1

МОНГОЛ УЛСЫН 2011 ОНЫ ТӨСВИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

1. МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ХЭТИЙН ТӨЛӨВ

2. ТӨСВИЙН ОРЛОГЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, УРЬДЧИЛСАН ГҮЙЦЭТГЭЛ

3. 2011 ОНЫ НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ҮР ДҮНГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД

4. ТӨСВИЙН ОРЛОГО

5. УРСГАЛ ЗАРДАЛ

6. ТУСГАЙ САНГУУД

7. ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

8. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН ТӨСӨВ

9. НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН САНГИЙН ТӨСӨВ

10. ГАДААДЫН ЗЭЭЛ, ТУСЛАМЖААР САНХҮҮЖИХ ТӨСӨЛ, ХӨТӨЛБӨРҮҮД

11. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ӨРИЙН УДИРДЛАГА, БОНД, ДАМЖУУЛАН ЗЭЭЛ

2010 ОНЫ МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЕРӨНХИЙ БАЙДАЛ

2009 оны сүүлийн улиралаас эхлэн дэлхийн зах зээлд Азийн зарим орнуудын эдийн засаг

сэргэж, манай экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүний үнүүд өссөн, уул уурхайн салбарын

томоохон хөрөнгө оруулалтын бүтээн байгуулалтын ажил хийгдэж эхэлсэн, нүүрсний

экспортын өсөлт зэргээс шалтгаалан эдийн засаг огцом сэргэж эхэллээ. 2010 оны

хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр эдийн засгийн өсөлт 7.5 хувьд байхаар байгаа хэдий ч

хөдөө аж ахуйн салбарт байгаль цаг уурын тааламжгүй байдлаас үүдэж огцом уналтыг

бий болгож, энэ нь эргээд нийт эдийн засагт нийлүүлэлтийн шок үүсгээд байна.

Нэг талаас эдийн засаг сэргэж байгаа, нөгөө талаас хөдөө аж ахуйгаас үүдэлтэй шок нь

инфляцийн түвшинг огцом нэмэгдүүлж 2010 оны эцэст хэрэглээний үнийн индекс 9.8

хувьд хүрэхээр байна.

Зэсийн үнийн өсөлт тогтвортой өндөр байхаар олон улсын байгууллагаас таамаглаж

байгаа нь манай аж үйлдвэрийн салбарын өсөлтөд сайнаар нөлөөлөн, үүгээр дамжин

эдийн засгийн өндөр өсөлтийг бий болгож байна.

-10.0

-5.0

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0жилээр улиралаар

Эдийн засаг сэргэж, дотоодын эрэлтийг нэмэгдүүлсэн, мөн Оюу-Толгойн бүтээн

байгуулалттай холбоотойгоор импортын хэмжээг нэмэгдүүлж 2010 онд импортын нийт

дүн 2890.7 сая.ам долларт хүрэхээр байгаа нь өмнөх он-эдийн засгийн хямралын үетэй

харьцуулбал 35.63 хувиар өндөр байх юм. Түүнчлэн дэлхийн зах зээл дээр зэсийн үнийн

1  

өсөлт болон БНХАУ-ын импортын эрэлт өндөр байгаагаас үүдэж манай улсын экспортын

хэмжээ өсч байна. Зэсээс гадна нүүрс болон бусад ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний

экспорт нэмэгдэж 2010 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр экспортын нийт дүн 2292.6

сая.ам.доллар байхаар байна. Энэ нь 2009 онтой харьцуулбал 20.5 хувиар өснө.

2037.8

3546

2008.8

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

2007 (I-VII) 2008 (I-VII) 2009 (I-VII)

Гадаад худалдааны нийт эргэлт, сая.ам доллараар

3207.7

2010 (I-VII)

Гадаад худалдааны алдагдал 2010 онд нэмэгдэхээр байна. Түүнээс гадна гадаадын хөрөнгө

оруулагчид манай улсын уул уурхайг сонирхон гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт

өссөнөөс манай улсын гадаад валютын дотогшоо урсгал нэмэгдэж байна. Гадаад валютын

цэвэр албан нөөц эхний 7 сарын байдлаар 1279.3 сая ам.долларт хүрсэн бөгөөд оны эцэст

1492.9 сая.ам долларт хүрнэ.

Гадаад валютын нөөц нэмэгдсэнээс үүдэж валютын нийлүүлэлт нэмэгдэж, төгрөгийн

ам.доллартай харьцах ханш 2010 оны эхнээс чангарсаар байгаа жилийн дунджаар 1363

төгрөгт хүрэхээр байна.

Засгийн газраас төсвийн хэт тэлэх бодлого явуулах нь макро эдийн засгийн тогтворгүй

байдалд хүргэх, инфляцийг онилох мөнгөний бодлого дарамт үзүүлэх, хувийн салбарыг

шахах, түүнчлэн зэсийн үнийн бууралтаас үүсэх төсвийн тогтворгүй байдалд хүргэж

байгааг хязгаарлахыг зүйтэй гэж үзэн төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг

батлуулсан.

2  

Эдийн засгийн өсөлт. Дэлхий нийтийг хамарсан санхүү, эдийн засгийн хямралын

нөлөөгөөр 2009 онд манай улсын эдийн засгийн өсөлт саарч урьдчилсан гүйцэтгэлээр -1.6

хувиар буурсан. Үүнд ХАА-н салбараас бусад боловсруулах аж үйлдвэр, барилга,

жижиглэн болон бөөний худалдаа, санхүүгийн салбарын бууралт, бараа бүтээгдэхүүний

цэвэр татварын хэмжээ огцом буурсан зэрэг хүчин зүйлүүд нөлөөлжээ.

Зураг 1. Эдийн засгийн өсөлт, хувь, Нэг хүнд ногдох

ДНБ –ий хэмжээ, ам.доллар

Харин 2010

онд манай улсын

эдийн засгийн

бодит өсөлт 7.5

хувь байхаар

урьдчилан

тооцоолж байна.

Энэ онд ХАА-н

салбар буурахаар

байгаа бол аж

үйлдвэр,

үйлчилгээний салбарын өсөлт 10 хувиас дээш байна гэж тооцлоо.

1221.4 1502.8

19361550.9

1904.7

8.6

10.28.9

‐1.6

7.5

‐4

‐2

0

2

4

6

8

10

12

0

500

1000

1500

2000

2500

2006 2007 2008 2009 2010

Нэг хүнд ногдох ДНБ, ам.долларЭдийн засгийн бодит өсөлт

Хөдөө аж ахуйн салбар. Өвөлжилт, цаг агаарын хүндрэлээс болж 2010 оны хувьд том

малын зүй бус хорогдол өмнөх жилүүдийнхээс өсч 9.7 саяд хүрсэн байна. Том малын зүй

бус хорогдол өндөр байгаатай холбоотойгоор мал аж ахуйн салбарын бүтээгдэхүүн болох

малын мах, сүү, ноос, ноолуурын хэмжээ буурсан байна. Ялангуяа, ямааны зүй бус

хорогдол их байгаа нь мал аж ахуйн салбарын гол түүхий эд болох ноолуурын гарцыг

ихээхэн бууруулж байна. Мөн түүнчлэн, бойжуулсан төлийн тоо оны эхний хагас жилийн

байдлаар 7.3 сая байгаа нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 46.6 хувиар буурсан байна. Эдгээр

хүчин зүйлс нь мал аж ахуйн салбарын нэмэгдэл өртгийг бууруулахад голлон нөлөөлж

байна.

3  

Газар тариалангийн салбарын хувьд “Атрын 3 дахь аяны” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд

энэ онд улсын хэмжээнд урьдчилсан байдлаар 338.8 мянган тонн үр тариа, үүнээс 329.8

мянган тонн буудай, 156.1 мянган тонн төмс, 90.1 мянган тонн хүнсний ногоо хураан

авахаар байна. Үүнээс харахад хураан авах буудайн хэмжээ өмнөх оныхоос буурахаар

байгаа бол төмс, хүнсний ногооны хэмжээ өсөхөөр байна.

Аж үйлдвэр, барилгын салбар. 2010 оны хувьд нүүрс, газрын тос, төмрийн хүдэр зэрэг

уул уурхайн гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн хэмжээ өсөх төлөвтэй байна.

Шинээр ашиглалтанд орсон Овоот толгой, Ухаа худаг, Хөшөөтийн нүүрсний уурхайн

олборлолтын хүчин чадал нэмэгдэж нүүрсний олборлолт өсч байна. Мөн Төмөртэй,

Баянгол, Таяннуур, Харангат, Элстэй, Баргилт зэрэг төмрийн хүдрийн уурхайнуудын

олборлолтын хүчин чадал нэмэгдэхээр байна. Тамсаг, Дорноговийн сав газруудад газрын

тосны ордуудын хайгуул, судалгаа шинжилгээний ажил дуусч олборлолтын ажил

эхэлснээр газрын тосны олборлолт нэмэгдэх юм.

Боловсруулах аж үйлдвэрийн салбараас хүнсний үйлдвэрлэл нэлээд нэмэгдэхээр байна.

Үүнд мах, үр тариа, гурилын үйлдвэрлэл, сүү, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл орж байна.

Мөн арьс шир боловсруулах үйлдвэрлэл, барилгын материалын үйлдвэрлэл өсөхөөр

байна. Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжиж улсын төсвөөс 30 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө

гаргасны үр дүнд 2009 онд шинээр сүүний 7, мах боловсруулах 3 үйлдвэр ашиглалтад

орсон байна.

Оюутолгой төслийн барилга, бүтээн байгуулалт, мянганы замын барилгын ажлын

үргэлжлэл зэрэг томоохон бүтээн байгуулалтын ажил хийгдэхээр байгаа нь барилгын

салбарын өсөлтийг 2010 онд нэмэгдүүлж байна.

Үйлчилгээний салбар. 2009 онд бууралтанд ороод байсан бөөний болон жижиглэн

худалдаа, зочид буудал, зоогийн газар, санхүүгийн үйл ажиллагаа зэрэг үйлчилгээний

голлох салбарууд сэргэж үйл ажиллагаа нь жигдэрснээр эдгээр салбаруудад өсөлт

гарахаар байна. Уул уурхайн салбарын олборлолт нэмэгдэж байгаа болон Оюутолгой

төслийн барилга, бүтээн байгуулалтын ажил эхэлж байгаатай холбогдон ачаа

тээвэрлэлтийн хэмжээ нэмэгдэж энэ нь тээврийн салбарт өсөлтийг бий болгож байна.

4  

Дээрх салбаруудын өсөлтийг тооцоолж үзэхэд урьдчилсан байдлаар эдийн засгийн өсөлт

2010 онд 7.5 хувь болж, 2010 оны Үндсэн чиглэлд тусгагдсан 7.4 хувийн өсөлтийг

хангахаар байна.

Нэг хүнд ногдох ДНБ-ий хэмжээ 2010 онд 2009 оны түвшингээс нэмэгдэж 1874.0

ам.долларт хүрэхээр байна.

Инфляци. Манай орны байгаль, цаг уурын нөхцөлөөс шалтгаалж эдийн засгийн үйл

ажиллагаа, инфляцийн түвшин улирлын хэлбэлзэлтэй байдаг билээ. Инфляцийн түвшин

жилийн 12-5 дугаар сарын хооронд өсөх хандлагатай байдаг бол жилийн 6-11 дүгээр

сарын хооронд буурах үйл явц ажиглагддаг. Хэрэглээний сагсны 12 бүлэг бараанаас

ерөнхий индекст хамгийн их жин эзэлдэг, гол нөлөөтэй нь хүнсний барааны бүлэг бөгөөд

сагсан дахь 287 нэр төрлийн бараа, үйлчилгээнээс мах, шатахуун, цахилгаан дулааны үнэ

өсөх нь бусад бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өсөх суурь нөхцөл болж, инфляци нэмэгдэхэд

хүргэдэг.

Манай орны ихэнхи нутгийг хамарсан зудын уршгаар 2010 он гарсаар 9.7 сая толгой мал

хорогдоод байна. Түүнчлэн ихэнхи аймагт малын тарга, тэвээрэг муу байгаагаас махны

нийлүүлэлт хомсдож зах зээлд махны үнэ төдийлөн буурахгүй байна. Нийслэлийн

захирагчийн ажлын албанаас 2009 оны намар 9 компаниар дамжуулан 2700 тонн мах

нөөцөлсөн бөгөөд энэ оны 4 дүгээр сараас эхлэн худалдаанд гаргаж борлуулсан байна.

Ирэх жилүүдэд махны үнийг тогтвортой байлгах үүднээс 2011 оноос эхлэн жил бүр 12

мянган тонн мах нөөцлөхөөр Засгийн газрын шийдвэр гарсан.

Манай улсын хувьд энэ онд 329.8 мянган тонн буудай хураан авахаас гадна нөөцөнд

байгаа буудайн хэмжээг нэмж тооцвол 2010-2011 оны дотоодын гурилын хэрэгцээг бүрэн

хангах бололцоотой байна. Иймээс цаашид гурилын үнэ төдийлөн өсөхөөргүй байна.

Эрчим хүчний зохицуулах газар 2010 оны 1 дүгээр сарын 15-аас эхлэн дулааны үнийг 14.5

хувиар, аж ахуйн нэгжийн зориулалттай цахилгааны үнийг 17.35 хувиар тус тус

нэмэгдүүлсэн. Мөн 2010 оны 6 дугаар сарын 15-аас иргэдийн ахуйн зориулалттай

цахилгааны үнийг 17.6 хувиар нэмэгдүүлсэн байна. Ингэснээр 2010 онд цахилгаан,

дулааны үнэ тариф дундажаар 17 хувиар өссөн байна.

5  

Түүнчлэ

бүлийн

зарцуулж

сангийн

цалин,

тэтгэмжи

нэмэгдүү

эн Засгийн г

мөнгө, жир

ж байсан б

мөнгө энэ

нийгмийн

ийн хэмжээ

үлэхээр бай

газар 2009 о

рэмсэн боло

бол 2010 он

онд 320 гар

даатгалын

эг 30 хувиар

йна.

онд хүүхдий

он хөхүүл э

ны 2 дугаа

руй тэрбум

н сан бол

р өсгөх зэр

йн мөнгө, ш

эхийн тэтгэ

ар сараас эх

төгрөг бол

лон нийгм

рэг нь инфл

шинэ төрсөн

эмжид нийт

хлэн олгож

ж байгаа, м

ийн халам

ляцийн түвш

н хүүхдийн м

т 100 тэрбу

ж эхэлсэн “

мөн төрийн

мжийн сан

шинг оны э

мөнгө, шин

ум орчим тө

Хүний хөгж

албан хаагч

нгийн тэтг

эцэст 9.8 ху

нэ гэр

өгрөг

жил”

чдын

гэвэр,

увиар

Зураг 3. Инфляцийн түвшин

Валюты

өөрчлөлт

орны экс

үнэ тогт

хувиар ө

байсан б

байна.

Гадаад х

онд 2.2

ын ханш. М

төөс шалтг

спортын гол

твортой өсч

өссөн байна

бол 2010 он

худалдаа. С

хувиар буу

0

5

10

15

20

25

Манай улсын

аалж хэлбэл

л нэрийн бү

байгаагаас

а. 2009 оны

д бага зэрэг

Санхүү, эди

урсан. Үүнэ

0

5

2005

9.5

Инфл

н валютын х

лзэж байна

үтээгдэхүүн

с экспортын

эцэст төгрө

г чангарч ж

ийн засгийн

ээс үүдэн д

2006 200

4.8

1

ляцийн түвши

6 

ханш валют

а. 2010 он га

н болох алт,

н орлого өм

өгийн ам.до

жилийн дунд

н хямралын

дэлхийн худ

07 2008

14

22.1

ин

тын зах зээл

арсаар эхни

, зэс, нүүрсн

нөх оны мө

оллартай ха

даж ханш 1

н нөлөөгөөр

далдааны эр

2009

4.2

2010

9.8

лийн эрэлт,

ий 7 сарын

ний дэлхий

өн үетэй хар

арьцах ханш

310 төгрөг

нийлүүлэл

байдлаар м

йн зах зээл д

рьцуулахад

ш 1442.8 төг

байхаар тоо

лтийн

манай

дээрх

д 66.8

грөгт

оцож

р дэлхийн эд

ргэлт буурч

дийн засаг

ч, түүхий э

2009

дийн

 

үнэ ханш огцом буурснаар манай улсын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 2009 онд

2008 онтой харьцуулахад 30.2 хувиар буурч 4033.9 сая ам.долларт хүрч, гадаад

худалдааны тэнцэл урьдчилсан байдлаар 229 сая ам.долларын алдагдалтай гарсан. Гадаад

худалдааны нийт тэнцэл 2010 он хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр 598.1 сая. Ам долларын

алдагдалтай байхаар байна.

Зураг 4. Гадаад худалдааны үзүүлэлтүүд, сая ам.доллар

-800

-700

-600

-500

-400

-300

-200

-100

0

100

200

20100

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

2005 2006 2007 2008 2009

Гадаад худалдааны тэнцэл Экспорт Импорт

Экспорт. 2009 онд дэлхийн зах зээлд зэсийн баяжмалын үнэ 1.6 дахин буурч,

боловсруулаагүй болон хагас боловсруулсан алтны экспортын биет хэмжээ 42 хувиар

багассан нь манай улсын экпортын бууралтад голлон нөлөөлсөн бол 2010 оноос эдгээр

бүтээгдэхүүний үнэ болон экспортод гаргах хэмжээ нэмэгдэж байна.

2010 онд Гашуун сухайт, Шивээ хүрэн, Бургастай, Бичигт зэрэг хилийн боомтуудын

нэвтрүүлэх хүчин чадал нэмэгдэхийн зэрэгцээ уул уурхай, олборлох салбарын бараа

бүтээгдэхүүний экспорт огцом нэмэгдэхээр байна. Тухайлбал, нүүрсний экспорт 2010 онд

50 орчим хувиар өсөх төлөвтэй байна. 2010 оны хувьд манай улсын экспорт 38 хувиар өсч

урьдчилсан тооцоогоор 2633.4 сая ам.доллар болохоор байна. Экспортод чулуун нүүрс,

боловсруулаагүй нефть, төмрийн хүдэр, цайрын хүдэр, зэс, молибдений баяжмал зэрэг

бүтээгдэхүүнүүд голлон гарахаар байна. 2010 онд экспортын хэмжээ өмнөх оныхоос 20.5

хувиар өсөхөөр байна.

7  

Импорт. 2009 онд импортын газрын тосны бүтээгдэхүүн, гурил, улаан буудай зэрэг

хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ буурсан, барилгын салбарт зогсолт гарсан, хүн амын орлого

багассан, банкны салбар хүндэрсэн зэргээс импортын хэмжээ буурсан. Харин 2010 он

гарсаар газрын тосны бүтээгдэхүүний үнэ 2009 оныхоос өсч байна. Эдийн засаг сэргэж

байгаагаас машин тоног төхөөрөмж, түүний эд анги, хүнсний бүтээгдэхүүний импорт оны

эхний 3 сарын байдлаар өсөх хандлагатай байна. 2010 оны импортын хэмжээг урьдчилан

тооцоход 2009 оныхоос 40.3 хувиар өсч 2989.9 сая ам.долларт хүрэхээр байна. Энэ

өсөлтийн дийлэнх нь Оюутолгой төсөл болон бусад уул уурхайн томоохон төслүүдийн

бүтээн байгуулалтанд шаардагдах тоног, төхөөрөмж, барилгын материалын импорттой

холбоотой байна. 2010 онд аж үйлдвэр, ялангуяа уул уурхайн салбарын үйл ажиллагаа

эрчимтэй өсөхөөр байгаагаас шалтгаалан түлш, шатахууны хэрэглээ нэмэгдэж байна.

МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН 2011-2013 ОНУУДЫН ХАНДЛАГА.

Эдийн засгийн өсөлт, ДНБ-ий хэмжээ.

2011 онд нэрлэсэн ДНБ-ий хэмжээ 7836.4 тэрбум төгрөг, бодит ДНБ нь 4128. тэрбум

төгрөг буюу эдийн засгийн бодит өсөлт 8.2 хувь, 2012 онд 7.8 хувь, 2013 онд 20.8 хувь

байхаар байна. Энэхүү өсөлтөд Оюу-Толгойн хөрөнгө оруулалт ихээхэн үүрэг гүйцэтгэж

байна. ДНБ-ийг үндсэн салбараар нь авч үзвэл, хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн хувьд

өмнөх онуудад гарсан байгаль цаг уурын хүндрэл, зудын нөлөөлөл байхгүй гэж үзвэл мал

аж ахуй, газар тариалан боломжит өсөлтөөрөө 6-7 хувь өснө гэж үзсэн. Харин аж

үйлдвэрлэлийн салбар, тэр дундаа боловсруулах салбарын хувьд хүнс, ундаа, нэхмэл,

хувцас, төмрийн үйлдвэрлэл чухал хувийг эзэлж байна. Түүнчлэн уул уурхайн салбарын

хөрөнгө оруулалт нь боловсруулах, барилгын салбар, үйлчилгээний салбаруудын нэмэгдэл

өртөгт дам нөлөөлнө гэж үзлээ.

Зэс, алт, нүүрсний үйлдвэрлэл. Аж үйлдвэрлэлийн гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний

үйлдвэрлэлд зэс, алтны үйлдвэрлэл голлох үүргийг гүйцэтгэдэг байсан бол сүүлийн

жилүүдэд нүүрсний үйлдвэрлэл огцом нэмэгдэж ирлээ. Алтны үйлдвэрлэлийн хувьд 2006

онд батлагдсан “зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн орлогын албан татварын тухай”

хуулийг хэрэгжүүлэх ажил хангалтгүй байсантай холбоотойгоор олт олборлогч компаниуд

8  

татвараас зугатаах, Монголбанкинд тушааж, борлуулах алтны хэмжээ багасах хандлага

арилаагүй байна. 2011 онд ээсийн үнийг 5983 ам.доллар байхаар тооцсон.

Инфляци. Монгол улсад инфляцид нөлөөлөгч хүчин зүйлийг гадаад, дотоод гэж ангилж

болно. Гадаад хүчин зүйл нь хөрш орнуудын инфляцийн түвшин байдаг. Хятадын Засгийн

газраас огцом өндөр өсөлттэй байгаа инфляцийг хязгаарлах, үл хөдлөх хөрөнгийн үнийн

хөөрлийг зогсоох зорилгоор зээл олголтыг багасгаж, мөнгөний бодлогоо чангаруулж

эхлээд байна. Орос улсын инфляцийн түвшин ойрын жилүүдэд нэг оронтой тоонд багтана

олон улсын банк, санхүүгийн байгууллагын таамаглаж байгаа бөгөөд эдгээрээс хамааран

манай эдийн засагт бас тодорхой хэмжээгээр инфляци импортлогдох үйл явц ажиглагдаж

байдаг. Инфляцийн дотоод хүчин зүйл нь нөөц мөнгөний өсөлт бөгөөд энэ нь инфляцийн

түвшинд 1 жилийн дараагаар нөлөөлж байна. 2011-2013 онуудад инфляцийн түвшинг 8-9

хувьд барих боломжтой гэж үзэж байна.

Валютын ханшны хувьд, төгрөгийн ам. доллартай харьцах ханш 2010 оноос эхлэн

чангарч байгаа бөгөөд уул уурхайн салбарыг дагах гадаад валютын огцом урсгал нь улам

чангаруулахаар байна.

1437.8

1363

1320.9 1316.1

1200

1250

1300

1350

1400

1450

2009 2010 2011 2012

1303.6

2013

Валютын ханш, жил.дундаж /1 ам.дундаж/

Гадаад худалдаа. Эдийн засаг 2009 оноос эхлэн сэргэж эхэлсэн, уул уурхайн бүтээн

байгуулалт хийгдэж эхэлж байгаатай холбогдуулан 2011-2012 онуудад импорт нэмэгдэх

9  

хандлагатай байна. БНХАУ-нь манай улсын гадаад худалдааны түншлэгч гол орон хэвээр

байх бөгөөд одоогоор экспортын 70 гаран хувийг эзэлж байна.

Экспорт. Манай улс нийтдээ 1000 гаран нэр төрлийн барааг экспортод гаргадаг бөгөөд

экспортын үнийн дүнгийн дийлэнх хувийг зөвхөн эрдэс бүтээгдэхүүн, үнэт ба хагас үнэт

чулуу, үнэт металл, гоёлын зүйлс, зоос, нэхмэл болон нэхмэл бүтээгдэхүүн, мал амьтад,

тэдгээрээс гаралтай бүтээгдэхүүн, түүхий болон боловсруулсан арьс, шир, ангийн үс,

тэдгээрээр хийсэн эдлэл эзэлж байна. 2011-2013 онуудад энэ байдал өөрчлөгдөхгүй бөгөөд

дунджаар экспорт 13 хувьтай байх бөгөөд 2013 онд огцом өсөлт гарна.

5183.3

6340.07476.4

9307.6

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

0.01000.02000.03000.04000.05000.06000.07000.08000.09000.0

10000.0

2010 2011 2012 2013

Нийт эргэлт экспортын цэвэр өсөлт Импортын цэвэр өсөлт

Импорт. Манай улс ойролцоогоор гурван мянга гаран нэр төрлийн барааг импортоор

оруулж ирдэг ба нийт импортын 60 гаруй хувийг эрдэс бүтээгдэхүүн, машин, механик

төхөөрөмж, цахилгаан хэрэгсэл, дуу хураагч, зурагт, тэдгээрийн эд анги, сэлбэг, авто,

агаар, усан замын тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд анги эзэлж байсан. Нефтийн

бүтээгдэхүүний хэрэглээ, цагаан будаа, элсэн чихэр, ургамлын тосыг 100 хувь импортоор

хангаж байна. 2011-2012 онуудад уул уурхайтай холбоотой тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө

оруулалт ихээхэн нэмэгдсэнээс түүний өсөлт 30.1 хувьд хүрэхээр байна.

Гадаад валютын цэвэр албан нөөц. Эдийн засгийн өсөлт, экспортын орлого

нэмэгдсэнээс гадаад валютын цэвэр албан нөөц нэмэгдэхээр байгаа 1906.3 сая ам.долларт

хүрэх бөгөөд 2013 онд огцом хоёр дахин нэмэгдэхээр байна.

10  

212

10. ГАДААДЫН ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ЗЭЭЛИЙН ХӨРӨНГӨӨР ХЭРЭГЖИЖ БУЙ, ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ТӨСЛҮҮД

10. 1 Боловсрол, соёл шинэжлэх ухааны сайдын төсвийн багц 1. Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Боловсролын хөгжлийн

хөтөлбөр-3” МОН -2238 төсөл Төслийн зорилго нь анхан, дунд ба мэргэжлийн боловсролын чанар, үр ашгийг дээшлүүлэхэд оршино. Хүлээгдэж буй үр дүн нь Ерөнхий болон мэргэжлийн сургууль төгсөгчдийн ажлын байранд өрсөлдөх, улмаар орлогоо нэмэгдүүлэх боломжийг сайжирна. Ерөнхий, дунд, мэргэжлийн сургалтын чанар, хүртээмж дээшилнэ. Төсөл эхэлсэн хугацаа: 2007 оны 2 дуыгаар сарын 01 Төсөл дуусах хугацаа: 2012 оны 3 дугаар сарын 31 Төслийн бүтэц, бүрэлдэхүүн хэсэг: Үндэсний сургалтын хөтөлбөр ба боловсролын стандартыг боловсронгуй болгох,

• Үндэсний сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулах • Үндэсний сургалтын стандартыг бэхжүүлэх • Багш бэлтгэх хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэх тогтолцоог бий болгох, багшийн

сертификатын систем • Багшийн мэргэжил дээшлүүлэлтийг дэмжих • Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурах орчинг сайжруулах • Эрэлтэд нийцсэн мэргэжлийн боловсролын бодлогыг хөгжүүлэх • Мэргэжлийн боловсролын бодлогыг боловсруулах • Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн загвар сургуулийг бий болгох

БСШУЯ-наас баталсан бодлогын баримт бичгүүд болох “Бага, дунд боловсролын стандарт,

киррикюлюмийг шинэчлэн хөгжүүлэх үзэл баримтлал”, “Ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтын талаар баримтлах бодлого”, Боловсролын хүрээлэнгээс хэрэгжүүлж буй “12 жилийн сургалтын агуулга, хөтөлбөр” төслийн хүрээнд боловсруулагдсан баримт бичгүүд боловсруулсан. Үндэсний сургалтын хөтөлбөрийн бүтэцчилсэн хүрээ. Боловсролын хөтөлбөрүүдийн багуудад зориулан Үндэсний сургалтын хөтөлбөрийн бүтэцчилсэн хүрээ (ҮСХБХ)-г хэрэгжүүлэх зөвлөмжийг боловсруулсан. Нийт 12 жилийн сургалтын 1, 2, 3, 7, 8 дугаар ангийн 12 жилийн сургалтын хөтөлбөрийг нийт 47,000 ширхэгийг хэвлүүлж ЕБС-иудад хүргүүлж ашиглаж байна.

“Мэдээлэл, харилцааны технологийн төв”-ийг ерөнхий боловсролын 33 сургуульд, мөн багш, сурагчдад орчин үеийн мэдээллийн чанартай үйлчилгээ үзүүлэх зорилгоор “Цахим номын сан-мэдээллийн төв”-ийг ерөнхий боловсролын 35 сургуульд тус тус нийлүүлсэн. 2010 оны 1-р сарын 7-ны өдөр Улаанбаатар хотын Хан-уул дүүргийн 115-р сургууль дээр загвар ерөнхий боловсролын дунд сургуулиудад зориулсан мэдээлэл, харилцааны технологийн төвийн тоног төхөөрөмж, тавилгыг, номын сан-мэдээллийн төвийн тоног төхөөрөмж, програм хангамж ба тавилгыг хүлээлгэж өгөх ёслолын ажиллагааг зохион байгуулав.

Дараах мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвүүдийг загвар сургуулиудиар сонгон, барилгын засварын ажлыг 2007 онд эхлэн 2008 онд дуусгасан. Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн 6 загвар сургуульд “Мэргэжлийн сургалтын тоног төхөөрөмж нийлүүлэх” нээлттэй тендерийг 2009-2010 онд зарлан худалдан авах ажиллагааг зохих журмын дагуу амжилттай гүйцэтгэв.

213

Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн загвар 6 төвд нийлүүлэх тавилга, ширээ сандал, МХТ, цахим номын сангийн тоног төхөөрөмж, тавилга, ширээ сандал, биеийн тамирын техник хэрэгслийг нийлүүлэх тендерийг 2010 оны 3-р улиралд зохион байгуулж байна. 10. 2 Зам, тээвэр, барилга хот байгуулалтын салбар 2. Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Бүс нутгийн авто зам

хөгжүүлэх” MON-2087 төсөл

Монгол Улсын Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банкны хооронд “Бүс нутгийн авто зам хөгжүүлэх төсөл”-ийн Зээлийн гэрээг 2005 оны 1-р сарын 26-ны өдөр байгуулсан бөгөөд УИХ-аар зээлийн хэлэлцээрийг соёрхон баталснаар 2005 оны 7-р сарын 01-ний өдөр зээл хүчин төгөлдөр болсон. Тус төслийн хүрээнд Чойр-Сайншанд-ЗамынҮүд чиглэлийн автозамыг барихаар төлөвлөсөн бөгөөд энэ нь Монгол улсын босоо тэнхлэгийн гол зам, Азийн авто замын сүлжээний Монгол дахь АН-3 чиглэлийн нэг хэсэг юм.

Энэхүү төслийн хүрээнд Чойр-Сайншанд-Замын-Үүд чиглэлийн 432 км авто замын барих, гол

замаас Өргөн, Эрдэнэ сум хүртлэх 37.8 км туслах зам барих, Замыг элс, цаснаас хамгаалах зориулалтаар 4 хэсэг газарт мод тарих, Улсын хил-Замын Үүд чиглэлийн 5.8 км авто зам барих болон замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах арга хэмжээ бүхий ажлууд хийгдэнэ.

Чойр-Сайншанд-Замын-Үүд чиглэлийн автозамын барилгын ажлыг нийтдээ 4 багцад

хуваасан: • Багц А: Чойр-35 дугаар зөрлөг хүртэлх 176,4 км зам (Мянганы Сорилын Сангийн

хөрөнгөөр санхүүжүүлнэ), • Багц Б1: 35 дугаар зөрлөг – 18-ийн худаг хүртэлх 131,3 км зам, • Багц NP1: 18-ийн худаг – КМ62,2 хүртэлх 62,2 км зам, • Багц NP2: КМ62,2 – Замын үүд хүртэлх 61,8 км зам.

Багц Б1: 35-р Зөрлөг – 18-ийн худаг хүртлэх 131.3 км зам – Азийн хөгжлийн банкны

хөнгөлөлттэй зээл, Монгол Улс хамтран санхүүжүүлнэ.

Энэ багцын тендер анх 2005 оны 06-р сарын 23-ны өдөр урьдчилан сонгон шалгаруулалт эхэлж, 2006 оны 12-р сарын 20-ны өдөр дуусч, БНХАУ-ын China Geo-Engineering Corporation компани шалгарч 131.3 км зам барих гэрээнд гарын үсэг зурсан.

Одоогийн байдлаар зам барилгын ажлын хэрэгжилт 57% байна. Гүйцэтгэгч 2006-2008 онд

гүйцэтгэсэн ажлын үнийн өсөлтийн зөрүү гэж 12.6 сая.ам.долларыг 2009 онд нэхэмжилж, уг асуудлыг шийдвэрлэхгүй бол ажил гүйцэтгэх боломжгүй гэж мэдэгдсэн. Төслийн удирдах хорооноос уг нэхэмжлэхийг олгох боломжгүй гэдгийг гүйцэтгэгчид албан ёсоор хариулт өгсөн боловч 2009 онд уг асуудалтай холбоотойгоор Гүйцэтгэгч ажлаа тун удаашралтай гүйцэтгэж байна. Энэ оны 5 сараас одоог хүртэл хугацаанд 3%-ийн л ажил гүйцэтгэсэн. Талбай дээр 111 ажилчид, 110 тоног төхөөрөмж ажиллаж байна.

Гэрээний хугацааг сунгах, үнийн өсөлтийн талаар гүйцэтгэгч компанитай хэлэлцээр

хийсний дүнд 3,0 сая ам. долларын нэмэлт гэрээ байгуулах, 2010 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл гэрээг сунгах асуудал шийдвэрлэгдэх шатандаа явж байна. Нэмэлт өсөлтийг АХБ-наас санхүүжүүлнэ.Санхүүжилт АХБ-88%, Монгол Улсын Засгийн газар - 12%.

Багц NP1: 18-ийн худаг – КМ62.200 хүртлэх 62.2 км зам - Азийн хөгжлийн банкны

хөнгөлөлттэй зээл, Монгол Улс хамтран санхүүжүүлнэ. Энэхүү багцын тендер 2007 оны 2-р сарын 16-нд зарлагдаж, 2008 оны 4-р сарын 16-ны өдөр БНХАУ-ын “Shengli Engineering & Construction company”-тай 62.2 км зам барих гэрээнд гарын үсэг зурсан. 2009 оны 9-р сарын сарын байдлаар ажлын явц 12%-ийн гүйцэтгэлтэй байна.

214

Гэрээний хугацааг 2009 оны 10-р сарын 24-ний өдөр хүртэл сунгасан боловч ажил хугацаандаа дуусаагүй. Гэрээний хугацааг сунгах, үнийн өсөлтийн талаар гүйцэтгэгч компанитай хэлэлцээр хийсний дүнд 766,7 сая ам.долларын нэмэлт гэрээ байгуулах, 2010 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл сунгах асуудал шийдвэрлэгдэх шатандаа явж байна.

Багц AR-2: Өргөн сум хүртэлх 18,25км туслах зам - Азийн хөгжлийн банкны

хөнгөлөлттэй зээл, Монгол Улс хамтран санхүүжүүлнэ. Энэ салаа замын тендер 2007 оны 9-р сарын 6-ны өдөр зарлагдаж, 2008 оны 1-р сарын 24-

ний өдөр БНХАУ-ын Shengli Engineering & Construction компанитай 2.0 сая ам.долларын гэрээнд гарын үсэг зурсан. 2009 оны 9-р сарын байдлаар ажил 56%-ийн гүйцэтгэлтэй байна. Гэрээний дуусах хугацааг 2009 оны 8-р сарын 28-ны өдөр хүртэл сунгасан. Зам барилгын ажил 2012 онд дуусах төлөвтэй байна. Санхүүжилт АХБ-79%, Монгол Улсын Засгийн газар-21%.

Ирэх 2011 онд Багц Б1/133,5км/, Багц NP1/62.2км/, Багц AR1/15,5км/, AR2/18,25км/-уудийн

зам барилгын ажлыг дуусгаж ашиглалтанд оруулах, Багц NP2 /61,8км/-ийн зам барилгын ажлыг эхлүүлж 50%-ийг гүйцэтгүүлэх, Төслийн зам дагуу хамгаалалтын ойн зурвас хэсэгчлэн байгуулах ажлыг гүйцэтгүүлэх, Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын арга хэмжээг хэрэгжүүлэх, Зөвлөхийн үйлчилгээг хэрэгжүүлэх. 3. Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Хот байгуулалтын

салбарын хөгжил” MON-2301 төсөл

Монгол Улсын Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд 2007 оны 8-р сарын 27-ны өдөр байгуулсан Зээлийн гэрээг Монгол Улсын Их хурлаар 2008 оны 2-р сарын 26-ны өдөр соёрхон баталснаар тус төсөл хэрэгжиж эхэлсэн.

Тус төсөл нь 2013 оны 6-р сар хүртэл хэрэгжиж, Улаанбаатар, Эрдэнэт, Баянхонгор,

Арвайхээр, Алтай хотуудын хүн амын амьдрах орчин, нөхцөл, дэд бүтцийг сайжруулах, авто замыг цогцоор нь сайжруулахад үйл ажиллагаа нь чиглэгдэнэ. Төсөл нь 4 үндсэн бүрэлдэхүүн хэсэгтэй ба тэдгээрийн хэрэгжилтийн явц дараах байдалтай байна. Үүнд: Нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах

Энэ бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд Эрдэнэт хотын гэр хорооллын нийтийн аж ахуйн суурь

үйлчилгээг сайжруулах төслөөр усны шинэ эх үүсвэр бий болгох, одоо байгаа ус түгээх байрыг төвлөрсөн цэвэр усны шугамд холбох болон ус түгээх байрыг нэмэгдүүлэх замаар гэр хорооллын усан хангамжийн тоо, чанарыг сайжруулах, гэр хороололд байрлах зарим олон нийтийн байгууллагуудыг цэвэр, бохир усны шугаманд холбох, усны бие даасан холболт хийх нөхцлийг бүрдүүлэх ажлууд хийгдэнэ.

Эрдэнэт хотын нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн зургийн зөвлөх

компаниар Престиж Инженеринг ХХК шалгарч, 2009 оны 5 дугаар сарын 22-нд гэрээ байгуулсан. Орхон аймгийн Засаг дарга төслийн хүрээнд төлөвлөгдсөн шугам сүлжээ өнгөрөх газрын талаар захирамж гаргаж, шугам сүлжээний трасст өртсөн айлуудын нүүлгэн шилжүүлэлтийн ажлын бэлтгэл судалгааны ажил хийгдэж байна. Зургийн зөвлөх компани 2009 оны 9 дүгээр сард ажлаа дуусч, 10-р сараас барилгын ажлын тендерийг зарласнаар Эрдэнэт хотын гэр хорооллын усан хангамжийг сайжруулах ажлын барилга, угсралтын ажлыг 2010 онд эхлүүлэх боломжтой болох юм.

Баянхонгор, Арвайхээр, Алтай хотуудын нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах төслийн нарийвчилсан зураг төслийн ажлыг хийх зөвлөх компаниудыг сонгон шалгаруулах ажил хийгдэж байна.

215

Хотын замыг сайжруулах

Хайлаастын 1.1км, Баруун Салааны 3.5 км, Орбит-Тахилтын 5.6 км замууд, гүүрний зургийн ажлыг хийж гүйцэтгэхээр Ти Ай Би ХХК нь шалгарч, 2009 оны 5-р сарын 29-ний өдрөөс эхлэн ажиллаж байна. Зургийн ажлын хүрээнд Улаанбаатар хотын захиргаа болон ЗТБХБЯ-ны зүгээс 2006 оны техник, эдийн засгийн үндэслэлээр зургийн ажилд тусгагдсан автобусны эцсийн зогсоолоос хойш шинээр нэмэгдсэн оршин суугчдыг хамруулах, түүнчлэн нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөлөлд өртсөн айлуудын тоог 82-оос 26 болгон бууруулах зорилгоор Баруун Салааны замыг 0.5 км, Орбит-Тахилтын замыг 1.5 км-ээр тус тус сунгаж, хийгдэх зургийн ажилд өөрчлөлт оруулж, зөвшөөрөл авах хүсэлтийг АХБ-нд тавьсан.

Ти Ай Би ХХК нь дээрх замуудын зураг, төсвийг 2009 оны 9 дүгээр сард бэлэн болгох юм.

Гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах тендерийг 2009 оны 10-р сард зарлаж, Хайлааст, Баруун салаа, Орбит тахилтын замуудын барилга, угсралтын ажлуудыг 2010 онд эхлүүлэх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна.

Төмөр замын 396-р гарам дээгүүр авто замын гүүрэн гарцыг /зөөврийн/ барихаар санал солилцож, эхний ээлжинд ТЭЗҮ боловсруулахаар АХБ-тай тохиролцсон. Гүүрэн гарц барих зургийн ажлыг хийж гүйцэтгэхэд шаардлагатай урьдчилсан ТЭЗҮ-ийг гаргах Зөвлөх компанийг сонгон шалгаруулах ажил хийгдэж байна.

Улаанбаатар хотын авто замд шаардлагатай лабораторийн тоног төхөөрөмжийг судлан,

жагсаалтаар гаргаж, тендерийн техникийн бичиг баримтыг боловсруулан, АХБ-нд хүргүүлээд байна. Зөвшөөрөл ирсний дараагаар тендерийг зарлахаар төлөвлөж байна.

Усны бие даасан холболт, усны тоолуур болон орон сууцны нөхцөл сайжруулахад жижиг зээл олгох

Энэхүү бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд ажил хараахан эхлээгүй байна. Германы хөгжлийн

байгууллагаас санал болгосон гадаадын бичил санхүүгийн зөвлөх 2009 оны 9 сараас ажилдаа орсон. ТУА дотоодын бичил санхүүгийн мэргэжилтэнг сонгон шалгаруулж, АХБ-наас зөвшөөрөл ирэхлээр гэрээ байгуулахаар төлөвлөж байна. Эдгээр 2 мэргэжилтэн зээлээр хашаандаа усан хангамжийн холболт хийлгэх хүсэлтэй айлуудыг судлан, дамжуулан зээлдүүлэх нөхцөл, механизмыг Оролцогч санхүүгийн байгууллагын оролцоотойгоор тогтоох юм. Байгууллагын хөгжил болон сургалт

Энэхүү бүрэлдэхүүн хэсэг нь дараах 3 дэд хэсгээс бүрддэг. Үүнд: (i) төслийн удирдлага, (ii)

байгууллагын шинэчлэл, болон (iii) боловсрол болон сургалт. Энэхүү бүрэлдэхүүн хэсгийн ажил хараахан эхлээгүй байна. 4. ХБНГУ-ын Сэргээн босголт хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй

“Улаанбаатар хотын хүн амын хүнсний хангамжийн тээврийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх” 200865162 төсөл

Монгол Улсын Засгийн газар, ХБНГУ-ын Засгийн газар хоорондын Хөгжлийн бодлогын

хамтын ажиллагааны 2008 оны хэлэлцээгээр “Улаанбаатар хотын хүнсний хангамжийг сайжруулах зорилгоор бүс нутгийн тээврийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх” төслийг хэрэгжүүлэхээр тохиролцсоны дагуу 2010 оны 5 дугаар сарын 18-ны өдөр уг төслийн зээлийн хэлэлцээрт гарын үсэг зураад байна. ХБНГУ-аас олгож буй хөнгөлөлттэй зээлийн нийт дүн 4,5 сая евро бөгөөд зээлийн эргэн төлөх хугацаа нь 40 жил, зээлийн үндсэн төлбөрөөс чөлөөлөгдөх хугацаа 10 жил, зээлийн хүү жилийн 0,75 хувь байна. Сангийн яам нь төсөл хэрэгжүүлэгч байгууллага болох Зам, тээвэр, барилга хот байгуулалтын яаманд зээлийн хөрөнгийг дамжуулан зээлдүүлэх гэрээний дагуу олгох болно.

216

Энэхүү төсөл нь сонгосон сумдын авто замын тээврийн дэд бүтцийг шинэчлэх замаар

хөгжүүлж, ингэснээр сумдын хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийг дэмжих, Улаанбаатар хотын хүн амыг дотооддоо үйлдвэрлэсэн баталгаатай хүнсээр хангаж, гадаадаас оруулж ирэх хүнсний бүтээгдэхүүнээс хараат байдлыг багасгах зорилготой юм.

Төслийн хүрээнд Азийн авто замын АН-3 чиглэл буюу Улаанбаатар-Дархан-Алтанбулаг,

чиглэлийн замаас салаалан Төв аймгийн Борнуур сум хүртэлх 7.45 км, Жаргалант сум чиглэлийн 24.72 км хуучин асфальтобетон хучилттай авто замыг шинэчлэх ажлууд хийгдэнэ. Төслийн санхүүжилт нь дараахь байдалтай:

• Дотоодын санхүүжилт 15 % • Гадаадын санхүүжилт 85 %

ЗТБХБЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргатай 2008 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдөр

байгуулсан гэрээний дагуу Энэтхэг улсын “Ай-Си-Ти” компани нь төслийн Зөвлөх компаниар ажиллаж байгаа бөгөөд энэхүү гэрээний эхний шатны ажил болох төсөл хэрэгжихээр төлөвлөгдсөн бүс нутгийн ТЭЗҮ боловсруулах ажлыг 2008 оны 11 дүгээр сарын 25-наас 2009 оны 3 дугаар сарын 25-ны хооронд хийж гүйцэтгэн, эцсийн тайланг боловсруулан, холбогдох газруудад тайлагнасан.Судалгааны ажлын тайлангийн дүнгээс харахад:

Төв аймгийн Борнуур (7.45 км), Жаргалант (24.72 км) сумдын авто замын сайжруулалтын эдийн засгийн үнэлгээ нь тээвэр ашиглалтын зардал, зорчигч болон ачаа тээвэрлэлтийн хугацаа, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнээс гарах ашиг болон бусад чухал шинжилгээний дүнг үндэслэн хийгдсэн ба эдгээр замуудыг төлөвлөж буй хучилт ба ус зайлуулах байгууламжийн дагуу барьж, хөрөнгө оруулалт хийх нь эдийн засгийн үндэслэлтэй гэсэн дүгнэлт гарсан. Зөвлөх компани нь одоогоор төслийн хүрээнд баригдах замуудын нарийвчилсан зураг төсөл боловсруулах, хээрийн судалгааны ажлыг гүйцэтгэж байна. 5. Арабын эдийн засгийн хөгжлийн Кувейтийн сангийн хөнгөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй

“Эрдэнэт-Булган-Уньт авто зам” KF-655 төсөл

Монгол улсын засгийн газар Эрдэнэт-Булган-Уньтын хатуу хучилттай замыг барихаар шийдвэрлэж төслийн техник эдийн засгийн үнэлгээг Арабийн эдийн засгийн Кувейтийн сангийн зээлээр 2000 онд хийсэн. Судалгаагаар хэлбэржүүлээгүй хуучин шороон зам болон хөрсөн замын оронд хатуу хучилттай зам барих нь зүйтэй гэж үзсэн.

Монгол улсын засгийн газрын хүсэлтээр Энэтхэг улсын ICT компани 53.60 км Булган-Уньтын

хатуу хучилттай замын инженерийн нарийвчилсан зураг болон тендерийн бичиг баримтыг 2001 онд боловсруулсан. 2002 онд Кувейтийн сангийн төлөөлөгчид Монголд ажиллах үеэр ажлын цар хүрээнд Булган-Уньтын 88.7 км замыг нэмж оруулахаар болсон. Төслийн замын хүрээнд 3.7 км Эрдэнэт хотын замыг бариулахыг хүссэн Эрдэнэт хотын захирагчийн хүсэлтийг Авто замын газар хүлээн авч 2002 оны 6-р сард шийдвэрлэсэн. Төслийн эцсийн тайланг ICT компани Кувейт улсын Kuwait Consulting and Investment Co. K.S.C. компанийн хамт боловсруулж 2003 оны 7 сард Авто замын газарт хүлээлгэн өгсөн.

“Эрдэнэт-Булган-Уньтын авто зам төсөл”-ийг (MON-655) хэрэгжүүлэхээр Монгол улс, Арабын эдийн засгийн хөгжлийн Кувейтын сангийн хооронд 2003 оны 1 дүгээр сарын 07-ны өдөр зээлийн хэлэлцээр байгуулж дараахь ажлуудыг санхүүжүүлэхээр болсон. Үүнд:

• Зам барилгын ажил • Зөвлөхийн үйлчилгээ • Боловсон хүчний сургалт • Магадлашгүй ажил

217

Зээлийн хэлэлцээрийг 2003 оны 1 дүгээр сарын 10-нд Монгол Улсын Их Хурлаар соёрхон баталсан юм. Энэхүү хэлэлцээрээр Кувейтийн сан нь 17 жилийн хугацаанд эргэн төлөх нөхцөлтэйгээр 6 сая кувейт динар буюу 19,5 сая ам.долларын зээлийг Монгол улсад олгож байгаа ба зээлийн жилийн хүү 2,5% юм. Гэрээний дагуу төслийн санхүүжилтийн 80%-ийг Кувейтийн сан, 20%-ийг Монгол улсын Засгийн газар гаргаж байна. Төслийн хүрээнд 6 м-ийн өргөнтэй зорчих хэсэг, 9м-ийн өргөн далан бүхий дараах 3 хэсгээс бүрдэх 146 км асфальтобетон хучилттай зам барина. Үүнд:

I хэсэг: Эрдэнэт хотын 3.7 км зам

• Гэр хорооллын зам 2.1 км • Кувейтын гудамж 0.5 км • Холбох зам 1.1 км • Найрамдлын хөшөө

II хэсэг: Эрдэнэт-Булганы 53.8 км зам

• 6.0м ~ 30.0м ийн урттай төмөрбетон 7 гүүр • 71 цэгт дугуй болон дөрвөлжин ус гаргах төмөрбетон хоолой • Газар шорооны ажлын хэмжээ 1,570,000 куб метр • Зоон давааны хэсэгт 14.4м ~ 32 м ухмал • 12м~18м өндөр далангийн ажил хийсэн.

Зам барилгын ажлын гүйцэтгэгчээр Кувейт улсын Combined Group Co., For Trading and

Contracting W.L.L шалгарч 2004 оны 3 дугаар сарын 25-ны өдөр Авто замын газартай A09KF-CC/04-05 дугаарбүхий гэрээ байгуулж, барилгын ажлыг эхлүүлсэн.

III хэсэг: Булган-Уньтын 88.5 км зам

Төслийн 3 дугаар хэсгийн зам барилгын ажлын гүйцэтгэгчээр дотоодын компани ажиллуулахаар Монгол улсын Засгийн газар шийдвэрлэсэн бөгөөд дараах дэд хэсгүүдээс хуваагдана. Үүнд:

3А хэсэг: Булган-Гангатын хөтөл чиглэлийн 14.5 км зам 3В хэсэг: Гангатын хөтөл-Чачиртын гүүр чиглэлийн 14 км зам 3С хэсэг: Чачиртын гүүр-Уньт чиглэлийн 60 км зам

Зөвлөхүүд тендерийн бичиг баримтыг дотоодын тендерийн жишгийг баримтлан боловсруулж, Захиалагч 2006 оны 11-р сард тендер зарласан. “Насны зам” ХХК нь 3B болон 3C хэсгийн гүйцэтгэгчээр шалгарч 2007 оны 4 дүгээр сарын 18-ны өдөр Зам, тээвэр, аялал жуулчлалын яамтай гэрээ байгуулан ажиллаж байна.

3А хэсгийн ажлын хэсгийн гүйцэтгэгчээр шалгарсан Эрдэнэ зам компани гэрээнд 2008 оны 4-р сарын 25-нд гарын үсэг зурж 5-р сарын 1-нээс ажлаа эхэлсэн.

Зөвлөхийн нэмэлт гэрээг Зам, тээвэр, аялал жуулчлалын яам 2007 оны 10 дугаар сарын 1-ний өдөр ICT компанитай байгуулсан.Зээлийн дүнтэй холбоотойгоор зөвхөн барилгын ажлын 3A хэсгийн болон барилгын ажилд хяналт хийх Зөвлөхийн нэмэлт гэрээний санхүүжилтийг Монгол улсын Засгийн газар дангаараа хариуцаж байна.

Булган-Уньтын 3А болон 3В хэсгүүдийн 28.5км замыг 2009.10.30-ны өдөр улсын ашиглалтанд хүлээлгэн өгсөн ба 3С хэсгийн замыг барилгын ажлын гэрээгээр гүйцэтгэгч “Насны зам” компани 2010 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр улсын ашиглалтанд хүлээлгэж өгнө.2010 оны 8 дугаар сарын 26-ны байдлаар 3С хэсгийн барилгын ажлын гүйцэтгэл 75.98%-тай байгаа ба асфальт хучилтыг 33.97 км замд хучаад байна. 6. Арабын эдийн засгийн хөгжлийн Кувейтийн сангийн хөнгөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй

“Уньт-Тариалангийн чиглэлийн 88 км авто зам” KF-797 төсөл

218

Арабын эдийн засгийн хөгжлийн Кувейтийн сангийн зээлийн хөрөнгөөр Эрдэнэт-Булган-Уньт

чиглэлийн авто замыг цааш үргэлжлүүлэн Уньт-Тариалангийн чиглэлд 88 км авто зам барихаар Монгол Улс Арабын эдийн засгийн Кувейтийн сан хоорондын зээлийн гэрээг 2010 оны 3 дугаар сарын 08-ны өдөр байгуулж, гэрээнд заасан нөхцөл болзлын дагуу зээлдэгч Кувейтийн сан 6.0 сая кувейт динарыг дараахь бараа бүтээгдэхүүнд олгохоор тохиролцсон.Үүнд:

• Зам барилгын ажилд-4900000 кувейт динар буюу барилгын ажлын 80хувийг зээлдэгчээс,үлдэх 20 хувийг Монгол улсын засгийн газар гаргахаар,

• Зам барилгын хяналтын ажилд хяналт тавих зөвлөхийн үйлчилгээнд -190000 кувейт динар буюу 80 хувийг зээлдэгчээс,үлдэх 20 хувийг Монгол Улсын засгийн газар гаргахаар,

• Яам, авто замын салбарын институцэд дэмжлэг үзүүлэхэд зориулж 100 хувийн санхүүжилт буюу 125000 мянган кувейт динар,

• Төлөвлөгдөөгүй зардал буюу магадлашгүй ажилд 785000 кувейт динарыг тус тус гаргахаар тохиролцож эхний шатны ажлууд хийгдэж байна.

Одоогоор Монгол улсын засгийн газар хүлээсэн үүргийн дагуу төсөл хэрэгжүүлэх нэгжийг

зохион байгуулж уг төслийн гүйцэтгэгч, зөвлөхийг шалгаруулах Үнэлгээний хороог ЗТБХБЯамны төрийн нарийн бичгийн даргын тушаалаар батлан ,тендерийн бичиг баримтыг боловсруулж бэлтгэх ажлыг хийж байна. 7. БНХАУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Орон сууцны хороолол, дэд бүтэц”

төсөл

Улаанбаатар хотын 7-р хороолол, Радио телевизын орчмын орон сууцны хорооллын инженерийн шугам сүлжээ, 7, 14-р хороололд баригдах 2152 айлын орон сууцны барилга угсралтын ажлыг хийж гүйцэтгэнэ.

2010 оны 3-р сарын 16-ны өдөр зарласан тендерийн баримт бичигт монголын талын хариуцах

хувийг тусгаагүй байсан учир одоогоор уг алдааг залруулан дахин тендер зарлаад байна. 2011 оны барилгын дулааны ажил эхлэхэд дэд бүтцийн ажлын 50 хувийг, 2012 онд 30 хувь , 2013 онд үлдсэн 20 хувийг гүйцэтгэж хийхээр төлөвлөж байна. 8. БНХАУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Замын-Үүдийн дэд бүтцийг

сайжруулах” төсөл

Хөнгөлөлттэй зээлд “Замын-Үүд” эдийн засгийн чөлөөт бүсийн нийт 900 га талбайн 278.62 га буюу 30.9 хувь нь, Замын-Үүд тосгоны 300 га газар дэд бүтцэд бүрэн хамрагдах болно.Төслийн гол зорилго нь манай орны гадаад худалдааны хамгийн том боомт болох Дорноговь аймгийн Замын-Үүд сум, “Замын-Үүд” эдийн засгийн чөлөөт бүсийн бүтээн байгуулалтын хөгжлийг дэмжиж, амьдралын нөхцөлийг сайжруулахад оршино. Төсөл хэрэгжснээр хот байгуулалтын салбарын институц болон тухайн бүс нутгийн нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний хүртээмж сайжран, ажлын байр шинээр бий болж, эдийн засгийн хөгжилд бодитой түлхэц өгөх юм. Төсөл “Замын-Үүд” эдийн засгийн чөлөөт бүсийн нийт 900 га талбайн 278,62 га буюу 30,9 %-ийг, Замын-Үүд тосгоны 300 га газрыг хамран хэрэгжинэ.

Төслийн хүрээнд Замын-Үүдийн дэд бүтцийн салбарт 2010-2013 онуудад дулааны станц,

дулааны шугам сүлжээ, усан хангамж, ариутгах татуургын байгууламж, авто зам, холбооны байгууламжын гэх мэт нийт 4 багц ажил хийгдэнэ. 9. БНХАУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүний

паркийг нэмэгдүүлэх” төсөл

219

Төслийн хүрээнд ЗТБХБЯ-аас 2 багц бүхий тендер зарлаж, “China CNR Corporation Limited”, “China Camc Engineering Co.,Ltd” компаниуд оролцсон.

1. Нэгдүгээр багцад гол замын 5 зүтгүүр, ачааны 245 вагон, сэлгээний 1 зүтгүүр, 2 контейнер

ачигч бүхий тоног төхөөрөмж нийлүүлэх худалдан авалтын гэрээ байгуулсан. Зүтгүүр вагон, ачааны вагон, контейнер ачигч зэргийг худалдаж авах тул 2010-2011 онд багтан ажил гүйцэтгэгдэх болно.Төслийн Тусгайлсан зээлийн хэлэлцээрт 2010 оны 6 дугаар сарын 1-ны өдөр гарын үсэг зурсан. Одоогоор Хятадын Эксим банкнаас санхүүжилт хийхээр хүлээгдэж байна.

2. Замын-Үүд дэх шинэ терминалын зураг төсөл зохиох, барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх

Хоёрдугаар багцад “Замын-Үүд дэх шинэ терминалын зураг төсөл зохиох, барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх” гэрээ байгуулагдаагүй байна. Энэ хугацаанд “China CAMC Engineering Co.,Ltd” компани тооцоо судалгааг шинээр хийж ажлын хэсэгт танилцуулсан боловч анх тендерийн баримт бичигт тусгагдсан зарим ажлыг хасаж ирүүлсэн тул гэрээ байгуулах боломжгүй болж дахин хэлэлцээр хийж байна. 10. Японы Засгийн Газрын хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Улаанбаатар хотын

олон улсын шинэ онгоцны буудал барих” MON-P8 төсөл

Япон Улсын Засгийн газраас Олон улсын шинэ нисэх онгоцны буудал барих төслийг хэрэгжүүлэхэд зориулж Японы Засгийн газраас Монгол Улсын Засгийн газарт 28 тэрбум 807 сая иен (ойролцоогоор 280 сая ам.доллар)-тэй тэнцэх хөнгөлөлттэй зээл олгох хэлэлцээрийг 2010 оны 5 дугаар сарын 1-нд байгуулсан. Зээлийг Япон Улсын Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч байгууллага болох Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны банкны 40 жилийн хугацаатайгаар, үүнээс эхний 10 жилд үндсэн төлбөрөөс чөлөөлөгдөх нөхцөлтэйгөөр олгоно. Зээлийн хүү жилийн 0.2 хувь байна (Зөвлөх үйлчилгээний хүүгийн төлбөр жилийн 0.1 хувь байна).

Олон улсын шинэ нисэх онгоцны буудал баригдсанаар иргэний болон агаарын тээврийн

аюулгүй байдал нэмэгдэх бөгөөд хүчин чадал нь одоо байгаа нисэх онгоцны буудлынхаас даруй 4 дахин их тул нийгэм, эдийн засагт чухал үүрэг гүйцэтгэх юм. Өөрөөр хэлбэл, терминалын тоо нийт 6, жилд 1,7 сая зорчигч хүлээн авах, 18,100 удаагийн онгоц хөөргөх болон буулгах хүчин чадалтай болох юм.

Төслийн зөвлөх компанийг сонгон шалгаруулалтын явцад техникийн саналаараа шалгарсан

Ориэниал Консалтанс, Азүса Сэккэй компанудын түншлэлээс гаргасан санхүүгийн санал дээр үндэслэн зөвлөхийн гэрээний хэлэлцээг хийж 2010 оны 6 дугаар сарын 18-нд гэрээнд гарын үсэг зурав. Зөвлөх компани ажлаа мөн оны 8 дугаар сарын эхээр эхлүүлж төслийн анхан шатны зураг төсөл боловсруулж 2010 оны 1 дүгээр сарын эхэнд ЗТБХБЯ-нд танилцуулсан. Одоогийн байдлаар нарийвчилсан зураг төслийг боловсруулах шатандаа байгаа бөгөөд 2011 оны 2 дугаар сард эцэслэж, тендерийн үйл ажиллагааг эхлүүлэх төлөвлөгөөтэй байна. Төсөл хэрэгжилтийн он дараалал:

• 2010-2011 – Тендер зарлаж, барилгын ажил гүйцэтгэгчийг сонгоно • 2015 – ашиглалтад орно • 2019 – ачааллын дээд цэгтээ хүрнэ

Үүний зэрэгцээ энэхүү томоохон төслийг хэрэгжүүлэхэд буудлын барилга, байгууламж,

зурвасаас гадна холбогдох бусад дэд бүтцийн байгууламжуудыг байгуулах шаардлагатай байгаа бөгөөд эдгээр нь Монголын талын хариуцах ажилд багтаж байгаа юм. Тухайлбал, Улаанбаатар хот, буудал хоёрыг холбосон автозам, цахилгаан шугам, холбооны шилэн кабель, хурдны зам, зээлийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэх объектын тоонд багтаагүй ачаа, шуудан тээвэр үйлчилгээний барилга, захиргааны барилга, тоног төхөөрөмжийн үйлчилгээний барилгын ажил зэрэг байна. Төслийг 2015 онд хэрэгжүүлж дуусгах төлөвлөгөөтэй байгаа бөгөөд Монголын Засгийн газрын хүлээсэн

220

ээрх чиглэлийн авто зам баригдснаар Баруун бүсийн босоо тэнхлэгийн авто замаар хийх ачаа, зор

0.3 Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайдын төсвийн багц

2. БНУУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Биокомбинат ТӨҮГ шинэчлэл”

үгд Найрамдах Унгар Улсын Засгийн газраас Биокомбинат Төрийн өмчит үйлдвэрийн газар /ТӨ

онгино дахь Биокомбинат төрийн өмчит үйлдвэрийн газрыг анх Бүгд Найрамдах Унгар Ул

биологийн

г төслийг хэрэгжүүлэх зорилгоор Бүгд Найрамдах Унгар Улсын Засгийн газраас зээлийг дар

• ээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа – 17,5 жил,

үүргийн дагуу хийгдэх хөрөнгө оруулалтын ажлын тойм төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэгчээр өгсөн саналын дагуу дор танилцуулав. 11. БНХАУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Баруун бүсийн авто замыг

хөгжүүлэх” төсөл

Манхан-Ховд чиглэлийн 85.3км хатуу хучилттай авто зам, Өлгий-Хашаат чиглэлийн 60.0км хатуу хучилттай автозамын гүйцэтгэгчээр БНХАУ-ын China Gezhouba Group Company limited компани шалгарч 2010 оны 8 дугаар сарын 04-ний өдөр Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамтай гэрээ байгуулсан.Барилгын ажлын хөрөнгийн 85 хувийг БНХАУ-ын Засгийн газар, 15 хувийг Монгол Улсын Засгийн газар санхүүжүүлнэ.

Мөн түүнчлэн Монголын Засгийн газар Өлгий-Хашаат чиглэлийн 60.0км авто замыг барих

ажилд хяналт тавьж, зөвлөхийн үйлчилгээ үзүүлэх ажлыг зохион байгуулна.2010 онд барилгын ажил эхэлж гэрээний дагуу гүйцэтгэгчид гэрээний дүнгийн 30 хувийг урьдчилгаа төлбөр олгох бөгөөд үүний 85 хувийг зээлийн хөрөнгөнөөс, 15 хувийг Монгол Улсын Засгийн газар санхүүжүүлнэ.

Барилгын ажил 2012 онд дуусах ба баталгаат засварын 1 жилийн хугацаанд гүйцэтгэгч дээрх

чиглэлийн авто замын засвар, арчлалтыг хариуцан ажиллах бөгөөд 2013 онд гүйцэтгэгчид барьцаа, суутгалын мөнгийг олгоно.2011 онд зөвлөхийн ажил эхэлж, гэрээний дүнгийн 15 хувь болон барилгын ажлын гүйцэтгэгчид гэрээний дүнгийн 30 хувийн урьдчилгаа төлбөрийг Засгийн газар санхүүжүүлэх бөгөөд, 2012 он болон баталгаат засварын хугацаанд буюу 2013 онд мөн ажиллана.

Дчигч тээвэрлэлт, нэмэгдэж, бүс нутгийн худалдаа эдийн засгийн хөгжилд өсөлт гарна.

1 1

төсөл БҮГ/-ыг иж бүрэн шинэчлэх зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газарт 25 сая ам. долларын

хөнгөлөлттэй зээл олгохоор шийдвэрлэсэн билээ. Ссын техник, эдийн засгийн тусламж (хөнгөлөлттэй зээл)-аар иж бүрнээр барин, 1973 онд

ашиглалтанд оруулсан бөгөөд одоогийн байдлаар мал, амьтны халдварт өвчнийг оношлох, урьдчилан сэргийлэх, эмчлэх зориулалттай 60 гаруй нэр төрлийн биобэлдмэл үйлдвэрлэж, энэ чиглэлийн бүтээгдэхүүнээр дотоодын зах зээлийн хэрэгцээг 100 хувь хангаж байна. Ашиглалтанд орсноос хойш тус үйлдвэрт ямар нэгэн дорвитой хөрөнгө оруулалт хийгдээгүйгээс барилга, инженерийн байгууламж ихээхэн хуучирч, тоног төхөөрөмж элэгдэлд орж, техникийн үзүүлэлтээрээ орчин үеийн үйлдвэрийн шаардлагаас ихээхэн хоцрогдолд ороод байгаа.

Уаахь нөхцлөөр олгохоор тохиролцоод байна. Үүнд:

З

• Зээлийн үндсэн төлбөрөөс чөлөөлөгдөх хугацаа – 4 жил,

221

Зээлийн хөрөнгийг 3 жилийн дотор ашиглах ёстой бөгөөд Зээлийн үндсэн төлбөрөөс чөлөөлөгдөх хугацаа нь барилгын ажил хийгдэж дууссанаас эхлэн тооцогдож буй. Төслийн гүйцэтгэгч компанийг Унгар Улсад бүртгэлтэй компаниудаас шалгаруулах нөхцөлтэй.

Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг 2010 оны 3 дугаар сарын 13-ны өдөр байгуулж,

Хэлэлцээр соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг 2010 оны 5 дугаар сарын 7-ны өдрийн УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанаар соёрхон батлаад байна.

Төслийг эхлүүлэх зорилгоор төслийн хүрээнд хийгдэх засвар, барилга, газар шорооны ажлын

нарийвчилсан зураг төслийг ойрын хугацаанд гүйцэтгэх шаардлагатай байгаа бөгөөд энэ зорилгоор 2011 оны төсвийн төсөлд төслийн захиалагч байгууллага болох ХХААХҮЯ-наас саналаа ирүүлсэн болно. Зураг төслийг үндэслэн төслийг гүйцэтгэгчийг шалгаруулах зорилгоор БНУУ-ын компаниуд дунд тендер зарлана. Гүйцэтгэгчтэй ХХААХҮЯ болон Биокомбинат ТӨҮГ гүйцэтгэлийн гэрээ байгуулах бөгөөд зээлийн эргэн төлөлтийн асуудлаар Монгол Улсын Сангийн яам болон Унгарын Эксим банк хооронд зээлийн гэрээ байгуулахаар хүлээгдэж байна. Төслийн хүрээнд хийгдэх ажлууд:

1. Үйлдвэрийн одоогийн барилга байгууламжид их засвар, өөрчлөлт хийнэ. Үндсэн

бүтээгдэхүүн болох биобэлдмэл үйлдвэрлэлийн төв барилгын 2 жигүүрийн байрыг орчин үеийн Олон улсын стандартад нийцүүлж GMP, GLP-ийн болон био аюулгүй байдлын 3-аас дээш зэрэглэлийн шаардлага хангах түвшинд өөрчлөн засварлаж агааржуулалт, ус, эрчим хүчний болон бусад дэд бүтцийг иж бүрэн өөрчлөн шинэчилнэ

2. Мөн ийм шаардлага хангасан вирусын гаралтай бүтээгдэхүүн болон хөлдөөж хатаах цехийн цомхон хоёр барилгыг шинээр барина.

3. Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн нийт цехүүдэд агааржуулалт, ус, эрчим хүчний хангамж болон бусад дэд бүтцийн иж бүрэн шинэчлэл хийнэ.

4. Үйлдвэрлэлд шаардагдах дулаан, уурыг экологид халгүй, эдийн засгийн хувьд үр ашигтай, найдвартай эх үүсвэрээр хангах үүднээс одоогийн дулааны станцад шинэчлэлт өөрчлөлт хийнэ.

5. 35 гаруй жил болж байгаа дулаан хангамж, цэвэр бохир ус, эрчим хүчний инженерийн шугам сүлжээнд их завсар хийнэ.

6. Биотехнологийн үйлдвэрийн хатуу зөөлөн хаягдлыг (бохир ус, үйлдвэрлэлд ашиглагдаж устгаж байгаа мал, амьтны сэг зэм, тэдгээрийн гаралтай бүтээгдэхүүний үлдэгдэл хаягдал, химийн бодисын үлдэгдэл, хаягдал зэргийг) найдвартай цэвэрлэх, халдваргүйжүүлэх, устгах технологийн цэг дамжлагуудад шинэчлэл хийнэ.

7. Үндсэн бүтээгдэхүүн болох биобэлдмэл (вакцин, оношлуур, ийлдэс) үйлдвэрлэх тоног төхөөрөмжийг иж бүрэн шинэчилж дээр дурьдсан үр дүнд хүрэх нөхцлийг бүрдүүлнэ. Энэ үүднээс олон улсын стандартын шаардлага, технологийн дэвшлийг хангасан автомат болон хагас автомат удирдлагатай өндөр хүчин чадалтай, найдвартай ажиллагаатай тоног төхөөрөмжүүдийг суурилуулна.

8. Материллаг бааз дээр тулгуурлан бүтээгдэхүүний шинэ технологи дамжуулах, Ноу-хау худалдан авч нэвтрүүлэх боломжийг бүрдүүлж ашиглана.

9. Шинэчлэгдсэн үйлдвэрт ажиллах боловсон хүчнийг зэрэгцүүлэн шилж сонгох, өндөр хөгжилтэй болон хөгжингүй орнуудын ижил төстэй үйлдвэр, сургалт, судалгааны байгууллагуудад сургаж бэлтгэх арга хэмжээ хэрэгжүүлнэ.

10. Энэ бүхнийг иж бүрэн тусгасан нарийвчилсан зураг, төсөл, төсвийг тендерийн явцад шалгарсан гадаад, дотоодын мэргэжилтний багтай хамтарч богино хугацаанд гаргаж хэрэгжүүлнэ.

11. Үйлдвэрийн бүтээгдэхүүнд дотооддоо хяналт, сорилт, баталгаажуулалт хийх лабораторийн чадавхийг бэхжүүлнэ.

222

10. 4 Сангийн сайдын төсвийн багц 13. Дэлхийн банкны хөнгөлөлтэй зээл, буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлж буй “Уул

уурхайн салбарын институцийг бэхжүүлэх техникийн туслалцаа” төсөл

Дэлхийн банкны хөнгөлөлттэй зээл, тусламжийн нийт 10.0 сая ам.долларын хөрөнгөөр “Уул уурхайн салбарын институцийг бэхжүүлэх техник туслалцааны төсөл”-ийг 2009 оны 5 дугаар сараас хэрэгжүүлж эхлээд байна, төсөл 2012 оны эцэст дуусгавар болно.

Төслийн зорилт нь төрийн болон үйлдвэрлэлийн салбар, иргэний нийгмийн хэрэгцээ,

шаардлагыг хангасан уул уурхайн, олборлолтын салбарын бодлого, санхүү, эрхзүй, зохицуулалт, институцийн бүтэц тогтолцооны гол элементүүдийг бүрдүүлэхэд орших ба уул уурхайн салбарын удирдлага, зохион байгуулалт, зохицуулалтыг сайжруулах, улсын төсөвт уул уурхайн салбараас оруулах хувь нэмрийг дээшлүүлэх, түүхий эдийн үнийн циклд үндэслэн эдийн засгийн өсөлтийг тогтворжуулж, орлогын урсгалын зохистой хуваарилалтыг зохицуулах, төрийн өмчийн оролцоог удирдан хянах, чадавхийг бэхжүүлэх, уул уурхайн болон геологийн дижитал мэдээллийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, салбарын байгаль орчин, эрүүл ахуй ба аюулгүй ажиллагааны эрсдлийг бууруулахад Засгийн газарт дэмжлэг үзүүлэх явдал юм.

Төсөл үндсэн 3 бүрэлдэхүүн хэсэгтэй бөгөөд 1. Уул уурхайн салбарын орлогыг удирдан

зохицуулах чадавхийг бэхжүүлэх, эдийн засгийн болон салбарын бодлогыг хөгжүүлэх, 2. Уул уурхайн салбарын хөгжлийг удирдан зохицуулах чадавхийг сайжруулах, 3. Төрийн өмчийн хөрөнгийг удирдах чадавхийг хөгжүүлэх. Төсөлд Сангийн яам, Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам, Татварын ерөнхий газар, Төрийн өмчийн хороо болон Эрдэнэс МГЛ ХХК-ийн институц, чадавхийг бэхжүүлэх чиглэлээр гадаад, дотоод сургалтуудыг зохион байгуулж, зөвлөх үйлчилгээг авч байна.

Зөвлөх үйлчилгээний ажлын даалгавар нь дараахь асуудалд чиглэгдэх болно. Үүнд:

Стратегийн ач холбогдол бүхий ордуудын бодлогыг тодорхойлох, Гадаадын томоохон хөрөнгө оруулалтуудын орчинд үнэлгээ хийх, Тодорхой ордуудын ТЭЗҮ боловсруулах, Улсын хөрөнгө оруулалтын санг байгуулах, Сангийн техник, эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулах, Хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх, Уул уурхайн салбараас орох орлогын төлөвлөлт, Уул уурхайн салбарын татварын хяналт, шалгалт, ТЕГ-ын татвар ноогдуулалт, төлөлтөд хяналт шалгалт хийх, Орлогын татварын хуулинд уул уурхайн салбараас орох орлогын тухай нэмэлт оруулж, мөрдүүлэх журам гаргах, давхар таварын гэрээний харьцуулсан судалгаа хийж санал боловсруулах, дүгнэлт гаргах, Стратегийн орд газрын татварын тусгай тасаг байгуулах зэрэг юм.

Төслийн хүрээнд 2009 оны эцсийн байдлаар 443.0 мянган ам.долларыг ашиглаж, 4.4 сая

ам.долларын хөрөнгө ашиглагдаагүй үлдэгдэлтэй байна.

14. Дэлхийн банкны хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Эдийн засгийн чадавхийг бэхжүүлэх техник туслалцаа” MOG-3803 төсөл

Монгол улсын Засгийн газар, Дэлхийн банкны хооронд “Эдийн засгийн чадавхийг бэхжүүлэх

техник туслалцааны төсөл”-ийн Зээлийн хэлэлцээрийг 2003 оны 6 дугаар сарын 24-ний өдөр байгуулсан ба төслийн дуусах хугацаа 2007 он байсныг төслийн зорилтот үйл ажиллагааг бүрэн дуусаагүйтэй холбогдуулан зээлийн хугацааг 2011 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэл сунгаад байгаа.

Төслийн гол зорилго нь улсын салбарын шинэчлэлийг гүнзгийрүүлэх, тэр дундаа төв, орон

нутаг, агентлагын түвшинд “Засгийн газрын санхүүгийн удирдлагын мэдээллийн систем”-ийг нэвтрүүлж, төсвийн зарлагын удирдлагыг сайжруулах, төрийн албаны шинэчлэлийг эрчимжүүлэх, төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг дээшлүүлэх замаар дунд хугацааны макро эдийн

223

засгийн тогтвортой байдлыг хангах явдал юм. Уг төслийг хэрэгжүүлснээр Мянганы хөгжлийн зорилтуудтай нийцүүлэх, олон улсын байгууллагуудтай тохирсон төсвийн дунд хугацааны тогтвортой байдлыг хангах, төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлнэ. Тухайлбал, эдийн засгийн бодлого, төсвийн төслийг боловсруулах, хэрэгжүүлэх үйл явцыг Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн шинэ тогтолцоонд шилжүүлэх, төсвийн зарлагын удирдлагыг боловсронгуй болгож, салбарын бодлогын тэргүүлэх чиглэлийг төсвийн хүрээний мэдэгдэл, төсвийн төсөл зэрэг удирдлагын механизмтай уялдуулах, хүний нөөцийн мэдээллийн бааз, түүний санхүүжилт, мэргэшил, зохион байгуулалт, хяналт, хариуцлагын тогтолцоог оновчтой болгоход дэмжлэг үзүүлнэ. Ингэснээр улсын салбарын шинэчлэл гүнзгийрч, түүний удирдлагын ил тод байдал, хариуцлагын тогтолцоо бэхжиж, улмаар хувийн хэвшил хөгжих орчин сайжирч эдийн засгийн өсөлт нэмэгдэж, ядуурал буурах суурь нөхцлүүд бүрдэнэ.

Төслийн хүрээнд Монгол Улсын төсвийн шинэчлэл хийгдэн эхэлж, цаашдын суурийг бий

болгож байгаараа төсөл маш үр дүнтэй хэрэгжиж байна, “Төсвийн тогтвортой байдлын тухай” хууль, “Нэгдсэн төсвийн тухай” хуулиудын төслүүдийг боловсруулсны зэрэгцээ Төрийн сангийн нэгдсэн дансны тогтолцооны хүрээнд бүх аймаг, нийслэл, сум дүүргийг “Засгийн газрын санхүүгийн удирдлагын мэдээллийн систем”-д холбож онлайнаар төсөвт байгууллагуудын гүйлгээг хийдэг болсон байна. Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хороо шинээр байгуулагдсантай холбогдуулан уг төслийн хүрээнд тус хорооны чадавхийг бэхжүүлэх чиглэлээр хөрөнгө хуваарилсан болно. 15. Дэлхийн банкны хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Малын индексжүүлсэн

даатгал” MOG-4069 төсөл

1999-2002 онд ган зуд зэрэг байгалийн гамшигт үзэгдлээс нийт 11.2 сая мал хорогдож манай орны эдийн засагт 333 тэрбум төгрөгийн шууд хохирол учирснаас үүдэн Монгол Улсын Засгийн Газар, Дэлхийн Банк, НҮБ-ын Хүнс хөдөө аж ахуйн байгууллага зэрэг олон улсын хандивлагч нартай хамтран Монгол орны зах зээлийн судалгааг 2001 оноос эхлэн хийж, энэхүү хүндрэл бэрхшээлийн эсрэг дэлхийн жишигт нийцсэн даатгалын тогтолцоог нэвтрүүлбэл үр дүнтэй байж болохыг тогтоосон болно. Улмаар өнөөгийн нөхцөлд индекст суурилсан малын даатгалын хэлбэр Монгол Улсын хувьд тохиромжтой эсэхийг тогтоох зорилгоор “Малын индексжүүлсэн даатгал төсөл”-ийг газар зүйн бүс бүсийн онцлогийг илэрхийлэхүйц аймгуудыг сонгон туршилтын журмаар хэрэгжүүлж эхэлсэн билээ.

Зуд турхан, байгалийн гамшигт үзэгдлийн дараа малчдын амьжиргаа доройтдог эмзэг байдлыг

бууруулж тогтвортой болгох, ингэхдээ зөвхөн даатгалд хамрагдсан малчдад зохих хэмжээний даатгалын нөхөн олговрыг олгож хохирлыг нөхөх, бэлэн мөнгө, мал олгож малчдыг бэлэнчлэх сэтгэлгээнд сургахаас зайлсхийх, даатгалын салбарын үйл ажиллагааны тогтвортой байдлыг хангах, улмаар даатгалын компаниуд энэхүү өвөрмөц аргачлалаар малыг даатгаж олон улсын жишгийг даган зах зээлийн зарчмаар цаашид хөгжих боломжийг бүрдүүлэх, зуд болон байгалийн гамшгийн үед Засгийн газрын үүрэг ачааг хөнгөвчлөх зорилготой юм.

Туршилтын төслийн санхүүжилтийн эх үүсвэр нь Дэлхийн Банкны ОУХА-ын нийт 7.8 сая

ам.долларын /үүнээс 5 сая ам.доллар нь зөвхөн нөхөн төлбөрт олгогдох нөхцөлт зээл/ зээл болон Япон Улсын Засгийн газраас /PHRD/ олгож буй 1.3 сая ам.доллар, “Швейцарийн хөгжлийн агентлаг” олон улсын байгууллагын 600 мянган ам.долларын буцалтгүй тусламжаас бүрдэнэ. Мөн Монгол Улсын Засгийн газраас 322.9 мянган ам.долларын хөрөнгөөр санхүүжүүлж байгаа болно.

Монгол Улсын Засгийн газар, Дэлхийн Банкны Олон улсын хөгжлийн ассоциаци хамтран

хэрэгжүүлж байгаа энэхүү төсөл нь 2005 оны 9 дүгээр сараас албан ёсоор хэрэгжиж эхэлсэн ба эхний ээлжинд Увс, Баянхонгор, Хэнтий аймгуудад туршилтын журмаар 2009 оны 12 дугаар сар хүртэл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байсан. Туршилтын явцад тодорхой үр дүнд хүрээд байгаа тул Монгол Улсын Засгийн газар, Дэлхийн Банкны Олон улсын хөгжлийн ассоциациас шийдвэр

224

гарган төслийн хугацааг дахин нэг жилээр сунгаж, одоогийн байдлаар 2011 он хүртэл хэрэгжүүлэхээр болоод байгаа билээ.

“Малын Индексжүүлсэн Даатгал”-ын онцлог нь малын хорогдлыг нэгж малчны хотонд

хорогдсон малын тоогоор бус сумын хэмжээнд хорогдсон малын тоог үндэслэн даатгалын хохирол, нөхөн төлбөрийн хувь хэмжээг тооцоолдог.

Төсөл хэрэгжиж эхэлснээс хойш 2006, 2007, 2008, 2009 онуудад МИД-ын бүтээгдэхүүний

борлуулалтыг дөрвөн удаа хийж, гурав дахь нөхөн төлбөрийг олгоод байгаа болно. Мөн малчдад даатгалын ач холбогдлыг ойлгуулах чиглэлээр олон талт, шат дараалсан арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлсний үр дүнд МИД-д хамрагдах малчдын тоо, нөхөн төлбөрийн дансанд төвлөрч буй хураамжийн хэмжээ жил бүр өсөн нэмэгдэж байна.

Малын индексжүүлсэн даатгал төслөөс өнгөрсөн хугацаанд хийж гүйцэтгэсэн ажлуудыг

тоймлон үзүүлбэл:

• Малын хорогдлыг тооцоолох үүднээс төсөл хэрэгжиж буй аймгуудад жил бүрийн 6 сард хагас жилийн мал тооллогын ажлыг “Түүвэр судалгааны арга”-аар зохион байгуулж байна.

• 2009 оны байдлаар МИД-ын борлуулалтанд “Бодь даатгал”, “Монгол даатгал”, “Прайм даатгал”, “Түшиг даатгал” гэсэн 4-н даатгалын компани оролцож орон нутагт нийт 290 гаруй төлөөлөгчтэйгөөр үйл ажиллагаа явуулж байна. Түүнчлэн МИД-ын хамрагдагсдын нэгдсэн бүртгэл мэдээллийн программ хангамжийг боловсруулан ашиглаж байна.

• Орон нутгийн оролцогч талуудад мэдээлэл өгөх зорилгоор “Нүүр тулсан сургалт”-ыг борлуулалтын 3 жил дараалан зохион байгуулсанаар нийт 56-н сумын 28465 малчин өрхийн 27034 өрх буюу 94.9 хувь МИД-ын талаар мэдээлэл ойлголттой болсон байна. 2009 онд Сүхбаатар аймгийн 13 сумын нийт 3599 /54.3 хувь/ малчин өрхөд нүүр тулсан сургалтыг зохион байгуулсан.

Индексжүүлсэн даатгалын хэтийн төлөв, “Малын индексжүүлсэн даатгал” төслийн нэмэлт санхүүжилтийн талаар :

Дэлхийн банк, Засгийн газраас өнгөрсөн хугацааны туршилтын үр дүнд үндэслэн энэхүү

даатгалын тогтолцоог цаашид үндэсний хэмжээнд орон даяар нэвтрүүлэх боломжтой гэж үзсэн бөгөөд ингэхдээ төсөлд хамрагдах аймгуудын тоог жил жилд цөөн тоогоор нэмэх өөрөөр хэлбэл эхний удаад 2010 онд 5 аймаг, 2011 онд 6 аймаг, 2012 онд 6 аймаг гэх мэт шаталсан дарааллаар МИД төсөлд хамрагдах аймгуудын тоог нэмж 2013 он гэхэд үндэсний хэмжээнд мал сүргийг индексжүүлсэн аргаар даатгах тогтолцоог бүрэн нэвтрүүлэхээр төлөвлөж байна.

Нэгэнт туршилтын төсөл амжилттай хэрэгжсэн учир цаашид энэхүү даатгалын тогтолцоог

үндэсний хэмжээнд тогтвортой үргэлжүүлэх бодлогоо тодорхойлон малын даатгалын хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх шаардлагатай. Ингэхдээ малын индексжүүлсэн даатгалын тухай бие даасан хууль гаргах нь зүйтэй гэсэн дүгнэлтэнд хүрээд байгаа билээ.

16. Дэлхийн банкны хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Хувийн хэвшлийг

хөгжүүлэх-2 MOG-4088 төсөл

Дэлхийн банкны хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилттэй “Хувийн хэвшлийг дэмжих 2 дахь шатны төсөл” нь 2006 оноос эхлэн хэрэгжиж байгаа бөгөөд төсөл 2011 оны 4 дүгээр сарын 30-ны өдрөөр хаагдах болно. Зээлийн нийт дүн 6.9 сая зээлжих тусгай эрхтэй тэнцэх хэмжээний 10.0 сая ам.доллар.

Төслийн зорилго нь төсөлд оролцогч банкуудаар дамжуулан шалгуур үзүүлэлтийг хангасан аж

ахуйн нэгжид дунд болон урт хугацааны (2-7 жил) төслийн зээл (600.0 мянган ам.доллар хүртэл буюу түүнтэй тэнцэх төгрөг) олгох замаар хувийн хэвшлийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлэх, төсөлд

225

оролцогч арилжааны банкуудын байгууллагын чадавхийг тэргүүлэх ач холбогдолтой чиглэлд нь дээшлүүлэх, Монголбанкны хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг сайжруулах, хяналт шалгалтыг бэхжүүлэхэд чиглэгдэнэ.

Төсөл хэрэгжих хугацаанд төсөлд оролцож буй 4 арилжааны банкууд (Худалдаа хөгжлийн

банк, Төрийн банк, Голомт банк, ХААН банк)-аар дамжуулан нийт 9,376.1 мянган ам.долларын дүнтэй 33 дэд төслийг санхүүжүүлж, 480 гаруй ажлын байр шинээр бий болгосон.

