ალეკო ნაჭყებია

სამოქალაქოსამართლებრივი ნორმების განმარტებები უზენაესი

სასამართლოს პრაქტიკაში

(2000-2013)

წინამდებარე წიგნი გამოცემულია GIZ-ის (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit) ფინან-

სური მხარდაჭერით.

Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH (გერმანიის საერთაშორისო თანამშ-

რომლობის საზოგადოება) გერმანიის ფედერალური მთავრობის დავალებით მუშაობს მსოფლიოს მრავალ

ქვეყანაში. იგი მხარს უჭერს გერმანიის ფედერალურ მთავრობას, განახორციელოს სხვადასხვა პროექტი

საერთაშორისო თანამშრომლობისა და მდგრადი განვითარების უზრუნველყოფის მიზნით.

1993 წლიდან GIZ-ი ხელს უწყობს სამართლისა და იუსტიციის რეფორმების გატარებას სამხრეთ კავკასიის

ქვეყნებში. მისი მიზანია სამართლებრივი სახელმწიფოს საკითხებზე ტრანსნაციონალური დიალოგის წარ-

მართვა და კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში მყოფი სამართლებრივი სისტემის განმტკიცება. სხვა ღო-

ნისძიებებთან ერთად, ადგილობრივი და გერმანელი ექსპერტების მჭიდრო ურთიერთთანამშრომლობით

ხორციელდება საკანონმდებლო კონსულტაციები, კვალიფიკაციის ასამაღლებელი სემინარები და გამოც-

დილებების გაზიარება. გარდა ამისა, GIZ-ი ხელს უწყობს იურიდიული ლიტერატურის შექმნას და სამართ-

ლის პოპულარიზაციას.

GIZ-ის სამართლის პროგრამის პუბლიკაციების ელექტრონული ვერსიების ჩამოტვირთვა შესაძლებელია

ვებგვერდიდან: www.giz.de/law-caucasus

GIZ არ იღებს პასუხისმგებლობას წინამდებარე გამოცემის შინაარსობრივი მხარის სისწორეზე.

© ალეკო ნაჭყებია, 2014

© GIZ, 2014

ISBN 978-9941-9350-7-7

3

სარჩევი

წინასიტყვაობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

1.  სამოქალაქო კოდექსის ზოგადი ნაწილი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.1. შესავალი დებულებანი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.2. ფიზიკური პირები / პირადი არაქონებრივი უფლებები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1.3. გარიგებანი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

1.4. წარმომადგენლობა გარიგებებში . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

1.5. უფლების განხორციელება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

1.6. ხანდაზმულობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

1.7. ქონება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

2. სანივთო სამართალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58

2.1. მფლობელობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58

2.2. საკუთრება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

2.3. სამეზობლო სამართალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

2.4. საკუთრების შეძენა და დაკარგვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

2.4.1. უძრავ ნივთზე საკუთრების შეძენა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

2.4.2. საკუთრების შეძენა მოძრავ ნივთებზე . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

2.4.3. საკუთრების შეძენა უფლებებსა და მოთხოვნებზე . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95

2.5. აღნაგობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

2.6. უზუფრუქტი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

2.7. სერვიტუტი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

2.8. გირავნობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98

2.9. იპოთეკა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

2.10. საჯარო რეესტრი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

3. ვალდებულებითი სამართლის ზოგადი ნაწილი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

3.1. ზოგადი დებულებანი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

3.2. სახელშეკრულებო სამართალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

3.3. ვალდებულების შესრულება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

3.4. ვალდებულების დარღვევა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

3.5. ზიანის ანაზღაურების მოვალეობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

3.6. მოთხოვნის უზრუნველყოფის დამატებითი საშუალებანი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

3.7. ვალდებულების შეწყვეტა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

3.8. კრედიტორთა ან მოვალეთა სიმრავლე ვალდებულებაში . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

4. სახელშეკრულებო სამართალის კერძო ნაწილი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

