yeni ürünler oluştura-bilin, ekibinizi genişletin; bir döngü şeklinde şirketinizi, kurumunuzu, ga-zetenizi büyütebilin. Ama unutmayın ki her zaman en önemli faktör insandır. Özetleyecek olursak; medya ekonomi-sinde başarının sırrı kalifiye çalışan, ka-

liteli içerik ve düzgün teknik alt yapıdır. Kaliteli içeriği ve düzgün alt yapıyı ka-lifiye çalışan olmadan başaramazsınız.

Çağatay Çulcuoğlu kimdir?

Anadolu Ajansı’nda Genel Müdür Yardımcısı olarak görevini sürdüren Çağatay M. Çulcuoğlu uluslararası fi-nansal piyasalar ve medya stratejileri alanlarında üst düzey yöneticilik yaptı. New York’ta Thomson Reuters şirketinde çalıştığı 8 sene boyunca kişisel yatırımcı, medya, dijital strateji, portföy yöneti-mi ve yatırım bankacılığı bölümlerini yönetti. 15 senelik küresel iş tecrübesi ile Çulcuoğlu, Merrill Lynch, KPMG ve Dow Jones şirketlerinde portfoy yöneti-cisi, trader, danışman ve bölge sorum-lusu pozisyonlarında bulundu. Pennsyl-vania State Üniversitesi’nden MBA ve Maastricht Üniversitesinden MA Sosy-oloji derecelerine sahip olan Çulcuoğlu, İstanbul Teknik Üniversitesi Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği mezunudur.

Dünyada mobile baktığımızda hızla bü-yüyen bir pazar olduğunu görüyoruz. Bil-gisayarın gelişimine göre mobilin gelişim hızı 10 kat daha fazla.

Türkiye’de içerik tüketimi içerik üretimi-ne göre çok daha yüksek seviyede. Mobil internette aktif kullanıcıların %70’inden fazlası mobil cihazlarını sosyal medya ağ-larına bağlanmak için kullanıyor. %65 ise haber okumak için mobil interneti kullanı-yor.

Bugün Türkiye’de Facebook mobil kul-lanan toplam 14 milyon kişi var. Bu ra-kam Türkiye’de mobilin ne kadar gelişim gösterdiğini anlatıyor. Mobil kullanım-ların %46’sı IOS, %41’i ise Android mo-bil işletim sistemlerinden gerçekleşiyor. Facebook’a mobilden girenlerin 2.3 mil-yonu iPhone’dan, 2 milyon 71 bini ise Android’den giriş yapıyor; iPad’e baktığı-mızda ise bu rakam 500 bin. Ama tabii ki bu kitle alım gücü yüksek, meraklı ve ilgili bir kitle ve bu dönemde hızla artış gösteren bir pazar. Blackberry ve diğerleri iPad’den

daha sonra geliyor. Dolayısıyla Pazar, Android ve IOS işletim sistemleri arasında ikiye bölünmüş durumda.

Türkiye mobil uygulamalar açısından dün-yada en hızlı gelişen ilk 10 ülke arasında. Mobil uygulama pazarı Türkiye’de %185 artış göstermiş bulunuyor.

Mobil uygulamada tüketim alışkanlıkları

Türkiye’de yüklenen aplikasyonların başı-nı oyunlar çekiyor. Daha sonra müzik ve sosyal ağlar geliyor. Mobil aplikasyonların %23’ü haberle ilgili. Bu oran, mobil oyun uygulamalarının yaklaşık yarısına denk geliyor. Mobil internete geçtiğimizde de, daha önce dediğim gibi, Türkiye’deki aktif internet kullanıcılarının %70’inden fazlası interneti sosyal ağlara bağlanmak için kul-lanıyor. Haber okumak için kullananlarsa %65 dolayında. Yani mobil internet haber okumada mobil uygulamalardan daha yo-ğun kullanılıyor.

Şu anda gazeteler, gazetecilik açısından bu dönüşümün ciddi anlamda nereye gittiğini,

8 ARALIK 2012

Göze Sencer sunumunda gazetecilerin kullanabileceği mobil uygulamaları, mobil pazar rakamlarını ve başarı kriterlerini anlattı; mobil uygulamaların gazetecilik bağlamındaki önemi-nden ve avantajlarından söz etti.

Göze SencerDoğuş Yayın HoldingDijital İçerik Geliştirme Danışmanı

Gazeteciler içinmobil uygulamalar

“Türkiye mobil uygulama-lar açısından dünyada en hızlı gelişen ilk 10 ülke arasında.”

nereye gitmesi gerektiğini, gelir modelleri-nin, kullanım alışkanlıklarının nasıl şekil-leneceğini, bunun kendilerini ne duruma getireceğini sorguluyor ve bu dönüşümde-ki pozisyonlarının ne olacağının cevabını arıyorlar.

Gazeteciliğin eski ve yeni terimleri

Gazeteciliğin şekliyle birlikte terimleri de değişmiş durumda. Yeni terimler gazeteci-liğin ne yöne gittiğini, kendine ne tür kri-terler edindiğini gösteriyor. Bunlara içerik yaratıcıları, postlar, katılımcılar, yorumlar, pazarlamacılar, şeffaflık, besleme, nasıl paraya çevireceğiz kriterleri, haberlerin arka yüz girişleri, video, eyleme, data, markalar, güvenilirlik, arama, sosyallik, arkadaşlar, dağıtım, promosyon, ürün yö-neticisi, proje yöneticisi, blog, blogger, güncelleme, iletişim, diyalog, akış, tekil ziyaretçi, tekrar gelen ziyaretçi, algoritma, ücretliler, ücretsizler gibi terimleri örnek verebiliriz.

Datayı işlemek ve bunun üzerine iş mo-dellerini kurmak, geliştirmeye açık bir alan

Artık çoğu eylemi sosyal bir biçimde ya-pıyoruz. Check-in artık sadece Foursquare

uygulamasından öte. Kişiler okudukları bir habere, bir filme veya diziye check-in ola-rak eylemlerini çevreleriyle paylaşıyorlar. Böylece viral yayılım sağlanıyor.

Başarılı mobil habercilik ürünlerinin bi-leşenleri:

1- Editoryal ürün

2- Reklam fırsatları veya bir iş modeline dönüştüren teknoloji

3- İşbirlikleri

4- Multi Platform - Sosyal Web

5- Video

6- UI, UX ve Performans

Telefon ve tabletlere ek olarak akıllı tele-vizyon uygulamalarıyla kişilerin salonları-na da giriyoruz. Ortaya koyduğunuz ürün, müşteriyi dinleyen ve eyleyen (engage-ment) olmalı. Bunların hepsini ürün bağ-lamında kurgulamalı. Datayı kullanım ise önemli gelişim alanlarından biri.

Mobil gelirler

Mobil gelirlere baktığımızda, rek-lam gelirlerinde mobilin payı %1. Amerika’daki en üst 22 haber uygula-

“Gazeteciliğin şekliylebirlikte terimleri de değişmiş durumda. Yeni terimlergazeteciliğin ne yöne gitti-ğini, kendine ne tür kriterler edindiğini gösteriyor.”

masında hedefli reklam yapan sadece 3 habercilik uygulaması var: CNN, The New York Times ve Yahoo News…

YouTube Premium haber kanalında ya-yın yapanlar var; örneğin Reuters, Wall Street Journal Youtube’u kullanmak-ta. Türkiye’de video haber kanallarına örnek vermek gerekirse Cihan Haber, Anadolu Ajansı, TRT haber, NTV Ha-ber gibi haber içeriklerinin yayınlandı-ğı premium video kanalları arasında İz-lesene, Mynet, Dailymotion, Tvyo gibi video platformları var.

Haberciliğin sosyal medya işbirlikleri dağıtım açısından çok önemli rol oynu-yor. Örneğin, Time dergisi ile Foursqu-are işbirliğinde muhabirler, gittikleri yerden fotoğrafla anlatım yapıyor ve check-in yapıyorlar; seçimlerde mün-hasır işbirliği ile perde arkasını yansı-tıyorlar. Ayrıca vatandaş haberciliği de “badge”lerle ödüllendiriliyor.