Эдгээр төсөл нь дунд ба урт хугацаатай, хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг дэмжихэд

зориулагдсан бөгөөд үүний дүнд нийт 475 ажлын байр шинээр бий болох юм. Дэд зээлийн эх үүсвэрээс Дэлхийн банкны 2.1 сая доллар үлдэж байгаа бөгөөд түүнээс 2.0 сая долларыг банкны салбарын уналт, цаашдын тогтвортой тогтолцоог судлан хэрэгжүүлэхэд олон улсын зөвлөх үйлчилгээ авах, Монголбанкны хяналт шалгалтын чадавхийг сайжруулах, арилжааны банкуудад олон улсын хөндлөнгийн аудит хийлгүүлэх зэрэг ажлуудад дахин хуваарилалт хийсэн билээ. Мөн Дэлхийн банкаар батлагдсан Сургалтын хөтөлбөрийн дагуу Монголбанк, төсөлд оролцогч арилжааны банкууд болон Сангийн яамны нийт 226 ажилтныг мэдлэг, туршлага, мэргэжлийн чадавхийг дээшлүүлэх гадаад, дотоодын 67 сургалтанд оролцуулсан.

Төлбөрийн чадвар нь доройтсон Анод банкинд олон улсын аудит хийлгэх болон санхүүгийн

хямралын үед банк, санхүүгийн системийн тогтвортой үйл ажиллагааг хангахад туслах зорилгоор арилжааны банкиудад Тусгай үнэлгээг олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн аудитын компаниудаар хийлгэх зорилгоор 1 сая ам.долларын хөрөнгийн дахин хуваарилалт хийсэн. Арилжааны банкуудыг 3 бүлэг болгон үнэлгээ хийлгэх гэрээ байгуулан хэрэгжүүлж, өнөөгийн байдлаар 630 мянган ам.доллар зарцуулаад байна.

17. Дэлхийн банкны хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Тогтвортой амьжиргаа -

2”MOG-4330 төсөл

Дэлхийн банкны хөнгөлөлттэй зээл, буцалтгүй тусламжаар хамтран санхүүжүүлж буй “Тогтвортой амьжиргаа-II” төсөл нь 2007 оноос эхлэн хэрэгжиж байна, төсөл 2012 оны 12 дугаар сарын 31-нээр дуусгавар болно. Төсөлд 21 аймаг, 329 сумдууд хамрагдаж, орон даяар хэрэгжиж байгаагаараа томоохон төсөл юм. Төслийн нийт өртөг нь 58.8 сая ам.доллар бөгөөд үүнээс 19.8 сая ам.долларыг хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр, үлдсэнийг буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр тус тус санхүүжүүлэх болно. Үүнд: Олон Улсын Хөгжлийн Ассосиаци

Зээл: 12,978,000 Зээлжих тусгай эрх Тусламж 8,656,000 Зээлжих тусгай эрх Европын холбоо 10,000,000 Евро Японы Засгийн Газар 3,905,000 ам.доллар Монгол Улсын Засгийн Газар 3,500,000 ам.доллар

Тогтвортой амьжиргаа-1 төсөл нь малчдын эрсдлийг бууруулах, цаг агаарын үзэгдлүүдийн

талаар мэдээлэл авч түүнээс шалтгаалах эрсдэлд хариу өгөх Засгийн газрын чадавхийг бэхжүүлэх, иргэдийн оролцоо, хувь нэмрээр дамжуулан орон нутгийн өмчийг бий болгох, илүү өрсөлдөөнтэй зээлийн бүтээгдэхүүний хүртээмжийг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдсэн шинэлэг хандлагуудыг туршин үзүүлсэн юм.

Дэлхийн банк Тогтвортой амьжиргаа-2 төслөөр дамжуулан эхний үе шатны сургамжуудыг

цаашид өргөжүүлэн тараах ба бүтэц зохион байгуулалтын тогтолцоог сайжруулах талаарх Засгийн газрын хүчин чармайлтыг дэмжихээр болсон. Энэхүү төсөл нь 3 үе шаттай бөгөөд одоо 2 дахь үе шатыг хэрэгжүүлж байна. Тогтвортой амьжиргаа-2 төсөл нь 1. Бэлчээрийн мал аж ахуйн эрсдлийн удирдлага, 2. Олон нийтийн санаачлага, 3. Бичил санхүүгийн хөгжил гэсэн үндсэн 3 бүрэлдэхүүн хэсэгтэй хэрэгжиж байна.

226

Бэлчээрийн мал аж ахуйн эрсдлийн удирдлага хэсгийн гол зорилт нь бэлчээрийн эрсдэлд бэлэн байж хариу өгөх үр ашигтай стратегийг өргөжүүлэн тархаах ба нэвтрүүлэхэд оршино. Олон нийтийн санаачлага хэсгийн зорилт нь жижиг хэмжээний нийтийн байгууламжуудыг сайжруулах төслүүдийг тодорхойлох эрхийг иргэдэд олгох үр ашигтай, ил тод, нийгмийн агуулгатай аргачлалыг үндэсний хэмжээнд бий болгох явдал юм. Хөрөнгө оруулалтыг аймаг сумдад хүн амын тоо, алслагдсан байдал зэргийг харгалзан үзэж хуваарилдаг ба сумдад 8000-15000 ам.долларыг, дүүрэг, аймгийн төвийн сумдад 45000 хүртэлх ам.долларыг олон нийтийн санаачлагын сангаас дэмжлэг болгон олгож байна. Бичил санхүүгийн бүрэлдэхүүн хэсгийн зорилт нь хөдөөгийн иргэдэд хүргэх тогтвортой санхүүгийн үйлчилгээний хүртээмжийг гүнзгийрүүлэх ба өргөжүүлэх юм.

Эхний үе шатны адилаар бөөний зээл олгогч байгууллага болох соирхогч оролцогч санхүүгийн

байгууллага болох арилжааны банкууд, банк бус санхүүгийн байгууллагуудаар дамжуулан бүх нөөц хөрөнгөө үргэлжлүүэн зарцуулна. Тогтвортой амьжиргаа-2 төслийн хүрээнд иргэд, бүлэг, хамт олны идэвхтэй оролцоог орон нутгийн түвшинд шийдвэр гаргах үйл ажиллагаанд нэвтрүүлэх, тэдгээрийг идэвхжүүлэх, идэвхтэй ажиллах бололцоогоор хангах, чадавхжуулах зэрэг олон талын цогц арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байна. Төслийн зүгээс баримтлаж буй гол зарчим нь цаашид төвлөрлийг сааруулах үйл ажиллагааг дэмжихэд оршиж байгаа болно.

Төслийн хүрээнд 2010 онд бэлчээр сайжруулах, малчдын амьжиргааг дэмжих чиглэлээр орон

нутгийн малчид, иргэдээс гарсан саналыг үндэслэн сум, орон нутгийн “Бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөө”-нд тусгагдсан дэд төслүүдийн бараа, ажил, үйлчилгээг санхүүжүүлнэ. Түүнчлэн Хөдөөгийн болон санхүүгийн үйлчилгээ хязгаарлагдмал газруудад оршин сууж буй иргэдийг тогтвортой санхүүгийн үйлчилгээнд хамруулах зорилгоор арилжааны банк болон банк бус санхүүгийн байгууллагуудаар дамжуулан бичил зээлийг олгох юм. 18. Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Засаглалын

шинэчлэлийн чадавхийг бэхжүүлэх” MON-2011 төсөл

Төслийн зорилго нь Азийн хөгжлийн банкнаас 1,473 сая зээлжих тусгай эрх /2 сая ам доллартай тэнцэх/-ээр санхүүжүүлэн хэрэгжүүлж буй Засаглалын шинэчлэлийн чадавхийг бэхжүүлэх төсөл/ЗШЧБ/ нь 2003 оны 10 дугаар сард батлагдаж АХБ-ны техник туслалцааны зээлээр санхүүжигдэж байгаа бөгөөд Засаглалын шинэчлэлийн хөтөлбөрийн хоёр дахь үе шатны хүрээнд засаглалтай холбоотой үндсэн арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэх чадавхийг бэхжүүлэх, дадлагажуулах, техникийн дэмжлэг үзүүлэхэд чиглэгдэж байна.

Тус төсөл нь 2004-2008 онуудад дараах хүрээг хамарч байв. Үүнд: (i) Улсын салбарын нягтлан

бодох бүртгэл, аудит болон хөрөнгийн үнэлгээний чиглэлээр санхүүгийн удирдлагын шинэчлэл хийх; (ii) ТБУСТХ-ийг хэрэгжүүлэхэд стратеги төлөвлөлтийн талаар дэмжлэг үзүүлэх; (iii) Санхүүгийн тайлангийн, гүйцэтгэлийн аудитын болон бүтээгдэхүүний өртгийг үр ашигтай тооцох програм хангамж болон зарим компьютер хэрэгслээр хангах.

АХБ-наас төслийн үргэлжлэх хугацааг 2011 оны 5 дугаар сарын 31 хүртэл сунгах, төслийн үйл

ажиллагааг Сангийн яаманд ажиллах ОУВС-ийн зөвлөхийн ажилтай уялдуулахаар Сангийн яамтай хэлэлцэн тохиролцсон болно. (АХБ 2008 оны 12 дугаар сарын 24-нд баталсан)Ийнхүү үлдэж буй хөрөнгийг дараах гурван хэсгийг санхүүжүүлэхээр тохролцож харилцан олйголцлын санамж бичиг байгуулсан байна. Үүнд (i) Төрийн санхүүгийн удирдлагын хүрээнд Сангийн яамны чадавхийг бэхжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх; (ii)Үндэсний хөгжил, шинэчлэлийн хорооны чадавхийг бэхжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх; (iii) Дотоодын хоёр зөвлөх (Төслийн зохицуулагч болон Стратеги төлөвлөлтийн шинжээч)-ийн гэрээг сунгаж ажиллуулах.

Төсөл нь дараах бүрэлдэхүүн хэсэгтэй:

• Програм хангамж болон компьютер нийлүүлэх • Сургалт

227

• Зөвлөх үйлчилгээ • Төсөл хэрэгжүүлэх

Төслийн хэрэгжилтийн явц, хийсэн гол ажлуудболон хүрсэн үр дүнгүүд :

1. Програм хангамж ба компьютер нийлүүлэх Энэ бүрэлдэхүүн хэсэг нь "Аудитын програм хангамж" болон "Өртөг тооцох програм хангамж

ба компьютер нийлүүлэх" гэсэн 2 хэсгээс бүрдсэн. Энэ чиглэлээр мэдээллийн технологийн олон улсын болон дотоодын зөвлөхүүд ажилласан ба зөвлөхүүд "Аудит ба бүтээгдэхүүний өртөг тооцох програм хангамжийн үнэлгээ ба шүүмж", "Аудитын удирдлагын мэдээллийн системд өгөх зөвлөмж", "Бүтээгдэхүүний өртөг тооцох туршилтын мэдээллийн системд системд өгөх зөвлөмж" тайлангуудыг боловсруулан холбогдох захиалагч нарт танилцуулан санал, зөвлөмжийг тусган АХБ-д тухай бүр хүргүүлсэн байна.

"Аудитын програм хангамж" ажлын хүрээнд Монголын Үндэсний Аудитын газрын аудитын

үйл ажиллагааг чанартай шуурай болгох, чадавхийг бэхжүүлэх зорилгоор аудитын "Teammate" програм хангамжийн 30 лизензийг шууд гэрээ байгуулах аргаар худалдан авч, суурилуулж холбогдох сургалтыг зохион байгуулсан.

"Өртөг тооцох програм хангамж ба компьютер нийлүүлэх" ажлын хүрээнд "Бүтээгдэхүүний

өртөг тооцох туршилтын мэдээллийн системд өгөх зөвлөмж" тайланг боловсруулж Сангийн яам болон АХБ-д хүргүүлсэн. Гэвч бүтээгдэхүүнээр тооцох төсөвлөх ажил нь одоогоор хийхэд эрт, чадавхи шаардсан ажил гэж үзэн 2008 оны 12 сарын 17-нд Сангийн яамтай санамж бичигт гарын үсэг зурж бүтээгдэхүүний өртөг тооцох програм хангамж тооцох, програм хангамж худалдан авах үйл ажиллагааг зогсоосон.

2. Сургалт

Өнөөгийн байдлаар төслийн шугамаар 25 сургалт, 2 гадаад сургалт аялалыг зохион байгуулж

нийтдээ 834 хүн хамрагдсан байна. Сургалтын үйл ажиллагааг зөвлөх үйлчилгээний чиглэлээр харуулбал:

• Нягтлан бодох бүртгэлийн чиглэлээр 5 удаагийн сургалтад 212 хүн, Автрали улсад зохион байгуулсан сургалт аялалд 14 хүн;

• Санхүүгийн ба гүйцэтгэлийн аудитын чиглэлээр 11 удаагийн сургалтад 298 хүн, Англи улсад зохион байгуулагдсан сургалт аялалд 13 хүн;

• Стратеги төлөвлөлтийн чиглэлээр 3 удаагийн сургалт, семинарт 176 хүн; • Удирдлагын мэдээллийн технологийн зөвлөх үйлчилгээний хүрээнд бүтээгдэхүүний өртөг

тооцох чиглэлээр 4 удаагийн сургалтад 51 хүн ; • Удирдлагын мэдээллийн технологийн зөвлөх үйлчилгээний хүрээнд аудитын програм

хангамжийн чиглэлээр 1 удаагийн сургалтад 35 хүн тус тус хамрагдсан байна.

3. Зөвлөх үйлчилгээ

Төслийн баримт бичигт зөвлөх үйлчилгээний бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд доорхи чиглэлээр олон улсын болон дотоодын зөвлөхүүд ажиллахаар тусгагдсан.

• Гүйцэтгэлийн аудит • Санхүүгийн аудит • Хөрөнгийн үнэлгээ • Нягтлан бодох бүртгэл • Стратеги төлөвлөлт • Удирдлагын мэдээллийн технологи • Төслийн зохицуулагч

228

Дээрхи 7 чиглэлийн зөвлөх үйлчилгээнээс 5 нь амжилттай хэрэгжиж дууссан бөгөөд 2 зөвлөх үйлчилгээ үргэлжлэн хэрэгжиж байна. АХБ-тай 2009 оны 9 дүгээр сард байгуулсан Харилцан ойлголцлын санамж бичигт заасны дагуу Улсын санхүүгийн удирдлагын зөвлөхийг шинээр авч Үндэсний хөгжил шинэчлэлийн хороонд хэрэгжүүлэх дэд төсөлд ажиллуулахаар тохирсны дагуу 2009 оны 11 сарын 23-аас уг зөвлөхийг сонгон шалгаруулж авсан болно.

Төслийн үйл ажиллагаа нь Сангийн яамны холбогдох газар, хэлтсийн үйл ажиллагааны жилийн төлөвлөгөөтэй нягт уялдаатай явагдаж байна. Төсөл нь Голомт банкинд харилцах данстай бөгөөд Зээлийн хөрөнгөөр санхүүжигдэж байгаа зардлуудыг зардлын ангиллын дагуу бүртгэл хөтөлж байна.Төслийн 2008 оны жилийн эцсийн болон 2009 оны 4 дүгээр улирлын тайланд Сангийн яамнаас сонгон шалгаруулж, АХБ-аас хүлээн зөвшөөрсөн аудитын компани болох "Конфиденс аудит" ХХК аудит хийж, аудитлагдсан санхүүгийн тайланг аудитын дүгнэлтийн хамтаар АХБ болон Сангийн яаманд хүргүүлсэн байна.

Төслийн үргэлжлэх хугацаанд хийгдэхээр төлөвлөж буй ажлууд болон АХБ-тай төслийн

үргэлжлэх хугацаанд дараах чиглэлд үйл ажиллагаагаа чиглүүлэхээр ажиллаж байна. Үүнд: • Төсөв санхүүгийн удирдлагын асуудлаар Сангийн яамны чадавхийг сайжруулахад

дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор сургалтын төв байгуулах, цуврал сургалт явуулах • Төслийн хүрээнд Сангийн яам, ҮХШХ-ны ажлын уялдааг хангах зорилгоор бусад

орнуудын туршлагыг судлах зорилгоор танилцах аялал зохион байгуулах • Үндэсний хөгжил шинэчлэлийн хорооны үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх • Үлдэж буй хөрөнгийн зарцуулалтын талаар санал боловсруулж АХБ-д тавьж

шийдвэрлүүлэх • Дотоодын зөвлөхүүдийг шинэчилсэн ажлын даалгаврын дагуу төслийн үргэлжлэх

хугацаанд ажиллуулах 19. Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Гаалийн шинэчлэл”

MON-2307 төсөл

Төслийн зорилго нь Монголын гадаад худалдааны эргэлтийг нэмэгдүүлж, түүнийг хөнгөвчлөхөд оршино. Энэхүү зорилгоо гаалийн үйлчилгээ болон удирдлагын үр ашиг, ил тод байдал болон тогтвортой байдлыг бий болгох замаар хангах юм.

Төслийн нийт хэмжээ нь 5 500 000 ам.доллар бөгөөд үүнээс 5.0 сая ам.доллар нь АХБ-ны хөнгөлөлттэй зээл, 500.0 мянган ам.дол нь буцалтгүй тусламж юм. Монгол Улсын Засгийн газар $1.26 сая ам.доллартай тэнцэх шууд бус хөрөнгө оруулалтын хувь нэмэр оруулна. Энэхүүтөсөлнь 3 бүрэлдэхүүнхэсгээсбүрдэнэ:

• Гаалийн мэдээллийн автоматжуулсан системийг бий болгох (CAIS); • Сонгож авсан гаалийн хороод болон хилийн боомт дах гаалийн дэд бүтцийг сайжруулах; • Гаалийн байгууллагыг бэхжүүлэх, тухайлбал, бизнес процессийн ре-инжеренг хийх, дээрх

2 бүрэлдэхүүн хэсэгт хамааралтай чадавхийг бэхжүүлэх сургалт, агентлаг хоорондын хамтын ажиллагаа, бүс нутгийн хамтын ажиллагаа, төр-хувийн хэвшлийн түншлэл.

Төслийн хүрээнд өнөөг хүртэл хийгдсэн ажлиуд /2010 оныг дуустал/

а/ Бүрэлдэхүүн 1 буюу Гаалийн мэдээллийн автоматжуулсан системийг нэвтрүүлж, хэрэгжүүлэгч байгууллагад 2010 оны 7 сарын 5-ны өдөр албан ёсоор хүлээлгэж өгсөн.

б/ Бүрэлдэхүүн хэсэг 2 нь (i) шинжилгээний тоног төхөөрөмжөөр хангах замаар гаалийн

бүсийн лаборатори байгуулах; (ii) рентген төхөөрөмжийг тодорхой боомтод суурилуулах замаар хяналтын орчин үеийн тоног төхөөрөмж авах; (iii) Дata center (тоног төхөөрөмж ба програмыг оруулахгүйгээр)-г ГЕГ-ын төв байранд байгуулах; (iv) Замын үүдийн автозамын терминалыг өргөтгөх. Дэд хэсэг (iii) ба (iv)-ийг Засгийн газрын санхүүжилтээр хийх юм. Эдгээртэй холбоотой

229

зарим тендерүүд дахин зарлагдсанаас болж хугацаа сунжрах асуудал гарч байсан бөгөөд 2010 оны 8 дугаар сарын байдлаар худалдан авалтуудын 3 багцад хамаарах тендерийг зарлаж, гүйцэтгэгчийг шалгаруулан гэрээлэлтийг 100%-тай хийсэн.

в/ энэ нь (i) бизнес процессийг сайжруулах; (ii) Бүрэлдэхүүн хэсэг 1 ба 2-той холбоотой

сургалт зохион байгуулах; (iii) агентлаг хоорондын хамтын ажиллагаа сайжруулах (iv) бүсийн хамтын ажиллагаа ба төр- хувийнг хэвшлийн түншлэлийг г өргөжүүлэхэд чиглэсэн. Солонгосын “eAsia Knowledge and Partnership Fund” сангийн шугамаар олон улсын зөвлөхийн үйлчилгээг (бизнес процесс ба МХХТ-ийн мэргэжилтэн) 4.5 хүн сараар, үндэсний зөвлөхүүдийг (бизнес процесс ба МХХТ-ийн мэргэжилтэн, Агентлаг хоорондын хамтын ажиллагаа, Төслийн хэрэгжилт ба мониторингийн зохицуулагч) нийт 44.5 хүн сараар авахаар санхүүжилтийг хийсэн. 2010 оны 6 сарын 30-ны байдлаар олон улсын зөвлөхийг 4.0 хүн сар, үндэсний зөвлөхүүдийг 44.5 хүн сараар ажиллуулаад байна. 2010 оны 6 сарын 30-ны байдлаар ТХН дараахь сургалтыг зохион байгуулж, монголын гаалийн 670 ажилтныг хамруулсан байна:

• Дотоодын сургалтад 600 ажилтныг хамруулан гаалийн автоматжуулалт, тухайлбал, гаалийн хяналт, манифест, гаалийн баталгаат агуулах г.м сэдвээр сургалтад хамруулсан;

• Java, Oracle ба Unix зэрэг программаар ГЕГ-ын МТТ-ийн 20 хүнийг Солонгосын KTNET-ийн 2 долоо хоногийн сургалтад хамруулсан;

• Статистикийн чиглэлээр 9 хүнийг Солонгосын гааль дээр; • Эдийн засгийн итгэмжлэгдсэн операторын чиглэлээр 18 хүнийг Солонгосын гааль дээр• Гаалийн эрсдлийн удирдлагаар 17 хүнийг Солонгосын гааль дээр тус тус хийсэн.

Цаашид шинээр нэвтрүүлсэн Гаалийн автоматжуулсан систем дээр ажиллах арга барилыг зүгшрүүлэх зорилгоор хийх практик сургалтыг гаалийн харьяа, газар хороод дээр зохион байгуулна (он дуустал) 2011 оны төсвийн жилд дараах ажлыг төлөвлөөд байна.

Үүнд: МУГЕГ-аас гаргасан судалгаа, эрэлт хэрэгцээг үндэслэн төслийг хэрэгжүүлэх явцад ашиглагдаагүй үлдсэн магадлашгүй зардлын үлдэгдэл, ханшийн үнийн зөрүүг ашиглах төлөвлөгөө гаргана. Энэ нь шинээр нэвтрүүлсэн системийн хэвийн үйл ажиллагааг хангахад чиглэгдсэн нэмэлт тоног төхөөрөмж худалдан авахад чиглэгдэнэ. 20. ХБНГУ-ын Сэргээн босголт хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй

“Монголын ипотекийн зах зээлийг хөхүүлэн дэмжих” төсөл

Монгол Улсын Засгийн газар, ХБНГУ-ын Сэргээн босголт, зээлийн банк хооронд байгуулсан “МонголынИпотекийн зах зээлийг хөхиүлэн дэмжих төсөл”-ийн зээлийн хэлэлцээр 2010 оны 5 дугаар сарын 6-ны өдөр УИХ-аар соёрхон батлагдсан билээ.

Энэхүү төсөл нь монголын ипотекийн барьцаат зээлийн системийг хөхиүлэн дэмжих, Монгол

Улсын санхүүгийн системийг өргөжүүлэн хөгжүүлэх, орон сууцны санхүүжилтэд хувь нэмэр оруулах зорилготой ба арилжааны банкуудаас 3-6 сарын хугацаатай 10 жил хүртэлх 30 хүртэлх сая төгрөгийн хувь хүмүүст олгогдсон зээлийг багцлан худалдан авснаар тус арилжааны банкуудын орон сууцны урт хугацаатай зээлийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлж, улмаар Засгийн газрын орон сууцжуулах хөтөлбөрийг хангахад чиглэгдэж байгаа болно.

Монголын Ипотекийн Корпораци худалдан авсан зээлийн хөрөнгийн багцыг дотоодын болон

олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр үнэт цаас гаргах замаар хөрөнгийн эх үүсвэрийг дахин нэмэгдүүлэх боломжийг үүсгэж байгаагаараа онцлог юм. Зээлийг хүртэгчид нь бага орлоготой гэр хорооллын өрхүүд байх бөгөөд тэдэнд чиглэгдсэн зээлийн чанарын доод түвшинг тогтоож аль болох олон санхүүгийн зуучлагч санхүүгийн байгууллагуудыг хамруулах юм.

230

Монгол Улсын Засгийн газар ХБНГУ-аас жилийн 0,75% хувийн хүүтэй, 40 жилийн хугацаатай, үндсэн зээлийн төлбөрөөс чөлөөлөгдөх хугацаа нь 10 жилийн нөхцөлтэйгөөр 4,8 сая евро хөнгөлттэй зээл авч байгаа бөгөөд түүнийг МИК-д Зээлийн хэлэлцээрийн 2 дугаар зүйлийн 2.1-т заасныг үндэслэн, 10 жилийн дараа зээлийг нэг дор бүгдийг эргүүлэн төлөх нөхцөлтэйгөөр, зээлийн хүүгийн хэмжээг Засгийн газрын үнэт цаасны хүүгээс 4 хувийг хасч тооцон, улмаар хагас жил тутамд 1 нэгжээр буурах байдлаар Засгийн газрын үнэт цаасны хүүтэй тэнцүү хэмжээнд хүртэл өөрчилж тогтоон, хүүгийн доод хязгаарыг жилийн 2,5 /хоёр аравны тав/ хувь байхаар тооцон дамжуулан зээлдүүлж байгаа юм.

10. 5 Үндэсний статистикийн хорооны даргын төсвийн багц 21. Дэлхийн банкны хөнгөлөлтэй зээл, буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлж буй

“Монголын үндэсний статистикийг сайжруулах” төсөл

Монстат төсөл нь Дэлхийн банкны хөнгөлөлттэй зээлийн 2.0 сая ам.доллар, Солонгосын итгэлцлийн сангийн 700.0 мянган ам.долларын буцалтгүй тусламж, Статистикийн чадавхийг бэхжүүлэх итгэлцлийн сангийн 400.0 мянган ам.доллар буюу нийт 3.1 сая ам.долларын санхүүжилтээр хэрэгжиж байгаа бөгөөд 2009 оны 9 дүгээр сараас эхэлж, 2014 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр хэрэгжиж дуусах болно. Төслийн хүрээнд статистикийн системийн бодлого зохицуулалт, бүтцийн хүрээ, байгууллагын бүтэц, статистикийн дэд бүтцийг сайжруулах, статистикийн үйл ажиллагааг шинэчлэх, мэдээллийн технологийн дэд бүтэц ба тоног төхөөрөмжийг шинэчлэн сайжруулах ажлыг гүйцэтгэх юм.

Өнгөрсөн оны 11 дүгээр сараас 2010 оны 8 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэлхи хугацаанд

Монстат төслийн хүрээнд 210.9 мянган ам.долларын санжүүжилт хийгдэж, төлөвлөгөөний дагуу 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэл нь 809.1 мянган ам.доллар байна.

Өнгөрсөн хугацаанд төслийн төлөвлөгөөний дагуу статистикийн ажилтнуудын мэдлэг,

мэргэжлийн чадавхийг дээшлүүлэх сургалт, семинарыг Улаанбаатар хот, хөдөө орон нутгаар зохион байгуулсан. Мөн статистикийн байгууллагын бүтээгдхүүнийг ашиглах хэрэглэгчдийн сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийн судалгааны арга аргачлалыг боловсруулан судалгааг үр дүнтэй явуулж байх хэлбэрийг тодорхойлон судалгааг эхлэхэд бэлэн болоод байна. Энэ ажлын хүрээнд юуны өмнө хэвлэл мэдээллийг ажилтнуудад статистикийн үйл ажиллагааны талаарх мэдлэг олгох, мэдээллийг үнэн зөв ашиглах арга барилыг эзэмшүүлэх зорилгоор хэвлэл мэдээллийн ажилтнуудад зориулсан хэвлэлийн бага хурлыг зохион байгуулсан.

2010 оны хүн ам, орон сууцны тооллогын бэлтгэл ажлын хүрээнд аймаг болон сум, багийн

тооллогын түр товчоодын ажилтнуудад зориулсан сургалтыг нийт аймгуудад Монстат төслийн санхүүжилтээр 2010 оны 6-8 сарын хооронд амжилттай зохион байгуулаад байна. Мөн статистикийн ажилтнуудад зориулсан гарын авлага материалыг англи хэлнээс орчуулах ажил хийгдэж байгаа бөгөөд одоогийн байдлаар ХАА-н тооллого 2010-ын гарын авлагыг орчуулаад байна. Энэ нь 2011 онд болох ХАА-н тооллогын бэлтгэл ажлын эхлэл болж байгаа юм.

Монстат төслийн хүрээнд хамтран ажиллах Хосолмол түншлнлийн зөвлөх үйлчилгээний

гэрээнд мэдээллийн технологийн дэд бүтэц, тоног төхөөрөмжийг сайжруулах ажил цогц багтсан бөгөөд төслийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд ажиллах мэргэжилтнүүд гэрээний дагуу 2010 оны 9 дүгээр сард ажлаа эхлүүлэхээр байна. 10. 6 Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын төсвийн багц 22. Дэлхийн банкны хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “ Хууль зүйн салбарын

үйлчилгээг сайжруулах” MOG-4493 төсөл

231

Хууль зүйн салбарын үйлчилгээг сайжруулах төсөл нь 2010 оны 6 дугаар сараас Дэлхийн банкны буцалтгүй тусламж, хөнгөлөлттэй зээлийн 5 сая ам.долларын хөрөнгөөр хэрэгжиж эхэлсэн ба 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр дуусгавар болох юм.

Төслийн зорилго нь Монгол улсын хууль, эрх зүйн салбарын байгууллагуудын боловсон

хүчний чадавхийг сайжруулах замаар тухайн салбарын үр ашигтай, хариуцлагатай, нээлттэй, ил тод үйл ажиллагааг дэмжихэд оршино.

Төсөл нь 4 бүрэлдэхүүн хэсгээс бүрдэх бөгөөд үүнд: Хуулийн салбар дахь олон нийтийн эрх

зүйн боловсролыг сайжруулах; Хууль зүйн мэдээллийн хүртээмжийг сайжруулах замаар ил тод байдлыг нэмэгдүүлэх; Шүүн таслах ажиллагаа, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэл болон хяналтыг боловсронгуй болгох; Төслийн удирдлага.

Төслийн дээрх бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хүрээнд эрх зүйн боловсрол, мэдлэгийг дээшлүүлэх

сургалт, семинар зохион байгуулж, хууль зүйн мэдээллийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, хууль зүйн байгууллагуудыг шилэн кабелийн холболтын ажлыг хариуцан ажиллаж байна. Мөн Улсын дээд шүүхийн барилгын зураг төслийг боловсруулах архитектурын компанийг сонгон шалгаруулах ажлыг гүйцэтгэснээс гадна, 8 аймгийн төв, 3 суманд баригдахаар төлөвлөж байсан барилгын зургийн гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах ажлын эхний үе шатны ажил болох богино жагсаалтыг гаргасан. Урьдчилсан байдлаар сонгогдсон компанид явуулах техникийн болон санхүүгийн санал авах тендерын бичиг баримтын төслийг боловсруулаад байна.

Төслийн хүрээнд 2010 оны 8 дугаар сарын эцсийн байдлаар 96.9 мянган ам.доллар

ашиглагдаад байгаа. 23. БНСУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Холбоо, хяналт, мэдээллийн

нэгдсэн сүлжээ” MON-7 төсөл

Монгол Улсын Засгийн газар, БНСУ-ын Экспорт-Импорт банкны хооронд 2007 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдөр байгуулсан зээлийн гэрээний дагуу 13,5 сая ам.долларын дүн бүхий “Мэдээлэл, холбоо, хяналтын сүлжээ” төслийг хэрэгжүүлж байгаа билээ. Төслийн зорилго нь нийслэл хотод эмнэлэг, гал, цагдаа зэрэг яаралтай тусламжийн байгууллагуудын хүрээнд мэдээлэл солилцох, тэдгээрийн үйл ажиллагааг найдвартай явуулахад дэмжлэг үзүүлэхээр мэдээлэл, холбоо, хяналтын сүлжээг бий болгох юм. Төслийг хэрэгжүүлэгч агентлагаар Хууль, зүй дотоод хэргийн яам ажиллаж байна.

Төслийн хүрээнд олон улсын зөвлөхөөр БНСУ-ын “Аnse Technology” компани, төслийн

гүйцэтгэгчээр БНСУ-ын “LG CNS” компанийг сонгон шалгаруулж, Хууль зүй, дотоод хэргийн яам гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа. Төслийг амжилттай хэрэгжүүлэх зорилгоор хөдөө, орон нутгийн цагдаа, онцгой байдал, эмнэлгийн байгууллагатай үнэ төлбөргүй холбогдох, галын аюул, гамшиг ослын үед ашиглах зөөврийн видео төхөөрөмж зэргийг худалдан авах зэрэг нэмэлт ажлуудыг зээлийн магадлашгүй зардлын төсвийг ашиглан хийхээр төлөвлөж байгаа бөгөөд үүнээс үүдэн Зээлийн гэрээний хугацаа 2011 оны хагас жил хүртэл сунгагдахаар байна. 10. 7 Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайдын төсвийн багц 24. Дэлхийн банкны хөнгөлөлтэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Эрчим хүч” MOG-3503 төсөл

Төслийн зорилго:

• Улаанбаатар болон сонгосон аймгийн төвүүдийн цахилгаан системийн алдагдлыг бууруулах, цахилгаан түгээх үйлчилгээний найдваржилтыг сайжруулах,

• Цахилгаан түгээх системийн борлуулалтын орлого цуглуулалтыг сайжрулах, • Арилжааны хэлбэр ба зах зээлд суурилагдсан эрчим хүчний үйлдвэр болоход чиглэгдсэн

байгууллагын чадавхийг бий болгох зорилгоор Улаанбаатарын Цахилгаан Түгээх Сүлжээ

232

(УБЦТС) ХК болон 9 сонгогдсон аймгийн эрчим хүчний түгэх сүлжээнүүдэд дэмжлэг үзүүлэх

Хүлээгдэж буй үр дүн:

д/д Төсөл хэрэгжиж буй байгууллагууд ЭХ-ний алдагдал

/%/

Орлого цуглуулалт

/%/

Авлага цуглуулалт

/хоног/ 1 УБЦТС ХК 18% 100% 44 2 1-р шатны аймгууд

/Дорнод, Баянхонгор, Говь-Алтай, Сүхбаатар, Өмнө-говь, Хөвсгөл/

7%-12% 100% 15-30

3 2-р шатны аймгууд 10% 100% 30

Төслийн нийт санхүүжилтийн хэмжээ нь 41,64сая ам.доллар. Үүнээс Дэлхий банк - 23.4 сая, Зээлжих тусгай эрх буюу 35,4 сая америк доллар болон Монгол Улсын Засгийн газрын оролцоо – 6,24 сая ам.доллар. Төсөл эхэлсэн хугацаа: 2001 оны 8 сарын 2 Төсөл дуусах хугацаа: 2006 оны 12 сар 30, 2008 оны 12 сар 30, 2010 оны 09 сар 30 Төслийн бүтэц, бүрэлдэхүүн хэсэг: Төсөл үндсэн 3 бүрэлдэхүүн хэсэгтэй:

• Улаанбаатар Цахилгаан Түгээх Сүлжээ ХК (УБЦТС ХК) (15.966 сая Зээлжих тусгай эрх) • Сонгогдсон 9 аймгуудын Эрчим хүчний түгээх компаниуд (6.10 сая Зээлжих тусгай эрх)

д/

л (зураг төсөл боловсруулах, техникийн тодорхойлолт боловсруулах, гадаад, дотоод тендерийн материал боловсруулах ),

үрх)-ын гэр хорооллын 0,4кВ-ын ЦДАШ-ын шинэчлэлийн барилга

од, Баянхонгор, Говь-Алтай, Сүхбаатар, Өмнө-говь, л, 2004-

ХК-ийг Арилжааны хэлбэрт оруулах техник туслалцааны төсөл, 2004-2009;

барилга угсралтын ажил, 2007;

, Ховд – 2008-2009; Баян-Өлгий – 2008-2010;

2008-2010;

• Эрчим хүчний Зохицуулах Газар (ЭХЗГ) (0.134 сая Зээлжих тусгай эрх) Төслийн хүрээнд өнөөг хүртэл хийгдсэн ажил:

1-р үе шат – 2002-2006 /хэрэгжсэн төслүү

• Барилга угсралтын ажлын бэлтгэ

2002-2004-9сар; • УБЦТС ХК-ийн 7 салбар (Баянгол, Сүхбаатар, Налайх, Хан-Уул, Зуунмод,

Чингэлтэй, Баянзугсралтын ажил, 2004-2007;

• “Туул” дэд станцын 35/6кВ-с РП-17-г тэжээх барилга угсралтын ажил, 2006; • 1-р шатны 6 аймаг /Дорн

Хөвсгөл/-ийн төвийн гэр хорооллын 0,4кВ-ын ЦДАШ-ын шинэчлэлийн ажи2005;

• Чойбалсан хотын дулааны ил шугамын шинэчлэлийн барилга угралтын ажил, 2006; • УБЦТС

2-р үе шат – 2007-2010 /хэрэгжсэн болон хэрэгжиж буй төслүүд/

• Чойбалсан хотын дулааны далд шугамын шинэчлэлийн

• Баруун 3-н аймгийн төвийн 0,4кВ-ын ЦДАШ-ын шинэчлэлийн барилга угсралтын ажил, Увс

• УБЦТС ХК-ийн Зүүн түгээх төвийн гэр хорооллын 0,4кВ-ын ЦДАШ-ын шинэчлэлийн барилга угсралтын ажил, 2008-2009;

• УБЦТС ХК-ийн хэрэглэгчдэд үйлчлэх 8 төвд Мэдээллийн технологийн сүлжээг байгуулах ажил, 2008;

• Төсөлд хамрагдсан 9 аймгийн цахилгаан сүлжээнд Техникийн болон санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх төсөл,

233

ил, 2008-2010;

аад сүлжээний техник хангамж нийлүүлэх болон суурилуулах

ан дулаалгын хаягдал азбестийг устгах, булшлах, байгаль орчинд

25. өгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж буй “Эрчим хүчний хөтөлбөр-1” төсөл

ТЭХС) дамжуулах дэд станцууд болон ДЦС-уудын айдвартай ажиллагааг дээшлүүлж, гэмтэл доголдлыг урьдчилан тодорхойлох, бууруулах, урь

х

йн багцууд: Үндсэн багцууд

темийн диспетчерийн шинэ системийг байгуулах рчим хүчний диспетчерийн төвийн үйл ажиллагааг автоматжуулах, бодит мэдээлэлд

тул уруулах, мэдээллийн

гамжийг холбогдох тон

ЦС-уудын 110 кВ-ын хуваарилах байгууламжид суурилсан ОХУ-д 18-24 жилийн өмнө үйлдвэрлэсэн 110кВ-ын У-110 маркийн 27-н тосон таслууруудыг орчин үеийн эльгазан (SF

с ш

үүлэх арга хэмжээнүүд: агц-1, Зорилт-1: Тоолуурын автомат мэдээллийн систем хэрэгжүүлэх,

үйлдвэрлэгч, үйлдвэрлэгч-түг мэдээллийн шуурхай бол

• “Дорнод-1” 35кВ-ын дэд станцыг шинэчлэх, “Баруун 4-н зам” 35кВ-ын дэд станцыг шинээр барих барилга угсралтын аж

• УБЦТС ХК-ийн Түгээх сүлжээний менежментийг сайжруулах Техник туслалцц төсөл, 2008-2010;

• "УБЦТС" ХК-нд ваакуум таслуур нийлүүлэх, суурилуулах, 2009-2010; • УБЦТС ХК-нд гад

ажил, 2010; • Дорнод аймгийн Чойбалсан хотын дулааны ил ба далд шугам сүлжээг шинэчлэх

ажлаас гарсаюулгүй болгох ажил, 2010;

• Аймгуудын борлуулалт, санхүүгийн програм хангамжийг нийлүүлэх, суурилуулах Зөвлөх үйлчилгээ, 2010;

• Эрчим хүчний Зохицуулах Газрын Техник туслалцааны хүрээнд хийгдсэн сургалтууд, 2003-2010;

ХБНГУ-ын Сэргээн босголт х

Төвийн бүсийн эрчим хүчний системийн (

ндчилан сэргийлэх арга хэмжээг богино хугацаанд оновчтой байдлаар хэрэгжүүлэх техникийн

шинэчлэлт ийх үүднээс зээлийн хэлэлцээр 8,2 сая евро,нэмэлт зээлийн хэлэлцээр 4,7 сая еврогийн нэмэлт зээлийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр 2004 онд УИХ-аар соёрхон баталснаар төслийн зээлийн нийт хэмжээ 12,625,024.16 евро, буцалтгүй тусламжийн хэмжээ 255,645.94 евро болсон.

Төсли Багц-1: Төвийн бүсийн нэгдсэн сисЭгуурласан эрчим хүчний зохицуулалт хийх, хүний хүчин зүйлийн нөлөөллийг бу

нэгдсэн баазыг бий болгох, шинэ техник технологид ажиллагсдыг сургах, үйл ажиллагааг илүү хурдан, үр дүнтэй болгох нь энэхүү багцын зорилго болно.

Багцын хүрээнд диспетчерийн төвд 13 дэд станц, цахилгаан станцыг хамруулсан, орчин үеийн эрчим хүчний системийн удирдлага мэдээллийн шинэ программ хан

оглолын хамт суурилуулах бөгөөд түүнчлэн холбооны системд хэсэгчилсэн шинэчлэлт хийгдсэн.

Багц-2: Улаанбаатар хотын ДЦС-3 ба ДЦС-4-ийн 110 кВ-ын Ил хуваарилах байгууламжийн шинэчлэлт

Дээрх Д

6) таслуураар шинэчилсэн. Түүнчлэн тоноглолын хэмжүүрийн нарийвчлал, реле хамгаалалтын хэвийн найдвартай ажиллагааг хангах, хоёрдогч хэлхээний чадлыг дээшлүүлэх үүднээ эдгээр таслууруудад харгалзах нийт 81 гүйдлийн трансформаторыг инээр суурилуулж, хоёрдогч хэлхээний кабелиудыг шинэчилсэн.

Төслийн нэмэлт зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжБТөвийн эрчим хүчний системийн дамжуулагч-түгээгч, дамжуулагч-ээгчийн заагийн цэгүүдэд тавигдсан электрон тоолуурыг нэгтгэх, овсруулалт хийх автомат мэдээллийн системийг шинээр байгуулна. Төслөөр ТЭХС-ийн нийт

33 дэд станцын 310 гаруй нэгж тоолууруудыг гар утасны сүлжээ ашиглан нэгтгэсэн автомат мэдээллийн системийг байгуулна.

234

сын Siemens As компани ажиллаж байгаа бөгөөд гэрээний өртөг 679 мянган евро. Гүйцэтгэгч компани төслийн ажлын зураг төслийг бэлтгэж танилцуулах, бат

йт тас ууд болон гүйдлийн трансформаторууд, хана нэвтрэх оруулгууд, ГТ, ХТ-ууд гэх мэт тон

0. 6 Эрүүл мэндийн сайдын төсвийн багц

элээр хэрэгжүүлж буй “ Зүүн бүсийн оношлогоо эмчилгээний төвийн үйл ажиллагаа сайжруулах” төсөл

жлийн үзэл баримтлал”-ын хүрээнд үүн бүсийн буюу Хэнтий, Сүхбаатар, Дорнод аймгийн хүн амд эмнэлгийн үйлчилгээг түргэн шу

үүдийг Европын холбооны ул удаас оруулж ирэн мэргэжлийн инженерүүд нийлүүлэгч үйлдвэрээс ирж суурилуулан аш

итал рентген аппарат, хөхний хавдар оношлогч маммографийн аппарат, ариутгалын автоклав, морг зэр

нөөцийн сургалт буюу тоног төхөөрөмжийн инженер техникчийн болон эмч мэргэжилтнүүдийн нарийн мэргэжлийн сургалт юм. Эмнэлгийн болон Эр

өгөөд энэ хүрээнд эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлсэн өвчтнүүдийн бүртгэл мэдээллийн бааз сүлжээний өр

у д

Төслийн гүйцэтгэгчээр Турк ул

луулах ажлыг хийж байна. Багц-2, Зорилт-1: Дарханы ДЦС-ын 110 кВ-ын далд хувиарлах байгууламжийн шинэчлэлт: Дархан хотын дулааны цахилгаан станцын 110 кВ-ын далд хувиарлах байгууламжийн нилуурог төхөөрөмжүүдийг шинэчлэн найдвартай ажиллагааг дээшлүүлэх, урсгал зардлыг

бууруулах зорилготой. 1 26. Бельгийн вант улсын хөнгөлөлттэй зэ

Тус төсөл нь Монгол улсын Засгийн газрын “Бүсчилсэн хөг

Зурхай, яанартай хүртээх зорилгоор Бельгийн Вант Улсын хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр

санхүүжийн 2008 оноос эхлэн 3 жилийн хугацаатай хэрэгжиж байна. Oрчин үеийн өндөр технологийн эмнэлгийн тоног төхөөрөмжсуиглалтын сургалт явуулсан. Дээрх тоног төхөөрөмжүүдээр эмнэлгийн нийт 18 тасгийг бүрэн

тоноглож үүний дүнд оношлогоо эмчилгээний чанарт мэдэгдэхүйц ахиц гараад байгаа билээ. Мөн дурангийн мэс заслын иж бүрэн тоног төхөөрөмж, компьютерийн томографи, диж

эг томоохон төхөөрөмжүүд нь бүгд европ стандартынх бөгөөд үүний зэрэгцээ туслах нэгж болох угаалгын тасгийг иж бүрэн шинэчилсэн зэрэг нь тус төвд ирсэн гадаадын мэргэжилтэн эмч нараас өндөр үнэлгээ аваад байгаа билээ.

Төслийн салшгүй нэг хэсэг нь хүний

үүл мэндийн яамыг төлөөлж тоног төхөөрөмжийн инженерүүд Бельги, Франц, Герман улсуудад тухайн үйлдвэр дээр нь очиж сургалтанд хамрагдсан бол эмч мэргэжилтнүүд Бельгийн Брюссель хотын улсын эмнэлгүүдийн үйл ажиллагаатай танилцаж туршлага солилцон мөн нарийн мэргэжлийн сургалтын ЭМЯ, Дорнод аймгийн БОЭТ-д Европоос их сургуулийн эмнэлгүүдийн профессорууд ирж онол дадлагыг хослуулан зохион байгуулсан юм. Энэхүү сургалтуудын үр дүнд зарим оношлогддоггүй байсан өвчнүүдийг богино хугацаанд эрт илрүүлэх арга техникт суралцсан мөн хагалгааны орчин үеийн шинэ арга техникт эмч нар маань суралцаж дадлагажсан.

Бүсийн эрүүл мэндийн үйл ажиллагааны нэг чухал хэсэг нь мэдээллийн технолог б

гөтгөлийг Бельгийн эмнэлгийн программ хангамжаар мэргэшсэн Сежека компани суурилуулан ажилд ор улсан. Төслийн үндсэн үйл ажиллагаа 2011 оны 6-р сард уусгавар болно.

11. ӨРИЙН УУДИРДЛААГА, ЗАСГГИЙН ГАЗЗРЫН БОННД, ДАМЖЖУУЛАН ЗЭЭЛ

ТАСОЗН

 

11.11.

1 Засгийн

Зас

санхүүжилЗасгийн гагазрын өри

Гад

хувийг Япэзлэж байн

11.

Зас

Улсын Нимэдэгдлийнь дунд хажиллагаа

Гадаад зэангил

Төслийн зэАвто замынСанхүүгийнОУВС-гийн ЗГҮЦ НИЙТ ЗЭЭЛ

АХБ34.5%

Дэлхийн Банк

21.7%

1.1 Засгийгазрын өр

сгийн газралтийн үнэтазрын гадаийн үлдэгд

даад зээлийпон улсаас на.

1.2 Засгий

тухай

сгийн газрыийгэм эдиййн хүрээндхугацаанд аны хүрээг

ээлийн ал эл н зээл н зээл зээл

Л

%

Бусад ОУБ-ууд

3.6%

йн газрын рийн түвшөрийн үлд

шин дэгдэл

аас гадаад зт цаасны эраад өрийн үдэл 2,312.0

зээлийн үнргэн төлөлтүлдэгдэл 20тэрбум төг

дсэн төлбөтөд 91,1 тэр010 оны жигрөгт хүрсэ

өрийн эргэнрбум төгрөилийн эцсиэн.

н төлөлтөдөгийг нийт ийн урьдчил

66.6 тэрбу 157,7 тэгблсан гүйцэ

ум төгрөг, абум төгрөг этгэлээр За

алтны төлж, сгийн

Гадааад зээлиййн үлдэгдэлгл 2010 оныгүйцэтгэл

ы жилийн эцсийн уррьдчилсанн

йн үлдэгдэавсан зээл

йн газрын

ын Өрийн йн засгийг д, тэдгээрт д

(2010-2012тодорхойл

Эхний үлдэгдэл

1,683.4 294.2 512.0 19.7 95.6

2,604.9

Япон20.

лийн 35 хуэзлэж байг

н өрийн у

удирдлагыхөгжүүлэхдэмжлэг үз2) Засгийнлоход орши

Ашигла

58.514.64.10.0

77.2

н улс.5%

ХБН5.8

Бусад улсууд13.9%

235

увийг Азийгаа бол үлд

ЗасгбанкзээлхувиавсабайгавсаЗасг(93.

дирдлагын

ын дунд хух үндсэн чзүүлэх бодн газрын өино.

алт Үндтөл

5 616 4

912 15

НГУ8%

йн хөгжлийдэх 22 хуви

гийн газрык, Азийн хл эзэлдэг. ийг Олон ан олон тагаа 40 оран хоёр тагийн газры8%) гадаад

н дунд ху

угацааны счиглэл болодлогын бариөрийн зохи

дсэн бөр

Ханөөр

1.7 -1.9 - -

1.1 7.7 -2

йн банк, 22ийг бусад 1

ын гадаад өхөгжлийн бМөн нийтулсын с

алт зээлийнрчим хувийалт зээлийын нийт д валютаар

угацааны

стратегийн он 2010-20имт бичиг истой бүтц

ншийн рчлөлт 127.0 -38.2 -40.2 -2.5 -4.4 212.3

2 хувийг Д19-н зээлдэ

рийн 76.7 хбанк ба Япт гадаад өсанхүүгийнн эзэлж байг гадаад йн үлдэгдэөрийн дий илэрхийлэ

стратеги /

баримт би012 оны төюм. Энэхүцийг ханга

Хувь

67.2% 11.5% 20.6% 0.7%

100%

Эцсийн үлдэгдэл

1,553.2265.6 476.0 17.2

2,312.0

л

Дэлхийн банэгчээс авсан

нк, 21 н зээл

хувийг Дэлпон улсаас өрийн 60 он байгууллайгаа бол үулс орну

эл эзэлж бйлэнхи хээгддэг.

лхийн авсан орчим лагаас үлдэж уудаас байна. эсгийг

/2010-20122/-ийн

ичиг нь Мөсвийн хүрэүү баримт бан ажиллах

онгол ээний бичиг х үйл

Засгийн газрын Өрийн удирдлагын зорилго нь эрсдлийн боломжит түвшинг тодорхойлсны үндсэн дээр дунд болон урт хугацаанд Засгийн газрын санхүүжилтийн хэрэгцээг хамгийн бага зардлаар цаг хугацаанд нь хангах болон Засгийн газрын дотоод өрийн зах зээлийг хөгжүүлэх явдал юм. 2010-2012 онд баримтлах Засгийн газрын өрийн удирдлагын дунд хугацааны стратегийн зорилтууд:

• Дотоод өрийн зах зээлийг үе шаттайгаар хөгжүүлж Засгийн газрын санхүүжилтийн эх үүсвэрийн тодорхой хувийг дотоод өрийн зах зээлээс татах буюу нийт өр дэх гадаад зээлийн хэмжээг үе шаттайгаар бууруулах

• Засгийн газрын нийт өрийн дийлэнхи хэсгийг (93.8%) гадаад валютаар илэрхийлэгдэж байгаа нь тухайн валютын ханшийн өөрчлөлтөөс үүсэх эрсдлийг нэмэгдүүлж байгаагаас үүдэн өрийн бүтцийг гадаад валютын нөөцтэй уялдуулан тогтоох;

• Засгийн газрын санхүүгийн эрсдлийн улирдлагын үүрэг функцийг сайжруулах ажлын хүрээнд боловсон хүчний чадавхийг дээшлүүлж, тооцоолол, судалгаа шинжилгээг олон улсын аргачлалын дагуу хийж Засгийн газрын санхүүгийн хэрэгцээг хангахдаа эрсдлийг боломжит түвшинд удирдах;

• Хандивлагч орон, Олон улсын байгууллагаас авах гадаад зээлийг дотоодод дамжуулан зээлдүүлэх бодлогыг Улсын төсвийн болон хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөтэй уялдуулан шинэчлэн тодорхойлох;

11.1.3 Өрийн тогтвортой байдал

Гадаад зээлийн тогтвортой байдлын тухай Сүүлийн 5 жилд гадаад зах зээлд таатай нөхцөл

байдал үүсэж, дотоодын эдийн засаг тогтвортой өсөж байсантай холбоотойгоор гадаад өрийн тогтвортой байдлын үзүүлэлтүүд тогтмол сайжирч байсан.

Засгийн газрын өрийн тогтвортой байдлын үзүүлэлтүүд (хувиар)

  Үзүүлэлт Сэрэмжлэх

түвшин** 2006 2007 2008 2009 2010

Өр*/ДНБ 40% 31.7% 24.5% 24.0% 29.6% 24.9.% Өр*/Экспорт 150% 55.3% 50.5% 48.7% 65.3% 63.9% Өр*/ЗГ-ын орлого 250% 74.3% 60.2% 58.2% 90.8% 57.8%

Өрийн үйлчилгээ/Экспорт 20% 2.9% 2.7% 2.4% 4.5% 6.1% Өрийн үйлчилгээ/ЗГ-ын орлого 30% 4.0% 3.2% 3.6% 6.3% 6.0%

* - Өрийн үлдэгдэл, өнөөгийн үнэ цэнээр

** - ОУВС, ДБ-аас тогтоосон шалгуур үзүүлэлт 2010* -2010 oнд доорхи шинэ зээлүүдийг авснаар гарах өрийн тогтвортой байдлын

Үзүүлэлт

11.2 Дамжуулан зээлдүүлсэн зээл 11.2.1 Гадаад зээлийг дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн үлдэгдэл, зээлийн бүтэц Дамжуулан зээлдүүлсэн гэрээт аж ахуйн нэгж байгууллагуудын дамжуулан зээлийн эргэн

төлөлт 2010 оны жилийн эцсийн байдлаар зээлийн үндсэн төлбөрт 22.4 тэрбум төгрөг, хүүгийн төлбөрт 7.2 тэрбум төгрөг нийт 29.6 тэрбум төгрөг төсөвт төвлөрүүлсэн байна.

236

 

/сая төгрөг/

237  

Төлбөрийн төрөл Салбар Дүн Үндсэн төлбөр

Хөдөө аж ахуйн салбар 77.6 Харилцаа холбооны салбар 5,000.4 Зам тээврийн салбар 7,867.1 Жижиг дунд үйлдвэрийн салбар 1,802.4 Эрчим хүчний салбар 5,739.4 Санхүү, эдийн засгийн салбар 457.1 Орон сууц, нийтийн аж ахуйн салбар 1,411.9

Дүн 22,355.7 Хүүгийн төлбөр

Хөдөө аж ахуйн салбар 123.3 Харилцаа холбооны салбар 1,603.0 Зам тээврийн салбар 1,831.2 Жижиг дунд үйлдвэрийн салбар 431.1 Эрчим хүчний салбар 2,387.8 Санхүү, эдийн засгийн салбар 119.5 Орон сууц, нийтийн аж ахуйн салбар 718.8

Дүн 7,214.7 НИЙТ ДҮН 29,570.4

11.2.2 Хугацаа хэтэрсэн зээл Дамжуулан зээлдүүлэх гэрээтэй аж ахуй нэгж байгууллагуудаас 2010 оны жилийн эцсийн

урьдчилсан гүйцэтгэлийн байдлаар эргэн төлөх хуваарийн дагуу зээлээ дутуу төвлөрүүлсэн, төвлөрүүлээгүй хугацаа хэтэрсэн өртэй дараах байгууллагууд байна. Үүнд:

• Эрчим хүчний салбар (Дулааны III цахилгаан станц, Дулааны IV цахилгаан станц,

Дарханы дулааны цахилгаан станц, Даланзадгадын дулааны цахилгаан станц, Дорнод бүсийн эрчим хүчний систем зэрэг) 2.9 тэрбум төгрөг. “Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой зарим хуулийн этгээдийн талаар авах арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын 2009 оны 284 дүгээр тогтоолын дагуу эрчим хүчний салбарын компаниудад дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн гэрээнийн эргэн төлөлтийн хугацааг 3 жилээр /2009-2011 он/ хойшлуулахаар болсон. Хэдийгээр эргэн төлөгдөх хугацааг 3 жил хойшлуулж байгаа боловч эрчим хүчний үнэ тарифт зээлийг төлөх эх үүсвэр бүрэн тусгагдаагүй, санхүүгийн хүндрэлтэй байдлаасаа эрчим хүчний салбарын компаниуд бүрэн гарч, төсвөөс ямар нэг татаас авалгүйгээр санхүүгийн хувьд бие дааж зах зээлийн зарчмаар ажиллаж чадахгүй тохиолдолд зээлээ графикт хугацаандаа төлж чадахгүй эрсдэл дахин хадгалагдах магадлалтай хэвээр байна.

• Уул уурхайн салбар (Багануур ХК, Шивээ-Овоо ХК) 18.2 тэрбум төгрөг. Засгийн газрын 2009 оны 20 дугаар тогтоолын дагуу тус 2 уурхайнуудын 2007-2011 онуудад төлөх төлбөрийн 50 хувийг хөнгөлж үлдсэн жилүүдэд тэнцүү хувааж төлөх байдлаар нэмэлт гэрээг байгуулсан. Энэхүү хөнгөлөлтийг үзүүлсэн хэдий ч уурхайнууд тэдний үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүн болох нүүрсний үнийг тогтоохдоо зээлийг төлөх эх үүсвэрийг бүрэн суулгаж өгөлгүйгээр тогтоож өгдөгтэй холбоотойгоор зээлийг төлөх санхүүгийн байдал хүндрэлтэй байгаа бөгөөд төлөх бололцоогүй байгаа тухай мэдэгдээд байна.

• Харилцаа холбооны салбар (Мэдээлэл холбооны сүлжээ ХХК) 20.7 тэрбум төгрөг. Монгол Улсын Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт заасны дагуу 2007 онд холбооны салбарт бүтцийн өөрчлөлт хийж, “Монголын цахилгаан холбоо” ХК-ийн гадаад хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр бий болсон түрээсээр эзэмшиж сүлжээний

хөрөнгбайгуугэрээнитэрбумбайна. талаардагуу валютагадаад эзэмшизээлдүтөлөх корпоршийдвТелекоЗасгийхураамбайр счадааг

11.2.3 Дам Гад

эцсийн урбуюу 973.буюу 207.

Сал

салбар 18 хувь, Хари

• Зам тэтэрбумтүүхийзээлийбөгөөдажилла

гийг эзэмшулсан. Мэий 77.8 тэм төгрөгий

“Төрийн ө авах арга тус компаар илэрхи хөнгөлөлтиж байгааүүлэх гэрээхолбогдохрацид танивэрлүүлэхийом” корпорйн газартаймжийг МЦХсуурьтай бүй болно.

ших 100% эдээлэл холэрбум төгрн зээлийн өмчит болохэмжээнийанийн дамийлж нэмэттэй зээлийа “Монголэ байгуулах асуудлыгилцуулсныйг МЦХ рацийн хувй байгуулсаХ ХК харибайгаа тул

төрийн өмлбооны сүрөгийн зээхөрөнгийгон төрийн й тухай” Змжуулан зэлт гэрээг йн санхүүжлын цахиагдаагүй бг БНСУ-ыы үндсэн дХК-ны у

вьд шилжиан гэрээндиуцахгүй гл МЦХ ХК

мчит “Мэдлжээ ХХКэлтэй бөгөг “Монголыөмчийн орасгийн газзээлдүүлсэнхийсэн. Х

жилтээр биилгаан холайна. Дээрн талын хдээр МЦХ удирдлагадх зээлийн д зээлийн хэсэн заалтыК-ийн ТУЗ

дээлэл холК нь нийт өөд үүнээсын цахилгролцоотой рын 2009 он 9 зээлиХарин харий болсон лбоо” ХКрх тогтоолхөрөнгө орХК-ны Т

д үүрэг басуудал ньхөрөнгөтэйын дагуу зЗ-ын хура

лбооны сүл9 дамжуулс ойролцооаан холбоозарим хууоны 284 дүйн валютырилцаа холхөрөнгийн

-тай шинэлыг хэрэгжруулагч “КТУЗ- ийн хболгосон ь 2007 ондй холбоотозохицуулагал нэгдсэн

лжээ” ХХКлан зээлдүогоор 20 о” ХК эзэмулийн этгээүгээр тогтоыг нэгдсэнлбооны сан зарим хэээр дамжужүүлэн, зээКорей Телехуралд оруболовч “Кд Монгол Уй аливаа тгдах ёстой шийдэлд

К-ийг үүлсэх гаруй мшиж эдийн оолын н нэг албарт эсгийг уулан элийн еком” уулан Корей Улсын татвар гэсэн хүрч

• Харин төсөвтзээлийбайна.

мжуулан з

даад зээлирьдчилсан .0 тэрбум т5 тэрбум т

лбарын ангхувь, Жижилцаа холб

ээврийн сам төгрөг. й эдийн үнйг төлөх хд сүүлийн аж байгаа уИргэний н

т төвлөрүүлйн хүүгийн

зээл (салба

ийн хөрөнгбайдлаар 1төгрөгийн зөгрөг зээли

гилалаар ажиг дунд үбооны салб

Эрчим хүч, уул уурхайн салбар

42%

албар (УлаТус нийгэнэ өссөн, хугацааг хожилүүдэд

учраас зээлнисэхийн ерлэх навиган төлбөрий

араар боло

гийг дамжу1,186.9 тэрзээлийн үлийн үлдэгд

авч үзвэл Эүйлдвэрийнар 7 хувь, б

Харилцаа холбооны салбар

7%

238

аанбаатар эмлэгээс вачаа тээвэойшлуулахд санхүүгилийг төлөхрөнхий газцын орлогйн 7.1 орчи

он ТЕЗ-аар

уулан зээлрбум төгрөлдэгдэл нь тдэл нь хуви

Эрчим хүчн салбар 12бусад салба

төмөр замалютын хаэрлэлт эрсх асуудлаарийн байдалбололцоогзрын хувьдгоос оны эцим тэрбум

р)

лдүүлсэн зөг болсон төрийн өмчйн өмчийн

ч, уул уурх2 хувь, Ороар 13 хувий

Бусад 13%

Зам,тса

1

м хувь нийаншын хэтс багассан р удаа дарл хүндрэлтгүй байна гд зээлийн гэцэст хуваарм төгрөгийг

ээлийн үлбайна. Үүнчийн байгун байгуулла

хайн салбаон сууц, нийг тус тус э

Жижиг,үйлдвэрсалб

12%

тээврийн албар 18%

Орон сууц нийтийн аж ахуйн салбар

8%

йлүүлсэн нт өсөлт, сзэрэг шал

раа хүсэлттэй байнгыгэсэн тайлбэрээнд заасрийн дагууг суутган

нийгэмлэг)сэлбэг хэрлтгааны улт тавиад бын алдагдбарыг ирүүлсны дагуу уу төлөгдөхтооцож ав

) 26.2 эгсэл, лмаас байгаа далтай лдэг. улсын х зээл, вахаар

лдэгдэл 201нээс ойролууллагуудаагуудад ног

арт 42 хувьийтийн ажэзэлж байн

10 оны жилцоогоор 8ад, үлдсэн 1гдож байна

ь, Зам тээвж ахуйн сална.

илийн 2.4 % 17.6% а.

врийн лбар 8

, дунд рийн бар %

 

239  

Хандивлагч орон, олон улсын санхүүгийн байгууллагуудаас Монгол Улсын Засгийн газрын шугамаар 1991-2009 он хүртэлх хугацаанд авч ашигласан 1.9 тэрбум ам.долларын гадаадын зээлийн хөрөнгөнөөс ойролцоогоор 1.0 тэрбум ам.долларыг дотоодын 350 гаруй аж ахуйн нэгж байгууллага, төсөл хэрэгжүүлэгч байгууллагад /давхардсан тоогоор/ дамжуулан зээлдүүлсэн байна.

Энэхүү дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн буцаан төлөлтөөр 2011 онд үндсэн төлбөрт 21.7

тэрбум төгрөг, хүүгийн төлбөрт 6.2 тэрбум төгрөг нийт 27.9 тэрбум төгрөгийн улсын төсөвт төвлөрүүлэхээр төлөвлөөд байна. Авлага барагдуулалтыг эрчимжүүлэх ажлын хүрээнд дээр дурдсанчлан он дамжин авлагын тайланд тусгагдаж ирсэн баримт материал туйлын хангалтгүй, зээл авсан аж ахуйн нэгж байгууллагууд нь хувьчлагдсан, өөрчлөн байгуулсан, хэд хэд хуваагдсан, дампуурсан, татан буугдсан, төлбөрийн чадваргүй, эзэн холбогдогчгүй болсон, гэрээгүй, хугацаа хэтэрсэн зэрэг шалтгаантай өр, авлагыг барагдуулалтаар мэргэжлийн хуулийн байгууллагын хүч бололцоог ашиглан 5 тэрбум төгрөгийн орлогыг төвлөрүүлэхээр төлөвлөөд байна. 2011 оны дамжуулан зээлийн буцаан төлөлтийг хуваарийн дагуу хийлгэж төлөвлөгөөг таслахгүй үүднээс Дамжуулан зээлийн гэрээнд заасны дагуу хуваарийн дагуу төлөгдөөгүй төлбөрт алданги тооцох, мэргэжлийн хуулийн байгууллагад шилжүүлэн шүүхийн байгууллагаар шийдвэрлүүлэх гэх зэрэг шат дараалсан арга хэмжээг авч ажиллахаар төлөвлөж байна. 2012 онд дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн буцаан төлөлтөөр үндсэн төлбөрт 25.4 тэрбум төгрөг, хүүгийн төлбөрт 6.4 тэрбум төгрөг нийт 31.8 тэрбум төгрөг; 2013 онд дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн буцаан төлөлтөөр үндсэн төлбөрт 29.5 тэрбум төгрөг, хүүгийн төлбөрт 6.9 тэрбум төгрөг нийт 36.4 тэрбум төгрөг улсын төсөвт төвлөрүүлэхээр төлөвлөөд байна.

11.3 Авлага барагдуулалтыг эрчимжүүлэх хүрээнд Засгийн газрын авлага барагдуулалтыг эрчимжүүлэх ажлын хүрээнд 2008 оны Улсын

төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг УИХ-аар хэлэлцүүлэх явцад УИХ-ын зарим гишүүдээс дамжуулан болон төсвийн зээлийн олголт, хяналт, эргэн төлөлтийн асуудалд шүүмжлэлтэй хандаж байсан бөгөөд УИХ-ын гишүүн Ц.Сэдванчигийн хүссэний дагуу “... зарим байгууллага, аж ахуйн нэгжид эргэж төлөгдөх нөхцөлтэйгээр олгосон зээлийн өр, үүссэн авлага, тусгай зориулалтаар олгосон хөрөнгийн барагдуулалтын байдал”-ын талаархи Сангийн сайдын мэдээллийг Төсвийн байнгын хорооны хуралдаанд хийсэн болно.

Уг хуралдааны явцад УИХ-ын гишүүн Ц.Сэдванчиг, Н.Батбаяр зэрэг гишүүдийн гаргасан

саналын дагуу “Монгол Улс гадаад орон, Олон улсын байгууллагаас авсан зээлийн дамжуулан зээлдүүлсэн өрийн буцаан төлөлтийн байдал, Улсын төсвөөс олгосон эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй зээлийн өрийн барагдуулалтын байдалтай танилцах, санал боловсруулах” үүрэг бүхий Ажлын хэсгийг Төсвийн байнгын хорооны 2009 оны 06 дугаар сарын 09-ний өдрийн 06 дугаар тогтоолоор байгуулсан.

Дээрх ажлын хэсгээс Сангийн яамны зүгээс хүссэн шаардлагатай судалгаа, тоо мэдээллийг

хүргүүлж байсан бөгөөд “Засгийн газрын авлагыг барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэх арга хэмжээний тухай” УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны 2010 оны 06 дугаар сарын 22-ны өдрийн 14 дүгээр тогтоол гарсан болно. Энэхүү тогтоолоор хэд хэдэн арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газарт даалгасан байна. Үүнд:

1/ Хандивлагч орон, олон улсын санхүүгийн байгууллагаас авсан зээлийг дамжуулан зээлдүүлсэн болон улсын төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй олгосон зээлийн өрийг барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэн, бүрэн эрхийн хугацаанд дуусгах арга хэмжээ авах гэх зэрэг,

240  

Дээрх тогтоолын хүрээнд Төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй олгосон болон дамжуулан зээлийн өр, авлагыг барагдуулах ажлын хүрээнд Засгийн газрын хуралдаанаар “Зээлийн өр барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэх тухай” тогтоолын төслийг хэлэлцүүлсэн бөгөөд он дамжин авлагын тайланд тусгагдаж ирсэн баримт материал туйлын хангалтгүй, зээл авсан аж ахуйн нэгж байгууллагууд нь хувьчлагдсан, өөрчлөн байгуулсан, хэд хэд хуваагдсан, дампуурсан, татан буугдсан, төлбөрийн чадваргүй, эзэн холбогдогчгүй болсон, гэрээгүй зэрэг шалтгаантай өр, авлагыг барагдуулах ажлыг Засгийн газрын тухай хуульд заасны дагуу зохих журмын дагуу хуулийн мэргэжлийн төрийн бус байгууллагыг сонгон шалгаруулж, гүйцэтгүүлэхийг зарчмын хувьд дэмжсэн болно.

11.4 Улсын төсвөөс эргэж төлөгдөх нөхцөлтэй олгосон зээл, түүний эргэн төлөлтийн байдал Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн ерөнхий шаардлагад

нийцүүлэн бүтээгдэхүүн худалдан авах гэрээний дагуу төсвийн хөрөнгийг эргэж төлөгдөх нөхцөлөөр төсвөөс зээл олгож байна. Тайлант оны эхэнд өмнөх оноос шилжиж ирсэн зээлийн үлдэгдэл 40,5 тэрбум төгрөг байсан бол 34,4 тэрбум төгрөгийн эргэн төлөлт хийгдэж нийт 13,9 тэрбум төгрөгийн зээл шинээр олгосноор тайлант оны жилийн эцсийн хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр үлдэгдэл 20,0 тэрбум төгрөг байхаар төлөвтэй байна.

Сүүлийн жилүүдэд төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй олгогдсон зээл олголт нэмэгдэж

байгаа ч урьд онуудын авлагын эргэн төлөлт дорвитой нэмэгдэхгүй байна. ХАА-н болон мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийг дэмжих, хөдөөгийн хүн амын амьжиргааг дээшлүүлэх, хүн амын хүнсний хангамжийг сайжруулах, төсвийн байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг хангах чиглэлээр улсын төвлөрсөн төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэйгээр гэрээ байгуулсаны үндсэн дээр зээл олгосоор ирсэн.

Гэвч эргэн төлөгдөх нөхцөлөөр олгосон зээл хугацаандаа төлөгдөхгүй, он удаан жил

авлагын дансанд бүртгэгдсээр ирсэн байна. Өмнөх оноос шилжиж ирсэн зээлийн үлдэгдэл болох 40,5 тэрбум төгрөгийн 23,6 тэрбум төгрөг буюу 58,3 хувийг ХЗДХЯаманд олгосон Хадгаламж зээлийн хоршоодын дампууралтай холбоотой төсвийн зээл дангаараа эзэлж байсан байна. Тайлант оны эхний үлдэгдлээс үлдэж байгаа 16,9 тэрбум төгрөгийн авлагын дүнд 2007 онд БӨБГ-т шилжүүлж байсан 12,0 тэрбум төгрөгийн авлага байгаа бөгөөд бусад зээлд ихэвчлэн аймгуудын эрчим хүч, цахилгаан дулааны хүндрэлийг даван туулах, 2008 онд эхлүүлсэн “Атрын 3 дахь аян” хөтөлбөрийн хүрээнд олгосон зээлүүд хамрагдаж байна. Дээрх БӨБГ-аас шилжиж ирсэн зээлийн ихэнх нь 90-ээд оны эхэн, дунд үед ХАА, Хүнс, Эрчим хүч, Нийтийн тээврийн байгууллагуудад олгосон зээл эзэлж байгаа юм.

“Атрын 3 дахь аян” хөтөлбөрийн хүрээнд 2008 онд олгосон 7 аймгийн зээлийн хугацаа

хэтэрсэн 1,327.4 сая төгрөгийн үлдэгдлээс 729,6 сая төгрөгийг 2010 онд аймгуудын санхүүгийн дэмжлэг болон төсвийн дансдаас шууд суутган авснаар авлагыг барагдуулж дууслаа.

Услалтын сэргээн засварлалт, Бөөний худалдааны сүлжээ, Хадлан тэжээл-2001, Баруун 3

аймгийн цахилгаан түгээх сүлжээ, Шуудан цахилгаан холбооны газар, Баян-Өлгий аймгийн орон сууцны зэрэг зээлийг тухайн үед ХАА-н болон мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийг дэмжих, хөдөөгийн хүн амын амьжиргааг дээшлүүлэх, хүн амын хүнсний хангамжийг сайжруулах үүднээс гаргасан Засгийн газрын шийдвэр, төсөл арга хэмжээний хүрээнд олгогдсон бөгөөд эдгээр зээлүүд бүгд эргэн төлөгдөх хугацаа хэтэрсэн зээлүүд байна.Говь-Алтай, Дундговь зэрэг аймгуудад олгосон зээл нь орон нутгийн төсвийн байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг хангах чиглэлээр олгогдсон мөн хугацаа хэтэрсэн зээл байгаа юм.

Аймаг, орон нутгийн өвөлжилтийн бэлтгэл хангахад зориулан Сэлэнгэ, Дархан-Уул, Ховд, Увс аймгуудад 2009 онд олгосон нийт 904,3 сая төгрөгийн зээл болон УБЕГазарт 2010 онд олгосон 240,0 сая төгрөгийн зээл гэрээний хугацаандаа эргэн төлөгдсөн.НХХЯ, ЭБЭХЯамдад олгосон нийт 5,8 тэрбум төгрөгийн зээлийн эргэн төлөгдөх хугацаа оны сүүлээр 12 дугаар сард төлөгдөх нөхцөлтэй төлөгдөнө гэж тооцоолсон.

241  

“Урьдчилан цэвэрлэх байгууламж” ХХК-ийн технологийн шинэчлэлт хийхэд зориулан

1,740.0 сая төгрөгийн зээлийг энэ онд Нийслэлийн ЗДТГ-т олгохоор зээлийн гэрээ байгуулах шатандаа явж байгаа бөгөөд энэ оны 9 дүгээр сард олгон 1 жилийн хугацаатайгаар ашиглуулахаар гэрээ байгуулахаар тооцоолж байна.

Тайлант онд 2010 оны төсөвт ХЗДХ-ийн сайдын багцад тусгагдсан 4,1 тэрбум төгрөгөөс 2,1

тэрбум төгрөгийг шинээр олгож 2,1 тэрбум төгрөгийн зээл эргэн төлөгдсөн байна. Төсөвт тусгагдсан 4,1 тэрбум төгрөгөөс үлдсэн 2,0 тэрбум төгрөгийг үлдэж байгаа хугацаанд шинээр нэмж олгоно гэж тооцвол үлдэгдэл 25,6 тэрбум төгрөг болж байгаа бөгөөд үлдэгдлийн 50 хувь болох 12,8 тэрбум төгрөгийг ХЗДХЯамнаас улсын төсөвт эргэн төлөх өрнөөс чөлөөлж өгөхийг хүссэн албан бичгийг ХЗДХСайдаас Сангийн Сайдад ирүүлээд байна.

Төсвийн зээлийн үлдэгдлийг насжилтаар нь авч үзвэл, 1993 оны зээлийн үлдэгдлээс эхлэн хамгийн сүүлд 2008 оны хугацаа хэтэрсэн зээлийн үлдэгдэл хүртэлх хугацааны дунджийг тооцоход авлагын дансанд бүртгэгдсэн дундаж наслалт 9,5 жил байна. Мөн зээлийн үлдэгдлийн дүнд хугацаа хэтэрсэн зээлийн үлдэгдэл 94,1 хувийг эзэлж байгаа зэрэг нь хугацаа хэтэрсэн, хугацаандаа төлөгдөхгүй байгаа зээлүүдийг хууль, хяналтын байгууллагуудад шилжүүлэн шийдвэрлүүлж эргэн төлөлтийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна.

“Засгийн газрын авлагыг барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэх арга хэмжээний тухай” УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны 2010 оны 14 дүгээр тогтоолоор хэд хэдэн арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газарт даалгасан. Үүнд:

“Улсын төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй олгосон зээлийн өрийг барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэн, бүрэн эрхийн хугацаанд дуусгах арга хэмжээ авах”;

Дээрх тогтоолын хүрээнд Төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй олгосон болон өр, авлагыг барагдуулах ажлын хүрээнд ЗГ-ын хуралдаанаар “Зээлийн өр барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэх тухай” тогтоолын төслийг хэлэлцүүлсэн бөгөөд он дамжин авлагын тайланд тусгагдаж ирсэн баримт материал туйлын хангалтгүй, зээл авсан аж ахуйн нэгж байгууллагууд нь хувьчлагдсан, өөрчлөн байгуулагдсан, хэд хэд хуваагдсан, дампуурсан, татан буугдсан, төлбөрийн чадваргүй, эзэн холбогдогчгүй болсон, гэрээгүй зэрэг шалтгаантай өр, авлагыг барагдуулах ажлыг Засгийн газрын тухай хуульд заасны дагуу зохих журмын дагуу хуулийн мэргэжлийн төрийн бус байгууллагыг сонгон шалгаруулж гүйцэтгүүлэхийг зарчмын хувьд дэмжсэн болно.

11.5Засгийн газрын үнэт цаас гаргалт, түүний ашиглалт 11.5.1 Засгийн газрын дотоод бонд

Монгол Улсын Их Хурлын 2009 оны 77 дугаар тогтоолын хүрээнд 2009 оны 12 дугаар

сарын 31-ний өдөр Монгол Улсын төсвийн улирлын чанартай мөнгөн хөрөнгийн дутагдал болон төсвийн алдагдлыг нөхөх зорилгоор 170.0 тэр бум төгрөгийн 3 төрлийн Засгийн газрын үнэт цаас гаргаж, гэрээний үндсэн дээр Монголбанкинд арилжаалсан.Монгол Улсын төсвийн улирлын чанартай мөнгөн хөрөнгийн дутагдал болон төсвийн алдагдлыг нөхөх зорилгоор 2010 онд нэмж Засгийн газрын үнэт цаас гаргаагүй болно.

Засгийн газрын мөнгөн хөрөнгийн өнөөгийн байдал болон цаашдын хандлагыг харгалзан Засгийн газрын үнэт цаасны төлбөрийг гэрээний 3.1 дүгээр заалтыг үндэслэн нийт 137 тэр бум төгрөгийн үнэт цаасыг, тооцоологдсон хүүгийн хамт хугацаанаас нь өмнө төлж барагдуулсан. Үлдэгдэл болох 33 тэр бум төгрөгийн үнэт цаасыг 2010 оны жилийн эцэст тооцоологдсон хүүгийн хамт төлж барагдуулах гүйлгээ хүлээгдэж байгаа ба дараах хуваарийн дагуу төлөгдөхөөр байна:

- 2010 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр ЗГЭБ-Б-/365/-Т-0902 үнэт цаасны хүүгийн төлбөрт 104,166,666.67 /нэг зуун дөрвөн сая нэг зуун жаран зургаан мянга зургаан зуун жаран зургаан төгрөг жаран долоон мөнгө/; ЗГЭБ-Б-/365/-Т-0903 үнэт цаасны хүүгийн төлбөрт 50,000,000.00 /тавин сая төгрөг тэг мөнгө/ тус тус;

242  

- 2010 оны 10 дугаар сарын 29-ний өдөр ЗГЭБ-Б-/365/-Т-0902 үнэт цаасны хүүгийн төлбөрт 100,694,444.44 /нэг зуун сая зургаан зуун ерэн дөрвөн мянга дөрвөн зуун дөчин дөрвөн төгрөг дөчин дөрвөн мөнгө/; ЗГЭБ-Б-/365/-Т-0903 үнэт цаасны хүүгийн төлбөрт 48,333,333.33 /дөчин найман сая гурван зуун гучин гурван мянга гурван зуун гучин гурван төгрөг гучин гурван мөнгө/ тус тус;

- 2010 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр ЗГЭБ-Б-/365/-Т-0902 үнэт цаасны хүүгийн төлбөрт 111,111,111.11 /нэг зуун арван нэгэн сая нэг зуун арван нэгэн мянга нэг зуун арван нэгэн төгрөг арван нэгэн мөнгө/; ЗГЭБ-Б-/365/-Т-0903 үнэт цаасны хүүгийн төлбөрт 53,333,333.33 /тавин гурван сая гурван зуун гучин гурван мянга гурван зуун гучин гурван төгрөг гучин гурван мөнгө/ тус тус;

- 2010 оны 12 дүгээр сарын 31-ны өдөр ЗГЭБ-Б-/365/-Т-0902 үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 25 тэр бум, хүүгийн төлбөрт 104,166,666.67 /нэг зуун дөрвөн сая нэг зуун жаран зургаан мянга зургаан зуун жаран зургаан төгрөг жаран долоон мөнгө/; ЗГЭБ-Б-/365/-Т-0903 үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 8 тэр бум хүүгийн төлбөрт 53,333,333.33 /тавин гурван сая гурван зуун гучин гурван мянга гурван зуун гучин гурван төгрөг гучин гурван мөнгө/ тус тус төлөгдөхөөр байна.

11.5.2 Засгийн газрын гадаад бонд УИХ-ын 2009 оны 08 дугаар тогтоол. /300.0 тэрбум төгрөг/

УИХ-ын 2009 оны 1 дүгээр сарын 16-ны өдрийн 08 дугаар тогтоолоор дэлхий нийтийг

хамарсан санхүүгийн хямралын улмаас учирч болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, улсын төсвийн улирлын чанартай орлогын дутагдлыг санхүүжүүлэх зорилгоор 300 хүртэлх тэрбум төгрөгийн үнэт цаас гаргаж, арилжаалахыг Засгийн газарт зөвшөөрсөн. Энэ хүрээнд:

a. Улсын төсвийн улирлын чанартай төсвийн орлогын дутагдлыг нөхөх зорилгоор 2009 оны 2 дугаар сарын 18-ны өдөр 60.0 тэрбум төгрөгийн Засгийн газрын үнэт цаасыг Монголбанкинд жилийн 3.0 хувийн хүүтэйгээр арилжаалсан. Уг үнэт цаасны эргэн төлөлтийг 2009 оны 6 дугаар сарын 31-ний өдөр хугацаанаас нь өмнө буцаан төлсөн болно.

b. Монгол Улсын Засгийн газар ОУВС-гийн хооронд 2009 оны 4 дүгээр сарын 1-ний өдөр байгуулсан “Тогтворжуулах хөтөлбөр”-ийн хүрээнд валют харилцан солилцох зорилгоор 2009 оны 4-12 дугаар сарын хооронд нийт 107.3 сая зээлжих тусгай эрхтэй тэнцэх буюу 2009 оны 12 дугаар сарын 31-ны байдлаар 216.5 тэрбум төгрөгийн Засгийн газрын үнэт цаасыг Монголбанкин дахь ОУВС-гийн дансанд байршуулсан.

c. УИХ-ын 2009 оны 49 дүгээр тогтоолыг хэрэгжүүлэх зорилгоор УИХ-ын 2009 оны 08 дугаар тогтоол, УИХ-ын Эдийн засгийн Байнгын хорооны 2009 оны 37 дугаар тэмдэглэл, Засгийн газрын 2009 оны 58 дугаар тогтоол, Засгийн газрын 2009 оны 59 дүгээр тэмдэглэлийг тус тус үндэслэн эргэн төлөгдөх нөхцөлтэйгээр өөрийн хөрөнгөөр авто зам барьсан компаниудын гүйцэтгэсэн ажлын төлбөрийг баталгаажуулах зорилгоор 2009 оны 10 дугаар сарын 19-ны өдөр “Монроуд” ХХК-д 4,423.3 сая төгрөгийн үнэт цаасыг 120 хоногийн хугацаатай, 2009 оны 10 дугаар сарын 21-ний өдөр “Очир төв” ХХК-д 7,592.4 сая төгрөгийн үнэт цаасыг 180 хоногийн хугацаатайгаар тус тус арилжаалж, тухайн зориулалтаар 2010 оны улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтад суусан эх үүсвэрээр эргүүлэн төлөөд байна. УИХ-ын 2009 оны 22 дугаар тогтоол. /1.2 тэрбум ам.доллар/

a. Энэ ажлын хүрээнд Монгол Улсын Засгийн газрын бондыг 2009 оны 5 дугаар сарын 13,

мөн оны 6 дугаар сарын 25-ны өдрүүдэд Стандарт банкаар дамжуулан 75 сая ам.долларын нэрлэсэн үнэтэй бондыг 66.2 сая ам.доллараар хямдруулан олон улсын зах зээлд хаалттай хэлбэрээр жилийн 11.7 хувийн хүүтэй арилжаалсан. Бондын арилжаагаар төвлөрүүлсэн эх үүсвэрийг дотоодын 5 арилжааны банкаар дамжуулан алт олборлох үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор алтны компаниудад дамжуулан зээлдүүлсэн. Зээл авсан эдгээр банкууд давхардсан тоогоор 23 алт олборлогч аж ахуйн нэгжүүдэд дээрх хөрөнгийг дамжуулан зээлдүүлсэн бөгөөд одоогийн байдлаар тус аж ахуйн нэгжүүд 3,997 кг алт тушаасан нь Монголбанкинд тушаагдсан нийт 5,000 кг алтны 80 орчим хувийг эзэлж байна. Уг хөтөлбөрийг эхлэх үед буюу 2009 оны 5 дугаар сард Монголбанкин дахь гадаад валютын

243  

нийт албан нөөц 648.57 сая ам.доллар байсан бол 2010 оны 5 дугаар сарын эцэст 1 тэрбум 370 сая ам.долларт хүрч улсын валютын албан нөөц даруй 2 дахин өссөн дүнтэй байна.

b. Монгол Улсын Засгийн газар болон Рио Тинто Интернэшнл Холдинг Лимитед, Айвенхоу Майнз Лимитед Корпораци, “Айвенхоу Майнз Монголия Инк” ХХК-ийн хооронд 2009 оны 10 дугаар сарын 6-ны өдөр байгуулсан “Хөрөнгө оруулалтын гэрээ”-ний хүрээнд тохирсон урьдчилгаа төлбөрийг баталгаажуулах зорилгоор 2009 оны 10 дугаар сарын 19-ны өдөр 115.0 сая ам.долларын нэрлэсэн үнэтэй Засгийн газрын үнэт цаасыг 100.0 сая ам.доллараар хямдруулан 5 жилийн хугацаатайгаар жилийн 3.0 хувийн хүүтэй арилжаалсан. УИХ-ын 2009 оны 77 дугаар тогтоол /250.0 тэрбум төгрөг/

a. Засгийн газрын 2009 оны 372 дугаар тогтоолоор УИХ-аас олгосон 250.0 тэрбум төгрөгийн

үнэт цаасны эрхийг улсын төсвийн алдагдалд 170.0 тэрбум, төрийн албан хаагчдын орон сууцны зээлд зориулан 80.0 тэрбум төгрөгийн үнэт цаас арилжаалахаар зааглаж өгсөн. Орон сууц санхүүжилтийн корпорацийн бүрдүүлсэн зээлийн багцийн дүнгээр 5 жилийн хугацаатай, жилийн 7.8 хувийн хүүтэйгээр Монголбанкинд хэсэгчлэн арилжаалсан. Үнэт цаас арилжаалсан бүрд эх үүсвэрийг Орон сууц санхүүжилтийн корпорацид дамжуулан зээлдүүлэх гэрээгээр зээлдүүлсэн болно.