4.1. ნასყიდობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

4.2. ჩუქება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

4.3. ქირავნობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

4.4. იჯარა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

4.5. სესხი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

4.6. ნარდობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

4.7. დავალება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

4.8. საკუთრების მინდობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

4

4.9. მიბარება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

4.10. დაზღვევა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

4.11. საბანკო მომსახურება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

4.12. თავდებობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

4.13. ფასიანი ქაღალდების ბრუნვიდან წარმოშობილი ვალდებულება . . . . . . . . . . . . . . 235

4.14. ერთობლივი საქმიანობა(ამხანაგობა) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

4.15. სამისდღეშიო რჩენა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

5. კანონისმიერი ვალდებულებითი ურთიერთობანი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

5.1. საზიარო უფლებები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

5.2. დავალების გარეშე სხვისი საქმეების შესრულება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

5.3. უსაფუძვლო გამდიდრება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

5.4. დელიქტური ვალდებულება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

6. ინტელექტუალური საკუთრების სამართლი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

7. საოჯახო სამართალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300

8. მემკვიდრეობითი სამართალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329

9. გარდამავალი და დასკვნითი დებულებანი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357

10. საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობისას წამოშობილი ურთიერთობები . . . . . . . . . . . . 360

11. შრომის სამართალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377

13. სამეწარმეო სამართალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392

14. სამოქალაქო პროცესი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412

15. სხვადასხვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527

16. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ დაუშვებლობის მოტივით განუხილველად 

დატოვებული საქმეები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 547

17. არაერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561

5

წინასიტყვაობა

ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის არსებობა უმნიშვნელოვანესი ელემენტია სწრაფი

და ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელების მიზნებისათვის. სასამართლო გადაწყვეტი-

ლებათა საჯაროობის უზრუნველყოფა წარმოადგენს მნიშვნელოვან წინაპირობას განზოგადე-

ბული პრაქტიკის არსებობისათვის. სხვადასხვა სახის სპეციალური კრებულების გამოცემითა და

გადაწყვეტილებათა ელექტრონული საძიებო სისტემის შექმნით, საქართველოს უზენაესი სასა-

მართლო წლების განმავლობაში უზრუნველყოფს სასამართლო პრაქტიკით დაინტერესებული

პირებისათვის გადაწყვეტილებათა ხელმისაწვდომობას.

გადაწყვეტილებათა მოძიების ეფექტური სისტემის არსებობამ დიდი დახმარება გამიწია, რომ

წინამდებარე ნაშრომი ყოფილიყო იმ სახით, როგორც არის წარმოდგენილი. თავის მხრივ, ნაშ-

რომის მსგავსი ფორმით და შინაარსით ჩამოყალიბება იმ მიზნით არის განპირობებული, რომ

კიდევ უფრო გაუმარტივოს დაინტერესებულ პირებს მათთვის საინტერესო სამართლებრივ სა-

კითხთან დაკავშირებით სასამართლოს განმარტების ნახვა.

ნაშრომი მოიცავს ამონარიდებს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმე-

თა პალატის მიერ 2000–2013 წლებში არსებითი განხილვის შედეგად მიღებული გადაწვყეტილე-

ბებიდან და განჩინებებიდან, რომლებშიც მოცემულია უზენაესი სასამართლოს მიერ გაკეთებული

ყველა მნიშვნელოვანი განმარტება. აღნიშნული განმარტებები ეხება როგორც ცალკეულ სამარ-

თლებრივი აქტების ნორმებს, ისე ფაქტობრივ გარემოებებს, რომელთაც განსაკუთრებული დატ-

ვირთვა აქვთ სამოქალაქო საქმეთა განხილვის პროცესში. ნაშრომის სისტემური შემადგენლობა

ეყრდნობა სამოქალაქო კოდექსისა და სხვა განმარტებული ნორმატიული აქტების სტრუქტურას.