Fotoğraf ve başlık mobil uygulama-lardaki haberlerde de çok önemli

Mobil uygulamalarda fotoğraf ve baş-lık çok önemli, çünkü okurda merak uyandırarak haberin okunmasını sağlı-

yor. Haberi verirken fotoğraf ve metnin yanında video ve ses desteyleyicileri-nin de olması gerektiğini düşünüyo-rum. Video neden önemli? Çünkü hem daha yüksek reklam gelirleri yaratıyor, hem de haberi içerik açısından anlatma-nın ötesinde gösteren, daha zengin bir form.

Haber kanallarıyla internet video sitele-rinin anlaşması, premium video kanal-ları işbirliklerine olanak sağlıyor. Video günümüzde öne çıkan bir alan. Fakat bu sistem ancak ölçeklenebildiğinde gelir tablosuna dönüşebiliyor.

Ölçme ve değerlendirme programları

Mobil ölçme, değerlendirme program-ları arasında; Flurry, App Data, Go-ogle Insights (en çok aranılan anahtar kelimeler), Google Index, Com Score (sektörel görünürlüğü sağladığından yatırım, reklam fırsatlarını da getiri-yor), veri işleme açısından Monitera ve Somedya örnek verilebilir.

Flurry ve App Data mobil uygulama-ları, ölçme ve değerlendirme kısmında çok kullanılır. Google Insights ve Go-ogle Index programları, rakiplerinizle

Göze Sencer kimdir?

1978 Ankara doğumlu. ODTU Şehir Bölge Planlama ve Endüstriyel Tasarım bölümlerinden mezun oldu. 2008-2011 arasında kendi kurduğu şirketi Brandy ile markalara, ağırlıklı olarak dijital alanda, iletişim ve paz-arlama projeleri üretti ve danışmanlık yaptı. 2011’de Türkiye’nin Facebook ve Google sitelerinden sonra en büyük internet medyası olan Nokta’ya girdi, Pazarlama ve Stratejik Partnerlikler Yöneticiliği yaptı. Kısa bir süre Film-Club adında üyelik modeliyle çalışan bir video sitesinin yöneticiliğini yaptıktan sonra, 2012’de Doğuş Yayın Grubunun tüm TV kanallarının ve ayrıca diğer TV kanalları, yapım şirketleri ve dağıtımcıların içeriklerini yayınlamak üzere hayata geçen vid-eo sitesi tvyo.com projesinin İçerik Alımları ve Partnerlikler danışmanı olarak çalışmaya başladı. Doğuş Grubu dışında bazı yeni internet girişimlerinin de danışmanı ve hissedarı olarak çalışmalarına devam etmektedir.

kendi kurumunuz arasında önemli öl-çümleri yapmanızı sağlar. Aynı zaman-da, yeni anahtar kelimelerle yeni haber konularını keşfetmenizi sağlar.

Mobil uygulamalar diğer uygulama-larla ve sosyal medyayla konuşabilir. Okuyucuyla interaktif bir iletişim ku-rabilir; paylaşım, sonra okumak üzere kaydetme, kişiselleştirme özelliklerini ve okuyucuların hareketlerine göre öne çıkan haberleri sunabilir. Kullanıcı da-tasını okuyup buna göre sunum yapa-bilir.

En iyi mobil gazetecilik uygulamaları

En iyi mobil gazetecilik mobil uygu-lamaları arasında; Flipboard, Zete, CNN, TheNew York Times bulunmak-ta. CNN mobil uygulama örneğinde, haberleri kaydedebiliyoruz, iletişime geçerek okumak istediğimiz haberleri iletebiliyoruz. Türkiye’de bu ve benzer gelişmiş mobil örneklerden bazılarını NTV’de görebiliyoruz.

Artık kamera, ses, app (uygulama) ve 3G bir araya geldiğine göre tüm dün-yadan haberleri okuyabiliriz, kendi

yaptığımız haberleri anında yayınlaya-biliriz. Bunun için de mobilde kullana-bileceğimiz ürünler var. Videolarımızı hazırlamak için iMovie, ses yayını için SoundCloud, canlı yayın için Ustream veya Qik, kendi video haber kanalımızı oluşturmak için YouTube, İzlesene, Da-ilyMotion vb. uygulamalarla ve Tumb-lr, WordPress gibi blogging araçlarıyla anında yazı, resim, ses, video dosyaları yayınlayabiliriz. Tweetcaster, Hootsui-te veya Tweetdeck gibi uygulamalarla Facebook ve Twitter hesaplarımızı ge-lişmiş özelliklerle yönetebiliriz. Ever-note ile yazı, ses kaydı ve görüntü ekle-yerek not alabiliriz.

iPhone’daki en son “top 20” haber uy-gulamasından ilk 5’i:

1- CNN App for iPhone

2- Craigslist

3- Yahoo

4- Flipboard

5- New York Times

Sosyal medya sanıldığından daha bü-yük bir mecra. Yalnızca Türkiye’de de-ğil dünyada da bir indirgemecilik baş-ladı; sosyal medya denilince Twitter ve Facebook’tan ibaret bir mecra düşü-nüyoruz. Oysa bu mecra genel olarak, yeni medyanın yayılmasıyla paralel olarak internetin geldiği yeni bir dev-rin adı. Eski kullanıcılar bilir, büyük bir fenomen olan MySpace vardı. Sosyal medyanın büyüklüğü ve daha geniş bir şekilde kullanılması gerektiği noktasın-da iki-üç örnek göstermek istiyorum:

1- Reddit

2- Couchsurfing

3- StumbleUpon

Obama Reddit’e röportaj verdi

Reddit, son ABD seçimlerinde Obama ile röportaj yapması sayesinde ismini dünyaya duyurmayı başardı. Çok trafiği olan ve çok sayıda kullanıcısı bulunan bir site hâlinde şu an. Bunların hepsi

aktif kullanıcı. Reddit’in gücü on bin-lerce alt sitesi olmasından geliyor. Kul-lanıcılar kendi haberlerini üretiyorlar; o haberler oylanıyor, yorumlar yapılıyor. Burada insanlar daha çok link paylaşma uygulamasını kullanıyor. Koyduğunuz linklerin tartışma yaratması puanınızı ve okunulabilirliğinizi arttırıyor.

Burası bütün internet kullanıcılarının bir tür havuzu gibi. Burada çok paranız vs. olması gerekmiyor; para sizi yuka-rı taşımayacak. Buradaki aktif kitlenin sizi beğenmesi, yazdıklarınızı okuma-sı, tepki vermesi sonucunda yükselme oluyor. ABD kökenli olan Reddit’in Türkiye’de az sayıda kullanıcısı var; yani Türkiye ayağı biraz zayıf ve bel-li bir grubun kontrolünde gibi gözü-küyor. Güvenlik meselesine gelirsek, Reddit kendi içinde bunu çözmüş. Misafir etme ve misafir olma süreci Couchsurfing internetin ilk dönemin-den beri var olan bir site. Burada siz bir

15 ARALIK 2012

Erkan Saka sunumunda, sosyal medyadan söz etti. Önceden veri sıkıntısı çekilirken şu an olu-şan büyük veri akışında nasıl davranılması ge-rektiği üzerinde durdu. Saka, medya çalışanları-nın yararlanabileceği internet sitelerini tanıttı.

Gazeteciler içinsosyal medya

Erkan SakaBilgi ÜniversitesiYrd.Doç.Dr.