Хүснэгт 2. УИХ-ын 77 дугаар тогтоолын бондын арилжаа

№ Нэр Дүн Хүү/%/ Хугацаа Арилжаалсан огноо Дуусах огноо

1 ОССК 6,000,000,000.00 7.80% 5 жил 3/31/2010 3/31/2015

2 ОССК 6,000,000,000.00 7.80% 5 жил 5/14/2010 5/14/2015

3 ОССК 4,300,000,000.00 7.80% 5 жил 6/22/2010 6/22/2015

4 ОССК 13,700,000,000.00 7.80% 5 жил 7/19/2010 7/19/2015

Нийт 30,000,000,000.00

2010 оны 9 дүгээр сарын 13-нд Хөрөнгийн биржээр дамжуулан нийт 50.0 тэрбум төгрөгийн Засгийн газрын үнэт цаасыг арилжаалахаар төлөвлөн ажиллаж байна.

УИХ-ын 2009 оны 97 дугаар тогтоол /100.0 тэрбум төгрөг/

a. Зоос банкинд бүтцийн өөрчлөлт хийж тус банкны харилцагч, хадгаламж эзэмшигчдийн

хөрөнгийг эрсдэлээс сэргийлэх зорилгоор Засгийн газрын үнэт цаас арилжаалах тухай УИХ-ын 2009 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдрийн 97 дугаар тогтоол, Засгийн газрын 2009 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 378 тоот тогтоолууд тус тус гарсан. Уг тогтоолоор өгөгдсөн үүргийн дагуу Төрийн банкинд 2010 оны 1 дүгээр сарын 12-ны өдөр нийт 67.0 тэрбум төгрөгийн Засгийн газрын үнэт цаасыг 1-3 жилийн хугацаа бүхий гурван хэсэгтэйгээр жилийн 10 хувийн хүүтэй арилжаалсан.

b. “Банкин дахь мөнгөн хадгаламжид баталгаа гаргах тухай хууль”-ийн дагуу Монгол банкнаас Зоос банкинд олгосон зээлийн төлбөрийг баталгаажуулах зорилгоор 33.0 тэрбум төгрөгийн Засгийн газрын үнэт цаасыг 4-6 жилийн хугацаатай, жилийн 0.1 хувийн хүүтэйгээр 2010 оны 3 дугаар сарын 25-ны өдөр Монголбанкинд арилжаалсан. Дээрх Засгийн газрын үнэт цаасууд нь “Банкин дахь мөнгөн хадгаламжид баталгаа гаргах тухай хууль”-ийн дагуу төрөөс шууд олгох ёстой харилцах хадгаламжийг тодорхой хугацааны дараа гуравдагч этгээдээр төсөвт төлүүлэх үүрэг хүлээсэн мөнгөжөөгүй үнэт цаас юм. Харилцах, хадгаламж хэлбэрээр төвлөрүүлсэн хөрөнгөөс өгсөн зээлийн эргэн төлөлт нь эхний ээлжинд Засгийн газрын гаргасан зардлыг санхүүжүүлэхээр буюу төсөвт төлөгдөхөөр Монголбанкнаас томилогдсон Зоос банкны эрх хүлээн авагчаас нэхэмжлээд байна. Зоос банкны эрх хүлээн авагчаас 2010 оны 8 дугаар сарын 18-ны өдөр 6.0 тэрбум төгрөгийг төсөвт төлүүлээд байна.

244  

Хүснэгт 3. УИХ-ын 97 тогтоолын бондын арилжаа

№ Нэр Дүн Хүү/%/ Хугацаа Арилжаалсан огноо Дуусах огноо

1 Төрийн банк 20,000,000,000.00 10% 1 жил 2010.01.12 2011.01.12

2 Төрийн банк 20,000,000,000.00 10% 2 жил 2010.01.12 2012.01.12

3 Төрийн банк 27,000,000,000.00 10% 3 жил 2010.01.12 2013.01.12

4 Монгол банк 11,000,000,000.00 0.01% 4 жил 2010.03.25 2014.03.25

5 Монгол банк 11,000,000,000.00 0.01% 5 жил 2010.03.25 2015.03.25

6 Монгол банк 11,000,000,000.00 0.01% 6 жил 2010.03.25 2016.03.25

Нийт 100,000,000,000.00

11.6 ЗООС БАНКНЫ БҮТЦИЙН ӨӨРЧЛӨЛТТЭЙ ХОЛБООТОЙ АВЛАГА Зоос банкны бүтцийн өөрчлөлттэй холбогдуулан арилжаалсан 100.0 тэрбум төгрөгийн

Засгийн газрын үнэт цааснаас үүссэн авлагаас 25.0 тэрбум төгрөгийг 2010 онд, үлдсэн хэсгийг 2011 онд 5.0 тэрбум төгрөг, 2012 онд 25.0 тэрбум төгрөг, 2013 онд 5.0 тэрбум төгрөгийг тус тус төлүүлэх төлөвлөгөөтэй байна.

11.7 МУХС-ГИЙН ХӨРӨНГӨӨР НӨӨЦӨЛСӨН ГАЗРЫН ТОСНЫ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙГ ХУДАЛДАН БОРЛУУЛЖ, УЛСЫН ТӨСӨВТ ТӨВЛӨРҮҮЛЭХ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТАЛААР

1. УИХ-ын 2010 оны 37 дугаар тогтоолоор МУХС-ийн хөрөнгөөр нөөцөлсөн газрын тосны бүтээгдэхүүнийг (ГТБ) худалдан борлуулж, орлогыг улсын төсөвт төвлөрүүлэхийг Засгийн газарт зөвшөөрсөн.

2. Засгийн газрын 2010 оны 206 дугаар тогтоолоор МУХС-ийн хөрөнгөөр нөөцөлсөн ГТБ-ийг худалдан борлуулж, орлогыг улсын төсөвт төвлөрүүлэхийг Сангийн сайдад даалгасан.

3. Газрын тосны газар болон ГТБ-ийг хадгалж буй компаниудтай тооцоо нийлсэн актаар 2010 оны 7 дугаар сарын 31-ны байдлаар гэрээт компаниудын агуулахад 24,080.85 тн, ХХААХҮЯ-тай 2009 онд байгуулсан “МУХС-д байршуулсан дизель түлшийг уринш бэлтгэлд зориулан олгох замаар сэлгэх, нөхөн бүрдүүлэх гэрээ”-ний дагуу олгосон 4073.015 тонн буюу 4,849,547.00 литр, нийт 28,153.87 тн ГТБ байна.

4. ГТБ-ий бөөний худалдаа эрхлэх зөвшөөрөлтэй 10 компанитай худалдан борлуулах гэрээ байгуулах бөгөөд агуулахад хадгалагдаж байгаа нийт 24080.85 тн ГБТ-ийг зах зээлийн буюу 8-р сарын импортын үнээр тооцож 37,5 тэрбум төгрөг, ХХААХҮЯ-нд зээлээр олгосон дизель түлшний авлага 6,06 тэрбум төгрөг нийт 43,5 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт 2010 оны 11 дүгээр сарын 15-ны дотор төвлөрүүлэхээр ажиллаж байна.

Хүснэгт 7. МУХС-ийн хөрөнгөөр нөөцөлсөн ГТБ-ийг худалдан борлуулах орлого

ГТБ-ий төрөл Хэмжээ, тн Борлуулалтын орлого, төг АИ-80 7,226.95 10,334,542,790.00

АИ-92 1,284.07 2,080,196,640.00 РОН-93 15,569.83 25,067,418,250.00 Дизель 4,073.02 6,061,933,750.00 Нийт 28,153.87 43,544,091,430.00

17

4. МОНГОЛ УЛСЫН 2011 ОНЫ ТӨСВИЙН ОРЛОГО

4.1 Баримтлах бодлого, зорилт, зарчим

Төсвийн орлогын бодлого нь 2011 онд төсвийн тэнцвэрт харьцааг хадгалах хэмжээнд орлогын боломжит эх үүсвэрүүдийг бүрэн дайчлах, төсвийн орлогын тогтвортой бааз суурийг өргөжүүлэх, татвар хураалтыг эрчимжүүлэх арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэх, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн зорилтуудыг биелүүлэхэд төсвөөс санхүүжигдэх ажиллагааг хэвийн явуулах эх үүсвэрийг бүрдүүлэх бодлого баримтална.

Татварын албанаас 2011 онд татварын ногдлын барагдуулалтыг стандарт түвшинд

хэвшүүлэх, татварын бааз суурийг өргөжүүлэх, далд эдийн засгийг илрүүлэн татварын хамрах хүрээг нэмэгдүүлэх замаар төсвийн орлогын боломжит эх үүсвэрүүдийг бүрэн дайчлан, татвар төлөгчдөд татварын хууль тогтоомжийг сурталчлах сурталчилгааг сайжруулан иргэний татварын боловсролыг дээшлүүлэх ажлыг эрчимжүүлэн татварын албаны үйл ажиллагааг татвар төлөгчдөөр үнэлүүлэх системийг хэвшүүлж, шинэ шатанд гаргахаар төлөвлөж байна.

ОУВС, Дэлхийн банк, АНУ-ын Төрийн сангийн техник туслалцаатайгаар татварын хяналт,

шалгалтын олон улсын стандартад нийцсэн аргачлалыг нэвтрүүлнэ. Гаалийн албаны үйл ажиллагааг 2011 онд боловсронгуй болгох асуудалд анхаарч гаалийн

бүрдүүлэлтийг Олон Улсын стандарт, түвшинтэй уялдуулах, улмаар гаалийн хяналтад эрсдлийн менежментийг нэвтрүүлэх, өндөр эрсдэлтэй бараа, тээврийн хэрэгсэл болон зорчигчийг судалгааны үндсэн дээр зөв оновчтой сонгон шалгах, гаалийн татвар хураалтын үйл ажиллагааг улам эрчимжүүлж ажиллана.

4.2 Эрдэс баялгийн үнийн тооцоо

Монгол Улсын 2011 оны төсөвт ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийг Төсвийн

тогтвортой байдлын тухай хуулийн холбогдох заалт болон ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн төсөөлөл хийдэг банк, санхүүгийн байгууллагын гаргасан төсөөлөлд тулгуурлан хийлээ.

Дэлхийн зах зээл дэх нэг унци алтны үнийг 2011 онд 1350.0 ам.доллараар тооцлоо. Ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн хэлбэлзлийн эрсдлээс хамгаалах, төсвийн

тогтвортой байдлыг хангах зорилгоор УИХ-ын 2010 оны хаврын чуулганаар Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг баталсан билээ. Хуулийн 4.1.2, 4.1.5 дугаар заалтад тухайн жилийн төсвийн орлогын гурав ба түүнээс дээш хувийг бүрдүүлж байгаа ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийг олон жилийн дундаж үнээр тооцож, төсөвт тусгахаар хуульчилсан.

Төсвийн орлогын гурав ба түүнээс дээш хувийг бүрдүүлэх, гол нэр төрлийн эрдэс баялаг

байхын тулд 90.0 орчим тэрбум төгрөгийн орлогыг төсөвт төвлөрүүлэх ёстой. Зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татварын тухай хууль 2011 оноос эхлэн хүчингүй болсноор алт олборлолтоос төсөвт төвлөрөх орлого буурч, нэгдсэн төсвийн орлогын 3 хувьд хүрэхээргүй байна. Иймд гол нэр төрлийн ашигт малтмал гэдэгт зөвхөн зэс, нүүрс хоёр багтахаар байна.

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.3.а дахь заалтад “тухайн

төсвийн жилийн дараахь жилийн төсвийн төсөлд баримтлах, түүний дараагийн хоёр, гурав дахь жилийн төсвийн төсөөлөлд тусгах гол нэр төрлийн эрдэс баялгийн тэнцвэржүүлсэн үнийг Олон улсын валютын сангаас гаргасан түүхий эдийн үнийн статистикт тусгасан тухайн төсвийн жилийн өмнөх дараалсан харгалзах 12, 11, 10 жилийн дундаж үнэ, эрдэс баялгийн үнийн төсөөллийг мэдээлдэг олон улсад нэр хүнд бүхий, Засгийн газраас тодорхойлсон санхүүгийн мэдээллийн байгууллагаас тухайн жилийн гуравдугаар сард анх зарласан өдрийн тухайн төсвийн жилийн болон түүний дараахь гурван жилийн дундаж үнийн төсөөллийг дундажлан тус тус тооцох” гэж

заасны дагуу 2011 оны төсөвт ОУВС-аас гаргасан 1998-2009 оны зэс, нүүрсний дундаж үнэ, “Bloomberg”-ээс мэдээлсэн зэс, нүүрсний үнийн 2010-2013 оны төсөөллийг дундажлан тооцоход 2011 оны төсөвт зэсийн үнийг 5983.1 ам.доллар, боловсруулсан нүүрсний үнийг 98.8 ам.доллараар тооцож тусгалаа. Дэлхийн зах зээл дээрх цэвэр зэсийн үнийг дунджаар 2011 онд 8425.0 ам.доллар байхаар тооцлоо.

Томоохон банк, санхүүгийн байгууллагуудын хийсэн 2011 оны алтны үнийн төсөөллийг

үзүүлбэл:

Хүснэгт 4.1. Алтны үнийн төсөөлөл /ам.доллар/

№ Байгууллага Үнийн төсөөлөл

1 Duetsche Bank AG 1450

2 Barclays PLC 1381

3 BNP Paribas 1290

4 National Australia Bank Ltd 1239

5 UniCredit Markets&Investment Bank 1500

6 Commerzbank AG 1325

7 Danske Bank A/S 1313

Дундаж 1357

Алт, зэсийн үнийн 1998-2011 оны үнийг график 1 ба 2-т харуулав.

График 1

$294.1

$278.9

$279.2

$271.1

$310.0

$363.5

$409.2 $444.9

$604.3 $696.7

$871.7 $973.0

$1,100.0

$1,350.0

2010

ХБГ

2011

төс

18

$-

$200.0

$400.0

$600.0

$800.0

$1,000.0

$1,200.0

$1,400.0

$1,600.0

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Алтны үнэ

График 2

$1,653.7

$1,572.5

$1,814.5

$1,580.2

$1,560.3 $1,779.4

$2,863.5

$3,676.5

$6,731.4 $7,121.1 $6,950.5

$5,171.3

$7,144.0

$8,425.0

2010

ХБГ

2011

төс

19

$-

$1,000.0

$2,000.0

$3,000.0

$4,000.0

$5,000.0

$6,000.0

$7,000.0

$8,000.0

$9,000.0

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Зэсийн үнэ

4.3 Эдийн засаг дахь татварын ачаалал

Эдийн засаг дахь татварын нийт ачааллыг тооцохдоо нийт татварын орлогыг ДНБ-нд харьцуулан тооцдог. Монгол Улсын 2006-2009 оны татварын ачаалал, 2010-2011 оны татварын ачааллын төсөөллийг хүснэгт 4.2-т харуулбал:

Хүснэгт 4.2

Үзүүлэлт 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 2011*

ДНБ /тэрбум төгрөг/ 2,266.50 3,715.00 5,464.30 6,130.30 6,293.60 7,171.40 7,836.38

Татварын орлого 692.20 1,128.10 1,502.30 1,890.90 1,620.55 2,425.31 2,897.41

-Үүнээс зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татвар - 177.50 353.70 384.80 186.53 392.00 73.90

Татварын ачаалал /хувиар/ 30.50% 30.40% 27.50% 30.80% 24.90% 33.82% 36.97% Татварыначаалал /Зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татвар ороогүй/

30.50% 25.60% 21.00% 24.60% 22.20% 28.35% 36.03%

Хүснэгтээс харахад 2005, 2006 онд татварын ачаалал буюу татварын орлогын ДНБ-нд эзлэх

хувийн жин 30.4-30.5 хувьд хэлбэлзэж байсан бол 2007 онд татварын шинэчлэл хийж, татварын хувь хэмжээг бууруулсны үр дүнд эдийн засаг дахь татварын ачаалал буурч 27.5 хувьд хүрсэн байна.

Хүснэгтээс харахад 2009 оны хувьд эдийн засаг дахь татварын ачаалал 24.9 хувь болж эрс

буурсан нь дэлхий нийтийг хамарсан санхүү, эдийн засгийн хямралаас үүдэн 2009 онд манай улсын татварын орлого эрс буурч, ДНБ-ий өсөлт саарсан нь эдийн засаг дахь татварын ачаалалд нөлөөлжээ. Мөн зэсийн үнэ буурснаас үүдэлтэй зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татварын орлого буурсан явдал ч нөлөөлсөн юм.

Дэлхийн санхүү, эдийн засгийн нөхцөл байдал 2010 оноос сэргэж эхлээд байгаа бөгөөд 2010

онд эдийн засаг дахь татварын ачаалал 33.8 хувьд хүрэхээр байна. Түүнчлэн 2011 онд стратегийн ач холбогдол бүхий томоохон ордын бүтээн байгуулалтын ажил эхлэх, барилгын салбарын сэргэлт

болон эдийн засгийн өсөлтийн улмаас татварын орлогын өсөлт ДНБ-ний өсөлтөөс давж 2897.41 тэрбум төгрөгт хүрэхээр байгаа нь энэ оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 472.1 тэрбум төгрөгөөр давж татварын ачаалал 36.03 хувьд хүрэхээр байна.

4.4 Уул уурхайн салбарын орлого

Санхүү эдийн, засгийн хямралаас шалтгаалан уул уурхайн салбараас төсөвт төвлөрөх

орлогын нийт төсвийн орлогод эзлэх хувь ө 2009 онд нэгдсэн төсвийн орлогын 27.8 хувьд хүрч, 2007, 2008 онуудтай харьцуулахад харьцангуй буурсан. Харин энэ оны эхний 8 сарын гүйцэтгэлээс харахад уул уурхайн салбараас төсөвт төвлөрөх орлогын нэгдсэн төсвийн орлогод эзлэх хувь хэмжээ 2010 онд нийт төсвийн орлогын 32.3 хувьд хүрэхээр байна.

Зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татварын тухай хууль 2011 оноос эхлэн

хүчингүй болж байгаагаас шалтгаалж уул уурхайн салбараас төсөвт төвлөрөх орлогын хэмжээ нилээд буурч, нэгдсэн төсвийн орлогын 29.2 хувьд хүрэхээр байна. Зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татварын орлого өнгөрсөн хугацаанд нэгдсэн төсвийн орлогын 9.4-18.8 хувийг бүрдүүлж байсан. Уул уурхайн салбарын орлогын нэгдсэн төсвийн орлогод эзлэх хувь хэмжээг график 3-т үзүүлбэл дараах байдалтай байна.

График 3

33.5%

27.8%

32.3%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

35.0%

40.0%

2008 2009 2010 ХБГ

Хувиар

20

29.2%

2011 төс

4.5 Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт

УИХ-аар 2006 онд батлагдаж 2007 оноос эхэлж хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн татварын хуулийн шинэчлэлтээр зарчмын шинжтэй асуудлуудыг шийдвэрлэсний дотор хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг багасгах, татварын хувь хэмжээг бууруулах замаар татварын ачааллыг бууруулж татварын тэгш шудрага байх зарчмыг хэрэгжүүлж, татварын суурийг өргөтгөсөн явдал юм.

Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн үр дүнд Монгол Улс аж ахуйн нэгжийн орлогын албан

татварын хувьд дэлхийн 106 орноос гуравдугаарт, хувь хүний орлогын албан татвараар 87 орноос хоёрдугаарт, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хувьд 88 орноос тавдугаарт бичигдэж олон улсын хэмжээнд хамгийн бага татвартай орны нэг болсноор хөрөнгө оруулалтыг дэмжсэн, бизнесийн тааламжтай орчин бүрдэж чадсан билээ.

21

Гэвч татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн хүрээг сүүлийн жилүүдэд ихээхэн нэмэгдүүлэх хандлагатай байна.

Хүснэгт 4.3 Хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн судалгаа /татварын гол хуулиудаар/

/тэрбум төгрөгөөр/

д.д Татварын төрөл 2003 он

2004 он

2005 он

2006 он

2007 он

2008 он

2009 он

1 Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар 9.4 34.0 47.0 87.2 31.2 9.9 5.1

2 Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 54.9 170.9 194.8 322.9 75.2 106.9 125.6 3 Онцгой албан татвар 0.3 0.1 0.3 0.2 0.7 9.5 0.0 4 Хувь хүний орлогын албан татвар 2.3 3.6 3.1 4.8 4.4 10.9 17.0 5 Гаалийн албан татвар 9.8 13.0 16.1 16.2 15.9 23.6 30.6 6 Нийт хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн дүн 76.7 221.6 261.3 431.3 127.4 160.8 178.3

Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн дараа буюу 2007-2009 оны хооронд татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн хэмжээ 40 хувиар нэмэгдсэн байна.

Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт нь эдийн засгийг зохицуулагч гол хэрэгслүүдийн нэг боловч

хэт их хавтгайруулан хэрэглэснээр дараах сөрөг нөлөөллийг үүсгэж байна.Үүнд: - Татвар төлөгчдийн дунд тэгш бус байдал үүсгэх;

- Татварын тооцоолол хийх, татварын алба хяналт тавихад хүндрэлтэй байх;

- Татвар төлөх нийгмийн сэтгэлгээг төлөвшүүлэхэд саад болох;

- Татварын бааз суурь, татварын орлого буурах зэрэг болно. /судалгаагаар 2009 онд нийт

100.3 тэрбум төгрөгийн татвар хөнгөлөлтөд хамрагдаж 532.0 тэрбум төгрөгийн татвар ногдох орлого татвараас чөлөөлөгдсөн байна./

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль, Хувь хүний орлогын албан

татварын тухай хууль, Онцгой албан татварын тухай хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль, Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай хууль болон албан татвараас чөлөөлөхөөр тусгайлан гаргасан хуулиудад татвараас хөнгөлөх, татвар ногдох орлогыг чөлөөлөх нийт 80 заалт байна.

Эдгээрийг тус бүрээр нь судалж үзэхэд эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн тэргүүлэх

чиглэлийг дэмжих, урамшуулах 14, Монгол Улсын олон улсын гэрээ, Засгийн газартай байгуулсан гэрээний дагуу зохицуулдаг 3, нийгмийн орлогын түвшингийн ялгааг багасгах 13, эх орны ой модыг хамгаалах зорилготой 1, татварын үр ашигтай байх зарчмын дагуу хөнгөлж, чөлөөлж байгаа 16, гадаадын дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газрын хэрэгцээнд худалдан авсан бараа гэх мэт олон улсын хэмжээнд чөлөөлөгддөг бараа, үйлчилгээ 6, иргэдийн онцгой чухал хэрэглээтэй холбоотой 6, Засгийн газрын бараа, үйлчилгээтэй холбоотой 6, бодит бус орлогын 3 заалт тус тус байна.

Төсвийн тухай хууль батлагдсаны дараа буюу төсвийн жилийн явцад УИХ-аар татварын

хөнгөлөлт, чөлөөлөлттэй холбоотой хууль, тогтоомжийг батлан гаргах нь зах зээлийн горимыг алдагдуулах, төрийн оролцоог нэмэгдүүлэх, зах зээлийн шудрага өрсөлдөөнд нөлөөлөх, улмаар төсвийн орлого буурахад тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж, төсөвт дарамт учруулж буй тул татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлттэй холбоотой асуудалд анхааралтай хандах шаардлагатай байна.

4.6 Төсвийн орлогын бүрдүүлэлтэд учирч болзошгүй эрсдэл

Монгол Улсын 2011 оны төсвийн орлогыг бүрдүүлэх, Төсвийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангаж ажиллахад дараах эрсдлийг анхааран үзэх нь зүйтэй байна. Үүнд:

• УИХ-аар 2011 оны төсвийн тухай хууль хэлэлцэгдэн батлагдсаны дараа татварын

хөнгөлөлт, чөлөөлөлттэй холбоотой хууль, тогтоомж батлагдан гарах нь төсвийн орлого буурах эрсдлийг бий болгож байна.

• Дэлхийн зах зээлийн нөхцөл байдлаас хамаарч алт, зэс, нүүрсний үнэ өнөөгийн таамагласан

үнээс буурсан тохиолдолд төсвийн орлогод шууд нөлөөлж, төсвийн төлөвлөсөн урсгал болон хөрөнгө оруулалтын зардлыг санхүүжүүлэх боломжгүй болгох томоохон эрсдлийг бий болгоно.

• Нэгдсэн төсвийн болон ашигт малтмалын тухай хуулийн дагуу ашигт малтмалын

хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн төлбөрийн орлогын 50 хувийг орон нутгийн төсөвт хуваарилж байгаатай холбоотойгоор тусгай зөвшөөрлийн төлбөр төлөгдөхгүй нөхцөл бүрдэх, эсвэл тусгай зөвшөөрөлтэй талбайг өмнөх онуудаас илүү хэмжээгээр буцаан хүлээлгэн өгөх зэргээс үүдэн тусгай зөвшөөрлийн төлбөр төлөгдөхгүй байх эрсдэл бий болж, улмаар төсөвт төвлөрөх орлого буурах нөхцөл үүснэ.

• Зарим уул уурхайн бүтээгдэхүүн олборлогч аж ахуйн нэгжүүд төлөвлөсөн хэмжээнд

олборлолтын үйл ажиллагаагаа явуулахгүй бол олборлосон бүтээгдэхүүнд ногдох ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр болон бусад татвар, төлбөр, хураамжыг төсөвт төвлөрүүлэх боломжгүй болно.

4.7 Монгол Улсын 2011 оны төсвийн орлого

Төсвийн орлогын 2011 оны төлөвлөгөө 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлд үндэслэн төсвийн орлогын боломжит эх үүсвэрүүдийг дайчилж, өнөөгийн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй хууль эрх зүйн орчин болон 2011 оноос хэрэгжиж эхлэхээр батлагдсан хуулийн хүрээнд Засгийн газраас эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх чиглэлээр баримталж буй бодлого, хөтөлбөр, арга хэмжээ, эдийн засгийн өсөлт, гадаад, дотоод орчны нөлөөлөл зэргийг тооцож, Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн орлогыг ТХМ-ээс 530.5 тэрбум төгрөгөөр, 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 502.8 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэн 3304.6 тэрбум төгрөгөөр батлагдлаа.

График 4. Монгол Улсын Нэгдсэн төсвийн орлого 2005-2011 он

/тэрбум төгрөг/

838.8 

1,360.4 

1,880.5 2,170.4  1,994.0 

2,801.4 3,304.6

2,897.4

395.3692.2 

1,128.1 

1,502.3 

1,890.9 1,620.5 

2,425.3 

141.4 

226.0  353.7  260.2  352.1  338.6 

‐

500.0 

1,000.0 

1,500.0 

2,000.0 

2,500.0 

3,000.0 

3,500.0 

2005 2006 2007 2008 2009  2010 ХБГ 2011 төсНийт орлого Татварын орлого Татварын бус орлого

22

23

УИХ-аар шинээр батлагдсан Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн дагуу төсвийн тогтвортой байдлыг хангах, уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөс бий болсон орлогоор хуримтлал үүсгэх зорилгоор төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогыг тооцож 2011 оны төсөвт тусгалаа.

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.3-т “тухайн жилийн

нэгдсэн төсвийн орлогын гурав ба түүнээс дээш хувийг бүрдүүлж байгаа тухайн төрлийн эрдэс баялгийг “гол нэр төрлийн эрдэс баялгийн тэнцвэржүүлсэн орлого”-д хамааруулахаар заасны дагуу тооцон үзэхэд “ЗЭС” болон “НҮҮРС”-нээс төвлөрөх орлого хамаарч байна. Алтны хувь дээрх шаардлагыг хангаж чадахгүй байгаа тул 2011 онд гол нэр төрлийн эрдэс баялгийн тэнцвэржүүлсэн орлогод хамаарахгүй байна. Дэлхийн зах зээл дэх алтны үнийг 2011 онд 1350.0 ам.доллар байхаар тооцож төсөвт тусгалаа.

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.3-т заасны дагуу 2011

онд зэс, нүүрсний үнийг ОУВС-ын сүүлийн 12 жилийн дундаж, “Bloomberg” агентлагийн 2010-2013 оны зэс, нүүрсний үнийн төсөөллийн дунджаар тооцоход зэсийн үнэ 5983.1 ам.доллар, боловсруулсан нүүрсний үнэ 98.8 ам.долларт байхаар байна.

Зэс, нүүрснээс төсөвт 727.5 тэрбум төгрөг төвлөрөхөөр тооцов. Харин дэлхийн зах зээл дээр 2011 онд зэсийн үнийн төсөөллийг 8425.0 ам.долларт, нүүрсний

үнийн төсөөллийг 128.8 ам.долларт хэлбэлзэхээр тооцож тогтворжуулалтын санд 183.1 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрөхөөр төсөвт тооцов.

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасны дагуу 2011 онд зэсийн үнийг 5983.1

ам.доллараар тооцсоноор уулын баяжуулах “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-аас мөн онд 266.9 тэрбум төгрөгийн орлогыг төсөвт төвлөрүүлнэ.

УИХ-аар шинээр батлагдсан Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуулийн дагуу агаарын бохирдлын төлбөрөөр 30.0 тэрбум төгрөгийн орлогыг төсөвт төвлөрүүлэхээр тооцож тусгав.

УИХ-ын 2009 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдрийн нэгдсэн чуулганы хуралдаанаар батлагдсан

“Зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татварын тухай хуулийг хүчингүй болсонд тооцох тухай” хууль 2011 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж эхлэх боловч 2011 онд зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татвараар өмнөх онуудын татварын ногдлын өрийн барагдуулна гэж тооцож 73.9 тэрбум төгрөгийн орлогыг төсөвт тусгалаа.

Татварын албанд 2010 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн байдлаар 100.8 тэрбум төгрөгийн

татварын хуримтлагдсан өр байна. Энэхүү өрийг 2011 онд бүрэн барагдуулахаар тооцож төсвийн орлогыг 100.8 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлнэ.

Татварын ерөнхий газраас ирүүлсэн мэдээллээр дээрх өрөөс 23.7 тэрбум төгрөгийн өрийг

төсөвт төвлөрүүлэх бүрэн боломжтой өр гэж үзэж байна. Харин “Алтандорнод Монгол” ХХК-тай холбоотой 52.4 тэрбум төгрөгийн өр нь олон улсын арбитрийн шүүхийн шийдвэр эцэслэн гарах тохиолдолд төсөвт төвлөрөх боломжтой юм.

Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага дээр ажиллагаа хийгдэж байгаа 225 татвар

төлөгчдөд холбогдох 24.7 тэрбум төгрөгийн татварын өрөөс өнөөдрийн байдлаар 92 татвар төлөгчид холбогдох 2.8 тэрбум төгрөгийн татварын өрийг бодитой барагдуулж, 133 татвар төлөгчид холбогдох 21.9 тэрбум төгрөгийн татварын өрийн үлдэгдэлтэй байгаа бөгөөд одоогоор Шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага дээр ажиллагаа хийгдэж байна.

Орон нутгийн төсвийн бие даасан байдлыг хангах, орон нутгийн төсвийн орлогын эх

үүсвэрийг нэмэгдүүлэх боломжийг орон нутагт нь олгох зорилгоор орон нутгийн ИТХ-аас орон нутгийн төсвийн орлогыг бүрдүүлдэг татварын хувь хэмжээг УИХ-аас баталсан хязгаарт багтаан

тухайн орон нутгийн эдийн засаг, нийгмийн байдлаас хамааруулан тогтоож байхаар дараах хуулийн төслийг боловсруулж УИХ-аар батлуулав. Үүнд:

1. Автотээвэр, өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт

оруулах тухай хууль; 2. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай

хууль;

Сүүлийн жилүүдэд алт олборлогч нар олборлосон алтаа Монголбанкинд тушаалгүй арилжааны банкинд худалдах, хууль бусаар хил давуулах зэрэг сөрөг үр дагаварууд гарах болсонтой холбогдуулан УИХ-аас өгсөн чиглэлийн дагуу алтны олборлолт, тушаалтад хяналт тавих зорилгоор олборлосон алтыг зөвхөн Монголбанкинд худалдаж байхаар Эрдэнэсийн сангийн тухай хуульд нэмэлт оруулах, Банкны тухай хуульд өөрчлөлт оруулахаар хуулийн төслийг боловсруулж УИХ-аар хэлэлцүүлсэн оролцсон гишүүдийн 59 хувь нь “Хуулийн төслийг хэлэлцэх шаардлагагүй” хэмээн үзсэн.

Зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татварын тухай хууль батлагдснаас хойш алт олборлогч иргэд, аж ахуйн нэгжийн зүгээс олборлосон алтаа нуух, хадгалах, улсын хилээр хууль бусаар гаргах зэрэг татвар төлөхөөс зайлсхийх үйлдэл нилээд гаргах болсон.

Иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн олборлосон алтандаа сорьц тогтоолгосон мэдээ, Монголбанкны

Эрдэнэсийн санд тушаасан алтны хэмжээ жил ирэх тутам буурсаар байна. Монголбанкны Эрдэнэсийн санд тушаасан алтны хэмжээг 2006-2009 оны эхний 8 сарын байдлаар харуулбал дараах байдалтай байна.

График 6.

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

10.0

2006 2007 2008 2009

8.0

9.3

7.2

4.5

Эрдэнэсийн санд тушаасан алтны хэмжээ /тонн

2010.08 сар

1.2

цэврээр/

Зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татвар 2011 онд хүчингүй болох тул алт олборлогч иргэн, аж ахуйн нэгжийн Монгол Улсын Эрдэнэсийн санд тушаах алтны хэмжээ энэ онтой харьцуулахад өснө гэсэн төсөөлөлтэй байна.

Эрдэнэсийн сангийн тухай хуульд нэмэлт оруулж, алтыг зөвхөн Эрдэнэсийн санд худалдан

авснаар алтны борлуулалтад тавигдах хяналт сайжрах бөгөөд улмаар Эрдэнэсийн санд тушаах алтны хэмжээ нэмэгдэж, төсөвт төвлөрөх орлого 5.6 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэх боломжтой болох юм.

Монгол Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хууль 1993 оны 7 дугаар сарын 15-нд УИХ-аар батлагдаж хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа бөгөөд улсын тэмдэгттэй холбоотой зарим зохицуулалтыг бусад хуулиар зохицуулж байсныг улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуульд нэгтгэх, нийгмийн шинэ харилцааг зохицуулахтай холбогдон бий болсон төрийн шинэ

24

үйлчилгээнүүдэд хураамж ногдуулах, хураамжийн хэмжээг инфляцийн түвшинтэй уялдуулан шинэчлэн тогтоох зайлшгүй шаардлага бий болсон тул Монгол Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулж УИХ-аар хэлэлцүүлсэн. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцээд УИХ-ын 2010 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдрийн хуралдаанаар баталсан. Энэхүү хуулийн өөрчлөлтөөр төсөвт 22.2 тэрбум төгрөгийн орлого нэмж төвлөрнө.

УИХ-аар батлагдсан ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай

хуулиар өсөн нэмэгдэх ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг 2011 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж эхлэхээр тооцож төсөвт тусгалаа.

Монгол Улсын 2011 оны нэгдсэн төсвийн орлогод 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэл, 2011

оны төсвийн хүрээний мэдэгдэлтэй харьцуулбал дараах байдалтай байна.

Хүснэгт 4.4 Монгол Улсын 2011 оны нэгдсэн төсвийн орлого

/тэрбум төгрөг/

Орлого 2010 ХБГ

2011 ТХМ

2011 төсөл

Зөрүү /3-1/

Зөрүү /3-2/

1 2 3 4 5

НИЙТ ОРЛОГО БА ТУСЛАМЖИЙН ДҮН 2801.8 2774.1 3304.6 502.8 530.5

1 Татварын орлого 2425.3 2376.2 2897.4 472.1 521.2

1.1. Орлогын албан татвар 872.6 646.3 679.7 -192.9 33.4

1.2. Нийгмийн даатгалын орлого 282 290.3 346.4 64.4 56.1

1.3. Өмчийн татвар 10.5 10.5 12.4 1.9 1.9

1.4. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 532.8 641 816.9 284.1 175.9

1.5. Онцгой албан татвар 253.2 272.7 252.9 -0.3 -19.8

1.6. Тусгай зориулалтын орлого 16.6 17.2 19.6 3 2.4

1.7. Гадаад үйл ажиллагааны орлого 177.8 200.3 239.4 61.6 39.1

1.8. Бусад татвар (төлбөр, хураамж) 279.8 297.9 530.1 250.3 232.2

2 Татварын бус орлого 338.6 374.3 395.3 56.7 21

ХӨРӨНГИЙН ОРЛОГО 3.3 1.6 3.3 0 1.7

ТУСЛАМЖИЙН ОРЛОГО 34.6 22 8.6 -26 -13.4

Монгол Улсын 2011 оны төсөвт нэгдсэн төсвийн нийт орлого 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 502.8 тэрбум төгрөгөөр, 2011 оны ТХМ-ээс 530.5 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэн 3304.6 тэрбум төгрөгт хүрэхээр байгаагийн 87.7 хувь буюу 2897.4 тэрбум төгрөг нь татварын орлого, 11.9 хувь нь буюу 395.3 тэрбум төгрөг нь татварын бус орлого байна. Төсвийн орлогыг гол бүрдүүлэгч Татварын ерөнхий газар, Гаалийн ерөнхий газраас төсөвт төвлөрүүлсэн орлогыг харуулбал дараах байдалтай байна.

Хүснэгт 4.5 Татварын ерөнхий газар, Гаалийн ерөнхий газрын орлого 2005-2011 оны байдлаар /тэрбум төгрөг/

Үзүүлэлт 2005 2006 2007 2008 2009 2010ХБГ 2011 төс Нийт орлого.Үүнээс: 837.8 1354.9 1880.5 2170.4 1994.0 2801.8 3304.6 Татварын ерөнхий газар 308.4 656.4 1192.5 1017.6 704.4 1377.8 1182.4 Гаалийн ерөнхий газар 291.0 363.6 682.6 587.6 515.4 739.2 962.9

Татварын ерөнхий газраас 2011 онд төсөвт 1182.4 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр байгаа нь нэгдсэн төсвийн орлогын 35.8 хувь, Гаалийн ерөнхий газраас улсын төсөвт 2011 онд

25

26

962.9 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр байгаа нь нэгдсэн төсвийн орлогын 29.1 хувийг тус тус эзэлж байна. Татварын ерөнхий газар, Гаалийн ерөнхий газар нь 2011 онд нэгдсэн төсвийн орлогын 64.9 хувийг бүрдүүлнэ.

4.7.1 Татварын орлого Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар

Төсөвт 2011 онд төвлөрөх аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын төлөвлөгөөг Монгол Улсын 2011 оны макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүд, энэ оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэл, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын ногдол, төлөлтийн байдал болон татварын хууль тогтоомжийн өөрчлөлт зэргийг харгалзан үзэж тооцлоо.

Монгол Улсын макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлт болох ДНБ-ийн өсөлт 2011 онд 7.6

хувьтай байх төлөвтэй байгаа бөгөөд манай улсын экспортын гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүн болох зэс, нүүрс болон алтны үнэ нилээд тогтвортой өндөр түвшинд байхаар байна.

Ийнхүү макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд, татварын хууль, эрх зүйн орчны өөрчлөлт, аж

ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын гүйцэтгэлд үндэслэн 2011 онд аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын орлогоор 433.2 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрөхөөр тооцлоо. Энэ нь 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 26.7 хувиар, 2009 оны гүйцэтгэлээс даруй 2.1 дахин өсөхөөр байгаа юм.

Хувь хүний орлогын албан татвар

Хувь хүний орлогын албан татварын орлогоор 2011 онд орон нутгийн төсөвт 181.7 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр тооцсон нь энэ оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 40.9 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна. Энэ нь төрийн албан хаагчдын цалинг 2010 оны 10 дугаар сарын 1-ээс эхлэн нэмэгсэнтэй холбоотой юм. Мөн уул уурхайн салбарын бүтээн байгуулалтын ажил эрчимжиж байгаатай холбоотойгоор ажлын байр шинээр нэмэгдэж байгаа нь хувь хүний орлогын албан татварын орлого нэмэгдэхэд нөлөөлж байна.

Цалин, хөдөлмөрийн хөлс болон түүнтэй адилтгах орлогын албан татварын 2009 оны

жилийн эцсийн тайлангийн нэгтгэлээс харахад нийт 740.3 мянган татвар төлөгч хувь хүний орлогын албан татварт хамрагдсан байна. Нийт цалин болон түүнтэй адилтгах орлого 1,541.6 тэрбум төгрөг байгаагаас ажил олгогчтой хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан үндсэн ажилтнаар ажиллаж буй татвар төлөгч 625.0 мянга ба цалин, түүнтэй адилтгах орлого 1476.5 тэрбум төгрөг, үндсэн ажлын газраас бусад гэрээт ажиллагсад 115.3 мянга буюу хөдөлмөрийн хөлс болон түүнтэй адилтгах орлого нь 65.0 тэрбум төгрөг байна. Эрүүл мэнд нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нийт 591.4 мянган татвар төлөгч, 128.1 тэрбум төгрөг төлсөн. Цалин, хөдөлмөрийн хөлс болон түүнтэй адилтгах орлогын албан татвар ногдуулах орлого 1,413.5 тэрбум төгрөг, ногдуулсан татвар 141.3 тэрбум төгрөг байна. Тэтгэмж болон түүнтэй адилтгах орлого 3.7 тэрбум, бэлэг 0.8 тэрбум төгрөг, ТУЗ, бусад зөвлөлийн гишүүдийн цалин, түүнтэй адилтгах орлого 6.0 тэрбум төгрөг, шагнал урамшуулалын орлого 3.5 тэрбум төгрөг бөгөөд нийт татварын ногдуулалт 142.8 тэрбум төгрөг байна. Үүнээс сарын 7.0 мянга буюу жилийн 84.0 мянган төгрөгийн татварын хөнгөлөлт эдэлсэн 571.3 мянган хүн буюу 29.4 тэрбум төгрөг байна. Хувь хүний орлогын албан татварын хуулийн дагуу хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдэлсний дараах төлбөл зохих албан татвар 112.9 тэрбум төгрөг байна.

Бичил уурхайн талаар хууль эрх зүйн орчин бий болсноор нэмэгдэх орлого:Хувиараа

ашигт малтмал олборлогч иргэдийн үйл ажиллагааг зохицуулах, эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх зорилгоор Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл, Орлогыг нь тухай бүр тодорхойлох боломжгүй ажил үйлчилгээ хувиараа эрхлэгч иргэний орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг УИХ-аар хэлэлцэн баталсантай холбогдуулан 2011 оны төсвийн орлогыг 7.9 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэн тооцлоо.

27

Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яамнаас авсан мэдээллээр 17 аймгийн 57 орчим сумын 100 гаруй

цэгт 30.0 орчим мянган хувиараа ашигт малтмал олборлогч иргэд байна. Эдгээрээс 20.0 орчим мянган хувиараа ашигт малтмал олборлогч иргэд нь Өвөрхангай аймгийн нутаг дэвгэрт ашигт малтмал олборлож байгаа юм. УИХ-аар батлагдсан Орлогыг нь тухай бүр тодорхойлох боломжгүй ажил үйлчилгээ хувиараа эрхлэгч иргэний орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн дагуу дээрх иргэд сард 53,000.00 төгрөгийн албан татвар төлнө.

Хувь хүний орлогын албан татварын буцаан олголтоор 2011 онд 9.1 тэрбум төгрөг олгоно.

Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн орлого

Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн 2011 оны орлогыг цалингийн сан, ажиллагсадын тоо

болон 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлтэй уялдуулан сангуудын шимтгэлийн орлогыг 346.4 тэрбум төгрөгөөр тооцлоо.

Өмчийн татвар

Сүүлийн жилүүдэд бизнесийн үйл ажиллагаа өргөжиж, улмаар иргэд аж ахуйн нэгжийн

эзэмшиж буй үл хөдлөх хөрөнгө нэмэгдэж байгаатай холбоотойгоор үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын орлогоор орон нутгийн төсөвт 2011 онд 12.3 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрнө.

Орон нутгийн төсвийн бие даасан байдлыг хангах зорилгоор үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан

татварын хувь хэмжээний дээд болон доод хязгаарыг УИХ-аас батлах бөгөөд уг баталсан хязгаарт багтаан Орон нутгийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас тухайн орон нутгийн онцлог байдалтай уялдуулан хувь хэмжээг тогтоож байхаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг УИХ-аар баталсан. Хуулийн нэмэлтээр одоогийн мөрдөгдөж буй хувь хэмжээ болох 0.6 хувийг доод хязгаар болгон тусгаж, дээд хязгаарыг нэмэгдүүлэн 2 хувь байхаар тусгалаа. Одоогийн мөрдөгдөж буй үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын хувь хэмжээ бусад улс оронтой харьцуулахад харьцангуй бага түвшинд байгаа бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэлгээ харилцан адилгүй дийлэнх үл хөдлөх эд хөрөнгө зах зээлийн үнээс доогуур үнэлэгдэж байгаа юм. Иймд орон нутгийн ИТХ-аас үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын хувь хэмжээг бодитойгоор тогтоох боломжтой болох юм. Энэхүү хуулийн өөрчлөлтийн үр дүнд орон нутгийн төсвийн орлогод 2.0-7.0 тэрбум төгрөгийн орлого нэмж төвлөрөх боломжтой юм.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар

Дотоодын бараа, үйлчилгээний нэмэгдсэн өртгийн албан татварын орлогыг тооцохдоо

дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлт, хэрэглээний үнийн өсөлт зэрэг макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлт, 2010 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлтэй уялдуулан тооцоход улсын төсөвт 2011 онд 343.5 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрөхөөр байгаа нь энэ оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 140.0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна.

Стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордын болон уул уурхайн салбарын

бүтээн байгуулалтын ажил эрчимжиж байгаатай холбогдуулан дотоодын барааны худалдан авалт нэмэгдсэнээр дотоодын барааны НӨАТ-ын орлого нэмэгдэхээр тооцлоо.

Энэ оны эхний 8 сард дотоодын бараа, үйлчилгээний НӨАТ-ын орлогоор улсын төсөвт 120.6

тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээс 113.0 тэрбум төгрөг төсөвт төвлөрүүлж, төлөвлөгөөг 93.7 хувиар биелүүлсэн.

28

Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс орлогын гүйцэтгэл 14.8 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Оны эхний 8 сарын гүйцэтгэлээс үзэхэд дотоодын бараа, үйлчилгээний НӨАТ-ын орлогоор жилийн төлөвлөгөөний 48.4 хувь төвлөрсөн байна.

Импортын барааны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын орлогыг импортын тоо хэмжээтэй

уялдуулан тооцоход улсын төсөвт 2011 онд 514.7 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр байгаа нь 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 134.0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна.

УИХ-аар батлагдсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт

оруулах тухай хуулиар уул уурхайн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжийн экспортын бүтээгдэхүүнд “0” хувийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, худалдан авалтын НӨАТ-ыг улсын төсвөөс буцаан олгодог байсныг болиулж, экспортод гаргасан уул уурхайн эцсийн бүтээгдэхүүнд “0” хувийн НӨАТ ногдуулж, улсын төсвөөс буцаан олголт өгөхөөр, бусад уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг НӨАТ-аас чөлөөлж буцаан олголтыг улсын төсвөөс олгохгүй болсонтой холбоотойгоор Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын буцаан олголтыг 2011 онд 2010 оны батлагдсан хэмжээнээс 10.1 тэрбум төгрөгөөр бууруулан 41.3 тэрбум төгрөг байхаар тооцлоо.

Онцгой албан татвар

Онцгой албан татварын орлогоор 2011 онд улсын төсөвт 252.9 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр

тооцсон нь 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 0.3 орчим тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна. Дотоодын архи, дарс, спиртийн онцгой албан татварын орлогоор 2010 онд 84.8 тэрбум

төгрөгийн орлогыг улсын төсөвт төвлөрүүлэхээс эхний 8 сарын гүйцэтгэлээр 44.0 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлсэн нь жилийн нийт орлогын 51.9 хувийг эзэлж байна.

Энэ оны эхний 8 сарын байдлаар улсын хэмжээнд архи, спирт, пиво үйлдвэрлэгч 107

үйлдвэрээс 30 үйлдвэр үйл ажиллагаа явуулаагүй зогссон бөгөөд Мэргэжлийн хяналтын газраас явуулсан шалгалтын дүнгээр эдгээр 30 үйлдвэрийн тусгай зөвшөөрлийг нь хүчингүй болгохоор болсон байна.

Иймд 2011 оны төсөвт дотоодын архи, дарсны онцгой албан татварын орлогоор 79.5 тэрбум

төгрөг төвлөрөхөөр тусгасан бөгөөд үүний 1.0 тэрбум төгрөг нь “Боршоонбуянт” ХХК-ийн Шүүхийн шийдвэртэй ШШГА-д байгаа онцгой албан татварын өрийг 2011 онд барагдуулахаар нэмж тусгасан. Дээрх орлогын дийлэнх хувийг үндэсний томоохон үйлдвэрлэгч болох “АПУ”, Спирт бал бурам, Жем интернешнл компани, үлдэх хувийг орон нутгийн архины үйлдвэрээс төвлөрөхөөр тусгасан бөгөөд өнөөдрийн байдлаар манай улсад архи үйлдвэрлэх тусгай зөвшөөрөлтэй 93 аж ахуйн нэгж, байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байна.

График 8. Дотоодын оонцгой алббан татваррын 2011 онны орлогыын төлөвлөөгөө

Дотоүүний 0.5 онцгой алалбан татв

Онцг

хэрэглээниСүүлийн жоноос хойаас харж б

Үндсэ

Архи,

Дарс

Янжуу

Дүнсэн

Пиво Суудлыавтома

Эх Онцг

онд өмнөххүлээгдэж

Улсы

тэрбум төимпортынбайгаа нь

Мон

орлогоор буюу 32.4

оодын пивтэрбум тө

лбан татварварын орло

гой албан тий өөрчлөжилүүдэд ойш импортлболно.

Хүснэг

эн үзүүлэлт

виски

ур тамхи

н тамхи

ын ашин

сурвалж. Г

гой албан тх 2008 онтж буй гүйцэ

ын төсөвт өгрөг төвлөн пивоны оэнэ оны хү

нгол Улсын54.5 тэрбу

4 тэрбум тө

оны онцгоөгрөг буюу рын өрийг огоор 2011

татварыг иөлтөөс шуонцгой алблосон архи

гт 4.6 Импо

хэмжих нэгж

литр

литр

мян.ширхэг

тонн

литр 1

ширхэг

Гаалийн стати

татвартай той харьцуэтгэлээс хар

2011 онд өрөхөөр баонцгой албүлээгдэж бу

н 2010 оны ум төгрөгийөгрөгийн ор

Архи, даиртын/тэрбу

ой албан т“Боршоонбарагдуулонд 15.6 тэ

импортлосоуд хамаарбан татварти, тамхи, пи

ртлосон ар

2006 оны гүйцэтгэл

16,243.2

1,080,501.6

776,856.4

1,207.8

11,090,940.8

21,221.0

истик мэдээ

барааны имуулахад ограхад цааш

импортынайгаа нь энбан татваруй гүйцэтгэ

төсвийн туйн орлогыгрлого нь эн

арс, спн, 79.5ум.төг/

29

Та

татвараар 2нбуянт” ХХлахаар нэмэрбум төгр

он барааныран онцгойтай барааниво болон с

рхи, тамхи,

2007 оны гүйцэтгэл

27,980.4

1,511,576.4

1,092,809.0

1,420.0 13,622,498.1

20,012.0

мпорт тэр гцом буурсшид огцом ө

н архи, тамнэ оны хүлэын орлогоэлээс 1.5 тэ

ухай хуульг улсын төнэ оны эхни

/амхины, 15.6 /тэрбум.төг/

Пивоны, 15

2011 онд 1ХК-ийн Шүмж тусгалааөг улсын т

ы тоо хэмжэй албан ты хэрэглээсуудлын ав

пиво боло

2008 оны гүйцэтгэл

68,753.1

1,660,631.5

1,564,405.6

1,576.1 18,302,600.0

37,124.0

дундаа архсан бөгөөдөсөлт гарах

мхины онцээгдэж буйоор 6.2 тэрэрбум төгр

ьд суудлын өсөвт төвлөий 8 сарын

15.0 тэрбумүүхийн шиа. Харин дтөсөвт төвл

ээнд ногдутатварын оэ харьцангувтомашины

он суудлын

2009 оны гүйцэтгэл

92,420.5

1,069,514.5

1,490,592.0

1,316.6

10,937.3

11,459.0

хи, тамхи, энэ оны эх магадлал

цгой албанй гүйцэтгэлрбум төгрөрөгөөр тус

автомашиөрүүлэхээрн байдлаар

/тэрбум.төг5.0 г/

м төгрөг тйдвэртэй Шдотоодын тлөрөхөөр то

төвлөрөх бШШГА-д бтамхины онооцлоо.

бөгөөд байгаа нцгой

уулдаг тул орлого хэлуй өсч байы тоо хэмж

тухайн барлбэлзэж багаа бөгөөд

жээг Хүснэг

рааны айдаг. д 2006 гт 4.6-

н автомашиины тоо

2010 оны эхний 8 сарын

гүйцэтгэл 61,249.0

871,094.0

621,812.0

899.6

13,573.3

14,028.0

2011 оны төсөл

107,717.2

1,762,415.4

1,143,769.5

1,569,205.5

22,142.6

19,000.0

шар айрагнэхний 8 сал багатай ба

ны импортарын гүйцайна.

т 2009 этгэл,

н татварынлээс 6.1 тэрөгийн орлотус нэмэгд

н орлогооррбум төгрөого төвлөрөдэхээр байн

р 26.1 өгөөр, өхөөр на.

ны онцгойр тооцсонытөвлөрсөн

албан татвы 60 орчимн байна. Эн

варын м хувь нэ оны

30

эхний 8 сард 14.0 мянган ширхэг суудлын автомашин импортлосон бөгөөд хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр 19.0 мянга гаруй ширхэг суудлын автомашин импортлохоор тооцсон.

Суудлын автомашины онцгой албан татвараар 2011 онд өмнөх оны түвшинд буюу 19 мянга

орчим автомашин импортлож улсын төсөвт 45.3 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр тооцож тусгалаа.

Автобензин, дизелийн түлшний хэрэглээ жил ирэх тутам нэмэгдэж байгаа тул 2011 онд

өмнөх оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 30.6 хувь буюу 197.7 мянган тонноор нэмэгдэж нийт 843.6 мянган тонн автобензин, дизелийн түлш импортлоно гэж тооцсон. Өмнөх жилүүдэд нэг тонн автобензин, дизелийн түлшинд дунджаар 50 орчим мянган төгрөгийн онцгой албан татвар ногдуулж байсан бол 2010 онд татварын хувь хэмжээг хилийн үнээс хамааруулан өөрчилснөөр нэг тоннд дунджаар 90 гаруй мянган төгрөг ногдож байна. Хэрэв 2011 онд нэг тоннд ногдох автобензин, дизелийн түлшний албан татварыг 2010 оны түвшинд байхаар тооцвол автобензин, дизелийн түлшний албан татварын орлогоор 65.1 тэрбум төгрөг төсөвт төвлөрүүлэхээр тооцлоо.

Тусгай зориулалтын орлого Импортоор орж ирж буй газрын тосны бүтээгдэхүүний хэмжээ 2010 оны эхний 8 сарын

байдлаар өнгөрсөн оны мөн үеээс 19 орчим хувиар буюу 75.4 мянган тонноор өссөнөөр 90 хүртэл октантай автобензин 16.3 мянган тонноор, дизелийн түлш 52.8 мянган тонноор, 90-ээс дээш октантай автобензин 6.5 мянган тонноор тус тус нэмэгдсэн байна.

Хүснэгт 4.9 Aвтобензин, дизелийн түлш /тонноор/

Он 2006 2007 2008 2009 2010

1 сар 24,265.00 41,115.00 46,629.00 20,526.25 27,486.97

2 сар 29,253.00 31,786.00 46,296.00 25,728.67 56,479.21

3 сар 35,850.00 34,397.00 48,643.00 62,886.84 64,349.44

4 сар 42,475.00 36,672.00 47,381.00 40,073.67 50,539.82

5 сар 41,021.00 53,965.00 46,677.00 57,659.69 41,763.93

6 сар 50,009.00 42,893.00 87,487.00 64,877.45 76,036.20

7 сар 54,970.00 57,382.00 69,157.00 62,841.54 46,087.21

8 сар 72,905.00 59,956.00 60,835.00 52,992.41 100,260.46

9 сар 36,034.00 44,743.00 85,391.00 59,517.25 -

10 сар 34,174.00 68,294.00 57,734.00 60,042.57 -

11 сар 43,935.00 54,373.00 38,204.00 80,725.46 -

12 сар 58,308.00 59,519.00 69,388.00 61,239.91 -

ДҮН 523,199.00 585,096.00 703,821.00 649,111.71 463,003.23

Нефть бүтээгдэхүүний хэрэглээ сүүлийн жилүүдэд өсөх хандлагатай байгаа бөгөөд уул

уурхайн томоохон төслийн бүтээн байгуулалт эхэлсэн, барилгын салбарын сэргэлт, автомашины хэрэглээний өсөлт зэргээс шалтгаалан 2011 онд 843.6 мянган тонн нефть бүтээгдэхүүн импортлон автобензин дизелийн түлшний албан татварын орлогоор 8.7 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрүүлэхээр тусгалаа.

Автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварын орлогоор 2011 онд орон

нутгийн төсөвт 10.8 тэрбум төгрөгийн орлогыг төвлөрүүлэхээр тусгалаа.

Орон нутгийн төсвийн бие даасан байдлыг хангах зорилгоор автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварын хувь хэмжээг УИХ-аас баталсан хязгаарт багтаан аймаг, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал тухайн жилийн орон нутгийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл, зам засварын хөрөнгө оруулалтын бодлого, хил гаалийн ачаалал, зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ зэрэгтэй уялдуулан тогтоож байхаар автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулж ИУХ-аар батлуулав.

Автотээвэр, өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулан

өнөөгийн мөрдөгдөж буй автотээврийн хэрэгслийн ангиллыг боловсронгуй болгож, татварын хувь хэмжээг нэмэгдүүлснээр 2011 онд орон нутгийн төсөвт 8.0 тэрбум төгрөгийн орлого нэмж төвлөрөх боломжтой болох юм.

Хуулиар одоогийн мөрдөж буй татварын хувь хэмжээг доод хязгаар болгон тусгасан.

Хүснэгт 4.10Авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварын өөрчлөлт

Автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн төрөл

Жилд ногдуулах албан татварын дээд, доод хязгаар /төгрөгөөр/ Улаанбаатар хот, Дархан-Уул, Орхон аймгийн төвийн сумд

Бусад бүх сумд

1. 2 дугуйтай мотоцикл 2 000-6 000 1 800-5 400 2. З дугуйтай мотоцикл 3 000-9 000 2 800-8 400 З. Суудлын автомашин: а/ 2000 смЗ хүртэл б/ 2001-3000 смЗ хүртэл в/ 3001 смЗ -аас дээш

/Цилиндрийн багтаамжийн нэг см3 тутамд төгрөгөөр/

16-48 18-54 22-66

14-42 16-48 20-60

4. Микроавтобус /15 хүртэл суудалтай/

35 000-105 000

28 000-84 000

5. Автобус 52 000-156 000 40 000-120 000 6. Ачааны автомашин: 1/ 1 хүртэл тн-ын даацтай 2/ 1-2 тн-ын даацтай З/ 2-3 тн-ын даацтай 4/ 3-5 тн-ын даацтай 5/ 5-8 тн-ын даацтай 6/ 8-10 тн-ын даацтай 7/ 10-20 тн-ын даацтай 8/ 20-30 тн-ын даацтай 9/ 30-40 тн-ын даацтай 10/ 40-50 тн-ын даацтай 11/ 50-60 тн-ын даацтай 12/ 60-70 тн-ын даацтай 13/ 70-80 тн-ын даацтай 14/ 80-90 тн-ын даацтай 15/ 90-100 тн-ын даацтай 16/ 100 тн-оос дээш даацтай

25 000 -75 000

35 000-105 000 450 00-135 000 55 000-165 000 80 000-240 000 90 000-270 000

100 000-300 000 140 000-420 000 180 000-540 000 220 000-660 000 280 000-840 000 320 000-960 000

360 000-1 080 000 400 000-1 200 000 440 000-1 320 000 480 000-1 440 000

20 000-60 000 28 000-84 000

36 000-108 000 44 000-132 000 64 000-192 000 72 000-216 000 80 000-240 000

120 000-360 000 160 000-480 000 200 000-600 000 240 000-720 000 280 000-840 000 320 000-960 000

380 000-1 140 000 420 000-1 260 000 440 000-1 320 000

7. Тусгай зориулалтын автомашин 16 000-48 000 15 000-45 000 8. Трактор, өөрөө явагч бусад хэрэгсэл

14 000-42 000

11 200-33 600

9. Бага оврын трактор 7 000-21 000 5 600-16 800 10. Чиргүүл /даацын 1 тонн тутамд/ 5 500-16 500 5 500-16 500

Автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварын хууль нь 1992 оны 12 дугаар сард батлагдсан бөгөөд 1997, 2003 онуудад уг хуульд нэмэлт, өөрчлөлт хийгдсэнээс хойш арваад жил өнгөрөөд байна. Тухайн цаг үед нийцүүлэн гаргаж байсан хуулийн зарим нэр томъёолол, утганд тодорхой өөрчлөлт орж одоогийн нөхцөл байдалд зохицохгүй болсон байна. Уул уурхайн салбар эрчимтэйгээр хөгжиж буй өнөө үед дэд бүтцийн хөгжил бага манай улсын хувьд хамгийн

31

32

боломжит тээврийн салбар нь автозам билээ. Уул уурхайн салбарын хөгжлийг дагаад ачаа тээвэрлэлт хийж буй автотээврийн хэрэгслийн хүчин чадал нэмэгдэж байна.

Өнөөгийн хэрэгжиж буй хуульд 50 тонн болон түүнээс дээш даацтай авто машин ижил албан татвар ногдож байна. Иймд хүнд даацын ачааны автомашины ангилалыг нэмэгдүүлж, авто тээвэр болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварыг шинээр ногдуулахаар хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж байна.

Иймд уг хуулийн зарим заалтыг одоогийн мөрдөгдөж байгаа бусад хуулиудтай нийцүүлэх,

зарим зүйлд нэмэлт тодруулга хийх замаар хуульд доорхи нэмэлт өөрчлөлт орууллаа.Тухайлбал, Өндөр даацын тээврийн хэрэгслийн албан татвар ногдох хэмжээг шинэчлэх, хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалах үүднээс “Хүнсний түргэн гэмтэх, эмзэг бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх ангилал, ерөнхий шаардлага” нэртэй Монгол Улсын стандартад багтах тээврийн хэрэгслийг “Тусгай зориулалтын автомашин” ангилалд оруулах зэрэг саналыг тусгалаа.

Гаалийн албан татвар Гаалийн албан татварын орлогын 2011 оны төлөвлөгөөг тооцохдоо гаалийн татварын

орлогын өмнөх онуудын гүйцэтгэл, 2010 оны эхний 8 сарын гүйцэтгэл, 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэл, нийт импорт, үүнээс татвартай импортын өсөлтийг үндэслэл болголоо.

Нийт импортыг 2011 онд 3760.8 сая ам.доллар, үүнээс татвартай импорт 85 хувь буюу 3196.7

сая ам.доллар байхаар тооцсон нь 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлтэй харьцуулахад нийт импортыг 30 хувиар, татвартай импортыг 35 орчим хувиар нэмэгдүүлэн тооцлоо.

Импортын хэмжээг 2006-2010 оны эхний 8 сарын байдлаар харуулбал дараах байдалтай

байна /Хүснэгт 4.11-ийг харна уу/. Хүснэгт 4.11

Сар Импортын дүн /мян ам.доллар/

2006 2007 2008 2009 2010

1 69,361.70 108,348.50 179,273.30 114,101.06 129,605.20

2 77,164.00 86,046.60 144,647.90 74,810.88 157,377.90

3 80,906.70 104,177.20 199,635.30 177,486.49 263,633.12

4 151,481.20 137,029.50 242,370.30 134,688.12 221,658.57

5 119,029.00 160,362.30 259,547.50 143,735.45 235,280.08

6 139,610.20 143,579.70 315,976.10 205,486.50 309,095.82

7 113,254.00 194,817.70 228,088.00 181,240.20 278,772.70

8 175,802.60 180,967.30 255,071.80 181,422.66 355,928.60

9 110,432.10 151,507.90 206,802.40 181,408.54 10 101,906.50 205,513.10 237,078.90 170,325.40 11 115,129.10 172,012.70 209,285.50 272,397.50 12 164,482.40 209,836.00 273,557.80 209,430.30 ДҮН 1,418,559.50 1,856,205.40 2,753,342.80 2,046,533.10 1,951,352.00

Өнгөрсөн 2009 оны эхний 8 сард 1212.9 сая ам.долларын барааг Монгол Улсад импортоор

оруулж ирж байсан бол энэ оны 8 дугаар сард 1951.4 сая ам.долларын бараа импортлосон нь өмнөх оны мөн үеэс даруй 61.0 орчим хувиар өссөн байна.

График 10. Нийт Импорт /2006-2011 сая ам.доллар/

-

500.00

1,000.00

1,500.00

2,000.00

2,500.00

3,000.00

3,500.00

4,000.00

Татваргүй импорт

Татвартай импорт

Импортын хэмжээнд үндэслэн 2011 онд улсын төсөвт төвлөрөх гаалийн албан татварын

орлогыг тооцоход улсын төсөвт импортын барааны гаалийн албан татварын орлогоор 239.3 тэрбум төгрөг төвлөрөхөөр байгаа нь 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 61.7 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна.

Бусад татвар (төлбөр, хураамж)

Бусад татвар, төлбөр, хураамжийн орлогоор 2011 онд 530.1 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр тооцсон нь энэ оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 250.3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна.

Улсын тэмдэгтийн хураамжийн орлогын талаар: Улсын тэмдэгтийн хураамжийн орлогоор төсөвт 2011 онд 64.2 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр тооцлоо. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн хууль 1993 оны 7 дугаар сарын 15-ны өдөр батлагдан гарч 1993 оны 9 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн мөрдөгдсөн бөгөөд эрх бүхий этгээдээс эрх олгох, эрх шилжүүлэхтэй холбогдсон баримт бичиг олгох, бүртгэх, гэрээ хэлцэл, баримт бичгийг батлан гэрчлэх, иргэний бүртгэл хийх, шүүхээс эрх зүйн маргааныг шийдвэрлэхтэй холбогдсон үйлчилгээ үзүүлэх, зохих этгээдийг улсын бүртгэлд бүртгэх, тусгай зөвшөөрөл, зөвшөөрөл олгох, нотариатын үйлчилгээ үзүүлэх зэрэг үйл ажиллагаанд улсын тэмдэгтийн хураамж хураах хууль зүйн үндэс болж байна. Энэ хуульд дараах нөхцөл шалтгааны улмаас шинэчилсэн найруулга хийх шаардлагатай байна. Үүнд:

Нэг. Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль 2001 онд, Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хууль 2003 онд УИХ-аар батлагдаж байх үед зөвхөн аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл олгох харилцааг 57 хуулийн 154 заалтаар зохицуулж байжээ. 2000-2008 онд гарсан хуулиудын шинэчлэлтээр тусгай зөвшөөрөл, зөвшөөрөл, эрх олгох, эрхийн бүртгэл хийх, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг бүртгэх эрх зүйн зохицуулалтад олон өөрчлөлт орсон. Төрөөс зайлшгүй зөвшөөрөл олгох, хяналт тавих шаардлагатай “Галт зэвсгийн тухай” , “Хувийн хамгаалалтын тухай”, “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай” болон “Улсын бүртгэлийн ерөнхий хууль” , “Татварын ерөнхий хууль” гэх мэт олон хуулийг шинэчилэн найруулж баталсан юм. Эдгээр бүх үйлчилгээнүүд нь өнөөгийн байдлаар 151 хуулийн 610 зүйлийн 1537 заалтад, үүний дотор тусгай зөвшөөрөл, эрх олгох үйлчилгээ хэдийгээр зохицуулалт хийх дагнасан хууль гарсан боловч 109 хуулийн 334 зүйлийн 569 заалтад тусгагдсан байна. Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа улсын тэмдэгтийн хураамжийн хуулиар дээр дурьдсан шинэчлэн батлагдсан хуулиудад заагдсан үйлчилгээнд тэмдэгтийн хураамж хураах боломжгүй байгаа юм.

33

34

Одоогийн мөрдөж байгаа хууль болон шинэчилсэн найруулгын төслийн зүйл, заалтууд

болон тэмдэгтийн хураамж хураах үндэслэл болгон ашигласан хуулиудын тоог харьцуулан хүснэгтээр үзүүлбэл дараах байдалтай байна /Хүснэгт 4.12-ыг харна уу/.

Хүснэгт 4.12

Д/д

Улсын тэмдэгтийн хураамжийн хуульд үндэслэл болгон ашигласан хуулиудын тоо тэдгээрийн зүйл,

заалтын талаар

Одоогийн мөрдөж байгаа хуулинд

Шинэчилсэн найруулга

Зөрүү

1 Үндэслэсэн хууль 23 151 128 2 Нийт зүйл 24 46 22 3 Нийт заалт 197 701 504

4 Тэмдэгтийн хураамжийн хэмжээ тогтоосон заалтын тоо

105

597

492

5 Чөлөөлөлт үзүүлсэн заалтын тоо 18

30

12

6 Хөнгөлөлт үзүүлсэн заалтын тоо 1

2

1

7 Бусад зохицуулалт хийсэн заалтын тоо

73

30

- 43

8 Хураамж тогтоосон үйлчилгээний төрлийн тоо 14 42 28

Хүснэгтээс үзэхэд одоогийн мөрдөж байгаа хууль тухайн үед 23 хуулийг баримтлан 197

заалттайгаар батлагдан мөрдөгдөж байгаа бөгөөд үүнээс 14 төрлийн 105 заалтаар тэмдэгтийн хураамжийн хэмжээ тогтоосон байна. Харин шинэчилсэн найруулгын төслийг эцэслэн гаргахад 151 хуультай холбоотой 701 заалттай болж үүнээс 42 үйлчилгээний төрөлд 597 заалтаар тэмдэгтийн хураамжийн хэмжээ тогтоогдсон нь өмнөх хуульд байгаагүй 492 үйлчилгээнд шинээр хураамж тогтоож байгаа болно. Хоёр. ”Эд хөрөнгө өмчлөх эрх, түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хууль”, “Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай” хуулиуд батлагдан мөрдөгдөж байгаатай холбогдон улсын тэмдэгтийн хураамж тогтоох төрийн шинэ үйлчилгээнүүд бий болов. Гурав. Зарим төрлийн харилцааг зохицуулж байсан хуулиуд үндсээрээ өөрчлөгдөж, шинэ төрлийн харилцааг бий болгож байгаа төдийгүй эрх мэдлийн хэм хэмжээний ялгаа заагийг тодорхой болгож байгаа нь төрийн удирдлагын шат бүрт тохирсон хураамжтай болгох үндсийг бий болгож байна. Дөрөв. Засгийн газрын агентлагын эрх зүйн байдлын тухай хуулиар үйл ажиллагааныхаа орлогоор санхүүждэг агентлагууд тухайн жилийнхээ орлогоороо батлагдсан төсвийн зарлагаа нөхөж, төсөвт төлөх төлбөрийн тооцоо хийхээр болсон нь татвар төлөлтийн шинэ орчинг бий болгож байгаа бөгөөд үүнтэй уялдуулан үйл ажиллагааны орлогын зарим хэсгийг тэмдэгтийн хураамжаар бүрдүүлдэг болгох, түүнийг төсөвт төвлөрүүлэх тогтолцоонд шилжүүлэх шаардлагатай байгаа юм. Тав. Одоогийн мөрдөгдөж байгаа хуулиудын хүрээнд зөвшөөрөл, лицензүүд янз бүрийн хугацаатай олгогдож байгаа бөгөөд энэ хугацаатай нь уялдуулан тэмдэгтийн хураамж тогтоох нөхцлийг үүсгэж байна. Зургаа. Тодорхой мэргэшлээр ажиллах, мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрхийг олгох тогтолцоог зарим хуулиудаар бий болгосон. Эдгээр үйлчилгээнд улсын тэмдэгтийн хураамж авах нь зүйтэй гэж үзсэн.

35

Шинэчилэн найруулсан хуулиар инфляцийн өсөлттэй уялдуулан хураамжийн хэмжээг нэмэгдүүлэх, Засгийн газраас тогтоож байгаа зарим үйлчилгээнд тэмдэгтийн хураамж ногдуулж, төсөвт төвлөрүүлэх, хураамжийн суурийг өргөтгөх, Ашигт малтмалын хайгуулын болон олборлолтын, газар, газрын хэвлийг ашиглахтай холбогдсон лицензэд авч байгаа тэмдэгтийн хураамжийг тогтмол хувь хэмжээгээр хураах зэрэг асуудлуудыг тусгасан. Дээрх хуулийн өөрчлөлтөөр төсөвт 12.8 тэрбум төгрөгийн орлого нэмж төвлөрөх юм. Хуулийн төслийг УИХ-ын 2010 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдрийн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцээд баталсан.

Ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн төлбөрийн орлогын талаар: Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тухай хууль, ашигт малтмалын тухай, цөмийн энергийн тухай хуулийг үндэслэн ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн төлбөрийг 2011 оны улс, орон нутгийн төсвийн төлөвлөгөөнд тусгах арга хэмжээ авлаа.

Ашигт малтмалын тухай, цөмийн энергийн тухай хуулиар ашигт малтмалын хайгуулын

болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу үйл ажиллагаа явуулж байгаа, Монгол Улсад татвар төлөгч хуулийн этгээдэд олгохоор заасан.Үүнээс гадна цацраг идэвхт ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн төлбөрийг ашигт малтмалын тухай хуульд заасны дагуу төлөхөөр хуульчилсан. Иймд 2011 онд ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн төлбөрийн орлогоор нийт 28.2 тэрбум төгрөг улс, орон нутгийн төсөвт төвлөрөхөөр тусгалаа.

Үүнд цацраг идэвхт ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн

төлбөрийн орлогоор нийт 3.7 тэрбум төгрөг, бусад ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн төлбөрийн орлогоор 24.5 тэрбум төгрөг тус тус төвлөрөхөөр тооцлоо. Энэ оны 7 дугаар сарын байдлаар хүчин төгөлдөр байгаа цацраг идэвхт ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл нийт 128 ширхэг, үүнээс талбай буцаах өргөдөл өгсөн 7 ширхэг, харин бусад ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн хувьд хайгуулын 3199 ширхэг, ашиглалтын 1118 ширхэг хүчин төгөлдөр тусгай зөвшөөрөл манай улсын хэмжээнд байна.

Ашигт малтмалын тухай хуулийн 60 дугаар зүйлийн 60.1-д “Улсын төсвийн хөрөнгөөр

хайгуулын ажил хийж, нөөцийг нь тогтоон улсын нэгдсэн бүртгэлд бүртгэсэн орд газраас олборлолт явуулж байгаа тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хайгуулын ажилд улсын төсвөөс гаргасан зардлыг олборлолт явуулж эхэлсэн хугацаанаас эхлэн гэрээний үндсэн дээр улсын төсөвт буцааж нөхөн төлнө” гэсэн заалтын дагуу нөхөн төлбөрийн гэрээг байгуулдаг.

Геологи-хайгуулын ажлын нөхөн төлбөрийн гэрээнүүд удаан хийгдэж байгаа нь ашиглалтын

тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч аж ахуйн нэгжүүдийн хөрөнгө оруулалт болон бусад санхүүгийн асуудлаас болж олборлолт явуулж эхлээгүйтэй холбоотой бөгөөд хайгуулын ажлын нөхөн төлбөрийн орлогоор 2009 онд 2.0 тэрбум төгрөг, 2010 оны 8 сарын байдлаар 1.5 тэрбум төгрөг тус тус улсын төсөвт төвлөрөөд байна.

Улсын төсвөөс хайгуулын ажилд гарсан зардлын нөхөн төлбөрийн гэрээ байгуулах шатанд

аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө оруулалт, борлуулалтын орлого зэргээс шалтгаалан гэрээний хугацаа харилцан тохиролцож 1-5 жилээр хийдэг бөгөөд үүнээс шалтгаалан төсөвт орох орлого жил тус бүрээр харилцан адилгүй байдаг билээ. Иймд Улсын төсвийн хайгуулын ажилд гарсан зардлын нөхөн төлбөрөөр 2011 онд урьдчилсан байдлаар 39 аж ахуйн нэгж хамрагдаж 1.9 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрөхөөр тооцлоо.

Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн орлогын талаар: Сүүлийн жилүүдэд

манай улсын экспортын гол нэр төрлийн ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, экспортын хэмжээ тогтвортой өсч байна. Мөн 2011 онд төсөвт төвлөрөх ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн орлогын тооцоог хийхдээ ашигт малмалын бүтээгдэхүүний экспортын хэмжээ, дэлхийн зах зээл дээрх үнэ ханш болон төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш зэрэг үзүүлэлтэд тулгуурлан боловсруулсан болно.

36

Монгол Улсын 2011 оны төсөвт 523.0 мянган тонн зэсийн баяжмал, 25.9 сая тонн нүүрс, 10.1

тонн алт, 3.4 сая тонн төмрийн хүдэр, 124.5 мянган тонн цайрын баяжмал, 339.8 мянган тонн жоншны хүдэр, баяжмал, 4.2 мянган тонн молибдений баяжмал, 3.6 мянган тонн хар тугалганы баяжмал зэрэг гол нэр төрлийн ашигт малтмалын бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхээр тооцлоо.

Ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн хувьд нэг тонн зэсийн үнийг 8425.0 ам.доллар

/тогтвортой байдлын тухай хуулийн дагуу 5983.1 ам.доллар/, цайр, хар тугалганы үнийг 2000.0 ам.доллар, нүүрсний үнийг 65.0-98.8 ам.доллар, төмрийн хүдрийн үнийг 81.0-102.5 ам.доллар, молибдений үнийг 34000.0 ам.доллар, жоншны хүдэр баяжмалын үнийг 80.0-240.0 ам.доллар, унци алтны үнийг 1350.0 ам.доллар байхаар тус тус тооцож тусгасан болно.

Ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, үнэ, валютын ханшийн төсөөлөл болон 2010

оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлд үндэслэн 2011 онд ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн орлогоор төсөвт нийт 197.7 тэрбум төгрөг төвлөрнө гэж тооцлоо. Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн 2006-2009 оны гүйцэтгэл, 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэл, 2011 оны төсөөллийг график 11-д үзүүлбэл:

Эндээс харахад 2011 оны ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрөөр 197.7 тэрбум төгрөг төвлөрөхөөр байгаа нь энэ оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 25.8 хувиар өсөхөөр байна.

Өсөн нэмэгдэх ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр: Монгол Улсын уул уурхайн үйлдвэрлэл өргөжиж, ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнэ ханш тогтвортойгоор өсч байгаатай холбогдуулан, ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөс бий болох нэмэгдэл орлогоос Монгол Улс тодорхой хэсгийг хүртэх зорилгоор Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулан УИХ-аар батлуулав.

Хуулийн төслийг боловсруулахдаа уурхай, газрын тосны үйлдвэрлэл хөгжсөн бусад орны

туршлага, тэдний ашигт малтмалын үнийн өсөлтөд ногдуулдаг татварын төрлийг судалж үзсэн болно.

Энэ оны дундаас эхлэн манай улсын уул уурхай, экспортын гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүн

болох зэсийн үнэ гадаад эдийн засгийн нөхцөл байдал, металлын бирж дээрх цэвэр зэсийн нөөцийн бууралт зэргээс шалтгаалан огцом өсөөд байгаа билээ. Дэлхийн зах зээл дээрх цэвэр зэсийн үнийн төсөөллийг хийдэг томоохон банк, санхүүгийн байгууллагуудын төсөөлж байгаагаар 2011 онд цэвэр зэсийн үнэ 8,425.0 ам.долларт хэлбэлзэж, цаашид 2012-2013 оноос өсөх хандлагатай байна.

Зэсийн үнийн төсөөллийг гаргадаг олон улсын байгууллагууд 1 тн цэвэр зэсийн үнийг 2011

онд 8,425 ам.доллар, 2012 онд 8,810 ам.доллар, 2013 онд 9,500 ам.долларт хүрч, зэсийн эрэлт өсөн, цаашид үнэ тогтвортой өндөр байх хандлагатай байгаа талаар мэдээлээд байна. УИХ-аар батлагдсан ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар зэсийн үнийн өсөлтөөс авах өсөн нэмэгдэх ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлэн дээд хувь хэмжээг 15 хувь болгох замаар төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэхээр 2011 оны төсөвт тусгалаа.

Монгол Улсын 2011 оны төсөвт ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөд нэмэлт

өсөн нэмэгдэх нөөц ашигласны төлбөрийг ногдуулснаар нийт 169.7 тэрбум төгрөгийн нэмэлт орлого төвлөрөхөөр байна.

Агаарын бохирдлын төлбөр: Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хууль 2010 оны 6

дугаар сарын 24-ны өдөр УИХ-аар хэлэлцэгдэн батлагдлаа. Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуулийн дагуу түүхий нүүрс олборлогч, органик уусгагч үйлдвэрлэгч, импортлогч, автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгсэл эзэмшигч, агаарын бохирдлын томоохон суурин эх үүсвэр ашиглах

37

зөвшөөрөл эзэмшигч, агаарт бохирдол гаргах эх үүсвэр хэрэглэж буй иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага агаарын бохирдлын төлбөр төлөгч байна.

Олборлосон түүхий нүүрсний төлбөрийн хувь, хэмжээг нүүрсний килограмм тутамд 1-2

төгрөгийн хязгаарт багтаан Засгийн газар тогтоох, үйлдвэрлэсэн болон импортлосон органик уусгагчийн төлбөрийн хувь, хэмжээг органик уусгагчийн килограмм тутамд 10-30 төгрөгийн хязгаарт багтаан Засгийн газар тогтоох, автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслээс ялгарах нүүрсхүчлийн хийн төлбөрийг тэдгээрийн ангиллаас хамааран, ялгарах нүүрсхүчлийн хийн хэмжээгээр А-Е ангилалд 1,800-9,500 төгрөгийн хооронд төлбөр ногдох, агаарын бохирдлын томоохон суурин эх үүсвэрээс агаарт гаргах хаягдлын бохирдуулах бодисын төлбөрийн хувь, хэмжээг килограмм тутамд 1-10 төгрөгийн хязгаарт багтаан Засгийн газар тогтоохоор хуульчлагдсан байна.

Түүхий нүүрсийг гүн боловсруулах замаар үйлдвэрлэсэн, стандартын шаардлага хангасан

шинэ төрлийн түлш үйлдвэрлэсэн тохиолдолд боловсруулсан нүүрсний хэмжээгээр төлбөрөөс чөлөөлөгдөх, нэгж килограмм зайд явахад 120 грамм болон түүнээс бага хэмжээний нүүрсхүчлийн хий ялгаруулдаг автотээврийн хэрэгслийг төлбөрөөс чөлөөлнө. А-Б ангилалд хамаарах автотээвэр болон өөрөө явагч хэрэгслийн үйлдвэрлэгдсэнээс хойшхи 4 жилд, үр тарианы комбайн, хөдөө аж ахуйн зориулалттай гинжит тракторыг төлбөрөөс чөлөөлнө. Мөн үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, нийтийн эрх ашгийг хамгаалах зорилгоор түүхий нүүрс олборлодог болон эрчим хүч үйлдвэрлэдэг аж ахуйн нэгж, байгууллагыг төлбөрөөс чөлөөлж, хөнгөлж болох бөгөөд жагсаалт болон хөнгөлж, чөлөөлөх журмыг Засгийн газар батална.

Агаарын бохирдлын төлбөрөөр 2011 онд 30.0 тэрбум төгрөг төвлөрөхөөр тооцлоо. Монгол

Улс 2011 онд 25.9 сая тонн түүхий нүүрс олборлоно гэж тооцон 28.7 тэрбум төгрөг, 3 сая тонн органик уусгагчийг импортлоно гэж тооцон 60.0 сая төгрөг, нүүрсхүчлийн хий ялгаруулах хэмжээгээр харилцан адилгүй хувь хэмжээгээр татвар төлөх автотээвэр, өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварт 1.0 тэрбум төгрөг, томоохон суурин эх үүсвэрээс агаарт гаргах хаягдлын бохирдуулах бодисын төлбөрөөр 0.2 тэрбум төгрөгийн орлогыг тус тус төвлөрүүлнэ.

Ан агнуурын нөөц ашигласны төлбөр: Ан агнуурын нөөц ашигласны төлбөр хураамжийн орлогоос 2009-2010 онд орох орлогын ихэнх хувийг идлэг шонхор шувуу экспортоор гаргасны орлогоос орж байсан билээ. Идлэг шонхор нь “Зэрлэг амьтан ба ургамлын аймгийн ховордсон зүйлийг олон улсын хэмжээнд худалдаалах тухай” конвенцийн II дугаар хавсралтад бүртгэгдсэн бөгөөд энэ амьтныг гадаадад гаргах худалдаалах тоо хэмжээг дээрх конвенци (CITES)-ийн Амьтны хорооны хурлаар тогтоодог болно.

Энэхүү хорооны 2009 оны 7 дугаар сард болсон 58 дугаар хуралдаанаас Монгол Улс 2009-

2010 онд жил бүр 300 хүртэл толгой идлэг шонхор экспортлох квотыг тогтоож өгсөн. 2011 онд Монгол орноос хэдэн толгой идлэг шонхор экспортлох нь одоогоор тодорхойгүй байгаа бөгөөд 2011 оны 3 дугаар сард хуралдах Амьтны хорооны хурлаар шийдвэр гарах юм. Иймд одоогоор идлэг шонхор экспортлох төлбөр хураамжийн орлогоос 2011 онд улсын төсөвт орох орлогын дүнг урьдчилан тооцох боломжгүй байгаа хэдий ч урьдчилсан таамгаар 1.0 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрнө гэж тооцлоо. Харин ан агнуурын нөөц ашигласны төлбөрөөр нийт 1.3 тэрбум төгрөгийн орлого нэгдсэн төсөвт төвлөрөхөөр байна.

Газрын төлбөрийн орлогоор 2011 онд 30.0 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрөхөөс 11.5

тэрбум төгрөг нь аймгуудаас, үлдэх 18.5 тэрбум төгрөг нь нийслэл Улаанбаатар хотоос төвлөрөхөөр байна. Нийслэлийн нийт газрын төлбөрийн 17.5 тэрбум төгрөг нь газрын төлбөрийн орлого, үлдсэн 1.0 тэрбум төгрөг нь газрын дуудлага худалдаа болон төсөл сонгон шалгаруулалтаар худалдах газрын орлогоос төвлөрөх юм.

4.7.2 Татварын бус орлого

38

Монгол улсын нэгдсэн төсөвт 2011 онд татварын бус орлогоор 395.3 тэрбум төгрөг төвлөрнө. Ногдол ашгийн орлогын талаар: Ногдол ашгийн орлогоор 2011 онд 68.3 тэрбум

төгрөгийн орлого төвлөрөхөөр байна. Нийт ногдол ашгийн орлогын 13.7 тэрбум төгрөг нь орон нутгийн орлогод, 54.6 тэрбум төгрөг нь улсын төсөв, хүний хөгжил санд төвлөрөхөөр төсөвттусгасан.

Төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдээс төсөвт төвлөрүүлэх ногдол ашгийн орлого 54.6 тэрбум

төгрөг, үүнээс уулын баяжуулах Эрдэнэт үйлдвэрийн Монголын талд төлөх ногдол ашгийн орлогын хэмжээг 44.0 тэрбум төгрөгөөр байхаар тооцлоо.

Эрдэнэт үйлдвэрийн 2010 оны 3 дугаар улирлын үйл ажиллагааны үр дүн, үлдэх хугацааны

хүлээгдэж буй гүйцэтгэл, зэсийн үнийн энэ оны эхний 3 улирлын гүйцэтгэл зэргийг харгалзан дэлхийн зах зээл дээрх цэвэр зэсийн үнийг 2010 онд дунджаар 7300 ам.долларт хэлбэлзэнэ гэж тооцон татвар төлсний дараах цэвэр ашгийг 129.5 тэрбум төгрөг, нийт татвар төлсний дараах цэвэр ашгийн 2/3 харьцаагаар хуваарилахад Монголын талд ногдох ногдол ашгийг 44.0 тэрбум төгрөг байхаар урьдчилан тооцож тусгалаа.