ამას გარდა, ნაშრომის სისტემური აგებულება ერთგვარად ასახავს ნორმის განმარტების ევო-

ლუციას, რაც წლების განმავლობაში განიცადა საქართველოს სამოქალაქო კანონმდებლობამ

სამართალწარმოების პროცესში. ნაშრომში მცირე მითითებაა გაკეთებული იმ საქმეებზეც, რომ-

ლებიც განუხილველად იქნა დატოვებული საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო

საქმეთა პალატის მიერ, თუმცა ქვედა ინსტანციის სასამართლოების განმარტება მნიშვნელოვა-

ნია ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკისათვის.

დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგა-

დოებას (GIZ), რომლის მხარდაჭერითაც წელიწადნახევრიანი მუშაობის შედეგი დღის შუქს იხი-

ლავს.

ალეკო ნაჭყებია

იურისტი

7

1.  სამოქალაქო კოდექსის ზოგადი ნაწილი

1.1.  შესავალი დებულებანი

საქმე № ას-515-1171-03  18 ნოემბერი, 2003 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების  საგანი:  კერძოსამართლებრივი  ურთიერთობის ობიექტი  (სამოქალაქო  კოდექსის 

მე-7 მუხლი)

სააპელაციო სასამართლომ სწორი სამართლებრივი შეფასება მისცა ზემოხსენებულ ფაქტობრივ გა-

რემოებებს და სარჩელი არ დააკმაყოფილა იმ მოტივით, რომ დავის საგანი სამოქალაქო ბრუნვის ობიექტს

არ წარმოადგენს. სკ-ს მე-7 მუხლის თანახმად, კერძო სამართლებრივი ურთიერთობის ობიექტი შეიძლება

იყოს ქონებრივი ან არაქონებრივი ღირებულების მატერიალური და არამატერიალური სიკეთე, რომელიც

კანონით დადგენილი წესით ბრუნვიდან არ არის ამოღებული. მითითებული ნორმის ანალიზი ცხადჰყოფს,

რომ სკ არეგულირებს ურთიერთობებს, რომლის დავის საგანი სამოქალაქო ბრუნვაშია, ანუ ნივთზე ზემოქ-

მედება, (მფლობელობა, განკარგვა და სხვა) შესაძლებელია სამოქალაქო კანონმდებლობით დადგენილი

ნორმებით. რაც შეეხება მოცემულ შემთხვევას, უკანონო ნაგებობაზე კანონით გათვალისწინებული წესით

არ შეიძლება დადგინდეს არც საკუთრება და შესაბამისად, არც მფლობელობა.

უსაფუძვლოა კასატორის მოსაზრება, რომ სააპელაციო სასამართლომ არასწორად განმარტა სკ-ს

147-ე მუხლი. მითითებული ნორმის თანახმად ქონება, ამ კოდექსის მიხედვით, არის ყველა ნივთი და არა-

მატერიალური ქონებრივი სიკეთე, რომელთა ფლობაც, სარგებლობა და განკარგვა შეუძლიათ ფიზიკურ

და იურიდიულ პირებს და რომელთა შეძენაც შეიძლება შეუზღუდავად, თუკი ეს აკრძალული არ არის

კანონით ან არ ეწინააღმდეგება ზნეობრივ ნორმებს. აღნიშნული ნორმა ცალსახად აწესებს, რომ სამო-

ქალაქო სამართლის სუბიექტებს უნდა შეეძლოთ ნივთის თავისუფალი შეძენა, ფლობა, სარგებლობა და

განკარგვა. ეს თვისება განაპირობებს ნივთის ბრუნვაუნარიანობას. მოქმედი კანონი აწესებს უძრავი ნივ-

თების გასხვისების სპეციალურ წესს (სკ-ს 183-ე და 323-ე მუხლები), რომელთა გამოყენება უკანონო ნა-

გებობების მიმართ შეუძლებელია; უკანონო სახლთმფლობელობა სამოქალაქო ბრუნვის ობიექტად ვერ

იქნება მიჩნეული.