“Önceden sorunumuzveri kıtlığıydı ama şu an büyük bir veri akışı ilekarşı karşıyayız ve bununla baş etmeye çalışıyoruz.”

yere gitmek istediğinizde sizi misafir edebilecek olanları buluyorsunuz. Ben nasıl tanımadığım birinin evinde kala-cağım sorusu akla gelse de bu konuy-la ilgili skandal duymadım. Bunun da kendi içinde bir değerlendirme olayı var. Tıkladığınız kişinin profili o kişi hakkında bilgi veriyor. Zaten site ken-dini sürekli olarak denetliyor. Profil-deki bilgiler önemli o nedenle. O kişi hakkında hem misafir olanlar, hem mi-safir edenler neler yazmış bakıyorsu-nuz. Gideceğiniz kişinin güvenilir olup olmadığını profilindeki pozitif veya ne-gatif yorumlardan anlayabiliyorsunuz. Siz bir şehre gitmek istediğiniz zaman turistik yerlerin ötesine geçebilmek için, yerel insanları tanıyabilmek açı-sından avantajlı olabilir. Profil fotoğ-rafından o kişinin nasıl biri olduğunu anlamak bir internet okur-yazarlığıdır. StumbleUpon

Son olarak da StumbleUpon’dan bahse-delim. Bunun da kendi içinde bir komü-nitesi var yine. Tavsiye üzerine kurulu bir sitedir. Antropoloji alanında bir şey arıyorsanız antropoloji alanında bilgi-leri bulacaksınız. Yeni veri, kişi, sosyal

medyayla ilgili konulara ulaşabilirsiniz. Ben sosyal medyanın daha geniş bir perspektifle tüketilmesinden yanayım. Facebook ve Twitter’ı da görmemez-likten gelemeyiz, onlar yine merkezde olacak, fakat onun dışındaki siteler, onlara katkıda bulunacak yan siteler-dir. Bunları, o deneyimi zenginleşti-recek örnekler olarak düşünüyorum. Önceden sorunumuz veri kıtlığıydı ama şu an büyük bir veri akışı ile karşı kar-şıyayız ve bununla baş etmeye çalışı-yoruz. Bazı alanlarda hâlâ hiç veri gel-memeye devam ediyor. Bazen kamusal bir figürle ilgili haber alamıyoruz. Bu büyük veri akışı karşısında neler yapılabilir?

Kürasyon: Var olan verilerin bir çe-şit tasnifini/organizasyonunu yap-mak demek. En iyi kürasyon araçla-rından birisi son zamanlarda Storify. Kendi haberini kendin yap: Storify Storify tamamen sosyal medyadan veri çekerek onları bir şekilde organi-

Ağlama duvarı

Dönem sonunda çeşitli sebeplerden do-layı sınavlara girememiş öğrenciler için internette bir form oluşturdum. Notu-nuzu etkileyeceğini düşündüğünüz çok önemli bir durum varsa buraya yazın dedim. Yazdıkları bana Excel olarak geldi; kız arkadaşım yok diyen de var, daha ciddi bir sebep belirten de...

Garip açılımlı bir araç: İFTTT

Var olan web hizmetlerini birbiri-ne koşullandırmayı amaçlıyor. Sizin İnstagram’da çektiğiniz bir fotoğrafı Google Drive’daki bir klasöre koyuyor. Ya da Facebook’ta bir fotoğrafta etiket-lendiyseniz, alıp Dropbox’ta bir dosya-ya koyuyor. Özellikle zaman yönetimi meselesinde bu tip araçlar çok önemli.

Erkan Saka kimdir?

Yrd. Doç. Dr. Erkan Saka, İstanbul Bil-gi Üniversitesi İletişim Fakültesi Halk-la İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesi. Yeni Medya kültürü ve siber antropoloji alanında dersler veriyor. Lisans ve yük-sek lisans derecelerini Boğaziçi Üniver-sitesi Sosyoloji bölümünden, doktora derecesini Rice University Antropoloji bölümünden aldı.

2004 Haziran’ından beri yürüttüğü bir blogu (http://erkansaka.net) ve BJK TV’de koordinasyonunu ve sunumunu yaptığı bir TV programı (Sosyalkafa) var.

ze etmeyi amaçlayan bir site. En çok Amerikalılar kullanıyor. Farklı mec-ralardan toplanan verileri orada ha-berleştirebiliyoruz. Bunu ortalama vatandaş da yapabilir ama onun yap-tığını daha profesyonel bir gözle, gü-zelce işlemek sizin işinizdir. Storify, en iyi Twitter’la çalışan bir program ama İnstagram’da da kullanabilirsi-niz. Storify’daki her şey paylaşılabilir. Ben hiçbir zaman sosyal medyanın ga-zeteciliği öldüreceğini düşünmedim; sadece karşılıklı olarak dönüştürülece-ğini düşünüyorum.

Kültürel bağlardan kopuk değiliz

Yeni medya araçları ile yepyeni bir ala-na sıçradık ama bunlar ruhlar âleminde olmuyor. Yine içinde doğduğumuz ülke ve topraklar üzerinde bazı şeyler yapma-ya çalışıyoruz. Bizim internet pratikle-rimiz, içinde doğduğumuz kültürel bağ-lardan kopuk değildir. Biz yeni medyayı hâlâ üretici değil tüketici olarak kulla-nıyoruz. Oysaki internetin bütün hikâ-yesi ve esprisi şu gelindiği nokta itibari ile herkesin üretici hâline gelebilmesi.

Rapportive ve Boomerang

Rapportive ve Boomerang, gmail’in içine konulan bazı uygu-lamalardır. Rapportive sayesinde yazıştığınız kişi ile ilgili bir takım bilgiler edinebilirsiniz. Veritasyon açı-sından çok önemli bir uygulamadır. Boomerang’ın en önemli özelliği ya-zılan bir maili ulaşması gereken adre-se daha ileri bir zamanda gönderebil-meyi sağlıyor olması. Çok yoğun bir zamanda gelebilecek bir mailin daha müsait bir zamanda gelmesini sağla-dığı için çok kullanılan bir uygulama. Mail atarken internet görgü kurallarına göre atmak, dili ve zamanı ayarlamak gerekir. E-mail’de belli bir dil oluşma-ya başladı ama diğer sosyal ağlarda dil tam olarak oturmadı. E-mail atarken Twitter’da kullanılan dil kullanılmamalı. Bütün bu araçlar değişebilir. Belki bir sene sonra e-posta cidden tarih olabilir. Sosyal medya hızla tüketiliyor.

Ölçümleme konusu biraz teknik bir konu olarak görülebilir. Fakat ölçümleme, bir dijital gazetecinin bilmesi gereken ana maddelerdendir. Çünkü yaptığınız işin etkisini internette ölçebilirsiniz. Kimse-nin yapmadığı ve ses getirecek bir haber yapabilirsiniz ama bu haberin etki etti-ği sayıyı insanlar görmek ister. İnternet, medya ve habercilik alanında doğru ve net ölçümlenebilen tek alandır. Ne gazete, ne dergi, ne televizyon internet kadar net ölçülemez. Çünkü internette bir kişinin haberinizi nasıl okuduğunu bile görebilir-siniz. Bir gazetenin tasarımı ne kadar iyi olursa olsun, bir kişinin o gazeteyi nasıl okuduğunu bilemezsiniz; gazeteyi eli-ne aldığında ilk neresine bakıyor, neresi daha çok ilgi çekiyor gibi sonuçlara ulaşa-mazsınız. Oysa dijital gazetecilikte bizim daha fazlasını bilmeye ihtiyacımız var. İnternet sadece reklamlardan para kaza-nan bir mecra. Gazete kadar olmasa da server, çalışan sayısı gibi bazı nedenler-den dolayı internetin de bir takım giderle-

ri var. Tek gelir kaynağı olan reklamı ise Türkiye reyting ölçümleme kurallarına göre alıyorsunuz. Reklam veren kurumlar en çok ziyaretçi alan siteleri tercih eder. İnternet haberciliğinde kalifiye eleman bu-lunamıyor. Çünkü personel kendini biraz geliştirdiğinde ayrılıp kendi işini kuruyor. Bir internet sitesi kurmak aslında çok zor bir iş değil; çok kısa sürede çok güzel bir site kurulabilir. Dijital medya içerisinde fayda-lar barındırıyor; hem habercilik alanında isminizi duyurma açısından, hem kendi işi-nizi kurma açısından çok büyük bir fırsat... Web ölçümleme nedir?

Web ölçümleme, bir web sitesinin ziyaret-çilerinin hangi kaynak aracılığıyla, hangi ülkeden geldiğine kadar ziyaretçi ve tıklan-maya ait birçok veriyi raporlayabilmektir. Asıl amaç hedef tutturmaktır. Bir hedefiniz yoksa, ölçümleme yaptırmanızın da man-tığı yoktur. Geçmiş çalışmalarımızdan bir örnek: Danışmanlık verdiğimiz bir e-tica-

15 ARALIK 2012

Mesut Çelik sunumunda, web ölçümlemelerinin amacından ve ölçümleme için kullanılabilecek farklı hizmet ve araçlardan söz etti. Google Analytics, Social-bakers, AdMOST, Semanticum ve Gemius’u tanıtan Çelik, Yandex Metrica’nın bazı önemli özelliklerine de değindi.