2010 оны 3 дугаар улирлын байдлаар төрийн өмчит аж ахуйн нэгжийн орлого, үр дүнгийн

тайлангаас харахад үндсэн үйл ажиллагааны бус, үйл ажиллагааны бус орлого, валютын ханшийн зөрүүгээр ихээхэн хэмжээний ашиг олсон байгаа тул энэ оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэл харьцангуй өндөр өсөлттэй гарч байна.

Газрын тосны орлогын талаар: Улсын төсөвт 2011 онд газрын тосны орлогоор 69.8 тэрбум

төгрөгийг төвлөрүүлэхээр тооцсон нь энэ оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 15.0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна. 2010 онд газрын тосны орлогоор 54.7 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт төлөвлөрүүлнэ.

Монгол Улс анх 1993 онд Канадын “Медалион Ойл” компанитай Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээг

19 дүгээр талбайд байгуулсан бөгөөд энэ эрхийг шилжүүлж авсан БНХАУ-ын Газрын тосны үндэсний корпорацийн охин компани болох “Петрочайна Дачин Тамсаг Монгол” ХХК-ийн хайгуулын үйл ажиллагааны хугацаа 2010 оны 1 дүгээр сарын 30-нд дууссан. Монгол Улсын хуулийн дагуу хайгуулын үе шатанд хийсэн бүх ажлынхаа тайланг өгч, энэ оны 2 дугаар сарын 4-ний өдөр Эрдэс баялгийн зөвлөл хуралдаж, “Петрочайна Дачин Тамсаг Монгол” ХХК-ийн нөөцийн тайланг хүлээж авсан.

Энэ хурлаар Тамсагийн сав газар дахь 19 дүгээр талбайд нийт 119 сая тонн түүхий тосыг

баталгаат зэрэглэлээр хүлээж авсан бөгөөд 2010 оны 2 дугаар сарын 22-ны өдөр Газрын тосны газрын даргын тушаал гарч, Монгол Улс түүхэндээ газрын тос олборлогч орон болсон гэдгийг зарласан.

График 12. Газрын тосны олборлолт, экспорт/мянган баррель/

39

43.5 74.9 65.8 86.1 128.8 158.9 181.5 187.9

338.2 812.31053.8

1919.42,365.5 

2,986.0 

1998 он  

1999 он 

2000 он

2001 он

2002 он 

2003 он

2004 он

2005 он

2006 он

2007 он

2008 он

2009 он

2010 он

2011 он*

Үүнтэй холбогдуулан 2011 онд олборлолт, экспортын хэмжээг нэмэгдүүлэн 2 986.0 мянган баррелиас доошгүй байхаар, 1 баррель газрын тосны үнийг дунджаар 83.76 ам.доллараар тооцон төсөвт тусгалаа.

Навигацийн орлогын талаар: Навигацын орлогоор 2011 онд улсын төсөвт 40.8 тэрбум

төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр тооцлоо.

Олон улсын нислэгийн өнгөрөлт, буулт, хөөрөлтийн тоо нь дэлхийн эдийн засгийн хямрал, түүнийг дагаад авиа компаниудын төлбөрийн чадвартай холбогдон 2009 онд буурч байсан бол 2010 онд эргэн сэргэж эхэлж байна. Нийт навигацын орлогын 90 гаруй хувийг бүрдүүлдэг олон улсын өнгөрөлтийн нислэгийн тоо энэ оны 6 сарын мэдээгээр өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 551 нислэгээр, харин 2008 онтой харьцуулахад ижил түвшинд байгаа нь агаарын тээврээр зорчигчдын тоо, ачаа тээвэрлэлтийн тоо нэмэгдэж байгааг харуулж байна. Мөн 2010 онд Иргэний нисэхийн ерөнхий газар нь нислэгийн тарифыг нэмэгдүүлэх замаар нийт орлогыг нэмэгдүүлж ажиллаж байна.

2009 онд 4765 нислэгээр буюу 7.3 хувиар өнгөрөлтийн нислэгийн тоо буурч байсан бол 2010

онд 3898 нислэгээр буюу 6.4 хувиар өсөхөөр хүлээгдэж буй гүйцэтгэл гарч байна.

Хүснэгт 4.13 Нислэгийн тоог сүүлийн 3 жилээр харуулбал:

Үзүүлэлт Нислэгийн тоо 2008 он 2009 он 2010 он

1 сар 5125 4682 5073 2 сар 4578 4247 4413 3 сар 5355 4983 5349 4 сар 5538 5059 4898 5 сар 5808 4956 5745 6 сар 5590 5035 5586 7 сар 5803 5346 5800 8 сар 6089 5414 6000* 9 сар 5608 5228 5610* 10 сар 5752 5461 5800* 11 сар 5424 5274 5400* 12 сар 4871 5091 5000* Нийт дүн 65541 60776 64674*

2010 онд нийт нислэгийн тоо 2009 оноос өссөн байгаа хэдий ч 2008 оны түвшинд хүрэхгүй

байгаа нь 2008 он Олимпын жил буюу нислэгийн эрчим ихтэй жил байсантай холбоотой.

Хүснэгт 4.14 Агаарын тээврийн үндсэн үзүүлэлт, жил бүрийн 7 дугаар сарын байдлаар:

40

Тээврийн төрөл 2008.08.01 2009.08.01 2010.08.01 2010/2009 хувь Тээсэн ачаа, тн 1150.5 680.3 834.5 122.7 шуудан 239.8 184.2 222.2 120.6 тээш 146.9 161.4 140.5 87.1 ачаа 763.8 334.8 471.8 140.9 Ачаа эргэлт, мян.тн.км 4467.7 2054.7 1890.2 92.0 шуудан 549.0 458.4 405.3 88.4 тээш 380.3 318.5 198.1 62.2 ачаа 3538.3 1277.8 1286.8 100.7 Зорчигчдын тоо, мян.хүн 209.8 160.9 205.3 127.6 Олон улсад тээвэрлэсэн 149.5 128.1 144.8 113.0 Дотоодод тээвэрлэсэн 60.3 32.8 60.5 184.5 Зорчигч эргэлт, сая. Хүн.км 559.2 362.4 343.4 94.8 Тээврийн орлого, оны үнээр, сая төгрөгөөр 60553.2 56054.1 66038.3 117.8

Үүнээс харахад агаарын тээврээр 2010 оны эхний 7 сард давхардсан тоогоор 205.3 мянган

зорчигч зорчиж, 834.5 тн ачаа тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс зорчигчдын тоо 44.4 мянган хүн буюу 27.6 хувь, тээсэн ачаа 154.1 тн буюу 22.7 хувиар өсчээ. Тээсэн ачаа, зорчигчдын тоо нэмэгдсэнээр агаарын тээврийн салбарын орлого 2010 оны эхний 7 сард 66.0 тэрбум төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 10.0 тэрбум төгрөгөөр буюу 17.8 хувиар өссөн байна.

Монгол Улсын төрийн далбааг мандуулан далайн тээвэр хийсний хураамжын орлогын

талаар: Монгол Улс далайд гарцгүй орны хувьд Монгол Улсын төрийн далбааг мандуулсан гадаадын хөлөг онгоцоор дамжуулан далайн олон улсын худалдаа, тээврийн үйл ажиллагаанд оролцох, далайн нөөц баялгийг ашиглах зорилго тавьж сүүлийн жилүүдэд далайн олон улсын худалдаа, тээврийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа билээ.

НҮБ-ын 1986 оны “Хөлөг онгоцны бүртгэл явуулах нөхцлийн тухай” олон улсын конвенцэд

зааснаар Монгол Улсын Далайн захиргаа нь “Монголын хөлөг онгоцны бүртгэл” хамтарсан компани байгуулан Сингапур Улсад хөлөг онгоцны бүртгэлийн үйл ажиллагааг 2003 оноос эхлэн явуулж байна. Үүнээс хойш 2010 оны байдлаар нийт 1724 дахь хөлөг онгоцоо бүртгэж улсын төсөвт 2.5 тэрбум төгрөг төвлөрүүлсэн байна. Бүртгэж буй онгоцноос Монгол Улсын төрийн далбааг мандуулах эрхийн гэрчилгээ болон далайн тээвэр хийсний хураамж авдаг бөгөөд бүртгүүлж буй онгоцны даац, төрөл, бүртгэлд хамрагдах хугацаа зэргээс хамааран нийт хураамж харилцан адилгүй байдаг.

“Монголын Хөлөг онгоцны бүртгэл” хамтарсан компанийн орлогоос олсон ашгийг гэрээнд

заасан нөхцлийн дагуу Монголын талд хуваарилан орлогын 90 хувийг улсын төсөвт шилжүүлдэг. Өнгөрсөн жилд улсын төсөвт 443.4 сая төгрөгийн орлогыг төвлөрүүлсэн бөгөөд 2010 оны эхний 8 сарын байдлаар 83.5 сая төгрөгийн орлогыг улсын төсөвт төвлөрүүлээд байна.

Сингапур улсын “Маритайм Чейн.ком” ХХК-тай байгуулсан анхны гэрээний дагуу

цуцлагдаж, шинээр “Сенат шиппинг эжэнси” ХК-тай хамтарсан компани байгуулан үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлж байна.

2011 онд шинээр 50 онгоц бүртгэж нийт байнгийн бүртгэлд 320 онгоцтойгоор үйл ажиллагаа

явуулан Монгол Улсын төрийн далбааг мандуулах эрхийн гэрчилгээ болон далайн тээвэр хийсний хураамжын орлогоор 300 орчим сая төгрөг төвлөрүүлэхээр тооцлоо.

Монголбанкнаас улсын төсөвт төвлөрүүлэх орлогын талаар: Төв банкны тухай хуулийн

38 дугаар зүйлийг үндэслэн 2011 онд Монголбанкнаас 5.0 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрүүлэхээр тусгалаа.

4.7.3 Гадаад тусламжийн орлого

41

Улсын төсөвт 2011 онд гадаад тусламжийн орлогоор 8.6 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлнэ. Япон Улсын Засгийн газраас 8.6 тэрбум төгрөгтэй тэнцэхүйц хэмжээний төслийн бус буцалтгүй тусламж авч ашиглана.

4.7.4 Өмч хувьчлалын орлого

Өмч хувьчлалын 2011-2013 оны төлөвлөгөөний дагуу 2011 онд 98.4 тэрбум төгрөгийн өмч

хувьчлалын орлого төвлөрүүлэхөөр тооцлоо. Хүснэгт 4.15 өмч хувьчлалын орлого

/сая.төгрөгөөр/ Д/д Хувьчлагдах аж ахуйн нэгж 2011 төлөвлөгөө 1 “Монголболгаргео” ХХК 700.02 “Монголын цахилгаан холбоо” ХК 15 000.03 “УБЦТС” ТӨХК 1 500.04 Орон нутаг 1 200.05 Төрийн банк 80 000.0

Нийт дүн 98 400.0

15

 

3. 2011 ОНЫ НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ҮР ДҮНГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ

3.1 Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн холбогдох зүйл, заалттай хэрхэн

нийцэж байгаа тухай

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд төсвийн дараахь 4 тусгай шаардлагыг хангасан байхаар заасан. /Төсвийн тусгай шаардлагыг 2011-2013 онд баримтлах эсэхийг хүснэгтээр харуулав./

Хүснэгт 3.1 Төсвийн тусгай шаардлагууд

Тусгай шаардлагууд / Төсвийн

жил 2011 он 2012 он 2013 он

Нэгдсэн төсвийн орлогыг тэнцвэржүүлсэн журмаар тооцох Баримтлана Баримтлана Баримтлана

Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл нь тухайн төсвийн жилийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хоёр хувиас илүүгүй алдагдалтай, эсхүл ашигтай байх

Баримтлахгүй Баримтлахгүй Баримтлана

Тухайн жилийн нэгдсэн төсвийн нийт зарлагын өсөлтийн хувь нь тухайн жилийн эрдэс баялгийн бус дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтийн хувь, тухайн жилийн өмнөх дараалсан 12 жилийн эрдэс баялгийн бус дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтийн дунджийн аль ихээс хэтрэхгүй байх

Баримтлахгүй Баримтлахгүй Баримтлана

Улсын өрийн өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлсэн үлдэгдэл нь тухайн жилийн оны үнээр тооцсон дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 40 хувиас хэтрэхгүй байх

Баримтлана

/хуулиар 50 хувь байж болох бөгөөд 40 хувиас илүү гарсан 10 хувиар зөвхөн Хөгжлийн банкинд зээлийн баталгаа гаргах зориулалттай/

Баримтлана

/хуулиар 60 хувь байж болох бөгөөд 40 хувиас илүү гарсан 20 хувиар зөвхөн Хөгжлийн банкинд зээлийн баталгаа гаргах зориулалттай/

Баримтлана

/хуулиар 50 хувь байж болох бөгөөд 40 хувиас илүү гарсан 20 хувиар зөвхөн Хөгжлийн банкинд зээлийн баталгаа гаргах зориулалттай/

УИХ-ын 2010 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдрийн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэгдэж батлагдсан Монгол Улсын 2011 оны төсөв, Нийгмийн даатгалын сангийн 2011 оны төсөв, Хүний хөгжил сангийн 2011 оны төсөвт Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6.1.1, 6.1.4-д заасан тусгай шаардлагуудыг хангасан бөгөөд 2011 оны төсөвт уг тусгай шаардлагууд хэрхэн хангагдсан талаар дэлгэрэнгүй тайлбар байдлаар авч үзвэл:

1/”Нэгдсэн төсвийн орлогыг тэнцвэржүүлсэн журмаар тооцдог байх” тусгай шаардлагын тухайд:

Монгол Улсын 2011 оны төсөвт ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн төсөөллийг Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн холбогдох заалт болон ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн төсөөлөл хийдэг банк, санхүүгийн байгууллагын гаргасан төсөөлөлд тулгуурлан боловсруулсан. Төсвийн орлогын 3 /гурав/ ба түүнээс дээш хувийг бүрдүүлэх, гол нэр төрлийн эрдэс баялагийг тооцохын тулд доод тал нь 90.0 орчим тэрбум төгрөгийн орлогыг төвлөрүүлэхүйц хэмжээний эрдэс баялагийг тооцож авах ёстой юм. 2011 онд алтны хувьд зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татвар хүчингүй болсноор алт олборлолтоос төсөвт төвлөрөх орлого буурч, нэгдсэн төсвийн орлогын 3 хувьд хүрэхээргүй байгаа тул гол нэр төрлийн эрдэс баялаг гэдэгт зөвхөн зэс, нүүрсийг хамруулахаар тооцлоо.

16

 

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.3.а дугаар заалтад

“тухайн төсвийн жилийн дараахь жилийн төсвийн төсөлд баримтлах, түүний дараагийн хоёр, гурав дахь жилийн төсвийн төсөөлөлд тусгах гол нэр төрлийн эрдэс баялгийн тэнцвэржүүлсэн үнийг Олон улсын валютын сангаас гаргасан түүхий эдийн үнийн статистикт тусгасан тухайн төсвийн жилийн өмнөх дараалсан харгалзах 12, 11, 10 жилийн дундаж үнэ, эрдэс баялгийн үнийн төсөөллийг мэдээлдэг олон улсад нэр хүнд бүхий, Засгийн газраас тодорхойлсон санхүүгийн мэдээллийн байгууллагаас тухайн жилийн гуравдугаар сард анх зарласан өдрийн тухайн төсвийн жилийн болон түүний дараахь гурван жилийн дундаж үнийн төсөөллийг дундажлан тус тус тооцох” гэж заасны дагуу 2011 оны төсөвт ОУВС-аас гаргасан 1998-2009 оны зэс, нүүрсний дундаж үнэ, “Bloomberg”-ээс мэдээлсэн зэс, нүүрсний үнийн 2010-2013 оны төсөөллийг дундажлан Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6.1.1-д заасан “төсвийн орлогыг тэнцвэржүүлсэн журмаар тооцох” тусгай шаардлагыг хангасан байхаар тооцож 2011 оны төсөвт зэсийн үнийг 5983.1 ам.доллар, боловсруулсан нүүрсний үнэ 98.8 ам.доллараар тусгалаа. Тогтворжуулалтын санд ирэх онд ойролцоогоор 183.1 орчим тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрнө.

Дэлхийн зах зээл дээрх цэвэр зэсийн үнэ 2011 онд дунджаар 8425.0 ам.долларт байхаар

тооцсон. 2/”Уул уурхайн салбарын гадаадын хөрөнгө оруулалттай хуулийн этгээдийн дүрмийн санд

хувь оруулах зориулалттай бөгөөд тухайн хуулийн этгээдийн ирээдүйн ашгаас эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй байгуулсан гэрээний дагуу авсан Засгийн газрын зээл, эсхүл гэрээний энэхүү нөхцөлөөр гаргасан Засгийн газрын баталгааг хамааруулахгүйгээр тооцсон улсын өрийн өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлсэн үлдэгдэл нь тухайн жилийн оны үнээр тооцсон дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 40 хувиас хэтрэхгүй байх “ тусгай шаардлагын тухайд:

2011 оны хувьд улсын өрийн өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлэгдсэн үлдэгдэл нь дотоодын

нийт бүтээгдэхүүний 27.5 хувьтай тэнцүү байхаар тооцож тусгалаа. Ингэснээр Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6.1.4-д заасан тусгай шаардлагыг хангаж байгаа болно.

3.2 Нэгдсэн төсвийн үр дүнгийн үзүүлэлт

Дээрх бодлогын баримт бичгүүд, шалгуур үзүүлэлтүүдийг баримтлахад Монгол улсын 2011 оны нэгдсэн төсвийн нийт орлого 3,304.6 тэрбум төгрөг, нэгдсэн төсвийн нийт зарлага 4,084.1 тэрбум төгрөг, нэгдсэн төсвийн нийт алдагдал 779.5 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 9.9 хувь тэнцэж байна.

Үүнээс, Улсын төсвийг авч үзвэл 2011 оны Улсын төсвийн нийт орлого 2,492.3 тэрбум төгрөг, нийт зарлага 2,782.7 тэрбум төгрөг, улсын төсвийн нийт тэнцэл 290.4 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай буюу ДНБ-ний 3.7 хувьтай тэнцэr байна.

Харин Хүний хөгжил сангийн 2011 оны төсвийн нийт орлого 301.2 тэрбум төгрөг, нийт зарлага 805.2 тэрбум төгрөг буюу 2010 оны зарлагын түвшингээс 470.3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.

5. ТӨСВИЙН УРСГАЛ ЗАРЛАГА 5.1 Урсгал зарлагад баримталсан бодлого, зарчим

Монгол Улсын 2011 оны нэгдсэн төсвийн нийт урсгал зарлага 3,146.3 тэрбум төгрөгөөр батлагдасан нь 2010 оны төлөвлөгөөнөөс 806.7 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэв. Улсын төсвийн зарлага 2010 оны дүнгээс 275.8 тэрбум төгрөгөөр , Хүний хөгжил сангийн зарлага 470.3 тэрбум төгрөгөөр, Нийгмийн даатгалын сангийн зарлага 100.3 тэрбум төгрөгөөр тус тус нэмэгдэж байна. Монгол Улсын 2011 оны төсвийн урсгал зарлагыг тогтооход дараахь зарчим баримталсан болно. Үүнд :

• Монгол улсын Засгийн газар Олон улсын валютын сантай байгуулсан “Стэнд-бай”

хөтөлбөрийн дагуу хүлээсэн үүргээ биелүүлж, “Төсвийн хүрээний мэдэгдэл, төсвийн төсөөллийг зөвшөөрөх тухай” УИХ-ын 2010 оны 40 дүгээр тогтоолоор батлагдсан Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн нийт зарлагын хязгаараас хэтрүүлэхгүй байх зарчмыг баримталлаа. Хөтөлбөрийн шалгуур хангагдсанаар 2010 онд Дэлхийн Банк, Азийн хөгжлийн банк, Японы Засгийн газраас нийт 70 сая америк доллартай тэнцэх зээлийн хөрөнгийг улсын төсөвт авч ашиглах нөхцөл бүрдэх болно.

• Гадаадын төслийн зээлийн ашиглалтын дүн нь өнөөдрийг хүртэл Сангийн сайдын багцад бүхэл дүнгээр туссаар ирсэнийг өөрчилж төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн багцад зардлын зүйл бүрээр тодорхойлон тусгасан.

• УИХ-аас баталсан 2010 оны төсвийн үзүүлэлтүүдийг суурь болгох, цалин тэтгэврийн хэмжээг 2010 оны түвшинд барих, төсвийн байгууллагын орон тоог нэмэгдүүлэхгүй байх, УИХ-аас Засгийн газарт өгсөн үүргийн дагуу орон тоо, бүтэцтэй холбоотой өөрчлөлтийг Монгол Улсын 2011 оны төсөвт тусгаж, төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарын 2011 онд хэрэгжүүлэх арга хэмжээг 2010 оны түвшинд байлгана.

• Хүний хөгжил сангаас хэрэгжүүлэх арга хэмжээний зардлыг 2010 оныхоос 2,4 дахин, нийгмийн даатгалын санд олгох зорилтот татаасын хэмжээг 11 хувиар тус тус нэмэгдүүлэхээр төлөвлөсөн.

• Хөтөлбөрөөр төсөвлөж, шинээр нэмэгдүүлэх хөтөлбөр, арга хэмжээг ач холбогдлоор нь эрэмбэлэх, Төсвийг хэмнэлттэй, үр ашигтай байлгаж, төсвийн байгууллагын өөрийн орлого, төсвийн зарлагыг санхүүжүүлэх бусад эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх зарчмыг баримталлаа.

Урсгал зардлын талаар баримтлах бодлого, зарчимд нийцүүлж Улсын төсвийн урсгал

зардлын хэмжээг 2011 онд 1,951.9 тэрбум төгрөгөөр батлав. 5.1.1 Монгол Улсын Ерөнхий сайд

Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдлыг Монгол Улсад хэрэгжүүлэх ажлын үр нөлөөг

дээшлүүлэх зорилгоор холбогдох зардлыг 2011 оноос эхлэн Монгол Улсын Ерөнхий сайдын төсвийн багцад тусган санхүүжүүлнэ.

“Радио телевизийн сүлжээ” улсын төсөвт үйлдвэрийн газрын радио телевизийн

дамжуулалтын зардлыг Сангийн сайдын багцад төлөвлөж байсныг 2011 оноос Ерөнхий сайдын багцад шилжүүлэн Мэдээлэл, технологийн газрын төсөвт тусгалаа.

Монгол Улсын Засгийн газрын 2010 оны 139 дүгээр тогтоолоор Ази, Номхон далайн

бүсийн шуудан холбооны гүйцэтгэх зөвлөлийн хурлыг 2011 онд Улаанбаатар хотод зохион байгуулахтай холбогдсон зардлыг санхүүжүүлнэ. 5.1.2 Монгол Улсын тэргүүн шадар сайд

Монгол Улсын зарим стандартыг Европын холбооны стандарттай нийцүүлэх зорилгоор

судалгаа шинжилгээ хийх, стандарт нутагшуулах арга хэмжээний зардал болон “Монгол Улсын Оюуны өмчийн салбарын автоматжуулалт” төслийг хэрэгжүүлэхэд Монголын Засгийн газраас гаргах урсгал зардлыг төсвөөс санхүүжүүлнэ.

Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрын чиг үүрэгт тендерийн маргаан, өмч

хувьчлал, зар сурталчилгаа, хөрөнгийн зах зээл дээр хувьцаат компаниуд нэгдэх, нийлэхтэй холбоотой үйл явц шударга өрсөлдөөний зарчмаар явагдаж байгаа эсэхэд хяналт тавих үүрэг, функц шинээр нэмэгдсэнтэй холбогдуулан тус газрын бүтэц, зохион байгуулалтыг оновчтой болгох шаардлагатай байна. Мөн хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах чиг үүрэг тус газарт шилжсэнтэй уялдуулж холбогдох урсгал зардлыг 2011 төсөвт нэмж тусгав.

Ирэх 2011 онд Улаанбаатар хотод "Монгол Улсын чөлөөт бүсүүд ба хөрөнгө оруулалт"

сэдэвт Олон улсын хөрөнгө оруулагчдын чуулга уулзалт зохион байгуулахаар төлөвлөсөнтэй холбогдуулан уг чуулга уулзалтыг зохион байгуулах зардлыг санхүүжүүлнэ.

Иргэний шинэчилсэн бүртгэлийн үйл ажиллагааг бүрэн дуусгах зардал болон

шинэчилсэн бүртгэлийн мэдээллийн санд тулгуурлан “иргэний ухаалаг үнэмлэх” олгох арга хэмжээг зохион байгуулахтай холбоотой нэг удаагийн шинжилтэй урсгал зардлыг төсөвт нэмж тусгав. 5.1.3 Монгол Улсын шадар сайд

Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт орсны дагуу хяналт шалгалтын байгууллага шинжилгээний сорьц, дээжийг иргэд аж ахуйн нэгжээс худалдаж авдаг байхаар зохицуулагдсан. Иймд шинжилгээнд хамруулсан сорьцын дундаж тоог үндэслэн бараа бүтээгдэхүүний зах зээлийн жишиг үнийг харгалзан Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын Нэгдсэн төв лаборатори, нийслэл, аймаг орон нутаг дахь лабораториудад 2011 онд сорьцын дээж худалдан авах зардлыг хянаж, төсөвт шинээр тусгав.

БНХАУ-ын буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр МХЕГ-ын Нэгдсэн төв лабораторийн шинэ

барилгын ажлыг гүйцэтгэхтэй холбогдуулан Монгол Улсын Засгийн газраас гаргах урсгал зардлыг тус байгууллагын 2011 төсөвт тусгав.

Онцгой байдлын албаны төрийн тусгай болон төрийн үйлчилгээний албан хаагч нийт бие

бүрэлдэхүүнд дүрэмт хувцас, хөдөлмөр хамгааллын хувцасны хангалт хийх зорилгоор 2011 онд нормын хувцасны хангалтын зардлыг төсөвт тусгав.

Нийслэлийн Баянзүрх дүүрэг, Дорноговь аймгийн Замын үүд, Айраг сумдад хоёрдугаар зэрэглэлийн гал унтраах 3 анги байгуулах, Төв аймгийн Зуунмод суманд өвс тэжээлийн нөөцийн салбар, Говь-Алтай аймгийн Баян-Уул, Төгрөг, Эрдэнэ, Дундговь аймгийн Говь-Угтаал сум, Өмнөговь аймгийн Мандал-Овоо, Номгон сум, Увс аймгийн Тэс, Бөхмөрөн сумдад улсын нөөцийн өвс тэжээлийн цэгийг байгуулахаар тооцон урсгал зардлыг нэмэгдүүлж төсөвт тусгав.

БНСУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлсэн "Холбоо, мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ"

төслийн үр дүнд цагдаа, онцгой байдал, түргэн тусламжийн үйлчилгээг нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулж Шуурхай удирдлагын төв байгуулахаар болсон тул онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн сайдын багцаас орон тоо, алба хаагчдын цалин, бараа үйлчилгээний бусад урсгал зардлыг Хууль зүй дотоод хэргийн сайдын багцад шилжүүлэв.

5.1.4 Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга

Хилийн чанадад амьдарч буй Монгол улсын иргэн, хуулийн этгээдтэй хамтран ажиллах асуудал эрхэлсэн орон тооны бус зөвлөлийн үйл ажиллагааны зардал болон хилийн чанадад амьдарч буй Монгол улсын иргэн, хуулийн этгээдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, хамтран ажиллах, эх орондоо эргэн ирэх, улс орны бүтээн байгуулалтад хувь нэмэр оруулахыг дэмжих чиглэлээр зардал шинээр төсөвлөв.

Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ой, Хүннү гүрний 2220 жилийн ой арга

хэмжээнд зориулан холбогдох зардлыг Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргын төсвийн багцад шинээр нэмж тусгасан.

5.1.5 Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга

Шүүн таслах ажиллагааг ард иргэдэд ойр дөт сумдуудад нүүдэллэн ажиллах нөхцөлөөр тасралтгүй хангах шаардлагатай байгаа болон бусад шаардлагуудыг үндэслэн урсгал зардлыг нэмэгдүүллээ.

Бүсчилсэн хөгжлийн төв орон нутгийн 7 аймгийн шүүхэд АНУ-ын ОУХА-ын

санхүүжилтээр Муж улсуудын Шүүхийн үндэсний төвөөс хэрэгжүүлж буй Шүүх эрх мэдэл шинэтгэл хөтөлбөрийн хүрээнд видео зөвлөгөөний системийг байгуулсан, орон нутгийн шүүхүүдээс хяналтын шатны шүүхэд баталгаат шуудангаар хэргүүдийг ирүүлэх зардлыг Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл хариуцах болсон зэрэгтэй холбогдуулан интернетийн болон холбооны зардлыг нэмэгдүүлэв. 5.1.6 Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд

Мал хулгайлах гэмт хэрэгтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх талаар үр дүнтэй ажиллаж байгаа малчид, мал бүхий иргэдийн бүлгийг холбооны болон бусад техник хэрэгслээр хангахад төрөөс дэмжлэг үзүүлэх , Мал хулгайлах гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хөтөлбөрийг 2011 онд хэрэгжүүлэхэд тус тус зориулж улсын төсвөөс 2011 онд хөрөнгө нэмж зарцуулна.

Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны урсгал зардалд судалгаа, шинжилгээний ажил болон Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал, Хууль зүйн алба байгуулагдасны 100 жилийн ойн арга хэмжээний төсөвт зориулж зардлыг нэмж тусгав.

5.1.7 Гадаад харилцааны сайд

2011 онд БНХАУ-ын Гонгконг, АНУ-ын Сан-Франциско, Япон улсын Осака хотуудад

шинээр Ерөнхий консулын газар байгуулахтай холбоотой зардлыг 2011 оны төсөвт нэмж тусгав.

2011 онд Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайдын гадаад улс орнуудад хийх дээд

түвшний айлчлалд дагалдан явах ажлын хэсгийн зардал, Гадаад харилцааны сайдын түвшинд хийгдэх айлчлал болон бусад айлчлал арга хэмжээнд шаардагдах зардал болон Худалдаа, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техникийн хамтын ажиллагааны хоёр талын Засгийн газар хоорондын Комиссын ээлжит хуралдааны зардлыг төсөвт тусгав. 5.1.8 Эрдэс баялаг эрчим хүчний сайд

2011 онд Завхан, Говь-Алтай аймгийн дизель станцын алдагдал, Дорнод болон баруун бүсийн эрчим хүчний системийн алдагдал, Даланзадгад, Налайх, Багануур, Шарын голын дулааны станцын алдагдлыг тус тус улсын төсвөөс санхүүжүүлж, төвийн бүсийн эрчим хүчний компаниудад татаас олгохоор төсөвлөөд байна. 5.1.9 Хүнс хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн сайд

Мал, амьтаны халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор 22 аймаг, нийслэлийн өвчлөл гарах эрсдэл бүхий голомттой нутгийн 5.7 сая бод 32.9 сая бог малыг 152,6 мянган литр шингэн, 15,811.7 мянган тун хуурай вакцинд шаардагдах эмийн зардлыг төсөвт тусгав.

Дорнод, Сүхбаатар аймгуудад 2010 оны 6, 8, 9-р саруудад малын гоц халдварт шүлхий

өвчний “О” хэвшлийн вирусын өвчлөл голомт илэрч, тандалт судалгаагаар уг өвчин нь зээрийн сүргийн хөдөлгөөнөөр халдвар нь тархах аюултай байна. 2011 онд уг өвчний дэгдэлт гарч болзошгүй, голомт, эрсдэл бүхий Дорнод, Сүхбаатар, Дорноговь, Хэнтий, Өмнөговь аймгийн нийт 362.4 мянган бод, 6,888.1 мянган бог малыг урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамруулан вакцинжуулна. Түүнчлэн хонь, ямааны цэцэг өвчнөөс сэргийлэх арга хэмжээнд 2011 онд 6 аймаг, нийслэл хотын 31 сум, 9 дүүргийн 3.2 сая хонь, голомт, эрсдэл бүхий 3 аймгийн 1.9 сая ямааг урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд хамруулахаар тооцож мал эмнэлгийн үйлчилгээний хөлс, вакцин, эмийн зардлыг төлөвлөж төсөвт тусгав.

Малаас хүнд дамжин халдварладаг өвчний гаралт нэмэгдэж байгаад анхаарч ариутгал

халдваргүйжүүлэлтийн арга хэмжээний үр дүнг сайжруулах зорилгоор 2011 онд гоц халдварт, халдварт, паразиттах өвчний гаралтыг бууруулах, ариутгал халдваргүйжүүлэлтийг чанаржуулах зорилгоор бүх аймаг, сумдын мал эмнэлэг, үйлчилгээний нэгжид тусгай зориулалтын ариутгалын төхөөрөмж нийлүүлэх, нийт 14,733.0 мянган квадрат метр талбайд ариутгал халдваргүйтгэл хийхэд хүрэлцэхүйц бэлдмэлд худалдан авахад хөрөнгө зарцуулна.

"Атрын гурав дахь аян" тариалангийн хөгжлийн үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд

тариаланчидыг дэмжих, хүнсний гол нэрийн бараа болох гурилын үнийг тогтвортой байлгах зорилгоор дотоодын гурилын үйлдвэрүүд болон улсын нөөцөд нийлүүлж буй стандартын шаардлага хангасан хүнсний улаанбуудайн тонн тутамд 50-60 мянган төгрөгийн урамшуулал олгоно.

Дотоод, гадаад зах зээлийн хүчин зүйлсийн улмаас 2011 онд дотоодын зах зээл дээр

улаанбуудайн хомсдол үүсэхээс сэргийлэх, буудайн нийлүүлэлтийг тогтвортой хангах зорилгоор Тариалан эрхлэлтийг дэмжих санд хүнсний улаанбуудай худалдан авч нөөцлөхөд зориулж хөрөнгө төсөвлөв. 5.1.10 Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайд

“Олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах тухай “ Монгол Улсын хуулиар

“Эхийн алдар” одон авах эхчүүдийн шалгуурыг 4 ба 6 хүүхэд болгон өөрчилж, олгох урамшууллын хэмжээг 2 дахин нэмэгдүүлсэн. Энэ арга хэмжээг олон хүүхэдтэй гэр бүлийг дэмжих хүрээнд хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд 2011 оны төсөвт “Алдарт эх” одонтой эхчүүдийн одоо авч байгаа урамшууллыг 100-200 мянган төгрөг болгон нэмэгдүүлж, 2011 оноос шинээр одон авах эхчүүдийг хамруулна.

Ахмад настан болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний хотын нийтийн тээврийн

хэрэгслэлээр үнэ төлбөргүй зорчих зардлыг нийслэлийн төсөвт тусгаж байсныг эрхлэх асуудлын хүрээнд нь хамаарах сайдын төсвийн багцад тусгав.

Шинээр байгуулагдсан Хүүхэд хамгааллын төв болон Хөдөлмөрийн биржийн зардлыг

шинээр төсвөөс санхүүжүүлж, Улаанбаатар хотын 6 дүүргийн 13 хороо, Хэнтийн ,Сэлэнгэ аймгийн 8 тосгонд нийт 21 нийгмийн ажилтны орон тоог нэмэгдүүлнэ. 2010 оны 10 дугаар сараас эхлэн нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, нөхцөлт мөнгөн тэтгэмж болон жирэмсэн, амаржсан эхчүүдэд олгох тэтгэмжийн 30 хувиар нэмэгдүүлэх шийдвэрийг бүтэн жилээр хэрэгжүүлэх, эдгээр халамжийн үйлчилгээнд хамрагдах хүний тооны өөрчлөлтийг тусгах замаар эдгээр үйлчилгээний зардлыг нэмэгдүүлэв.

5.1.11 Боловсрол соёл, шинжлэх ухааны сайд

Оюутнуудын нийтийн тээврийн татаасын зардлыг Нийслэлийн төсөвт тусган санхүүжүүлж байсныг БСШУСайдын төсвийн багцад шилжүүлнэ.

5.1.12 Эрүүл мэндийн сайд

Нийслэлийн хүн ам сүүлийн жилүүдэд өсч байгаатай уялдуулан Баянзүрх дүүрэгт яаралтай тусламжийн төвийн салбар пункт байгуулах зардлыг тусгав.

Зүрх, элэгний төвийг Клиникийн нэгдсэн 3 дугаар эмнэлэгийн дэргэд байгуулах,

Клиникийн нэгдсэн I эмнэлэгт ясны чөмөг, элэг, бөөр шилжүүлэх хагалгаа хийх төслийг

хэрэгжүүлэх зардлыг шинээр төсөвт тусгаж, осол гэмтлийн өсөлттэй холбогдуулан Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвийн орон тоог нэмэгдүүлнэ.

Мөн эх барих, эмэгтэйчүүд, хүүхдэд үзүүлэх тусламж үйлчилгээг сайжруулах, төрөх

эмнэлгүүдийн эрүүл ахуй, халдвар хамгааллыг сайжруулахад төсөв хөрөнгийн дэмжлэг үзүүлэх зэрэг зорилтыг чухалчлан авч үзэж, орон тоо, ариутгал цэвэрлэгээ, эм, хоол, нормын хувцасны зардлыг үе шаттайгаар нэмэгдүүлэнэ.

5.1.13 Батлан хамгаалахын сайд

Монгол Улсын Засгийн газрын 2010 оны 114 дүгээр тогтоолоор байгууллагдсан “Сүхбаатар, Баянхонгор, Баян-Өлгий аймагт барилга инженерийн холимог бүтэцтэй батальоны хүнс, хувцас, шататахууны зардал, Батлан хамгаалах их сургуулийн харъяа “Өрлөг” мэргэжлийн сургалттай цэрэгжсэн ерөнхий боловсролын сургуулийн үйл ажиллагааны зардлыг шинээр тусгав.

5.2 Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарын төсвийн багц 5.2.1 МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ТАМГЫН ГАЗРЫН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын даргын урсгал төсвийн багцын хэмжээ

2011 онд 3210.2 сая төгрөг болж, 2010 оны тодотгосон төсвөөс 146.7 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна. Стратегийн зорилго. Монгол улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг бататган бэхжүүлж,

ард түмнийхээ эрх чөлөө, үндэснийхээ эв нэгдлийг эрхэмлэн хамгаалахад чиглэсэн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрх, бодлого, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах стратегийн төлөвлөлт, бодлогын болон мэргэшлийн зөвлөгөө, судалгаа шинжилгээ болон үйлчилгээгээр хангаж дэмжлэг үзүүлэх.

Хүснэгт 5.1 Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хөтөлбөрийн бүтэц ба урсгал зардал (сая төгрөгөөр)

2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ТАМГЫН ГАЗРЫН ДАРГА 1,414.9 3,063.5 3,210.2 100.0 100.0 100.0

Хөтөлбөр 1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бодлого үйл ажиллагаа 1,304.9 2,826.6 2,986.1 92.2 92.3 93.0

Хөтөлбөр 2.Бодлогын шинжилгээ, судалгаа 110.0 237.0 224.1 7.8 7.7 7.0

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн гадаад айлчлалын

зардлыг 1.5 тэрбум төгрөгөөр, гадаад зочны зардлыг 130.5 сая төгрөгөөр төлөвлөсөн.

Түүнчлэн, 2011 онд болох түүхэн тэмдэглэлт ойтой холбогдуулан төрийн одон медаль хийлгэх зардалд зориулж 236.1 сая төгрөг төсөвт тусгаад байна.

Хөтөлбөр 1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бодлого үйл ажиллагаа Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхээ тасралтгүй хэвийн, үр нөлөөтэй хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэхэд дэмжлэг болох Ерөнхийлөгчийн төсөв, түүний ажлын албаны үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: • Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрыг төрийн захиргааны мэргэшсэн, суралцагч байгууллага

болгон хөгжүүлэх, Тамгын газрын хүний нөөцийн төлөвлөлт, хангалтыг сайжруулах, тэдний мэдлэг чадвар, манлайлах ур чадварыг хөгжүүлэх;

• Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн болон Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын үйл ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдлыг бүх талаар хангаж, олон нийттэй ил тод, нээлттэй харилцах тогтолцоог бүрдүүлэх.

Хүрэх үр дүн: • Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах, зохицуулахад

чиглэгдсэн бодлогын зөвлөгөө, үйлчилгээгээр хангагдана. • Олон нийттэй ил тод, нээлттэй харилцах тогтолцоог хэвшүүлнэ.

Хөтөлбөр 2. Бодлогын шинжилгээ, судалгаа Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Энэхүү хөтөлбөрт хөрш зэргэлдээ улс орнуудтай хоршин бүс нутгийн эдийн засгийг хөгжүүлэх нөөц арга замыг тодорхойлох, бодлогын шинжилгээ судалгаа хийх үүрэг бүхий Үндэсний хөгжлийн хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: • эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын төлөвлөлт, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны

удирдлагын менежментийг боловсронгуй болгож, судалгааны ажлын үр дүнг төр засгийн бодлогод шууд тусган хэрэгжүүлэх боломж нөхцөлийг бүрдүүлэх;

• Эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлыг орчин үеийн онол арга зүйн өндөр түвшинд хийх Хүрэх үр дүн: • Гадаад, дотоод хамтын ажиллагаа, сурталчилгаа сайжирна. • Эрдэм шинжилгээний ажлын онол, арга зүйн түвшин дээшилнэ.

5.2.2 МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

УИХ-ын даргын урсгал төсвийн багцын хэмжээг 2011 онд 12486.3 сая төгрөгөөр

төлөвлөж, 2010 оны тодотгосон төсвөөс 989.7 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлсэн. Стратегийн зорилго. Хүмүүнлэг, ардчилсан нийгэм цогцлуулан хөгжүүлэх, монголын ард

түмний засаглах эрхийг хангах чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд нь УИХ-д мэргэжил, арга зүй, техник-зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэх, Монгол Улсын Их Хурлын хэвийн үйл ажиллагааг хангах, УИХ-ын гишүүдийн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ.

Хөтөлбөр. Хууль тогтоох үйл ажиллагаа Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Хууль, бусад шийдвэрийн төсөл боловсруулах, хэлэлцэж батлах, Засгийн газар болон УИХ-д ажлаа шууд тайлагнадаг бусад байгууллагын тайлан, мэдээлэл, илтгэл сонсох, асуулга тавих, түүний хариуг чуулганаар хэлэлцүүлэх, хууль, УИХ-ын бусад шийдвэрийн биелэлтэд хяналт тавих, байнгын хороодын хууль тогтоох үйл ажиллагаанд арга зүйн туслалцаа үзүүлэх зэрэг үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Төрийн эрх барих дээд байгууллага Улсын Их Хурал хууль тогтоох, хянан шалгах бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх, Улсын Их Хурлын бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэхэд нь хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн мэргэжил арга зүй, техник зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэхэд оршино.

Хүснэгт 5.2 Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хөтөлбөрийн бүтэц ба урсгал зардал

(сая төгрөгөөр)

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Хөтөлбөр 1.Хууль тогтоох үйл ажиллагаа 9,254.1 11,496.6 12,486.3 100.0 100.0 100.0

Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ 5,483.9 10,700.5 11,693.1 59.3 93.1 93.6

УИХ-д суудалтай улс төрийн намуудад өгөх дэмжлэг 3,734.2 760.0 760.0 40.4 6.6 6.1

Олон улсын байгууллагын гишүүны татвар, хандив, хураамж 36.1 36.1 36.1 0.4 0.3 0.3

5.2.3 ҮНДЭСНИЙ ЕРӨНХИЙ АУДИТОРЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Үндэсний ерөнхий аудиторын 2011 оны урсгал төсвийн багцын хэмжээ 990.1 сая төгрөг

болж, 2010 оны тодотгосон төсвөөс 305.2 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна.

Стратегийн зорилго. Төрийн эрх барих дээд байгууллагын үүргээ хэрэгжүүлэхэд нь Улсын Их Хуралд дэмжлэг үзүүлж, эх орон, ард түмний эрх ашгийн төлөө Засгийн газрын хүлээх хариуцлага, үйл ажиллагааны үр ашиг, үр нөлөөг дээшлүүлэхэд туслах.

Хөтөлбөр 1. Төрийн аудит Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Төсөвт байгууллага болон төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд аудит хийх үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамрагдана.

Хөтөлбөрийн зорилт: төрийн өмч, хөрөнгийг үр ашигтай зарцуулж байгаа эсэх, үйл ажиллагааны үр дүнг нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн зарчим, шаардлагын дагуу тайлагнаж байгаа эсэхэд аудит хийж, санал дүгнэлт гаргах, зөвлөмж боловсруулах

Хүрэх үр дүн: Гүйцэтгэлийн аудитын удирдлагын мэргэжил, стандартын түвшинг дээшлүүлнэ.

Хүснэгт 5.3 Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хөтөлбөр зориулалтаар: (сая төгрөгөөр)

2009 2010 2011 Нийт зардалд эзлэх хувь

гүйц төл бат 2009 гүйц 2010 төл 2011

бат

Хөтөлбөр:Төрийн аудит 521.2 685.0 990.1 100.0 100.0 100.0 Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ 502.9 666.3 968.4 96.5 97.3 97.8

Төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааг хангах 16.6 16.9 19.9 3.2 2.5 2.0

Гадаад харилцаа 1.8 1.8 1.8 0.3 0.3 0.2

5.2.4 ТӨРИЙН АЛБАНЫ ЗӨВЛӨЛИЙН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Төрийн албаны зөвлөлийн 2011 оны урсгал төсвийн багцын хэмжээ 376.2 сая төгрөг болж, 2010 оны тодотгосон төсвөөс 77.4 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна. Стратегийн зорилго.

Төрийн албаны шинэтгэл, төрийн байгууллагын өөрчлөлт, хөгжлийн эрэлт, хэрэгцээнд нийцүүлэн төрийн албаны хууль тогтоомжид заасан төрийн албан тушаалд тавих ерөнхий шаардлагыг хангасан боловсон хүчнээр төрийн албыг бэхжүүлэх, төрийн албан хаагчдын хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалах замаар Монгол Улсын төрийн албаны үйл ажиллагааны үр ашиг, үр нөлөөг дээшлүүлнэ.

Хөтөлбөр. Төрийн албаны нийтлэг үйл ажиллагаа Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Энэхүү хөтөлбөрт төрийн албаны нийтлэг стандартуудыг боловсруулах, хууль тогтоомжид заасны дагуу иргэдийг төрийн албанд сонгон шалгаруулах, төрийн албаны салбар зөвлөлүүдэд арга зүйн удирдамжаар хангах зэрэг чиг үүрэг бүхий төрийн албаны зөвлөл, түүний ажлын албаны үйл ажиллагаа хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Төрийн албаны шинэтгэлийн бодлого, хүний нөөцийн болон төрийн захиргааны удирдлага үйл ажиллагааг зохион байгуулах, зохицуулах

Хүрэх үр дүн: Чадварлаг, мэргэшсэн төрийн албыг бий болгох

Хүснэгт 5.4 Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хөтөлбөр зориулалтаар:

(сая төгрөгөөр)

2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Хөтөлбөр: Төрийн албаны нийтлэг үйл ажиллагаа 291.4 298.9 376.2 100.0 100.0 100.0

Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ 221.0 281.9 376.2 75.9 94.3 100.0

Төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааг хангах 70.4 16.9 0.0 24.1 5.7 0.0

5.2.5 СОНГУУЛИЙН ЕРӨНХИЙ ХОРООНЫ ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Сонгуулийн ерөнхий хорооны даргын урсгал төсвийн багцын хэмжээг 2011 онд 259.9 сая төгрөгөөр төлөвлөсөн нь 2010 оны тодотгосон төсвөөс 80.9 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна. Хөтөлбөр. Сонгуулийн үйл ажиллагааг удирдан зохион байгуулах

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Монгол Улсын Их Хурлын болон Ерөнхийлөгчийн сонгууль, Ард нийтийн санал асуулгыг бэлтгэн явуулах ажлыг төлөвлөж, зохион байгуулах, хууль тогтоомжийн биелэлтэд хяналт тавьж, сонгуулийн хороодыг нэгдсэн удирдлагаар хангах, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуулийг зохион байгуулж явуулах ажлыг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангах чиг үүрэг бүхий ажлын албаны үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамрагдана.

Хөтөлбөрийн зорилт: Монгол Улсын сонгох эрх бүхий иргэд Үндсэн хуулиар олгогдсон сонгох, сонгогдох эдлэх нөхцөлийг бүрэн хангаж бүх шатны сонгууль, ард нийтийн санал асуулгад бэлтгэх, зохион байгуулах, үр дүнг мэдээлэх

Хүснэгт 5.5 Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хөтөлбөр зориулалтаар:

(сая төгрөгөөр)

СОНГУУЛИЙН ЕРӨНХИЙ ХОРООНЫ ДАРГА 2009 гүйц 2010 төл 2011

батлагдсан

Сонгууль зохион байгуулах 4,103.5 179.0 272.4 Сонгуулийн ерөнхий удирдлага 106.0 179.0 272.4 Ерөнхийлөгчийн сонгууль 3,997.6 0.0 0.0

5.2.6 ХҮНИЙ ЭРХИЙН ҮНДЭСНИЙ КОМИССЫН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Хүний эрхийн үндэсний комиссын даргын урсгал төсвийн багцын хэмжээг 2011 онд

272.4 сая төгрөгөөр төлөвлөсөн нь 2010 оны тодотгосон төсвөөс 33.7 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна. Стратегийн зорилго.

Монгол Улсын Үндсэн хууль, олон улсын гэрээнд заасан хүний эрх, эрх чөлөөний заалтын хэрэгжилтэд хяналт тавьж, хүний эрхийг сахин хамгаалах, хөхүүлэн дэмжих,Хүн бүхэнд, төрөхөөс заяагдсан салшгүй эрхийнх нь тухай мэдлэг олгох, хүний эрхийн боловсролыг дээшлүүлэх, илэрч буй зөрчлийг арилган, хүний эрх, эрх чөлөөний байдлыг бүх нийтэд ил тод болгон, түүнд төр засгийн анхаарлыг хандуулах.

Хөтөлбөр. Хүний эрх, эрх чөлөөг сахин хамгаалах Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Энэхүү хөтөлбөрт хүний эрхийн асуудлаар шалгалт явуулах, судалгаа хийх, Монгол Улсын хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх жил бүрийн илтгэлийг боловсруулах, хүний эрхтэй холбогдсон аливаа асуудлаар санал, зөвлөмж, шаардлага гаргах, хүний эрхийн зөрчлийн талаарх гомдол шийдвэрлэхтэй холбоотой хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа болон хүний эрхийн олон улсын гэрээ, конвенцтой холбоотой хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа хамрагдана.

Хөтөлбөрийн зорилт: • Олон нийтийн хүний эрхийн мэдлэгийг дээшлүүлж, бусдын эрхийг хүндэтгэх хандлага

төлөвшүүлж, эрхээ хамгаалах чадвар эзэмшүүлэх; • Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний илтгэлийн тухайн жилийн дүр зураг, өсөлт

бууралтыг илэрхийлэх чадамж, нийгмийн үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх;

• Тодорхой зорилтот бүлэгт чиглэсэн хүний эрхийн сургалтын чанар үр нөлөөг дээшлүүлэх;

• Гомдол шийдвэрлэх ажиллагаанд шинэлэг арга барилыг нэвтрүүлэх; • Олон улсын гэрээ, конвенцийг хэрэгжүүлэх, хэрэглэх явдлыг дэмжих Хүрэх үр дүн: • Хүний эрхийн асуудлаар хийгдсэн судалгаа, шалгалтын үр дүнд дэвшүүлсэн санал,

түүний хэрэгжилтийг хангах, хүний эрхийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсооход чиглэсэн тодорхой арга хэмжээг авах, хууль тогтоомж, захиргааны шийдвэрийг хүний эрхийн зарчимд нийцүүлэх талаар гаргасан санал, зөвлөмж, шаардлагын үр нөлөө өргөжинө.

• Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэлийн нийгэм дэх үнэлэмж өсч, хүний эрхийн олон улсын гэрээний хэрэгжилт, хэрэглэх явдал нэмэгдсэнээр хүний эрхийг дээдлэн хамгаалах, хүн бүр эрхээ бодитойгоор эдлэх баталгааг нийгэмд төлөвшүүлнэ.

• Олон нийтэд хүний эрхийн боловсролыг түгээн дэлгэрүүлснээр хүний эрхийн мэдлэг ойлголт, тэдгээрийн эрхээ хамгаалах чадвар нэмэгдэж, хүний эрхийн соёл төлөвших үндэс бүрдэнэ.

Хүснэгт 5.6 Хөтөлбөрийн урсгал зардал

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011

бат

Хөтөлбөр:Хүний эрх, эрх чөлөөг сахин хамгаалах 188.8 238.7 272.7 100.0 100.0 100.0 Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ 184.5 234.2 268.6 97.7 98.1 98.5

Гадаад харилцаа 4.3 4.5 4.1 2.3 1.9 1.5

5.2.7 САНХҮҮГИЙН ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Санхүүгийн зохицуулах хорооны даргын багцын төсвийн урсгал зардлын хэмжээг 2011 онд 985.6 сая төгрөгөөр төлөвлөсөн нь 2010 оны тодотголоор батлагдсан төсвөөс 74.0 сая төгрөг буюу 8.2 хувиар өссөн байна.

Хүснэгт 5.7 ТЕЗ-ийн Хөтөлбөрийн бүтэц ба урсгал зардлын төсөв

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Санхүүгийн зохицуулах хороо 891.7 911.5 985.6 100.0% 100.0% 100.0% Санхүүгийн салбарын

зохицуулалт 353.6 361.5 466.8 39.7% 39.7% 47.4% Санхүүгийн хяналт, шалгалт 538.0 550.0 518.8 60.3% 60.3% 52.6%

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги

• Хорооны ажилтнуудын ур чадварыг нэмэгдүүлэх, санхүүгийн зах зээлийн мэргэжлийн оролцогчдод эрх олгох бүсчилсэн сургалт семинар зохион байгуулахад 58.3 сая төгрөг батлагдав.

• Үнэт цаасны хороодын олон улсын байгууллага /IOSCO/, Даатгалын хянан шалгагчдын олон улсын холбоо /IAIS/-нд гишүүнчлэлийн татвар 34.3 сая төгрөг тусгав.

• Санхүүгийн зохицуулах хорооны хяналтын зөвлөлийн үйл ажиллагаанд шаардагдах бараа, үйлчилгээний бусад зардалд 20.0 сая төгрөг батлагдав.

Хүснэгт 5.8 Хөтөлбөр болон зориулалт

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр болон зориулалтаар 2009 гүйц 2010 төл 2011 батлагдсан

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011

бат СЗХ-ны дарга 891.7 911.5 985.6 100.0% 100.0% 100.0% Хөтөлбөр 1. Санхүүгийн салбарын зохицуулалт 353.6 361.5 466.8 39.7% 39.7% 47.4%

Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх 353.6 361.5 383.8 39.7% 39.7% 38.9%

Хяналтын зөвлөлийн үйл ажиллагааны урсгал зардал 0.0 0.0 20.0 0.0% 0.0% 2.0%

Төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааг хангах 0.0 0.0 63.0 0.0% 0.0% 6.4% Хөтөлбөр 2. Санхүүгийн хяналт, шалгалт 538.0 550.0 518.8 60.3% 60.3% 52.6%

Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх 501.5 512.7 484.5 56.3% 56.3% 49.2%

Олон улсын байгууллагын гишүүний татвар 36.4 37.3 34.3 4.1% 4.1% 3.4%

Хөтөлбөр 1. Санхүүгийн салбарын зохицуулалт Стратегийн зорилт:

Монгол улс дахь санхүүгийн зах зээлийн тогтвортой байдлыг хангах, нэгдсэн бодлого боловсруулах, зохицуулалтаар хангах замаар хөрөнгө оруулагч компани болон иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт Даатгал, үнэт цаас бичил санхүүгий салбарт хийх төрийн зохицуулалтын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүрэх үр дүн: Санхүүгийн салбарын хууль, эрх зүйн орчин олон улсын практикт нийцэн сайжирч, хөрөнгө, үнэт цаас, даатгал болон бусад санхүүгийн зах зээлийн хамрах хүрээ тэлж, улс орны эдийн засгийн өсөлтийг хангахад хувь нэмэр оруулсан байна. Мөн Санхүүгийн зохицуулах хорооны ажлын албаны чадавхи бэхжсэн байна.

Хөтөлбөр 2. Санхүүгийн хяналт, шалгалт Стратегийн зорилго:

Банк бус санхүүгийн байгууллаг, даатгал, хоршооны хадгаламж зээлийн үйл ажиллагаа, үнэт цаасны зах зээлд оролцогчдын хууль болон бусад хууль тогтоомжийн биелэлтэд хяналт тавих

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт

Даатгал, үнэт цаас бичил санхүүгий салбарт хийх төрийн хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт : банк бус санхүү, даатгал, болон хуулиар хариуцуулсан бусад санхүүгийн байгууллагуудын үйл ажиллагаанд хяналт, шалгалт хийх замаар уг зах зээлд оролцогчдын эрх ашгийг хамгаалах.

Хүснэгт 5.9 Хөтөлбөр, арга хэмжээгээр

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, арга хэмжээгээр 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Төсвийн ерөнхийлөн захирагч 891.7 911.5 985.6 100.0% 100.0% 100.0% Хөтөлбөр 1. Санхүүгийн салбарын зохицуулалт 353.6 361.5 466.8  39.7% 39.7% 47.4% Санхүүгийн салбарын зохицуулалт 58.5 59.8 120.7  6.6% 6.6% 12.2% Санхүүгийн зах зээлд оролцогчдын эрх, ашгийг

хамгаалах 62.6 64.0 60.0  7.0% 7.0% 6.1% Бүх нийтийн санхүүгийн боловсрол 46.2 47.2 17.0  5.2% 5.2% 1.7% Захиргаа, удирдлага, хамтын ажиллагаа 186.3 190.5 269.1  20.9% 20.9% 27.3% Хөтөлбөр 2. Санхүүгийн хяналт, шалгалт 538.1 550.1 518.8  60.3% 60.3% 52.6% Үнэт цаасны зах зээлийн үйл ажиллагааны хяналт 190.9 195.1 180.6  21.4% 21.4% 18.3% Даатгалын байгууллага, мэргэжлийн оролцогчдын

хяналт 131.2 134.1 130.4  14.7% 14.7% 13.2% Бичил санхүүгийн байгууллагын хяналт 166.1 169.8 159.4  18.6% 18.6% 16.2% Санхүүгийн тайлагнал, аудит үнэлгээний чанарын

хяналт 50.0 51.1 48.3  5.6% 5.6% 4.9%

5.2.8 ҮНДЭСНИЙ СТАТИСТИКИЙН ХОРООНЫ ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ Үндэсний статистикийн хорооны даргын багцын урсгал зардлын төсөв 2011 онд 4,899.9

сая төгрөгөөр төлөвлөгдсөн нь 2010 оны тодотгосон төсвөөс 1,251.7 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна. Хөтөлбөр 1. Албан ёсны статистикийг хөгжүүлэх Стратегийн зорилго:

Эдийн засаг, нийгэм, хүн ам зүйн талаарх шинжлэх ухааны арга зүйгээр тооцсон статистикийн үнэн бодит мэдээлэл, судалгаагаар төр, засаг, иргэн байгууллагад адил тэгш үйлчлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Албан ёсны статистик томоохон тооллого, судалгааг зохион байгуулах, дүн шинжилгээ хийх чиг үүрэг бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Олон улсын нийтлэг аргачлалын дагуу үндэсний тооцооны системийг үе шаттайгаар нэвтрүүлэх, салбарын статистик мэдээллийг сайжруулах, үндэсний хэмжээний хөтөлбөрүүдийг үнэлэх, дүгнэхэд шаардлагатай үзүүлэлтийн систем, макро болон эдийн засгийн статистик, хүн ам, нийгмийн статистикийг хөгжүүлэх, статистикийн арга зүйг боловсронгуй болгох, судалгаа, шинжилгээний ажлыг өргөжүүлэх, мэдээллийн дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх хүн ам, орон сууцны тооллогын бэлтгэл ажлыг хангаж, тооллогын ажлыг эхлүүлж зохион байгуулах .

Хүснэгт 5.10 Хөтөлбөрийн бүтэц, төсвийн хуваарилалт /сая төгрөгөөр/

Үндэсний статистикийн хорооны дарга 2011 төсөв

Нийт зардалд эзлэх хувь

Хөтөлбөр . Албан ёсны статистикийг хөгжүүлэх 4,899.9 100.0

А. Улсын албан ёсны мэдээ мэдээлэл гаргах, мэдээллээр хангах 2,654.4 54.2

Б. Улсын хэмжээний судалгаа 1,175.4 24.0

В. Улсын хэмжээний тооллого 1,070.1 21.8

Нийт орон тоо 277

Шийдвэрлэх асуудлууд ба стратеги:

Үндэсний статистикийн хорооны орон нутгийн 31 салбарт гэрээт ажилчдын орон тоог 42-оор нэмэгдүүлсэн, албан тушаалын ангилал, зэрэглэл өөрчлөгдсөн зэргийн улмаас цалингийн зардал 454.4 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна. А. Улсын албан ёсны мэдээ, мэдээлэл гаргах

(A1) Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн байдлын статистикийн сар, улирал, жилийн

мэдээг батлагдсан графикийн дагуу нэгтгэн танилцуулга гаргах, нийгэм эдийн засгийн салбарын жилийн эцсийн мэдээг нэгтгэн статистикийн эмхэтгэлийг бэлтгэх, мэдээ, тайлангийн маягт, заавар, аргачлал боловсруулах, компьютерийн програм хангамжийг боловсруулах, салбарын статистик мэдээний динамикийг баяжуулах.

(A2) Статистикийн үйл ажиллагааны өнөөгийн байдал, тулгамдаж буй бэрхшээлд

үнэлэлт дүгнэл өгч, зорилго, бодлого баримтлах зарчимд тулгуурлан, цаашид дэвшүүлэх гол зорилтыг нийгмийн хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн, олон улсын нийтлэг арга зүйд тулгуурласан, статистикийн үндэсний стандартыг бий болгох, статистикийн үйл ажиллагаанд мэдээллийн дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх замаар хэрэглэгчдийг статистик мэдээллийн чанартай, шуурхай үйлчилгээгээр хангахад оршино.

Б. Улсын хэмжээний судалгаа

Улсын хэмжээний судалгаа бүтээгдэхүүний хүрээнд холбогдох хууль болон тогтоол шийдвэрт заагдсан дараах бие даасан судалгаануудыг явуулахаар 861.1 сая төгрөг 2011 оны төсөвт тусгав.

Хүснэгт 5.11 Хөтөлбөр

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр . Албан ёсны статистикийг хөгжүүлэх 2011 төсөв

Нийт зардалд эзлэх хувь

Б.Улсын хэмжээний судалгаа 1175.4 100Аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоооллого 33.3 2.8Мал, тэжээвэр амьтадын тооллого 26.6 2.3Өрхийн орлого, зарлагын судалгаа 366.4 31.2Ажиллах хүчний судалгаа 249.5 21.2

Орон сууцны үнийн индексийн судалгаа 8.9 0.8Хэрэглээний үнийн судалгаа 2.4 0.2Барилгын салбарын өртгийн судалгаа: 5.3 0.5Жижиглэнгийн худалдааны бараа үйлчилгээний үнийн судалгаа 16.6 1.4Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэгчдийн үнийн судалгаа 10.1 0.9 Нөөц ашиглалтын хүснэгт, салбар хоорондын тэнцэл судалгаа 186.7 15.9Ардчилсан засаглал судалгаа 15.4 1.3Албан усны статистикийг хөгжүүлэх хөтөлбөр 13.9 1.2Хүүхэд хөгжлийн судалгаа 240.3 20.4

Хөтөлбөр 2. Улсын хэмжээний тооллого УИХ-аас 2008 онд баталсан “Хүн ам, орон сууцны тооллогын тухай” хуулийн дагуу энэхүү тооллогыг 2010 оны эхээр явуулахаар товлосон. Тооллогыг явуулах ажлын бэлтгэлийг 2 жилийн өмнөөс хангасан бөгөөд тус хуулийн дагуу Үндэсний статистикийн хороо тооллогын асуудал дагнан хариуцсан нэгжтэй ажиллаж байгаа билээ. Үндэсний статистикийн хорооны Хүн амын тооллогын товчооны урсгал зардлыг 1,070.1 төгрөгөөр тооцож 2011 оны төсөвт тусгав.

5.2.9 МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ ОЛОН НИЙТИЙН РАДИО, ТЕЛЕВИЗИЙН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Үндэсний Олон Нийтийн Радио Телевизийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах үүднээс

төсвөөс 3.8 тэрбум төгрөгийн татаас олгоно. Хөтөлбөр. Олон нийтийн радио телевиз Стратегийн зорилго:

Орчин үеийн тоон технологийг ашиглан мэргэжлийн чанарын өндөр түвшинд бэлтгэгдсэн төрөл бүрийн мэдээлэл, сургалт танин мэдэхүй, хөгжөөн цэнгээх хөтөлбөр, нэвтрүүлгийг өргөн нэвтрүүлгийн зурвасаар өөрийн орны болон гадны орны хэрэглэгчдэд боломжийн өртөгтэйгээр саадгүй хүргэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Үндэсний хэмжээнд олон нийтийн телевиз, радиогийн өргөн нэвтрүүлэг дамжуулдаг ашгийн бус байгууллага, түүний зөвлөлийн үйл ажиллагааг дэмжих арга хэмжээ энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Олон нийтийн телевизийн нэвтрүүлгийн бодлогод ардчилал, шударга ёс, хүний эрх чөлөө, тэгш байдлыг хүндэтгэх, нийгэм эдийн засгийн олон ургальч үзэл бодлыг хүндэтгэх, үндэсний соёл урлаг, түүх, ёс заншлыг дээдлэх, соёл урлагийн хөгжилд хувь нэмэр болохуйц уран бүтээлийн хэлбэрийг дэлгэрүүлэх, хувь хүний болон нийгмийн, ялангуяа хүүхэд залуучуудын хөгжлийг дэмжих нэвтрүүлгийн бодлогоор Урлаг соёл, уран зохиол, цэнгээнт, нийгмийн эрүүл мэнд, хүүхэд, гэгээрэл боловсрол, түүх ёс заншлын нэвтрүүлгийн цагийг нэмэгдүүлнэ. Радиогийн үйл ажиллагаанд “амьд” сурвалжлага буюу газар дээрээс нь сурвалжлах явуулын станцын ашиглалтыг сайжруулах болно.

Хүснэгт: Хөтөлбөрийн урсгал зардал /сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл

2011 батлагдсан

2010/11 зөрүү Хувь

Хөтөлбөр. Олон нийтийн радио телевиз 7272.3 3704.9 4226.8 521.9 100.0 Холбооны суваг ашигласны төлбөр 766.5 404.9 404.8 -0.1 0 INTELSAT ба REUTERS-ийн суваг ашигласны төлбөp 1138.5 0 0 0 Төсвөөс олгох татаас 3739.1 3300.0 3822.0 522.0 100.0

5.2.10 ЦАГААТГАХ АЖЛЫГ УДИРДАН ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ УЛСЫН КОМИССЫН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ Хөтөлбөр 1: Цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах

Цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах улсын комиссын даргын багцын урсгал зардлын хэмжээг 2011 онд 856.6 сая төгрөгөөр төсөвлөв.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийн эхнэр нөхөр, үр хүүхэд, ач зээ нарт нэг удаагийн нөхөн олговор, орон сууцны хөнгөлөлт үзүүлэх, улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийн нэр төрийг сэргээж, дурсгалыг мөнхжүүлэх үйл ажиллагаа эрхлэх байгууллага түүний орон нутаг дахь салбар коммиссын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.13 Хөтөлбөрийн бүтэц төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/ Үндэсний статистикийн хорооны дарга 2011 төсөв Эзлэх хувь

Хөтөлбөр . Цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах 856.6 100.0А. Бодлогын зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа 227.5 26.6Б. УТТХХ-т хэлмэгдэгсдийн ар гэрт нөхөн олговор олгох 550.0 64.2В. Хэлмэгдэгсдийн талаар судалгаа хийх 79.1 9.2Нийт орон тоо 17

Хүрэх үр дүн:

Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсэдийн нэр төрийг сэргээх, дурсгалыг мөнхжүүлэх ажлыг үргэлжлүүлэх, улс төрийн хэлмэгдүүлэлт гарахаас сэрэмжлэх нөхцөл бүрдэнэ.

Шийдвэрлэх асуудал ба стратеги:

Улсын комиссын төсвийн дарга, Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн 2009 оны 12 дугаар сарын 19 тоот захирамжын дагуу бүтцийн өөрчлөлт хийж, Улсын комиссын ажлын алба нь Улс төрийн талаар хэлмэгдэгсдийн судалгааны төвөөс салж, Цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах улсын комисст нэгдсэн тул тэнд ажиллаж байсан 3 ажилтны орон тоо, төсвийг шилжүүллээ. Дээрх үйл ажиллагаатай холбоотойгоор бараа үйлчилгээний зардлуудыг нэмж тооцсон болно.

Бүтэц, зохион байгуулалтын өөрчлөлт • 2011 онд хуульд орсон өөрчлөлтийн дагуу цагаатгах ажиллагааг зогсоохоос өмнө ЗХУ-

д хэлмэгдсэн иргэдийн хэрэг материалыг ОХУ-ын тусгай архиваас хуулбарлан авчрах ажлыг дуусгавар болгох ажлыг эрчимжүүлэхэд шаардагдах зардал

• Ажиллагсдын нийгмийн асуудал болон төрийн албаны тухай хуулийн дагуу нэг удаагийн буцалтгүй тэтгэмж

• Төрийн албаны тухай хуулийн 30.2-ыг үндэслэн тэтгэвэрт гарах хүний нэг удаагийн буцалтгүй тэтгэмжийн зардлыг тусгав.

Хэлмэгдэгсдийн нөхөн олговор, орон сууцны хөнгөлөлт • Нөхөн олговор авах хүний тоо буурч байгаатай холбогдуулан нөхөн олговорын хэмжээ

2010 онд 219.4 сая төгрөг байсныг 190.0 сая төгрөг болгон бууруулав. • Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийг цагаатгах, тэдэнд нөхөн олговор олгох тухай

хуулийн 23.1-д заасны дагуу хэлмэгдэгсдийн орон сууцны хөнгөлөлтийг дараалалд байгаа хэлмэгдэгсдэд олгож дуусгахаар хуулийн дагуу тооцож 360.0 сая төгрөг төлөвлөлөө.

• Тагнуулын ерөнхий газрын тусгай архивт байгаа Улс төрийн хэрэгт шийтгэгдэн цагаатгагдаагүй иргэдтэй холбоотой 6600 ширхэг хавтаст хэргийг шалгаж дуусгахаар УИХ-ын 2009 оны 4 дүгээр сарын 16-ны өдрийн 31 тоот тогтоолын дагуу Тагнуулын Ерөнхий газрын тусгай архивт ажиллах 14 гэрээт ажилчдын 2011 оны цалин болон холбогдох зардлыг төсөвт тусгав.

5.2.11 АВИЛГАТАЙ ТЭМЦЭХ ГАЗРЫН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ Авлигатай тэмцэх газрын даргын төсвийн урсгал зардлыг 2011 онд 2980.0 сая төгрөгөөр

төсөвлөв. Төрийн албан хаагчдын цалинг 30 хувиар нэмэгдүүлж байгаатай холбогдож цалин хөлс болон шимтгэлийн зардал 275.2 сая төгрөгөөр өссөн дүнтэй байна. Хөтөлбөр: Авлигатай тэмцэх үйл ажиллагаа Стратегийн зорилго:

Авлигатай тэмцэж, шударга ёсыг тогтоон хөгжил дэвшилд хүргэж, ардчилсан шударга ёсыг голч болгон хүний эрх, эрх чөлөөг хүндэтгэн, хуулийг дээдлэн, хуулиар хүлээсэн чиг үүрэг бүхий үйл ажиллагааг хараат бус бие даасан байдлаар хэрэгжүүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Авлигын эсрэг олон нийтийг соён гэгээрүүлэх, урьдчилан сэргийлэх, албан тушаалтны хөрөнгө, орлогын мэдүүлгийг хянан шалгах; авлигын гэмт хэргийг илрүүлэх гүйцэтгэх ажил, хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалт явуулах чиг үүрэг бүхийн бие даасан хараат бус байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүрэх үр дүн: • Авилга үүсгэхэд хүргэж байгаа нийгэм, улс төр, эдийн засаг, хууль эрх зүйн хүчин зүйл,

шалтгаан, нөхцөлийг судалж гаргах

• Авлигаас урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр төрийн болон төрийн бус байгууллагатай хамтран ажиллах бодлого, чиглэлийг тодорхойлох

• Авлигын талаар олон нийтийн судалгаа авч, тэдгээрийн талаархи мэдээллийг тогтмол олон нийтэд ил тод мэдээлж байх

• Олон нийтийн зөвлөл, төрийн бус байгууллага, хэвлэл мэдээлэлийн байгууллагуудтай хамтран ажиллаж авлигын нийгмийн хор хөнөөлийг сурталчилан, sавлигыг үл тэвчих үзэл бодлыг иргэдэд төлөвшүүлэх

Хүснэгт 5.14 Хөтөлбөрийн урсгал зардал болон санхүүжүүлэх эх үүсвэр

/сая төгрөгөөр/

2009 2010 2011 2010/11

зөрүү хувь А. Цалин хөлс 1078.6 1321.5 1569.4 247.9 118.8 Б. Бусад урсгал зардлын нөөц 947.3 1601.6 1410.6 -191 88.1 Нийт урсгал зардал 2267.4 2923.1 2980.0 56.9 101.9 Санхүүжүүлэх эх үүсвэр 2267.4 2923.1 2980.0 56.9 101.9 Төсвөөс 2267.4 2923.1 2980.0 56.9 101.9

5.2.12 МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Монгол Улсын Ерөнхий сайдын урсгал төсвийн багцын хэмжээ 2011 онд 27,330.3 сая

төгрөг болж, 2010 оны тодотгосон төсвөөс 6 988.7 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна. Хүснэгт 5.15 Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн

хуваарилалт /сая төгрөгөөр/

2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ САЙД 13,928.

0 20,341.

6 27,330.

3 100.0 100.0 100.0

Хөтөлбөр 1. Дотоод, гадаад шуурхай мэдээллийн үйл ажиллагаа 734.8 824.1 1,010.1 5.3 4.1 3.7

Хөтөлбөр 2.Өмчийн эрхийг хэрэгжүүлэх 423.6 526.8 962.9 3.0 2.6 3.5

Хөтөлбөр 3.Мэдээллийн нэгдсэн тогтолцооны дэд бүтэц 715.8 2,338.0 4,766.4 5.1 11.5 17.4

Хөтөлбөр 5.Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах 6,818.1 8,945.3 9,436.0 49.0 44.0 34.5

Хөтөлбөр 6.Үндэсний хөгжил, шинэчлэлийн нэгдсэн бодлого 378.7 454.8 2,125.8 2.7 2.2 7.8

Хөтөлбөр 7.Цацраг идэвхт, ашигт малтмал болон цөмийн энерги ашиглах 474.0 1,902.5 2,694.4 3.4 9.4 9.9

Хөтөлбөр 8.Хүйсийн тэгш байдлыг хангах 26.0 43.1 45.7 0.2 0.2 0.2

Хөтөлбөр 9. Бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сан 0.0 0.0 50.0 0.0 0.0 0.2

Хөтөлбөр 10.Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих үйл ажиллагаа 60.7 350.0 0.0 0.4 1.7 0.0

Хөтөлбөр 11.Олборлолт, уул уурхай 0.0 0.0 246.7 0.0 0.0 0.9

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: Засгийн газар, хувийн хэвшил, иргэний нийгмийн гэсэн гурван талын тэгш оролцоотой Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдлын санаачлагын хүрээнд Монгол Улсын нэгдсэн болон орон нутгийн төсөвт олборлох үйлдвэрлэл эрхлэгч компаниудын төлсөн татвар, төлбөр,

хураамж, хандивыг олон нийтэд ил тод болгох ажлыг Дэлхийн банкны олон талт хандивлагчдын Итгэлийн сангаас санхүүжүүлж байгаа бөгөөд 2010 оны 10 сард төслийн хугацаа дуусна. Засгийн газрын 2010 оны 190 дугаар тогтоолоор Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдлыг Монгол Улсад хэрэгжүүлэх ажлын үр нөлөөг дээшлүүлэх зорилгоор холбогдох зардлыг 2011 оноос эхлэн Монгол Улсын Ерөнхий сайдын төсвийн багцад тусган санхүүжүүлж байхаар шийдвэрлэсэн. Үүнтэй холбогдуулан Монгол Улсын 2010 оны Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдлын санаачлагын зардалд нийт 246.7 сая төгрөг Ерөнхий сайдын төсвийн багцад шинээр нэмж төсөвлөв.

Олон нийтийн радио телевизийн тухай хууль 2005 онд батлагдсанаар Радио телевизийн

Хэрэг эрхлэх газрын харьяанд ажиллаж байсан Дамжуулах байгууламжийн техникийн төв буюу одоогийн “Радио телевизийн сүлжээ” улсын төсөвт үйлдвэрийн газрыг төрийн өмчид үлдээж, олон сувгийн радио телевизийн нэвтрүүлгийг дамжуулах чиг үүрэгтэйгээр зохион байгуулж ажиллуулсан. Уг “Радио телевизийн сүлжээ” улсын төсөвт үйлдвэрийн газрыг үндсэн чиг үүргийнх нь дагуу ажиллуулахын тулд техник технологийн шинэчлэл хийх ажлыг УИХ-аас баталсан “Орон нутгийг мэдээлэлжүүлэх” төслийн хүрээнд улсын төсвийн болон “Бүх нийтийн үүргийн сан”-гийн хөрөнгө оруулалтаар санхүүжүүлж, манай улсын 380 гаруй сум, суурин газруудад олон сувгийн телевизийн нэвтрүүлэг дамжуулах хүчин чадалтай станцуудыг байгуулж, түүний ашиглалт үйлчилгээг хариуцан гүйцэтгэж байна. Уг Радио телевизийн дамжуулалтын зардал 2.2 тэрбум төгрөг, холбооны суваг ашигласны төлбөр 0.4 тэрбум төгрөг, нийт 2.6 тэрбум төгрөг Сангийн сайдын багцад төсөвлөж байсныг 2011 оноос Ерөнхий сайдын багцад шилжүүлэн Мэдээлэл, технологийн газрын төсөвт тусгав.

Хөтөлбөр 1. Дотоод, гадаад шуурхай мэдээллийн үйл ажиллагаа Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Улс орны дотоодод болж буй үйл явдлын тухай мэдээ, мэдээллийг цуглуулан шуурхай түгээх, дэлхий дахинд болж буй үйл явдлын тухай мэдээ, мэдээллийг гадаадын агентлагуудаас хүлээн авч, олон улсын түгээмэл хэлнээс орчуулан бэлтгэж, монголын хэрэглэгчдэд мэдээ болон тойм тайлбар хэлбэрээр түргэн шуурхай хүргэх болон Монгол Улсын түүх соёл, хөгжил дэвшлийг гадаад улс оронд таниулан сурталчлах чиг үүрэг бүхий МОНЦАМЭ агентлагийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Монгол Улс, Монголын ард түмний түүх соёлын уламжлал, шинэчлэл, нийгмийн амьдралын бодит үнэн байдал, эдийн засгийн ололт амжилтыг гадаадын улс орнуудад түгээн дэлгэрүүлж сурталчлах, улс орны амьдралд болж буй үйл явдал, дэлхий дахины тухай мэдээ мэдээлийг Монголын өргөн олон түмэнд шуурхай, үнэн бодитой хүргэх.

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Тус агентлаг нь төсвийн зардлыг хэмнэх, бүтцийн өөрчлөлт хийх шийдвэрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор 2011 онд орон тоогоо 6 нэгжээр цөөрүүлж, ажлын ачааллыг нягтруулан ажиллахаар тооцож төсөвлөв.

Хөтөлбөр 2. Өмчийн эрхийг хэрэгжүүлэх Стратегийн зорилго.

Төрийн өмчийн эд хөрөнгийн үр ашгийг дээшлүүлэх, хувийн өмч давамгайлсан эдийн засгийг бүрдүүлэхэд бодит хувь нэмэр орууулах;

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Төрийн өмчийн талаархи төрийн бодлого, хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг зохион байгуулж хэрэгжүүлэх, хууль тогтоомжоор тодорхойлсон төрийн өөрийн өмчийн эд хөрөнгийг удирдах, эзэмших, ашиглах, хамгаалах ажлыг эрхлэн зохион байгуулах чиг үүрэг бүхий хорооны үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Өмч хувьчлалын уламжлалт хэлбэрийг хязгаарлаж, нэмэлт хувьцаа гаргаж нийтэд санал болгох /IРО хийх/ замаар хувийн хөрөнгө оруулалтыг татах аргыг голлож, дэд бүтэц, эрчим хүч, нийтийн аж ахуйн салбарт зах зээлийн шаардлагад нийцсэн бүтцийн өөрчлөлт хийх /төр хувийн хэвшлийн ХХТ, концессын гэрээ байгуулах замаар/ санал боловсруулж хэрэгжүүлэх

Хүрэх үр дүн: • Дунд хугацааны төсвийн хүрээнд түлш эрчим хүч, дэд бүтэц, нийтийн аж ахуйн салбарт тулгарч буй асуудлыг шийдвэрлэхэд гадаадын болон хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг татаж, төрийн оролцоог 20-30 хувь хүртэл бууруулна

• Уул уурхайн салбарт стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын орд газрын ашиглалтыг эхлүүлнэ.

Хөтөлбөр 3. Мэдээллийн нэгдсэн тогтолцооны дэд бүтцийг сайжруулах Стратегийн зорилго. • Бүсчилсэн хөгжлийн бодлого чиглэлд нийцсэн эдийн засгийн өсөлтийг хангахуйц мэдээлэл, харилцаа холбоо, технологийн сүлжээг хөгжүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Нийгэм эдийн засгийн бүхий л хүрээнд мэдээлэл, шуудан харилцаа холбооны технологи нэвтрүүлэх, мэдээллийн тогтолцоо бий болгох, зөөлөн дэд бүтцийг хөгжүүлэх зэрэг мэдээллийн технологид суурилсан харилцааны зохицуулалтын үйл ажиллагаа, аж ахуйн нэгж байгууллагуудын үйлчилгээ явуулж буй радио давтамжийн зохицуулалтын мэдээллийн тоног төхөөрөмжүүдийг зориулалтын орчинд байршуулан найдвартай ажиллагааг хангах, хяналт тавих чиг үүрэг бүхий Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Төрийн удирдлагын үр нөлөө, төрийн үйлчилгээний чанарыг дээшлүүлэх, мэдээлжсэн нийгмийг байгуулах, мэдээллэлжүүлэлтийн хоцрогдлыг багасгах, мэдээлэл хүртэх тэгш бус байдал, тоон ялгааг арилгах хүрээнд дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд чиглэгдэнэ. Үүнд:

• “Цахим Монгол хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх; • “Бүртгэлийн нэгдсэн тогтолцоо” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх; • “ Шууданг дунд хугацаанд хөгжүүлэх” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх; • “ Мэдээллийн аюулгүй байдлыг хагах үндэсний хөтөлбөр” –ийг хэрэгжүүлэх; • “ Өргөн зурвасын мэдээллийн сүлжээ” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх; • Үйлчлүүлэгчдийн систем бүхий тоног төхөөрөмжийг Дата Төвд байршуулж, үйл ажиллагаа болон үйлчилгээ нь шуурхай тасралтгүй явагдах боломжийг олгох

Хүрэх үр дүн:

• Бүх нийтийг өндөр хурдтай, хямд, хялбар ашиглаж болохуйц мэдээлэл, харилцаа холбооны сүлжээний дэд бүтцээр тэгш, зохистой байдлаар ханган мэдээлэл, харилцаа холбооны сүлжээний аюулгүй ба найдвартай ажиллагаа хангагдана.

• Иргэний ба хүн амын бүртгэл, шилжилт хөдөлгөөний бодит байдлыг тодорхойлж, иргэн, хуулийн этгээд, эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэл, тооллогын талаар нарийвчилсан мэдээ, мэдээлэл нь үнэн зөв, бодитой болно.

• Байгаль цаг агаарын болон онцгой байдлын саатлаас үл хамаарсан, тогтсон хугацаандаа найдвартай хүргэх мэдээллийн технологид суурилсан үйлчилгээг нэмэгдүүлснээр шуудангийн хүртээмж нэмэгдэнэ.

• цахим аюулгүй байдлыг хангах арга хэмжээг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх замаар үндэсний аюулгүй байдал, иргэдийн үндсэн эрх, эрх чөлөөг баталгаажуулна.

• төрийн байгууллага, аж ахуйн нэгж болон нийт айл өрхөд хүртээмжтэй, өртөг багатай, мэдээллийн цогц үйлчилгээг утсан болон утасгүй холбооны технологуудыг ашиглан хүргэснээр нийт улс орны эдийн засгийн өсөлт, хүн амын амьдралын түвшинг сайжруулна.

• Төрийн цахим дата, мэдээллийн технологийг зориулалтын нөхцөлд хадгалах, хамгаалах, хүртээмжтэй байлгах, төрийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээний зангилаа төв болно.

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: Монгол Улсын Засгийн газрын 2010 оны 139 дүгээр тогтоолоор Ази, Номхон далайн

бүсийн шуудан холбооны гүйцэтгэх зөвлөлийн хурлыг 2011 онд Улаанбаатар хотод зохион байгуулахаар шийвдэрлэсэн. Уг хурлыг зохион байгуулахтай холбогдсон зардлыг 2011 оны төсвийн тухай хуульд тусгахаар заасны дагуу зардлыг 73.3 сая төгрөгөөр тооцож тусгасан.

Хөтөлбөрийн уялдаа: Энэ хөтөлбөр нь Ерөнхий сайдын төсвийн багцын мэдээллийн нэгдсэн тогтолцооны дэд бүтэц/мэдээлэл, шуудан харилцаа холбоо, технологи / хөтөлбөртэй харилцан уялдаатай хэрэгжинэ. Хөтөлбөр 5. Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах Стратегийн зорилго:

Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдалд аюул учруулж болзошгүй гадаад, дотоод хүчин зүйлийг тагнуулын аргаар илрүүлэх, урдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох, төрийн эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд мэдээлэх замаар Монгол Улсын үндэсний язгуур ашиг сонирхлыг хамгаалах таатай нөхцлийг бүрдүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Улс орны үндэсний аюулгүй байдлыг тагнуулын аргаар хангах чиг үүрэг бүхий төрийн тусгай байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Үндэсний аюулгүй байдлыг тагнуулын аргаар хагах бодлогыг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн стратегийн төлөвлөлт, бодлогын удирдамж, захиргааны болон мэргэжлийн удирдлага зохицуулалтаар хангах, хэрэгжилтийн явц байдалд нь хяналт- шинжилгээ хийх, үр дүнг үнэлэх, гадаад тагнуул, сөрөх тагнуулын үйл ажиллагаа явуулах, хуулиар харьяалуулсан гэмт хэрэгтэй тэмцэх, үндэсний аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотой асуудлаар мэдээлэл боловсруулж холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд

танилцуулах замаар үйл ажиллагааны эрхэм зорилгод хүрэх тал бүрийн нөхцлийг бүрдүүлэх

Хөтөлбөр 6. Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн нэгдсэн бодлого Стратегийн зорилго:

Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжил, шинэтгэлийн бодлогыг боловсруулах, хэрэгжилтийг хангах замаар эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангах хүн амын амьжиргааны түвшинг тогтвортой дээшлүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн урт, дунд хугацааны төлөвлөлт, хөрөнгө оруулалт, шинэтгэлийн бодлого, төлөвлөлттэй холбоотой байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн бодлого, урт, дунд хугацааны стратеги төлөвлөлт, эдийн засгийн шинэтгэл, инноваци, технологи бүтцийн өөрчлөлийн бодлого, төр хувийн хэвшлийн түншлэлийг хөгжүүлэх, салбар хоорондын уялдааг хангах, хөрөнгө оруулалтын болон бүсчилсэн хөгжлийн бодлогуудыг бодовсруулах, нэгдсэн удирдамжаар хангах, Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, Мянганы хөгжлийн зорилт, Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн биелэлтэд хяналт-шинжилгээ хийх, үнэлгээ өгөх.