საქმე № 3კ-621-02  29 მაისი, 2002 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების  საგანი:  უფლების  კეთილსინდისიერად  განხორციელება  (სამოქალაქო  კოდექსის 

მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილი)

არასწორია კასატორის მითითება, რომ თითქოს სააპელაციო სასამართლომ მოცემული დავის გადაწ-

ყვეტის დროს არ გამოიყენა სამოქალაქო კოდექსის მე-8 მუხლის მესამე ნაწილი; თითქოს ნ. გ-შვილმა,

როგორც სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილემ, ბოროტად გამოიყენა თავისი უფლებები სასამართ-

ლო სხდომაზე საგამოძიებო ორგანოს მიერ გაცემული დოკუმენტების წარდგენით.

მართალია, სამოქალაქო კოდექსის მე-8 მუხლის მესამე ნაწილი მიუთითებს, რომ სამართლებრივი

ურთიერთობის მონაწილენი ვალდებულნი არიან, კეთილსინდისიერად განახორციელონ თავიანთი უფ-

ლებები და მოვალეობები, მაგრამ ნ. გ-შვილის, როგორც სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილის

წარმომადგენლის, მიერ სასამართლო პროცესზე მისი მარწმუნებლის ინტერესების დასაცავად მოწინააღ-

მდეგე მხარის მიმართ სისხლის სამართლის საქმის აღძვრის შესახებ დადგენილების და გამოძიების მიერ

გაცემული ინფორმაციის გამოქვეყნება არ წარმოადგენს ადვოკატის მხრივ თავისი უფლებების არაკეთილ-

სინდისიერ განხორციელებას და ცხადია, სააპელაციო სასამართლო მოპასუხის წინააღმდეგ მითითებულ

მუხლს ვერ გამოიყენებდა.

8

საქმე № ას-1388-1224-10  23 ივნისი, 2011 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: კეთილსინდისიერების პრინციპი (სამოქალაქო კოდექსის მე-8 მუხლის მე-3 

ნაწილი)

სამოქალაქო კოდექსის მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილი შეიცავს მითითებას კეთილსინდისიერებასთან მი-

მართებაში. აღნიშნული ნორმის თანახმად, სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილეები ვალდებულნი

არიან კეთილსინდისიერად განახორციელონ თავიანთი უფლებები და მოვალეობები ანუ კეთილსინდისი-

ერება უკავშირდება პირისათვის დაკისრებული ვალდებულების შესრულებას და არა იმის შესრულებას,

რაც მას არც ხელშეკრულებით და არც სხვა სახით (ასეთი რამ საქმის მასალებით არ დასტურდება) მხარის

მიმართ არ უკისრია.

1.2. ფიზიკური პირები / პირადი არაქონებრივი უფლებები

საქმე № 3კ/376-01  18 ივლისი, 2001 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: საქმიანი რეპუტაციის შელახვა (სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლის მე-2 

ნაწილი)

პალატა თვლის, რომ სასამართლოს მიერ სსკ-ის მე-18 მუხლის მე-2 ნაწილის არასწორი განმარტება

და გამოყენება გამოიხატება შემდეგში:

დადგენილია, რომ იმ პერიოდში, რომელსაც გადაცემა „...“ შეეხებოდა, ნ. ჯ-იანი იყო პარლამენტა-

რი. მუშაობდა პარლამენტის სამხედრო მრეწველობის საპარლამენტო ქვეკომიტეტის თავმჯდომარედ

და წარმოადგენდა პოლიტიკური თანამდებობის პირს. ვ. კ-ძე იყო მრეწველობის მინისტრის მოადგი-

ლე — საჯარო მოსამსახურე. ამ ფაქტობრივი გარემოების საფუძველზე საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ

სააპელაციო სასამართლომ არასწორი განმარტება მისცა მე-18 მუხლის ერთ-ერთ მაკვალიფიცირებელ

ნიშანს — საქმიან რეპუტაციას. საქმიანი რეპუტაციის ქვეშ იგულისხმება საზოგადოების მიერ პირის პრო-

ფესიული თუ სხვა საქმიანი თვისებების შეფასება. პროფესია არის ხელობა, საქმიანობა, სპეციალობა,