Online ratingve ölçümleme

Mesut ÇelikHaber7 OnlineTeknoloji Ar-Ge Direktörü

“Web sitesine giriş yapan kullanıcının bilgisayarına bir cookie/çerez bırakılır vebunun sayesinde kullanıcının hareketleri kayda alınır.”

ret firmasına Google Analytics çözümünü uyguladık. Gördük ki, kullanıcılar siteyi ziyaret ediyor, ürün de satın almak istiyor; ama “satın al” butonuna bastıktan sonra, bilgilerini girmeden siteden çıkıyor. Tespit ettik ki, satın almak için gidilen son sayfada çok fazla kırmızı rengi var, bu da kullanıcı-ları ürkütüp kaçırmış. Hiçbir şeyi değiştir-medik sitede, sadece kırmızı alanları yeşile çevirdik; ayda satışları tam yüzde 400 arttı. Web ölçümleme nasıl yapılır?

Web sitesine giriş yapan kullanıcının bil-gisayarına bir cookie/çerez bırakılır ve bunun sayesinde kullanıcının hareketle-ri kayda alınır. Bu sayede kullanıcı dav-ranışları izlenebilir ve rapor edilebilir. Çerezler bilgisayarınızda yer tutmaz. Programlanma türlerine göre, 1 yıl bo-yunca da sizi takip edebilir, 100 yıl da. Normal olanlarda bu süre 30 gündür. Avrupa’da çerezler yasaklanıyor

Dünyada bütün ölçümlemeler çerezler üzerinden yapılıyor. Avrupa Birliği’nin 2009’da başlattığı yasa çalışması 10 Ara-lık 2013’te yürürlüğe girecek. Çalışmaya göre çerezlerin kullanılması, “kullanıcının

mahremiyetini ihlâl ettiği” gerekçesi ile yasaklanacak; ancak belirli şartlar altında kullanılabilecek:

Çerezler kullanıcılardan izinsiz olarak bı-rakılamayacak.

Bırakılan çerezlerin ömrü 1 yılı geçemeye-cek.

Ücretsiz haber dönemi sona erebilir Çerez yasağının olumsuz sonuçları da kapıda. Çerezler yasaklanırsa reklamlar ölçümlenemedikleri için reklam-veren-ler tarafından geri çekilecek. Çerez kabul etmeyen kullanıcı maddi yönden değer-siz sayılacak. Bu da ücretli içeriklerin gösterilmeye başlamasına neden olacak. The Guardian, şu anda buna karşı önlemini almış durumda. Ana sayfasında, sizi “Bu sitede çerez uygulaması var” diye uyarır ve daha fazlasını öğrenmeniz için bir sayfaya yönlendirir. Çerez nedir ve ne işe yarar? Bunların cevabını verir. Gerçekten açık-layıcı ve çok güzel bir metin. Baştan size şartları sıralıyor. İş bu yöne doğru gidiyor; ama şu an Türkiye’de medya patronlarının bunu bildiğini zannetmiyorum.

ve sunmalıdır. Herkesin anlayabileceği ba-sitlikte bir döküman olmadan kafalar hep karışık kalacaktır. Örneğin, Yandex Metri-ca ne kadar basit ve sade; mantığı da bir o kadar anlaşılabilir. Bu basitlikte döküman-lar hazırlanmalı ve ölçüm yapılan sitelere bu dökümanlar gönderilmeli. Kimse ma-tematik ya da fizik uzmanı değil sonuçta. Google Analytics nasıl çalışır?

Google Analytics kullanıcıya, bugünün verilerini net olarak ancak ertesi gün suna-biliyor. Sunduğu dataları da 25 aya kadar saklama sözü veriyor. Bunlar en büyük handikapı. Sunduğu verilerde %10 hata payının olabileceğini bildiriyor (ki bu ma-kul sınırdır; %10’un üzerindeki sapmalar, istatistiki veriler için kabul edilemez). Google Analytics, sayfa gösterimlerini sa-yarken, her F5 ile yapılan yenilemeyi de sa-yar. Bu da bir handikap. Sayfa yüklenmesi-ni beklemeye gerek görmeden, onu yeni bir gösterim olarak haneye yazdığı için, bunu kötü amaçlı kullanmak mümkün: Web si-tenize girip devamlı F5’e basarak sayfa gösterimi istatistiğinizi arttırabilirsiniz. Siteden “hemen çıkma” kriteri ise, Google Analytics için 5 saniye ve altı olarak ka-

bul ediliyor. Detaylı raporlama ekranında hangi kullanıcının kaç saniyede çıktığını tüm detayları ile ayrıca görebiliyorsunuz. Yandex Metrica nasıl çalışır?

Yandex Metrica, günlük verilerle geçmi-şin verilerini kıyaslayıp, yarın için size bir tahmin verebilir. Sunduğu veriler ile beraber “tahmin” özelliği bir avantaj. Dataları, 5 dakikada bir en güncel hâl-leri ile size sunar. Sayfa gösterimini ise tüm sayfanın kodları yüklendikten 15 saniye sonra algılar ve hanesine yazar. Dolayısıyla Google Analytics’teki gibi sürekli F5’e basılarak sayfa gösterimi-ni arttırmak burada pek mümkün değil. “Webvisor” de diğer bir özelliği. Bir web sitesini ziyaret edenlerin fare imlecini say-fanın nerelerinde gezdirdiğinden, hangi bağlantıları tıkladığına kadar her türlü hare-keti canlı olarak izleyebiliyorsunuz. Bura-dan kullanıcının okuyucu tavır ve alışkan-lıkları hakkında bir hayli bilgi edinebilmek mümkün. Örneğin, ilk önce ana sayfada nereye bakıyor, hangi haberi tıklıyor, okur-ken fare imleci ile yazıyı takip ediyor mu? Yandex Metrica’da “Tıklanma Hari-

Çerez bırakmanın kişilik haklarını ihlâl eden bir şey olduğu doğru. Hangi haberi okuduğum aslında sizi ilgilendirmez. Fakat insanlar da bu konuda bilinçli değil; çerezle-rini kapatmayı bilenlerin oranı %3-4’lerde. Web ölçümleme araçları

Google Analytics, Yandex Metrica, Social-bakers, adMOST, Semanticum ve Gemius, Türkiye’de kullanılan ölçümleme araçla-rından bazıları. Gemius IAB Derneği’ne bağlı bir kuruluş. IAB Derneği adına Türkiye’de Ipsos-KMG ile beraber Gemius firmasının yaptığı ölçümlemeler kabul gö-rüyor. Ama herkes kendi sitesine ait Goog-le Analytics rakamlarını açmalı ve oyunu açık oynamalı aslında. Şu an sadece hur-riyet.com.tr’nin birinci olduğu bir dünya biliyoruz. Oysa bu sitede her tıklama yeni bir tab’de açılır, ana sayfa arka planda hep açık durmaya devam eder; bunun birinci olmada payı büyük. Fakat bu etik değil.

Gemius ölçümleme kriterleri:

Gemius, Türkiye İstatistik Kurumu’nun “Türkiye genelini temsil eder nitelikte”

olarak belirlediği 12 ili baz alarak offline araştırma yapıyor.

Araştırmaya göre Türkiye’de 12 yaş üzeri 26 milyon internet kullanıcısı var.

Baz alınan 26 milyon internet kullanıcısı, ayda en az 1 kez internete girdiğini söyle-miş olan kişilerden oluşuyor. Böylece 26 milyonluk bir “Türkiye evreni” oluşturu-luyor ve bu evren üzerinden oranlamalar yapılıyor ve rakamlar reklam-verenlere, derneklere ve yayıncılara gönderiliyor.

Sadece bu değil, kullanıcıların internet davranışlarına ait veriler yine random pop-up anketler ile raporlanıyor ve kabul edili-yor. Bu, günümüzde bence çok da sağlıklı görünmeyen bir yöntem. Fakat hiçbir site Google Analytics verilerini kamuya açma-dığı için, Gemius ne derse şimdilik o baz alınıyor. Örneğin, Gemius’un verilerine göre, haber sitelerinden sondakika.com bu ay sıralamada haber7.com’un üzerimizde yer alıyor. Kendi ölçümlemelerimize bak-tığımızda, mümkün görünmeyen bir tablo bu. Dolayısıyla, IAB Gemius nasıl bu so-nuca ulaştığını, hangi matematiksel formü-lü kullandığını neden net olarak anlatmı-yor? Daha anlaşılır bir döküman sunabilir

Mesut Çelik kimdir?