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: Нийгэм эдийн засгийн хөгжил, төлөвлөлтийн чиглэлээр УИХ, Засгийн газраас шинээр

гарсан хууль, тогтоомж эрх зүйн актуудыг хэрэгжүүлэх яам, агентлаг, орон нутгийн байгууллага, хувийн хэвшлийн бодлогын уялдааг хангах, хөгжлийн олон талт судалгааны ажлуудыг эхлүүлэх зэргээр хорооны үндсэн үйл ажиллагаа өргөжиж, түүнд шаардагдах зарим зардлыг нэмж төсөвлөх шаардлага гарч байна. Энэ хүрээнд 2011 онд дараах арга хэмжээг шинээр нэмж төлөвлөсөн.

• улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр, орон нутгийн хөгжлийн индекс, хилийн боомт, ашигт малтмалын орд газар, аж үйлдвэрийн цогцолбор байгуулах чиглэлээр нийт 13 аймагт ажиллах томилолтын зардал;

• Монгол улсын эдийн засаг, нийгмийг 2011 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө, Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр, Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолборыг байгуулах зэрэг бүтээн байгуулалттай холбоотой асуудлуудыг олон нийтэд сурталчлах мэдээллэл сурталчилгааны зардал;

• ЗГХЭГазартай хамтран холбогдох яамд агентлаг, аймаг, нийслэлийн ЗДТГ-ын Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн стратеги, төлөвлөлтийн асуудал хариуцсан албан хаагчдын чадавхийг сайжруулах болон Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийн урт, дунд хугацааны төлөвлөлтийг салбарын болон орон нутгийн төлөвлөлттэй уялдуулах сургалт зохион байгуулах зардалд;

• Монгол Улсын хөгжлийн хүрээнд шийдвэрлэх шаардлагатай урт болон богино хугацааны бодлогын оновчтой, үр дүнд суурилсан зөв хувилбаруудыг гаргахад чиглэсэн олон талт судалгааны ажлуудыг холбогдох салбарын эрдэмтэн, судлаачдыг оролцоотойгоор санхүүжүүлэх зэрэг зардлуудыг тус тус нэмж тусгасан.

Хүрэх үр дүн:

• Монгол Улсын эдийн засаг нийгмийг хөгжүүлэх 2012 онд Үндсэн чиглэл, эдийн засаг нийгмийн хөгжлийн 2011-2015 оны тэргүүлэх чиглэлийг боловсруулсан байна.

• Эдийн засгийн бүтцийн шинэтгэлийн бодлого, инноваци, технологийн хөгжлийн баримтлах бодлого, стратегийг боловсруулсан байна.

• Эдийн засгийн тэргүүлэх салбаруудын хөгжлийн уялдааг хангах, улсын хөрөнгө оруулалтын нэгдсэн бодлого, стратеги төлөвлөгөөг боловсруулж, хөрөнгө оруулалтын томоохон төслүүдэд үнэлж, дүгнэх дүн шинжилгээ хийсэн байна.

• Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, Үндсэн чиглэл, Мянганы хөгжлийн зорилт, түүний хэрэгжилтийн явцад хяналт-шинжилгээ хийж, үр дүнд үнэлгээ өгсөн байна.

Хөтөлбөр 7. Цацраг идэвхт ашигт малтмал болон цөмийн энерги ашиглах Стратегийн зорилго:

Цацраг идэвхт ашигт малтмалын судалгаа, эрэл, хайгуул, олборлох, боловсруулах үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэн, экспортын шинэ эх үүсвэрийг бий болгох, цөмийн энерги ашиглах замаар Монгол Улсын эрчим хүчний аюулгүй байдлыг хангах, тогтвортой хөгжлийн нөхцөлийг бүрдүүлэх.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Цацраг идэвхт ашигт малтмал болон цөмийн энерги ашиглах, нөөцийг нэмэгдүүлэхтэй холбогдсон эрэл, хайгуул, судалгааг зохион байгуулах, олборлолт явуулах, цөмийн эрчим хүчний эх үүсвэрийг барих ажлыг хэрэгжүүлэх, цөмийн болон цацрагийн аюулгүй байдлыг хангах, цацраг идэвхт материалыг тээвэрлэх, хаягдлыг боловсруулах, хадгалах, эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил явуулах, өндөр технологийн чиглэлээр мэргэшсэн хүний нөөцийг тусгай хөтөлбөрийн дагуу бэлтгэх чиг үүрэг бүхий Засгийн газрын агентлаг Цөмийн эрчим хүчний агентлагийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна

Хөтөлбөрийн зорилго: Монгол Улсын төрөөс цацраг идэвхт ашигт малтмал болон цөмийн энергийн талаар баримтлах бодлого”, “Цөмийн энергийн тухай хууль”-д заасны дагуу цацраг идэвхт ашигт малтмал болон цөмийн энерги ашиглах, цөмийн технологи нэвтрүүлэх, цөмийн судалгааг хөгжүүлэх, цөмийн болон цацрагийн хамгаалалт, аюулгүй байдлыг хангах, мэргэжлийн хяналт тавих замаар ураны ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах, экологийн хувьд цэвэр, агаарын бохирдолгүй, бага өртгөөр эрчим хүч үйлдвэрлэдэг давуу талтай эрчим хүчний эх үүсвэрийн бий болгох

Хүрэх үр дүн ба гүйцэтгэлийн үзүүлэлт: • Ураны ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж уран олборлоход хөрөнгө оруулах

сонирхол бүхий стратегийн хөрөнгө оруулагчтай хамтран ураны ордыг ашиглах нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Нэгээс дээш улстай хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулж, Мардайн ураны ордыг ашиглаж эхэлнэ

• Цөмийн эрчим хүчний эх үүсвэрийг ашиглах чиглэлээр "Цөмийн эрчим хүчний станц барих газрын сонголтын судалгаа" төслийг үргэлжлүүлж, төслийн гүйцэтгэлийг 40-60 хувьд хүргэнэ. Цөмийн технологи нэвтрүүлэх судалгааны хүрээнд цөмийн технологи өндөр хөгжсөн улсуудтай хамтран ажиллаж энэ чиглэлээр хэрэгжиж байгаа 5 төслийн биелэлтийг 60-85 хувьд хүргэнэ.

• олон улсын жишигт нийцүүлж цацраг идэвхт ашигт малтмал болон цөмийн энерги ашиглах салбарын хууль, эрх зүйн орчинг сайжруулна. Цөмийн энергийн тухай хуулийг

хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд 10-15 стандарт, дүрэм, журам, зааврыг боловсруулан батлуулж, мөрдүүлнэ.

• Цөмийн болон цацрагийн хяналт, цацрагийн хамгаалалт, аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагааг олон улсын түвшинд хүргэхэд дэвшил гарч, хяналт, шинжилгээний лабораторийн чадавхи сайжирна. Цацраг идэвх ашигт малтмал ашиглах болон цацрагтай холбогдсон үйл ажиллагаа явуулж байгаа 80-100 байгууллага, аж ахуйн нэгжид хяналт шалгалт хийж, цацрагийн хамгаалалт, аюулгүй байдлыг хангуулах арга хэмжээ авна. Хүн амын болон мэргэжлийн шарлагын хяналтын хамрах хүрээг 90 хувьд хүргэж, олон улсын стандартын түвшинд үнэлнэ

Хөтөлбөрийн уялдаа: Цацраг идэвхт ашигт малтмал болон цөмийн энерги ашиглах хөтөлбөр нь Шинжлэх ухаан технологи болон Эрдэм шинжилгээ судалгаа хөтөлбөртэй уялдаа холбоотой хэрэгжинэ.

Хөтөлбөр 8. Хүйсийн тэгш байдлыг хангах Стратегийн зорилго:

Жендэрийн тэгш байдлыг хангах асуудлаар үндэсний хэмжээнд бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, хяналтын тогтолцоог бий болгох.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Жендэрийн тэгш байдлыг хангах чиглэлээр зөвлөлдөх, уялдуулан зохицуулах, нөлөөлөх, мэдээллээр хангах, үүсгэл санаачилгыг дэмжих, мониторинг хийж, хяналт тавих үүрэг бүхий үндэсний хороо түүний ажлын албаны үйл ажиллагаа энд хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилго: • Жендэрт суурилсан аливаа алагчлал, хүчирхийллийг зогсооход дэмжлэг үзүүлэх • Жендэрийн тэгш байдлыг хангах замаар ядуурлыг бууруулах • Сайн засаглалыг хөгжүүлэхэд эмэгтэйчүүдийн чадавхи, оролцоог нэмэгдүүлэн

тогтвортой хөгжлийг хангахад чиглэнэ. Хүрэх үр дүн ба гүйцэтгэлийн үзүүлэлт: • Жендерийн тэгш байдлыг хангах үндэсний хөтөлбөрийн хоёр дахь үе шатыг /2010-2012

он/ үргэлжлүүлж, хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн завсрын үнэлгээг хийж, цаг үеийн нөхцөл байдалд тохируулан хөтөлбөрт зарим нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан байна

• Үндэсний хөтөлбөрийг Монгол улсын төрөөс хүн амын хөгжлийн талаар баримтлах бодлого болон Монгол улсад хүний эрхийг хангах үндэсний хөтөлбөр, Эдийн засгийн өсөлтийг дэмжиж ядуурлыг бууруулах стратегийн баримт бичиг, Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтуудтай нийцүүлэн улс орны нийгэм, эдийн засгийн нөөц боломж, хамтын ажиллагааны хүрээнд үе шаттайгаар зохион байгуулна.

• Гэр бүлийн хүчирхийллийн үйлдлийг шуурхай таслан зогсоох нь хохирогчийн аюулгүй байдлыг хангаж, хүчирхийлэл дахин давтагдахаас урьдчилан сэргийлэхэд зохих нөлөө үзүүлэх болно. Хүчирхийлэл бүхий нөхцөлд байгаа хохирогчийг хамгаалах хэрэгцээ шаардлагыг нэн тэргүүнд анхааран үзэж гэр бүлийн хүчирхийллийн уршигт үр дагаврын нэг болох эрүүл мэнд, эрхтэн тогтолцооны бүрэн бүтэн байдал алдагдах, ойр дотны хүмүүсийнхээ гарт амь үрэгдэх явдлаас сэргийлэх нөхцөлийг бүрдүүлнэ.

Хөтөлбөрийн уялдаа: Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх үндэсний хөтөлбөртэй харилцан уялдаж хамгаалах, үйлчилгээ үзүүлэх, урьдчилан сэргийлэх зэрэг үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

5.2.13 МОНГОЛ УЛСЫН ТЭРГҮҮН ШАДАР САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Тэргүүн шадар сайдын төсвийн багцын 2011 оны урсгал зардлыг 15,034.0 сая төгрөгөөр

төлөвлөн батлагдсан нь 2010 оны тодотголоор батлагдсан төсвийн урсгал зардлаас 3,409.5 сая төгрөг буюу 29.3 хувиар нэмэгдсэн байна.

Хүснэгт 5.16 Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөрүүд 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Төсвийн ерөнхийлөн захирагч 7,068.6 11,624.5 15,034.0 100.0% 100.0% 100.0%

Хөтөлбөр 1. Оюуны өмч 197.0 293.8 417.7 2.8% 2.5%

2.8%

Хөтөлбөр 2. Стандартчилал, хэмжилзүй 1,592.3 2,309.3 3,379.0 22.5% 19.6%

22.5%

Хөтөлбөр 3. Өрсөлдөөнийг хянан зохицуулах

180.0 281.4 372.0 2.5% 2.4% 2.5%

Хөтөлбөр 4. Чөлөөт бүс 790.6 1,120.8 1,134.9 11.2% 9.5%

7.6%

Хөтөлбөр 5. Улсын бүртгэл, мэдээлэл 4,308.7 7,773.7 9,730.4 61.0% 66.0%

64.7%

Урьд онтой харьцуулахад төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн эрхлэх асуудлын хүрээнд

хамаарах төсөвт байгууллагуудын тэтгэвэрт гарах албан хаагчдын тоо нэмэгдсэн тул Төрийн албаны тухай хуульд заасны дагуу тэтгэвэрт гарах албан хаагчдад олгох нэг удаагийн тэтгэмжийн зардлыг нэмэгдүүлж 447.2 сая төгрөг тусгав.

Хүснэгт 5.17 Хөтөлбөр, арга хэмжээ ба төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Нийт дүн 7,068.6 11,778.9 15,034.0 100.0% 100.0% 100.0% Хөтөлбөр 1. Оюуны өмч 197.0 293.8 417.7 2.8% 2.5% 2.7%

Оюуны өмчийн эрхийн баталгаажилт 106.9 167.2 238.4 1.5% 1.4% 1.6% Оюуны өмчийн эрхийн хамгаалалт 90.1 126.6 179.3 1.3% 1.1% 1.2%

Хөтөлбөр 2. Стандартчилал, хэмжилзүй 1,592.3 2,309.3 3,379.0 22.5% 19.6% 22.1% Хөтөлбөр 3. Өрсөлдөөнийг хянан зохицуулах 180.0 281.4 372.0 2.5% 2.4% 2.4% Хөтөлбөр 4. Чөлөөт бүс 790.6 1,120.8 1,393.6 11.2% 8.9% 9.0%

Худалдааны чөлөөт бүс 624.4 888.4 930.4 8.8% 7.5% 6.0% Эдийн засгийн чөлөөт бүс 117.7 164.0 258.7 1.7% 1.4% 1.7% Чөлөөт бүсийн ажлын алба 48.5 68.4 204.5 0.7% 0.6% 1.3%

Хөтөлбөр 5. Улсын бүртгэл, мэдээлэл 4,308.7 8,067.4 9,730.4 61.0% 68.5% 63.7% Иргэний бүртгэл мэдээлэл 1,043.3 3,248.6 4,678.5 14.8% 27.6% 30.6% Иргэний бүртгэл 1,043.3 1,475.6 1,980.2 14.8% 12.5% 13.0% Шинэчилсэн бүртгэл/Ухаалаг үнэмлэх 0.0 1,773.0 2,698.3 0.0% 15.1% 17.7%

Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэл 3,265.4 4,525.1 5,051.9 46.2% 38.4% 33.1%

Хөтөлбөр 1. Оюуны өмч Оюуны өмчийн эрхийн баталгаажилт ба эрхийн хамгааллын чиглэлээр хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны урсгал зардлын төсөвт зориулж 2011 онд 417.7 сая төгрөг төлөвлөсөн нь 2010 оны тодотгосон төсвийн урсгал зардалтай харьцуулахад 123.9 сая төгрөг буюу 42.2 хувиар өссөн байна. Стратегийн зорилт:

Патентын тухай хууль, Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хууль, Зохиогчийн эрхийн тухай хууль, Зар сурталчилгааны тухай хуулийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд оюуны өмчийг хамгаалах, ашиглах, эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох, хуулийн хэрэгжилтэнд хяналт тавих

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Шинэ бүтээл, ашигтай загвар, барааны тэмдэг зохиогчийн эрх, бүтээгдэхүүний загвар зэрэг биет бус хөрөнгийг аж үйлдвэрийн болон оюуны өмч болгон бүртгэх, үнэлэх хамгаалахтай холбоотой байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт багтана.

Хөтөлбөрийн зорилт: Оюуны өмчийн салбарын бодлого, урт, дунд, богино хугацааны стратегийг төлөвлөх, төсөл хэрэгжүүлэх, бодлогын удирдамжаар хангах, салбарын дахин инженерчлэлийн арга зүйг боловсруулах, шинэ технологи нэвтрүүлэх

Хүснэгт 5.18. Хөтөлбөрийн бүтэц, төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Хөтөлбөр 1. Оюуны өмч 197.0 293.8 417.7 100.0% 100.0% 100.0% Оюуны өмчийн эрхийн баталгаажилт 106.9 167.2 238.4 54.3% 56.9% 57.1% Оюуны өмчийн эрхийн хамгаалалт 90.1 126.6 179.3 45.7% 43.1% 42.9%

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

БНСУ-ын Засгийн газраас Монгол Улсын Засгийн газарт үзүүлж буй буцалтгүй тусламжийн хүрээнд 2010 оноос “Монгол Улсын Оюуны өмчийн салбарын автоматжуулалт” төслийн хэрэгжүүлж эхэлж байна. Төслийг 2010-2011 онуудад хэрэгжүүлснээр Монгол улс оюуны өмчийн удирдлагын автоматжуулсан иж бүрэн системтэй болох юм. Ингэснээр оюуны өмчийн хувьд мэргэжлийн түвшинд үйлчилгээ үзүүлэх, оюуны өмчийн бүх нийтийн боловсрол олгох, мэдээлэл түгээх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх талаар Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан зорилт хангагдах нөхцөл бүрдэж байна. “Монгол Улсын Оюуны өмчийн салбарын автоматжуулалт” төслийг хэрэгжүүлэхэд Монголын Засгийн газраас гаргах урсгал зардалд зориулж нийт 80.0 сая төгрөг зарцуулна.

Хүснэгт 5.19 Урсгал зардал зориулалтаар, санхүүжүүлэх эх үүсвэр

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөрийн урсгал зардлын зориулалт 2009 гүйц 2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Хөтөлбөр 1. Оюуны өмч 207.5 293.8 417.7 100.0% 100.0% 100.0% Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх 193.9 274.5 417.7 93.4% 93.4% 100.0% Төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааг хангах 13.6 19.3 0.0 6.6% 6.6% 0.0% Санхүүжүүлэх эх үүсвэр

Төсвөөс санхүүжих 207.5 293.8 417.7 100.0% 100.0% 100.0%

Хөтөлбөр 2. Стандарт, хэмжил зүйн баталгаажуулалт

Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний урсгал зардлын төсөвт 2011 онд нийт 3,379.0 сая төгрөг тусгав. Стратегийн зорилт:

Монгол Улсын хөгжлийн стратеги, чиг хандлагад нийцүүлэн улс орон, нийгэм, эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангаж, экспортыг нэмэгдүүлж, үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд стандартчилал, хэмжил зүй, итгэмжлэл, баталгаажуулалт, сорьцын хяналтын бодлогоор дэмжих

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Үндэсний стандарт тогтоох, Засгийн газрын нэрийн өмнөөс тохирлын үнэлгээний байгууллагын итгэмжлэлийг үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлэх, хэмжих хэрэгслийн баталгаажуулалт хийх, сорьцын хяналтыг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Үндэсний бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээний өрсөлдөх чадвар хэрэглээний аюулгүй байдлыг дээшлүүлэх, байгаль экологийн аюулгүй орчинг бүрдүүлэх, хэрэглэгчдийг чанартай, аюулгүй бүтээгдэхүүнээр хангахад стандартчлал, тохирлын үнэлгээгээр дэмжлэг үзүүлэх.

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Стандартчилал хэмжилзүйн газар болон түүний харъяа орон нутгийн хэлтсүүдийн цалин, бараа үйлчилгээний зарим зардлыг сүүлийн 2 жил "царцааж" хянасны улмаас тус салбарын ажилтан, алба хаагчдын цалингийн ангилал, шатлалын өөрчлөлт, зэрэг дэв болон ур чадварын нэмэгдлийг Төрийн албаны хууль тогтоомжид заасны дагуу олгох боломжгүй нөхцөл үүсээд байна.

Иймд цалин, НДШ-ийн зардалд нийт 260.8 сая төгрөг нэмж орон нутаг дахь

стандартчилал хэмжилзүйн газруудын төсөвт тусгав. Мөн энэ салбарын байгууллагуудын ажлын онцлогоос хамаарч орон нутгийн стандарт хэмжилзүйн хэлтсийн байцаагч, мэргэжилтнүүд аймгийнхаа бүх сумдаар жилд 2 удаа тойрч хэмжлийн хэрэгслийг баталгаажуулах, стандартыг мөрдүүлэх чиг үүргээ хэрэгжүүлдэг. Энэхүү арга хэмжээг бүрэн хэрэгжүүлэхэд шаардагдах томилолт, тээвэр шатахуун болон бусад урсгал зардлыг зохих төвшинд төлөвлөж, төсөвт тусгав.

Монгол Улсын зарим стандартыг Европын холбооны стандарттай нийцүүлэх зорилгоор судалгаа шинжилгээ хийх, стандарт нутагшуулах арга хэмжээний зардалд нийт 67.9 сая төгрөг СХЗГ-ын 2011 оны төсөвт тусгав.

Хүснэгт 5.20. Урсгал зардал болон санхүүжүүлэх эх үүсвэр /сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, зориулалтаар 2009 гүйц 2010

төл 2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Хөтөлбөр 2. Стандартчилал 1,631.4 2,309.3 3,379.0 100.0% 100.0% 100.0% Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх 1,563.3 2,212.9 3,190.9 95.8% 95.8% 94.4% Тэтгэвэрт гарч буй төрийн албан хаагчдын тэтгэмж 30.4 43.1 139.0 1.9% 1.9% 4. 1% Олон улсын байгууллагын гишүүны татвар, 37.7 53.4 49.1 2.3% 2.3% 1.5%

хураамж Санхүүжүүлэх эх үүсвэр Төсвөөс санхүүжих 1,631.4 2,309.3 3,178.0 100.0% 100.0% 100.0%

Хөтөлбөр 3. Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах

Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний урсгал зардлын төсвийг 2011 онд 372.0 сая төгрөгөөр төсөвлөв. Стратегийн зорилт:

Зах зээл дээр шударга өрсөлдөөний орчныг бүрдүүлэх, иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд бизнесийн үйл ажиллгагаа эрхлэх таатай орчин, ижил нөхцлийг бий болгох, өрсөлдөөний шударга бус хэлбэрүүдийг хориглох, хязгаарлах, таслан зогсоох арга механизмыг боловсронгуй болгох

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Зах зээл дэх монополь болон давамгай байдалтай байгаа аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаа болон улсын төсвийн худалдан авах ажиллагаа, зар сурталчилгаа, өмч хувьчлал, бараа бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээний чанар зэрэгт хуульд заасны дагуу хяналт тавих, хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Улсын Их Хурлаас 2010 оны 6 дугаар сарын 10-ны өдөр Өрсөлдөөний тухай хуулийг шинэчлэн баталснаар Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрын чиг үүрэгт тендерийн маргаан, өмч хувьчлал, зар сурталчилгаа, хөрөнгийн зах зээл дээр хувьцаат компаниуд нэгдэх, нийлэхтэй холбоотой үйл явц шударга өрсөлдөөний зарчмаар явагдаж байгаа эсэхэд хяналт тавих чиг үүрэг шинээр нэмэгдсэн байна.

Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай хуульд 2008 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдөр

нэмэлт өөрчлөлт орсон, мөн Засгийн газрын 2009 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн 371 дугаар тогтоолоор “Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах үндэсний хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлэх чиг үүргийг тус газар хэрэгжүүлж байна.

Урсгал зардлын 2011 оны төсөвт Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрын

байрны түрээс 12.0 сая төгрөг, мөн хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах чиг үүрэг тус газарт шилжсэнтэй уялдуулан Засгийн газрын тухай хуулийн 19.1-т заасны дагуу гэрээгээр төрийн нэрийн өмнөөс гүйцэтгэх ажилийг санхүүжүүлэхэд зориулан 20 сая төгрөгийг тус байгууллагын төсөвт тусгав.

Тэргүүн шадар сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд дээр дурьдагдсан чиг үүргүүд шинээр

нэмэгдэж байгаа тул ШӨХТГ-ын бүтэц зохион байгуулалт, орон тоонд зохих өөрчлөлтийг оруулах шаардлагатай байна.

Хүснэгт 5.21 Урсгал зардал болон санхүүжүүлэх эх үүсвэр

/сая төгрөгөөр/ 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Хөтөлбөр 3. Өрсөлдөөнийг хянан зохицуулах 180.0 281.4 372.0 100% 100% 100%

Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх 198.8 281.4 372.0 100% 100% 100%

Санхүүжүүлэх эх үүсвэр

Төсвөөс санхүүжих 180.0 281.4 372.0 100% 100% 100%

Хөтөлбөр 4. Чөлөөт бүс

Чөлөөт бүс хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний 2011 онд урсгал зардалд нийт 1,134.9 сая төгрөг төсөвлөв. Стратегийн зорилт:

Монгол Улсын Чөлөөт бүсүүдийг гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагч нарт бизнес эрхлэх таатай нөхцлийг хангасан, орчин үеийн дэвшилтэт техник, технологи нэвтэрсэн, дэд бүтэц бүхий олон улсын нийтлэг зарчмаар хөгжүүлэх эрх зүй, эдийн засгийн таатай орчин бүрдүүлж, улмаар улс орны болон бүс нутгийн хөгжилд чөлөөт бүсийн оруулах үүрэг оролцоог нэмэгдүүлэхэд оршино.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Чөлөөт бүсийн талаар баримтлах бодлого, чиглэлийг тодотгон дүгнэлт гаргах, Монголын чөлөөт бүсүүдийн худалдаа, эдийн засгийн ерөнхий төсөөллийг тооцоолох, зөвлөмж боловсруулах, УИХ, Засгийн газраас чөлөөт бүсийн талаар гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилтэд хяналт тавих чиг үүрэг бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.22 Хөтөлбөрийн бүтэц төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат Хөтөлбөр 4. Чөлөөт бүс 790.6 1,120.8 1,393.6 100.0% 100.0% 100.0%

Худалдааны чөлөөт бүс 624.4 888.4 930.4 79.0% 79.3% 66.5% Эдийн засгийн чөлөөт бүс 117.7 164.0 258.7 14.9% 14.6% 18.7% Чөлөөт бүсийн ажлын алба 48.5 68.4 204.5 6.1% 6.1% 14.8%

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Тэргүүн шадар сайдаас санаачилан 2011 оны 6 дугаар сарын 15-18-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотод "Монгол Улсын чөлөөт бүсүүд ба хөрөнгө оруулалт" сэдэвт Олон улсын хөрөнгө оруулагчдын чуулга уулзалт зохион байгуулахаар төлөвлөсөнтэй холбогдуулан уг чуулга уулзалтыг зохион байгуулах зардалд нийт 117.0 сая төгрөг нэмж төсөвлөв.

Мөн чөлөөт бүсүүдийн бодлого, үйл ажиллагаа, хөрөнгө оруулах боломжийн талаарх

мэдээлэл, сурталчилгааг гадаад болон дотоодын хөрөнгө оруулагч нарт мэдээлэн, сурталчилах үйл ажиллагааг нэгдсэн зохион байгуулалтаар хангах болсонтой холбогдуулан урьд онуудад тус тусдаа төлөвлөгдөж ирсэн гадаад арга хэмжээний зардлыг Чөлөөт бүсийн зөвлөлийн ажлын албаны урсгал зардалд шилжүүлэн тусгав.

Алтанбулаг ХЧБ-ийн захирагчийн 2010 оны 09, 10, 11, 12, 14, 18, 37, 46, 45, 47, 48 2009

оны 133, 134, 135, 136, 138 дугаар захирамжууд гарч гэрээний үүргээ зөрчин газрын төлбөрөө төлөөгүй аж ахуйн нэгжүүдтэй байгуулсан гэрээг цуцалсан байна. Ингэснээр тус чөлөөт бүсийн орлого өмнөх оныхтой харьцуулахад 270 сая төгрөгөөр буурч 320.0 сая төгрөгөөр төлөвлөгдөв.

Алтанбулаг ХЧБ-д 2008-2010 онд өөрийн хөрөнгөөр хийгдэх хөрөнгө оруулалтаар төлөвлөн эхлүүлсэн боловч орлого бүрэн төвлөрөөгүйн улмаас дуусгаагүй болон дууссан боловч санхүүжилт нь хийгдээгүй 2 төсөл арга хэмжээг бүрэн дуусгахад зориулж нийт 245.8 сая төгрөг төсөвт тусгаж, цаашид тус бүсэд хийгдэх хөрөнгө оруулалтыг зөвхөн улсын төсвөөс хийх зарчим баримтлав. Хүрэх үр дүн: • Чөлөөт бүсийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг боловсруулна. • Алтанбулаг худалдааны чөлөөт бүсийн Худалдаа үйлчилгээний цогцолборыг

ашиглалтад оруулж эхний ээлжийн худалдааны эргэлт бий болно. • Замын-Үүд, Цагааннуурын чөлөөт бүсийг байгуулах бэлтгэл ажлыг бүрэн дуусгана. • Монгол улсын чөлөөт бүсүүдэд томоохон хэмжээний хөрөнгө оруулагчдыг татсан

байна.

Хүснэгт 5.23 Хөтөлбөр 4. Урсгал зардал болон санхүүжүүлэх эх үүсвэр /сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, зориулалтаар 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Хөтөлбөр 4. Чөлөөт бүсүүд 791.8 1,120.8 1,393.6 100.0% 100.0% 100.0% Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх 595.7 843.2 1,262.4 75.2% 75.2% 90.5% Дотоодын цэргийн/гэрээт хамгаалалт 196.1 277.6 131.2 24.8% 24.8% 9.5% Санхүүжүүлэх эх үүсвэр 791.8 1,120.8 1,393.6 100.0% 100.0% 100.0%

Өөрийн үйл ажиллагааны орлого 450.0 590.0 320.0 56.8% 52.6% 23.2% Төсвөөс санхүүжих 341.8 530.8 1,073.6 43.2% 47.4% 76.8%

Хөтөлбөр 5. Улсын бүртгэл, мэдээллийн үйл ажиллагаа

Улсын бүртгэл, мэдээллийн үйл ажиллагаа хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой урсгал зардлыг 2011 онд 9,730.4 сая төгрөг байхаар төсөвлөв. Стратегийн зорилт:

Монгол улсад төр иргэнийг холбосон бүртгэлийн нэгдсэн тогтолцоог бий болгох, хөгжүүлэх, шилжит хөдөлгөөнийг хянах, бүртгэл мэдээлэлтэй холбоотой төрийн үйлчилгээг иргэдэд түргэн шуурхай хүргэх, иргэний бүртгэлийн бодит мэдээлэл, эх сурвалж үнэн бодит байдлыг хангахад чиглэгдэнэ.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Иргэний бүртгэл, эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэл, хуулийн этгээдийн бүртгэлийг хэрэгжүүлэх Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар болон орон нутгийн улсын бүртгэлийн хэлтсүүдийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт багтана.

Хүснэгт 5.23 Хөтөлбөрийн бүтэц төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, арга хэмжээ 2009 гүйц 2010 төл 2011 төл

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 төл

Хөтөлбөр 5. Улсын бүртгэл, мэдээлэл 4,308.7 7,773.7 9,730.4 100.0% 100.0% 100.0% Иргэний бүртгэл мэдээлэл 1,043.3 3,248.6 4,678.5 24.2% 41.8% 48.1%

Иргэний бүртгэл 1,043.3 1,475.6 1,980.2 24.2% 19.0% 20.4% Иргэний шинэчилсэн бүртгэл/ухаалаг Үнэмлэх 0.0 1,773.0 2,698.3 0.0% 22.8% 27.7%

Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэл 3,265.4 4,525.1 5,051.9 75.8% 58.2% 51.9%

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

УИХ-ын 2009 оны 100 дугаар тогтоол, мөн Засгийн газрын 2010 оны 3 дугаар тогтоолын дагуу 2010 онд багтаан иргэний шинэчилсэн бүртгэл явуулах, үйл ажиллагаанд шаардагдах нэмэлт зардлыг тухайн оны төсвийн тодотголд тусгуулах замаар иргэний шинэчилсэн бүртгэлийн дэд бүтэц, мэдээллийн санг үүсгэх арга хэмжээ, үйл ажиллагааг амжилттай хэрэгжүүлж байна.

Үүний үр дүнд 2010 оны 9 сарын 15-ны байдлаар нийт иргэдийн 53.4 хувь нь

шинэчилсэн бүртгэлд хамрагдаад байна. Цаашид шинэчилсэн бүртгэлийн мэдээллийн санд тулгуурлан “иргэний ухаалаг үнэмлэх” төслийг эхлүүлэх, ингэснээр иргэн бүрт цахим үнэмлэх олгох, улмаар төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүргэхэд түргэн шуурхай мэдээлэл солилцох, үйлчилгээний чанар, найдвартай байдал дээшлэх боломж хангагдана гэж үзэж байна. Иймд 2011 онд “иргэний ухаалаг үнэмлэх” олгох нэг удаагийн арга хэмжээг зохион байгуулахтай холбоотой урсгал зардалд 2,410.3 сая төгрөгийг шинээр төсөвт нэмж тусгав.

Мөн 2010 онд эхлүүлсэн иргэний шинэчилсэн бүртгэлийн маягт хэвлэхэд принтерийн

хор нь ердийн хэрэглээнээс 3-4 дахин их хор шаардагдаж байгаа болохыг УБЕГ-аас томилогдсон ажлын хэсэг газар дээр нь туршиж, үр дүнг баримтжуулсан байна. Үүнийг харгалзан иргэний шинэчилсэн бүртгэлийг бүрэн дуусгахад нэмж шаардагдах принтерийн хор худалдан авах зардалд нийт 288.0 сая төгргөг 2011 оны төсөвт тусгав.

Иргэний бүртгэлийн шинэ тогтолцоог нэвтрүүлж байгаатай холбогдуулан 21 аймаг,

нийслэлийн 9 дүүргийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийг холбосон мэдээлэл шуурхай дамжуулах "онлайн" сүлжээг ашиглаж байна. Уг сүлжээний мэдээлэл дамжуулах хурдыг 2010 онд 2 дахин нэмэгдүүлсний улмаас холбооны суваг ашигласны хөлс 224.4 сая төгрөгөөр нэмэгдэж нийт 363.9 сая төгрөг төсөвт тусгав.

Тус газрын үндсэн үйл ажиллагаатай холбоотой үйлчилгээ үзүүлсэн иргэдтэй буцаж

холбогдох, иргэдийн баримт бичгийн асуудлаар болон мэдээ, тайлан авах зэрэг яаралтай ажлын шаардлагаар нэгжтэй телефон харилцаа холбоог өргөн ашиглах, улсын бүртгэлийн үнэт цаас, маягтыг шуудангаар зөөвөрлөх зэрэг ажлын онцлог байдлаас шалтгаалан шуудан холбооны зардал хүрэлцэхгүй болж, иргэдийн нууцлал бүхий маягтыг хувийн шугамаар тээвэрлэх, баримт бичиг алдагдах зэрэг хүндрэлтэй байдал учирч байна. Иймд мэдээллийг баталгаатай шуудангаар дамжуулах боломжоор хангахын тулд шуудан, холбооны зардлыг нэмж тусгах шаардлагатай байна.

Хүснэгт 5.24 Хөтөлбөр 5. Урсгал зардал болон санхүүжүүлэх эх үүсвэр

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, зориулалтаар 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гүйц 2010 төл

2011 бат

Хөтөлбөр 5. Улсын бүртгэл, мэдээлэл 4,239.1 7,773.7 9,730.4 100.0% 100.0% 100.0% Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх 2,904.5 4,111.5 5,157.9 68.5% 52.9% 53.0% Иргэний шинэчилсэн бүртгэл, ухаалаг иргэний 0.0 1,773.0 2,698.3 0.0% 22.8% 27.7% Улсын бүртгэлийн мэдээллийн маягт хэвлэх

зардал 1,334.6 1,889.2 1,874.2 31.5% 24.3% 19.3% Санхүүжүүлэх эх үүсвэр 4,239.1 7,773.7 9,730.4 100.0% 100.0% 100.0%

Өөрийн үйл ажиллагааны орлого 0.0 0.0 0.0 0.0% 0.0% 0.0%

Төсвөөс санхүүжих 4,239.1 7,773.7 9,730.4 100.0% 100.0% 100.0% Хүрэх үр дүн

Хөтбөлбөрийг хэрэгжүүлснээр Монгол Улсын Засгийн газрын тэргүүлэх чиглэл “Төр иргэний холбосон бүртгэлийн төгөлдөршил”-ийг хангахад чухал алхам болж, шилжит хөдөлгөөнийг хянах, төрийн үйлчилгээний хүнд суртлыг арилгах, нийгмийн үйлчилгээг иргэдэд түргэн шуурхай хүргэх, иргэний бүртгэлийн бодит мэдээлэл, эх сурвалж үнэн бодит байх ач холбогдолтой юм.

Бүртгэлийн “онлайн” сүлжээний ашиглалтыг сайжруулснаар бүртгэлийн үйл ажиллагааг иргэдэд шуурхай, хүртээмжтэй, үнэн зөв хүрч, мэдээллийн сангийн аюулгүй байдал сайжирч байна.

5.2.14 МОНГОЛ УЛСЫН ШАДАР САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ Монгол улсын шадар сайдын төсвийн багцын 2011 оны 50,006.0 сая төгрөг(улсын

нөөц бүрдүүлэх хөрөнгийн зардал 7,981.7 сая төгрөгийг оруулан тооцвол зарлага нийт 57,987.1 сая төгрөг)-өөр төлөвлөсөн нь 2011 оны суурь төсвийн урсгал зардалтай харьцуулахад 3,420.1 сая төгрөгөөр буюу 7.3 хувиар өсч байна. Харин улсын нөөцийн эх үүсвэр бүрдүүлэх хөрөнгийн зардлыг өмнөх оны суурьтай харьцуулахад 2,281.7 сая төгрөгөөр буюу 40 хувиар нэмэгдэж төсөвт тусгагдлаа.

Хүснэгт 5.25 Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт /сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гүйц 2010 төл

2011 бат

ТӨСВИЙН ЕРӨНХИЙЛӨН ЗАХИРАГЧ 42,856.8 47,201.9 57,987.1 100.0% 100.0% 100.0% Хөтөлбөр 1. Хүүхдийн эрх, хамгаалал, хөгжил 4,522.7 5,009.2 5,390.3 10.6% 10.6% 9.3%

Хүүхдийн төлөө үйл ажиллагааны бодлого, удирдлага 2,018.9 2,187.9 2,415.1 4.7% 4.6% 4.2%

Хүүхдийн хөгжил, төлөвшил 1,477.2 1,664.2 1,735.1 3.4% 3.5% 3.0% Хүүхэд хамгаалал 1,001.9 1,129.6 1,216.2 2.3% 2.4% 2.1% Хяналт, шинжилгээ 24.7 27.4 24.0 0.1% 0.1% 0.0%

Хөтөлбөр 2. Мэргэжлийн хяналт, шалгалт 12,365.4 13,486.6 16,825.3 28.9% 28.6% 29.0% Орон нутгийн мэргэжлийн хяналтын алба 10,454.6 11,384.8 13,784.7 24.4% 24.1% 23.8% Хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн

хяналт, үнэлгээ 1,257.4 1,386.3 2,240.9 2.9% 2.9% 3.9% Мэргэжлийн хяналтын удирдлага,

төлөвлөлт 653.5 715.6 799.7 1.5% 1.5% 1.4% Хөтөлбөр 3. Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх 25,617.6 28,303.1 35,540.2 59.8% 60.0% 61.3%

Гамшгаас уоьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ 3,517.9 4,013.1 4,686.5 8.2% 8.5% 8.1%

Гамшигтай тэмцэх, хор уршгийг арилгах 15,259.5 16,544.3 20,272.3 35.6% 35.1% 35.0% Улсын нөөц бүрдүүлэлт, сэргээн босгох

ажил 6,840.1 7,745.7 10,581.4 16.0% 16.4% 18.2% Хөтөлбөр 4. Олон салбар хамарсан хөгжлийн хөтөлбөр 349.7 381.0 231.2 0.8% 0.8% 0.4%

УИХ-ын ордон барих төслийн нэгж 21.9 41.1 0.0% 0.0% 0.1%

Төрийн албаны тухай хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.2 дахь заалтын дагуу төрийн жинхэнэ албан хаагч өндөр нөсны тэтгэвэрт гарсан тохиолдолд олгодог 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний тэтгэмжийн зардал цалин 30 хувиар нэмэгдсэн, мөн тэтгэвэрт гарах алба хаагчдын тоо нэмэгдсэнээс шалтгаалж төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн харьяа байгууллагуудын тэтгэвэр гарахад олгох нэг удаагийн тэтгэмжийн зардал нийт 443.9 сая төгрөгөөр нэмэгдэж, 1,682.3 сая төгрөгөөр батлагдав.

Хөтөлбөр 1. Хүүхдийн эрхийн хамгаалал, хөгжил

Хөтөлбөрийн хүрээнд 2011 онд хэрэгжүүлэх дэд хөтөлбөр, төсөл арга хэмжээний урсгал зардалд нийт 5,390.3 сая төгрөг төсөвлөв. Энэ нь өмнөх оны түвшинтэй харьцуулахад нийт 381.1 сая төгрөг буюу 7.6 хувиар өсч байна. Стратегийн зорилт:

Хүүхдийн эрхийг хамгаалах, хөгжил оролцоог дэмжих замаар хүүхдийн өнөөгийн болон хэтийн хөгжил, оролцоо, эрх хамгаалалтын тогтолцоог бэхжүүлэх.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Хүүхдийн эрхийн тухай конвенц, үндэсний бодлого, хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангах үүднээс хүүхэдтэй холбогдсон бодлого, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх, зохион байгуулах чиг үүрэг бүхийн Засгийн газрын агентлаг буюу үндэсний зөвлөл түүний орон нутаг дахь салбар нэгжийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.26 Хөтөлбөрийн бүтэц төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл 2011

бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Хөтөлбөр 1. Хүүхдийн эрх, хамгаалал, хөгжил 4,522.7 5,009.2 5,390.3 100.0% 100.0% 100.0% Хүүхдийн төлөө үйл ажиллагааны бодлого,

удирдлага 2,018.9 2,187.9 2,415.1 44.6% 43.7% 44.8% Хүүхдийн хөгжил, төлөвшил 1,477.2 1,664.2 1,735.1 32.7% 33.2% 32.2% Хүүхэд хамгаалал 1,001.9 1,129.6 1,216.2 22.2% 22.6% 22.6% Хяналт, шинжилгээ 24.7 27.4 24.0 0.5% 0.5% 0.4%

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Нийслэлийн Засаг даргын 2009 оны 694 дүгээр захирамжаар “Нийслэлийн хүүхэд залуучуудын ордон”-ы барилгын зарим хэсгийг “Улаанбаатар чуулга”-д эзэмшүүлэхээр шийдвэрлэсэн тул Нийслэлийн Хүүхдийн төлөө газрын эзэмшилд байсан байрны түрээсийн талбай багасч, улмаар тус байгууллагын өөрийн орлогыг 2010 онд батлагдсан түвшинд төвлөрүүлж чадахгүй нөхцөл байдалд хүрч, тус газрын орон тоо, бүтцийг шинэчлэн баталсан байна.

Үүнтэй уялдан нийслэлийн хүүхдийн төлөө газрын түрээсийн орлого буурч байна. Мөн

нийслэлийн Засаг даргын 2010 оны 570 дугаар захирамжаар тус газрын орон тоог 26 болгон бууруулж баталсныг тус тус тооцож, урсгал зардлыг 177.6 сая төгрөг, өөрийн үйл ажиллагаанаас төвлөрүүлэх орлого 16.8 сая төгрөг байхаар тооцож төсвийг батлуулав.

Хүүхдийн эрх хамгаалал хөтөлбөрийн хүрээнд 2011 онд олон нийтийн оролцоонд

түшиглэсэн хүүхэд хамгаалах 4 төвийн үйл ажиллагааны урсгал зардлыг Хүүхдийн төлөө сангаас дэмжин санхүүжүүлж УБ хотын дүүргүүд болон Дорнод аймагт хүүхдийн эрхийг хамгаалах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ. Тус сангийн зардалд нийт 235 сая төгрөг тусгав. Эдгээр 4 төвийг Английн Хүүхдийг ивээх сангаас өмчлөх, эзэмших эрхийг нь Хүүхдийн төлөө үндэсний газарт шилжүүлсэн.

Орон нутгийн хүүхдийн байгууллагуудын үйл ажиллагааны зардлыг төсвөөс

санхүүжүүлдэг, түүний бүтэц зохион байгуулалт, орон тоог тухайн аймаг, нийслэлийн засаг дарга нараас баталж байгаа нь дээр дурьдсан төсвийн хүндрэлтэй асуудлууд үүсэх нөхцөлийг бүрдүүлж байна. Иймд аймаг, нийслэлийн хүүхдийн төлөө газар, хэлтсийн бүтэц, орон тоог боловсронгуй болгож тухайн орон нутгийн хүн ам, хүүхдийн тоо, сумдын тооноос хамааруулан загварчилан тогтоож байх саналыг Хүүхдийн төлөө газраас гаргасан тул түүнийг шийдвэрлүүлэх нь зүйтэй байна.

Хүрэх үр дүн:

Хүүхдийн эрх хамгаалал хөтөлбөрийг 2011-2013 онд хэрэгжүүлснээр НҮБ-ын Хүүхдийн эрхийг хамгааллын талаарх дүгнэлт зөвлөмжийн 80 хувийг хэрэгжүүлэх, Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд үнэлгээ хийх, хүүхдийн хөгжил, оролцооны байгуулллагын үйл ажиллагаанд хамрагдагсдын тоог 10 хувиар нэмэгдүүлэх, хүүхэд хамгааллын үйлчилгээний нэр төрөл нэмгэдэж, түүгээр дамжуулан кейс үйлчилгээ хүртэгчдийг 20 хувиар нэмэгдүүлж, орон нутаг дахь харъяа байгууллагуудын 50 хүртэлх хувьд шинжилгээ үнэлгээ хийж, үр дүнг сайжруулна.

Хөтөлбөр 2. Төрийн хяналт, шалгалт /мэргэжлийн хяналт/ Мэргэжлийн хяналт, шалгалт хөтөлбөрийн хүрээнд 2011 онд хэрэгжүүлэх

бүтээгдэхүүн, арга хэмжээний урсгал зардалд нийт 16,825.3 сая төгрөг төсөвлөв. Үүнээс, орон нутгийн мэргэжлийн хяналтын албадын зардал 13,784.7 сая төгрөг, Хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн хяналт, үнэлгээний урсгал зардалд 2,240.9 сая төгрөг, мэргэжлийн хяналтын удирдлага төлөвлөлтийн аргэ хэмжээнд нийт 799.7 сая төгрөг тус тус төсөвлөв. Стратегийн зорилго:

Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт хуулийг сахиулан, хүний болон нийгмийн тогтвортой хөгжил, бизнес эрхлэх таатай орчинг дэмжиж, иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах, чанартай бүтээгдэхүүн үйлчилгээ хэрэглэх нөхцлийг бүрдүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Хууль тогтоомж, түүнд нийцүүлэн гаргасан эрх зүйн бусад акт, стандарт, норм нормативын хэрэгжилтэд хяналт тавих, аливаа эрсдэл, аюул заналаас урьдчилан сэргийлэх, илэрсэн зөрчлийг таслан зогсоох чиг үүрэг бүхий байгууллага, түүний салбар нэгжийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: эрүүл мэнд,хөдөлмөр нийгмийн хамгаалал, дэд бүтэц, байгаль орчин геологи уул уурхай, хүнс хөдөө аж ахуй, үйлдвэр үйлчилгээ, хилийн боомтын үйл ажиллагаанд мэргэжлийн хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлэх

Хүснэгт 5.27 Хөтөлбөрийн бүтэц төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гүйц 2010 төл

2011 бат

Хөтөлбөр 2. Мэргэжлийн хяналт, шалгалт 12,365.4 13,486.6 16,825.3 100.0% 100.0% 100.0% Орон нутгийн мэргэжлийн хяналтын алба 10,454.6 11,384.8 13,784.7 84.5% 84.4% 81.9% Хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн хяналт,

үнэлгээ 1,257.4 1,386.3 2,240.9 10.2% 10.3% 13.3% Мэргэжлийн хяналтын удирдлага,

төлөвлөлт 653.5 715.6 799.7 5.3% 5.3% 4.8% Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

2011 онд арга хэмжээ шинээр хэрэгжүүлж байгаа болон хууль тогтоомжид орсон өөрчлөлттэй уялдуулан хөтөлбөрийн төсөвт дараах өөрчлөлтүүдийг тусгав. Үүнд:

Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 55.6 –д “Хяналт шалгалтын байгууллага

шинжилгээний дээжийн үнийг төлөх бөгөөд тухайн бүтээгдэхүүний үнийг тодорхойлох аргачлалыг санхүүгийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална. Үнийг тодорхойлохдоо тухайн бүтээгдэхүүний сүүлийн 6 сарын бөөний /зах зээлийн/ үнийг

харгалзана” гэж заасныг үндэслэн лабораторийн шинжилгээнд хамруулах сорьцыг худалдан авахаар тооцоолж байна.

Энэхүү тооцоог сүүлийн гурван жилд шинжилгээнд хамруулсан сорьцын дундаж тоог

үндэслэн бараа бүтээгдэхүүний зах зээлийн жишиг үнийг харгалзан төсвийг хянаж Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын Нэгдсэн төв лаборатори, нийслэл, аймаг орон нутаг дахь лабораториудад 2011 онд сорьцын дээж худалдан авах зардалд нийт 640.9 сая төгрөгөөр тооцож, төсөвт тусгав.

Мөн хуулийн ”55.7-д ”Шинжилгээний дүнгээр дээж нь хууль тогтоомж, стандартад

заасан шаардлагыг хангаагүй, түүнчлэн тухайн бүтээгдэхүүнд давтан шинжилгээ хийсэн, хоол хүнсээр дамжих өвчний дэгдэлт гарсан тохиолдолд шинжилгээний төлбөрийг шалгуулагч этгээдээс гаргуулна.” гэж заасан тул тус байгууллагын өөрийн үйл ажиллагаанаас буюу лабораторийн шинжилгээнээс орох орлогыг бууруулж төсөвлөв. МХЕГ-аас гаргасан судалгаагаар сүүлийн гурван жилд лабораторийн шинжилгээнд хамрагдсан сорьцын дунджаар 10 хувь нь шаардлага хангахгүй үр дүнтэй гарсныг үндэслэн Нэгдсэн төв лабораторийн үйл ажиллагааны орлогыг 372.8 сая төгрөгөөр бууруулж, 41.5 сая төгрөг байхаар төсөвт тусган батлуулав.

Засгийн газрын 2010 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдрийн 34 дүгээр хуралдааны

тэмдэглэлд заасныг үндэслэн БНХАУ-ын буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр МХЕГ-ын Нэгдсэн төв лабораторийн шинэ барилгын ажлыг гүйцэтгэхтэй холбогдуулан Монгол Улсын Засгийн газраас гаргах урсгал зардалд зориулж нийт 118.5 сая төгрөгийг тус байгууллагын 2011 оны төсөвт батлуулав.

“Төрийн хяналт шалгалтын тухай” хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн 5

дугаар зүйлийн 5.6, 9 дүгээр зүйлийн 9.3.3 дахь заалтын дагуу аж ахуйн нэгж, байгууллагад хийх хяналт шалгалтыг үр дүнтэй, системтэй, боловсронгуй болгон сайжруулах, тухайн объект эрсдэлтэй эсэхийг тодорхойлоход субьектив хүчин зүйлийг бууруулах, хяналт шалгалтын ажлыг шуурхай, үр дүнтэй болгох зорилгоор улсын байцаагч нар "хяналтын хуудас" хэрэглэхээр зохицуулагдсан. Иймд мэргэжлийн хяналтын салбарын байгуулллагуудын “хяналтын хуудас” маягт хэвлүүлэх зардалд 60.4 сая төгрөг батлуулав.

Хилийн мэргэжлийн хяналтын албадын орон тоог 2010 оны сүүлийн хагас жилд

нэмэгдүүлж, тэдгээрт олгох хагас жилийн цалинг тооцож 2010 оны төсөвт тусгасан байсан. Иймд 2011 онд дээрх шинээр нэмэгдсэн ажилтнуудын цалинг бүтэн жилээр тооцож төсөвт тусгасны улмаас цалингийн санг суурь түвшингээс 393.7 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлж төсөвт тусгав.

Засгийн газрын 2008-2012 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрийн

2.3.2.1-д тусгагдсаны дагуу Баян-Өлгий, Ховд, Өмнөговь, Дорнод аймгуудын нийт 4 хилийн боомтод тус бүр 1 лаборатори байгуулах зардал, Төв, Увс аймагт МХГ-т лаборатори байгуулах, Өвөрхангай аймгийн Хархорин суманд усны лаборатори байгуулахтай холбогдуулан орон тоог 31, урсгал зардлыг нийт 153.9 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэн батлуулав. Харин МХЕГ-ын Нэгдсэн төв лабораторийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, шинээр байр

ашиглалтад орж байгаатай холбогдуулан орон тоог 38-аар, цалин ба НДШ-д 49.6 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлж төсөвт тусгав. Хүрэх үр дүн:

Төрийн хяналт шалгалт хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр хууль тогтоомжийн хэрэгжилт, стандартын мөрдөлтийг хангуулж, эрсдэлтэй буюу чанар, аюулгүй байдлын шаардлага хангаагүй бараа, бүтээгдэхүүнийг илрүүлэх чадавхийг бий болгох, хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа шалгуулагч этгээдэд ойлгомжтой, ил тод болох, хяналт шалгалтыг хувь хүний нөлөөллөө ангид, адил тэгш, хараат бусаар гүйцэтгэх, хүнд суртал, чирэгдэл буурах нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Иргэд, төрийн бус байгууллагуудын хариуцлага нэмэгдэх, иргэдийн эрүүл, аюулгүй амьдрах соёл дээшилнэ.

Хөтөлбөр 3. Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, гамшигтай тэмцэх Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, гамшигтай тэмцэх үйл ажиллагаа хөтөлбөрийг 2011

онд хэрэгжүүлэх арга хэмжээний нийт зарлага 35,540.2 сая төгрөг, үүнээс урсгал зардалд 27,559.1 сая, улсын нөөцийн эх үүсвэр нэмэгдүүлэх зардалд 7,981.1 сая төгрөг тус тус төсөвлөв. Стратегийн зорилго:

Гамшгийн удирдлагыг боловсронгуй болгож гамшгаас хамгаалах арга хэмжээг иргэдийн оролцоонд тулгуурлан бvх тvвшинд эрч далайцтай, шуурхай хэрэгжvvлж, эмзэг байдал, эрсдэлийг бууруулах замаар vндэсний аюулгvй байдлыг хангахад дэмжлэг vзvvлнэ

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Гамшиг ослын аюулаас хүн ардыг хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх, хор уршгийг арилгах, эмзэг байдал, эрсдлийг бууруулах, нөөц бүрдүүлэх хойшлуулшгүй сэргээн босгох арга хэмжээг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой байгууллага, түүний салбар нэгжийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.28 Хөтөлбөрийн бүтэц төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гүйц 2010 төл

2011 бат

Хөтөлбөр 3. Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх 25,617.6 28,303.1 35,540.21 100.0% 100.0% 100.0%

Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ 3,517.9 4,013.1 5,864.52 13.7% 14.2% 16.5%

Гамшигтай тэмцэх, хор уршгийг арилгах 15,259.5 16,544.3 19,174.56 59.6% 58.5% 54.0% Улсын нөөц бүрдүүлэлт, сэргээн босгох

ажил 6,840.1 7,745.7 10,501.13 26.7% 27.4% 29.5% Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Дэлхий ертөнцийн уур амьсгалын өөрчлөлт, цаг агаарын дулаарал болон хүний зохисгүй үйл ажиллагааны нөлөөллөөр гамшиг ослын цар хүрээ улам бүр нэмэгдэж байна. Манай орны хувьд объектын болон ой хээрийн түймэр, цаг агаарын аюултай үзэгдэл, төрөл бүрийн химийн хортой бодисын хордлого, хүн, мал амьтны гоц халдварт өвчний тархалт, техникийн холбогдолтой томоохон осол тохиолдох зэргээр гамшиг ослын тоо давтамж сүүлийн жилүүдэд эрс нэмэгдэж байна.

Нийт гамшиг ослын 90 хувийг ой хээрийн болон объектын түймэр, үлдэх хувийг байгаль цаг агаарын аюултай үзэгдэл, химийн элдэв төрлийн хорт бодисын хордлого, хүн малын гоц халдварт өвчний тархалт эзэлж байна. Иймд урьдчилан сэргийлэх, гамшигтай тэмцэх үйл ажиллагаа хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжих зарим арга хэмжээний зардлын санхүүжилтийг өөрчлөн тогтоох шаардлагатай байна. Үүнд:

Онцгой байдлын албаны төрийн тусгай болон төрийн үйлчилгээний албан хаагч нийт

бие бүрэлдэхүүнийг 100 хувь дүрэмт хувцас, хөдөлмөр хамгааллын хувцасны хангалт хийх зорилгоор 2009, 2010 он тус бүрт 1,400.0 сая төгрөг нормын хувцасны зардалд төлөвлөж ирсэн. Нормын хувцасны хангалт дунджаар 2 жил тутамд хийгдэн гэж тооцож, 2011 онд нормын хувцасны хангалтын зардлыг 1,342.5 сая төгрөгөөр төсөвт тусгав.

Засгийн газрын 2009 оны 322 дугаар тогтоолыг үндэслэн ОБЕГ-ын даргын 2010 оны

303 дугаар тушаалаар Нийслэлийн Баянзүрх дүүрэг, Дорноговь аймгийн Замын үүд, Айраг сумдад хоёрдугаар зэрэглэлийн гал унтраах 3 анги байгуулах, мөн Засгийн газрын 2010 оны 161 дүгээр тогтоолоор Төв аймгийн Зуунмод суманд өвс тэжээлийн нөөцийн салбар, ОБЕГ-ын даргын 2010 оны 336 дугаар тушаалаар Говь-Алтай аймгийн Баян-Уул сум, Төгрөг сум, Эрдэнэ сум, Дундговь аймгийн Говь-Угтаал сум, Өмнөговь аймгийн Мандал-Овоо, Номгон сум, Увс аймгийн Тэс, Бөхмөрөн сумдад тус бүр нэг буюу нийт 8 Улсын нөөцийн өвс тэжээлийн цэгийг 2011 оны 1 дүгээр сарын 1-ээс байгуулахаар тус тус шийдвэрлсэн тул нийт орон тоо 293, цалингийн сан болон НДШ 1,173.7 сая төгрөгөөр, бараа үйлчилгээний бусад зардал 293.6 сая төгрөгөөр буюу нийт 1,497.3 сая төгрөгөөр урсгал зардлыг нэмэгдүүлж төсөвт тусгав.

Улсын нөөцийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх хөрөнгийн зардалд нийт 7,981.1 сая төгрөг

төсөвлөв. Энэ нь өмнөх оны түвшинтэй харьцуулахад 2,281.1 сая төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Уг хөрөнгийн зардлын улсын төсвөөс санхүүжүүлэх дүн нь 4,500.0 сая төгрөг буюу өмнөх онтой харьцуулахад 3,300.0 сая төгрөгөөр нэмэгдүүллээ.

БНСУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлсэн "Холбоо, мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ"

төслийн үр дүнд цагдаа, онцгой байдал, түргэн тусламжийн үйлчилгээг нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулж Шуурхай удирдлагын төв байгуулахаар болсон тул онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн сайдын багцаас нийт 31 орон тоо, тэдгээр алба хаагчдын цалин болон ЭМД-ын шимтгэлд 268.1 сая, бараа үйлчилгээний бусад зардалд 20.9 сая төгрөг буюу нийт 290.2 сая төгрөгийн урсгал зардлыг Хууль зүй дотоод хэргийн сайдын багцад шилжүүлэв.

Хүрэх үр дүн: Гамшгаас хамгаалах талаар дээр дурдагдсан хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлснээр гамшгийн аюулаас хүн ам, мал амьтан, эд хөрөнгө, хүрээлэн буй орчныг урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах, аврах, хор уршгийг арилгах, сэргээн босгох хүч хэрэгслийн чадавхи, бэлтгэл бэлэн байдал дээшилж эмзэг байдал, эрсдэл буурч улс орны эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийг хангахад бодит дэмжлэг болно.

Хөтөлбөр 4. Олон салбар хариуцсан хөгжлийн хөтөлбөр Хөтөлбөрийн 2011 оны төсвийг нийт 231.2 сая төгрөгөөр төсөвлөв.

Стратеийн зорилго.

Монгол улсын бүсчилэн хөгжүүлэх эрх зүйн болоод эдийн засгийн тогтолцоог бий болгох

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Бүсийн тулгуур төвүүдийн зөвлөл, Улсын Их Хурлын ордон барих төсөл хэрэгжүүлэх нэгжийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.29 Хөтөлбөрийн урсгал зардал болон санхүүжүүлэх эх үүсвэр

/сая төгрөгөөр/

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Өөрчлөлт 2009 онтой харьцуулсан

2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Хөтөлбөр 4. Олон салбар хамарсан хөгжлийн хөтөлбөр 349.7 402.9 231.2 0.0% 9.0% -52.9%

Байгууллагын үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх 349.7 402.9 231.2 0.0% 9.0% -52.9% Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Тянжин дахь Улаанбаатар төлөөлөгчийн газрын урсгал зардлыг Шадар сайдын төсвийн багцад 2010 онд тусган баталж байсныг өөрчилж Төрийн өмчийн хороонд харьяалуулахаар тооцож, шилжүүлэн батлуулсан тул уг хөтөлбөрийн зардал буурч байна.

Бүсчилсэн хөгжлийн тулгуур төвүүдийн үйл ажиллагааг идэвхижүүлэх зорилгоор

бүсийн үндэсний хороо болон бүсийн зөвлөлийн ажлын албадын урсгал зардлыг нэмэгдүүлж 190.1 сая төгрөг, Засгийн газрын 2010 оны 9 дүгээр тогтоолд заасны дагуу Монгол Улсын Засгийн газар, Арабын эдийн засгийн хөгжлийн Кувейтийн сан хооронд байгуулсан гэрээний дагуу хэрэгжиж байгаа Улсын Их Хурлын ордон барих төслийг хэрэгжүүлэх нэгжийг 2010 оны 2 дугаар сарын 14-нд байгуулсан тул тус нэгжийн 2011 оны үйл ажиллагааны урсгал зардлын төсвийг өмнөх оны түвшинд буюу 41.1 сая төгрөг тус тус батлуулав. 5.2.15 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ХЭРЭГ ЭРХЛЭХ ГАЗРЫН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргын урсгал төсвийн багцын хэмжээ 2011 онд

10786.0 сая төгрөг болж, 2010 оны тодотгосон төсвөөс 2473.8 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна.

Хүснэгт 5.30 Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт /сая төгрөгөөр/

2009 гүйц

2010 төл 2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011

бат

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ХЭРЭГ ЭРХЛЭХ ГАЗРЫН ДАРГА 5,248.7 8,312.2 10,786.0 100.0 100.0 100.0

Хөтөлбөр 1.Гүйцэтгэх засаглалын удирдлага, тэдгээрийн ажлын алба 1,273.8 3,340.3 3,640.3 24.3 40.2 33.7

Хөтөлбөр 2.Төрийн нийтлэг үйлчилгээ 2,453.4 2,974.5 3,373.3 46.7 35.8 31.3 Хөтөлбөр 3.Төрийн захиргааны албан хаагчдын сургалт, мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх 1,521.4 1,938.5 2,272.5 29.0 23.3 21.1

Хөтөлбөр 4.Тусгай сан, ангилагдаагүй нөөц 0.0 0.0 1,500.0 0.0 0.0 13.9

Тэмдэглэлт ой 0.0 0.0 1,500.0 0.0 0.0 10.2

Хөтөлбөр 5.Олборлолт, уул уурхай 0.0 58.8 0.0 0.0 0.7 0.0

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Хилийн чанадад амьдарч буй Монгол улсын иргэн, хуулийн этгээдтэй хамтран ажиллах асуудал эрхэлсэн орон тооны бус зөвлөлийн үйл ажиллагааны зардал болон хилийн чанадад амьдарч буй Монгол улсын иргэн, хуулийн этгээдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, хамтран ажиллах, эх орондоо эргэн ирэх, улс орны бүтээн байгуулалтад хувь нэмэр оруулахыг дэмжих чиглэлээр уг зардалд нийт 200.0 сая төгрөг төлөвлөн Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын төсвийн багцад тусгав.

“Яам болон аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, Засаг даргын тамгын газрын үйл

ажиллагаанд хяналт-шинжилгээ хийх, үр дүнг үнэлэх журам” 2010 оны Засгийн газрын 11 дүгээр тогтоолоор шинэчлэгдэн батлагдсантай холбогдон шагнал урамшуулалын зардалд 89.0 сая төгрөг нэмж тусгав. Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ой, Хүннү гүрний 2220 жилийн ой арга хэмжээнд зориулан 1.5 тэрбум төгрөгийг Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргын төсвийн багцад шинээр нэмж тусгасан.

Хөтөлбөр 1. Гүйцэтгэх засаглалын удирдлага, тэдгээрийн ажлын алба Стратегийн зорилго:

Шилдэг,өндөр мэргэшлийн, цаг үеэ олсон зөвлөгөө, бүх талын дэмжлэгээр Ерөнхий сайд Танхимыг шуурхай хангах, Засгийн газрын үр нөлөөтэй, үр ашигтай, тасралтгүй, хэвийн жигд ажиллагааны таатай орчин бүрдүүлэх.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Засгийн газрын vйл ажиллагааны тэргvvлэх чиглэл, Засгийн газрын vйл ажиллагааны хөтөлбөр, Засгийн газрын зорилт, чиг vvргийг хэрэгжvvлэхэд нь Ерөнхий сайд, түүний Засгийн газрын танхимын үйл ажиллагаанд зөвлөгөө, дэмжлэг үзүүлэх, гүйцэтгэх засаглалын яамд, нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг удирдан зохицуулах чиг үүрэг бүхий Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: • Засгийн газрын үйл ажиллагааны тэргүүлэх чиглэл, хөтөлбөр, зорилт, чиг үүргийг

хэрэгжүүлэх болон Танхимын шийдвэрийг боловсруулан гаргахад Ерөнхий сайд, Танхимын үйл ажиллагаанд бүх талын зөвлөгөө, дэмжлэг үзүүлэх, Засгийн газрын хуралдаанаас гарсан шийдвэрийн биелэлтийг зохион байгуулах;

• Засгийн газрын үйл ажиллагааны тэргүүлэх чиглэл, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд яам, Засгийн газрын агентлагийн үйл ажиллагааг төвлөрүүлэх, бодлогын удирдамж, төрийн захиргааны нэгдсэн удирдлагаар хангах, хэрэгжилтийг зохицуулах, хяналт, шалгалт хийх, мэдээлэх, үр дүнгийн үнэлгээг зохион байгуулах;

• Төрийн захиргааны төв, нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг нийтлэг зорилтод чиглүүлэн зохицуулах, нутгийн захиргааны болон өөрөө удирдах байгууллагаас бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд зохион байгуулалтын болон аргачилсан туслалцаа үзүүлж, тэдгээрийн бие даасан ажиллагааг хангах арга хэмжээ авах, аймаг, нийслэлийн Засаг даргын бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж байгаа байдалд хяналт, шалгалт хийж, тэдгээрийн үйл ажиллагааг нэгдсэн удирдлагаар хангах.

Хүрэх үр дүн: Засгийн газрын стратегийн удирдлага, төлөвлөлт, Засгийн газрын vйл ажиллагааны зохицуулалт, бодлого, төсвийн зарцуулалтын тэнцвэр, харилцан уялдаа холбоог хангаж зохистой удирдана.

Хөтөлбөр 2. Төрийн нийтлэг үйлчилгээ Стратегийн зорилго:

Төр, засгийн төв байгууллага болон хэрэглэгчдэд хуулиар тогтоосон зорилт, чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд нь шаардагдах таатай орчин, нөхцөлийг, олон улсын чанар стандартын түвшинд хүрсэн нийтлэг үйлчилгээ үзүүлэх замаар бүрдүүлэх.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Төр засгийн төв байгууллагуудын байр ашиглалт, автобааз, амралт үйлчилгээний цогцолбор, хэвлэх үйлдвэрийн үйл ажиллагааг нэгдсэн байдлаар удирдан зохицуулах чиг үүрэг бүхий Төр, засгийн аж ахуйг эрхлэх газрын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: • Засгийн газрын нийтлэг үйлчилгээний бодлого зорилтыг хэрэгжүүлэх ажлыг нэгдсэн

удирдлага, зохицуулалтаар хангах. • Хэрэглэгч үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх нийтлэг үйлчилгээг олон улсын чанар стандартын

шаардлагын түвшинд зохион байгуулж, хэрэгжүүлэх. • Төр, засгийн төв байгууллагуудын барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээний

засвар үйлчилгээ, хэвийн ажиллагааг баталгаатай хангах. • Төр, засгийн төв байгууллагууд, хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн нийтлэг

үйлчилгээний эцсийн үр дүнг санхүүжүүлэхэд төсөв, санхүү, нягтлан бодох бүртгэл, хүний нөөцийн удирдлага, дотоод хяналтын оновчтой механизмыг бүрдүүлэх.

Хүрэх үр дүн ба гүйцэтгэлийн үзүүлэлт: • Нийлүүлэх бүтээгдэхүүн, нийтлэг ажил үйлчилгээ нь олон улсын ISO 9001:2000

стандартыг ханган биелүүлсэн байх • Ажлын байрны эрүүл ахуйн шаардлагыг бүрэн хангах, тохижилтыг сайжруулах,

ажилтан албан хаагчдын аюулгүй байдлыг хангасан байх Хөтөлбөр 3. Төрийн захиргааны албан хаагчдын сургалт, мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх үйл ажиллагаа Стратегийн зорилго:

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Төр, нийгэм, бизнесийн удирдлагаар дээд боловсролын зэрэг олгох, мэргэшүүлэх, дахин мэргэшүүлэх сургалтын үйлчилгээ, удирдахуйн ухаан, бодлогын шинжлэх ухааны онолын болон хавсарга судалгааны ажил эрхэлж, төр, бизнес, нийгэм, нутгийн удирдлагын чиглэлээр эрдэм шинжилгээний бүтээл туурвих, судалгааны бүтээгдэхүүн нийлүүлэх үйл ажиллагаа энэхүү хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: • Сургалтын үйлчлүүлэгч байгууллага, хэрэглэгчийн хэрэгцээнд нийцүүлэх,

чанаржуулах; • Төрийн албан хаагчдын сургалтын хэрэгцээнд тулгуурлан зайны сургалт, зорилтод

модуль, сургалтыг өргөжүүлэх; • Гадаадын түншлэгч их, дээд сургуулиудтай хамтран менежментийн чиглэлээр магистр,

бакалаврын сургалтыг олон улсын түвшинг хангахуйцаар явуулах; • Судалгааны ажлын онол арга зүйн үндэслэлийг сайжруулж, практикт нэвтрэх

боломжийг нэмэгдүүлэх; • Төв, орон нутгийн төрийн байгууллага, төрийн бус болон бизнесийн байгууллагын

захиалгаар мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх ажлыг эрчимжүүлж, үр ашгийг дээшлүүлэх; • Сонсогчдын суралцах таатай орчинг бүрдүүлэх.

Хүрэх үр дүн ба гүйцэтгэлийн үзүүлэлт: • Төр, бизнесийн удирдлага, удирдахуйн ухааны чиглэлээр мэргэшсэн доктор, магистр,

бакалаврын зэрэгтэй боловсон хүчин бэлтгэнэ. • Төрийн захиргааны удирдлагаар мэргэшсэн менежер бэлтгэгдэнэ. • Төрийн албан хаагчдын сургалтын хэрэгцээнд тулгуурлан зайны сургалт, зорилтот,

модуль сургалтыг өргөжүүлж, төрийн албан хаагчдыг захиалагчийн санал болгосон чиглэлээр мэргэшүүлнэ.

• Судалгааны ажлын онол, арга зүйн үндэслэлийг сайжруулж, практикт нэвтрэх боломжийг нэмэгдүүлж, төрийн бодлогын баримт бичгүүд, тэдгээрийн хэрэгжилтэнд шинжлэх ухааны үндэслэл болж чадахуйц хэмжээнд гүйцэтгэнэ.

 

 

5.2.16 ҮНДЭСНИЙ АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫН ЗӨВЛӨЛИЙН НАРИЙН БИЧГИЙН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах төрийн нэгдмэл бодлого боловсруулах үйл ажиллагаа болон түүнийг хэрэгжүүлэх явдлыг уялдуулан зохицуулах, энэхүү зохицуулалт нь хэрхэн хангагдаж байгаад хяналт тавих, Зөвлөлийн хэвийн үйл ажиллагаа явуулах нөхцөл, бололцоогоор хангах чиглэлээр Үндэсний Аюулгүйн Байдлын Зөвлөлийн ерөнхий хөтөлбөрийг тодорхойлон 2011 оны төсөвт тусгав.

Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй Байдлын Зөвлөлийн Нарийн бичгийн даргын 2011

оны төсвийн урсгал зардал 955.8 сая төгрөг байхаар төсөвлөлөө. 5.2.17 МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Монгол Улсын үндсэн хуулийн цэцийн 2011 оны төсвийн урсгал зардлыг 371.7 сая төгрөг байхаар төлөвлөлөө. Төрийн албан хаагчдын цалин хөлсийг 30 хувиар нэмэгдүүлж байгаатай холбогдож цалин хөлсний зардал 40.4 сая төгрөгөөр нэмэгдсэн дүнтэй байна.

Хүснэгт 5.31 Хөтөлбөрийн урсгал зардал болон санхүүжүүлэх эх үүсвэр

/сая төгрөгөөр/

2009 2010 2011 2010/11

зөрүү хувь А. Цалин хөлс 135.5 191.9 232.3 40.4 121.1 Б. Бусад урсгал зардлын нөөц 102.5 142.7 139.4 -3.3 97.7 Нийт урсгал зардал 238.1 334.6 371.7 37.1 111.1 Санхүүжүүлэх эх үүсвэр 238.1 334.6 371.7 37.1 111.1 төсвөөс 238.1 334.6 371.7 37.1 111.1

Хөтөлбөр: Үндсэн хуулийн биелэлтэд дээд хяналт тавих Стратегийн зорилго:

Үндсэн хуульд захирагдан бусдаас хараат бус байж, гишүүдийн тэгш эрхийн үндсэн дээр, асуудлыг бүх талаас нь бүрэн гүйцэд, бодитой хянан шалгаж шударга шийдвэрлэн, үйл ажиллагаагаа ил, тодоор явуулах

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт, зорилт: Үндсэн хуулийг аливаа зөрчлөөс сэргийлэх, гарсан зөрчлийг таслан зогсоож, маргааныг магадлан шийдвэрлэх үндсэн үйл ажиллагаа болон холбогдох мэдээлэл, лавламж судалгаа хийх, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх зэргээр үндсэн хуулийн цэцийн үйл ажиллагааг хэвийн явуулахад шаардагдах бүхий л туслалцаагаар хангах чиг үүрэг бүхий ажлын албаны үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүрэх үр дүн: Монгол Улсад ардчилсан засаглал бэхжиж, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн хараат бус ажиллах хуулийн заалт хэрэгжиж, Үндсэн хуулийн заалтыг зөрчсөн маргааныг шийдвэрлэх асуудал боловсронгуй болно. Хүснэгт 5.32 ТЕЗ-ийн хөтөлбөрийн бүтэц ба урсгал зардлын төсөв

/сая төгрөгөөр/

2011 төсөв Нийт төсөвт эзлэх хувь

Хөтөлбөр . Үндсэн хуулийн биелэлтэд дээд хяналт тавих 371.7 100

-Цэцийн үйл ажиллагаа 202.2 54.4 -Цэцийн үйл ажиллагааг дэмжих үйлчилгээ 169.5 45.6

5.2.18 ШҮҮХИЙН ЕРӨНХИЙ ЗӨВЛӨЛИЙН ДАРГЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2011 оны урсгал зардал 11,624.4 сая төгрөгөөр төсөвлөгдлөө.

Хүснэгт 5.34 Хөтөлбөрийн урсгал зардал болон санхүүжүүлэх эх үүсвэр /сая төгрөгөөр/

2009 2010 2011 2010/11

зөрүү хувь А. Цалин хөлс 6412.8 6865 8281.4 1416.4 120.6 Б. Бусад урсгал зардлын нөөц 2397.6 2934.3 3343.0 408.7 113.9 Нийт урсгал зардал 8810.4 9799.3 11624.4 1825.1 118.6 Санхүүжүүлэх эх үүсвэр 8810.4 9799.3 11624.4 1825.1 118.6

туслах үйл ажиллагааны орлогоос 0.0 10.0 10.0 0.0 100.0 Төсвөөс 8810.4 9789.3 11614.4 1825.1 118.6

Хөтөлбөр: Шүүхийн бие даасан хараат бус байдлыг хангах Стратегийн зорилт

Шүүгчийн хараат бус, шүүхийн бие даасан байдлыг хангах зорилгоор шүүх, шүүгчийн шүүн таслах ажиллагаанд оролцохгүйгээр, хуульчдаас шүүгчийг шилж сонгох, эрх ашгийг нь хамгаалаж, шүүхийг бие даан ажиллах нөхцлөөр хангах

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Бүх шатны шүүхийн удирдлага, зохион байгуулалт, захиргааны үйл ажиллагаатай холбоотой асуудлыг улсын хэмжээнд нэгтгэн судалж асуудал боловсруулан төрийн бусад эрх мэдлийг хэрэгжүүлж байгаа засаглалын байгууллагуудтай харилцдаг хамтын удирдлагын орон тооны бус байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: • Хууль, шүүхийн өмнө төр, иргэн, байгууллагын эрх тэгш байдлыг хангах,

тэдгээрийн зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах. • Шүүн таслах үйл ажиллагааг хараат бус, хариуцлага хүлээдэг, мэдрэмжтэй,

шударга, хүртээмжтэй хэрэгжүүлэх, • Хэргийг хуульд заасан хугацаанд шуурхай, шударга хянан шийдвэрлэх талаар

зохион байгуулалтын арга хэмжээ авах • Шүүхийн сургалтын тогтолцоог олон улсын стандартад нийцүүлэх

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: • Шүүн таслах ажиллагааг ард иргэдэд ойр дөт сумдуудад нүүдэллэн ажиллах нөхцлөөр

тасралтгүй хангах шаардлагатай байгааг үндэслэн дотоод албан томилолтын зардлыг 180,0 сая төгрөг төсөвлөлөө.

• Шатахууны үнийн өсөлт, шүүх, шүүгчийн нүүдэллэн ажиллах байдлыг харгалзан тээвэр шатахууны зардалд 196,4 сая төгрөг тусгалаа.

• Бүсчилсэн хөгжлийн төв орон нутгийн 7 аймгийн шүүхэд АНУ-ын ОУХА-ын санхүүжилтээр Муж улсуудын Шүүхийн үндэсний төвөөс хэрэгжүүлж буй Шүүх эрх мэдэл шинэтгэл хөтөлбөрийн хүрээнд видео зөвлөгөөний системийг байгуулсан, орон нутгийн шүүхүүдээс хяналтын шатны шүүхэд баталгаат шуудангаар хэргүүдийг ирүүлэх зардлыг Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл хариуцах болсонтой холбогдуулан интернетийн болон холбооны зардал нэмэгдэж байгаагаас үүдэн 239,1 сая төгрөг шуудан холбооны зардалд төсөвлөв.

• Шүүхээр шийдвэрлэгдэж буй ээдрээ, маргаантай, олон нэхэмжлэгч, хариуцагчтай хэргүүд нэмэгдсэнтэй холбогдуулан 2011 оны бичиг хэргийн зардлыг 201,6 сая төгрөгөөр төсөвлөлөө.

• Шүүгч, шүүхийн байгууллагын сургалтын нэгдсэн хөтөлбөр төлөвлөгөө батлагдаж, Аймгийн шүүхийн Ерөнхий шүүгч, Тамгын хэлтэс, албаны дарга, нягтлан бодогч нарын сургалт, семинар, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга, мэдээлэл, лавлагааны ажилтнуудын сургалтыг жил бүр зохион байгуулж байгаатай холбогдуулан сургалтын зардалд 33,0 сая төгрөг тусгалаа.

• Аймаг, нийслэл, нийслэлийн захиргааны хэргийн шүүх, дүүргийн болон сум дундын шүүхүүдийн барилга, автомашин, компъютер, техник хэрэгслийн урсгал засварын зардалд 242,6 сая төгрөг төсөвлөлөө

Анхан шатны шүүх

Эрүүгийн хэрэг: “Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль”-д заасны дагуу шүүхэд хэрэг хүлээн авах, яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх, шүүх хуралдааны бэлтгэл ажил хангах, шүүх хуралдааныг явуулах, хэргийг анхан шатны журмаар хянан шийдвэрлэсний дараа хийгдэх дараагийн ажиллагааг бүрэн дуусгах хүртэл бүх ажиллагаа энд хамаарах бөгөөд нийт урсгал зардлын 10,3 хувийг эзэлж байна.

Иргэний хэрэг: “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль”-д заасны дагуу шүүхэд хэрэг, нэхэмжлэл, гомдол, хүсэлтийг хүлээн авах, шүүх хуралдаанд бэлтгэх, шүүх хуралдааныг явуулах, хэргийг анхан шатны шүүхийн журмаар хянан шийдвэрлэсний дараа хийгдэх ажиллагааг бүрэн дуусгах хүртэл бүх ажиллагаа энд хамаарах бөгөөд бөгөөд нийт урсгал зардлын 28,4 хувийг эзэлж байгаа болно.

Захиргааны хэрэг: “Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль” болон “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль”-д заасны дагуу захиргааны хэргийн шүүхэд хэрэг, нэхэмжлэл, гомдол, хүсэлтийг хүлээн авах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулах, шүүх хуралдаанд бэлтгэх, шүүх хуралдаанаар хэрэг хянан шийдвэрлэх, хэргийг анхан шатны шүүхийн журмаар хянан шийдвэрлэсний дараа хийгдэх ажилбаруудыг бүрэн дуусгах хүртэл бүх ажиллагаа энд хамаарах бөгөөд нийт урсгал зардлын 8,5 хувийг эзэлж байна.

Захиргааны зөрчил болон шийдвэрлэх бусад асуудал: “Эрүүгийн байцаан шийтгэх тухай хууль”, “Захиргааны зөрчлийн тухай хууль” болон “ Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хууль”-д заасны дагуу захиргааны зөрчлийн асуудал, сэжигтэнийг албадан саатуулах, баривчлах зөвшөөрөл олгох, цагдан хорих зөвшөөрөл олгох, хорих ял эдлэхээс хугацаанаас нь өмнө тэнсэн суллах тухай, захиргааны зөрчлийн талаар арга хэмжээ авах бүх ажиллагаа энд хамаарах бөгөөд нийт урсгал зардлын 8,5 хувийг эзэлж байгаа болно.

Давж заалдах шатны шүүх

Эрүүгийн хэрэг “Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль”-д заасны дагуу Анхан шатны шүүхээс давж заалдах журмаар хянуулахаар ирүүлсэн хэргүүдийг хүлээн авах, шүүх хуралдааны бэлтгэл ажил хангах, шүүх хуралдааныг явуулах, хэргийг давж заалдах шатны журмаар хянан шийдвэрлэсний дараа хийгдэх дараагийн ажиллагааг бүрэн дуусгах хүртэл бүх ажиллагаа энд хамаарах бөгөөд нийт урсгал зардлын 6,2 хувийг эзэлж байна.

Иргэний хэрэг: “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль”-д заасны дагуу

Анхан шатны шүүхээс давж заалдах журмаар хянуулахаар ирүүлсэн хэргүүдийг хүлээн авах, шүүх хуралдаанд бэлтгэх, шүүх хуралдааныг явуулах, хэргийг давж заалдах шатны шүүхийн журмаар хянан шийдвэрлэсний дараа хийгдэх ажиллагааг бүрэн дуусгах хүртэл бүх энд хамаарах бөгөөд нийт урсгал зардлын 5,1 хувийг эзэлж байгаа болно.

Захиргааны хэрэг: “Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль” болон “Иргэний

хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль”-д заасны дагуу Анхан шатны шүүхээс давж заалдах журмаар хянуулахаар ирүүлсэн хэргүүдийг хүлээн авах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулах, шүүх хуралдаанд бэлтгэх, шүүх хуралдаанаар хэрэг хянан шийдвэрлэх, хэргийг давж заалдах шатны шүүхийн журмаар хянан шийдвэрлэсний дараа хийгдэх ажилбаруудыг бүрэн дуусгах хүртэл бүх ажиллагаа энд хамаарах бөгөөд нийт урсгал зардлын 1.2 хувийг эзэлж байна.

Шүүхийн бие даасан хараат бус байдлыг хангах үйл ажиллагаа

Орон нутгийн шүүхийн хэвийн ажиллах нөхцлийг хангах болон захиргааны удирдлагаар хангах: Шүүн таслах үйл ажиллагааг хараат бус, хариуцлага хүлээдэг, мэдрэмжтэй, шударга, хүртээмжтэй, бүтээмжтэй хэрэгжүүлэн анхан болон давж заалдах шатны шүүхэд эрүү, иргэн, захиргааны хэргийн хөдөлгөөн буюу шүүхэд хэрэг, нэхэмжлэл, гомдол, хүсэлтийг хүлээн авах, шүүх хуралдаанд бэлтгэх, шүүх хуралдааныг явуулах, хэргийг хянан шийдвэрлэсний дараа гүйцэтгэх, зохион байгуулах, зохицуулах, үйл ажиллагааг хэвийн явуулахад шаардлагатай нөхцөлөөр

хангах, уг ажиллагаанд тавих хяналтыг хэрэгжүүлэхэд . Нийт урсгал зардлын 28,9 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд 2010 оноос 705,2 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байгаа болно.

Аймаг, нийслэл болон НЗХШ, сум, сум дундын шүүхүүдийн хэвийн ажиллах нөхцлийг

хангах болон захиргааны удирдлагаар хангах: Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлөөс хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг бодит үр дүнд хүргэх, шүүн таслах болон зохион байгуулалтын ажлын тогтолцоог шуурхай байлгах үүднээс техникийн болон мэдээллийн хэрэгслээр хангах, шүүх, шүүгчийн хэвийн ажиллах нөхцлийг хангах зорилгоор материаллаг хангамжийг сайжруулах, урамшуулах, тасралтгүй ажиллагаагаар хангах, шүүхийн шүүн таслах үйл ажиллагааны бие даасан, шүүгчийн хараат бус байх нөхцлийг бэхжүүлэх үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд чиглэгдсэн болно. Нийт урсгал зардлын 2.4 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд өмнөх оноос 58,6 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байгаа болно.

Хүрэх үр дүн: • Шүүхээс гарах эрхзүйн актын чанар, үр нөлөө сайжирч, нийгэмд ардчилал, шударга ёс

тогтооход шийдвэрлэх нөлөө үзүүлдэг болсон байх • Шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдал нь бүс нутагтаа тэргүүлэх төвшинд

хүрсэн улсын нэг болох • Шүүхийн байгууллагын ажилтнууд хуулийг нэг мөр зөв хэрэглэх, шинээр батлагдсан

хууль, хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг цаг алдалгүй хүлээн авч, хэрэгжүүлдэг тогтолцоог бүрдүүлснээр шүүхийн үйлчилгээ сайжирна.

• Шүүгч, ажилтнуудын хариуцлага, ёс зүй дээшилснээр шүүхэд итгэх иргэдийн итгэл нэмэгдсэн байна.

5.2.19 САНГИЙН САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Монгол улсын Сангийн сайдын урсгал төсвийн багцын хэмжээг 2011 онд 199.3 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөж байна. Сангийн сайдын төсвийн багцын 2011 оны төсөв нь улс орны эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн стратеги, үндсэн чиглэл, эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангах, эдийн засаг, санхүү, төсвийн удирдлагын чадавхийг бэхжүүлж, бүтэц, үйл ажиллагааг өөрчлөн сайжруулах, улс орны хөгжлийн ерөнхий чиг хандлага, стратегитай уялдуулсан төсөв, санхүү, татвар, гааль, хөрөнгө оруулалтын бодлого, удирдлага, зохицуулалтаар хангахад чиглэгдэж байна.