რომელსაც გარკვეული მომზადება სჭირდება და რომლითაც ადამიანი თავს ირჩენს, ხოლო საქმიანი

თვისებები, რომელსაც საქმიანი რეპუტაცია გულისხმობს, გააჩნიათ მათ, ვინც მონაწილეობს ეკონომი-

კურ (კომერციულ) საქმიანობაში. აქედან გამომდინარე, საქმიანი რეპუტაციის შელახვა, რასაც სსკ-ის

მე-18 მუხლი ითვალისწინებს, მიმართული უნდა იყოს პირის მიერ განხორციელებული (ან განსახორცი-

ელებელი) საქმიანი ოპერაციებისათვის, მისი პროფესიული თვისებების დისკრედიტაციისათვის. ასეთი

ხელყოფით პირს შეიძლება მიადგეს მატერიალური ზიანიც, ე.ი. ხელიდან გაუშვას მოგება, დაეკარგოს

კლიენტი და სხვ.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, როგორც სახელმწიფო პოლიტიკური, ასევე საჯარო სამსახურის თა-

ნამდებობის პირზე (მოხელეს) არ უნდა გავრცელდეს საქმიანი რეპუტაციის ის გეგმა, რასაც სამოქალა-

ქო კოდექსის მე-18 მუხლი განამტკიცებს. ამ პირების სამსახურებრივ საქმიანობასთან (მოღვაწეობას-

თან) დაკავშირებით შესაძლებელია ადგილი ჰქონდეს დიფამაციას (პატივის ან ღირსების ხელყოფა),

მაგრამ არა საქმიანი რეპუტაციის შელახვას. ამდენად, ნ. ჯ-იანის მიერ გადაცემაში — „...“, გაკეთებული

განცხადებით, იმის შესახებ, რომ ვ. კ-ძემ არასწორი ინფორმაცია მიაწოდა პრეზიდენტს საქართველო-

ში ავტომატური ცეცხლსასროლი იარაღის დამზადების შესახებ, არ ილახება საჯარო მოხელის საქმიანი

რეპუტაცია.

9

საქმე № 3კ/924-01  26 დეკემბერი, 2001 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: იურიდიული პირის პირადი არაქონებრივი უფლებების დარღვევა (სამოქა-

ლაქო კოდექსის მე-18 მუხლი)

სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლის მიხედვით არაქონებრივ უფლებათა დაცვის ფორმებად მიჩნე-

ულია: არაქონებრივ უფლებათა ხელმყოფი მოქმედების შეწყვეტა (მე-18 მუხლის მეორე ნაწილის მეორე

წინადადება), ან მათზე უარის თქმა, რაც ხორციელდება გავრცელებული ცნობების უარყოფით (მე-18 მუხ-

ლის მეორე ნაწილის პირველი წინადადება), ანდა პირადი არაქონებრივი უფლების ბრალეული მოქმე-

დებით ხელყოფის შედეგად მიყენებული ქონებრივი ან მორალური ზიანის ანაზღაურება (ანდა ორივე ერ-

თად — მე-18 მუხლის მე-6 ნაწილი). მართალია, აღნიშნული ნორმა არეგულირებს, როგორც ფიზიკური, ისე

იურიდიული პირის არაქონებრივი უფლებების დაცვას (სამოქალაქო კოდექსის 26-ე მუხლის მე-3 ნაწი-

ლით, იურიდიული პირის პატივის, ღირსების ან საქმიანი რეპუტაციის შელახვის შემთხვევაში გამოიყენე-

ბა მე-18 მუხლის წესები), მაგრამ ამ მუხლით გათვალისწინებული ყველა მოთხოვნა, თავისი შინაარსიდან

გამომდინარე, იურიდიულ პირს არ გააჩნია. კერძოდ, იურიდიულ პირს არ გააჩნია მე-18 მუხლით დაცული

ისეთი სიკეთე, როგორიცაა პირადი ხელშეუხებლობა, პირადი ცხოვრების საიდუმლოება, ასევე, მორალურ