İnternet Medya Planlamasını Türkiye’de ilk yapan isimlerden olan Mesut Çelik, İstanbul Aydın Üniver-sitesi Grafik Tasarım mezunu. Birçok markaya hizmet reklam ajansı sahibi olan Çelik, son 2 yıldır ağırlıklı olarak markaların Sosyal Medya hesaplarının yönetimi ile ilgili çalışıyor. Haber7.com’un eski ve yeni arayüzü hakkındaki tüm çalışmaların takibi ve geliştirmele-ri, yaptığı işlerden yalnızca birkaçı.

tası” da bize önemli bilgiler sunuyor. Sayfanızın üzerinde farklı renk tonla-rı ile size, sayfanızda hangi noktala-ra daha çok tıklandığını gösterebiliyor. Socialbakers

Web sitelerinin değil, onların sosyal ağ-lardaki hesaplarının verimliliğini ölçü-yor. Size kamuya açık datalar verebi-liyor. Dolayısıyla rakip web sitesinin sosyal medyadaki etkileşimi ile kendi sitenizin sosyal medyadaki etkileşimini kıyaslayan raporlar da hazırlayabiliyor. “Marketing Insights” bölümü ile örne-ğin, Facebook’ta son bir ayda kaç kişi ilişki güncellemesini “nişanlı” olarak de-ğiştirmiş, bunu görebiliyoruz. Buna ben-zer bilgiler üzerinden kaç kişinin düğün hazırlığı içinde ya da askere gidecek ol-duğu gibi analizlere ulaşmak mümkün. AdMOST

Yerli Ad Server’ımız... Bir reklam yö-netim server’ı. Hangi reklam, hangi web sitesinde ne kadar istatistik yap-tı? Bu bilgileri raporluyor. Tabi bu ka-dar basite indirgemek doğru değil Ad-

Most reklamveren ve yayıncılar için çok avantajlı çözümler sunan bir AdServer. Semanticum

Bu da bir Türk girişimi. Marka algı ana-lizleri yapıyor. Sistemi kendi başına bı-rakırsanız %50 başarı sağlıyor. Ama editoryal bir destekle, dijital medyadaki yorumların (tweet’lerin, post’ların, vs.) Semanticum’da yer alan bir bölümde “olumlu” veya “olumsuz” olarak işaretlen-mesi durumunda, analiz oranının başarısı da artıyor. Keşke daha fazla zaman olsada Semanticum’u derinlemesine sizlere an-latabilsem. Çünkü Semanticum gerçekten mantığı anlaşılması gereken bir iş yapıyor.

Eskiden gazetelerin rakibi diğer ga-zetelerdi, şimdi ise gazetelerin ra-kibi kendi okuyucuları oldu. In-ternet ve sosyal medya sayesinde eskiden okuyucu olarak bilinen kit-leler artık potansiyel birer gazeteci. Gazetelerin büfede satılan rakipleri-nin arasından sıyrılmak için farklı bir manşet atması gerekirdi ama şimdi bu yeterli değil. Akıllı telefon ve tablet gibi teknolojik araçlar sayesinde gazete büfesi kavramı da değişiyor; gazete bü-feleri artık cebimizde. Gazeteler akıllı telefon kullanan bir okuyucunun dik-katini çekmek için sosyal medya, oyun, kısa mesaj, müzik gibi farklı mecralarla rekabet etmek zorunda.

Durakta otobüs sırasını bekleyen, Starbucks’ta kahvesini içen okuyu-cu eline akıllı telefonunu aldığın-da oyun mu oynayacak? Yoksa ga-zetenin iPhone uygulamasını mı açacak? Gazetelerin yeni rakiplerin-

den birisi de ‘Angry Birds’. Günü-müzdeki gazetelerin işi oldukça zor. “Yakınlaşma” dediğimiz bir süreç yaşı-yoruz. “Convergence” olarak da anılan bu süreçle birlikte gazete, televizyon, in-ternet iç içe geçmiş durumda. Guardian gazetesinin Three Little Pigs adlı tanıtım filmi bu süreci en iyi şekilde anlatıyor. Guardian Üç Domuzcuk masalından yola çıkarak diyor ki, “Acaba bu masal-daki olaylar İngiltere’de gerçekleşsey-di, biz gazete olarak yeni model araç-ları kullanarak bunu nasıl görürdük?” Guardian videosu için: http://bit.ly/12ctnlb

Artık gazete dediğimizde sadece kağıt anlamıyoruz. Bugün gazeteciliğin 4 temel platformu var:

1- Web

2- Kâğıt

3- Mobil

22 ARALIK 2012

Deniz Ergürel uluslararası medyadan başarılı dijital habercilik örneklerini paylaştığı sunumunda kapsamlı haber dosyalarının önemini ve gazeteciliğin artık web, kağıt, tablet ve mobil cihazlar da düşünülerek yapılması gerektiğini vurguladı.

Dijital medyauygulamaları

Deniz ErgürelMedya Derneği Genel SekreteriTeknoloji Yazarı

“Gazeteciliğin esasları modern teknolojilerle zenginleşiyor.”

4- Tablet

Guardian gazetesi bu değişimin ön-cüsü olduğundan kendisine bunu ör-nek almış ve gazeteciliği 4 platform-da yapmaya başlamış. Önümüzdeki gazetecilik süreci de tamamıyla bu! Mesleğin değişmeyen 3 kuralı

Haber değeri taşıyan veri toplamak

Veriler arasında ilişki kurmak

Verileri ve ilişkilerini en basit şekilde paylaşmak

Gazeteciler veri toplar, yazılanları ta-kip eder, bunlar arasında ilişki kurar ve sonra da bunları bir araya getirip oku-yucuya aktarır. Teknoloji değişse de medya bu temel kuralları unutmadan yeni teknikler uygular. Gazeteciliğin esasları modern teknolojilerle zengin-leşiyor. Ben de burada dikkatimi çeken bazı multimedya haber uygulamalarını sıralamak istiyorum:

- The Guardian örneği / Reading The Riots – http://bit.ly/Wzr3TF

Dört dörtlük bir çalışma diyebiliriz. 2011 Ağustos ayında İngiltere’nin çe-şitli şehirlerinde 4-5 günlük yağmalama olayları gerçekleşti. Olaylar sırasında büyük zararlar meydana geldi. Guardi-an sorumlu bir gazetecilik örneği gös-tererek, “bu olaylar neden oldu?” diye sordu önce ve 3 aylık, daha sonra bir yıl-lık çalışmalarla farklı unsurları bir ara-ya getirerek bu haber dosyasını çıkardı. 1000 kişi ile röportaj

Guardian’ın sitesinde etiket uygula-malarını çok kullandığını görüyoruz. Sitede bile “genel haberler” “İngiltere ile ilgili haberler” diye bölümler aç-mış ve daha da aşağı alt başlıklar aç-mış. Kategorilere ayırdığında, okuyucu bunlara daha rahat ulaşıyor. Yağma-lamacılarla röportajlar yaptığı bir bö-lüm var. Burada okuyuculardan destek alıyorlar. Biz 30 kişilik bir ekip kura-cağız ve bu ekibe sizlerden yardımcı olmak isteyen var mıdır? diye bir ilan veriyorlar ve bu ilana 450 kişi başvu-ruyor. Bunların arasından 30 kişiyi seçiyorlar ve bu 30 kişi toplamda bin küsur kişi ile görüşmeler yapıyor. Rö-portajlar sonucunda ortaya toplamda

lışmaya başlıyorlar. Bisiklet sürenlerle röportajlar yapılmış. Bu haber dosyası ciddi ses getirmiş, “neler elde ettik?” diye işin takibi de yapılmış. Grafik tasarım olarak basit bir erişim imkâ-nı var, kullanımı kolay. 2012 yılında İngiltere’de 110 kişi bisiklet kazaların-dan hayatını kaybetmiş ve onlarla ilgili bir foto galeri yapılmış. Haberin tasarı-mındaki temel kriter, rahat erişilebilir-lik. Hazırlanan etiketler sayesinde oku-yucunun da habere katkısı sağlanmış. - The Sunday Times örneği / Tory Tre-asurer Charges £250.000 to meet PM – http://thetim.es/U1NomU

İngiltere Muhafazakâr Partisi saymanı, para karşılığı Başbakan David Came-ron ile özel toplantı ayarlayabileceğini vaat ederek insanlardan rüşvet alıyor. Bir muhabir gizli kimlikle saymana gidiyor ve para karşılığında neler ya-pabileceğini söylediği anı gizli kame-raya çekiyor. Bunu daha sonra web sitesinde yayınlıyor. Bu yayın, hazne-darın istifasına neden oluyor. Sadece bir sayfalık bir haber olayı bitirmiş...