Хүснэгт 5.39 Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

2009 гїйц 2010 төл 2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гїйц

2010 төл

2011 бат

САНГИЙН САЙД 186,612.8 331,574.7 199,306.1 100.0 100.0 100.0

Хөтөлбөр 1.Санхүү, төсөв, эдийн засгийн нэгдсэн удирдлага 2,441.8 4,466.2 5,324.4 2.1 1.3 2.7

Хөтөлбөр 2.Татвар хураалт, орлого бүрдүүлэлт 19,606.2 23,068.3 27,388.6 10.5 7.0 13.7

Хөтөлбөр 3.Санхүүгийн нэгдсэн мэдээллийн систем 1,990.5 3,699.5 2,051.8 1.1 1.1 1.0

Хөтөлбөр 4.Тусгай сан, ангилагдаагүй нөөц 37,141.6 48,393.2 38,600.0 19.9 14.6 19.4

Хөтөлбөр 5.Засгийн газрын өрийн гүйлгээ 110,276.5 208,904.1 82,405.7 59.1 63.0 41.3

Хөтөлбөр 6.Харилцаа холбооны олон улсын суваг ашиглах 1,602.1 3,992.5 1,631.9 0.9 1.2 0.8

Хөтөлбөр 7.Засаг захиргааны түвшин хоорондын ерөнхий зориулалтын татаас 13,554.1 20,136.6 22,229.3 7.3 6.1 11.2 Хөтөлбөр 8.Санхїїгийн зах зээлд оролцогчдын эрх, ашиг сонирхлын хамгаалалт 16,700.0 0.0 5.0 0.0

Хөтөлбөр 9.Гадаад төслийн зээл 2,214.4 19,674.4 0.0 0.7 9.9

Хөтөлбөр 1. Санхүү, төсөв, эдийн засгийн нэгдсэн удирдлага Стратегийн зорилго:

Монгол улсын иргэдийн амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэхэд чиглэсэн эдийн засгийн таатай орчин бүрдүүлэх, Засгийн газрын санхүүгийн нэгдсэн, оновчтой удирдлагаар хангах

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Энэхүү хөтөлбөр нь Монгол улсын санхүү, эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн стратеги төлөвлөлт, бодлого боловсруулах, бодлогын хэрэгжилтийг зохион байгуулах удирдамж, төрийн захиргааны удирдлага, зохицуулалтаар хангах, бодлогын хэрэгжилтэд хяналт-шинжилгээ хийх, үр дүнд үнэлгээ өгөх, түүнчлэн нягтлан бодох бүртгэл, аудит, худалдан авах ажиллагаа, санхүүгийн дотоод хяналт, зээл, тусламж, өрийн удирдлагыг бэхжүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг хамарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Эдийн засаг, санхүү, төсвийн бодлого, зээл, тусламжийн талаархи нэгдсэн бодлого, зохицуулалтыг боловсронгуй болгох, гадаад, дотоод өрийн удирдлагыг бэхжүүлэх, хяналтыг чангатгах, нягтлан бодох бүртгэл, аудит, санхүүгийн дотоод хяналтын нэгдсэн бодлого, удирдлагаар хангах, Засгийн газрын худалдан авах ажиллагааны бодлого, удирдлага, зохицуулалтыг сайжруулах үйл ажиллагааг арвилан хэмнэлттэй санхүүжүүлэхэд чиглэгдэнэ.

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: Хамтарсан Засгийн газрын 2008-2012 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр, Монгол улсын эдийн засаг, нийгмийг 2011 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлд Сангийн сайдын нэр зааж тусгагдсан нэн тэргүүнд буюу 2011 оноос хэрэгжүүлж эхлэх эдийн засаг, нийгмийн бодлогын зорилт, арга хэмжээнүүдийн хөрөнгө, санхүүгийн эх үүсвэрийг уялдуулан тусгах шаардлагатай байна.

Төсвийн хүрээний мэдэгдэл боловсруулснаас хойшхи үеийн эдийн засаг, санхүү, төсвийн нөхцөл байдал болон үнэ тарифийн өөрчлөлтийг бодитойгоор тусгахын зэрэгцээ төсвийн зарлагын үр ашгийг дээшлүүлэх, хэмнэлтийн горимыг хатуу мөрдөх, төрөөс үзүүлэх үйлчилгээний хүртээмж, оновчтой байдлыг хангах зэрэг зарчмуудыг үндэслэн төсөв, санхүүгийн тогтолцоонд сүүлийн жилүүдэд бий болсон нааштай өөрчлөлтийг бататгах бодлого баримталж байна. Энэ хүрээнд:

• “Засгийн газрын авлагыг барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэх арга хэмжээний тухай” Монгол Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хорооны 2010 оны 14 дүгээр тогтоолоор “хандивлагч орон, олон улсын санхүүгийн байгууллагаас авсан зээлийг дамжуулан зээлдүүлсэн болон улсын төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй олгосон зээлийн өрийг барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэн, бүрэн эрхийн хугацаанд дуусгах арга хэмжээ авах”-ыг Засгийн газарт даалгаад байна. Засгийн газрын хуралдаанаар “Зээлийн өр барагдуулах ажлыг эрчимжүүлэх тухай” тогтоолын төслийг хэлэлцүүлсэн бөгөөд он дамжин авлагын тайланд тусгагдаж ирсэн баримт материал хангалтгүй, зээл авсан аж

ахуйн нэгж байгууллагууд нь хувьчлагдсан, өөрчлөн байгуулсан, хэд хэд хуваагдсан, дампуурсан, татан буугдсан, төлбөрийн чадваргүй, эзэн холбогдогчгүй болсон, гэрээгүй зэрэг шалтгаантай өр авлагыг барагдуулах ажлыг Засгийн газрын хуульд заасны дагуу Төрийн бус байгууллагыг сонгон шалгаруулж, гүйцэтгүүлэхийг зарчмын хувьд дэмжсэн болно. Үүнтэй холбогдуулан төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцлөөр олгосон зээл болон дамжуулан зээлдүүлсэн өр авлагыг 2011 онд 5.0-аас доошгүй тэрбум төгрөгөөр барагдуулахаар тооцож, уг эх үүсвэрээс өр барагдуулах ажилд зориулан 1.0 тэрбум төгрөг санхүүжүүлэхээр Сангийн сайдын багцад шинээр нэмж тусгав.

• Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс санаачлан гаргасан “Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ой”-г тэмдэглэх тухай Зарлигийн дагуу Монгол Улсад шинэ үеийн Санхүү, эдийн засгийн алба (Сангийн хамаг хэрэг бүгд захиран шийтгэгч яам) байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тэмдэглэх арга хэмжээнд 200.0 сая төгрөг, 2011 онд болох “Бүртгэл, санхүү, эдийн засгийн тэргүүний ажилтны улсын Y зөвлөгөөн”-ийг зохион байгуулах арга хэмжээнд 73.0 сая төгрөг тусгав.

• “Гэрээний нөхцөл шаардлагын тухай” Засгийн газрын 2008 оны 119 дүгээр тогтоолоор сансрын холбооны “Кэй юү” (Кu) зурвасын технологи ашиглан телевизийн олон сувгийн нэвтрүүлгийг орон даяар дамжуулах үйл ажиллагаанд тавигдах нөхцөл шаардлагыг хангасан хуулийн этгээдтэй байгуулан ажлыг нь эхлүүлэхийг Сангийн сайд, Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны дарга нарт даалгасан. Үүний дагуу сонгон шалгаруулалтыг Харилцаа, холбооны зохицуулах газар зохион байгуулж, телевизийн олон сувгийн нэвтрүүлгийг орон даяар дамжуулах, газрын станцын ашиглалт, үйлчилгээ эрхлэхчийг сонгох төсөлд “Жем Интернейшнл” ХХК шалгаран 10 жилийн хугацаатай гэрээг 2008 оны 8 сард Сангийн сайдтай байгуулсан. Уг гэрээг үндэслэн телевизийн олон сувгийн нэвтрүүлгийг орон даяар дамжуулах хиймэл дагуулын түрээсийн төлбөр болон үйлчилгээнд зориулан 1.6 тэрбум төгрөг Сангийн сайдын төсвийн багцад тусгав.

Хүрэх үр дүн: • Монгол улсын төсөв, санхүү, татварын бодлогын баримт бичгийг боловсруулах,

батлуулах, эдийн засаг, нийгмийг тухайн жилд болон дунд хугацаанд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн суурь үзүүлэлтүүдэд тулгуурлан Монгол улсын төсвийн хүрээний мэдэгдлийн төсөл боловсруулах, хянуулах, зохих шатны байгууллагаар хэлэлцүүлэх, зөвшөөрүүлэх ажлыг зохион байгуулна;

• Эдийн засаг, төсөв, мөнгөний бодлоготой уялдсан санхүүгийн бодлогыг хэрэгжүүлэх замаар Монгол улсын санхүүгийн эх үүсвэрийг арвижуулах, үндэсний эдийн засагт олон улсын жишигт нийцсэн санхүүгийн тогтолцоог буй болгоход чиглэсэн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ;

• Төсвийн хуулийн дагуу төсвийн хэрэгжилтийг хангаж, төлбөр тооцоо гүйцэтгэх, тайлагнах, төсвийн алдагдал, төсөл хөтөлбөрийг хамгийн бага зардлаар, төлбөрийн чадвартай уялдуулан санхүүжүүлнэ;

• Засгийн газрын зээл, тусламжийн нэгдсэн бодлого, чиглэл боловсруулж, Засгийн газрын олон улсын банк, санхүүгийн байгууллага, хандивлагч оронтой хамтран макро эдийн засгийг тогтворжуулах, эдийн засгийн бүтцийн өөрчлөлтийг гүнзгийрүүлэх, ядуурлыг бууруулах чиглэлийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, улсын төсөв, санхүү, хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай эх үүсвэрийг олон улсын банк, санхүүгийн байгууллага, хандивлагч орноос Засгийн газарт олгох зээл, тусламж,

хөгжлийн албан ёсны тусламжаар ханган, эдгээр зээл, тусламжийн удирдлага, зохицуулалтын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ;

• Монгол Улсын нягтлан бодох бүртгэл, аудит, дотоод хяналтын тогтолцоог олон улсын жишигт нийцүүлэх, аж ахуйн нэгж байгууллагын бүртгэл хөтлөлт, тайлан гаргалтын арга зүйг боловсронгуй болгох замаар улсын төсвийн орлогын бүрдүүлэлт, зарлагын хэмнэлтэнд эерэг нөлөө үзүүлэх, бүх шатны удирдлагад санхүү, эдийн засгийн оновчтой шийдвэр гаргахад арга зүй, зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлнэ;

• худалдан авах ажиллагааг хэрэгжүүлэхдээ Засгийн газрын байгууллагуудыг мэргэжлийн арга зүйгээр хангаж, тэдгээрийн гэрээ байгуулах үйл ажиллагаа нь холбогдох хууль тогтоомж, журам зааварт нийцэж байгаа эсэхэд хяналт тавина.

Хөтөлбөр 2. Татвар хураалт, орлогын бүрдүүлэлт Стратегийн зорилго:

Үндэсний аюулгүй байдлыг хамгаалах, гадаад худалдааг хөнгөвчилж улсын төсвийн орлогыг бүрдүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Гаалийн болон бусад татвар, хураамжийг ногдуулж барагдуулах, улс, орон нутгийн төсвийн орлогыг бүрдүүлэх, татвар төлөгчдөд татварын үйлчилгээг хүргэх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлыг илрүүлэх тэдгээрт хяналт тавих, гаалийн мэдээллийн системийг боловсронгуй болгох, статистик мэдээллийг гаргах, гаалийн байгууллагын дотоод хяналтыг хэрэгжүүлэх болон татварын хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах үйл ажиллагаа энэхүү хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: • Олон улсын болон өөрийн орны эрх зүйн зарчим, хэм хэмжээ, стандартад нийцсэн эрх

зүйн орчинг бий болгох; • Байнгын, үр дүнтэй хяналтын механизмыг бий болгох;

• Гааль, татварын байгууллагын чадавхийг нэмэгдүүлэх;

• Гаалийн бүрдүүлэлтийг хялбарчилж гадаад худалдааны орчинг эрүүлжүүлэхэд дөхөм

үзүүлэх;

• Төрийн байгууллагын зарчмыг дээдэлсэн авилга, хүнд суртлаас ангид, ёс зүйт шударга тогтолцоог бий болгох;

• Мэдээллийн нэгдмэл орчныг бий болгоход оршино. Хүрэх үр дүн: • Гаалийн хяналт шалгалт оновчтой зохион байгуулагдаж, бүрдүүлэлтэд зарцуулах

хугацаа буурна. • Гаалийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, түүнтэй тэмцэх үр дүнтэй механизм бий болно. • Гаалийн байгууллагын төсөвт төвлөрүүлэх орлогын хэмжээ тогтвортой нэмэгдэнэ. • Орчин үеийн мэдээллийн технологи, техник хэрэгсэл бүхий татвар төлөгчдөд үзүүлэх

цахим үйлчилгээ хэрэгжинэ. • Татварын хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох, татварын хууль тогтоомжид заасан

эрх, үүрэг, хүлээх хариуцлагын талаарх иргэд, хуулийн этгээдийн мэдлэг нэмэгдсэн байна.

• Татварын алба илүү нээлттэй, ил тод, хариуцлага хүлээх чадвартай байгууллага болсон байна.

• Татвар төлөгчдөд үзүүлэх үйлчилгээ өргөжиж, сайжирсан байна.

5.2.20 ГАДААД ХАРИЛЦААНЫ САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ Гадаад харилцааны сайдын багцын 2011 оны төсвийг тус багцын үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, өмнөх онуудын төсвийн гүйцэтгэл, гадаад харилцаа хөтөлбөрт тулгуурлан урсгал зардалд 26,184.3 сая төгрөг зарцуулна.

Хөтөлбөр 1. Гадаад харилцаа

Хоёр хөрш болон дэлхийн бусад оронтой найрсаг харилцаатай байж, олон улсын хамтын нийгэмлэгт өөрийн байр сууриа бэхжүүлэн, бүс нутгийн болон дэлхийн нөлөө бүхий улс гүрнүүдтэй улс төр, эдийн засаг, хүмүүнлэгийн ашиг сонирхолын талаасаа харилцан шүтэлцээ бүхий хамтын ажиллагааны сүлжээ бүрдүүлэх, өөрийн иргэд, хуулийн этгээдийн хууль ёсны эрх ашгийг хилийн чанадад хамгаалах замаар бүрэн эрхт улсынхаа тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлыг найдвартай хангах нөхцлийг бүрдүүлэхэд оршино. Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Монгол улсын гадаад улс төр, эдийн засаг, шинжлэх ухаан технологи, соёл хүмүүнлэгийн бодлогын үзэл баримтлалыг тодорхойлох, хоёр талт болон олон талт хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, гадаад бодлогыг эдийн засагжуулах чиг үүрэг бүхий төрийн захиргааны төв байгууллага, хилийн чанад дахь Дипломат төлөөлөгчийн газрууд, Дипломат байгууллагын үйлчилгээ аж ахуйн газрын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна. Гадаад бодлого, удирдлага, гадаад худалдаа, эдийн засгийн харилцаа, үйлчилгээний чиг үүргүүдийг хэрэгжүүлж Монгол улсын гадаад худалдаа, эдийн засгийн бодлогыг тодорхойлох.

Хүрэх үр дүн: Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжиж ажилласнаар олон талт хамтын ажиллагаа өргөжиж, хөрөнгө оруулалтын таатай нөхцлийг бүрдүүлэн хөрөнгө оруулагчдыг татан, гадаад худалдааны эргэлт нэмэгдэж гадаад бодлогыг эдийн засагжуулна.

Хүснэгт 5.40 Хөтөлбөрийн бүтэц төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/ 2011 төсөв Эзлэх хувь Хөтөлбөр . Гадаад харилцаа 26,184.3 100.0 - Гадаад бодлого, удирдлага 22,644.5 86.5 - Дипломат байгууллагуудад үйлчлэх 3,132.6 12.0 - Гадаад худалдаа, эдийн засгийн харилцаа 407.2 1.6

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги:

Монгол иргэд гадаад улс, орнуудад олноор ажиллаж амьдрах болсноор иргэдтэй холбогдох асуудлууд нэмэгдэж байгаа нь хилийн чанадад улсаа төлөөлөн суугаа Дипломат төлөөлөгчийн газруудын тоог нэмэх зайлшгүй шаардлага гарч байна.

2011 онд БНХАУ-ын Гонгконг, АНУ-ын Сан-Франциско, Япон улсын Осака хотуудад

шинээр Ерөнхий консулын газар байгуулахтай холбоотой зардлыг 2011 оны төсвийн төсөвт нэмж тусгасан болно. Дипломат төлөөлөгчдын газрын зардалд 18,728.5 сая төгрөг төлөвлөсөн.

Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд заасны дагуу хилийн чанадад байгаа Монгол

улсын иргэний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, тэдэнд эд материал санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх арга хэмжээнд зориулан Иргэдэд туслах сангийн үйл ажиллагаанд 173.2 сая төгрөг төсөвлөв.

Гадаад харилцааг эдийн засагжуулах хөтөлбөр 2011 онд 2 дахь жилдээ хэрэгжих бөгөөд

2011 онд энэ хөтөлбөрийн хүрээнд 10 гаруй арга хэмжээ хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж, тэдгээрийн төсөвт өртөг нь 287.5 сая төгрөг болж байна. Дипломат алба үүсгэн байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх хүрээнд 200.0 сая төгрөг гадаад сурталчилгааны зардалд нэмж тусгав.

2011 онд өндөр, дээд түвшинд хийгдэх айлчлалаас Ерөнхийлөгчийн, УИХ-ын даргын,

Ерөнхий сайдын айлчлалд дагалдан явах ажлын хэсгийн зардалд 287.3 сая төгрөг, Гадаад харилцааны сайдын түвшинд хийгдэх айлчлалд 94.0 сая төгрөг, бусад айлчлал арга хэмжээнд 294.1 сая төгрөг нийт 675.5 сая төгрөг зарцуулна. Худалдаа, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техникийн хамтын ажиллагааны Засгийн газар хоорондын Комиссын ээлжит хуралдааны зардалд 180.0 сая төгрөг тусгав.

Дипломат байгууллагын үйлчилгээ аж ахуйн газар нь гадаад орнуудаас Монгол Улсад

суугаа Элчин сайдын яам, улсын Консулын газар, олон улсын байгууллагуудын болон Гадаад харилцааны яамны хэвийн үйл ажиллагааг хангах, хэвийн ажиллах нөхцөл, гадна тохижилт үйлчилгээ, аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагааг явуулдаг. Дипломат байгууллагын үйлчилгээ аж ахуйн газрын урсгал зардлыг 2011 оны төсөвт 3,132.6 сая төгрөгөөр төлөвлөсөн ба тус газар нь өөрийн орлогоос санхүүжих санхүүжилтээ 415.7 төгрөгөөр нэмэгдүүлэн төсөвлөсөн.

5.2.21 БАЙГАЛЬ ОРЧИН, АЯЛАЛ, ЖУУЛЧЛАЛЫН САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын багцын урсгал зардлын хэмжээг 2011 онд

55,247.9 сая төгрөгөөр төсөвлөв. Байгаль орчны салбарын 2011 оны урсгал зардал 2010 оны тодотгосон төсвөөс 35,639.0 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна. Энэ нь шинээр цэвэр агаарын сан байгуулагдсантай холбоотой.

Хүснэгт 5.41 ТЕЗ-ын хөтөлбөрийн бүтэц болон урсгал төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/ БАЙГАЛЬ, ОРЧИН, АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН САЙД 2011 төсөв Эзлэх хувь

Нийт дүн 55,247.9 100.0 Хөтөлбөр 1. Хүрээлэн буй орчны бохирдол, доройтол 30,930.1 56.0 Хөтөлбөр 2. Биологийн төрөл зүйлийн хамгаалалт 135.1 0.2 Хөтөлбөр 3. Ойжуулалт, ойн нөөцийн менежмент 1,767.1 3.2 Хөтөлбөр 4. Усны нөөц, нуур, гол мөрний менежмент 558.9 1.0

Хөтөлбөр 5. Цаг уур, орчны шинжилгээ 12,055.9 21.8 Хөтөлбөр 6. Тусгай хамгаалалттай газруудын хамгаалалт 2,563.3 4.6 Хөтөлбөр 7. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын бодлого, төлөвлөлт 7,237.6 13.1

Стратегийн зорилго 1. Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох, цөлжилт, гангийн

нөлөөг бууруулах, химийн хорт бодис, цацраг идэвхт хаягдлыг багасгах, хог хаягдлын менежментийг сайжруулах зэрэг хүрээлэн буй орчныг хамгаалахад чиглэгдсэн эдийн засаг, нийгэм, экологийн цогц арга хэмжээг хэрэгжүүлж, хүрээлэн буй орчны бохирдол, доройтлыг бууруулах арга хэмжээг эрчимжүүлнэ.Энэ хүрээнд дараах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ: Хөтөлбөр 1. Хүрээлэн буй орчны бохирдол, доройтлыг бууруулах Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Хөрс, ус, агаар зэрэг хүрээлэн буй орчныг бохирдлыг бууруулах, хүрээлэн буй орчны төлөв байдлын тухай мэдээлэл түгээх, бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох, байгальд удаан задардаг, хог хаягдлыг ангилан ялгах, дахин боловсруулах, шар шорооны нүүдэл, цөлжилттэй тэмцэх зэрэг салбар дундын хамтын ажиллагааг зохицуулах чиг үүрэг энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Хүрээлэн буй орчны төлөв байдлын тухай мэдээлэл түгээх, бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох, байгальд удаан задардаг хог хаягдлыг хязгаарлах, хог хаягдлыг ангилан ялгах, дахин боловсруулах, цөлжилттэй тэмцэх зэрэг арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлнэ.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Даян дэлхийн дулаарал, уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас манай орны эдийн засаг, нийгмийн амьдрал хүмүүсийн амьжиргаанд үзүүлэх таагүй нөлөөлөл мэдэгдэхүйц нэмэгдэж, элсний нүүлт, шар шороон шуурга, цөлжилтийн үйл явц асар их эрч хүчтэй болж байгаа өнөө үед түүнийг сөрөн тэмцэх зайлшгүй шаардлага тулгарч байна. Энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд тус хөтөлбөрт 2011 онд 30,930.1 сая төгрөг зарцуулна.

Хүрэх үр дүн: Агаар, ус, хөрсний бохирдлыг бууруулж, амьдрах орчныг сайжруулах нөхцөл бүрдэх болно.

Стратегийн зорилго 2. Агаар мандал, газар, түүний хэвлийн баялаг, ой, ус, ан амьтан,

ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах, байгалийн нөөцийг зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх, байгалийн нөөцийн тогтвортой менежментийн үндсийг бэхжүүлж, байгалийн нөөцийг нөхөн сэргээх арга хэмжээний чанар, үр дүнг сайжруулна. Энэ хүрээнд Хөтөлбөр 2, Хөтөлбөр 3, Хөтөлбөр 4, Хөтөлбөр 5-г хэрэгжүүлнэ: Хөтөлбөр 2. Биологийн төрөл зүйлийн хамгаалалт Амьтан, ургамлын аймгийн нөөцийн хомсдолыг хязгаарлаж, тэдгээрийг байгалийн жамаар нөхөн сэргээх, тогтвортой ашиглах нөхцлийг бүрдүүлнэ.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Энэ хөтөлбөрт Монгол орны экосистемийн тэнцвэрт байдлыг хадгалахад онцгой үүрэг бүхий биологийн төрөл зүйл, ан амьтан шувууг хамгаалах, сэргээн нутагшуулах, судалгаа хийх, ховор ургамлыг хамгаалах, зохистой ашиглах үйл ажиллагаа хамаарна.

2011 онд биологийн төрөл зүйл хамгаалах зардалд 135.1 сая төгрөг зарцуулна. Хөтөлбөр 3. Ойжуулалт, ойн нөөцийн менежмент Ойн нөөцийг тогтвортой ашиглаж, ой хамгаалах, нөхөн сэргээх, экологийн тэнцвэрийг хадгалах нөхцлийг хангана. Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Энэ хөтөлбөрт ойн санг хамгаалах, ойн хортон мэрэгч, шавьжтай тэмцэх, ойн нөөцийг зохистой ашиглахтай холбоотой арга хэмжээ, үйл ажиллагаа хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Ойн нөөцийг нөхөн сэргээх, Ногоон хэрэм хөтөлбөрийг өргөжүүлэх, ойжуулалтын ажлын үндэс болсон сайн чанарын үрээр хангах, бэлтгэх, дэвшилтэт технологи ашиглан ойн зохион байгуулалтыг хийж ойн зохистой менежментийн төлөвлөгөөг боловсруулснаар хууль бус мод бэлтгэлийг багасгах нөхцлийг бүрдүүлэх.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөг бууруулахад ойжуулалт, ойг нөхөн сэргээх арга хэмжээ ихээхэн ач холбогдолтой. Ойжуулалтын ажлыг өргөжүүлж, ногоон байгууламжийн талбайг нэмэгдүүлэх нь дулаарлыг эрчимжүүлж байгаа хүлэмжийн хийг шингээхэд ихээхэн ач холбогдолтой. Энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд 2011 оны төсөвт ойн менежмент, ойжуулалт, нөхөн сэргээх арга хэмжээнд зориулан 1767.1 сая төгрөг зарцуулна.

Хөтөлбөр 4. Усны нөөц, нуур, гол мөрний менежмент Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Энэ хөтөлбөрт усны нөөц, гол, мөрний сав газрыг хамгаалах, гадаргын ус ашиглалтыг нэмэгдүүлэх, гүний хайгуулын ажлыг өргөжүүлэх, гар худаг гаргах, томоохон усан сан байгуулах, бороо цасны усыг ашиглах, булаг шандны эх ундрагыг хашиж хамгаалах, рашаан усанд хамгаалалтын горим тогтоох усны хэрэглээг зохистой болгох зэрэгтэй холбоотой бодлого үйл ажиллагаа хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Усны бодлогын шинэчлэлийг эрчимжүүлж гол, мөрний сав газрыг хамгаалах, усны хэрэглээг зохистой болгох, гадаргын ус ашиглалт, гүний усны хайгуулын ажлыг өргөжүүлэх, усны нөөцийг нэмэгдүүлэх. “Усны тухай” хуулийн холбогдох заалтыг хэрэгжүүлэх зорилгоор усны нөөцийг хамгаалах зардалд 319,9 сая төгрөг, усны нөөцийг зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх зардалд 245.0 сая төгрөг тусгасан ба нийт хөтөлбөрийн хэмжээнд 2011 онд 558.9 сая төгрөг төсөвлөөд байна.

Хөтөлбөр 5. Ус цаг уур орчны шинжилгээ Ус цаг уурын салбарт цаг уурын дунд хугацааны зорилтыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний урсгал төсвийн санхүүжилтэд нийт 12,055.9 сая төгрөг зарцуулна.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Монгол орны нийт нутаг дэвсгэрт хийгдэх цаг уур, нарны цацраг судлал, агаарын дээд давхарга, гадаргын болон гүний ус, мөстөл, байгаль орчны (агаар, ус, хөрс) чанарын хяналт шинжилгээ, цаг агаарт зориудаар нөлөөлж хур тунадас нэмэгдүүлэх зэрэг

судалгаа, үйлчилгээ, мэдээллийн чиглэлээр улсын нэгдсэн сүлжээний 500 гаруй өртөө, лаборатори, харуулын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: “Ус цаг уур, орчны хяналт-шинжилгээний салбарыг 2015 он хүртэл хөгжүүлэх хөтөлбөр”, “Цаг агаарт зориудаар нөлөөлөх үйл ажиллагааг 2015 он хүртэл хөгжүүлэх хөтөлбөр”-үүдийн дунд шатны зорилтыг хэрэгжүүлэх, мөн “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн үндэсний хөтөлбөр”, “Цөлжилттэй тэмцэх үндэсний хөтөлбөр”, “Ус үндэсний хөтөлбөр” зэрэг хөтөлбөрт тусгагдсан зорилтууд, “Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого”-д тусгагдсан “Байгаль орчны бодлого” Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөр болон дээр дурдсан хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх болон цаг уурын ажиглалтын сүлжээний зайг Дэлхийн цаг уурын байгууллагын стандартын дагуу мөрдөж, уур амьсгалын өөрчлөлтийн ирээдүйн хандлагыг үнэлэх, байгаль цаг агаарын болзошгүй аюултай болон гамшигт үзэгдлээс урьдчилан сэрэмжлүүлэх мэдээний чанарыг сайжруулах, нөхцөл бүрдсэн үед цаг агаарт зориудаар нөлөөлж хур тунадас нэмэгдүүлэх чиглэлийн үйл ажиллагаанд зориулж Байгаль орчин мэдээлэл тооцооллын төвийн зардалд 2011 онд 367.1 сая төгрөг, Байгаль орчны шинжилгээний төв лабораторийн зардалд 387.0 сая төгрөг, Ус цаг уурын хүрээлэнгийн зардалд 405.5 сая төгрөг, Агаарын чанарын хяналтын албаны зардалд 60.1 сая төгрөг, Байгаль орчныг хамгаалах албаны зардалд 3,604.3 сая төгрөг, Цаг уур, орчны шинжилгээний газрын зардалд 1,794.5 сая төгрөг, аймаг орон нутгийн Ус цаг уур, орчны шинжилгээний албадын зардалд 2011 онд 9,041.8 сая төгрөг төсөвлөөд байна.

Стратегийн зорилт 3. Байгаль орчинд халгүй тогтвортой аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх нөхцлийг хангана. Энэ хүрээнд Хөтөлбөр 6, Хөтөлбөр 7-г хэрэгжүүлнэ: Хөтөлбөр 6. Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хамгаалалт Байгаль, соёл, өв уламжлалын өвөрмөц тогтолцооны давуу талаа ашиглан байгальд халгүй аялагч, жуулчдын тоог нэмэгдүүлнэ. Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Энэ хөтөлбөрт тусгай хамгаалалттай газар нутагт хамаарах дархан цаазат газар, байгалийн цогцолборт газар, байгалийн нөөц газар болон дурсгалт газар нутгийн байгалийн унаган төрх, тогтоц, ховор амьтан, ургамал тэдгээрийн амьдрах орчныг хамгаалах үйл ажиллагаа хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Зарим нэн ховор, ховор ан амьтдын тархац нөөцийг тогтоох, өндөр уулын болон уулын тайгын бүслүүрийн ашиглалтанд өртөмтгий, ашигт ургамлын тархац, нөөцийг тогтоох, хамгаалалтын менежментийг боловсронгуй болгох, тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хэмжээг нийт нутаг дэвсгэрийн 30 хувьд хүргэх, Мянганы хөгжлийн зорилтыг хангахын тулд “Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн үндэсний хөтөлбөр”-ийн хүрээнд сүлжээг өргөжүүлэх арга хэмжээнд 2011 онд 2,563.3 сая төгрөг төсөвлөж байна.

Хөтөлбөр 7. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын бодлого удирдлага Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам, орон нутгийн Байгаль орчны албадын үйл ажиллагаа зэрэг бодлогын төлөвлөлт, хэрэгжилтийн зохицуулалттай холбоотой чиг үүргүүд энэ хөтөлбөрт хамрагдана.

2011 онд Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны үйл ажиллагааны зардал, байгаль орчны ерөнхий бодлолго төлөвлөлт, гадаад харилцаа, байгаль орчны судалгаа шинжилгээ, био аюулгүй байдлыг хангах зэрэгт 2011 онд 7,237.6 сая төгрөг төсөвлөв.

5.2.22 ЭРДЭС БАЯЛАГ, ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайдын төсвийн багцын урсгал зардал 2011 онд 49,851.0 сая төгрөгөөр батлагдсан нь 2010 оны тодотгосон төсвөөс 5,994.1 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна.

Эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарын 2011 оны бодлого нь уул уурхайн үйлдвэрлэлийн

эдийн засгийн үр ашгийг дээшлүүлэх, нөөц нь тогтоогдсон томоохон ордуудыг ашиглалтад оруулах бэлтгэлийг хангах, дэвшилтэт техник, технологийг нэвтрүүлэх, эцсийн бүтээгдэхүүн болгон боловсруулах, экспортлох, бүс нутгийн хөгжлийг дэмжих, улс орны түлш, эрчим хүчний найдвартай аюулгүй ажиллагааг хангах, нүүрсний цэвэр технологийг хөгжүүлэхийн зэрэгцээгээр хүний эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах болон үйлдвэрлэл, үйлчилгээний тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах нөхцлийг хангахад чиглэгдэнэ.

Хүснэгт 5.42 ТЕЗ-ын Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

ЭРДЭС БАЯЛАГ, ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЙД 2011 төсөв

ТЕЗ-ийн нийт төсөвт эзлэх

хувь Нийт 49,850.9 100

Хөтөлбөр 1. Олборлох уул уурхай 7,917.1 15.9

Хөтөлбөр 2. Эрчим хүч 41,496.5 83.2

Хөтөлбөр 2. Түлш 437.4 0.9

Хөтөлбөр 1.Олборлох уул уурхай Олборлох, уул уурхайн үйл ажиллагаанд 2011 онд нийт 7,917.1 сая төгрөг зарцуулна. Энэ нь нийт эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарын урсгал зардлын 15.9 хувийг эзэлж байна. Стратегийн зорилго:

Байгаль орчинд ээлтэй, оновчтой техник, технологоор эрдэс баялгийг олборлох, баяжуулах, боловсруулах нэмүү өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх замаар үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлэх нөхцлийг бүрдүүлэх, үндэсний эдийн засгийн чадавхийг дээшлүүлнэ.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Нүүрснээс бусад эрдэс баялаг, газрын тосны хайгуул, олборлолттой холбоотой үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна

Хөтөлбөрийн зорилго: Уул, уурхайн үйлдвэрүүдийн эдийн засгийн үр ашгийг дээшлүүлэх, нөөц нь тогтоогдсон томоохон ордуудыг ашиглалтад оруулах, дэвшилтэт техник, технологийг нэвтрүүлж эцсийн бүтээгдэхүүн болгон боловсруулж дотоодын хэрэгцээг хангахын

зэрэгцээ экспортлох бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадварыг өсгөн Монгол улсын эдийн засгийн чадавхийг нэмэгдүүлж бүс нутгийн хөгжлийг дэмжих бодлого баримтлахад чиглэнэ.Газрын тосны олборлолт, боловсруулах үйлдвэрийг байгуулах, газрын тосны бүтээгдэхүүний хангамжийг хэвийн явуулах, үйл ажиллагааг нь бодлогоор дэмжиж, газрын тос боловсруулах үйлдвэр, нүүрснээс шингэн түлш гарган авах үйлдвэр байгуулах замаар газрын тосны бүтээгдэхүүний дотоодын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлнэ.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Засгийн газрын хуралдааны 2008 оны 80

дугаар тэмдэглэлд Эрчим хүчний судалгаа хөгжлийн төвийн эрхлэх ажлын хүрээнд хамаарч байсан нүүрсний олборлолт, зохицуулалт, боловсруулалт хийх чиг үүргийг АМГ-т шилжүүлснээр Нүүрсний туршилт, тохируулгын лабораторын 1528 м2 талбайтай барилга, Сэргээгдэх эрчим хүчний төвийн харъяанд байсан агуулахын 1300 м2 талбайтай барилга тус тус шилжин ирсэнтэй холбогдуулан тогтмол зардлыг, уул, уурхай геологийн мэргэжлийн ажилтнуудын хяналт шалгалтаар ажиллах төлөвлөгөөний дагуу ашиглалтын болон хайгуулын зөвшөөрөл эзэмшигч аж ахуйн нэгж байгууллагуудын уулын ажлын төлөвлөгөө, нөхөн сэргээлт, олборлолт, хайгуул, стратегийн ач холбогдол бүхий газруудын хил хязгаар тогтоолгох зэрэг орон нутагт ажиллах ажилд шаардагдах зардлыг нэмэгдүүлэв.

2010 оны эхэнд газрын тосны хайгуулын 7 талбайд бүтээгдэхүүн хуваах гэрээний дагуу

гэрээлэгч нараас сургалтын урамшуулалд 425.0 мянган ам.долларыг төвлөрүүлсэн бол энэ жилээс хайгуулын талбайд шинээр бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ байгуулсны үр дүнд 2011 онд сургалтын урамшуулалд төвлөрүүлэх орлогыг өсгөн, 1365.0 сая төгрөгийн холбогдох зардлыг агентлагийн төсөвт тусгасан. Хөтөлбөр 2. Эрчим хүч

Эрчим хүчний үйл ажиллагаанд 2011 онд нийт 41,496.5 сая төгрөг зарцуулна. Энэ нь нийт эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарын урсгал зардлын 83.2 хувийг эзэлж байна. Хөтөлбөрийн зорилго:

Эрчим хүчний өндөр үр ашиг бүхий, алдагдал багатай үйлдвэрлэлийн бүтцийг бий болгох, цахилгаан дамжуулах шугам болон цахилгаан станцуудыг зөв байршуулсны үндсэнд эрчим хүч экспортлох, эрчим хүчний хэмнэлтийн бодлогыг тодорхойлох, дэвшилтэт шинэ техник, технологи нэвтрүүлэх, сэргээгдэх эрчим хүчний нөөцийг ашиглаж эрчим хүчний эх үүсвэрийн бүтцийн шинэчлэлт хийх замаар эрчим хүчний хараат бус бие даасан найдвартай хангамжийн систем байгуулах.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Дулааны болон цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэл, хангамж, түгээлтийг дэмжих үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Монгол Улсын эрчим хүчний нэгдсэн систем байгуулах, хөдөөг цахилгаанжуулахад сэргээгдэх эрчим хүчийг өргөн ашиглах замаар экологийн тэнцвэртэй байдлыг хангах, Улаанбаатар хотын болон аймгийн төвүүдийн хэрэглэгчдийг дулааны эрчим хүчээр найдвартай, тасралтгүй хангах.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Эрчим хүч, дулааны системийн үнэ

тарифыг хязгаарласнаар улсын төсвөөс олгох татаас жилээс жилд нэмэгдэх хандлагатай болж

байгаа учраас дээрх салбарын үйл ажиллагааг хэвийн найдвартай явуулах үүднээс үнэ тарифыг бодитой тогтоон мөрдүүлэх нь чухал байна.

2011 онд Завхан, Говь-Алтай аймгийн дизель станцын алдагдлын татаасад 12,672.0 сая төгрөг, Дорнод, Баруун бүс болон Алтай-Улиастайн эрчим хүчний системийн алдагдлын татаасад 7,827.4 сая төгрөг, Даланзадгад, Налайх, Багануур, Шарын гол, Хэнтий аймгийн дулааны станцын алдагдлын татаасад 4,315.0 сая төгрөг, төвийн бүсийн эрчим хүчний компаниудад олгох татаасад 15,000.0 сая төгрөгийн санхүүжилт олгохоор төсөвлөөд байна.

Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар эрчим хүчний салбарт хийгдэх хөрөнгө оруулалтын ажилд гүйцэтгэлийн хяналт болон авторын хяналт тавих томилолтын зардал, захиалагч, автор оролцсон объект хүлээлгэн өгөх техникийн болон улсын комисс ажиллах зардлууд, ашиглагч байгууллагатай гэрээ байгуулан хяналт тавих ашиглагч захиалагчийн зардал, эрчим хүчний салбарын ажиллагсдын сургалт, үйлдвэрлэлийн цогцолборын 2011 оны үйл ажиллагааны зардлуудад 296.5 сая төгрөг төсөвлөв. Хөтөлбөр 3.Түлш Стратегийн зорилго:

Байгаль орчинд сөрөг нөлөө багатай шинэ техник, технологи, олон улсын стандартын шаардлагад нийцсэн дэд бүтэц бүхий, нүүрс олборлох, боловсруулах үйлдвэрлэлийн цогцолборууд байгуулж үндэсний эдийн засгийн чадавхийг дээшлүүлнэ.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Нүүрс олборлох, боловсруулах үйлдвэрлэлийг дэмжих үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилго: Нүүрс олборлох салбарын техник, технологийн шинэчлэлтийг түлхүү хөгжүүлж, нүүрс боловсруулалт, нүүрсхимийн үйлдвэрлэл хөгжүүлэх оновчлолын загвар боловсруулан хэрэгжүүлэх үе шат, чиглэлийг тодорхойлж, улмаар боловсруулах үйлдвэрүүдийг байгуулж эхлэх ба нүүрсний хими-технологийн туршилт-шинжилгээ, нүүрсний зах зээл, эдийн засгийн загварчлалын судалгааны түвшинг дэлхий дахинд хүлээн зөвшөөрөх түвшинд хүргэнэ.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Уул уурхайн салбарын хөгжил нь Уул уурхайн ажиллагаатай хамт хөгжин, өргөжиж байх бөгөөд энэ байдлаар ч аврах албаны үйл ажиллагаа өргөжих болсонтой холбоотой тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, уул уурхайн аврах албаны томилолт, нормын хувцас, зөөлөн эдлэлийн зардлыг нэмж тусгах шаардлагатай байна.

Энэ хөтөлбөрийн үйл ажиллагаатай холбоотойгоор уурхайн аюулгүй ажиллагааг хангах үйл ажиллагаанд 437.4 сая төгрөг 2011 оны төсөвт тусгав. 5.2.23 ЗАМ ТЭЭВЭР, БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайдын багцын нийт урсгал зарлага 2011 онд 29,218.1 сая төгрөгт хүрч 2010 оны тодотгосон төсвөөс 11,680.0 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байгаа нь зам

тээврийн салбарт шинээр хэрэгжих гадаад орнуудын зээл тусламжийн төслүүдийн урсгал зардалтай холбоотой.

Стратегийн зорилт: Эдийн засгийн өсөлтийг хангахуйц зам, тээврийн сүлжээ, үйлчилгээг өргөжүүлэн хөгжүүлэх, барилга, хот байгуулалт, газрын харилцаа, нийтийн аж ахуйн бодлогын үр нөлөөг дээшлүүлж хүн амын ая тухтай, аюулгүй амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэх.

Хүснэгт 5.43 ТЕЗ-ын хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/ ЗАМ ТЭЭВЭР, БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН САЙД

2011 төсөв

ТЕЗ-ийн нийт төсөвт эзлэх

хувь Нийт 29,218.1 100.0 Хөтөлбөр 2. Зам тээвэр 15,175.4 51.9 Хөтөлбөр 2. Барилга хот байгуулалт, зураг зүй 14,042.7 48.1

Хөтөлбөр 1. Зам Тээвэр Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Авто замын сүлжээ байгуулах, авто зам, гүүр шинээр барьж ашиглалтанд оруулах, засвар үйлчилгээ барилга угсралтын үйл ажиллагаа, авто тээврийн хяналт, зохицуулалт, нийтийн тээвэр, төмөр замын тээвэр, агаарын тээврийн үйлчилгээтэй холбоотой удирдлага зохицуулалт болон зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Зам, тээврийн салбарын эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгон төмөр замын болон агаарын тээврийн олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлж, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг сайжруулах, дэд бүтцийг хөгжүүлэн, үйлчилгээг өргөжүүлж, хувийн хэвшлийн оролцоо давамгайлсан салбар болгон хөгжүүлэхэд оршино.

Хүснэгт 5.44 Зам, тээврийн хөтөлбөр /сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр 1. Зам тээвэр 2011 төсөв Эзлэх хувь

Нийт 15,175.4 100 Авто зам 3,699.1 24.4 Төмөр зам 905.4 6.0 Агаарын тээвэр 3,246.0 21.4 Авто тээврийн хяналт, нийтийн тээврийн зохицуулалт 7,324.9 48.3

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги:

Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд зам, тээврийн байгууллагуудыг оновчтой бүтэц зохион байгуулалттайгаар зохион байгуулах ажил нэн түрүүнд тулгамдсан асуудал болж байна. Хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэх хүрээнд Монгол Улсын Засгийн газрын “Засгийн газрын тохируулагч, хэрэгжүүлэгч агентлаг байгуулах тухай” 2008

оны 64 дүгээр тогтоол, “Улсын төсөвт үйлдвэрийн газар байгуулах тухай” 2009 оны 213 дугаар тогтоол, өнөөгийн мөрдөгдөж буй эрх зүйн актуудын хүрээнд Тээврийн хэрэгслийн оношлогооны төвийн урсгал зардалд 4,743.3 сая төгрөг, Авто тээврийн газарт 2,581.6 сая төгрөг, Авто замын газарт 1073.9 сая төгрөг, Авто замын сан /Төлбөр хураах цэг/-ийн үйл ажиллагааны зардалд 455.4 сая төгрөг 2011 оны төсөвт тусгав.

Хүрэх үр дүн: Дэд бүтэц хүн ам, хэрэглэгчдийн болон эдийн засгийн хөгжлийн эрэлт, хэрэгцээ, шаардлагад нийцэн, тээвэр зуучлалын үйлчилгээ сайжран, дэд бүтцийн салбарт хувийн хэвшлийн оролцоо нэмэгдэнэ.

Хөтөлбөр 2. Барилга хот байгуулалт, зураг зүй Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Газрын харилцаа, барилга, геодези, зураг зүй болон салбарын хэмжээнд зээл тусламжийн шугамаар хэрэжиж байгаа төсөл хөтөлбөрийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: Хүн амын нутагшилт, суурьшлын талаар төрөөс баримтлах бодлогыг боловсруулж, хэрэгжүүлэх, хот байгуулалтын эрх зүйн орчинг сайжруулж, хот төлөвлөлт, барилга, барилгын материалын норм нормативыг боловсронгуй болгох.

Хүснэгт 5.45. Барилга хот байгуулалт, зураг зүйн хөтөлбөр

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр 1. Барилга хот байгуулалт, зураг зүй 2011 төсөв

Эзлэх хувь

Нийт 14,042.7 100 Газрын харилцаа, барилга, геодези, зураг зүй 6,464.9 46.0 Зам тээвэр, барилга хот байгуулалтын салбарын төсөл арга хэмжээ 7,577.8 54.0

Барилга, хот байгуулалт, тохижуулалтын зорилтыг хангах хүрээнд барилгын салбарын норм нормативийг боловсруулах, барилгын салбарын зураг төсөв стандартын хэмжээнд байгаа эсэхэд хяналт тавих үйлчилгээг үзүүлэх арга хэмжээнд шаардагдах 1,202.3 сая төгрөгийг 2011 оны төсөвт тусгасав.

Хүрэх үр дүн:

Хүн амын нутагшилт, суурьшлын зохистой тогтолцоонд тулгуурлан хот байгуулалт эрчимжиж, барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэл дундаж хөгжилтэй орнуудын түвшинд хүрнэ. Барилгын салбарт мөрдөгдөх норм, норматив шинэчлэгдэх боломж бүрдэхээс гадна барилга болон хот тохижилтын салбарт тавигдах стандарт сайжирна.

5.2.24 ХҮНС ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ХӨНГӨН ҮЙЛДВЭРИЙН САЙДЫН БАГЦ

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайдын төсвийн багцын 2011 оны урсгал зардал болон цэвэр зээлийн эх үүсвэрийг нийт 106,470.8 сая төгрөгөөр батлав. Энэ нь өнгөрсөн оны тодотгосон төсөвтэй харьцуулахад 7,971.0 сая төгрөгөөр буюу 8.1 хувиар өссөн байна. Урсгал зардлын төсвийг төлөвлөхдөө Засгийн газрын 2008-2012 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт хүн амыг эрүүл хүнсээр, үйлдвэрийг чанартай түүхий эдээр хангах, дотоодын хүнс үйлдвэрлэгчид болон жижиг дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжих замаар эрх зүй, эдийн засгийн тайтай орчин бүрдүүлж, эдийн засгийн бодит салбарын өсөлтийг хангахад илүү үр дүнтэй төсөл, арга хэмжээг санхүүжүүлэх зарчмыг баримтлав. Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайдын багцын 2011 оны урсгал төсвийн зарлага хөтөлбөрүүдэд дараахь байдлаар хуваарилагдаж байна. Үүнд:

Хүснэгт 5.46. ХХААХҮС-ын багцын төсөв

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөрүүд 2009 гүйц 2010 тодотгол

2011 батлагдсан

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Төсвийн ерөнхийлөн захирагч 75,596.0 91,022.3 106,470.8 100.0% 100.0% 100.0% Хөтөлбөр 1. Мал аж ахуй 14,977.8 27,577.5 39,481.8 22.9% 22.9% 31.6% Хөтөлбөр 2. Газар тариалан 23,725.0 32,327.5 30,070.4 36.1% 36.1% 31.9% Хөтөлбөр 3. Хүнсний үйлдвэрлэл 846.3 1,015.7 312. 0 1.1% 1.1% 0.3% Хөтөлбөр 4. Худалдаа, ажил эрхлэлт 31,155.8 31,406.5 29,085.8 33.4% 33.4% 28.2% Хөтөлбөр 5. Хөнгөн үйлдвэр 191.0 230.0 772.0 0.3% 0.3% 0.8% Хөтөлбөр 6. Удирдлага, зохицуулалт 4,700.1 5,659.2 6,748.8 6.2% 6.2% 7.2%

Хөтөлбөр 1. Мал аж ахуй Мал аж ахуй хөтөлбөрийн хүрээнд 2011 онд хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, тэдгээрт шаардагдах урсгал зардалд 39,481.8 сая төгрөг болж байгаа нь 2010 оны тодотголоор батлагдсан төсөвтэй харьцуулахад 11,904.3 сая төгрөгөөр буюу 43.2 хувиар өсч байна. Стратегийн зорилго:

Малын чанар, үржлийн ажил үйлчилгээг сайжруулж, малын тэсвэрт чанарыг бататган, цөм сүргийн үржлийн ажил үйлчилгээ болон малын удмын санг сайжруулах, мал аж ахуй, газар тариаланг хослуулан эрчимжсэн мал аж ахуйг бүсчлэн хөгжүүлэх, бэлчээрийн менежментийг хэрэгжүүлэх, мал эмнэлгийн үйлчилгээг сайжруулах замаар малын өвчний гаралтыг бууруулна.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

“Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлого”, Монгол Мал хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна

Хүснэгт 5.46 Монгол улсын малын тоо /мян. толгой /

Малын төрөл

Он 2000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Тэмээ 322.9 256.7 256.6 254.2 253.5 260.6 266.4 277.4 Адуу 2660.7 1968.9 2005.3 2029.1 2114.8 2239.5 2186.9 2221.3 Үхэр 3097.6 1792.8 1841.6 1963.6 2167.9 2425.8 2503.4 2599.3 Хонь 13876.4 10756.4 11686.4 12884.5 14815.1 16990.1 18362.3 19274.7

Ямаа 10269.5 10652.9 12238.0 13267.4 15451.7 18347.8 19969.4 19651.5 Бүгд 30227.5 25427.7 28.027.9 30398.8 34802.9 40263.8 43288.5 44023.9

Эх сурвалж: Монгол улсын статистикийн эмхтгэл

Өнгөрсөн оны эцсийн байдлаар улсын хэмжээнд малчин өрх 170.5 мянга, мал бүхий өрх 60 мянга орчим байгаа бөгөөд 2009-2010 оны өвөл, хавар тохиолдсон зудын улмаас нийт малчин өрхийн 5 хувь буюу 8500 гаруй нь огт малгүй болж, 15.2 хувь буюу 26 мянган малчин өрх малынхаа талаас илүү хувийг хорогдуулсан статистик мэдээтэй байна.

Хүснэгт 5.47 Хөтөлбөр, арга хэмжээ, зориулалт

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, арга хэмжээ, зориулалт 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Хөтөлбөр 1. Мал аж ахуй 17,339.0 20,877.3 39,481.8 100.0% 100.0% 100.0% 1. Мал эмнэлгийн үйлчилгээ 13,842.2 7,166.9 22,274.4 79.8% 34.3% 56.4%

Халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх 11,158.2 3,935.1 3,789.4 64.4% 18.8% 9.6% Гоц халдварт өвчнөөс урьдчилан

сэргийлэх 1,193.5 1,437.0 3,833.8 6.9% 6.9% 9.7%

Малыг архаг халдварт өвчнөөс эрүүлжүүлэх 693.9 835.5 12,333.2 4.0% 4.0% 31.2%

Лабораторийн оношилгоо, шинжилгээ 565.7 681.2 1,284.0 3.3% 3.3% 3.3% Ариутгал, халдваргүйтлийн үйл

ажиллагаа 147.5 177.6 954.1 0.9% 0.9% 2.4%

Сургалт, сурталчилгаа, судалгаа шинжилгээ 83.5 100.5 80.0 0.5% 0.5% 0.2%

2. Малын чанар, үржлийн ажил 1,490.3 1,794.4 3,157.9 8.6% 8.6% 8.0% Малын чанар сайжруулах үйл

ажиллагаа 386.4 465.3 229.3 2.2% 2.2% 0.6%

Эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлэх 1,065.6 1,283.1 2,808.6 6.1% 6.1% 7.1% Хоршоог хөгжүүлэх 38.2 46.0 120.0 0.2% 0.2% 0.3%

3. Бэлчээр, малын тэжээлийн үйл ажиллагаа 2,006.5 2,416.0 2,422.3 11.6% 11.6% 6.1%

Бэлчээрийн ургамал хамгаалал 1,656.4 1,994.4 2,422.3 9.6% 9.6% 6.1% • үлийн цагаан оготнотой тэмцэх 1,013.2 1,220.0 1,220.0 5.8% 5.8% 3.1% • Хөнөөлт царцаатай тэмцэх 519.9 626.0 600.0 3.0% 3.0% 1.5% • Отрын бүс байгуулах, хамгаалах 123.2 148.4 602.3 0.7% 0.7% 1.5%

Малын тэжээл 350.1 421.6 0.0 2.0% 2.0% 0.0% • Бэлчээр, хадлангийн талбайг

хамгаалах, сайжруулах 83.1 100.0 0.0 0.5% 0.5% 0.0%

• Таримал тэжээлийн үйлдвэрлэлийг дэмжих 267.1 321.6 0.0 1.5% 1.5% 0.0%

4. Монгол мал хөтөлбөрийн бусад а/х 0.0 9,500.0 11,627.2 0.0% 45.5% 29.4%

1. Мал эмнэлэгийн үйлчилгээ Зорилго: Олон улсын худалдааны хориг бүхий малын гоц халдварт болон халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх арга хэмжээний бэлэн байдлыг өндөржүүлж, зооноз халдварт зарим өвчнөөс мал сүргийг эрүүлжүүлэх, мал сүргийн эрүүл мэндийг хамгаалах тогтолцоог боловсронгуй болгох(“Монгол мал” үндэсний хөтөлбөр”)

Мал эмнэлгийн урьдчилан сэргийлэх, эрүүлжүүлэх арга хэмжээнд өнгөрөгч онд нийт давхардсан тоогоор 55.2 сая толгой малыг хамруулан түүнд шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгсэл худалдан авах, ажил үйлчилгээний хөлс зэрэгт 6.0 тэрбум гаруй төгрөгийн зардлыг санхүүжүүллээ. 2011 онд мал сүргийн дунд гарч болзошгүй халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор халдаврт өвчлөлд өртөх эрсдэл бүхий дор дурдсан тоо толгой бүхий малыг эмчлэх, вакцинжуулах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ.

/мян.толгой малаар/ № Арга хэмжээний нэр 2011 он 2012 он 2013 он

1 Малын гоц халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, оношлох, мал эмнэлгийн үйлчилгээ 2,977.0 2,977.0 2,000.0

2 Малын халдварт өвчинтэй тэмцэх, сэргийлэх үйлчилгээ 44,407.0 44,407.0 46,627.8

3 Малын зарим архаг халдварт өвчнөөс эрүүлжүүлэх үйлчилгээ 20,000.0 20,000.0 22,000.0

4 Ариутгал, халдваргүйжүүлэлтийн үйлчилгээ (мян.м2) 13,655.8 13,655.8 15,021.0

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги:

2011 онд мал сүргийн дунд гарч болзошгүй хүн, мал, амьтны эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлөн улс орны эдийн засагт хохирол учруулдаг, худалдаанд хориг хязгаарлалт болдог өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эмчлэн эрүүлжүүлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд зориулж нийт 22,274.4 сая төгрөг төсөвлөгдсөн бөгөөд хэрэгжүүлэх арга хэмжээ бүрээр нь дурьдвал.

- Мал, амьны 25 нэрийн халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг 2011 онд 22

аймаг, нийслэлийн өвчлөл гардаг болон гарах эрсдэл бүхий голомттой нутгийн 5.7 сая бод 32.9 сая бог малыг 152,6 мянган литр шингэн, 15,811.7 мянган тун хуурай вакцинаар урьдчилан сэргийлэхэд шаардагдах эмийн зардлыг 3,789.4 сая төгрөгөөр тооцож, төсөвт тусган батлуулав. Энэ нь боом, галзуу зэрэг өвчний гаралт нэмэгдсэний улмаас вакцинжуулах хэрэгцээ өссөнтэй холбоотой. Эдгээр эм, вакциныг тарихтай холбоотой мал эмнэлгийн үйлчилгээний хөлсийг орон нутгийн төсөвт тусган санхүүжүүлдэг.

- Дорнод, Сүхбаатар аймгуудад 2010 оны 6, 8, 9-р саруудад малын гоц халдварт шүлхий өвчний “О” хэвшлийн вирусын өвчлөл голомт илэрч, тандалт судалгаагаар уг өвчин нь зээрийн сүргийн хөдөлгөөнөөр халдвар тархах аюултай хэвээр байна. 2011 онд уг өвчний дэгдэлт гарч болзошгүй, голомт, эрсдэл бүхий Дорнод, Сүхбаатар, Дорноговь, Хэнтий, Өмнөговь аймгийн нийт 362.4 мянган бод, 6,888.1 мянган бог малыг урьдчилан сэргийлэх үзлэг, вакцинжуулалтад хамруулах шаардлагатай байна. Түүнчлэн хонь, ямааны цэцэг өвчнөөс сэргийлэх арга хэмжээнд 2011 онд 6 аймаг, нийслэл хотын 31 сум, 9 дүүргийн 3.2 сая хонь, голомт, эрсдэл бүхий 3 аймгийн 1.9 сая ямааг урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд хамруулахаар тооцож мал эмнэлгийн үйлчилгээний хөлс, вакцин, эмийн зардлыг төлөвлөж төсөвт тусгав. Гоц халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрүүлжүүлэхэд нийт 3,833.8 сая, үүнээс эм вакцины зардал 2,436.7 сая, тарилгын үйлчилгээний хөлсөнд 1341.0 сая төгрөг зарцуулна.

- “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд хүн малын эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлж буй малын зарим архаг өвчинтэй аймгууд, нийслэлийн мал сүргийг бруцеллёз өвчнөөс, голомт бүхий аймгуудын адууг ям, АХЦБӨ, лейкоз, сүрьеэ өвчнөөс тус тус

эрүүлжүүлэн, баталгаажуулах, эрүүл сүрэгтэнг зарлахаар төсөвлөв. Эдгээр арга хэмжээнд нийт 12,333.2 сая төгрөг 2011 оны төсөвт тусгаж батлуулав. Үүнд: Багаж хэрэгсэл - 562.7 сая, эм - 3,393.2 сая, мал эмнэлгийн үйлчилгээний хөлс - 4,575.2 сая, бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил үйлчилгээний хөлс - 2,181.0 сая, архаг өвчтэйн улмаас нядалсан малын нөхөн олговорт - 1,492.0 сая төгрөг зарцуулахаар тус тус төсөвлөв.

- Малаас хүнд дамжин халдварладаг өвчний гаралт нэмэгдэж байгаад анхаарч ариутгал

халдваргүйжүүлэлтийн арга хэмжээний үр дүнг сайжруулах зорилгоор 2011 оны төсөвт гоц халдварт, халдварт, паразиттах өвчний гаралтыг бууруулах, ариутгал халдваргүйжүүлэлтийг чанаржуулах зорилгоор бүх аймаг, сумдын мал эмнэлэг, үйлчилгээний нэгжид тусгай зориулалтын ариутгалын төхөөрөмж нийлүүлэх, нийт 14,733.0 мянган квадрат метр талбайд ариутгал халдваргүйтгэл хийхэд хүрэлцэхүйц бэлдмэл, судалгаа шинжилгээний ажилд зориулж нийт 954.1 сая төгрөгийн хөрөнгө батлагдав.

- Монгол улс малын гоц халдварт зарим өвчин буюу үхрийн мялзан, тарихны эд сархиатах,

цээж зэрэг өвчнөөр тайван орны жагсаалтанд орох зорилгоор тандалт шинжилгээг хийж дүгнэлт, шинжилгээний баримт материалыг Дэлхийн мал амьтны эрүүл мэндийн байгууллагад хүргүүлэхээр болсон. Лабораторийн оношлогоо шинжилгээ, эмийн сорил, баталгаажуулалтын ажлын зардалд зориулж 2011 онд нийт 694.8 сая төгрөг батлагдав. Үүнээс сайн үүлдрийн мах, сүүний чиглэлийн үхэр, гахай, үржлийн шувуу импортлох шаардлага нэмэгдэж байгааг харгалзан тус бүрд нь малын өвчлөл хорогдлын шалтгаан, онош тогтоох, яр, сүрьеэ бруцеллёз, хээл хаялт сувайралтанд нөлөөлдөг өвчнүүдийн шинжилгээг хийж гүйцэтгэхээр төсөвлөв. Хөрш зэргэлдээ орнуудад хил дамжин халдварладаг шүлхий, цэцэг, шувууны томуу, гахайн мялзан, бог малын мялзан, хөх хэлтэх зэрэг өвчний тархалт их байна. Иймд хөрш орнуудтай хил залгаа аймгуудын сумд тандалт шинжилгээ хийж дүгнэлт гаргах, харилцан мэдээлэх, халдвар дамжихаас сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.

- Малчид, малчин өрх, мал аж ахуйн үйлдвэрлэл, зах зээлийн талаархи мэдээллийн цогц сан байгуулан ажиллуулж, малчдыг мэдээллээр хангах тогтолцоо бүрдүүлэхэд 200.0 сая төгрөг тусгав.

Хүрэх үр дүн Дэлхийн мал, амьтны эрүүл мэндийн байгууллагаас бруцеллёз, үхрийн сүрьеэ, адууны ям зэрэг өвчнүүдээс эрүүл бүс нутгийг тогтоон баталгааг авч олон улсын зах зээлд амьд мал, малын гаралтай түүхий эд бүтээгдэхүүнийг экспортлоход боломж нэмэгдэнэ.

Мал эмнэлгийн хорио цээр, ариун цэврийн хяналтын бүтэц, зохион байгуулалт сайжирч

мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний чанар сайжирна. Мөн гадаад орноос мал, амьтны гоц халдварт өвчин дамжин орж ирэхээс сэргийлэх, хилийн хорио цээр, ариун цэврийн хамгаалалт сайжирч, мал, амьтны гоц халдварт өвчнөөр тайван байгаа одоогийн түвшин баталгаажна.

Мал сүргийг эрүүлжүүлэх ажлыг дэмжихэд төрийн болон төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдийн оролцоо, хамтач ажиллагаа, зорилт, чиг үүрэг, хариуцлагын шинэ тогтолцоо бүрдэнэ. 2. Малын чанар үржлийн ажил А. Малын чанар сайжруулахад үйл ажиллагаа

Зорилго: Малын удам зүй, сонгон үржүүлгийн ажлыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй явуулах, малын чанар, үржлийн ажлыг сайжруулж, монгол малын тэсвэрт чанарыг бататган, цөм сүргийг баталгаажуулан бүртгэлжүүлж, үржил, ашиг шимийн мэдээллийн сан, сүлжээ бий болгож малын удмын сангийн нөөцийг баяжуулна. Бүс нутгийн үүлдэр омог хэвшлийн баталгаажсан цөм сүргээр бататган сайжруулна (“Монгол мал” үндэсний хөтөлбөр”, “Малын чанар сайжруулах”хөтөлбөр)

Зорилт: Улсын хэмжээнд мал үржлийн албаны чадавхийг бэхжүүлэн цөм сүргийг / 2010 оны ХБГ-1500.0/ 2011 онд 1600.0 мян.толгойд хүргэж, малын үржил, ашиг шим, өвчний талаарх улсын бүртгэлийн мэдээллийн сан бүрдүүлж, цөм сүргийн мал сонгон үржүүлэх төвүүдэд дэмжлэг үзүүлнэ.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: 2009 онд цэвэр үүлдрийн 1794.7 мянга, эрлийз 668.8 мянга, сайжруулсан нутгийн үүлдрийн 2131.2 мянга, нутгийн шилмэл омгийн 829.5 мянган мал тоологдсон байна. Өмнөх оныхтой харьцуулахад, нутгийн шилдэг омгийн мал 13.1 хувь буюу 108.5 мянган толгойгоор, эрлийз мал 4.1 хувь буюу 26.9 мянган толгойгоор, сайжруулсан нутгийн үүлдрийн мал 19.4 хувь буюу 347.3 мянган толгойгоор тус тус өссөн бөгөөд нийт малын 4.0 хувийг цэвэр үүлдрийн мал, 1.5 хувийг эрлийз үүлдрийн мал, 1.9 хувийг нутгийн шилдэг омгийн мал, 4.8 хувийг сайжруулсан нутгийн үүлдрийн мал тус тус эзэлж байна.

Малын ашиг шимийг тодорхойлох, цөм сүргийн үржлийн төвийн үйл ажиллагааг дэмжих үзлэг ангилалт, шилэн сонголт хийх, эрүүл мэндийг хамгаалах, сайжруулах чиглэлээр 2011 оны төсөвт малын ашиг шим, үр төлийн чанараар сонгон шалгаруулах, цөм сүргийн үржлийг дэмжих, ашиг шим ихтэй мал аж ахуй эрхлэх талаарх сургалт зохион байгуулах зэрэг үйлчилгээнд зориулж 229.3 сая төгрөг төсөвлөв. Мөн “Хоршоог хөгжүүлэх” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны зардалд зориулж 120 сая төгрөг зарцуулна.

Үр дүн: Дунд хугацааны төсвийн төсөөлөлд цөм сүргийн үржлийн төвүүд бий болж,

малын бүртгэл мэдээллийн сан бүрдэж олон улсын стандартын шаардлагахангасан цөм сүргийн мал үржүүлэн хээлтэгч, хээлтүүлэгч, үр хөврөл үр зэрэг үржүүлгийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэнэ. Мөн цаа бугын тооны өсөлт, сүргийн бүтэцийн зохистой харьцаа, цаа бугын аж ахуй эрхлэгчдийн орлого болон амьжиргааны түвшингийн өсөлт, эрүүл мэнд боловсролын үзүүлэлт сайжирсан байна. Б. Эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлэх

Зорилго: Мал аж ахуй, газар тариаланг хослуулан эрчимжсэн мал аж ахуйг бүсчлэн хөгжүүлэх (“Эрчимжсэн мал аж ахуйн хөгжлийг дэмжих” хөтөлбөр)

Зорилт: Мал аж ахуй, газар тариаланг эрчимжүүлэн фермерийн аж ахуйн тоог 3 жилийн хугацаанд 30 хувиар нэмэгдүүлсэн байх. Эрчимжсэн мал аж ахуй эрхэлдэг / 2010 оны ХБГ-1350/ аж ахуйн нэгжийн тоог 1500 хүргэж, эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгчдэд урт хугацаатай хөнгөлөлттэй зээлийг Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангаар дамжуулан авах боломжийг бий болгоно.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Монгол Улсын Засгийн газрын 2003 оны 160 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Эрчимжсэн мал аж ахуйн хөгжлийг дэмжих” хөтөлбөрийн хүрээнд эрчимжсэн мал аж ахуйн технологи эзэмшүүлэх сургалт зохион байгуулах, эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэж буй аж ахуйн нэгж, иргэнд аж ахуй эрхлэх талаар мэргэжлийн сургалт зөвлөлгөө өгөх, үр хөврөл болон үр хадгалахад шаардагдах азотын хэрэгцээг хангах зэрэг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж 2011 оны төсөвт тусгав. Энэ чиглэлээр 2011 онд эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэх чадавхийг дээшлүүлэхэд зориулж аж ахуй эрхлэгчдэд Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сан болон Мал хамгаалах сангаар дамжуулан хөнгөлөлттэй зээлд хамруулан дэмжлэг үзүүлэх зарчмыг баримтлав. Эрчимжсэн аж ахуйг хөгжүүлэхэд нь иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд зээл, санхүүгийн бодлогоор дэмжих зориулалтаар нийт 2,265.6 сая төгрөг улсын төсвөөс ЖДҮХС-д олгохоор төсөвлөв. Ингэснээр тус сангаас эрчимжсэн аж ахуй эрхлэгчид зээлд хамрагдах нөхцөл бүрдэх, төрөөс эдийн засгийг хөгжүүлэх, ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх, мал аж ахуйг шинэчлэх чиглэлээр явуулж буй бодлогын уялдааг хангах ач холбогдолтой. Мөн хөтөлбөрийн хүрээнд семинар зохион байгуулах, хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд мониторинг хийх зардалд нийт 70.0 сая төгрөг, Мал хамгаалах санд 473.0 сая төгрөг батлагдав.

Үр дүн: Эрчимжсэн мал аж ахуй, газар тариаланг хослуулан хөгжүүлж, нэг малаас авах ашиг шим сайжирч хот, суурин газрын хүн амын сүүний хэрэгцээний дийлэнхи хувийг хангаж эрчимжсэн аргаар үйлдвэрлэж байгаа нэг үхрийн амьдын жинг 30 кг буюу түүнээс дээш, нэг хонины амьдын жинг 10кг буюу түүнээс дээш хэмжээгээр нэмэгдсэн байна. 3. Бэлчээрийн менежмент

Зорилго: Мал бүхий иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын оролцоотойгоор хадлан, тэжээл бэлтгэлийн хэмжээ, нэр төрлийг нэмэгдүүлэх, тэжээлийн ургамлын үйлдвэрлэлийг дэмжих, отрын бүс нутгийн бэлчээрийг хамгаалах, бэлчээрт хор нөлөөтэй хортон шавьжийг устгах, бэлчээрийн болон эрчимжсэн мал аж ахуйг бүсчилэн хөгжүүлэх замаар бэлчээрийг зохистой ашиглах, хамгаалах нөхцөлийг бүрдүүлэх, талхлагдсан бэлчээрийг нөхөн сэргээх, тэжээл үйлдвэрлэл эрхлэлтийг дэмжих замаар уур амьсгал, цаг агаарын эрс тэс өөрчлөлтөөс мал аж ахуйд учирч болзошгүй эрсдлийг бууруулна. (“Монгол мал” үндэсний хөтөлбөр, “Малын тэжээл” хөтөлбөр)

Зорилт: Таримал тэжээл бэлтгэхэд дэвшилт технологи нэвтрүүлэх, төрөл бүрийн тэжээл бэлтгэх арга туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх, бэлчээрт хөнөөл учруулж болзошгүй мэрэгч амьтан, шавьж, өвчин, хог ургамлаас урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах байгаль орчинд

халгүй арга, шинэ дэвшилтэт техник, технологи нэвтрүүлэх, отрын бүс нутгийн бэлчээрийг ашиглалтыг оновчтой болгох замаар малын тэжээлийн хангамжийг нэмэгдүүлнэ.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Аймаг орон нутагт 250 га хадлангийн талбайг хашиж хамгаалж сайжруулах, тэжээлийн нэг болон олон наст таримал ургамал тариалах ажлыг зохион байгуулна. Отрын бүс нутгийг хамгаалах, ашиглалтыг оновчтой зохион байгуулж, бэлчээрийн ургамал хамгаалах үлийн цагаан оготно, царцаатай тэмцэх арга хэмжээнд хамрагдах аймгийн тоо, талбайн хэмжээг тодотгох судлгаагаар гарган хэрэгжүүлнэ.

Эдгээр арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд 2011 онд нийт 2,422.3 сая төгрөг, үүнээс Засгийн

газрын 2010 оны 64 дүгээр тогтоолоор отрын бүс нутагт өвс тэжээлийн нөөц бүрдүүлэх зардлыг жил бүрийн улсын төсөвт тусгахаар заасныг үндэслэн отрын бүс байгуулах, таримал тэжээл ургуулах замаар отрын бүс дэхь өвс, тэжээлийн хангамжийг сайжруулахад 474.0 сая төгрөг, Отрын бүс нутгийн захиргаа, хамгаалалтын урсгал зардалд 128.3 сая төгрөг, бэлчээрийн хөнөөлт царцаатай химийн аргаах тэмцэхэд зориулж 600.0 сая төгрөг, үлийн цагаан оготнотой энгийн болон биологийн аргаар тэмцэхэд зориулж 1,220.0 сая төгрөг тус тус төсөвлөн батлуулав. Бэлчээрийн менежментийг сайжруулах, бэлчээр, хадлангийн зураглалын нэгдсэн сан бий болгоход зориулж 47.0 сая төгрөг төсөвт тусгав.

Үр дүн: Малчид, мал бүхий иргэн, аж ахуйн нэгжийг үйлдвэрийн аргаар бэлтгэсэн

чанартай, хямд үнэтэй төрөл бүрийн тэжээлээр хангах борлуултын сүлжээ цэгүүд аймаг, суманд бий болох нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Бэлчээрийн ургамлын ургацыг сайжруулан үлийн цагаан оготно, царцааны тархалтыг бууруулна.

Хүснэгт 5.48 Бэлчээр хамгаалах, таримал тэжээл бэлтгэх арга хэмжээ, үзүүлэлт

Арга хэмжээ, үзүүлэлт 2010 оны ХБГ 2011 онд 2012 онд 2013 онд

Хураан авах таримал тэжээл /мян.тн/ 15.0 20.0 25.0 30.0 Отрын бүс нутгийн хадлангийн талбайг сайжруулах /мян.га/

45.0 35.0 38.0 38.0

Отрын бүс нутагт таримал тэжээл тариалж хашаалах. /мян.га/

60.0 45.0 50.0 50.0

Үлийн цагаан оготнотой тэмцэх /мян.га/ 474.0 475 500 500 Царцаатай тэмцэх /мян.га/ 290.0 130 200 200

4. Монгол Мал хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжүүлэх бусад арга хэмжээнүүд

УИХ-аас 2010 оны 23 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Монгол Мал” хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан Засгийн газрын 2010 оны 223 дугаар тогтоолоор сумдын Тамгын газарт мал эмнэлэг, үржлийн нэгжийг байгуулахаар шийдвэрлэж, тэдгээр нэгжийн 2011 оны үйл ажиллагааны урсгал зардалд нийт 5,134.6 сая төгрөг төсөвлөж, ХХААХҮС-ын төсвийн багц дахь Монгол Мал хөтөлбөрийн зардлаас орон нутгийн төсөвт шилжүүлж, зохих өөрчлөлтийг төсөвт тусгав.

Монгол Мал хөтөлбөрийн хүрээнд мал сүргийг халдварт, гоц халдварт болон архаг

халдварт өвчнөөс эрүүлжүүлэх, урьдчилан сэргийлэх замаар өвчнөөр тайван статустай бүс

нутгийг бий болгох, ингэснээр мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний гадаад, дотоод зах зээл дээрх борлуулалтыг идэвхижүүлэх, эдийн засгийн эргэлтэд оруулах зорилт тавигдсан. Үүний үр дүнд улсын төсвөөс санхүүжих мал эмнэлгийн үйлчилгээний зардал (Мал эмнэлгийн үйлчилгээ хөтөлбөрт тусгагдсан) өмнөх онтой харьцуулахад нийт 15,107.5 сая төгрөгөөр буюу 2.1 дахин нэмэгдэж байна.

Монгол Мал хөтөлбөрийн хүрээнд дээр дурдагдсанаас гадна нь малын

бүртгэлжүүлэлтийн ажлыг үргэлжлүүлэх арга хэмжээнд зориулж 5,880.0 сая төгрөг, малын тэжээлийн үйлдвэрүүдийг бий болгох сум, багийн түвшинд өвс тэжээл худалдаалах байнгын цэг, нэгдсэн сүлжээ бий болгоход зээлийн дэмжлэг үзүүлэхэд зориулж 3,820.0 сая төгрөг, дотоод худалдаа, түүхий эдийн бүртгэлийн тогтолцоо, мэдээллийн сүлжээ, боловсон хүчин бэлтгэх биржийн худалдаа бий болгох арга хэмжээнд 2,500.0 сая төгрөг буюу нийт 12,200.0 сая төгрөг зарцуулна. Хөтөлбөр 2. Газар тариалан Стратегийн зорилго:

Тариалангийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх замаар хүн амыг эрүүл, баталгаатай хүнсний бүтээгдэхүүнээр тогтвортой хангах, импортын хараат байдлыг арилгах, тариалангийн салбарыг урт хугацаанд тогтвортой хөгжих, үндэсний эдийн засгийн тулгуур салбар болгон хөгжүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Газар тариалангийн салбарт хэрэгжиж буй “Атрын гурав дахь аян” үндэсний хөтөлбөр нь төмс, гол нэрийн хүнсний ногооны хэрэгцээг дотоодын үйлдвэрлэлээр бүрэн хангахтай холбоотойгоор төрөөс дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.49 Хөтөлбөр, дэд хөтөлбөр, арга хэмжээ

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, дэд хөтөлбөр, арга хэмжээ 2009 гүйц 2010 төл 2011

бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011

бат Хөтөлбөр 2. Газар тариалан 27,266.9 32,831.1 30,070.4 100.0% 100.0% 100.0% Тариалан дэмжих үйл ажиллагаа 25,604.6 30,829.6 29,449.6 93.9% 93.9% 98.1%

Буудайн үйлдвэрлэлийг дэмжих 20,036.0 24,124.6 29,149.6 73.5% 73.5% 97.3% Элит үр үржүүлэх 5,568.7 6,705.0 300.0 20.4% 20.4% 0.8% Ургацын комисс, төв штаб, удирдлага 9.0 10.8 10.8 0.0% 0.0% 0.0%

Өрхийн тариаланг дэмжих 1,653.3 1,990.7 610.0 6.1% 6.1% 1.9% Хамгаалагдсан хөрсний тариалан эрхлэх 597.9 720.0 75.0 2.2% 2.2% 0.2% Жимс, жимсгэний тариалан эрхлэх 1009.9 1,216.0 435.0 3.7% 3.7% 1.4% Сургалт, сурталчилгаа, үзүүлэх сургалт 45.4 54.7 100.0 0.2% 0.2% 0.3%

А. Тариалан дэмжих үйл ажиллагаа ("Атрын гурав дахь аян" тариалангийн хөгжлийн үндэсний хөтөлбөр)

Зорилго: Тариалан эрхлэх эрх зүй, эдийн засгийн таатай орчин бүрдүүлж, үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх замаар хүн амын аюулгүй хүнсний бүтээгдэхүүнэр тогтвортой ханган, импортын хараат байдлыг арилгаж, тариалангийн хөгжлийг эрчимжүүлэх

Зорилт: Атаршсан талбайг эргэлтэнд оруулах замаар тариалангийн талбайг нэмэгдүүлэх, үндсэн тарималын үрийн чанарыг сайжруулж, дэвшилтэд техник, технологи нэвтрүүлэн газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг эрчимжүүлэхэд төрөөс дэмжлэг үзүүлнэ.

Хүснэгт 5.50. Газар тариалангийн арга хэмжээ

№ Арга хэмжээний нэр 2010 оны ХБГ 2011 он 2012 он 2013 он

1 Атаршсан газар болон хөрсний судалгааг үндэслэн нийт эргэлтийн талбайг нэмэгдүүлнэ. /мян.га/ 100.0 100 - -

1 Үрийн чанар сайжруулахад дэмжлэг үзүүлнэ. /мян.тн/ 4.0 5.0 5.0 5.0

2 Техник, технологийн хангамж, техникийн засварт дэмжлэг үзүүлнэ. /хувь/ 80.0 50.0 20.0 20.0

3 Хөрсний үржил шим болон ургамал хамгааллыг сайжруулахад дэмжлэг үзүүлнэ./мян.га/ 350.0 150.0 100.0 100.0

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги:

"Атрын гурав дахь аян" тариалангийн хөгжлийн үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд тариаланчидыг дэмжих, хүнсний гол нэрийн бараа болох гурилын үнийг тогтвортой байлгах зорилгоор дотоодын гурилын үйлдвэрүүд болон улсын нөөцөд нийлүүлж буй стандартын шаардлага хангасан хүнсний улаанбуудайн тонн тутамд 50-60 мянган төгрөгийн урамшуулал олгохоор тооцож нийт 12,600.0 сая төгрөг улсын төсвөөс татаас хэлбэрээр олгохоор төлөвлөсөн нь 2010 онтой харьцуулахад 1,240.0 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна.

Дотоод, гадаад зах зээлийн хүчин зүйлсийн улмаас 2011 онд дотоодын зах зээл дээр

улаанбуудайн хомсдол үүсэхээс сэргийлэх, буудайн нийлүүлэлтийг тогтвортой хангах зорилгоор Тариалан эрхлэлтийг дэмжих санд хүнсний улаанбуудай худалдан авч нөөцлөхөд зориулж нийт 12,600.0 сая төгрөг төсөвлөв. Энэ арга хэмжээнд зарцуулах хөрөнгө өмнөх онтой харьцуулахад 5,300.0 сая төгрөгөөр нэмэгдэв. Хүрэх үр дүн: Тариалангийн талбай болон хөрсний үржил шим, техник, технологийг шинэчилснээр газар тариалангийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлээр дотоодын хэрэгцээг бүрэн хангах боломжийг бүрдүүлнэ. Б. Өрхийн тариаланд дэмжлэг үзүүлэх үйлчилгээ (“Ногоон хувьсгал” үндэсний хөтөлбөр)

Зорилго: Төмс, хүнсний ногоо, жимс, жимсгэний усалгаатай тариаланг хөгжүүлж өрх, фермерийн аж ахуй болон жижиг хоршоод, хамгаалагдсан хөрсний аж ахуйг эрхлэх замаар өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, ажилгүйдэл, ядуурлыг бууруулах, хүнсний хангамжийг сайжруулах

Зорилт: Өрхийн болон жижиг фермерийн аж ахуй, хоршоодод төмс, хүнсний ногоо, жимс, жимсгэнэ тариалах, хамгаалагдсан хөрсний аж ахуй эрхлэхэд дэмжлэг үзүүлж : 2011 онд хүнсний ногооны хэрэгцээг 90%, 2012 онд төмс, хүнсний ногооны хэрэгцээг дотоодын үйлдвэрлэлээр бүрэн хангах. Мөн хүлэмжийн болон хамгаалагдсан хөрсний тариалангийн аж ахуй, эрхлэх мэргэжлийн сургалт зохион байгуулан иргэд, байгууллагыг энэ салбарт тогтвортой ажиллах, орлого нэмэгдүүлэх боломжийг бүрдүүлнэ.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Жимс, жимсгэний үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд үр, суулгац авахад дэмжлэг үзүүлэхэд зориулж 370.0 сая төгрөг, сургалт зохион байгуулах, судалгаа, шинжилгээний ажил зохион байгуулахад 65.0 сая төгрөг төсөвлөв.

Хамгаалагдсан хөрсний тариалан эрхлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, болон хүлэмжийн аж ахуйг хөгжүүлэх, хүнсний ногооны нэр төрлийг нэмэгдүүлэх талаар сургалт, семинар зохион байгуулах, мэдээлэл сурталчилгаа явуулах замаар импорт орлох бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээнд нийт 175.0 сая төгрөг тус тус төсөвлөв. Үр дүн: Газар тариалангийн үйлдэрлэл эрхлэх сонирхол ихсэж өрхийн орлого нэмэгдэнэ. Хөтөлбөр 3. Хүнсний үйлдвэрлэл Хөтөлбөрийн тодорхойлолт:

Хүнсний үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, хангамж, хүнсний аюулгүй байдлыг сайжруулахад төрөөс үзүүлэх дэмжлэг, зохицуулалттай холбоотой үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.51 Хүнсний үйлдвэрлэлийн арга хэмжээ /сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, арга хэмжээ, зориулалт 2009 гүйц

2010 төл

2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь

2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Хөтөлбөр 3. Хүнсний үйлдвэрлэл 846.3 1,019.0 312.0 100.0% 100.0% 100.0% • Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал, хяналт 440.2 530.0 210.0 52.0% 52.0% 67.3% • Сүү, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг дэмжих 373.7 450.0 42.0 44.2% 44.2% 13.5%

• Экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн дэмжих, сурталчлах 18.0 21.7 60.0 2.1% 2.1% 19.2%

• Иод дутагдлын эмгэгтэй тэмцэх 14.4 17.3 0.0 1.7% 1.7% 0.0% Зорилт:

• Үйлдвэрүүдийг дотоодын хяналтын лабораторийн чадавхийг бий, орон нутаг дахь хяналтын лабораториудыг бэхжүүлэн уялдаа холбоог сайжруулна.

• Бага насны хүүхдийн хоол, тэжээл, зохицуулах үйлчилгээтэй хүнсний үйлдвэрлэлийг дэмжинэ.

• Хөдөөгийн хүн амын ундны усны эх үүсвэрт эрүүл ахуйн хамгаалалтын бүс тогтоож, бохирдлоос хамгаалах, мал, амьтан услах цэгүүдийг хүний унданд хэрэглэдэг худаг, булаг, шандаас зайдуу болгон тусгаарлана.

• Сүү боловсруулах, савлах бага хүчин чадалтай үйлдвэрлэлийг дэмжин сум, багийн түвшинд нэвтрүүлж, сүү, сүүн бүтээгдэхүүний ариун цэвэр, эрүүл ахуйг сайжруулна. 2011 онд 24.0 сая литр сүүг үйлдвэрийн аргаар боловсруулан хүнсний хэрэгцээнд нийлүүлнэ

• Экологийн цэвэр бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, экологийн цэвэр хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл болон импортыг орлох хүнсний зарим бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлж “Эко-ферм”-ийн аж ахуй байгуулахад дэмжлэг үзүүлнэ.

Хүрэх үр дүн

• Хүнсний бүтээгдэхүүний чанар, эрүүл ахуйн үзүүлэлт сайжирсан байна. • Мянганы хөгжлийн зорилтод тусгасан хоол тэжээлийн дутлыг 30% бууруулахад

чиглэсэн байна.

• Ундны усны чанар, аюулгүй байдал хангагдана.

• Орон нутагт хүнсний бүтээгдэхүүний чанар, эрүүл ахуйн байдлыг түргэвчилсэн аргаар тодорхойлох тестер, багажаар зохих хувийг хангасан байна.

• Хүүхдийн сүүний газар, цагаан идээний сувилалын загвар аж ахуйг нийслэл, аймгийн төвүүдэд нэмэгдүүлэн бага насны хүүхэд тусгай зориулалтын хоол тэжээл хэрэглэгч хүмүүсийн хэрэгцээг хангахад чиглэсэн байна.

• Хот, суурин газар борлуулах сүүнд чанар, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн хурдавчилсан шинжилгээ хийх орчин, нөхцөл, сүү цуглуулах, хөргөх, боловсруулах, хадгалах, тээвэрлэх, борлуулалтын тогтвортой бүтэц бий болох боломж бүрдэнэ.

• Экологийн цэвэр бүсийг тогтоож экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх түүхий эдийн нөөц, нэр төрлийг олшруулах болон энэ чиглэлээр шинжлэх ухаан,технологийн төсөл судалгаа, шинжилгээний ажил хийгдсэн байна.

Хөтөлбөр 4: Худалдаа, ажил эрхлэлтийг дэмжих үйлчилгээ Стратегий зорилго:

Бараа түүхий эдийн бэлтгэл, худалдааны сүлжээг өргөжүүлэн иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх, ажилгүйдлийг бууруулах, бүс нутгийн тогтвортой хөгжлийг хангахад чиглэгдэнэ.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Бөөний худалдааны сүлжээ, хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүн, түүхий эдийн биржийн үйл ажиллагааг дэмжихтэй холбоотой үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.52 Худалдаа, ажил эрхлэлтийг дэмжих үйлчилгээний хөтөлбөр, арга хэмжээ

/сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, арга хэмжээ 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц

2010 төл 2011 бат

Хөтөлбөр 4. Худалдаа, ажил эрхлэлт 31,155.8 30,405.8 29,287.9 100.0% 100.0% 100.0% 1. Худалдаа/дотоод/ 63.4 113.5 423.3 0.2% 0.4% 1.4% 2. Хөдөлмөр, ажил эрхлэлт 31,092.4 30,292.3 28,864.6 99.8% 99.6% 98.6% - Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого, удирдлага 185.1 209.3 485.0 0.6% 0.7% 1.7% - Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдэд зориулсан зээл 30,850.0 30,000.0 28057.1 99.0% 98.7% 95.8%

- Бизнес эрхлэх талаарх сургалт 57.3 83.0 322.5 0.2% 0.3% 1.1% Зардлыг санхүүжүүлэх эх үүсвэр 31,155.8 30,405.8 29,287.9 100.0% 100.0% 100.0% Өөрийн үйл ажиллагааны орлого 0 0 25,355. 0 0% 0% 86.6% Улсын төсвөөс санхүүжих 31,155.8 30,405.8 3,932.9 100.0% 100.0% 13.4%

Тайлбар: Хөтөлбөр 4-т хуваарилагдсан зардлын нийт дүнг тооцохдоо 2011 онд ЖДҮХСангаас жижиг дунд бизнес эрхлэгчдидэд арилжааны банкуудаар дамжуулан олгох нийт зээлийг оруулав.