განცდებთან დაკავშირებით მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება. საკასაციო სასამარ-

თლო განმარტავს, რომ მორალური ზიანი არ შეიძლება მიადგეს იურიდიულ პირს, რადგან მორალური

ზიანის შინაარსში იგულისხმება სამართლებრივად დაცული იმ არაქონებრივი ინტერესის ხელყოფა, რო-

მელსაც ქონებრივი ეკვივალენტი არ გააჩნია (სულიერი ან ფიზიკური ტკივილი, განცდა, და სხვა). ამდენად,

იურიდიული პირის მოთხოვნა მორალური ზიანის ანაზღაურების შესახებ იურიდიულად უსაფუძვლოა.

საქმე № 3კ-621-02  29 მაისი, 2002 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების  საგანი:  პირადი  არაქონებრივი  უფლებების  დარღვევა  (სამოქალაქო  კოდექსის 

მე-18 მუხლი)

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ნ. გ-შვილის მიერ სასამართლო პროცესზე ზემოთ მითითე-

ბული დოკუმენტების წარდგენა ვერ იძლევა სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლით დაცული უფლებების

დარღვევის შემადგენლობას, რადგან მითითებული დოკუმენტები სასამართლო და საგამოძიებო დოკუ-

მენტებია და არ შეიძლება მოიცავდეს პიროვნების პატივის, ღირსების, პირადი ცხოვრების საიდუმლოების,

პირადი ხელშეუხებლობის ან საქმიანი რეპუტაციის შემლახველ ცნობებს. აქედან გამომდინარე, კასატო-

რის მოსაზრება, რომ თითქოს ზემოთ მითითებული საგამოძიებო დოკუმენტების სასამართლო პროცესზე

წარმოდგენით დაირღვა სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლით დაცული მისი უფლებები, არ წარმოადგენს

არც დამატებით და არც დასაბუთებულ საკასაციო პრეტენზიას და იგი ვერ გახდება მოცემულ საქმეზე მიღე-

ბული გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველი.

საქმე № 3კ-606-02  12 ივნისი, 2002 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: პატივის და ღირსების შელახვა (სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლი)

მოცემულ შემთხვევაში უდავოდ დადგენილია, რომ მოსარჩელის ქმედუუნაროდ ცნობა მოხდა რაი-

ონული სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე. საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ სასამართ-

ლოს თუნდაც ამ გადაწყვეტილების მიღების დროს, დაერღვია კანონის მოთხოვნები და მიიღო არასწორი

გადაწყვეტილება, არასწორ სასამართლო გადაწყვეტილებაზე არ შეიძლება პასუხი აგოს მხარემ. აქედან

გამომდინარე, სასამართლოს გადაწყვეტილებით პირის ქმედუუნაროდ ცნობა არ წარმოადგენს მოპასუხის

მხრიდან მოსარჩელის პატივის, ღირსებისა და საქმიანი რეპუტაციის შემლახველი ცნობების გავრცელებას,

რადგან მოსარჩელემ ვერ დაასაბუთა, თუ რაში გამოიხატებოდა გავრცელების ფაქტი და ვერც ის, რომ მო-

პასუხე მიზნად ისახავდა მისი ღირსების, პატივისა და საქმიანი რეპუტაციის შელახვას.

10

საკასაციო სასამართლო ეთანხმება სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებას, რომ რაიონული სასა-

მართლოს 1998წ. 10 აგვისტოს გადაწყვეტილება მოსარჩელის ქმედუუნაროდ ცნობის შესახებ თუნდაც უკა-

ნონო ყოფილიყო, ამ გადაწყვეტილებაზე პასუხს ვერ აგებს მხარე, რომელმაც კანონით დადგენილი წესით

მიმართა სასამართლოს მოსარჩელის ქმედუუნაროდ ცნობასთან დაკავშირებით, ვინაიდან მოპასუხისათ-

ვის ცნობილი იყო მოსარჩელის სტაციონალურად ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში მკურნალობის ფაქტი

და მოსარჩელის ქმედუუნარობაში ეჭვის შეტანის საფუძველიც გააჩნდა.