Bir haber 6 yasayı birden değiştiriyor - Las Vegas Sun örneği / Do No Harm – http://bit.ly/ZYnwiu

Las Vegas Sun Gazetesi, halka açık 2.9 milyon hastane kaydını tek tek in-celiyor ve eyaletteki hastanelerin du-rumunu konu alan bir haber dosyası yapıyor. İncelenen kayıtlarda 3 bin 600 vakaanın hastanelerin hataları sebe-biyle oluştuğu tespit edilmiş; 300’den fazla hastanın da hastanelerin hatala-rı sonucu hayatını kaybettiği ortaya konmuş. Bu haber dosyasından sonra eyalet sağlıkla ilgili 6 tane yasa deği-şikliği yapmak zorunda kalıyor. Gaze-tenin web sitesinde yer alan bu haber dosyasına baktığımızda oldukça sade bir tasarıma sahip olduğunu görüyoruz. 5 ayrı bölüme ayrılmış olan haber dos-yasının tümüne tek bir sayfa üzerinden kolayca erişebiliyoruz. Kullanılan re-simler oldukça sade, yalın ve etkileyici. Toplamda 969 tane önlenebilir hata tespit etmişler. Bir infografikle bu has-tanelerin haritada nerede olduğu be-lirtilmiş; fare imleciyle haritada bir hastanenin üzerine gelindiğinde yanda açılan kutuda ise açıklamalar var. Her

3 milyon kelimelik bir arşiv çıkıyor. Bizdeki multimedya habercilikte, ha-bere bir hafta sonra ulaşmak çok zor ama bunlar hepsini bir başlık altında toplamış. Bizim ise Balyoz, Ergenekon gibi toplumu çok yakından ilgilendi-ren davalar hakkında bilgi alabilece-ğimiz derli toplu bir haber sitesi yok. Fısıltı haberciliği

Örneğin, Twitter’da dedikodular çok çabuk yayılıyor ve Guardian bunlar nasıl ortaya çıkmış diye bir çalışma yapıyor. Biri “Londra’daki hayva-nat bahçesinin kapıları açıldı ve vahşi hayvanlar Londra’ya yayıldı” diye bir tweet atıyor. Twitter’da bunu destekle-yenler, soruşturanlar var, tweet’e ina-nıp “evet oldu” diyen de çok oluyor. Toplamda 2.5 milyon tweet incelenmiş bu araştırmada. Dedikoduya inanan-lar ve destek verenler grafikte kırmızı renkte, çoğunluktalar, daha sonra za-manla tweet’in gerçek olmadığı an-laşılınca gördüğünüz gibi grafik ta-mamen küçülüyor ve konu kapanıyor.

‘Google Harita’ alt yapılı infografik

Video unsurları konulmuş, insanlar fa-kirlikten mi yağmaladılar diye... Mu-habirler bölgenin demografik yapısıyla ilgili devlet kurumlarından harita elde edip nerede yaşadıklarını buluyorlar ve bunu olay günlerinin Google haritaları ile kıyaslıyorlar. Ortaya çıkan verilere baktığımızda daha fakir insanların yağ-malama olaylarına karıştığı ortaya çı-kıyor. Böylece yağmalama olaylarının sosyolojik altyapısı ortaya konuluyor. Bunun gibi ciddi emek içeren ça-lışmalar ile kopyala/yapıştır ga-zeteciliğinin önüne geçilebilir. - The Times örneği / “Cities Fit For Cycling” projesi – http://thetim.es/U1LzWR

2009 yılında yine aynı mantıkta bir ha-ber projesi var ve hepsi tek bir sayfada. Bu da İngiltere’de bisiklet kullanımının yaygınlaşması için yapılmış bir sosyal kampanya / habercilik çalışması. Çıkış noktası da bir muhabirin kamyon al-tında kalması; o yüzden böyle bir ça-

bir küçük karenin üzerine geldiğiniz-de neden şikâyet yapıldığını görebili-yorsunuz. Bu haber dosyasında video da kullanılmış. Bir hastane yöneticisi ile röportaj videosu var örneğin. “Web sitenize baktım, yayınladığınız dosya-ları inceledim,” diyor yönetici, “ciddi bir sorunla karşı karşıyaymışız!” Ga-zeteci resmen sorguluyor. Böyle bir çalışma yaptığınızda kayıtsız kalın-maz. Çünkü birebir insanlara dokunan bir konu. Las Vegas Sun bu habercilik başarısıyla eyalette sağlık alanında 6 yasanın değiştirilmesine sebep olmuş. - Los Angeles Times örneği / Occupy L.A. Eviction – http://bit.ly/R8NBHJ

İnsanlar bir caddeye çadır kurup orayı işgâl ediyordu; bu bir protesto hareke-tiydi. Bu gazete de olayın başlangıcın-dan bitişine bir arşiv oluşturmuş. Ko-nuları kategorilere ayırmışlar. Burada bir gazetecinin sosyal medyayı nasıl kullandığını görebiliyorsunuz. Olaydan önce muhabirler bölgeye kamera yer-leştirmiş; bu sayede olayı siteden anlık olarak izliyebiliyorsunuz. Burada tüm olayın akışını ve polisin müdahalesini görüyorsunuz. Toplumsal olaylarda bu

tip videolarla okuyuculara farklı bir içerik sunma seçeneğine sahipsiniz. Yeni Zelanda’dan bir örnek

- Stuff Gazetesi örneği / 12:51 A year on – http://bit.ly/VVYxpp

Saat 12:51’de meydana gelen 24 sani-yelik 6.3 şiddetinde bir depremde 185 kişi hayatını kaybetmiş. Bu şehrin bir gazetesi de (Stuff), depremin yıl dönü-münde, web sayfasında 5 bölümlük bir haber dosyası hazırlıyor. “O gün” “İn-sanlarımız” gibi bölümler bu depremi ve yaşanan dramı anlatan haberlerle dolu. Ölen doktorların, gazetecilerin fotoğrafları var. Deprem anında insan-lar telefonlarıyla nasıl mesajlar gönder-miş? Gazete bunları grafikle sunmuş; mesajı atan kimdir, ne iş yapar (tabii ki katılanların iznini alarak) gazete bir infografik hazırlamış. Bu, olayın in-san boyutunu göstermek açısından et-kili. Ayrıca haber dosyasında deprem sonrası şehrin zarar gören bölgelerini gösteren haritalar, infografikler mev-cut. Foto galerilerde aynı yerin deprem öncesi ve sonrası hâlini, fare imleciyle fotoğrafı sağa sola kaydırarak görebili-

“’Yakınlaşma’ dediğimiz bir süreç yaşıyoruz.‘Convergence’ olarak anılan bu süreçle birlikte gazete, televizyon, internet iç içe geçmiş durumda.”

yoruz. Bunun çarpıcı bir etkisi oluyor. Sonuç olarak bunlar hakikaten özel ça-lışmalar. Bu tip çalışmalar çokça emek, biraz hayal gücü ve merak isteyen ko-nular. Ama bunlar yapıldığı zaman ga-zetenin yahut yayın kuruluşunun marka değerine çok ciddi anlamda ve önem-li katkılarda bulunacak çalışmalar. Gazeteciliğin aslında temeli değiş-miyor. Veri toplamak, ilişkilendir-mek, sonra da okuyucuya en basit, en sade şekilde aktarmak; bunlar hiç-bir zaman değişmeyecek. Ama ta-bii araçlar her zaman çeşitleniyor. Uluslararası medyadan diğer güzel ör-nekler için Deniz Ergürel’in blogunu ziyaret edebilirsiniz: http://www.deni-zergurel.net/multimedya-habercilik-uy-gulamalari/

Deniz Ergürel kimdir?

Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden 1999 yılında mezun olan Deniz Ergü-rel, TV8’de program yönetmen yar-dımcılığı, NTV lifestyle departmanın-da prodüktörlük yaptı. 2001 yılında iş deneyimini arttırmak ve dil öğrenmek amacıyla Meksika’ya gitti. Finans ve ticaret alanında çalıştı. Brezilya ve ABD pazarlarında görev aldı. Med-ya Derneği’nin kuruluşundan bu yana genel sekreterlik görevini yürüten De-niz Ergürel, iyi derecede İngilizce, İs-panyolca ve Portekizce konuşmaktadır. Yeni teknolojiler ve sosyal medya ala-nında yazılar yazan Ergürel’in kişisel ilgi alanları arasında dijital gazeteci-lik, fotoğrafçılık ve yeni medya iş mo-delleri vardır.

“Gazeteciliğin aslında temeli değişmiyor. Veri toplamak, ilişkilendirmek, sonra da okuyucuya en basit, en sade şekilde aktarmak; bunlar hiçbir zaman değişmeyecek. Ama tabii araçlar her zaman çeşitleniyor.”

Biz yayın grubu olarak her yıl “Yeni Medya Düzeni” adı altında bir konfe-rans düzenliyoruz. “Yeni medya nedir? Dünya nereye doğru gidiyor? İçinde bulunduğumuz alanda şartlar nasıl olu-şuyor? Nerelere bayrak dikmeliyiz?” gibi konularda biraz önümüzü görebil-mek, projeksiyon üretebilmek amacıy-la; uluslararası çapta önemli girişim ve keşiflerin altında imzası bulunan kişi-leri davet ediyoruz Türkiye’ye. Onlar-ca uzmanı konuk ettik. Hepsinin ortak görüşü; yeni kuşağın başta haber olmak üzere enformasyonu ve eğlenceyi di-jital mecralardan edinme alışkanlığı-nın kâğıt baskı teknolojisinin sonunu hazırladığı yönündeydi. Değişik va-delerde ömrünü biçtiğimiz bir süreç. Gerçekten de sadece sosyal alışkanlık-lar değil, içerik-üretim-uygulama-pay-laşım kolaylığı ve ekonomik fayda açı-sından da dijital mecralar bugün düzenin vazgeçilmez unsuru hâline geldi. Masa ve dizüstü bilgisayarlar kadar tabletler,

cep telefonları, bazı yeni alet ve aksesu-arlar iletişim düzeninin kolay kullanıla-bilir aygıtları. Bilgiye, habere ve eğlen-ceye ulaşım artık her zamankinden daha kolay ve ulaşım imkânı herkese eşit. Günümüzde online yayınlar, internet siteleri ve giderek yaygınlaşan tablet bilgisayarlardaki versiyonlarımızda; yüzlerce sayfaya, binlerce video ve ha-bere, ses dosyalarına, fotoğraf galerile-rine, multimedya modüllerine sahibiz. Üstelik okuyucunun gönderdiği soru, görüş ve önerileri okuyup onlarla ileti-şim kurabiliyoruz. Sosyal medya enteg-rasyonuyla okuyucu, izleyici ve dinle-yicilerimizin görüş ve taleplerini daha etkin bir şekilde takip edebiliyoruz. İz-leyici, dinleyici ve okuyucu takipçileri-mizin haber ve bilgi içeriğine doğrudan katkısı sayesinde artık dijital gazetele-rimizi halkla birlikte hazırlamaktayız. Özetle, kitle iletişiminde dijital dev-rimin değişim ve dönüşüm şafağında

22 ARALIK 2012

Ahmet Yeşiltepe sunumunda, “bir medya kuruluşu med-ya etiğini gözeterek internetteki haber içeriğinden nasıl para kazanabilir? Yeni medyanın içinde neler var? Rek-lam gelirlerinin önemi ne boyutta? İnternet haberciliği nasıl olmalı?” gibi sorulara yanıt aradı.

Yeni medyanınyeni iş modelleri

Ahmet YeşiltepeNTVMSNBCGenel Yayın Yönetmeni

“Habercilikte bir ‘ürün’ değil bir ‘hizmet’ veriliyor olduğunun bilinciyle hareket edilirse belki doğru dama-ra ulaşılabilir. Bunun için öncelikle gerçek müşterinin reklamcı değil, okur olduğunu unutmamak gerekiyor.”

muazzam bir sürece tanıklık ediyoruz. Newsweek dergisi baskıyı durdurup dijitale geçerken, New York Times da bunun için 2015 yılını hedeflerken; dünyanın pek çok yerindeki medya gruplarının, benzer nitelikte kararlar al-dığını görüyoruz. Dünya devleri yarın-ki medya için dijital çözümler üretmek üzere harıl harıl çalışırken, yerel-böl-gesel ve ulusal yayın yapan küçük-orta ve büyük ölçekli tüm kuruluşların ini-siyatifi harekete geçirmemesi ve deği-şimi ıskalaması büyük bir hata olur. O yüzden sizler buradasınız ve bu yüzden Medya Derneği’ne teşekkür ederim. Üç milyarı aşacak internet kullanıcı-sı ve iki katına çıkacak olan internet ekonomisiyle devam edecek dünya yoluna. Türkiye ise genç kuşakla ha-ber, enformasyon ve eğlenceyi dijital-den almaya daha fazla devam edecek. Yeni medya nedir?

Yeni medyanın altyapısını dijital mec-radan, dijital ortamdan aldığını söyleye-bilirim. Ayrıca kullanıcı etkileşimleri, kullanıcı katılımları ve toplumu oluş-turabilmenin yanında, demokratik bir

şekilde yaratım-yayın-dağıtım ve tüke-time olanak veren ve dijital mecrada or-taya çıkan bir yayın alanı olarak kabul edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Yeni medyanın başka bir tanımı, “Gerçek za-manlı, kontrol mekanizmalardan uzak bir şekilde içerik üretebilmek” olabilir. Bu yeni düzende, teknolojik gelişme-nin de etkisiyle birçok irili ufaklı rakip oluşuyor ve bu rakipler arasından sıy-rılarak kullanıcılara ulaşmak her geçen gün zorlaşıyor. Yeni medyanın getirmiş olduğu değişimi avantaja çevirebilmek için önümüzdeki dönemlerde haber-cileri gerçekten zor bir sınav bekliyor. Habercilikte bir “ürün” değil bir “hizmet” veriliyor olduğunun bilinciyle hareket edilirse belki doğru damara ulaşılabilir. Haber içeriği - reklam ilişkisi

Haberde, içerikle reklam bir çatışma hâli içerisinde. Haber yayın organları kendilerini öncü görmeye meyilli hâl-deler. Bu nedenle zamanın gerisinde kalmış olduklarına pek inanmak iste-miyorlar. Günümüzde bu bakış açısı, içerikle reklam arasında bir duvar öre-

modeli 15 yıl önce Wall Street Jour-nal tarafından uygulanmaya başlan-dı. Geçtiğimiz yıllarda birçok medya kuruluşu bu modele uydu. New York Times da içeriğini parayla satıyor. Bunlara tamamen karşı çıkan da The Guardian, Daily Mail, Washington Post. Onlar da içerik satmaktan zi-yade, içeriği verirken yanına başka bir şey koymanın yollarını arıyorlar. İçerik için para ödeme konusu sektörde tartışılan konuların başında geliyor. Üc-retsiz bilgi çağında çoğu şirketin içerik-leri ücretli satma düşüncesi günümüzde kısa vadede baktığımızda pek gerçekçi görünmüyor. Öyle bir içerik yapacaksı-nız ki adam ona hakikaten para verecek.

New York Times, Wall Street Journal gibi gazetelerin içeriğinin satın alın-dığını gördüğümüzde şaşırıyoruz da, ne zaman onlar gibi olacağız veya ne zaman Times’ı satın alan bir kitleye sahip olacağız? İster istemez insanın umudu kırılıyor. Ücretsiz bilgi ça-ğında, özellikle Türkiye koşullarında içerik satmanın şu an için pek doğ-ru bir model olduğunu söyleyemeyiz.

Mobilde potansiyel artıyor

Yeni medyanın son yıllardaki tartışma-lı konusu bu. Herkes “mobile yatırım yapın” diyor ama mobile de reklam verenlerin veya reklam ajanslarının en azından şu anda çok büyük bir bütçe ayırmadıklarını görüyoruz. Ayrıca biz içerik sağlayıcıları, yani haber üreten-lerin bu konuya çok da özen gösterme-diğini düşünüyorum.