Зорилт: (1) бараа, түүхий эдийн бэлтгэлийн нэгдсэн сүлжээ бий болгох, (2) түүхий эдийн нөөц бий болгох

Хүрэх үр дүн: Бараа, түүхий эдийн бэтгэлийн сүлжээг бүсчлэн байгуулахад дэмжлэг

үзүүлж, түүхий эдийн нөөцийг бий болгох замаар түүхий эдийн үнийн тогтвортой байдлыг хангах, түүхий эдийн чанарыг сайжруулсан байна.

Манай улс зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжсэнээр чөлөөт худалдаа хөгжих үндэс тавигдаж, эдийн засагт гүйцэтгэх худалдааны салбарын үүрэг нэмэгдсэн. 2009 оны урьдчилсан байдлаар үйлчилгээний салбарын ДНБ-нд эзлэх хувийн жин 46.7 хувь байгаагаас дотоод худалдаа 12.2 хувийн жинтэй байна.

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги: Бөөний худалдаа төслийн нэгж нь 2000 оноос хойш Засгийн газраас хэрэгжүүлсэн бөөний худалдааны нэгдсэн сүлжээ байгуулах чиглэлээр олгогдсон зээлийн ашиглалт, эргэн төлөлтийг барагдуулах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна. 2011 оны төсөвт хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүн, түүхий эдийн бирж байгуулах, малчид, бэлтгэн нийлүүлэгчид сургалт зохион байгуулах зардалд 390.0 сая төгрөг, бөөний худалдаа төслийн нэгжийн урсгал зардалд 33.3 сая төгрөг төсөвлөв.

Хөдөлмөр, ажил эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан 2011

онд нийт 28,864.6 сая төгрөг төсөвт тусгав. Үүнээс, 245.0 сая төгрөг нь Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын үйл ажиллагааны урсгал зардал, 240.0 сая төгрөг нь ЖДҮ эрхлэгч аж ахуйн нэгжүүдийг гэрчилгээжүүлэхэд шаардлагатай маягтын зардал, иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд “Бизнесээ эхэл, бизнесээ хөгжүүл” сэдэвт сургалт зохион байгуулах зардалд 322.5 сая төгрөг, Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангаас 2011 онд бизнес эрхлэгчидэд олгох хөнгөлөлттэй зээлийн эх үүсвэрт зориулж 28,057.1 сая төгрөгийн(эрчимжсэн МАА эрхлэгчидэд олгох хөнгөлттэй зээлийг оруулан тооцсон) зардлыг тус тус санхжүүлнэ.

Хөтөлбөр 5. Хөнгөн үйлдвэр Стратегийн зорилго:

Боловсруулах салбарыг тэргүүлэх ач холбогдол болгон хөгжүүлэх бодлогын хүрээнд гадаад зах зээлд өрсөлдөх чадвартай нэмүү өртөг шингэсэн экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг дэмжих.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: УИХ-аас баталсан “Үйлвэрлэл, технлогийн парк байгуулж хөгжүүлэх үндсэн чиглэл”, Засгийн газраас баталсан “ЖДҮ-ийг дэмжих хөтөлбөр”, “Ноолуурын салбарт 2012 он хүртэл хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө”, “Оёмол бүтээгдэхүүний

үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх хөтөлбөр”, УИХ-ын 2000 оны 30 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Ой мод боловсруулах хөтөлбөр”, Засгийн газрын 2008 оны 53 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Хэвлэлийн үйлдвэрлэл хөтөлбөр”, Засгийн газрын 2008 оны 288 дугаар тогтоолоор батлагдсан ”Ахуйн үйлчилгээний салбарыг дэмжих хөтөлбөр”т заасан арга хэмжээг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: • Түүхий ноолуурыг 100 хувь монголдоо боловсруулж, нэмүү өртөг шингэсэн

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийг нэмэгдүүлэх, түүхий ноолуурыг чанарын стандартын дагуу бэлтгэх

• Арьс ширний боловсруулах үйлдвэрт ногоон (грийн) химийн боловсруулалт нэвтрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх. Шинэ техник, техник технологийн чиглэлээр мэргэжилтнүүдийг гадаадын орнуудад дадлагажуулах

• Оёмол бүтээгдэхүүнийг сурталчилах, шинэ зах зээлд нэвтрэх, олон улсын үзэсгэлэнд оролцоход дэмжлэг үзүүлэх, хөдөлмөр хамгааллын дулаан хувцасны шинэ стандарт, технологи боловсруулах, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх

• Ой, модны салбарын үйлдвэрлэлийг дэмжиж хөгжүүлэх, модны ашиглалтын түвшинг дээшлүлэх / нэгж түүхий эдээс гарган авах бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг нэмэгдүүлэх/, импорт орлох бүтээгдэхүүний хэмжээг нэмэгдүүлэх, техник технологийн шинэчлэлт хийх,

• Хэвлэлийн үйлдвэрлэлийн хөгжлийг дэмжих, хэвлэлийн үйлдвэрлэлд импортын бүтээгдэхүүн, түүхий эдийг орлуулах дотоод үйлдвэрлэлийг өргөжүүлэх

• Ахуйн үйлчилгээг олон улсын чанар, стандартын түвшинд хүргэх, салбарын хэмжээнд олон улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх

Хөнгөн үйлдвэрийг хөгжүүлэх хөтөлбөрийн хүрээнд дараахь дэд хөтөлбөрүүдийг

хэрэгжүүлнэ. Үүнд:

Хүснэгт 5.53 Хөнгөн үйлдвэрийн хөтөлбөр, дэд хөтөлбөрүүд /сая төгрөгөөр/

Хөтөлбөр, дэд хөтөлбөрүүд 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат Нийт зардалд эзлэх хувь 2009 гүйц 2010 төл 2011 бат

Хөтөлбөр 5. Хөнгөн үйлдвэр 191.0 230.0 282.0 100.0% 100.0% 100.0% 1. Ноос, ноолуур 41.5 50.0 90.0 21.7% 21.7% 31.9% 2. Арьс шир 33.2 40.0 20.0 17.4% 17.4% 7.1% 3. Оёмол бүтээгдэхүүн 29.1 35.0 57.0 15.2% 15.2% 20.2% 4. Хэвлэлийн үйлдвэр 16.6 20.0 20.0 8.7% 8.7% 7.1% 5. Мод боловсруулалт 29.1 35.0 25.0 15.2% 15.2% 8.9% 6. Нийтийн ахуйн үйлчилгээ 41.5 50.0 70.0 21.7% 21.7% 24.8%

Шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгжүүлэх стратеги:

• Жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчидэд зээл олгох, зээлийн хүүгийн хөнгөлөлт үзүүлэх • Иргэдэд үйлдвэрлэл, үйлчилгээний эрхлэхэд шаардлагатай тоног төхөөрөмжийн лизинг

болон зээлийн баталгааны сан бий болгох замаар дэмжлэг үзүүлэх • Бизнес эрхлэхэд зориулсан төрөл бүрийн сургалт зохион байгуулах • Боловсруулах үйлдвэрүүдэд дэмжлэг үзүүлэх, Үйлдвэрлэл технологийн парк байгуулж,

аж үйлдвэрийн дэд бүтэц бий болгох

Хөнгөн үйлдвэрийн салбар дахь дээрх дэд хөтөлбөрийн хүрээнд хөнгөн үйлдвэр, аж ахуйн газруудыг санхүү, зээлийн бодлогоор дэмжихдээ Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх чиглэлээр явуулж буй үйл ажиллагаатай уялдуулах зарчмыг баримтлав.

Олон улсын ISO, GMP стандартуудыг үндэсний үйлдвэрүүдэд нэвтрүүлэх ажлыг зохион байгуулах арга хэмжээний урсгал зардал 150 сая, ХАА-н гаралтай бүтээгдэхүүний өртөг, үнэ бүрдэлт болон салбарын хэмжээнд хэрэгжиж буй хөтөлбөрүүдийн үр дүнг судлах судалгаа, шинжилгээний ажлын зардалд 340 сая төгрөг буюу нийт 490.0 сая төгрөг төсөвлөв.

Хүрэх дүн: “Хэвлэлийн үйлдвэрлэл” хөтөлбөр; ”Ахуй үйлчилгээний салбарыг дэмжих”

хөтөлбөр; “Хоршоог хөгжүүлэх нийгмийн хэмжээний хөтөлбөр -2” хөтөлбөр; “Оёмол бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх” хөтөлбөр; “Ой мод боловсруулах салбарын үйлдвэрлэлийг сэргээх, тухайн чиглэлээр байгуулагдсан тосгоны хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх арга хэмжээний хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилтийг хангасан байна.

Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлж улсын төсвөөс зээл олгох, лизингийн үйлчилгээ үзүүлэх, зээлийн баталгааны сан байгуулах ажлыг зохион байгуулсан байна. Хөтөлбөр 6: Захиргаа, бодлого төлөвлөлт Хөтөлбөрийн зорилго:

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарын хүрээнд хэрэгжүүлж байгаа хөтөлбөрүүдийн зорилго, зорилтыг хангахад чиглэгдсэн стратегийн төлөвлөлт, бодлогын удирдамж болон хэрэгжилт, хяналт, шинжилгээ, үнэлгээний талаар Төсвийн ерөнхийлөн захирагчид зөвлөлгөө өгөх, мэдээллээр хангах, төлөвлөгдсөн арга хэмжээг цаг хугацаа болон батлагдсан хөрөнгийн эх үүсвэрт багтаан хэрэгжүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: ХХАА-н нийт 34 төсвийн байгуулага, 3 Улсын үйлдвэрийн газар, Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сан, Жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих газар гэсэн байгууллагуудын үйл ажиллагаа хамаарна. Хөдөө, аж ахуйн бодлого боловсруулалт, удирдлага, зохицуулалт хөтөлбөрийн хүрээнд эдгээр байгууллагуудын үйл ажиллагааны урсгал зардалд зориулж нийт 6,748.8 сая төгрөг, үүнээс тус салбарт гадаадын зээл, буцалтгүй тусламж болон Засгийн газрын бусад шийдвэрээр хэрэгжиж буй төслүүдийн дотоод урсгал зардалд 430.8 сая төгрөг зарцуулна.

5.2.25 НИЙГМИЙН ХАМГААЛАЛ, ХӨДӨЛМӨРИЙН САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын багцын урсгал зардал 385.2 тэрбум

төгрөгөөр төсөвлөв. Төсвийн төслийг боловсруулахдаа дараах арга хэмжээг 2011 оноос хэрэгжүүлнэ:

• “Олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах тухай “ Монгол Улсын хууль 2010 оны 6 дугаар сарын 25–нд Улсын Их Хурлаар батлагдаж “Эхийн алдар” нэгдүгээр болон хоёрдугаар одон авах хүүхдийн тоог 4 ба 6 хүүхэд болгон өөрчилж, олгох урамшууллын хэмжээг 2 дахин нэмэгдүүлсэн. Энэ арга хэмжээг олон хүүхэдтэй гэр бүлийг дэмжих хүрээнд хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд 2011 оны төсөвт “Алдарт эх” одонтой эхчүүдийн одоо авч байгаа урамшууллыг 100-200 мянган төгрөг болгон нэмэгдүүлж, 2011 оноос эхлэн шинээр одон авах эхчүүдийг хамруулах ба нийт 33.3 тэрбум төгрөг зарцуулна.

• Нийгмийн даатгалын санд улсын төсвөөс 20 тэрбум төгрөг нэмж байршуулна;

• Ахмад настан болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний хотын нийтийн тээврийн

хэрэгслэлээр үнэ төлбөргүй зорчих зардлыг нийслэлийн төсөвт тусгаж байсныг эрхлэх асуудлын хүрээнд нь хамаарах сайдын төсвийн багцад тусгасантай холбоотой 13 тэрбум төгрөг шилжүүлэн зарцуулна;

• Шинээр байгуулагдсан Хүүхэд хамгааллын төв болон Хөдөлмөрийн биржийн зардалд нэг тэрбум төгрөг зарцуулна;

• Улаанбаатар хотын 6 дүүргийн 13 хороо, Хэнтийн, Сэлэнгэ аймгийн 8 тосгонд нийт 21 нийгмийн ажилтны орон тоог нэмэгдүүлнэ. 

Хүснэгт 5.54 Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

Нийгмийн хамгаалал хөдөлмөрийн сайд 2009 он гүйц 2010 оны тодотгол

2011 оны батлагдсан

326,962.6 314,176.8 385,156.5 Хөдөлмөр, ажил эрхлэлт 22,392.1 21,557.1 23,230.3 Нийгмийн халамж 146,500.4 120,565.6 161,660.8 Нийгмийн даатгал 155,087.4 170,789.2 190.780.9

Хөтөлбөр 1. Хөдөлмөр, ажил эрхлэлт

Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйлажиллагааны урсгал зардалд 2011 онд 23.2 тэрбум төгрөг зарцуулахаар байгаа нь нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын багцын нийт урсгал зардлын 6.0 хувь болж байна. Үүнээс 7.0 тэрбум төгрөгийг хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас жижиг зээл олгоход зориулана. Стратегийн зорилго:

Эдийн засгийн өсөлт, хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээтэй уялдуулан ажлын байр бий болгож, хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшинг тогтвортой нэмэгдүүлэх замаар ажилгүйдэл, ядуурлыг бууруулна

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Иргэдийг ажилд зуучлах, жижиг зээл олгох, мэргэжлийн сургалт зохион байгуулах, ажилгүй иргэд, гэр бүлийг цаг үеийн чанартай нийтийг хамарсан ажилд хамруулах, ажилгүй иргэдийг ажлын байраар хангасан ажил олгогчдыг дэмжих зэрэг арга хэмжээг Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас санхүүжүүлэх үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт:

• Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого болон Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан арга хэмжээний хүрээнд Хүн амын хөдөлмөр эрхэлтийн түвшинг нэмэгдүүлэх,

• эдийн засгийн хямралын нөхцөлд ажлын байрыг хадгалах, түр ажлын байр олноор бий болгох,

• мэргэшил ур чадвар бүхий ажилтныг зах зээлийн эрэлтэд нийцүүлэн үйлдвэрлэл дээр бэлтгэх,

• хүн амын бүлгүүд, тухайлбал, оюутан залуучууд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, албан бус салбарт ажиллагсад, малчид, эмэгтэйчүүдэд чиглэсэн зорилтот хөтөлбөр, жижиг төлүүдийг хэрэгжүүлэх

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн ажилгүйдлийг бууруулах, хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх зорилтын хүрээнд Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол гаргаж Хөдөлмөрийн биржийг байгуулан ажиллаж байгаа бөгөөд уг төвийн зардлыг 2011 оноос эхлэн төсөвт тусгав.

Хүрэх үр дүн болон гүйцэтгэлийн үзүүлэлт: • Жил бүр 60000 доошгүй ажилгүй иргэдийг ажлын байртай болгож. Мянганы хөгжлийн

зорилтод зааснаар 2015 он гэхэд ядуурлыг хоёр дахин бууруулна. • Хөдөлмөр эрхлэхийг хүссэн ажилгүй иргэн, ажил хайгч, ажилгүйдэлд өртөж болзошгүй

60.0 мянган ажилгүй иргэнийг ажилд зуучлах үйлчилгээнд хамруулна. • хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний хэлтсүүдэд бүртгэлтэй ажилгүй иргэд болон албан

бус хөдөлмөр эрхлэгчид, малчид зэрэг 50.0 мянган иргэнийг мэргэжлийн чиг баримжаа олгох, зөвлөгөөөгөх, мэдээллээрхангахүйлчилгээндхамруулна.

• мэргэжилолгох, давтансургалтад 12780 хүнийгхамруулна. • Хувиараа болон өрхийн аж ахуй, эсхүл нөхөрлөл, хоршооны хэлбэрээр үйлдвэрлэл,

үйлчилгээ эрхлэхийг хүсэгч ажилгүй иргэн, түүнчлэн малчин, албан бус хөдөлмөр эрхлэгч 36200 хүнийг зээлийн үйлчилгээнд хамруулна.

• Нийтийг хамарсан ажилд 25000 ажилгүй, нийгмийн эмзэг бүлгийн иргэдийг хамруулж түр ажлын байраар хангана.

Хөтөлбөр2. Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ

Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны урсгал зардалд 2011 онд 161.7 тэрбум төгрөг зарцуулахаар болсон нь нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын багцын нийт урсгал зардлын 41.6 хувийг эзэлж байна. Стратегийн зорилго:

Нийгмийн зүгээс зайлшгүй дэмжлэг, туслалцаа үзүүлбэл зохих зорилтод бүлгийн хүн ам болон бие даан амьдрах, өөртөө үйлчлэх чадваргүй эмзэг бүлгийн иргэдэд хүргэх нийгмийн халамжийн, цогц, уян хатан тогтолцоог эдийн засагтаа дарамтгүй иргэдэдээ чанар хүртээмжтэй байхаар төлөвшүүлнэ.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Нийгмийн халамжийн сангаас зорилтот бүлгийн иргэнд тэтгэвэр, тэтгэмж, хөнгөлөлт, нэг удаагийн тусламж, олон нийтэд түшиглэсэн нийгмийн халамжийн үйлчилгээ үзүүлэх болон улсын төвлөрсөн болон төрөлжсөн асрамжийн үйлчилгээ, ахмадын байгууллагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт:

Гэр бүл, нийгэм, хамт олонд тулгуурласан, зорилтот бүлэгт чиглэсэн халамжийн шинэчлэлийн тогтолцоог төлөвшүүлэн бэхжүүлж, иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлж, амьжиргааны түвшинг дээшлүүлж, ядуурлыг бууруулна.

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: • 2010 оны 10 дугаар сараас эхлэн нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, нөхцөлт мөнгөн

тэтгэмж болон жирэмсэн, амаржсан эхчүүдэд олгох тэтгэмжийн 30 хувиар нэмэгдүүлэх шийдвэрийг бүтэн жилээр хэрэгжүүлэх, эдгээр халамжийн үйлчилгээнд хамрагдах хүний тооны өөрчлөлтийг тусгах замаар эдгээр үйлчилгээний зардлыг 12 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүллээ.

• Халамжийн үйлчилгээг зорилтод бүлэгт чиглүүлэх эрх зүйн орчныг бүрдүүлнэ; Халамжийн үйлчилгээг зорилтод бүлэгт шилжүүлэх зарим хавтгайрсан халамжийн тогтолцоог хумих зорилгоор Хүний хөгжил сангийн тухай хууль батлагдан гарч Шинээр төрсөн хүүхдэд олгож байсан тэтгэмжийн 100 мянган төгрөг, хүүхэд бүрт сар бүр олгож байсан 10 мянган төгрөг, Залуу гэр бүлд олгож байсан 500 мянган төгрөгийг олгохгүй болсон. Энэ нь арга хэмжээнд 2009 онд 58.5 тэрбум төгрөг зарцуулж байсан байна.

• Халамжийн үйлчилгээг авах иргэдийг оновчтой үнэн зөв тодорхойлдог арга аргачлалыг нэвтрүүлнэ;

• Үйлчилгээг цаг тухайд нь чирэгдэлгүй хүргэж, иргэний бүртгэлийн мэдээлэлд суурилан давхардлыг арилгана.

• Зорилтот бүлэгт чиглэгдсэн нийгмийн халамжийн үйлчилгээний нээлттэй, илтод байдлыг хангана;

• Үйлчлүүлэгчийн идэвхи санаачлага, сонголт дээр тулгуурласан нийгмийн халамжийн үйлчилгээг хөгжүүлнэ.

Хүрэх үр дүн: Эмзэг бүлгийн иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлэхэд эерэг нөлөө үзүүлнэ. Нийгмийн

халамжийн үйлчилгээний зардлын зэрэгцүүлэлтийг харуулбал: Хүснэгт 5.55 Нийгмийн халамжийн үйлчилгээний зардлын төсөв

/сая төгрөгөөр/ 2009 гүйц 2010 ХБГ 2011 бат УРСГАЛ ЗАРДЛЫН ДҮН 139,240.6 113,036.0 138,489.9 Нийгмийн халамжийн заpдал 138,235.3 111,992.0 137,725.1 Халамжийн тэтгэвэр 25,025.2 27,771.1 33,583.6 Жирэмсэн, хөхүүл эхийн тэтгэмж 16,184.9 19,000.2 22,976.9 Ахмад дайчдад олгох нэг удаагийн тусламж 4,136.2 4,358.4 3,600.0 Залуу гэр бүл хөтөлбөр 17,775.0 824.0 0.0

Адарт эхийн одонтой эхчүүдэд олгох тэтгэмж 8,229.3 17,525.0 33,275.0 Шинээр төрсөн хүүхдэд олгох тэтгэмж 7,153.8 240.7 0.0 Хүүхдэд олгох мөнгөн тэтгэмж 32,176.5 343.4 0.0

Нөхцөлт мөнгөн тусламж 6,554.0 7,925.8 10,135.8

Олон нийтийн оролцоонд түшиглэсэн халамжийн үйлчилгээ 1,039.6 1,467.5 3,047.5

Амьжиргааг дэмжих нөхцөлт мөнгөн тусламж 4,481.5 4,620.0 5,280.0 Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд үзүүлэх нийгмийн халамжийн үйлчилгээ 4,810.2 5,920.5 5,452.3 Ахмад настнуудад үзүүлэх хөнгөлөлт 8,490.4 11,995.4 10,374.0 Хоол тэжээлийн тусламж, дэмжлэг 2,178.8 10,000.0 10,000.0

Халамжийн сангийн нийт зардал 2011 онд 138.5 тэрбум төгрөг зарцуулна. Нийгмийн

хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд хамаарах ахмад настан болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хотын нийтийн тээврийн хэрэгслэлээр үнэ төлбөргүй зорчих зардлыг нийслэлийн төсөвт тусгаж байсныг Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын багцад тусгав. Энэ арга хэмжээнд 13 тэрбум төгрөг зарцуулах болно.

Хөтөлбөр 3.Нийгмийн даатгал

Нийгмийн даатгал хөтөлбөрт 2011 онд 190.7 тэрбум төгрөг зарцуулах бөгөөд энэ нь нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын төсвийн багцын 49.5 хувийг эзэлж байна. Үүний дотор зонхилох хэсгийг Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн дагуу төрөөс тэтгэврийг нь хариуцах иргэдийн тэтгэврийн зардал эзлэх бөгөөд энэ зориулалтаар улсын төсвөөс 170.7 тэрбум төгрөг нийгмийн даатгалын санд олгохоор тооцсон нь нийгмийн даатгал хөтөлбөрийн зардлын 89.5 хувийг эзэлж байна. Стратегийн зорилго:,

Нийгмийн даатгалын сангийн тогтвортой байдлыг дунд болон урт хугацаанд хадгалах замаар даатгуулагчийн баталгаат орлогыг хангах

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: 1995 оноос өмнө тэтгэвэр тогтоолгосон иргэдийн тэтгэвэрт зориулж нийгмийн даатгалын санд улсын төсвөөс хөрөнгө төвлөрүүлэх, нийгмийн даатгалын сангийн хөрөнгийн зохистой удирдлагыг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх болон тэтгэврийн нөхөн олговор олгохтой холбоотой үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хөтөлбөрийн зорилт: * Одоогийн тогтолцооны сул талуудыг нөхсөн, хамрах хүрээ нь явцуу биш,

олгогдох тэтгэвэр нь хэмжээний хувьд зохистой, эх үүсвэр нь тогтвортой байхуйц шинэ тогтолцоог бүрдүүлэх эрх зүйн шинэтгэл хийх;

* Нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалд нийт хүн амын 81.5-аас доошгүй хувийг хамруулж, нийгмийн даатгалын үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулна;

* Нийгмийн даатгалын санд улсын төсвөөс шилжүүлэх татаасыг оновчтой байдлаар үе шаттайгаар байршуулна.

Шийдвэрлэх асуудал болон хэрэгжүүлэх стратеги: 1995-2002 оны хооронд төсвийн боломж хомс байсантай холбоотойгоор хуулийн дагуу төсвөөс олгох санхүүжилтээс дутуу олгогдсон 236 тэрбум төгрөгөөс 2008-2009 санд олгосон санхүүжилтийн зөрүүгээр 42 тэрбум төгрөг, 2010 оны төсвийн тодотголд тусгасан эх үүсвэр 17.3 тэрбум төгрөг нийт 59.2 тэрбум төгрөгийн өглөг барагдуулаад байна. 2011 онд 20 тэрбум төгрөг санд байршуулж, цаашид төсвийн боломж, зохистой харьцааг харгалзан нийгмийн даатгалын санд хөрөнгийг бүрэн байршуулна.

Нийгмийн даатгалын сангийн санхүүгийн чадварыг сангийн төрөл тус бүрээр авч үзвэл

тэтгэврийн болон тэтгэмжийн даатгалын сан алдагдалтай, харин бусад сангууд тухайн жилийнхээ орлогоор зарлагаа нөхөж байна Ялангуяа тэтгэмжийн даатгалын сангийн хувьд 2011 оны эхний хагаст хуримтлагдсан үлдэгдлээ бүгдийг зарцуулаад эх үүсвэр дутагдах болоод байна. Нийгмийн даатгалын сангийн санхүүгийн чадварыг сайжруулахын тулд дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Үүнд:

1. Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээг бууруулан тогтоосон байдлыг эргэн

үзэж зохистой байдлаар тогтоох асуудлыг судлан шийдвэрлэх; 2. Сангийн үлдэгдлийг оновчтой байршуулж нэмэлт орлого олох боломж нөхцлийг

хангах; 3. Тэтгэврийн олон давхаргат тогтолцоонд шилжих асуудлыг судалж шийдвэрлэх;

4. Тэтгэвэр тогтоолгох насны хязгаарыг даатгуулагчид ээлтэй байдлаар тогтоох.

Хүрэх үр дүн:

Тэтгэврийн даатгалын тогтолцооны дотоод тэнцвэрт байдлыг сайжруулж урт хугацаанд тэтгэврийн сангийн алдагдлын ДНБ-д эзлэх хувийг бууруулна

5.2.26 БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААНЫ САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын төсвийн багцын 2011 оны урсгал зардлыг

нийт 559.7 тэрбум төгрөг байхаар төсөвт тусгалаа.

Сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмшүүлэхэд нэг хүүхдэд ногдох хувьсах зардлын дундаж норматив, ерөнхий боловсролын сургуулийн нэг суралцагчид бага, дунд боловсрол эзэмшүүлэхэд ногдох хувьсах зардлын норматив, мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвүүдэд мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэхэд нэг суралцагчид ногдох хувьсах зардлын дундаж норматив, ерөнхий боловсролын сургуулийн дотуур байрны нэг хүүхдэд ногдох хувьсах зардлын дундаж нормативыг төрийн албан хаагчдын цалингийн өсөлт, хэрэглээний үнийн өсөлттэй уялдуулан зардлыг шинэчлэн төсөвлөв.

Хүснэгт 5.56 Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт

/тэрбум төгрөг/

БСШУ сайд 2011 төсөв ТЕЗ-ийн нийт

төсөвт эзлэх хувь jХөтөлбөр 1. Сургуулийн өмнөх боловсрол 99.5 17.5 Хөтөлбөр 2. Ерөнхий боловсрол 278.2 49.0 Хөтөлбөр 3. Мэргэжлийн болон дээд боловсрол 56.9 10.1 Хөтөлбөр 4. Соёл, урлаг 34.7 6.1 Хөтөлбөр 5. Шинжлэх ухаан, технологи. 18.6 3.3 Хөтөлбөр 5. Боловсролын бусад байгууллага 79.4 14.0

Хүснэгт 5.57 БСШУ-сайдын төсвийн багцын урсгал зардал

/сая төгрөг/

2009 2010 2011 2010/11

зөрүү Хувь А. Цалин хөлс 204,567.7 232,008.6 290,649.0 58,640.4 125.3 Б. Бусад урсгал зардлын нөөц 178,703.5 229,856.8 269,072.4 39,215.6 117.1 Хоол 23,385.2 29,556.5 37,254.7 7,698.2 126.0

Хичээл үйлдвэрлэлийн дадлага 8,769.3 10,646.6 13,096.3 2,449.7 123.0 Үдийн цай 13,818.2 17,199.1 16,313.1 -886.0 94.8 Сургалтын төлбөрийн буцалтгүй тусламж 11,889.5 15,260.8 6,047.3 -9,213.5 19.7

Суралцагсадад олгох амьжиргааны тэтгэлэг 14,045.0 23,686.3 20,183.1 -3,503.2 85.2

Бусад урсгал зардал 106,796.3 133,507.5 176,177.9 42,670.4 132.0

Нийт урсгал зардал 383,271.2 461,865.4 559,721.4 97,856.0 121.2

Цэвэр зээл 5,807.6 9,103.5 7,934.6 -1,168.9 87.2

Санхүүжүүлэх эх үүсвэр 425,202.6 546,447.1 655,318.8 108,871.7 119.9 Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос 8,316.6 8,552.9 8,081.7 -471.2 94.5 Туслах үйл ажиллагааны орлогоос 2,421.0 1,225.7 1,189.3 -36.4 97.0 Гадаадын тусламжаас 1,542.6 8,858.0 2,092.4 -6,765.6 23.6 Төсвөөс 415,077.7 527,810.5 643,078.5 115,268.0 121.8 Бусад /оны эхний үлдэгдэл, сургалтын төрийн сан, гадаадын төслийн зээл/ 116.0 - 876.9 - -

Хөтөлбөр 1. Сургуулийн өмнөх боловсрол

Сургуулийн өмнөх боловсролын хамран сургалтын хувийг Боловсролыг 2015 хүртэл хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөөнд заасны дагуу 2011 онд 79 хувьд хүргэхээр тооцоолж нийт 141.8 мянган хүүхэд хамрагдахаар төсөвт тусгалаа. Стратегийн зорилго:

Бага насны хүүхдийг асрах, хамгаалах, хүмүүжүүлэх цогц үйл ажиллагаагаар дамжуулж хүүхдийн бие бялдар, оюун ухаан, нийгэмшихүйн хөгжлийг дэмжиж, сургуульд бэлтгэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: 2-5 настай хүүхдийг төрийн болон төрийн өмчийн бус цэцэрлэгийн өдрийн анги, 24 цагийн цэцэрлэгт асран хүмүүжүүлэх, түүнчлэн хамран сургах тойргийнхоо цэцэрлэгт хамрагдаагүй хүүхдэд хувилбарт сургалтын үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Хүснэгт 5.58 Сургуулийн өмнөх боловсрол хөтөлбөрийн бүтэц, зардлын

хуваарилалт /сая төгрөг/

Хөтөлбөр 1. Сургуулийн өмнөх боловсрол НИЙТ ДҮН Хөтөлбөрт эзлэх хувь

СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛ 94,602.6 100.0

Цэцэрлэгийн үйлчилгээ /энгийн өдрийн анги/ 87,654.7 92.7 Бага насны хүүхдийг асран хамгаалах, хөгжүүлэх 54,617.6 57.7 Хоол хүнсээр хангах 17,060.0 18.0 Хэвийн үйл ажиллагааг хангах 14,614.6 15.4 Нийгмийн баталгааг хангах 1,362.5 1.4 24 цагийн цэцэрлэгийн үйлчилгээ 1,916.3 2.0 Бага насны хүүхдийг асран хамгаалах, хөгжүүлэх 1,423.8 1.5 Хоол хүнсээр хангах 492.2 0.5 Нийгмийн баталгааг хангах 0.3 0.0 СӨБ-ын хувилбарт сургалтын үйлчилгээ 1,852.9 2.0 Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд үзүүлэх үйлчилгээ 16.6 0.0 Төрийн бус өмчийн цэцэрлэгийн үйлчилгээ 3,162.1 3.3

Боловсролын тухай хуулийн 11.1-д зааснаар сургуулийн өмнөх боловсролд хоёроос

дээш наснаас сургуульд орох хүртэлх насны буюу 2-5 настай хүүхдийг хамруулна. 2-5 насны сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдвал зохих хүүхдийн тоог Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан суурин хүн амын 2009 оны тоо мэдээлэлд үндэслэлээ. Сургуулийн өмнөх боловсролын хамран сургалтын хувь байнгын үйл ажиллагаатай цэцэрлэгээр өдрөөр болон 24 цаг 52 хувь, хувилбарт сургалтаар 27 хувь, СӨБ-ийн нийт улсын дундаж 78.8 хувь байхаар тооцож төсөвлөв.

Хүснэгт 5.59 2011 онд төлөвлөж буй хамран сургалтын хувь

2-5 насны хүүхдийн

тоо

Өдрөөр/24 цагаар Хувилбарт сургалтаар СӨБ-ийн нийт

хувь Бүл-гийн тоо

Хүүх-дийн тоо

% Ээл-жийн

Нүүдлийн

Явуулын Нийт %

183548 3609 100775 52 8617 20928 2552 32097 27% 78.80

2011 онд 836 цэцэрлэгийн нийт 4049 бүлэгт нийт 141806 хүүхэд өдрөөр суралцана.

Хүснэгт 5.60 Төсвөөс санхүүжих цэцэрлэгийн тоо

2011 онд санхүүжих 2009-2010 оны статистик Өөрчлөлт

Төрийн өмчийн

Төрийн бус

Нийт Төрийн өмчийн Төрийн бус Нийт Төрийн өмчийн

Төрийн бус

Нийт

736 100 836 680 103 793 27 -5 22

Цэцэрлэгийн энгийн өдрийн ангийн зардлыг Засгийн газраас баталсан нэг хүүхдэд

ногдох хувьсах зардлын нормативыг хэрэглээний үнийн индекс болон цалингийн өсөлтөөр өсгөж, 24 цагийн цэцэрлэг, хувилбарт сургалтын хүүхдийн зардлыг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, Сангийн сайдын хамтарсан 2007 оны 306/237 тоот тушаалын дагуу итгэлцүүр хэрэглэн тооцон төлөвлөлөө.

Хүрэх үр дүн болон гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүд

Сургуулийн өмнөх боловсролын төсвийн гүйцэтгэлийн зорилтот түвшний гол үзүүлэлт нь хамран сургалтын хувь бөгөөд хамран сургалтын хувийг Боловсролыг 2015 хүртэл хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөөнд заасны дагуу 2011 онд 79 хувьд хүргэнэ.

Хүснэгт 5.61 Сургуулийн өмнөх боловсролын 2011 оны төсвийн зорилтот түвшний гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүд

хэмжих нэгж

чанарын шалгуур

хэмжих нэгж тоон шалгуур

Цэцэрлэгийн үйлчилгээ /Энгийн цэцэрлэгт өдрөөр/

Хамран сургалтын хувь

51 Хамрагдах хүүхдийн дундаж тоо 107270

24 цагийн цэцэрлэгийн үйлчилгээ

Хамран сургалтын хувь

1 Хамрагдах хүүхдийн дундаж тоо 2439

Хувилбарт сургалтын үйлчилгээ

Хамран сургалтын хувь

27 Хамрагдах хүүхдийн дундаж тоо 32097

Хөтөлбөр 2. Ерөнхий боловсрол Стратегийн зорилго:

Суралцагчдад чанартай боловсрол эзэмших тэгш боломж олгогдохгүй байгаа ялгааг багасгах, суралцах эрхээ эдлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх, бага, дунд боловсролын чанартай үйлчилгээ үзүүлэх орчин нөхцлийг бүрдүүлэх, менежментийг хөгжүүлэх

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт. 12 жилийн сургалтын агуулгын түвшинд албан болон албан бус хэлбэрээр бага, дунд боловсрол олгож буй бүх нийтийн ерөнхий боловсрол эзэмшүүлэх үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Албан сургалт нь өдрийн, эчнээ, орой, экстернант хэлбэртэй байх бөгөөд мөн суралцагч нь тодорхой хугацааны боловсролыг нөхөх, бие даан эзэмших зорилгоор бага, дунд боловсролыг албан бус боловсролын дүйцсэн хөтөлбөрөөр эзэмшиж боломжтой. 2010-2011 оны хичээлийн жилд ерөнхий боловсролын сургуулийг 12 жилийн сургалтын тогтолцоонд шилжүүлэх графикийн дагуу сургалт хүмүүжлийн үйл ажиллагааг явуулж өдрийн ангийн сургалтанд төрийн өмчийн 605 сургуульд 499213, төрийн бус өмчийн 148 сургуульд 27899, спорт урлагийн тусгай сургалттай сургуульд 235 нийт 523542 сурагчид суралцахаар төсөвлөв.

Хүснэгт 5.62 Төсвөөс санхүүжих сургуулийн тоо

2011 онд санхүүжих 2010 онд санхүүжсэн

Төрийн өмчийн

Төрийн бус

Байгуул-лагын харъяа

Нийт Төрийн өмчийн

Төрийн бус Байгууллагын

харъяа Нийт

599 148 6 753 594 161 6 761

Хүснэгт 5.63 Суралцагчдын тоо

Төрийн өмчийн Хувийн өмчийн Нийт

2010-2011 он 2011-2012 он 2010-2011 он 2011-2012 он 2010-2011 он 2011-2012 он

499213 508957 27899 24902 527112 533859

Хүрэх үр дүн болон гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүд

Хүснэгт 5.64 Ерөнхий боловсрол хөтөлбөрийн 2011 оны төсвийн зорилтот түвшний гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүд

Хэмжих нэгж чанарын

шалгуур х/н тоон шалгуур

Бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол олгох үйлчилгээ /өдөр/

Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын стандартын

биелэлт 100 суралцагчд

ын тоо 523542 Ерөнхий шалгалтын улсын дунджийг хүргэх түвшин 500

Орой, эчнээ сургалтаар суурь, бүрэн дунд боловсролын стандарт хэрэгжүүлэх үйлчилгээ

Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын стандартын

биелэлт 100 суралцагчд

ын тоо 3044

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн тусгай хэрэгцээнд зориулсан бага, дунд боловсролын үйлчилгээ

Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын стандартын

биелэлт 100 суралцагчд

ын тоо 2275

Дотуур байрны үйлчилгээ Хүсэлт гаргасан нийт хүүхдээс хамруулах хувь 86 Хүүхдийн

тоо 44822

Хөтөлбөр 3. Мэргэжлийн болон дээд боловсрол Стратегийн зорилго 1:

Иргэний авьяас, сонирхол, хөдөлмөр эрхлэх хэрэгцээнд тулгуурлан боловсролын үндсэн зарчим, олон улсын нийтлэг жишиг, хандлагад нийцүүлэн мэргэжлийн ур чадвар, боловсрол эзэмшүүлэх, хөдөлмөрийн зах зээл дэх мэргэжилтэй ажилтны хэрэгцээг хангахуйц эрэлтийг бий болгох;

Стратегийн зорилго 2: Дээд боловсролын хамран сургалтын зохицуулалтыг сайжруулж, сургалтын чанарын баталгааг хангах;

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Хөдөлмөрийн зах зээлийн шаардлагыг хангахуйц мэргэжилтэй хүмүүсийг ажил хөдөлмөрт бэлтгэх зорилгоор төрөөс дээд болон мэргэжлийн боловсрол олгох байгууллагуудад үзүүлж байгаа бүх төрлийн дэмжлэг, үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна;

Шийдвэрлэх асуудал болон хэрэгжүүлэх стратеги: • Боловсролын тухай хуульд зааснаар төрийн өмчийн боловсролын сургалтын

байгууллагыг тогтмол болон нормативт зардлаар, Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын

тухай хуульд заасны дагуу төрийн өмчийн мэргэжлийн боловсролын сургалтын байгууллагын тогтмол зардал болон анхан шатны ангид сурч байгаа суралцагчийн дотуур байрны нийт зардал өмчийн хэлбэр харгалзахгүй нэг суралцагчид ногдох хувьсах зардлыг улсын төсвөөс санхүүжүүлж байна.

• Ажлын байрыг ихээр бий болгож буй барилга, уул уурхай, ХАА салбарыг ажиллах хүчнээр хангах асуудалд гол анхаарлаа хандуулах бодлого барьж байгаа боловч ажил олгочид болон салбарын зүгээс тоо чанарын судалгаанд үндсэлсэн бодит хэрэгцээний захиалга өгч чадахгүй байгаа нь ихээхэн хүндрэл учруулж байна. Цаашид үндэсний зөвлөлийн дэргэд аймаг орон нутгийн салбар зөвлөл байгуулагдах бөгөөд ингэснээр шаардлагатай байгаа мэргэжлийн эрэлтийг тодорхойлж түүн дээр үндэслэсэн нийлүүлэлт хийгдэх зарчмаар мэргэжлийн боловсролын зохистой харьцааг бүрдүүлэхэд анхаарна.

• “Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тухай“ хуульд заасны дагуу “МСҮТ, түүнтэй адилтгах мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллагын багш нь Боловсролын тухай хуулийн 43.1-д заасан баталгаагаар хангагдахаас гадна түүнд 5 жил тутамд 1 удаа 10 сарын үндсэн цалинтай тэнцэх хэмжээний мөнгөн тэтгэмжийг олгоно” гэсэн заалтыг үндэслэн 1.3 тэрбум төгрөг;

• Боловсролын тухай хуулийн дагуу “Үүсгэн байгуулагч нь тэтгэвэрт гарах хүмүүсийн тэтгэмжийг хариуцна”, Засгийн газрын 2008 оны 49 дүгээр тэмдэглэлд “Үүсгэн байгуулагчийн хувьд харицах төрийн өмчийн дээд боловсролын сургалтын байгууллагын тогтмол зардал, хөрөнгө оруулалт болон нэг удаагийн мөнгөн тэтгэмжийг 2009 оноос эхлэн жил бүр улсын төсөвт тусган санхүүжүүлж байх” гэсэн заалтуудыг тус тус үндэслэн 4,9 тэрбум төгрөг төсөвт тусгав.

• Түүнчлэн оюутнуудын нийтийн тээврийн татаасын зардлыг Нийслэлийн төсөвт тусган санхүүжүүлж байсныг БСШУСайдын төсвийн багцад шилжүүлэн 16,5 тэрбум төгрөг төсөвлөлөө.

Сургалтын төрийн сан Засгийн газрын 2008 оны 177 дугаар тогтоол, Засгийн газрын 2000 оны 201 дүгээр

тогтоол, Засгийн газрын 2008 оны 8 дугаар сарын 20-ны өдрийн хуралдааны 49 тэмдэглэл, Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааы сайд, Сангийн сайдын хамтарсан 2008 оны 451/318 дугаар тушаалын дагуу сургалтын төрийн сангийн төсвийг боловсруулав.

Дээд боловсрол эзэмшүүлэхэд сургалтын төлбөрийн жишгийг Засгийн газрын 2007 оны

187 дугаар тогтоолоор сургуулийн байршил, хэв шинжээр баталж мөрдөж байсан бол Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааы сайд, Сангийн сайдын хамтарсан 2008 оны 451/318 дугаар тушаалаар Сургалтын төрийн сангаас дамжуулан оюутанд олгох зээл, буцалтгүй тусгамжийн санхүүжилтийн хэмжээг суралцагчдын суралцах мэргэжлийн бүлгээр ангилан тогтоосон.

Сургалтын төрийн сангийн 2011 онд төсвөөс санхүүжих нийт дүнг 22.8 тэрбум төгрөгөөр төсөвлөв. Үүнд:

• Дээд боловсролын сургалтын байгууллагад хөнгөлттэй зээлээр суралцагчдад 2.6 тэрбум төгрөг;

• Дээд боловсролын сургалтын байгууллагад буцалтгүй тусламжаар суралцагчдад 4.9 тэрбум төгрөг;

• Төрийн албан хаагчийн нэг хүүхдийн сургалтын төлбөрийг төрөөс санхүүжүүлэхэд 4.9 тэрбум төгрөг;

• Удирдлагын академид сумдаас төрийн албан хаагч бэлтгэх зардалд 500.0 сая төгрөг; • Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын суралцагчид өвлийн амралтаараа орон

нутагтаа очих замын зардал 1.1 тэрбум төгрөг • Засгийн газрын гэрээгээр гадаад, дотоодод суралцагчдын амьжиргааны зардалд 255.0 сая

төгрөг; • Өндөр хөгжилтэй орны нэр хүндтэй их, дээд сургуулиудад төрийн зээлээр суралцуулах

арга хэмжээг 1997 оноос хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт Өндөр хөгжилтэй оронд суралцагчдын тоог гурав дахин нэмэгдүүлэхээр заасны дагуу жил бүр нэмэгдүүлж 2011 оны төсөвт 8.5 тэрбум төгрөг тусгав.

Хөтөлбөр 4. Соёл, урлагийн хөтөлбөр 2011 оны төсөвт хөтөлбөрийн урсгал төсвийг 34.2 тэрбум төгрөгөөр төсөвлөв. Стратегийн зорилт:

Монголын соёл иргэншлийн дэвшилтэт ололт, үнэт зүйлсийг уламжлал, шинэчлэлийн ухаалаг зөв харьцаанд хадгалан хамгаалах, бататган хөгжүүлэх замаар үндэснийхээ соёлын дэлхийн соёлд эзлэх байр суурийг бэхжүүлэх, соёл, урлагийн бүтээлийг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах, оюуны өмчийг хамгаалах;

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Энэхүү хөтөлбөрт номын сангийн үйлчилгээ тайз болон дэлгэцийн урлаг, дүрслэх урлагийн уран бүтээлийг дэмжих, соёлын өвийг хамгаалах түүгээр үйлчлэх, хүн амд үзүүлэх соёл урлагийн үйлчилгээ тэдгээрийг хүргэх байгууллагын үйл ажиллагаа хамаарна.

Хүснэгт 5.65 Соёл урлагийн хөтөлбөр /сая төгрөг/

Хөтөлбөр 4. Соёл урлаг Нийт Хөтөлбөрт эзлэх хувь

СОЁЛ УРЛАГ 34,211.8 100.0

Соёлын өв 5,337.2 15.6

Утга соёлын өв 36.0 0.1

Биет өв 451.5 1.3

Музей 4,742.4 1.4

Түүх соёлын дурсгалт зүйл 107.3 0.3

Ном хэвлэл, номын сан 3,254.6 9.5

Үндэсний номын сангийн үйлчилгээ 1,060.9 3.1

Орон нутаг дах номын сангийн үйлчилгээ 2,193.7 6.4

Тайзны урлаг 12,777.7 37.4

Үндэсний урлагийн сангийн үйлчилгээ 10,913.9 31.9

Сонгодог урлагийн бүтээлээрхи үйлчилгээ 1,323.6 3.9

Хүүхдэд зориулсан уран бүтээлийн үйлчилгээ 540.2 1.6

Дэлгэцийн урлаг 210.0 0.6

Үндэсний баримтат киноны урын санг баяжуулах 110.0 0.3

Уран сайхны киноны урын санг баяжуулах 100.0 0.3

Дүрслэх урлаг 606.0 1.8

Дүрслэх урлагийн уламжлалт төрөл, зүйлийн үйлчилгээ 606.0 1.8

Соёлын төв 11,086.2 32.4

Орон нутгийн хүн амд үзүүлэх соёлын үйлчилгээ 11,086.2 32.4

Соёл, урлагийн менежмент 751.1 2.2

Захиргаа, төлөвлөлт 189.0 0.5

Соёл, урлагийн хөтөлбөрийн бодлого, төлөвлөлт, зохицуулалт 189.0 0.5

Хөтөлбөр 5. Шинжлэх ухаан 2011 онд Шинжлэх ухаан, технологийн чиглэлийн төсвийн байгууллагуудын нийт зардлыг 18.6 тэрбум төгрөгөөр батлагдсан нь 2010 онтой харьцуулахад 3.9 тэрбум төгрөгөөр буюу 26.2 хувиар өссөн байна. Цалин, шимтгэл 1.5 тэрбум төгрөгөөр, судалгаа шинжилгээний ажлын зардал 2.4 тэрбум төгрөгөөр тус тус нэмэгдсэн. Монгол улсын Засгийн газрын 2010 оны 173 дугаар тогтоолоор баталсан шинжлэх ухааны тэргүүлэх чиглэл /цөм технологи/-ийн чиглэлд 1.2 тэрбум төгрөг, гадаадын байгууллага, судлаачидтай хамтарсан төсөл, судалгааны ажилд зориулж 0.7 тэрбум төгрөг нэмж төсөвлөв. Стратегийн зорилго:

Нийгмийн хөгжлийн захиалга, зах зээлийн эрэлт, хэрэгцээний чанарын хувьсалд суурилсан удирдлага, менежмент, санхүүжилтийн үр ашигтай тогтолцоог төлөвшүүлэн инновацийн үнэт зүйлсэд чиглэсэн “Боловсрол–Шинжлэх ухаан–Үйлдвэрлэл”-ийн цогц хамтын ажиллагааг хангах замаар шинжлэх ухаан, технологийг хөгжүүлэх.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Шинжлэх ухаан, технологийн төсөл, онолын суурь судалгааны сэдэвт ажил, грант төсөл, судалгааны ажлын үр дүнг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх зорилготой зэхэц ажил зэрэг арга хэмжээг хэрэгжүүлж байгаа ажил эрдэм шинжилгээний хүрээлэн, судалгаа туршилт үйлдвэрлэлийн нэгдэл, их сургуулиуд болон бодлого удирдлагын үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

 

 

5.2.27 ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Эрүүл мэндийн сайдын багцын урсгал зардлын төсөв 2011 онд нийт 243.6 тэрбум төгрөг болж байна. Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөр, Мянганы хөгжлийн зорилтуудыг хангах, Эрүүл мэндийн салбарын мастер төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх зорилгоор эрүүл мэндийн салбарын урсгал зарлагыг дээрхи хэмжээгээр төлөвлөсөн болно. Эрүүл мэндийн сайдын багцын 2011 оны нийт урсгал төсвийн 25.6 хувь буюу 62.4 тэрбум төгрөгийг анхан шатны тусламж үйлчилгээнд, хоёр дах шатлалын эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд 36.3 хувь буюу 88.5 тэрбум төгрөг, 3 дах шатлалын тусламж үйлчилгээнд 24.2 хувь буюу 58.9 тэрбум төгрөг, биеийн тамир, спорт 5.0 хувь буюу 12.1 тэрбум төгрөг, Эрүүл мэндийн удирдлагын байгууллагуудад 4.8 хувь буюу 11.6 тэрбум төгрөг, бусад Эрүүл мэндийг дэмжих үйлчилгээний байгууллагуудад 4.1 хувь буюу нийт 10.1 тэрбум төгрөг тус тус зарцуулна.

Эрүүл мэндийн сайдын төсвийн багцын 2011 оны нийт урсгал зарлагыг үндсэн дөрвөн хөтөлбөрийн хүрээнд /Хүснэгт 1/ хураангуйлан харуулбал:

Хүснэгт 5.66 Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт

/тэрбумм төгрөгөөрр/

Эрүү

өсөлтнэмэ

Эр

ХөХөХөХө

үл мэндийн

Сүүлийн т, шинээр нгдсээр ирсэ

Х

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

Тэрб

ум тө

грөгөө

ррүүл мэндийн

өтөлбөр 1. Нөтөлбөр 2. Эөтөлбөр 3. Нөтөлбөр 4. Э

Цалин, хөлАжил олго

сайдын урс

График 5.1

жилийн хнэмэгдэж бэн. Урсгал з

Хүснэгт 5.6

103.

28.2

47.7

17.0

2008 оны т

н сайдын стр

Нийгмийн эрЭмнэлгийн тНийтийн биеЭрүүл мэнди

лс болон нэмэогчоос нийгми

сгал зардлы

1 Эрүүл мэ

хугацаанд эбайгаа бүтэцардлын бүт

7: Эрүүл м

9

2

7

0

одотгол 20

Цалин, хєл

ратегийн хүр

рүүл мэнд тусламж үйлчеийн тамир, сийн удирдлаг

Зардал

эгдэл урамшиийн даатгалд т

н өсөлтийг

ндийн салб

эрүүл мэндиц орон тоотцэд дийлэн

мэндийн сай

103.0

32.3

34.615.7

009 оны тодот

с ба НДШ

рээ

чилгээ спорт га, мэдээлэл

л төлөх шимтгэ

зардлын бү

барын урсг

ийн салбар, байгуулланх хувийг эз

йдын төсви

тгол 2010 о

Эм, хоол

эл

үтцээр үзүүл

гал зардлы

рын урсгал ага, үнийн зэлдэг зардл

ийн багцын /тэрбум

111.0

41.5

34.420.9

ны тодотгол

Бусад зардал

2011 төсөв

29.5 190.4 12.1 11.6

2009 2

92,7 10,3

лбэл:

н өсөлт

зардал цалөсөлт зэргэлуудыг авч ү

н урсгал зарм төгрөгөөр

129.

46.2

42.7

25.1

2011 он бат

Тогтмол з

ТЕЗ-төсөвт

2010 2

99,9 111,1 1

лин хөлсниээс хамаараүзвэл:

рдал өр/

6

2

7

1

тлагдсан

зардал

ийн нийт эзлэх хувь 12.1 78.2 4.9 4.8

ий ан

2011

16,7 12,9

Нормын хувцас, зөөлөн эдлэл 0,6 1,0 1,2 Хоол 6,9 8,2 9,5 Эм 25,4 33,3 36,6 Биеийн тамирын уралдаан, тэмцээн 1,6 2,2 3,5 Хөтөлбөр болон төслийн дотоод урсгал заpдал 1,3 3,4 3,6 Хог хаягдал устгах, ариутгал, цэвэрлэгээ 0,4 0,7 1,3 Орон тоо /мянган хүнээр/ 24. 1 24.3 24.5

Эрүүл мэндийн салбарт зарцуулж байгаа нийт зардал болон нэг хүнд ногдох зардлын судалгааг авч үзвэл Монгол Улсын хувьд нэг хүнд ногдох зардал /Хүснэгт 3/ 2008 онд жилд 73.4 мянган төгрөг буюу 63 ам.доллар ногдож байсан бол 2011 оны хувьд 105.8 мянган төгрөг /Зураг 2/ болсон байна.

Хүснэгт 5.68: Нэг хүнд ногдох эрүүл мэндийн зардал

Нэг хүнд ногдох эрүүл мэндийн зардал /ам.доллар/ Улс 2005 2006 2007 2008

Энэтхэг 4,7 5,2 6,8 7,6 Бангладеш 3,6 3,6 4,1 4,3 Сингапур 235,7 252,2 290,8 354,6 Филиппин 29,1 36,1 44,5 71,6 Камбож 4,1 4,7 6,1 6,6 Малайз 88,1 102,2 120,6 143,0 Непал 2,6 3,1 4,2 5,4 Шри-Ланк 22,7 25,1 31,1 34,1 Монгол 26,0 32,5 45,4 63,0 Япон 2 046,0 2 097,0 2 234,0 2 729,0 БНСУ 680 821 930 997

Эх сурвалж Ази, Номхон Далайн орнуудын статистикийн гол үзүүлэлтүүд 2010. Азийн Хөгжлийн Тойм 2010, Азийн Хөгжлийн Банк, Тухайн улсуудын статистикийн эмхтгэлhttp://stats.oecd.org/

График 5.2 Монгол Улсын нэг иргэнд ногдох эрүүл мэндийн зардал

0.0

20000.0

40000.0

60000.0

80000.0

100000.0

120000.0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн дийлэнхи хувийг эмнэлгийн

байгууллагуудын үйл ажиллагаанд зарцуулдаг бөгөөд энэ нь Эрүүл мэндийн даатгалын санхүүжилт, тогтолцоотой салшгүй холбоотой. Бусад улс орнуудын туршлагаас үзэхэд эрүүл мэндийн салбарт зарцуулж байгаа хөрөнгийн дийлэнхи эх үүсвэрийг эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлж байна.

Эрүүл мэндийн салбарын урсгал зардал, санхүүжилтийн эх үүсвэрээр: 2011 оны урсгал зардлыг эх үүсвэрээр нь задлан үзвэл /Зураг 2/ улсын төсвөөс 173.4 тэрбум төгрөг, эрүүл мэндийн даатгалын сангаас 61.8 тэрбум төгрөг, үндсэн болон туслах үйлчилгээ, тусламжийн бусад орлогоос 8.4 тэрбум төгрөг, нийт 243.6 тэрбум төгрөг болж байна.

График 5.3 Эрүүл мэндийн салбарын урсгал зардал, санхүүжилтийн эх үүсвэрээр

0.050.0

100.0150.0200.0250.0300.0

Тэрбум

төгрөгөөр

Эрүү

ЭрүүжилитооцоЭрүүсайдытөгрөхуви

Монгнийцчиглэ

•

•

•

үл мэндийн

үл мэндийнийн гүйцэтгон оношийүл мэндийн ын багц даөг болгохооар өсч байн

гол Улсын цүүлж, Эрүүэлээр тодор

Зах зээличиглэлийүүрэг хазохистойэрүүл мэхөрөнгий Эрүүл мхэрэгцээ,байгуулл Аж ахуйтогтоох зхүргэх;

н даатгалын

н даатгалынгэл, орны тн хамааралдаатгалын

ахь улсын эор төлөвлөжна

нийт иргэүл мэндийн рхойлж бай

ийн харилцйн хүрээнд ариуцлагыг й, оновчтой эндийн тусйн эх үүсвэр

мэндийн да, шаардлагалагад өрсөлд

йн нэгж базамаар Эрүү

385.

153

0000000

2008 оны

н санхүүжи

н санхүүжитоо, дундажлтай бүлэг тхяналт, са

эмнэлгүүдийж байгаа бөг

эдийн нийгдаатгалын

йна. Үүнд:

аанд нийцсиргэдийн эөндөржүүлбүтцийг бисламжийн чрийг бүрдүү

аатгалын сад нийцсэн эдөөний зарч

айгууллага, үл мэндийн

.06

3.2

тодотгол 20

Эpүүл мэ

Үндсэн б

Төсвөөс

илт

илтийг 2011ж ор хоног,тус бүрээр анхүүжилтийн даатгалыгөөд энэ нь

гмийн хамгтогтолцоон

сэн, Үндэснэрүүл мэндлэх санхүүий болгох, дчанар, үр аүлэхэд чигл

сангаас олэрүүл мэндичмаар олгох

даатгуулан даатгалын

43.74.9

136.6

009 оны тодот

эндийн даатга

болон туслах ү

санхүүжих

1 онд төлөв, орны фонзадлан төлйн газартайын санхүүж 2010 оных

гааллын урнд хийх өөрч

ний эрүүл мдийн төлөө ү, эдийн задаатгуулагчашгийн тэглэнэ.

лгох санхүүийн тусламх, эрх зүйн о

агчийн шимүйлчилгээг

тгол 2010 он

алаас санхүүж

үйлчилгээ, тус

влөхдөө эмнд ашиглалтлөвлөсөн. Тй хамтран хжилтийн эх оос 4.7 тэр

рт хугацаанчлөлт шинэ

мэндийн даатөр, аж ах

асаг, эмчилчийн хэрэгцгш байдлыг

үжилтийг ж, үйлчилгэорчин, меха

мтгэлийн хг даатгуулаг

57.17.1

143.6

ны тодотгол

жих

сламжийн бус

61.88.4

173.4

мнэлгүүдийнт, хүчин чаТөлөвлөлтийхийсэн. Эрүүүсвэрийгбум төгрөгө

ны бодлогыэчлэлтийг да

атгалыг хөгхуйн нэгж, лгээ, үйлчицээ шаардлаг хангахад

даатгуулагчээг өмчийн анизм бүрдү

хувь хэмжэгчид тэгш х

2011 батла

сад орлого

4

агдсан

н сүүлийн адал зэргиййг НДЕГ-ыүүл мэндий61.8 тэрбуөөр буюу 8.

3 йг ын йн ум .2

ын зорилтоараах үндсэ

од эн

гжүүлнэ. Энхувь хүни

илгээний зөагад нийцсэшаардагда

нэ ий өв эн ах

чдын эрэлбүх төрлийүүлэх;

лт, йн

ээг оновчтохүртээмжтэ

ой эй

• Нийгмийн даатгалын сангийн мэдээллийн тогтолцоог хөгжүүлэх замаар эрүүл мэндийн

даатгалын мэдээллийн нэгдсэн сүлжээнд харилцагч, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага болон холбогдох байгууллага хоорондын мэдээлэл хангамжийг сайжруулах;

• Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлдэг эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний нэр төрлийг даатгуулагчийн эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэн өргөтгөх;

• Нийгмийн даатгалын байгууллагын эрүүл мэндийн даатгалын үйлчилгээний чанар, менежментийн чадавхийг сайжруулах, захиргааны зардлыг нэмэгдүүлэхгүйгээр бие даасан бүтцэд шилжүүлэх;

• Эрүүл мэндийн даатгалын чөлөөт үлдэгдлийг нийгмийн эрүүл мэндийн салбарын үр ашигтай хөрөнгө оруулалтад эргэн төлөгдөх нөхцөлөөр ашиглах, менежментийн бүтэц, эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох;

• Эрүүл мэндийн даатгалын мэргэшсэн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх, тогтвор суурьшилтай ажиллуулах, урамшуулах тогтолцоог бүрдүүлэх;

• Эрүүл мэндийн даатгалын тусламж, үйлчилгээний чанар, үр дүнг даатгуулагчийн сэтгэл ханамжийн байдалтай уялдуулан дүгнэж, зардлыг гүйцэтгэлээр олгох чиглэлийг баримтлах;

Үндсэн үйл ажиллагааны болон бусад орлого

“Эрүүл мэндийн тухай”-ийн хуулийн 21.3, 21.5 дахь заалт, “Төлбөртэй үзүүлэх тусламж, үйлчилгээний жагсаалт, журам батлах тухай” Эрүүл мэндийн сайдын 2006 оны 277 тоот тушаалын 1-р хавсралтын “Тусламж, үйлчилгээг төлбөртэй үзүүлэх журам” болон “Төрийн өмчийн эрүүл мэндийн байгууллагад нэмэлтээр үзүүлэх тусламж үйлчилгээний жагсаалт, журам батлах тухай” заалтуудыг үндэслэн, үндсэн болон туслах үйлчилгээ, тусламжийн бусад орлогыг 8.4 тэрбум төгрөг байхаар тооцож төсөвлөв.

2011 онд хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, төлөвлөгөөг дэлгэрэнгүйгээр авч үзвэл:

Хөтөлбөр 1. Нийгмийн эрүүл мэнд хөтөлбөр

Стратегийн зорилго: Эрүүл мэндийг хамгаалах, дэмжихэд нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг гол чиглэл болгох

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Хүн амын эрүүл мэндийн байдлыг тандах, хянах, хамгаалах, бэхжүүлэх, халдварт болон халдварт бус өвчин эмгэгээс сэргийлэх, эрүүл мэндийн боловсрол

олгох, эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөлөх хүчин зүйлийг судлах, тэдгээрийг арилгахад чиглэсэн эрүүл мэндийн байгууллагын дангаар болон төр, олон нийт, байгууллага, аж ахуйн нэгжтэй хамтран хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа зэрэг нь энэ хөтөлбөрт хамаарна

Хүснэгт 5.69 Нийгмийн эрүүл мэндийн хөтөлбөрийн төсвийн хуваарилалт /тэрбум төгрөгөөр/

Хүснэгт 5.70 : Мянганы хөгжлийн зорилтын хэрэгжилтүүд

Мянганы Хөгжлийн Зорилгууд

Хүрсэн үр дүн Тулгамдаж буй асуудал

ЗОРИЛГО 6:

Бэлгийн замын халдварт өвчин, ХДХВ, ДОХ,

сүрьеэтэй тэмцэх, бусад өвчнийг бууруулах

- 2008 онд БЗДХ-дын 30.4 мянган тохиолдол бүртгэгдсэн нь 2007 оныхоос 1.3 дахин нэмэгдэж, 10000 хүн амд зонхилон тохиолдох тэмбүү өвчин 18.7, заг хүйтэн 23.1, трихомониаз 24.6 байна.

- 2008 онд сүрьеэгийн шинэ тохиолдол 4223, уушигны түрхэц шинэ сүрьеэ 1838 тохиолдол бүртгэгдсэн нь өмнөх онтой харьцуулахад 138, 18 тохиолдлоор тус тус буурсан.

- ЭМЯ-ны Хүн амын шүдний өвчлөлтэй тэмцэх хөтөлбөрийн түүвэр судалгааны дүнгээр шүд цоорох өвчний тархалт 2004 оны байдлаар 80.1 хувь байна.

- Нарийн мэргэжлийн эмч хүрэлцээгүй

- Оношилгооны техник хангамж тааруу

- Аймаг, бүсийн ялгаатай байдал - Төвлөрөлийг сааруулсан эрүүл

мэндийн үйлчилгээний хэрэгцээ, шаардлага

- Хүүхдийн шүд цоорох өвчний тархалтын судалгаа хангалтгүйгээс зорилтын жил бүрийн биелэлтийг тооцож, үнэлэлт өгөхөд учирч буй бэрхшээл

Хөтөлбөр 1. Нийгмийн эрүүл мэнд Нийт Хөтөлбөрт

эзлэх хувь Эрүүл мэндийг дэмжих 6.8 23.2 Халдварт өвчний урьдчилан сэргийлэлт, хяналт, тандалт 13.0 44.0 Халдварт бус өвчний урьдчилан сэргийлэлт, хяналт, тандалт 9.4 31.8 Орчны эрүүл мэнд 0.3 1,0

Эх сурвалж: Мянганы хөгжлийн зорилтуудын хэрэгжилт .Үндэсний 3 дахь илтгэл.2009 он.

Хөтөлбөрийн зорилт: Эрүүл мэндийг дэмжих орчин бий болгоход чиглэсэн нийгмийн эрүүл мэндийн бодлого үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх. Үүнд:

• Хүн амд эрүүл мэндийн боловсрол олгох мэдээлэл, сургалт, сурталчилгааны ажлыг эрчимжүүлж, зөв зан үйлийг төлөвшүүлэх, нийгмийн эрүүл мэндийн талаар төрөөс баримтлах бодлогын хэрэгжилтийг хангах үндэсний хөтөлбөр, стратеги хэрэгжих орчинг бүрдүүлэх;

• Хүн амын дунд эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэх, халдварт болон халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн түвшинг бууруулахад чиглэсэн эрүүл мэндийг дэмжих орчинг олон нийтийн оролцоо, салбар дундын хамтын ажиллагааг сайжруулах замаар бүрдүүлэх;

• Зонхилон тохиолдох халдварт болон халдварт бус өвчнөөс сэргийлэх, хянах үйл ажиллагааг удирдан зохион байгуулж, өвчлөлт, нас баралт, тэдгээрийн эрсдэлт хүчин зүйлийг хянан тандах тогтолцоог бүрдүүлнэ;

• Хүрээлэн буй орчныг бохирдуулж буй сөрөг хүчин зүйлсийг багасгах, орчны эрүүл мэндийг сайжруулахад чиглэсэн үйл ажиллагааг эрчимжүүлж, химийн аюулгүй байдлын эрх зүйн зохицуулалт, менежментийг боловсронгуй болгох.

Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ

• Эрүүл мэндийн анхан шатны түвшинд иргэдэд эрүүл мэндийн боловсрол олгох, мэдээллээр хангах;

• Олон нийтийн арга хэмжээгээр дамжуулан эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэх; • Хүн амын эрүүл мэндийг дэмжих, орчны эрүүл мэнд, эм, хүнсний аюулгүй байдлыг

хангахад чиглэсэн эрх зүйн зохицуулалт, эмнэлзүйн удирдамж, гарын авлага боловсруулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах, мэргэжил арга зүйн удирдлагыг сайжруулах;

• Эмнэлгийн хог хаягдлын техник технологийн шинэчлэлийг нэвтрүүлж, эрүүл мэндийн байгууллагын ус, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн нөхцөл, менежментийг сайжруулах.

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: Эрүүл мэндийг дэмжих сан Хүн амд эрүүл аж төрөх зан үйлийг төлөвшүүлэх, хүн амын дунд зонхилон тохиолдох халдварт бус өвчнийг нөхцөлдүүлэгч, хүний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлт хүчин зүйлүүд болон тамхи, архины хэрэглээг бууруулах, нийгмийн эрүүл мэндийн хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилтийг хангахад зарцуулахаар Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн хөтөлбөр төслийн дотоод урсгал зардлыг 1.6 тэрбум төгрөгөөр төсөвлөв.

УИХ-аас 2001 онд баталсан Нийгмийн эрүүл мэндийн талаар төрөөс баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх зорилгоор 2005 онд баталсан Тамхины хяналтын тухай хууль, 2006 онд баталсан Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулиар тамхины онцгой албан татварын 2 хувьтай тэнцэх хөрөнгийг Эрүүл мэндийг дэмжих санд төвлөрүүлэх эрх зүйн орчин бүрдэж 2007 онд Засгийн газрын 92 дугаар тогтоолоор Эрүүл мэндийг дэмжих сан байгуулагдсан болно. Сангийн хөрөнгийг хуулийн дагуу хүн амын эрүүл мэндийг дэмжих, хамгаалах үндэсний хөтөлбөр, стратегийг хэрэгжүүлэх, тамхи, архинаас үүдэлтэй өвчин эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг санхүүжүүлэхэд зарцуулж байна.

Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн хөрөнгийн эх үүсвэр, үйл ажиллагааны хамрах хүрээг өргөжүүлэх дараахь шаардлагыг үндэслэн эрүүл мэндийг дэмжих сангийн үйл ажиллагааг өргөтгөх, орлогын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх талаар дараахь арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ:

• Архи, согтууруулах ундааны онцгой албан татварын 2 хүртэлх хувьтай тэнцэх хөрөнгийг Эрүүл мэндийг дэмжих сан болон Архидан согтуурахтай тэмцэх санд тэнцүү хэмжээгээр төвлөрүүлэн, Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн хөрөнгийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлж, Архидан согтуурахтай тэмцэх хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлнэ.

• Эмийн зохисгүй хэрэглээнээс бий болох эрсдэлээс хүн амыг хамгаалах, эмийг зөв хэрэглэх талаар иргэдэд чиглэсэн мэдээлэл, сургалт сурталчилгааны ажлыг эрчимжүүлэх шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна. Энэхүү үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх хөрөнгийн эх үүсвэрийг эмийн импортын гаалийн татвар болон нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 2 хувьтай тэнцэх хөрөнгийг Эрүүл мэндийг дэмжих санд төвлөрүүлэх замаар бүрдүүлж, эмийн зохисгүй хэрэглээг бууруулах, мөн тус эх үүсвэрийг эмнэлгийн мэргэжилтний дутагдлыг нөхөж, тэднийг тогтвор суурьшилтай ажиллуулах, мэдлэг, ур чадварыг нь тасралтгүй дээшлүүлэх зэргээр эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн хөгжлийг хангах чиглэлээр хөтөлбөр, арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ.

Дархлаажуулалтын сан

Монгол Улсын Дархлаажуулалтын тухай хууль, Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийг хэрэгжүүлэх бодлогын хүрээнд халдварт өвчнөөс сэргийлэх, түүний тархалтыг хязгаарлах, өвчнийг устгах зорилгоор хүн амын өсөлт, өвчлөлийн төлөв байдал, үнийн өсөлт зэргийг тооцон, дархлаажуулалтын санд төвлөрүүлэх хөрөнгийг 2011 онд нийт 3,9 тэрбум төгрөгөөр төсөвлөв.

2011 онд халдварт өвчний тархвар зүй болон хөдлөл зүй, 2009 онд төрсөн 0-1 насны хүүхдийн тоог үндэслэн заавал хийх дархлаажуулалтын 6 төрлийн вакцин, тархвар судлалын заалтаар хийх болон халдварт өвчинтэй тэмцэх улсын фондын 29 төрлийн вакцин, биобэлдмэл, заавал хийх дархлаажуулалт болон тархвар судлалын заалтаар хэрэглэх вакцины зүү тариур, аюулгүй хайрцаг, гааль, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын зардалд нийт 3,9 тэрбум төгрөг байхаар

нэмэгдүүлэн төлөвлөсөн. Эдгээр вакцин биобэлдмэлийг захиалан авсанаар тарилгатай халдварт өвчний гаралтыг бууруулах, улмаар устгах, 0-15 насны хүүхдүүд, эрсдэлт бүлгийн хүн амыг тарилгатай халдварт өвчнөөс хамгаалах үр нөлөөтэй юм. /дэлгэрэнгүй танилцуулгыг Тусгай сангуудын хавсралтаар тайлбарлав/.

Өндөрт тунт А, Д аминдэмийн санхүүжилт

1998-2009 оны хооронд Нэгдсэн Үндэсний Байгууллагын Хүн Амын Сангийн санхүүжилтээр үндэсний хэмжээнд 0-5 насны хүүхдүүдийг Өндөр тунт А, Д аминдэмээр хангасан. Хүн Амын Сангийн 5 жилийн стратегийн хүрээнд “А, Д аминдэмийн хангалтыг тухайн улс орны засгийн газар хариуцах” гэж тодорхойлсоны дагуу Эрүүл мэндийн яам 2010 онд А, Д аминдэмийн санхүүжилтэнд улсын төсвөөс 100,0 сая төгрөг батлуулан, худалдан авах үйл ажиллагаа явуулсан. 2011 оны Өндөр тунт А, Д аминдэмийн санхүүжилтэнд 150,0 сая төгрөг төсөвлөлөө.

Нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн эм хэрэгсэл

“Нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн эм, эмнэлгийн хэрэгслийн аюулгүй байдал, тогтвортой хангамж, үндэсний стратегийн тухай” Эрүүл мэндийн сайдын 2009 оны 6 сарын 185 тоот тушаалын 2-р хавсралтаар батлагдсан үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний 2.2, 3.1-дэх заалтуудыг хэрэгжүүлэх үүднээс 2009 онд 85,0 сая, 2010 онд 100,0 сая төгрөг улсын төсөвт тусгасан. 2011 оны төсөвт НҮБ-ын Хүн Амын Сангийн 2010 оны 7 сарын 29-ний 175 тоотыг үндэслэн 150,0 сая төгрөг төсөвлөсөн.

Өрхийн эмнэлэг

Өрхийн эмнэлэгт 2010 онд 1724,5 мянган хүн хамрагдаж байсан бол 2011 онд 1746,7 мянга болж 22,2 мянган хүнээр нэмэгдсэн байна. Өрхийн эмнэлэгт ажиллагсдын цалинг төрийн албан хаагчдын адилаар цалингийн санг нэмэгдүүлэхээр тооцож, өрхийн эмнэлгийн нэг иргэнд ногдох тарифыг баталсан Сангийн Сайд, Эрүүл мэндийн сайдын 2008 оны 01-р сарын 30-ны өдрийн 22/40 тоот хамтарсан тушаалын тарифыг шинэчлэн тогтоохоор тооцож, нэг иргэнд ногдох тарифыг 5.0-16.0 мянган төгрөг болгохоор тус тус тооцон, 2011 онд өрхийн эмнэлгийн санхүүжилтэнд нийт 13.1 тэрбум төгрөг олгохоор төсөвт тусгав.

Хор судлалын лаборатори

Эрүүл мэндийн сайдын 2009 оны 11 сарын 10-ний 371 тоот тушаалаар Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэнгийн бүтцэд байгууллагдсан “Хор судлалын төв” –ийг байгуулан ажиллах зардал болох нийт 64.5 сая төгрөг төсөвлөв.

Уламжлалт анагаах ухааны төвүүд

”Уламжлалт анагаах ухааныг хөгжүүлэх төрөөс баримтлах бодлого”-ын хүрээнд Уламжлалт эмийн үйлдвэрийг Уламжлалт анагаахын шинжлэх ухаан технологи

үйлдвэрлэлийн корпорацийн дэргэд байгуулсан байна. Мөн орон нутагт шинээр ашиглалтад орж байгаа уламжлалт анагаах ухааны төвүүдийн үйл ажиллгааны зардлыг нэмэгдүүлэн, нийт 1,9 тэрбум төгрөг төсөвт тусгалаа.

Түргэн тусламжийн газар

Түргэн тусламжийн газар нь Нийслэлийн хэмжээнд эмнэлгийн яаралтай тусламжийн үйлчилгээг иргэдэд хүргэж байгаа байгууллага бөгөөд тус байгууллагын 2011 оны төсвийг нийт 3,1 тэрбум төгрөгөөр батлав. Нийслэлийн хүн ам сүүлийн жилүүдэд өсч, хотын захын дүүргүүд ялангуяа Сонгинохайрхан, Баянзүрх дүүргийн нутагт орон нутгаас иргэд олноороо ирж суурьшсан, хотын автомашин, замын хөдөлгөөнтэй холбоотой түгжрэл саатал ихээр гарах болсон. Иймээс Эрүүл мэндийн сайд, Нийслэлийн Засаг даргын хооронд байгуулсан гэрээний дагуу Баянзүрх, Сонгинохайрхан дүүргүүдэд яаралтай тусламжийн төвийн салбар пункт байгуулахаар болсон. Баянзүрх дүүргийн салбарын барилга 2010 оны 8 дугаар 1-нээс ашиглалтад орж үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн. Үүнтэй холбоотой ЯТТ-ын төсвийг нэмэгдүүллээ. Монгол Улсын Шадар сайд, Хууль зүй дотоод хэргийн сайд, Эрүүл мэндийн сайд нарын нарын 2010 оны 7 дугаар сарын 7-ны өдрийн 42/123/246 тоот хамтарсан тушаалаар “Мэдээлэл, шуурхай удирдлагын төвийг байгуулсан ба үүнд 15 орон тоог, холбогдох зардлыг Хууль зүй дотоод хэргийн сайдын багцад шилжүүлсэн болно.

Хүрэх үр дүн:

• Хүн амын дунд эрүүл зан үйл төлөвшин, аливаа өвчний эрсдэлт хүчин зүйлийн тархалтын түвшин буурна;

• Хүн амын эрүүл мэндийн боловсрол сайжирснаар өвчилсөн хойно нь бус урьдчилан сэргийлэх чадвартай болно;

• Зонхилон тохиолдох халдварт өвчин тэдгээрийн эрсдэлт хүчин зүйлийг бууруулах, хянах, тандах чадавхийг бэхжүүлэх;

• Халдварт өвчний эрсдэлт хүчин зүйлийн тархалтын түвшин буурна; • ХДХВ/ДОХ/БЗДХ, Сүрьеэ, Вируст гепатит зэрэг өвчний эмчилгээний үр дүнг

нэмэгдүүлнэ; • Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлийн тархалтын түвшин буурна; • Хорт хавдар, Осол гэмтэл хүчирхийлэл, НҮЭМ, Амны хөндий, Чих хамар хоолой,

Сэтгэцийн эрүүл мэнд зэрэг өвчний эмчилгээний үр дүнг нэмэгдүүлнэ; • Хүн амын дундах хоол тэжээл, хүнсний аюулгүй байдал алдагдсантай холбоотой үүсдэг

өвчлөл буурч, эрүүл мэндийн үзүүлэлтүүд сайжирна; • Химийн хорт бодис, хүнсний аюулгүй байдал, хоол тэжээлийн шимт бодисыг хянах

чадавхи бэхжиж, эрүүл мэндийн анхан шатны түвшинд илрүүлэн мэдээлж, бүртгэх, хянан тандах тогтолцоо бүрдэнэ.

Хөтөлбөр 2. Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд 2011 онд нийт 190.4 тэрбум төгрөг зарцуулна.

Стратегийн зорилго: Хүн амд эмнэлгийн үндсэн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ, өдрийн эмчилгээг аймаг, хот, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгүүдээр дамжуулан улсын хэмжээнд, ерөнхий болон төрөлжсөн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээг цогц байдлаар цаг алдалгүй, хүртээмжтэй үзүүлэх.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Хүний өвчин эмгэг, гэмтлийг илрүүлэх, оношлох, магадлах, илааршуулах, сэргээн засах, сэргийлэх, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чанарыг сайжруулах эмнэлгийн үйл ажиллагаа болон сургалт, эрдэм шинжилгээний ажил, эмнэлгийн мэргэжилтний дангаар буюу хамтран гүйцэтгэх үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт багтана.

Хүснэгт 5.71 Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний төсвийн хуваарилалт /тэрбум төгрөгөөр/

Хөтөлбөр 2. Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ Нийт Хөтөлбөрт

эзлэх хувь Үндсэн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ 132.5 70.0 Төрөлжсөн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ 57.9 30.0

Хөтөлбөрийн зорилт:

• Өвчнийг хүндрүүлэлгүй цаг тухайд нь оношлох, эмчлэх, сэргийлэх үйл ажиллагааг сайжруулах;

• Эмнэлгүүдийн хэвтүүлэн эмчлэх арга хэмжээний зардлыг багасгах; • Архаг өвчтэй хүмүүс, өндөр настан, нийгмийн эмзэг хэсгийнхэн, эх хүүхдийн эрүүл мэндэд

тавих хяналтын тогтолцоог боловсронгуй болгох; • Цочмог өвчнөөс шалтгаалсан эмнэлгийн нас баралтыг бууруулах; • Эмнэлгээр үйлчлүүлж буй өвчтөнүүд стандартын дагуу тусламж үйлчилгээ авах нөхцлийг

бүрдүүлэх замаар иргэдийн сэтгэл ханамжийн түвшинг дээшлүүлэх; • Оношилгоо, эмчилгээнд шинэ техник, технологи нэвтрүүлж, иргэдийн гадаадад

оношлуулж эмчлүүлэх асуудлыг багасгах;

Шийдвэрлэх асуудал болон стратеги: • Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөний дагуу зүрх,

элэгний төвийг байгуулж үйл ажиллагааг нь жигдрүүлнэ.

Мэдээллийн технологийн зардал

Эрүүл мэндийн яам, харъяа 15 байгууллага, эмнэлгүүдийн хооронд VPN сүлжээг 2009 онд анх нэвтрүүлсэн. Мэдээллийн технологийн сүлжээг өргөжүүлсэнээр: (i) Монгол улсын Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй “Монгол Улсын бүртгэлийн нэгдсэн тогтолцоог бий болгох үндэсний хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлэх, (ii) Нэгдсэн сүлжээнд холбогдсон байгууллага хооронд албан бичгийг цахим хэлбэрээр нууцлалын өндөр түвшинд солилцох, шуудан холбооны үргүй зардлыг багасгаж, цаг хэмнэх өндөр үр ашигтай. (iii) IP технологид суурилсан суурин утасны технологийг нэвтрүүлж, үнэ төлбөргүйгээр өөр хоорондоо холбогдон ярих боломжийг нээж өгнө. (iv) Орон нутгаас ирүүлдэг алсын түргэн тусламжийн дуудлагын заримд нь зайнаас телемедициний тусламжтайгаар эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг үзүүлэх боломжийг бүрдүүлэх /өвчтөний биеийн байдлаас хамаарч/, (v) Эрүүл мэндийн салбарын нийт 75 томоохон байгууллагуудыг хамарсан өндөр хурдны интернетийн урсгал нь тус байгууллагуудад ажилладаг 16000 гаруй эмч, мэргэжилтнүүдэд хүрч, тэдэнд мэдээ мэдээлэл олж авах, мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэхэд асар их дэмжлэг үзүүлнэ гэж үзэж байна. Үүнийг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх зардалд 2011 онд нийт 319.7 сая төгрөг төсөвлөв.

2010 онд дээрх сүлжээг өргөтгөн 21 аймгийн нэгдсэн эмнэлэг, эрүүл мэндийн газруудыг хамруулж, салбарын мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ байгуулах ажлыг хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд 2011 онд Улаанбаатар хотын 9 дүүргийн эрүүл мэндийн нэгдэл, нэгдсэн эмнэлэгүүд зэрэг нийт 17 байгууллагыг сүлжээндээ нэгтгэнэ.

Хог хаягдал, ариутгалын зардал

Эрүүл мэндийн байгууллагуудын хог хаягдлын менежментийг сайжруулах стратеги төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгийг тусгах, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний байгууллагуудын халдвар хамгааллыг сайжруулах зорилтыг чухалчлан авч үзэж, нийт 1.3 тэрбум төгрөг төсөвлөнө.

Эрүүл мэндийн сайдын “Эрүүл мэндийн байгууллагын хог хаягдлын тухай” 2010 оны 2 сарын 26-ны 73 тоот тушаал болон “Эрүүл мэндийн байгууллагын халдвар хяналтын тогтолцоог бэхжүүлэх, эмнэлгээс шалтгаалсан халдвараас сэргийлэх арга хэмжээг эрчимжүүлэх” 2010 оны 5 сарын 4-ний 165 тоот тушаалын зохих заалтуудын хэрэгжилтийг хангах үүднээс эмнэлгүүдийн хог хаягдал, ариутгалын зардлыг ахуйн хог хаягдал, эмнэлгийн хог хаягдал, аюулгүй хайрцаг, уут, ариутгал, цэвэрлэгээний зардал гэж ангилан, тусад нь хянан тусгалаа.

Тогтмол зардал

2011 оны төсөв боловсруулахад мөрдөх тогтмол зардлын тариф болон Аймаг, Нийслэлийн эрчим хүчний зохицуулах зөвлөлөөс 2011 онд мөрдөх тогтмол зардлын тариф тогтоосон шийдвэрийн дагуу түлш халаалтын зардлыг 16.6 тэрбум төгрөгөөр, гэрэл цахилгааны зардлыг 3.4 тэрбум төгрөгөөр, цэвэр бохир усны зардлыг 5.1 тэрбум төгрөгөөр тус тус төсөвлөв.

Тогтмол зардал нэмэгдэхэд шинээр баригдаж, ашиглалтад орж байгаа өргөтгөл, шинэ барилгын ашиглалтын зардал зэрэг нь шууд байдлаар голлон нөлөөлж байна. Мөн аймгуудын

тарифын өөрчлөлтөөс шалтгаалан эмнэлгүүдийн зардал төлөвлөгөөнөөс хэтрэх, улмаар өр үүсэх нөхцөл байдал бий болсоор байна.

Шинээр буюу өргөтгөлийн барилга баригдаж, 2010-2011 онд ашиглалтад орж байгаа байгууллагуудыг дурьдвал:

• БГХӨСҮТөвийн Вирус судлал, молекул биологийн лабораторийн барилгын өргөтгөл, Клиникийн нэгдсэн III эмнэлэгийн өргөтгөл, Клиникийн нэгдсэн I эмнэлэгийн өргөтгөл, Герентологийн төвд 60 ортой өндөр настны эмнэлэг, ГССҮТөвийн өргөтгөл;

• Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг, Чандмань Өндөр, Завхан аймгийн Идэр, Ховд аймгийн Жаргалант, Булган аймгийн Хишиг-Өндөр, Сэлэнгэ аймгийн Сант, Төв аймгийн Бүрэн, Дундговь аймгийн Сайхан-Овоо, Хэнтий аймгийн Өмнөдэлгэр суманд 10-15 ор бүхий сумын эмнэлгүүд;

• Баян-Өлгий аймгийн Ногооннуур, Говь-Алтай аймгийн Бигэр, Завхан аймгийн Шилүүстэй сумдад 20 ор бүхий сум дундын эмнэлгүүд;

• Говь-алтай аймгийн Уламжлалт анагаах ухааны төв; • Мөн Баян-Өлгий, Өвөрхангай, Төв аймгуудын Биеийн Тамир Спортын Цогцолборын

барилга, Сэлэнгэ аймгийн Мандал суманд Спорт цогцолбор, Хөтөл, Баянгол, Ерөө, Цагааннуур сумдад спорт заал, Спорт цогцолбор, Орхон аймаг дахь Олимпийн бэлтгэл спортын төв.

Тээвэр шатахуун

Өвөлжилт хүндэрч, хүйтэрснээс нийт эрүүл мэндийн байгууллагуудад батлагдсан шахатууны зардал хүрэлцэхгүй байдал үүсч байна. Өвчлөл ихэссэнээр хөдөө орон нутаг болоод нийслэлийн эмнэлгүүдийн алсын дуудлага болон яаралтай тусламж үзүүлэхэд тээвэр шатахууны зардал хүрэлцэхгүй байгааг тооцож шатахуун, түлшний үнэ болон энэ оны шатахууны хэрэглээ, хагас жилийн гүйцэтгэл, түргэн тусламжийн дуудлагын тоо, дуудлага үйлчилгээнд шаардлагатай шатахууны зардал зэргийг харгалзан нийт 6.1 тэрбум төгрөгөөр төсөвлөв.

Эм, хоолны зардал

“Эмнэлгийн орны дээд хязгаарыг батлах тухай” Эрүүл мэндийн сайдын 2009 оны 210, 211 тоот тушаалаар батлагдсан орны тоо, 2009 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэлээрх эмнэлгийн орны фонд ашиглалтын хувь болон “Эмнэлэг, сувилалын хоолны норматив батлах тухай” Эрүүл мэндийн сайдын 2005 оны 286 тоот тушаалаар батлагдсан нэг хүний хоногт хэрэглэх хоолны шимт бодис, орцны үлгэрчилсэн норматив, хүнсний бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийг харгалзан үзсэнээс гадна эрүүл мэндийн эмчилгээ, үйлчилгээний чанарыг сайжруулах зорилгоор эмнэлгийн байгууллагын нэг ор хоногт ногдох хоолны зардлын нормативыг нэмэгдүүлэн тооцсоноор, хоолны зардлын нийт дүн 9.5 тэрбум төгрөг болж байна. Үүнд зарим эмнэлгийн онцлогийг харгалзан халдвар хамгаалалтыг чанд сахиулах үүднээс

гаднаас хоол оруулахгүй байх, мөн хоолны чанар, илчлэгийг нэмэгдүүлэх үүднээс нийт 9.5 тэрбум төгрөг тооцож, төсөвт тусгасан.