Benim başında bulunduğum marka, bu-nun için çok özel bir iş yapıyor. Biz şu gördüğünüz cep telefonları için cihaza uygun bir bakış açısı ve izleme kolaylı-ğı sağlayacak içerik üretiyoruz. Bunun için ayrı bir spiker, kamera, kamera-man, farklı bir teknik süreç kullanıyo-ruz. Bu kadar emek, maliyet, çaba bize çok da fazla karşılık getirmedi, ama büyük bir ödül ve saygınlık getirdi. Hayatta her şey para değil; itibarı satın alamazsınız. “İtibar her şeydir” diyen bir kurumdayım. İyi bir itibar yöneti-mi yapıyoruz. Israrla haberlerimizi cep telefonlarına uyumlu bir şekilde gön-dermeye devam ediyoruz ve edeceğiz. Önümüzdeki birkaç sene içinde mo-

rek haberciliğin daha da zor konuma gelmesine neden oluyor. Haber yapmak bir reklamcı ve patron açısından “bu-siness” ama sizin açınızdan bambaşka bir duygu. Bambaşka bir ruhla eliniz-de kameranızla ya da kayıt cihazınızla yola çıkıyorsunuz. Ama o ruh; parayı yatıran, riski alan girişimci ya da “bu-siness” dediğimiz, bu işi yapan adam için öyle değil. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde yeni çıkan bir grup pat-ron (özellikle medyada / habercilikte) bu ruhtan biraz soyutlanmış durumda maalesef. Gerçek müşterinin reklam-cı değil, okur olduğunu unutuyorlar. Düşük reklam gelirleri bir sorun

Günümüzde bir takım şartlar nedeniy-le medyanın iş modelleri değişti. Bu iş modellerine yanıt veremeyen mecra ise bence reklamcılık oldu. Markalardan ve ajanslardan sürekli duyduğumuz “internetin yükselen potansiyeli,” rek-lam bütçelerine bakıldığında bize çok da fazla yansımadı. Türkiye’de, özel-likle televizyona ayrılan reklam bütçe-sinin internet ve mobil ile karşılaştırıl-dığında çok daha yüksek kaldığı ortada.

Online habercilik sektörünün düşük ge-lirinin bir başka sebebi ise, internet sek-töründe yayınlanan reklamların orantı-sız dağılımıdır.

Online reklam harcamalarında en bü-yük pay arama motorları üzerinden verilen reklamlar; arama motorlarında sürekli karşımıza çıkan bannerlar ya da benzer nitelikli reklam uygulamaları... Haber siteleri ise bu dağılımda baskın oyunculara yakın bile sayılamayacak seviyede. Basılı yayıncılığın getirdiği geliri, her gün yeni rakiplerin türediği online yayıncılık sektöründen bekle-mek, günümüz için saf bir umut ben-ce. Ama tabii ki şu da gerçek; hızla bu orantısız dağılım değişiyor; özellikle Batı ülkelerinde... Habere gerçekten ih-tiyaç duyan ve habere gerçekten para ve zaman ayıran ülkelerde böyle bir man-zara var. Ama gelişmekte olan ülkeler-de çok da fazla örneğini göremiyoruz; bu orantısız dağılım devam ediyor. İçeriği satmak?

Bunu, parayı başka türlü kazanmak olarak tanımlayabiliriz. İçeriği satma

hizmetin içine değer katıyorsunuzdur.

‘Ürün’ değil ‘hizmet’ mottosunu unut-mayalım. Online’daki başarı, içerik hazırlamaktan değil, kullanıcıların is-teklerine cevap verebilmekten, yani on-larla alışverişte bulunabilmekten geçer. Para kazanmak için çok sayıda yol olabilir; ilkelerinizden uzakla-şarak haber yapmak bu yollardan biri değil. İnsanları kandırmayın. İnternet haberciliğinin Türkiye’deki durumu ne olmalı?

İnternet / mobil mecralarına özel kame-raman ve muhabir kadroları oluşturul-malı.

Kopyala-yapıştır haberciliğinin emek hırsızlığı olduğu unutulmamalı. Ayrıca unutmamalı ki;

Haber her şekli ile bir itibar meselesi-dir.

Eğlendirerek bilgilendirme prensibin-den çok uzaklaşmamalıdır.

Hızlı ve ulaşılabilir olmak için teknolo-jinin tüm olanakları kullanılmalıdır.

Kullanıcı deneyimi önemli.

Ölçülebilirlik önemli.

Reklam stratejisi doğru belirlenmeli.

Sosyal medya ve kullanıcı etkileşimin-den kaçınılmamalı.

Editör ve yazılım ekibiniz çok önemli. Onların kalitesi kullanıcılarınızı doğru-dan etkiler.

Ahmet Yeşiltepe kimdir?

Yaklaşık 20 yıldır Türk medyasında mu-habir, editör, yapımcı ve idareci olarak çeşitli görevlerde bulundu. NTVMSNBC.com‘un Genel Yayın Yönetmenliğini sür-düren Ahmet Yeşiltepe, NTV’de yayınla-nan Zaman Yolcusu ve Tarih Konuşmala-rı programlarını hazırlayıp sunmaktadır. Gazetecilik, Sinema ve Televizyon temel eğitiminin yanısıra Uluslararası Politika ve İş İdaresi alanlarında yüksek lisansa sahiptir. NTV Radyo’da Babil Kulesi ve Sözcüklerin Tarihi programlarını hazır-layıp sunmaktadır. NTV Tarih Dergisi’nin Danışma Kurulu’nda yer alan ve buraya yazılar yazan Ahmet Yeşiltepe, aynı za-manda Doğuş Yayın Grubu’nu temsilen Basın Konseyi Yüksek Kurulu üyesidir.

bilin bilgisayarı geçeceği tahmin edi-liyor. Türkiye’de henüz onun bir kı-pırtısını görmedik. Mobil mecralar, içeriğin gösterildiği bir alandan çok daha fazlasıdır. İnternet ve mobil inter-net reklam fiyatlarına bakarsak, mobil reklam fiyatları internet reklamlarının onda biri. Ortada felâket bir durum var. Offline reklamlar için 100 lira harca-nıyorsa, internet-online reklamlar için 10 lira, mobil reklamlar içinse sadece 1 lira harcanıyor. Mobil reklam henüz gelişiminin başında; eğer şirketler ta-rafından doğru kullanılırsa, mobil in-ternet reklam fiyatları arttırılabilir. Bu tabii sektörde alınacak birtakım karar-larla ilgilidir ve bunlar yeni bir iş mo-delini ortaya çıkaracaktır. Bu da ancak reklam ajansları ile içerik üreticileri birlikte çalışırsa mümkün olabilecek. Editöryal kalite de düşük...

Reklam gelirlerinin düşük olması nede-niyle haber sitelerinde az insan çalışı-yor, muhabir kadroları bir türlü oluşa-mıyor; bir türlü gerçekten kaliteli bilgi birikimine, standart genel kültür sevi-yesine sahip, deneyimi olan editörler

bulunamıyor. Kendi dilini bile bilme-yen editörlerimiz var.

Bu değişimden kârlı çıkmak isteyen şirketler yeni iş modellerini araştırma-ya devam ediyor. Kendilerine uygun olanları belirlemeye çalışıyor. Bu şir-ketleri incelediğinizde web’i bir yer olarak değil, bir yön (apayrı bir plat-form) olarak benimsediklerini görüyor-sunuz. Online olarak verilen hizmet, offline gazetede var olanın internete devşirilmiş hâli değil. Tamamen in-ternet için yaratılmış; bu dünyanın, bu mecranın ruhuna uygun bir içerik... Haberler bir ürün değil, hizmettir

Önce yaptığınız işin bir hizmet olduğu-nu kabul edin. Belki bu işin romantik tarafıdır ama BBC’nin bile başarısında bu var. Haberleri topluma bilgi verme amacıyla yapıyorlar.

Facebook ve Twitter aşırı derecede kişi-selleştirilmiş bir mecra. Çevrenizdeki-lerden haberdar olmanızı ve onlarla ile-tişim kurmanızı sağlıyor. Sosyal medya entegrasyonunuz iyiyse ve bu hizmetle-ri doğru bir şekilde kullanabiliyorsanız,