Эмийн үнийн өсөлт, оношилгоо, эмчилгээний практикт тавигдаж буй бодит шаардлагыг хангах, шинээр лабораторийн болон эмчилгээний тоног төхөөрөмжүүд суурилагдсантай холбогдуулан, шаардагдах өндөр үнэтэй оношлуур, реактив, урвалж бодисын зардлыг тусган эм, эмнэлгийн хэрэгслийн нийт зардлыг 36.6 тэрбум төгрөгөөр төсөвлөв.

Нормын хувцас, зөөлөн эдлэл

Эмнэлгүүдийн эмч ажилтнуудад ажлын халат, мэс заслын халат, хувцас, хэрэглэл, малгай, өвчтөний орны гудас матрас, даавуу, цагаан хэрэглэл, хөнжил, нярайн даавуу, өлгий, дэр дэрний уут зэрэг нормын хувцас зөөлөн эдлэлийг сүүлийн жилүүдэд дорвитой өөрчилж, шинэчлээгүйгээс хэрэглэж байгаа эд зүйлс элэгдэж хуучирсан, олон дахин угааж ариутгаснаас үжирч урагдсан байдаг тул энэ зардлыг зайлшгүй нэмэгдүүлэн тооцох шаардлагатай байна. Тиймээс уг зардлыг 1.2 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэв.

Тэтгэвэр, тэтгэмжийн зардал

Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 26.1.1 болон 26.1.3 заалтын дагуу тэтгэвэрт гарахад нь болон хөдөө ажиллаж байгаа эмч нарын 5 жилийн тэтгэмжийн зардлыг Эрүүл мэндийн газруудын төсвөөс санхүүжүүлж байна. 2011 онд Улаанбаатар хотын хэмжээнд 244 хүн, орон нутагт 298 хүн нийт 542 хүн тэтгэвэрт гарахад нь олгох нэг удаагийн тэтгэмжийн зардлыг нийт 2.9 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөлөө. Хөдөө орон нутагт тогтвор суурьшилтай ажилласан төрийн албан хаагчдад олгох 5 жилийн тэтгэмжийг Улаанбаатарт 12 хүн, орон нутагт 486 хүн авахаар тооцоолж, нийт 420.9 сая төгрөг төсөвлөв.

Эх барих, эмэгтэйчүүд, хүүхдэд үзүүлэх тусламж үйлчилгээг сайжруулах, төрөх эмнэлгүүдийн эрүүл ахуй, халдвар хамгааллыг сайжруулахад төсөв хөрөнгийн дэмжлэг үзүүлэх зэрэг зорилтыг чухалчилж авч үзлээ.

Манай улс Мянганы хөгжлийн зорилтуудын хүрээнд хүлээсэн үүрэг, тавьсан зорилгуудын хүрээнд багагүй үр дүнд хүрээд байгаа билээ

Хүснэгт 5.72: Мянганы хөгжлийн зорилтуудын хэрэгжилт

Мянганы Хөгжлийн Зорилгууд

Хүрсэн үр дүн Тулгамдаж буй асуудал

ЗОРИЛГО 4:

Хүүхдийн эндэгдлийг бууруулах

- Хүүхдийн эндэгдэл 2006 онд 1990 онтой харьцуулахад 88.8-аас 23.2 болж, нялхасын эндэгдэл 64.4-өөс 19.9 болж буурсан нь 2015 онд хүрэх зорилтоо 2006 онд хангасан.

- 2008 онд 2007 оноос 1.5 пунктээр буюу 21-7-оос 23.2 болж, нялхасын эндэгдэл 1.8 пунктээр буюу 17.6-аас 19.4 болж өссөн.

- Эмчилгээ, оношилгооны

техник, хэрэгсэл хангалтгүй

- Бүсийн хөгжлийн хэт ялгаатай байдал

- Хүний нөөцийн хангалтгүй

байдал

ЗОРИЛГО 5:

Эхчүүдийн эрүүл мэндийг

сайжруулах

- Эхийн эндэгдэл 1990-1995 онд дунджаар 187, 1996-2001 онд дунджаар 162, 2002-2007 онд дунджаар 96 болж буурсан.

- 2008 онд Эхийн эндэгдлийн түвшин 48,6 болж 1990 оноос 2.5 дахин буурсан.

- Төрөх эмнэлэгийн хүрэлцээгүй байдал

- Нарийн мэргэжлийн эмч нар хүрэлцээгүй

- Бүсийн хөгжлийн хэт ялгаатай байдал, эмнэлэгийн хүрэлцээ муутай үйлчилгээ

Эх сурвалж: Мянганы хөгжлийн зорилтуудын хэрэгжилт .Үндэсний 3 дахь илтгэл.2009 он.

Эх барих, эмэгтэйчүүд, хүүхдэд үзүүлэх тусламж үйлчилгээг сайжруулах, төрөх эмнэлгүүдийн эрүүл ахуй, халдвар хамгааллыг сайжруулахад төсөв хөрөнгийн дэмжлэг үзүүлэх зэрэг зорилтыг чухалчлан авч үзэж, орон тоо, ариутгал цэвэрлэгээ, эм, хоол, нормын хувцасны зардлыг үе шаттайгаар нэмэгдүүллээ. Тухайлбал:

Хүснэгт 5.73: Орон тооны нэмэгдэл

Байгууллага

Нэмэгдсэн орон тоо Тайлбар

1 Нэгдүгээр амаржих газар 16 МУ-ын ЭМС-ын 2002 оны 10 дугаар тушаалаар батлагдсан Төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмнэлгийн стандартад

зааснаар

2 Хоёрдугаар амаржих газар 10 3 Гуравдугаар амаржих газар 11

4 Эх нялхасын эрдэм шинжилгээний төв 32

Нийт 69 Мөн Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөний дагуу

• Зүрх, элэгний төвийг Клиникийн нэгдсэн 3 дугаар эмнэлэгийн дэргэд байгуулахаар төлөвлөж, нийт 16 орон тоо,

• Клиникийн нэгдсэн I эмнэлэгт ясны чөмөг, элэг, бөөр шилжүүлэх хагалгаа хийх төслийг хэрэгжүүлэх хүрээнд нийт 15 орон тоо,

• Ажлын ачаалал, осол гэмтлийн тоо нэмэгдсэнээс Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвд нийт 32 орон тоог тус тус нэмэгдүүлэн төсөвт тусгасан.

Хүрэх үр дүн:

• Эрүүл мэндийн үндсэн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээг тогтвортой, тасралтгүй хүргэх нөхцөл бүрдэнэ.

• Төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмнэлгүүдээр дамжуулан эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ хүн амд чанартай, хүртээмжтэй, чирэгдэлгүйгээр хүрсэн байна.

Хөтөлбөр 3. Нийтийн биеийн тамир, спорт Нийтийн биеийн тамир, спортын хөтөлбөрт 2011 онд Эрүүл мэндийн сайдын урсгал төсвийн багцад нийт 12.1 тэрбум төгрөг зарцуулна.

Стратегийн зорилго: Хүн амд бие бялдрын соёл, боловсролыг төлөвшүүлэх, тамирчдын амжилтыг ахиулж, биеийн тамир, спортыг нийгмийн тэргүүлэх салбар болгон хөгжүүлэх.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Биеийн тамирыг эрүүл аж төрөх арга барил болгон хэвшүүлэхэд чиглэсэн арга хэмжээ болон их спорт, мэргэжлийн спортыг хөгжүүлэх, спортын уралдаан тэмцээнд бэлтгэх, зохион байгуулах, оролцох үйл ажиллагаа хамрагдана.

Хүснэгт 5.74: Нийтийн биеийн тамир, спортын хөтөлбөрийн төсвийн хуваарилалт /тэрбум төгрөгөөр/

Хөтөлбөр 3. Нийтийн биеийн тамир, спорт Нийт Хөтөлбөрт

эзлэх хувь Нийтийн биеийн тамирын үйл ажиллагаа 7.6 63,0 Спортын уралдаан тэмцээнд бэлтгэх, зохион байгуулах, оролцох 4.5 37.0

Олимп, дэлхийн болон тивийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцож буй тамирчдын амжилтын чанарыг дээшлүүлэхэд нэг удаагийн бэлтгэлжилтээр хангах бус, олон удаагийн системтэй, иж бүрэн, үйл ажиллагааны бодлого хөтөлбөртэйтэйгөөр явуулах, мөн 2011 оны төсвийн төслийг олимпийн эрх авах жил гэж тооцон энэ чиглэлээр Спорт цогцолбор, Орхон аймаг дахь Олимпийн бэлтгэлийн төвийн үйл ажиллагааг 2011 оноос эхлүүлэхээр төсөвт нийт 1.7 тэрбум төгрөг нэмж тусгалаа.

Спортын тэмцээн уралдаан явуулах олон улсын календарчилсан төлөвлөгөөний дагуу 2011 онд гадаад, дотоодын уралдаан тэмцээнүүдэд тамирчдыг бэлтгэн оролцуулах, тамирчдын бэлтгэл сургуулилтыг чанарын өндөр төвшинд хийлгэж, тэдний спортын өрсөлдөх ур чадварыг олимп, дэлхий, тивийн спортын амжилтын түвшинд хүргэхэд төсвийн хөрөнгийн үр ашгийг

нэмэгдүүлэх, зарцуулалтад тавих хяналтыг сайжруулахад анхааран ажиллах шаардлагатай байна.

Биеийн тамир, спортын хуулийн 16.1 дэх заалтыг үндэслэн 2011 онд Монголын хүүхдийн спортын IY их наадам, Улсын аварга шалгаруулах тэмцээнүүд, Монгол -2011 хийн буу, Монгол туургатан хүүхдийн өвлийн спортын наадам, Монгол оюутны -2011 Универсиад, Таквеандо-ийн Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг тус тус дотоодод зохион байгуулахаар Засгийн газрын шийдвэр гарсаны дагуу төсөвт тусгав.

Хөтөлбөрийн зорилт

• Нийтийн биеийн тамирын үйл ажиллагааг түгээн дэлгэрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх эрх зүйн таатай орчинг бүрдүүлэх, мэргэжил арга зүйн удирдлагыг сайжруулах;

• Аймаг, орон нутгийн спортын төв, чийрэгжүүлэх нэгжүүдийн дэд бүтэц, хүний нөөцийг чадавхижуулах;

• Хүүхэд, залуучуудын бие бялдрын соёлыг хөгжүүлэх, биеийн тамирын секц, дугуйланд тогтмол, тасралтгүй хамрагдан хичээллэх нөхцлийг бүрдүүлэх;

• Биеийн тамирыг хөгжүүлж буй төв, орон нутгийн бүх шатны байгууллага, иргэдийн санаачлагыг дэмжих;

• Монгол улсын шигшээ багийн тамирчдын бэлтгэлийг хангуулах, олон улсын уралдаан, тэмцээнд оролцох орчин, нөхцөлийг бүрдүүлэх;

• Монгол улсад олон улсын хэмжээний тэмцээнүүдийг зохион байгуулах; • Их спортын төрөл, спортоор хичээллэгсдийн тоог нэмэгдүүлэх.

Хүрэх үр дүн:

• Нийтийн биеийн тамирыг хөгжүүлэхэд байгууллага, иргэд, ялангуяа хүүхэд залуучуудын оролцоо, биеийн тамир, спортоор хичээллэгсдийн тоо нэмэгдэж, иргэд чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх, аливаа өвчин эмгэгээс сэргийлэх, дархлаа сайжирч, эрүүл саруул бие бялдартай хүмүүсийн тоо өснө;

• 2011 онд тив, дэлхийн хэмжээнд зохион байгуулагдах спортын уралдаан, тэмцээнээс авах

медалийн тоо, чанарын хэмжээ нэмэгдэнэ.

Хөтөлбөр 4. Эрүүл мэндийн удирдлага хөтөлбөр

Стратегийн зорилт: Эрүүл мэндийн салбарын бодлого, эрх зүйн орчин, нотолгоонд суурилсан удирдлага, зохицуулалтыг сайжруулж, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний

тогтолцоо, уялдааг бэхжүүлж, мэдээллийн тогтолцоог боловсронгуй болгох, эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн хөгжлийг хангаж, нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэхэд чиглэгдэнэ.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Энэ хөтөлбөрт эрүүл мэндийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагын бодлого, үйл ажилллагаа, салбарын хүний нөөцийн удирлага, зохицуулалт, сургалт, давтан сургалт, салбарын удирдлага, мэдээллийн тогтолцоо, эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлын төслүүд хамаарна

Зорилт

• Эрүүл мэндийн салбарын бодлого, эрх зүйн орчин, нотолгоонд суурилсан удирдлага, зохицуулалтыг сайжруулж, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний тогтолцоо, уялдааг бэхжүүлнэ;

• Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн удирдлагын тогтолцоо, хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгоно;

• Эмнэлгийн мэргэжилтний цалин, урамшууллын тогтолцоо, бодлогыг боловсронгуй болгоно;

• Эрүүл мэндийн мэдээллийн тогтолцоог боловсронгуй болгоно; • Эрүүл мэндийн үйлчилгээний болон бодлогын тулгамдсан асуудлаар судалгааны ажлыг

оролцогч талуудтай хамтран зохион байгуулж, нотолгоогоор хангах ажлыг зохион байгуулах.

Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ:

1. Эрүүл мэндийн багц хууль хэрэгжих нөхцлийг бүрдүүлж, удирдлага, мэдээлэл, хяналтыг сайжруулах;

2. Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн удирдлагын тогтолцоог боловсронгуй болгох замаар хүн амын эрэлт хэрэгцээний дагуу эмнэлгийн мэргэжилтэн бэлтгэх механизм бий болгох;

3. Эрүүл мэндийн анхан шатны болон хүүхэд, нялхасын байгууллагад ажиллах хүний их эмчийн хүрэлцээг сайжруулах, эмнэлгийн мэргэжилтэнд тогтвор суурьшилтай ажиллахад дэмжлэг үзүүлэх зорилго бүхий тэтгэмж, мөнгөн тусламжийг олгох замаар нийгмийн баталгааг сайжруулах.

Хүрэх үр дүн:

• Эрүүл мэндийн салбарын хууль, эрх зүйн орчин боловсронгуй болж, эрүүл мэндийн салбарын удирдлага, зохион байгуулалт сайжирна;

• Хүн амын эрэлт хэрэгцээг хангасан чадварлаг хүний нөөц бүрдэнэ; • Эмнэлгийн мэргэжилтний нийгмийн баталгаа сайжирна; • Эрүүл мэндийн мэдээллийн тогтолцоо сайжирна;

• Эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудлаарх судалгаа шинжилгээг өргөжүүлснээр нотолгоонд суурилсан анагаах ухааныг хөгжүүлэн, практикт хэрэгжүүлснээр эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чанар, үр ашиг дээшилнэ.

5.2.28 БАТЛАН ХАМГААЛАХЫН САЙДЫН ТӨСВИЙН БАГЦ

Батлан хамгаалах сайдын төсвийн багцын урсгал зардал 2011 онд 79.1 тэрбум төгрөгөөр батлагдав.

Хүснэгт 5.75 БХСайдын төсвийн багцын урсгал зардал /сая төгрөгөөр/

2009 2010 2011 2010/11

зөрүү хувь А. Цалин хөлс 34,422.1 40,516.3 50,905.3 10,389.0 125.6 Б. Бусад урсгал зардлын нөөц 18,387.2 30,642.4 36,233.1 5,590.7 118.2 Хоол 3,065.3 3,250.8 4,211.7 960.9 129.6 Хичээл үйлдвэрлэлийн дадлага 634.5 625.0 884.8 259.8 141.6 Нормын хувцас 1,355.1 2,483.6 3,636.2 1,152.6 146.4 Тээвэр шатахуун 2,916.9 3,699.0 4,538.2 839.2 122.7 Нийт урсгал зардал 52,809.3 71,158.7 87,138.4 15,979.7 122.5 Санхүүжүүлэх эх үүсвэр 52,809.3 71,158.7 87,138.4 15,979.7 122.5 үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос 646.9 8,234.6 9,497.8 1,263.2 115.3 туслах үйл ажиллагааны орлогоос 1,521.2 706.7 706.1 -0.6 99.9 эрүүл мэндийн даатгалаас 1,284.2 1,752.0 1,816.1 64.1 103.7 төсвөөс 49,357.0 60,465.5 75,118.4 14,652.9 124.2

Хүснэгт 5.76 Хөтөлбөрийн бүтэц ба төсвийн хуваарилалт

/сая төгрөгөөр/

2011 төсөв

ТЕЗ-ийн нийт төсөвт эзлэх

хувь Батлан хамгаалахын сайд 87,138.4 100.0 Хөтөлбөр 1. Батлан хамгаалах бодлого, үйл ажиллагаа 10,220.1 11.7 Хөтөлбөр 2. Зэвсэгт хүчний үйл ажиллагаа 68,063.4 78.1 Хөтөлбөр 3. ТТАХ мэргэжлийн боловсрол олгох үйлчилгээ 4,131.2 4.7 Хөтөлбөр 4. Соёл урлагын үйлчилгээ 1,386.0 1.6 Хөтөлбөр 5. Эрүүл мэндийн үйл ажиллагаа 3,125.3 3.6 Хөтөлбөр 6. Архивын үйл ажиллагаа 212.5 0.2

Хөтөлбөр 1. Батлан хамгаалах бодлого, үйл ажиллагаа Батлан хамгаалах бодлого, үйл ажиллагаа хөтөлбөрийн 2011 оны зардал нийт 10.2 тэрбум төгрөгөөр төсөвлөлөө. Стратегийн зорилго:

Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг батлан хамгаалах нэгдмэл тогтолцоог бэхжүүлэн, бүс нутгийн аюулгүй байдлыг хангах, цэргийн итгэлцлийг бэхжүүлэхэд идэвхитэй оролцож, Зэвсэгт хүчний шинэчлэлийн урт, дунд хугацааны хөтөлбөр, төслүүдийг эрчимтэй хэрэгжүүлэх.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Батлан хамгаалах асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагын үйл ажиллагаа болон орон нутгийн хамгаалалтад тулгууралсан батлан хамгаалах арга хэмжээ , дайчилгааны бэлтгэл нөөцийн сургалтын төвүүдийн үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна.

Шийдвэрлэх асуудал болон хэрэгжүүлэх стратеги: Монгол Улсын Засгийн газрын 2010 оны 114 дүгээр тогтоолоор байгууллагдсан “Сүхбаатар, Баянхонгор, Баян-Өлгий аймагт барилга инженерийн холимог бүтэцтэй батальоны хүнс, хувцас, шататахууны зардал 971,1 сая төгрөг, Монгол Улсын Засгийн газрын 2008-2012 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт батлан хамгаалах чиглэлээр тусгагдсан арга хэмжээ, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2006 оны 304 дүгээр зарлигаар батлагдсан “Зэвсэгт хүчний байгуулалтыг 2015 он хүртэл хөгжүүлэх хөтөлбөрт тусгагдсан цэргийн дайчилгааны нөөцийг сольж шинэчлэхэд 2,1 тэрбум төгрөг, Батлан хамгаалах яамны 100-н жилийн ойн арга хэмжээний 200,0 сая төгрөг тус тус тусгагдсан.

Хөтөлбөр 2. Зэвсэгт хүчний үйл ажиллагаа Зэвсэгт хүчний үйл ажиллагаа хөтөлбөрийн 2011 оны зардал 59.1 тэрбум төгрөг, Зэвсэгт хүчний хөгжлийн сангийн хөрөнгийг 9.0 тэрбум төгрөг нийт 68.1 тэрбум төгрөг төсөвлөлөө. Стратегийн зорилго:

Зэвсэгт хүчний байгуулалтыг төгөлдөржүүлэх ажлыг эрчимжүүлж, Зэвсэгт хүчний байлдааны болон олон талт үүрэг гүйцэтгэх чадавхийг нэмэгдүүлэх, агаарын довтолгооноос хамгаалах, энхийг дэмжих ажиллагааны чадавхийг нэмэгдүүлэх замаар Зэвсэгт хүчний цаашдын тогтвортой хөгжлийг хангах.

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт: Ерөнхий зориулалтын цэрэг, агаарын довтолгооноос эсэргүүцэн хамгаалах, энхийг сахиулах ажиллагаа, зэвсэглэл техник, цэргийн цугралт дайчилгаатай холбоотой үйл ажиллагаа энэ хөтөлбөрт хамаарна

Батлан хамгаалах салбарын бусад арга хэмжээ Зорилго:

Мэргэжлийн болон дээд боловсрол олгох, сургалтын чанарын баталгааг хангах, суралцагдын нийгмийн хамгаалал, суралцах боломжийг өргөжүүлэх.

шинэ уран бүтээл, шинэлэг тоглолт үйлчилгээ, соёлын арга хэмжээгээр цэргийн анги нэгтгэл, ард иргэдэд үйлчлэх, соёл урлагийн орчин үеийн бүтээлийн чанар, зах зээлд өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, олон улсын хэмжээнд таниулан сурталчлах.

Зэвсэгт хүчний байгуулалтыг төгөлдөржүүлэх ажлыг эрчимжүүлж, байлдааны болон олон талт үүрэг гүйцэтгэх чадавхийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн эрүүл мэндийн үйлчилгээ, эмгэг судлалын шинжилгээ, шүүх эмнэлгийн үзлэг, шинжилгээг Зэвсэгт хүчний бие бүрэлдэхүүнд үзүүлэх, улсын хэмжээний галт

зэвсгийн гэмтэл, хордлогын яаралтай тусламж, Улаанбаатар хотын хэмжээнд хүйтэн зэвсгийн гэмтлийн яаралтай тусламжийг иргэдэд үзүүлэх.

Сан хөмрөгийн баримтын хадгалалт, хамгаалалт, ашиглалтын найдвартай нөхцлийг хангах, төрийн архивын мэдээллээр үйлчлэх.

Шийдвэрлэх асуудал болон хэрэгжүүлэх стратеги:

Батлан хамгаалахын сайдын 2010 оны 79 дүгээр тушаал, Нийслэлийн засаг даргын 2010 оны 435 дугаар захирамж, Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын 2010 оны 11-29-158/1559 дугаар дүгнэлтийг үндэслэн Батлан хамгаалах их сургуулийн харъяа “Өрлөг” мэргэжлийн сургалттай цэрэгжсэн ерөнхий боловсролын сургуулийн үйл ажиллагааны зардлыг нэмэгдүүлэн тусгав.

Эрүүл мэндийн сайд, Батлан хамгаалахын сайд нарын 2007 оны 06 дугаар сарын 19-ний

өдрийн 167/204 тоот хамтарсан тушаалаар “ЗХКТГ-ийг улсын клиникийн III шатлалын эмнэлэг болгон шатлал ахиулж, 2008 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс улсын хэмжээний галт зэвсгийн гэмтлийн яаралтай тусламж, Улаанбаатар хотын хэмжээнд хүйтэн зэвсгийн гэмтлийн яаралтай тусламжийг үзүүлэх”-ээр болсонтой холбогдуулан төсөвт зардлыг 2011 оны төсвийг 3025.3 сая төгрөгөөр төсөвлөв. Хүрэх үр дүн • Төсвийг оновчтой хуваарилалт хийх замаар төсвийн үр ашгийг нэмэгдүүлж, зардлын

гүйцэтгэлд тавих хяналтыг боловсронгуй болгосноор төсөвт зардлыг хангах • ЗХ-ний үйл ажиллагааг төсвийн бодлогоор дэмжиж хөгжүүлэх, өр авлагыг бууруулан

өмч хөрөнгөнд бүртгэлээр тавих хяналтыг төгөлдөржүүлэх.

5.3 ОРОН НУТГИЙН ТӨСВИЙН УРСГАЛ ЗАРЛАГЫН ТАЛААР

Орон нутгийн төсвийн урсгал зарлагын хэмжээ 2011 онд 147.2 тэрбум төгрөгт хүрч, 2010 оны аймаг, нийслэлийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн Хурлаар баталсан төлөвлөгөөнөөс 12.3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр 2011 оны төсөвт тусгагдсан.

Монгол Улсын 2010 оны төсвийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль

батлагдсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай Монгол Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хорооны 2010 оны 16 дугаар тогтоолд аймаг, сумын улсын баяр наадмын бай шагналын хэмжээг шинэчлэн 2011 оны төсөвт тусгах үүрэг өгөгдсөнтэй холбогдуулан Үндэсний их баяр наадмын арга хэмжээнд зориулан төсвөөс гаргах санхүүжилтийн дээд жишиг хэмжээг аймагт 10,0 сая төгрөгөөр, суманд 5,0 сая төгрөгөөр тус тус тогтоож, эрийн гурван наадамд тэргүүн байр эзэлсэн бөх, морьд/уяачид/, сур харваачдад олгох бай шагналын жишиг хэмжээг шинэчлэн баталсан. Үүнтэй холбогдуулан орон нутгийн төсөвт 1.5 тэрбум төгрөг нэмж тусгасан.

Үндэсний болон орон нутгийн хөтөлбөр, төслийг хэрэгжүүлэх эх үүсвэрт зориулан нийт

285.8 сая төгрөг орон нутгийн төсвийн нөөц сангийн эх үүсвэр дээр нэмж төсөвлөсөн. Сүүлийн жилүүдэд ган зуд, үер ус, галын аюул зэрэг байгалийн гамшиг ихээр учирч орон

нутгийн төсвийг хүндрүүлж байгаагаас гадна Засгийн газрын нөөц сангаас ихээхэн хэмжээний хөрөнгө зарцуулж, төлөвлөсөн эх үүсвэр дутагддаг болоод байна. Иймд цаашид орон нутагт гамшгаас хамгаалах сантай болж, уг санг зөвхөн гамшиг болсон үед зарцуулж байх эрх зүйн зохицуулалтыг хийхээр төлөвлөж, холбогдох хуулийн төслийг боловсруулан, 2011 оны төсөвт аймгийн газар нутаг, хүн амаас хамааруулан гамшгийн сан бүрдүүлэхэд зориулан 2.5 тэрбум төгрөг нэмж тусгалаа.

“Хүнсний гол нэрийн бүтээгдэхүүний талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” Засгийн

газрын 2010 оны 138 дугаар тогтоолоор махны үнийн хэт өсөлтийг сааруулах зорилгоор 2011 оноос эхлэн Улаанбаатар хотод 12.0 мянган тонн, Дархан, Эрдэнэт хотод тус бүр 1.0 мянган тонн, бусад аймгийн төвүүдэд 100 тонноос доошгүй хэмжээний мах нөөцлөн жил бүрийн хаврын улиралд борлуулах ажлыг зохион байгуулахыг аймаг, нийслэлийн засаг дарга нарт үүрэг болгосон.

Өнгөрсөн онд Улаанбаатар хотын Захирагчын ажлын албанаас махны үйлдвэрлэл

эрхлэгч аж ахуйн нэгжүүдтэй гэрээ байгуулж 2.7 тонн мах бэлтгэн нөөцөлж 2010 оны хаврын улиралд тогтоосон үнээр борлуулсан 1кг мах тутамд 500 төгрөгийн урамшуулал олгон ажилласан байна.

Дээрх жишгийг харгалзан 2011 онд Засгийн газрын 2010 оны 138 дугаар тогтоолд заасан

хэмжээний нөөцийн махыг бэлтгэх, хадгалах, хаврын улиралд гэрээгээр тохирсон үнээр борлуулах аж ахуйн нэгжид урамшуулал олгоход шаардагдах хөрөнгийг Дархан-Уул аймагт 458.4 сая төгрөг, Орхон аймагт 450 сая төгрөг, бусад аймаг тус бүрт 50 сая төгрөг, Улаанбаатар хотод 6 тэрбум төгрөг буюу нийт 7.8 тэрбум төгрөг байхаар тооцон орон нутгийн төсөвт тусгав.

“Ахмад настны нийгмийн хамгааллын тухай хууль” -ийн 9,1-д Ахмад настны олонхийн

нийтлэг эрх ашгийг төлөөлж чадах төв байгууллагыг улсын төсвөөс, орон нутгийн байгууллагыг тухайн орон нутгийн төсвөөс тус тус санхүүжүүлэхээр заасны дагуу 2011 оноос эхлэн орон нутгийн ахмадын хороодын төсвийг ахмад настны асуудлыг хариуцах, ахмадын байгууллагыг дэмжин ажиллах үндсэн чиг үүргийн хүрээнд Аймаг нийслэлийн засаг дарга нарын төсвийн багцад шилжүүллээ.

‐‐‐000‐‐‐ 

6. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ТУСГАЙ САНГУУД Улсын Их Хурлаар “Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хууль”-ийг 2006 онд

батлан гаргасан бөгөөд уг хуулийн зорилтыг “Засгийн газрын тусгай сангийн төрлийг тогтоож, эдгээр санг бүрдүүлэх, зарцуулах, гүйцэтгэлийг тайлагнах, хянахтай холбогдсон харилцааг зохицуулах” гэж тодорхойлсон. Тусгай сангийн тухай хуулийг анх батлахад нийт 22 сан байсан бөгөөд хууль батлагдснаас хойш шинээр 7 сан байгуулж нэг сан / Монгол улсыг хөгжүүлэх сан/ -г 2009 онд үйл ажиллагааг нь зогсоосон байна.

Шинээр бий болсон сангийн 3 сан / Хүний хөгжил сан, Төсвийн тогтворжуулалтын

сан, Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих сан/ нь тусгай хуулиар зохицуулагдах сан бол үлдэх 4 сан /Сэргээгдэх эрчим хүчний сан, Зэвсэгт хүчний хөгжлийн сан, Орон сууц хөгжүүлэх сан, Цэвэр агаарын сан/ нь эх үүсвэрийн зонхилох хэсгийг төсвөөс санхүүжих сангийн ангилалд багтаж байна. Дээрх 29 сангаас 4 сан нь одоогоор эрх зүйн зохицуулалт нь гараагүй буюу цаг хугацааны хувьд үйл ажиллагаа нь эхлээгүй байна. Мөн олон улсын гэрээний дагуу байгуулагдсан сан одоогоор байхгүй байна.

Одоогоор үйл ажиллагаа явуулж байгаа 23 сангаас 7 сан / Хүний хөгжил сан, Засгийн

газрын нөөц сан, Төсвийн тогтворжуулалтын сан, Нийгмийн даатгалын сан, нийгмийн халамжийн сан, Эрсдэлийн сан, Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн сан/ нь Улсын Их Хурал, Засгийн газраас шууд зориулалтыг нь зааж баталж нийгмийн чанартай арга хэмжээнд зарцуулдаг буюу Засгийн газраас зардал бүрийг нэг бүрчлэн шийдвэр гаргаж зарцуулдаг бол 16 сан нь 10 төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн эрхлэх асуудлын хүрээнд хамаарах сан байна.

Засгийн газрын тусгай сангуудын 2010 оны нийт үлдэгдэл 423.7 тэрбум төгрөг

байгаагийн 198,2 тэрбум төгрөг нь нийгмийн даатгалын сангийн үлдэгдэл, 211,1 тэрбум төгрөг нь Хүний хөгжил сангийн үлдэгдэл байна. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн эрхлэх асуудлын хүрээнд хамаарах 17 сангийн үлдэгдэл 9.2 тэрбум төгрөг байгаагийн 5 тэрбум төгрөг нь хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн, 2.5 тэрбум нь бүх нийтийн үүргийн сангийн үлдэгдэл байна. 2010 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр оны эцэс гэхэд төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн эрхлэх асуудлын хүрээнд хамаарах сангуудын үлдэгдэл 7.4 тэрбум төгрөг байхаар байна. / Хавсралт /

Эдгээр санд 2010 оны ХБГ-ээр 951.7 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрөх бөгөөд нийт

орлогын 39.7 хувь буюу 377.7 тэрбум төгрөг нь улсын төсвийн хөрөнгө, 36.9 хувь буюу 351.6 тэрбум төгрөг нь нийгмийн даатгалын санд төвлөрч байгаа шимтгэлийн орлого, үлдэх 222.4 тэрбум төгрөг буюу 23.4 хувь нь сангийн үйл ажиллагааны орлого буюу бусад орлого байна. Эх үүсвэрийн зонхилох хэсгийг буцалтгүй тусламж, хандиваар бүрдүүлэх Мал хамгаалах сангийн хувьд өмнө нь төсвөөс олгосон зээлийн эргэн төлөлт, Тариаланг дэмжих сангийн хувьд газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг дэмжих чиглэлээр төсвөөс олгож байгаа хөрөнгө, энэ зориулалтаар гадаад орноос манайд үзүүлсэн зээл, тусламжийн хүрээнд нийлүүлсэн бараа, техник хэрэгслэлийн борлуулалтын орлогыг өөрийн үйл ажиллагааны орлогоор бүртгэдэг сангууд байна. Иймд эдгээр сангийн орлогыг төсвийн хөрөнгөтэй адилтган үзэж болно.

Тусгай сангийн нийт зардал 2010 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр 1138.2 тэрбум төгрөг байгаа бөгөөд эдгээрээс Улсын Их Хурал, Засгийн газраас шууд зориулалтыг нь зааж баталж нийгмийн чанартай арга хэмжээнд зарцуулдаг 7 сангийн зардал 993.2 тэрбум төгрөгийг хасч тооцвол 145 тэрбум төгрөг буюу 12.7 хувь нь бусад сангуудад ногдож байна.

Зардлын төрлөөр нь авч үзвэл, сангаар дамжуулан зээл олгох үйлчилгээг 6 сан

гүйцэтгэж байгаа бөгөөд эдгээрээс жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сан болон хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан нь жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих, өрхийн аж ахуйг дэмжих чиглэлээр эцсийн дүнд хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, ажлын байрыг бий болгох ижил зорилготой зээл олгож байна.

2011 онд тусгай санд нийт 1,673.7 тэрбум төгрөг төвлөрүүлж, 1,695.5 тэрбум төгрөг

зарцуулна. Нийт орлогын 75.2 хувь буюу 1258.8 тэрбум төгрөг нь улсын төсөв болон Монгол улсыг хөгжүүлэх сангийн орлого болон бусад эх үүсвэр(урьдчилгаа төлбөр), 24.8 хувь буюу 414.9 тэрбум төгрөг нь нийгмийн даатгалын шимтгэлийн орлого байна.

Засгийн газрын тусгай сангийн хэрэгжилтийг сайжруулах талаар: Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийг баталж хэрэгжүүлснээр салбар бүрийн

хуулиар тусгай сангийн асуудлыг зохицуулж байсныг нэгдсэн зохицуулалтад оруулсан, сангийн зардлын төлөвлөлт, гүйцэтгэлийн явцад хяналт тавихад тодорхой ахиц гарсан зэрэг ололттой талууд байгаа боловч хуулийн хэрэгжилтийн явцад анхааран үзэх шаардлагатай асуудлууд гарсаар байна.

Засгийн газрын тусгай сангийн хөрөнгийг зориулалтын бус зүйлд зарцуулах, сангаас олгосон зээлийн эргэн төлөлтийг төрийн санд байгаа сангийн дансанд төвлөрүүлэхгүйгээр арилжааны банкинд байгаа дансандаа төвлөрүүлж шууд зээл олгох, сангаас хэрэгжүүлсэн төсөл, арга хэмжээний эцсийн үр дүнгийн үзүүлэлтийг бүрэн гаргадаггүй зэрэг дутагдал гарч байна. Засгийн газрын тусгай сангуудыг төрийн санд байршуулахаар хуулийн хүрээнд шийдвэрлэсэн боловч зарим сангууд хөрөнгийн тодорхой хэсгийг арилжааны банкуудад байршуулж гүйлгээ хийж байгаа байдал ч байна.

Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн хүрээнд байгаа сангуудыг цөөрүүлэх, үйл

ажиллагааг нь оновчтой болгох, орлогын бүрдүүлэлт, зарцуулалтыг бүртгэх, төлөвлөх, гүйцэтгэлийг зохих журмын дагуу хянах нэдсэн тогтолцоотой болох талаар анхаарч эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох ажлыг 2011 онд багтаан хэрэгжүүлнэ.  

198

7. ТӨСВИЙН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ТУХАЙ

7.1 Хөрөнгө оруулалтын тухай Энэ 2011 онд улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар нийт 627.7 тэрбум төгрөг төсөл, арга

хэмжээг хэрэгжүүлэхээр УИХ-аар батлагдлаа. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын 81.0 хувийг барилга угсралтын болон өргөтгөл

шинэчлэлийн ажилд, 7.4 хувийг их засварын ажилд, 11.6 хувийг төсөвт байгууллагуудын тоног төхөөрөмж худалдан авах зардалд тус тус зарцуулна. Шинээр эхлэн хэрэгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээний нийт барилга угсралтын ажилд эзлэх хувь 39.7, улсын төсвийн нийт хөрөнгө оруулалтад эзлэх хувь 32.2 хувь болж байна.

Урьд онуудаас он дамжин хэрэгжих төсөл, арга хэмжээний нийт барилга угсралтын ажилд

эзлэх хувь 60.3, улсын төсвийн нийт хөрөнгө оруулалтад эзлэх хувь 48.8 хувь болж байна. Улсын төсвийн нийт хөрөнгө оруулалтын 44.1 хувийг авто зам, эрчим хүч, цахилгаан дулаан,

барилга, хот байгуулалт зэрэг дэд бүтцийн, 13.9 хувийг боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, 10.0 хувийг эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын, 10.6 хувийг хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн, 3.6 хувийг хууль, хяналтын байгууллагуудын хөрөнгө оруулалтын зардалд тус тус зарцуулахаар эх үүсвэр батлагдлаа.

Энэ 2011 онд аймаг тус бүрт улсын төсвөөс дунджаар 800.0 сая төгрөгийн дэмжлэг үзүүлэхээр

тооцож орон нутгийн хөрөнгө оруулалтын зардалд 16.8 тэрбум, орон нутгийн авто замын сангийн санхүүжилтэд 4.0 тэрбум төгрөгийг тус тус төсөвлөгдлөө.

Монгол Улсын нийт хүн амын талаас илүү хувь нь оршин сууж байгаа нийслэл Улаанбаатар

хотод сүүлийн жилүүдэд төсвөөс хийгдэх хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж байгаа хэдий ч тулгамдсан олон асуудал бодитой байсаар байгаа тул ирэх онд 79.0 тэрбум төгрөгийг нийслэлд хийгдэх хөрөнгө оруулалтад зарцуулах эрхийг олгов. Нийслэлийн авто замын сангийн хөрөнгө оруулалтад 6.7 тэрбум төгрөгийг ирэх онд зарцуулна.

Цаашид орон нутгийн бие дааж хөгжих нөхцлийг бүрдүүлэх, төвлөрлийг сааруулах, эрх

мэдлийг нэмэгдүүлэх, төвөөс хараат бус байдлыг багасгахад орон нутгийг жигд хөгжүүлэх бодлого баримталж байгаа бөгөөд төсвийн хөрөнгө оруулалтыг аймаг, орон нутгийн хөгжлийн бодит түвшинд тулгуурлан оновчтой төлөвлөхөд орон нутгийн хөгжлийн индекс, хүн амын тоо, хүн амын нягтрал, алслалт, нутаг дэвсгэрийн хэмжээ, орон нутгийн татварын идэвхи санаачлага зэрэг шалгуур үзүүлэлтүүдийг ашиглаж байх юм.

Засгийн газрын 2010 оны 88 дугаар тогтоолоор орон нутгийн хөгжлийн индексийг тооцох

аргачлалыг баталсан бөгөөд жил бүр Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хорооноос хөгжлийн индексийг тооцон гаргаж нийтэд мэдээлж байна. Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг бүрэн хэрэгжүүлэхэд 2011 он онцлог жил болж байгаатай холбогдуулан улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар шинээр эхлэн хэрэгжүүлэх барилга байгууламжийн тоог өмнөх жилээс нэмэгдүүллээ.

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө салбаруудаар авч үзвэл: 7.2 Эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарын хөрөнгө оруулалт

199

Эрчим хүчний хангамж, найдвартай ажиллагааг сайжруулах, цахилгаан, дулааны хүч чадлыг нэмэгдүүлэх, аймгуудын дулааны станцыг шинэчлэн иргэдийг дулаан, хэрэглээний халуун усаар хангах, дулааны цахилгаан станцуудын техник, технологийг шинэчлэх зэрэг чухал ач холбогдолтой төсөл арга хэмжээг 2011 онд авч хэрэгжүүлэхээр тооцож, нийт 65.6 тэрбум төгрөгийг төсөвлөгдлөө.

Эдийн засаг, нийгмийг 2011 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийг хэрэгжүүлэх зорилгоор дулааны

3,4 дүгээр цахилгаан станц, Дархан, Эрдэнэт, Дорнод, Даланзадгадын дулааны цахилгаан станцуудын техник, технологийн шинэчлэлтийн ажлыг дуусган ашиглалтад оруулна.

Нийслэл хотын агаарын бохирдлыг бууруулах зорилгоор 210 мянган тн хагас коксжсон түлш

үйлдвэрлэх хүчин чадалтай цогцолбор байгуулах ажлыг үргэлжлүүлэн гүйцэтгэх бөгөөд захын гэр хорооллын өсөн нэмэгдэж байгаа хэрэглээг дээшлүүлэх, хэрэглэгчдийг найдвартай эрчим хүчээр хангах зорилгоор Улаанбаатар хотын гэр хорооллын цахилгаан эрчим хүчний өргөтгөл, шинэчлэл болон цахилгаан хангамжийн кабель шугамыг өргөтгөн шинэчилнэ.

Энэ онд Өмнөговь аймгийн Тавантолгой-Даланзадгад, Баян-Овоо, Ханбогд, Манлай,

Өвөрхангай аймгийн Богд, Дорнод аймгийн Матад сумын цахилгаан дамжуулах шугам, дэд станцын ажлыг эхлүүлэх бөгөөд Хөвсгөл аймгийн Мөрөн-Могойн голын 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах шугам, дэд станцын ажлыг үргэлжлүүлнэ.

Тайширын усан цахилгаан станц ашиглалтад орж байгаатай холбогдуулан Говь-Алтай, Завхан

аймгийн 21 сумын төвийг төвлөрсөн эрчим хүчний системд холбох үлдэгдэл хөрөнгийг олгоно. Хөшигийн хөндийд нисэх онгоцны буудал барихтай холбогдуулан 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах шугам, дэд станц барихаар тооцож ТЭЗҮ, зураг төслийг боловсруулан, шугамын ажлыг 2011 онд эхлүүлэхээр тооцоод байна.

7.3 Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын салбарын хөрөнгө оруулалт Авто зам, тээврийн салбарт 2011 онд нийт 166.1 тэрбум төгрөгийн ажил хийгдэх бөгөөд

хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө нь Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, “Мянганы зам” төсөл, Монгол Улсын бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал, Монгол Улсын авто замын сүлжээг дунд хугацаанд хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөнд дэвшүүлсэн зорилт, арга хэмжээ болон Азийн хөгжлийн банк, Кувейтийн сан болон бусад олон улсын банк, санхүүгийн байгууллагуудтай байгуулсан гэрээ, хэлэлцээрүүдээр Монголын талын хүлээсэн үүргийг биелүүлэхэд чиглэгдэж байна.

Энэ онд Ховдын Булган-Үенч-Ховд чиглэлд 60 км, Хархорин-Цэцэрлэгийн 29.9 км, Хархорин-

Хужиртын 16.4 км, Халзанбүргэдэй /Тариат/-Солонготын даваа чиглэлийн 100 км, Өлгий-Цагааннуур чиглэлийн 40 км, Баянхонгор-Арвайхээрийн чиглэлд 27 км, Баянхонгор-Нарийнтээлийн чиглэлд 50 км, Өндөрхаан-Чойбалсангийн чиглэлийн 50 км, Цэцэрлэг-Их тамир-Тосонцэнгэл чиглэлийн 53 км хайрган замыг хатуу хучилттай болгох ажлуудыг дуусгах зорилт тавьж хөрөнгийн эх үүсвэрийг шийдвэрлүүллээ.

Мөн Баян-Өлгий аймгийн Бөхмөрөн голын 60 у/м модон гүүр, Туул голын Горхийн 211 у/м

төмөр бетон гүүр, Улиастайн голын 97 у/м төмөр бетон гүүрийн өргөтгөл шинэчлэлтийн ажлыг дуусгаж ашиглалтад оруулна.

Завхан аймгийн Их-Улын сумын Идэрийн голд 163.08, Хэнтий аймгийн Баян-Овоо сумын

Хэрлэнгийн голд 211.2, Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын Үүрийн голд 350.0, Баян-Өлгий аймгийн Буянт сумын Сагсайн гол, Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын Орхон голд 200.0 у/м төмөр бетон гүүрийн

200

ажлыг эхлүүлнэ. Түүнчлэн, Хөвсгөл аймгийн Сэлэнгэ мөрний Сацын булан, Цагааннуур сумын Хогоргын гол, Ренчинлхүмбэ сумын Шишигтийн голд хөвдөг гүүр баригдахаар төлөвлөгдлөө.

Өөрийн хөрөнгөөр гүйцэтгэн дараа төлөгдөх нөхцөлтэйгээр Арвайхээр-Баянхонгор чиглэлийн

107 км, Алтай-Баянхонгор чиглэлийн 128 км, Улаанбаатар-Мандалговь чиглэлийн 100 км, Мандалговь-Даланзадгад чиглэлийн 163 км, Даланзадгад-Тавантолгой-Оюутолгой чиглэлийн 251 км, Өндөрхаан-Чойбалсан чиглэлийн 143 км, Хатгал-Ханх чиглэлийн 80 км, Манхан-Дарви чиглэлийн 100 км хатуу хучилттай авто замын ажлыг 2011 онд үргэлжлүүлэн, хөрөнгийг УИХ-н 2009 оны 49 дүгээр тогтоолын дагуу ажил гүйцэтгэсний дараа төлбөрийн асуудлыг шийдэхээр төлөвлөгдлөө.

Энэ онд АХБ-ны зээлээр хэрэгжүүлэх "Бүс нутгийн авто зам хөгжүүлэх төсөл"-ийн хүрээнд

Сайншанд-Замын Үүд чиглэлийн хатуу хучилттай зам, Өргөн сум хүртэлх 18.25 км хатуу хучилттай авто зам, Германы сэргээн босголт банкны зээлээр хэрэгжүүлэх "Нийслэл хотын хүнсний найдвартай байдлыг хангах орон нутгийн тээврийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх төсөл" -н 32.0 км хатуу хучилттай авто зам /Төв аймгийн Борнуур, Жаргалант сум/ -ын ажил хийгдэнэ. Түүнчлэн, Япон Улсын буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлэх төмөр зам дээр баригдах гүүрэн гарц, АХБ-ны буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлэх "Орон нутгийн иргэдийн оролцоотойгоор баруун бүсийн туслах зам барих төсөл"-н ажил үргэлжлэн хийгдэх юм.

БНХАУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлэх "Баруун бүсийн босоо тэнхлэгийн авто зам

төсөл"-н Манхан-Ховдын 85,3 км, Өлгий-Хашаатын давааны 60 км хатуу хучилттай замын ажил, Кувейтын сангийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх Уньт-Тариалан чиглэлийн 88 км хатуу хучилттай авто замын барилгын ажил үргэлжилнэ.

Дотоодын хөрөнгө оруулалтаар Дашинчилэн-Орхоны гүүр чиглэлд 30 км, Улиастай-Донойн

хөндий чиглэлд 35 км, Сайншанд-Хамрын хийд чиглэлд 42 км болон Мөрөн-Тэрхийн цагааннуур, Улаангом-Хяргас нуур чиглэлийн хатуу хучилттай авто замын ажлыг шинээр эхлүүлэхээр төлөвлөлөө.

Аймгийн төвүүдийн авто замыг шинэчлэх, засах ажлыг үе шаттайгаар хэрэгжүүлж байгаа

бөгөөд ирэх онд Ховд, Увс, Хөвсгөл, Сэлэнгэ, Орхон, Булган, Говьсүмбэр, Өвөрхангай, Дархан-Уул, Сүхбаатар аймгийн төвүүдийн авто замын шинэчлэлтийн ажил эхэлнэ.

Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2009 онд ажил хийгдсэн зам, гүүрийн барилгын ажилд 10.5

тэрбум төгрөгийн үнийн зөрүүг энэ онд олгохоор боллоо. Энэ онд Баян-Өлгий, Завхан, Хөвсгөл аймагт нисэх онгоц хөөрч буух хатуу хучилттай зурвас,

зурвасын хүчитгэлийн ажил дуусч ашиглалтад орох бөгөөд иргэний нисэхийн аюулгүй ажиллагааг бэхжүүлэх зорилгоор газрын навигацын тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх, бодит ажиллалтын системийг суурилуулах ажлыг ээлж дараалалтай хийж эхлэхээр төлөвлөгдлөө. Мөн Орхон, Хөвсгөл, Булган, Өвөрхангай аймагт авто үйлчилгээний төвүүд баригдана.

Барилга, орон сууц, нийтийн аж ахуй, газрын харилцааны салбарт 2010 онд эргэн төлөгдөх

нөхцлөөр эхлүүлэн он дамжин баригдаж байгаа Барилгын хийц, бүтээц,сорил шинжилгээний лаборатори, Улаанбаатар хотын Багануур дүүргийн Цэвэрлэх байгууламжийн засвар шинэчлэлт, Баянгол дүүргийн 22-р коллекторын бохир усны шугамын өргөтгөл,шинэчлэлт,Ховд аймгийн Алтай сумын дулаан, цэвэр бохир усны шугам, Говь-Алтай аймгийн Баян-Уул сумын цэвэр усны эх үүсвэрийн гүний худаг, төнөг төхөөрөмж суурилуулах, Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын инженерийн шугам сүлжээ, цэвэрлэх байгууламжийн өргөтгөл шинэчлэлт, Дундговь аймгийн Мандалговь хотын Олгойн говийн цэвэр усны шугамын шинэчлэлт, Дорноговь аймгийн Сайншанд

201

сумын Зээгийн хөтлийн цэвэр усны шугам, Дархан хотын үерийн хамгаалалтын далангийн ажил, Төв аймгийн Зуунмод сумын цэвэрлэх байгууламжийн их засвар, тоног төхөөрөмжийн шинэчлэлтийн ажлуудыг дуусгана.

АХБ-ны зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлж буй “Хот байгуулалтын салбар төсөл”-ийн хүрээнд

Баянхонгор, Өвөрхангай, Говь-Алтай аймгуудад цэвэр, бохир усны инженерийн шугам сүлжээний шинэчлэлт, Францын Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлээр Орхон аймгийн Эрдэнэтийн цэвэрлэх байгууламжийн ажлууд хийгдэнэ. Мөн БНХАУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжих Улаанбаатар хотын “Орон сууцны хороолол”, “Замын-Үүдийн дэд бүтцийг сайжруулах төсөл” зэрэг томоохон төсөл арга хэмжээнүүд хэрэгжинэ.

Газрын харилцаа, геодези зураг зүйн чиглэлээр GPS станц байгуулах, байр зүйн зураглал хийх,

засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн хилийн цэгийг солбицуулах баталгаажуулах, “Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө”-нд тодотгол хийх зэрэг ажлыг гүйцэтгэнэ.

7.4 Эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын салбарын хөрөнгө оруулалт

Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2011 онд хөгжүүлэх Үндсэн чиглэл, Засгийн газрын үйл

ажиллагааны хөтөлбөрийн зорилтыг ханган биелүүлэх, салбарын хөгжлийн бодлого чиглэлийг хэрэгжүүлэхэд хөрөнгө оруулалтын бодлого чиглэгдэж байгаа бөгөөд эрүүл мэндийн салбарт 54.5 тэрбум, нийгмийн хамгааллын салбарт 8.3 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын ажил хийгдэхээр батлагдлаа.

Хүн амын эрүүл мэндийг сахин хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх, эмнэлгийн үйлчилгээг олон

түмэнд ойртуулах, хүртээмжтэй, шуурхай болгох зорилгоор эмчилгээ үйлчилгээний стандарт шаардлага хангасан зориулалтын барилга байгууламжаар хот, хөдөөгийн эрүүл мэндийн байгууллагуудыг ээлж дараалалтай хангах бодлогыг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэхээр төлөвлөгдлөө.

Хөвсгөл аймагт 50 ортой төрөх эмнэлэг, Хэнтий аймагт 30 ортой халдварт, 20 ортой

уламжлалт анагаах ухааны эмнэлгийг тус тус ашиглалтад оруулж Улсын клиникийн 3 дугаар нэгдсэн эмнэлгийн өргөтгөл, Яаралтай түргэн тусламжийн төвийн салбарын барилга, Увс аймгийн эрүүл мэндийг дэмжих төвийн барилгыг дуусгана. Мөн хөдөөгийн 30 гаруй суманд шинэ эмнэлэг барих буюу өргөтгөх арга хэмжээг хэрэгжүүлж эхэлнэ.

Энэ оноос клиникийн 1 дүгээр эмнэлгийн өргөтгөл, ахмад настны эмнэлэг, Хавдар судлалын

үндэсний төвийн өргөтгөл, Сэтгэцийн эмгэг судлалын үндэсний төв, Улаанбаатар хотын 300 ортой төрөх эмнэлэг, Говь-Алтай, Завхан, Сэлэнгэ, Баянхонгор аймагт халдвартын эмнэлэг, Говьсүмбэр, Булган, Завхан, Говь-Алтай, Дорноговь аймагт төрөх эмнэлэг, Дундговь, Дорнод аймагт уламжлалт анагаах ухааны эмнэлгийн барилгын ажил явагдана.

Нийтийн биеийн тамир, спортыг хөгжүүлэх, түүний бааз суурыг өргөжүүлэх арга хэмжээний хүрээнд 2011 онд Булган аймагт спорт цогцолборын барилгыг ашиглалтад оруулахын хамт Нийслэлийн Хан-Уул, Чингэлтэй, Сүхбаатар, Баянзүрх, Баянгол, Налайх дүүрэг, Сүхбаатар аймагт спорт цогцолборын барилгын ажил үргэлжлэн явагдана.

Дорнод, Сэлэнгэ аймгуудад спорт цогцолбор, усан бассейн, Дархан-Уул аймагт 200 хүний

суудалтай спорт цогцолборыг барьж эхэлнэ.

202

Улаанбаатар хотын клиникийн томоохон эмнэлгүүд болон аймаг, сумдын эмнэлгийн барилгад их засвар хийх, нарийн мэргэжлийн оношлогоо, эмчилгээний орчин үеийн тоног төхөөрөмж, техник хэрэгслээр ээлж дараалалтай хангахаар төлөвлөж, шаардагдах хөрөнгийг батлууллаа.

Азийн хөгжлийн банкны буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлж байгаа “Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөр-3” төслийн хүрээнд 2011 онд Дундговь аймгийн нэгдсэн эмнэлэг, Архангай аймгийн Өндөр-Улаан сумын эмнэлэг, Нийслэлийн Чингэлтэй, Сонгинохайрхан дүүрэгт өрхийн эмнэлэг ашиглалтад оруулахын хамт Архангайн Тариат сумын эмнэлгийн барилгад их засвар хийнэ.

Асран хамгаалах хүнгүй, гэр оронгүй хүүхдийн сурч боловсрох нөхцлийг хангах зорилгоор

Хүүхэд, хөгжил хамгааллын төвийн барилгыг нийслэлд худалдан авахаар төлөвлөж, нийслэлд Хөдөлмөр, халамж, үйлчилгээний хэлтсийн барилга, Нордикийн хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр эхлүүлсэн Хөдөлмөрийн биржийн барилга, Ховд аймагт Ахмадын өргөөг тус тус ашиглалтад оруулахаар эх үүсвэрийг батлууллаа.

7.5 Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбарын хөрөнгө оруулалт

Энэ 2011 онд боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбарын төсвийн нийт хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 87.1 тэрбум төгрөг байна.

Улсын хэмжээнд 755 ерөнхий боловсролын сургуульд 522,066 хүүхэд суралцаж байна. Суурь

боловсролын хамран сургалт 92.4 хувьтай, цэцэрлэгийн насны хүүхдийн 59.4% нь цэцэрлэгт (хотод 54.4%, хөдөөд 62.9%) хамрагдаж байна. 2009-2010 оны хичээлийн жилд улсын хэмжээнд ерөнхий боловсролын сургуулийн 158 бүлэгт 5,483 хүүхэд 3 дугаар ээлжинд хичээллэж байгаа нь өнгөрсөн хичээлийн жилийнхээс 12 бүлэг, 369 хүүхдээр нэмэгдсэн байна.

Улсын хэмжээнд нийт ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн байрны барилгын 20 хувь,

цэцэрлэгийн барилгын 25 хувь нь хичээл сургалт, хүмүүжлийн ажлыг эрүүл ахуй, аюулгүй байдлын шаардлага хангахгүй зориулалтын бус байранд явуулж байна.

Өдрөөс өдөрт хот суурин газарт хүн амын төвлөрөл бий болж улмаар төв суурингийн ерөнхий

боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн хүчин чадал хүрэхгүй, нэг ангид олон хүүхэд хичээллэх, хүүхэд сургууль цэцэрлэгээс завсардах, сургалтын хичээллэх орчин бүрдэхгүй, хүрэлцэхгүй байгаа тул сургууль, цэцэрлэгийн барилгуудыг өргөтгөх, шинээр барих, их засвар хийх шаардлагатай байгаа юм.

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2010-2011 оны хичээлийн жилд шинээр 17 хичээлийн

байрыг ашиглалтанд оруулж, суудлын тоог 5900 суудлаар, 10 дотуур байрны барилгыг ашиглалтанд оруулж дотуур байрны орны тоог 1465 ороор, 32 цэцэрлэгийн барилгыг ашиглалтанд оруулж цэцэрлэгийн орны тоог 2830 ороор нэмэгдүүлэхээр төлөвлөлөө.

7.6 Мэдээлэл, шуудан, харилцаа, холбоо, технологийн салбар:

Монгол Улсын Засгийн газраас Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийг нийгэм, эдийн

засгийн хүрээнд бүтээлчээр нэвтрүүлэх зорилт тавин “Засгийн газрын үйл ажиллагааны тэргүүлэх чиглэл”-ийнхээ нэг болгон зарлаж тус салбарт зах зээлийн өрсөлдөөнт орчныг нэвтрүүлэх, шинэ дэвшилтэт техник технологи нэвтрүүлэх, мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, шаардлагатай дэд бүтцийг хөгжүүлэхэд онцгой ач холбогдол өгсөөр ирсэн.

203

Тус салбарын хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 2011 онд 7.4 тэрбум төгрөгт хүрч байгаа бөгөөд ирэх онд Монгол Улсын радио телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги системээс тоон систем рүү үе шаттайгаар шилжүүүлэх ажлыг эхлүүлнэ. Хиймэл дагуулаар дамжуулсан телевизийн нэвтрүүлгийг тавган антеннаар хүлээн авч, аймаг сумын төвд суурилагдсан 373 ширхэг аналог дахин дамжуулагчаар тоон телевизийн нэвтрүүлэгчээр сольж, Монгол Улсад тоон радиогийн шинэ сүлжээ үүсэх юм.

Эдгээр төслийн хүрээнд Шууданд мэдээллийн технологийг нэвтрүүлэх, хөдөө орон нутагт

хүргэх мэдээлэл, холбооны бүх төрлийн үйлчилгээг нэг дороос цогцоор нь үзүүлэх телецентр нэг цэгийн үйлчилгээний төв бий болгох, Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын анхааруулга, мэдээллийн систем байгуулах, Цахим засаглалын e-gov.mn хөтөлбөр боловсруулах, Цахим агуулгыг хөгжүүлэх систем байгуулах, бүртгэлийн нэгдсэн тогтолцоо, мэдээллийн сан, техник технологийн дэд бүтэц бүрдүүлэх зэрэг төсөл хэрэгжүүлнэ.

7.7 Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбар:

Мал аж ахуйг уур амьсгалын өөрчлөлт, нийгмийн хөгжлийн чиг хандлагад нийцүүлэн хөгжүүлж, зах зээлийн нөхцөлд өрсөлдөх чадвартай, эдийн засгийн үр ашигтай салбар байх нөхцлийг бүрдүүлж, хүн амыг эрүүл, аюулгүй хүнсээр, боловсруулах үйлдвэрийг чанартай түүхий эдээр хангаж, экспортыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Улсын Их Хурлын 2010 оны 23 дугаар тогтоолоор “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөр баталсан бөгөөд хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд 14.8 тэрбум төгрөг, Сум хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө оруулалтад 24.0 тэрбум төгрөгийг зарцуулна.

Хөдөөгийн хүн ам, мал, амьтны усан хангамжийг сайжруулах, шинэ бэлчээр эзэмших зорилгоор инженерийн хийцтэй худаг, уст цэг шинээр гаргах, уст цэг тогтоох хайгуулын ажлыг гүйцэтгэхэд 4.1 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийнэ. “Атрын III аян” тариалангийн хөгжлийн Үндэсний хөтөлбөр 3 дахь жилдээ амжилттай хэрэгжиж сүүлийн 16 жилд аваагүй арвин их ургац хураан авсан, хүнсний ногоогоор дотоодынхоо хэрэгцээг бүрэн хангадаг болсон зэрэг амжилтаа бататгаж, цаашид Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт дэвшүүлсэн зорилтоо бүрэн биелүүлэхийн тулд салбарын хөрөнгө оруулалтыг 2010 оны түвшнээс бараг 2 дахин нэмэгдэж батлагдлаа.

Газар тариалангийн бүтээгдэхүүн хадгалах үтрэм, агуулах болон төмс, хүнсний ногооны зоорийн аж ахуй байгуулах, услалтын системийг сэргээн засварлах, шинээр барих, ус хуримтлуулах боомтын барилга барих болон газар тариалангийн техник, технологийн шинэчлэлийн ажлыг хэрэгжүүлж байна.

Хөнгөн үйлдвэрийн салбарын хувьд ноос, ноолуур, арьс ширний үйлдвэрлэл чухал байр эзэлсэн хэвээр байна. Цаашид эцсийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх хүрээнд 2011 онд Үйлдвэрлэл технологийн парк байгуулах, малын гаралтай түүхий эд боловсруулах үйлдвэрийн хаягдал ус цэвэрлэх байгууламж барих, хөдөө орон нутагт жижиг, дунд үйлдвэр, эрчимжсэн мал аж ахуй хөгжүүлэх, салбарын байгууллагуудын чадавхийг сайжруулах төсөл арга хэмжээнүүдийг улсын төсвөөс санхүүжүүлэн хэрэгжүүлэх юм.

7.8 Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар:

Байгаль орчин аялал жуулчлалын салбарын 2011 оны улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлэхээр төлөвлөгдсөн төсөл, арга хэмжээнүүд нь Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөр, Байгаль орчны сайдын 2007 оны 138 дугаар тушаалаар баталсан “Хөтөлбөрийн дунд шатны зорилтыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө, “Ус, цаг уур, орчны-хяналт шинжилгээний салбарыг 2015 он хүртэлх хугацаанд хөгжүүлэх хөтөлбөр”, Засгийн газрын 2007 оны 96 дугаар тогтоолоор баталсан “Цаг агаарт зориудаар нөлөөлөх үйл ажиллагааг 2015 он хүртэл хөгжүүлэх хөтөлбөр”, “Агаар хамгаалах хөтөлбөр”, “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн үндэсний хөтөлбөр”,

204

“Цөлжилттэй тэмцэх үндэсний хөтөлбөр”, “Усны шинэтгэл-ХХI” үндэсний хөтөлбөр, “Ус хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлэхэд үндсэндээ чиглэгдэж байна.

Хүн амыг эрүүл ахуйн шаардлагад нийцсэн ундны усаар хангах зорилгоор 2011 онд

Дорноговь, Говьсүмбэр, Хөвсгөл, Архангай, Увс, Баянхонгор аймгийн нутаг дэвсгэр усан хангамжийн эх үүсвэрийн гидрогеологийн хайгуул судалгааны ажлыг гүйцэтгэж, ашиглах боломжтой усны нөөцийг тогтооно. Хог хаягдлын менежментийг сайжруулах, байгаль орчинд ээлтэй хог хаягдлын төвлөрсөн цэгийг Говь-Алтай, Өмнөговь, Сэлэнгэ, Хэнтий, Орхон, Баян-Өлгий, Булган, Баянхонгор, Говь-сүмбэр зэрэг аймгуудад байгуулна.

Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн Хамгаалалтын захиргаа, аймгуудын Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын материаллаг бааз, техник хэрэгслийг сайжруулах, Цаг уур, орчны шинжилгээний улсын сүлжээнд технологийн шинэчлэл хийх, байгаль цаг агаарын гамшгаас урьдчилан сэрэмжлүүлэх чадавхийг дээшлүүлэх ажил хийгдэнэ.

7.11 Хүүхдийн төлөө байгууллага: Хүүхэд, өсвөр үеийхний хүмүүжил төлөвшилд анхаарах асуудал хурцаар тавигдаж, НҮБ-аас

2011 оныг дэлхийн залуучуудын жил болгон зарласан бөгөөд энэ жил хүүхдийн байгууллагуудын материаллаг баазыг бэхжүүлэх арга хэмжээг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 8.9 тэрбум төгрөгийн төсөл, арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ.

Энэ 2011 онд Хөвсгөл аймгийн хүүхдийн ордон, Ховд аймгийн хүүхэд, залуучуудын паркийг

ашиглалтад оруулахаар тооцож байгаа бөгөөд Говь-Алтай аймгийн хүүхдийн ордны барилгыг эхлүүлнэ.

7.12 Онцгой байдлын алба: Экологи, орчны эрс өөрчлөлтөөс шалтгаалан байгалийн аюулт үзэгдэлийн тоо, учруулах

хохирол нэмэгдэж байгаа өнөөгийн нөхцөлд онцгой байдлын байгууллагуудыг бэхжүүлэх талаар төр, засгаас гаргасан шийдвэрүүдийг үндэслэн Онцгой байдлын албанд улсын төсвөөс 4.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулахаар хөрөнгийн эх үүсвэр батлагдаад байна.

Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүргийн Гачуурт тосгон,

Дорноговь аймгийн Замын-Үүд, Айраг сумын аврах гал унтраах ангийн галын автомашины гаражийн барилга, Онцгой байдлын албаны "Аврагч" спорт хорооны биеийн тамирын заалны барилгуудыг ашиглалтад оруулах бөгөөд галын болон тусгай зориулалтын техник, хэрэгсэл худалдан авах, онцгой байдлын анги салбаруудын барилга байгууламжийг засварлана.

186  

8. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН 2011 ОНЫ ТӨСӨВ

Хүний хөгжил санг ашигт малтмал, уул уурхайн салбарын орлогоос хуримтлал үүсгэж, тогтвортой өсөн нэмэгдэх байнгын нөөц бүрдүүлэн иргэддээ тэгш хүртээх зорилгоор байгуулсан. Сангийн үйл ажиллагааг 2010 оноос эхлүүлсэн бөгөөд иргэн бүрт 120 мянган төгрөг олгоход зориулан 324 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн. Энэ арга хэмжээг иргэний шинэчилсэн бүртгэлийн үйл ажиллагаатай уялдуулан шийдвэрлэх зарчмыг баримтлан хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд 2010 оны эхний 8 сарын гүйцэтгэлээр 215 тэрбум төгрөг зарцуулаад байна.

Хүний хөгжил сангийн төсвийн зардлыг хүснэгтээр харуулбал:

2010 2011 төс Зөрүү I. НИЙТ ЗАРЛАГА ба ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 334.9 805.2 470.3 Байгууллага төлөх ЭМД-лын хуpаамж 0.0 9.3 9.3 Төр хариуцах иргэдийн хураамж 10.9 10.9 0.0 Иргэдэд олгох бэлэн мөнгө 324.0 702.5 378.5 Сургалтын төлбөрийн буцалтгүй тусламж 0.0 82.5 82.5 Хэмжих нэгж: тэрбум төгрөг

Хүний хөгжил сангаас 2011 онд иргэдэд хишиг хувь хүртээх чиглэлээр нийт 805.2 тэрбум төгрөг зарцуулахаар батлагдсан нь 2010 оноос 2.4 дахин нэмэгдэж байна. Нийт зардлын 40.9 хувь буюу 329.5 тэрбум төгрөгийг сангийн орлогоор, 442.6 тэрбум төгрөгийг ашигт малтмалын ордын урьдчилгаа төлбөрөөс, 33.1 тэрбум төгрөгийг сангийн 2011 оны эхний үлдэгдлээс тус тус санхүүжүүлнэ.

Хүний хөгжил сангийн хөрөнгөөр дараах арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ. Үүнд:

• Иргэн бүрт сар бүр 21 мянган төгрөг жилдээ нийт 252 мянган төгрөг олгохоор тооцож байгаа бөгөөд энэ арга хэмжээнд 702.5 тэрбум төгрөг зарцуулна.

• Өмчийн хэлбэр харгалзахгүйгээр их, дээд сургууль коллежид суралцаж байгаа 165,000

оюутны 2010-2011 оны сургалтын төлбөрөөс оюутан тус бүрт 500 мянган төгрөгөөр тооцож, 82.5 тэрбум төгрөг олгоно.

• Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1 дэх хэсэгт заасны

дагуу бүх иргэдийг заавал даатгалд хамруулах чиглэлээр одоо эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдаагүй байгаа 344.4 мянган иргэний 4.5 жилийн эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлөхөд 9.3 тэрбум зарцуулна.

• Төрөөс эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг нь хариуцдаг 1356 сая иргэний эрүүл

мэндийн даатгалын шимтгэлийг төлөхөд 10.9 тэрбум олгоно. Иргэдэд бэлэн мөнгөөр хүртээх хувь хишгийг 2010 оны түвшингээс 2.1 дахин

нэмэгдүүлснээр иргэд, малчин өрхүүдийг банк болон бусад байгууллагаас авсан зээл, түүний хүүгээ төлөх боломжийг бий болгоно гэж үзэж байна.

 

187  

10. НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН САНГИЙН ТӨСӨВ 10.1 Нийгмийн даатгалын сан

Нийгмийн даатгалын сан нь Засгийн газрын тусгай сангуудын дотроос онцгой сан гэж үзэж

болно. Иймд нийгмийн даатгалын сангуудын санхүүгийн чадавхийг сайжруулах, нийгмийн даатгалын хамгийн зөв тогтолцоог бий болгох, насжилтийн цаг хугацааны боломжид тулгуурласан хөрөнгө оруулалтын үр ашигтай хувилбарыг сонгох зэрэг олон чухал асуудал тулгараад байна. Нийгмийн даатгалын сан 5 сангаас бүрдэж байна.

Хүснэгт 10.1 Нийгмийн даатгалын сан тус бүрээр өнөөгийн байдал /сая төгрөгөөр/

2010 оны ХБГ 2011 оны төсөл

САНГИЙН НЭР

2010-01-01-ний үлдэгдэл

орлого зарлага 2010-12-31-ны үлдэгдэл

2011-01-01-ны үлдэгдэл

орлого зарлага 2011-12-31-ны үлдэгдэл

3.Нийгмийн даатгалын сан 198,213.7 514,902.4 518,634.2 194,481.9 194,481.9 632,387.5 604,025.2 222,844.2

Үүнээс:

а.Тэтгэвэрийн даатгалын сан 37,653.6 374,749.7 376,769.6 35,633.7 35,633.7 449,928.5 455,192.2 30,370.0

б.Тэтгэмжийн даатгалын сан 19,849.5 16,727.7 27,324.2 9,253.0 9,253.0 18,896.6 30,836.9 -2,687.3

в.ҮОМШӨ-ний даатгалын сан 18,361.1 24,148.0 18,580.0 23,929.1 23,929.1 30,930.0 20,940.6 33,918.5 г.Ажилгүйдлийн даатгалын

сан 38,372.1 17,270.2 9,305.9 46,336.4 46,336.4 19,573.6 8,745.5 57,164.5

д.Эрүүл мэндийн даатгалын сан 83,977.4 82,006.8 86,654.5 79,329.7 79,329.7 113,058.8 88,310.0 104,078.5

Монгол Улсын иргэн бүр ирээдүйдээ нийгмийн баталгаандаа итгэлтэй байх нөхцлийг

бүрдүүлэх чиглэлээр хамралтын хүрээг өргөтгөх шаардлагатай байгаа бөгөөд одоогийн байдлаар даатгалд хамрагдах заавал даатгуулагчдын тоог (эрүүл мэндийн даатгалаас бусад) 2011 онд 514.6 мянган хүнээр тооцсон нь 2010 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 2.0 пунктээр өсч байна. Гэхдээ энэ нь нийт даатгалд хамрагдвал зохих иргэдийн дөнгөж 40 хувьд хүрэхгүй байгаа нь хангалтгүй үзүүлэлт юм.

Нийгмийн даатгалын хамралтын хүрээг өргөтгөх гол арга зам бол ажил олгогч бүрийг

ажиллагсдаа нийгмийн даатгалд хамруулах шаардлагыг өндөржүүлэх явдал гэж үзэж байна. Энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар 22.2 мянган ажил олгогч нийгмийн даатгалын санд шимтгэл төлж байгааг өнгөрсөн оны гүйцэтгэлтэй харьцуулахад 900 гаруй аж ахуйн нэгжээр нэмэгдсэн байна. 2011 онд 2010 оныхоос 8.0 хувиар нэмэгдүүлж 25.0 мянган аж ахуйн нэгжийг хамруулахаар тооцсож төсвийг батлав.

Нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдах нийт даатгуулагчийн тоог 2011 онд 2,291.7 мянган хүнээр төлөвлөсөн нь нийт хүн амын 82.2 хувь болж, хамралтын түвшин энэ оныхоос 1.5 хувиар нэмэгдэнэ. Гэхдээ эрүүл мэндийн даатгалд хамрагсдын 60 хувийг төрөөс даатгалыг нь хариуцаж байгаа иргэд байна. Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээг зохистой хэмжээнд байлгах замаар сангуудын орлогын баазыг бэхжүүлэх шаардлагатай байна. Аж ахуйн нэгжид үзүүлж байгаа татварын дарамтыг багасгах чиглэлээр 2007 онд ажил олгогчоос төлөх нийгмийн даатгалын шимтгэлийг бараг 2 дахин бууруулсан. Энэ байдлаас болж тэтгэврийн болон тэтгэмжийн даатгал алдагдалтай болоод байна. Тухайлбал,

Нийгмийн даатгалын санд 2011 онд 632.4 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлж, 604.0 тэрбум

төгрөгийг зарцуулж нийт дүнгээрээ 28.4 тэрбум төгрөгийн ашигтай байх ч сан тус бүрээр авч үзвэл тэтгэврийн даатгалын сан 449.9 тэрбум төгрөг төвлөрүүлж , 455.2 тэрбум төгрөг зарцуулж 5.3 тэрбум төгрөгийн, тэтгэмжийн даатгалын сан 18.9 тэрбум төгрөг төвлөрүүлж, 30.8 тэрбум төгрөгийг тэтгэмжид зарцуулж 11.9 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай байна. Даатгалын сангийн нийт орлогын 49.4 хувийг ажил олгогчийн төлөх шимтгэлээр, 43.3 хувийг даатгуулагчийн шимтгэлээр, 7.3 хувийг бусад эх үүсвэрээс бүрдүүлнэ.

188  

Шимтгэлийн орлогын өсөлтийн 30 хувийг даатгалын хамралтыг өргөтгөх замаар, 70 хувийг дундаж цалингийн өсөлтөөр хангана. Нийгмийн даатгалын сан тус бүрээр авч үзвэл: 10.2 Тэтгэврийн даатгалын сан

Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авч буй иргэдийн тоо, өмнөх жилүүдийн харьцуулсан судалгаанаас үзэхэд жилд дунджаар 22-28 мянган хүн шинээр тэтгэвэр тогтоолгож, 16-25 мянган тэтгэвэр авагчдын тэтгэвэр зогсоогдож, тэтгэвэр авагчид жилд 6.4-7.0 мянган хүнээр нэмэгдэж байна.

Хүн амын наслалтын судалгаанаас үзэхэд 2011 онд өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох

эрэгтэй (60 нас) 5.7 мянга, эмэгтэйчүүд (55 нас) 11.5 мянга, 2012 онд эрэгтэй (60 нас) 7.3 мянга, эмэгтэй (55 нас) 11.7 мянга, 2013 онд эрэгтэй (60 нас) 7.5 мянга, эмэгтэй (55 нас) 13.0 мянган хүн байна.

Тэтгэврийн даатгалын сангийн зардлын 2011 оны төсвийг дээр дурьдсан нөхцөл, өмнөх

онуудын тэтгэвэр авагчдын тооны цэвэр өсөлт, дундаж тэтгэврийн өсөлт, 2008, 2009 оны тэтгэврийн зарлагын гүйцэтгэл болон 2010 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлд үндэслэж тогтоов..

Нийт тэтгэвэр авагчдын 32-35 орчим хувь нь төрөөс тэтгэврийг хариуцах 1995 оноос

өмнө буюу цэргийн тэтгэвэр тогтоолгосон иргэд байна. 1995 оноос өмнө өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон иргэдийн тоо жилд дунджаар 2 мянга орчим хүнээр буурч байна. 1995 оноос өмнө тэтгэвэр тогтоолгосон тэтгэвэр авагчдын тоог нэгтгэн хүснэгт 2-т харуулбал:

Хүснэгт 10.2

2008 2009 2010 2011 2012 2013

1995 оноос өмнө тэтгэвэр тогтоолгосон тэтгэвэр авагчийн тоо

112,283 104,581 97,977 94,534 91,308 88,224

Үүнээс: өндөр насны тэтгэвэр авагчдын тоо 77138 72578 70112 67896 65845 63750

Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн дагуу 1995 оноос тэтгэвэрт гарсан болон цэргийн

тэтгэвэр авагчдын тэтгэвэр олгоход шаардагдах зардлыг төрөөс санхүүжүүлдэг. Энэ зориулалтаар төсвөөс тэтгэврийн даатгалын санд 167.9 тэрбум төгрөг олгоно. Тэтгэврийн даатгалын сангийн нийт зардалд өндөр насны тэтгэвэр 72.2 хувь, тахир дутуугийн тэтгэвэр 12.8 хувь, тэжээгчээ алдсны тэтгэвэр 7.9 хувь, цэргийн тэтгэвэр 7 хувийг тус тус эзэлж байна.

Тэтгэврийн даатгалын сангаас 2011 онд 455.2 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн

бөгөөд энэ нь 2010 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлтэй харьцуулахад 20.8 хувь буюу 78.7 тэрбум төгрөгөөр өссөн байна. Төр засгаас гаргасан шийдвэрийн дагуу нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн хэмжээг 2010 оны 10 сараас 30 хувиар нэмэгдүүлсэн нь зардлын өсөлтөд голчлон нөлөөлсөн байна. Тэтгэврийн доод хэмжээний өсөлтийг сүүлийн 5 жилд тэтгэвэр нэмэгдүүлэх талаар Засгийн газраас авсан арга хэмжээтэй уялдуулсан байдлаар харуулбал:

График 10.1 Хувь тэнцүүлсэн болон бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээ /төгрөгөөр/

10.3 Тэтгэ

Тэттөгрөгийгоршуулгы

Хөдөлмөтэтгэмж

Жирэмсн

Оршуул

Бусад

Нийт

Тэтажиллаж б2007-2010ирсэн болбөгөөд энэ

280

15

эмжийн да

тгэмжийн д хөдөлмөрын тэтгэмжи

Хүснэг

өрийн чадвар т

ний болон ама

лгын тэтгэмж

тгэмжийн байгаа нь т0 онуудад ал 2010 оныэ нь 2011 о

200

2700040000

6.12 2

0.4 28

58.8 2

53.9

2006 он

График 10.ава

аатгалын с

даатгалын рийн чадвид зарцуул

гт 10.3. Тэтгэ

тvр алдсаны

аржсаны тэтгэм

даатгалынтэтгэмжийналдагдлыг ы хүлээгдэжоны алдагдл

86.5

232.8

71.4

2007 он

хүни

2. Тэтгэврийагчдын тоо, д

сан

санд 2011 вар түр алж, 11.9 тэр

эмжийн даат

2010 Х(сая.тө

5,00

мж 17,7

3,93

26,6

н сангийн н даатгалынөмнөх жилж байгаа глыг бүрэн н

34500

51750

2007.02

бүрэн тэ

293.4

327.4

94.4

2008 он

й тоо  зар

189

йн даатгалыдундаж тэтгэ

онд 18.9 талдсаны трбум төгрөг

тгалын санги

ХБГ өг)

2011 (сая.т

04.7 5,77

764.0 21,0

30.0 3,99

7.

698.7 30,8

орлого зан шимтгэлилүүдэд хургүйцэтгэлээнөхөж чада

37500

56250

2007.07

этгэвэр  

293.1

332.1

95.1

2009 о

рлага дун

ын сангийн заэвэр /тэр

тэрбум төгтэтгэмж, жгийн алдаг

ийн зарлагы

төг)

Өөрчл/сая.тө

78.1 773

60.9 3,296

90.0 60.0

.9

36.9 4,138

арлагаа бүийн хувийгимтлагдсанэр сангийнахгүй байд

45000

67500

2007.1

хувь тэнцүүл

302.1

368.8

104

он  2010

ндаж тэтгэвэр

арлага, тэтгэрбум төгрөгө

грөгийн оржирэмсэн, далтай ажи

ын өөрчлөлт

лөлт өг/

НөХүний тооны өөрчлөл

.4 67.

6.9 46.

0 100

8.2

үрэн нөхөг 2007 онд н чөлөөт үн үлдэгдэл далд хүрээд

540

810

2008

лсэн тэтгэвэр

306.2

455.

4.11

0 хбг 2011

р

эвэр өөр/

лого төвлөамаржсан

иллахаар ба

ийн нөлөөлө

өлөөлөл (хувь)

лтөөс

Дундтэтгэөөрчл

.0 3

.1 5

0.0

өж чадахгбууруулсаүлдэгдлээс

9.3 тэрбумд байна.

0007020

0001053000

00

8.01 20010.10.

р 

123.8

3

2

1 он төсөл

өрч, 30.8 тэн эхийн байна.

эрбум болон

өл

даж мжийн лөлтөөс

33.0

53.9

-

гүй алдагднтай холбосанхүүжүүм төгрөг б

далтай оотой. үлсээр байгаа

 

190  

Иймд 2011 оноос тэтгэмжийн даатгалын шимтгэлийн хэмжээг хамгийн багаар бодоход 1

хувиар нэмэгдүүлэх шаардлагатай бөгөөд энэхүү арга хэмжээг хэрэгжүүлэхгүй бол уг сан нь алдагдлаа нөхөх эх үүсвэргүй болно. Шимтгэлийн хэмжээг 1 хувиар өсгөхөд дунджаар 19.0 тэрбум төгрөгөөр сангийн орлого нэмэгдэж тус сангийн орлого, зарлагын тэнцэл хангагдана.

Хэрвээ энэ арга хэмжээг хэрэгжүүлэхгүй бол тэтгэмжийн зардлын төрлийг хумих буюу

тэтгэмж олгох хувь хэмжээг бууруулах талаар шийдвэр гаргах, эсвэл зардлын дутагдах эх үүсвэрийг төрөөс санхүүжүүлэх нөхцөл бий болно. 10.4 Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчин (ҮОМШӨ)-ий даатгалын сан

ҮОМШӨ-ний даатгалын санд 2011 онд 28.1 тэрбум төгрөгийн шимтгэлийн орлого төвлөрүүлэхээс гадна 1995 оноос өмнө ҮОМШӨ-ний улмаас тахир дутуу болсон иргэдийн тэтгэвэрт төсвөөс 2.8 тэрбум төгрөг нийт 30.9 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлж 20.9 тэрбум төгрөгийг тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр, сувиллын хувьсах зардал, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний зардалд зарцуулна.

Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний даатгалын сангийн хөдөлмөрийн

чадвар түр алдсаны тэтгэмжийн хэмжээ хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээс 17.7 хувиар нэмэгдэнэ. Нэмэгдлийн 54.2 хувь нь тэтгэмж авагчдын тооны өсөлтөөс, 45.8 хувь нь дундаж тэтгэмжийн нэмэгдлээс, хиймэл эрхтэн, засал эмчилгээний зардал 21.9 хувь өсч, 69.3 хувь нь хүний тооны өсөлтөөс, 30.7 нь дундаж тэтгэмжийн нэмэгдлээс, рашаан сувилалд ирж очих унааны зардал 13.8 хувиар өсч, 13.1 хувь хүний тооны нэмэгдлээс, 86.9 хувь нь дундаж тэтгэмжийн өсөлтөөс тус тус нөлөөлж байна. 10.5 Ажилгүйдлийн даатгалын сан

Ажилгүйдлийн даатгалын санд орох шимтгэлийн орлого 2011 онд 19.6 тэрбум төгрөгөөр төсөвлөв. Уг сангаас 2011 онд 8.7 тэрбум төгрөгийг ажилгүйдлийн тэтгэмж, мэргэжил дээшлүүлэх давтан сургалтанд хамруулах зардал, хөдөлмөр эрхлэлтийн албаны зардлыг санхүүжүүлнэ. 10.6 Эрүүл мэндийн даатгалын сан

2010 онд эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог олон улсын жишигт ойртуулах зорилгоор эрүүүл мэндийн даатгалын үйлчилгээг өргөтгөж, төлбөрийн аргыг оношийн хамааралтай бүлгээр нь санхүүжүүлэх зарчимд шилжих, эрүүл мэндийн даатгалын сангийн ашиглалтыг сайжруулах, эрүүл мэндийн даатгалын ач холбогдлыг ард иргэдэд мэдрүүлэх чиглэлийг баримтлан эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлэх тусламж, үйлчилгээний хувьсах зардлын хэмжээг шинэчлэн тогтоосон.

Энэ ажлын хүрээнд эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлэх тусламж,

үйлчилгээний зардлыг өртөг ойролцоо 22 оношийн бүлгээр санхүүжүүлж байсныг 115 оношийн хамааралтай бүлгээр ангилж, дундаж өртгийн жинг 0.9942 буюу 8.1 хувиар нэмэгдүүлж, II, III шатлалын эмнэлгүүдийн тусламж, үйлчилгээний зардлыг 50.0-180.0 мянган төгрөг байсныг 200.0 мянган төгрөг болгон тогтоосон, оношлогоо шинжилгээ болон удаан хугацааны нөхөн сэргээх эмчилгээ, хөнгөвчлөх эмчилгээний тусламж, үйлчилгээний төрөл шинээр нэвтрүүлэн, даатгуулагчид үзүүлэх тусламж, үйлчилгээний хувьсах зардлын даатгалын сангаас олгох хэмжээг нэмэгдүүлсэн өөрчлөлтийг энэ онд хэрэгжүүлж эхэлсэн. Энэхүү төлбөрийн шинэ аргыг нэвтрүүлснээр эрүүл мэндийн даатгалын сангаас олгох санхүүжилтийн хэмжээ харьцангуй нэмэгдсэн болно.

Мөн Эрүүл мэндийн салбар зөвлөлийн 2010 оны 3 дугаар сарын 9-ний өдрийн “Эрүүл

мэндийн даатгалын сангаас үнийн хөнгөлөлт олгох эмийн тухай” 03 дугаар тогтоолоор хөнгөлөлттэй үнээр олгох 107 төрлийн эмийг 135 төрлийн 362 нэрийн эмээр өргөтгөж, үнийн дээд хязгаарыг дунджаар 31.1 хувиар нэмэгдүүлсэн.

191  

Энэ арга хэмжээг хэрэгжүүлснээр санд төвлөрүүлсэн эх үүсвэр тухайн жилийнхээ

эрүүл мэндийн үйлчилгээнд бүрэн ашиглагдахгүй санд үлдэж хуримтлагдаж байсан эрүүл бус тогтолцоог залруулсан болно. Тухайлбал, 2010 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр 82 тэрбум төгрөг санд төвлөрүүлж 86.6 тэрбум төгрөг зарцуулна.

2011 онд эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийн орлогоор нийт 113.1 тэрбум төгрөгийг

төвлөрүүлж, түүний 57.9 хувь буюу 65.4 тэрбум төгрөгийг сангаас улсын эмнэлгүүдэд олгох санхүүжилтэд, 16.8 хувь буюу 19 тэрбум төгрөгийг хувийн эмнэлэг, рашаан сувилалын зардал болон эмийн үнийн хөнгөлөлтөд, 3.5 хувь буюу 4 тэрбум төгрөгийг бусад зардалд тус тус зарцуулна.