საქმე № 3კ-337-02  25 ივნისი, 2002 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: პირადი არაქონებრივი უფლების დარღვევა 

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ პირადი არაქონებრივი უფლებების დარღვევა შეიძლება გა-

მოიხატოს ღვარძლიან კრიტიკაში, რომელიც სცილდება საქმიანი კრიტიკის ფარგლებს და მიზნად ისა-

ხავს ადრესატის ღირსების შელახვას. პატივისა და ღირსების შელახვას ასევე ადგილი აქვს მაშინ, როდე-

საც მესამე მხარისადმი მიმართვისას ერთი ადამიანი მეორის ღირსებას, რეპუტაციას ან მდგომარეობას

მოიხსენიებს იმგვარი ფორმით, რომ ამცირებს პირს მოქალაქეთა თვალში, იწვევს სიძულვილს ან ზიზღს.

ამდენად, პირს დაცვის უფლება ენიჭება მაშინ, როდესაც დისკრედიტირებულია მისი საზოგადოებრივი

რეპუტაცია. მართალია, კრიტიკის ფარგლები პოლიტიკური თანამდებობის პირებისა და სახელმწიფო

მოხელეების მიმართ უფრო ფართოა, ვიდრე კერძო ფიზიკური პირების მიმართ, მაგრამ კრიტიკამ არ

უნდა გადალახოს საზღვარი, რომელიც დადგენილია „სხვა პირთა უფლებებისა და რეპუტაციის“ დასა-

ცავად.

საქმე № 3კ-390-02  4 ივლისი, 2002 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: ჟურნალისტური გამოძიების პროცესში გაკეთებული შეფასების მიჩნევა პა-

ტივისა და ღირსების შემლახველად

როდესაც მოსარჩელე ჟურნალისტურ შეფასებებს პატივისა და ღირსების შემლახველად მიიჩნევს, მან

უნდა მიუთითოს, რომ ეს შეფასებები არ წარმოადგენენ იმ ფაქტების შესაბამისს, რომელიც ჟურნალისტურ

გამოძიებაშია გამოყენებული, ან ფაქტობრივი მონაცემები, რომელიც ჟურნალისტის მიერ არის მოტანილი,

არ შეესაბამება სინამდვილეს. პალატის აზრით, როდესაც ფაქტები, რომელზედაც შეფასებითი განსჯაა და-

ფუძნებული, სადავო არ ხდება, ასეთ შემთხვევაში შეფასებითი განსჯის გამოყოფა და მათი სინამდვილეს-

თან შესაბამისობის მტკიცება უსაფუძვლოა.

საქმე № 3კ-390-02  4 ივლისი, 2002 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: თანამდებობის პირის კრიტიკის ფარგლები

როდესაც საგაზეთო პუბლიკაცია ეხება შინაგან საქმეთა სამინისტროს მაღალი თანამდებობის პირე-

ბის მიერ განხორციელებულ უკანონო მოქმედებას, რომლებიც თვითონ არიან პასუხისმგებელნი ქვეყანა-

ში კანონიერების დაცვაზე და ამ დარღვევების არსებობის უარყოფა არ ხდება, ამ შემთხვევაში კრიტიკის

ფარგლები ფართოა. ამ შემთხვევაში პრესის ფუნქციაა, შეასრულოს „ნაგაზის“ როლი საზოგადოებაში და

გაავრცელოს ინფორმაცია პოლიტიკური ლიდერის შესახებ, რათა ხალხმა შეაფასოს ლიდერთა საქმიანო-

ბა. პოლიტიკოსი, რომელიც ახორციელებს ასეთ სარისკო მოქმედებებს, თვითონ ხდის თავის თავს ჟურნა-

ლისტებისა და საზოგადოების მხრიდან მკვეთრი რეაქციის საგნად.

როდესაც უდავოა ფაქტების სინამდვილე, რომელსაც შეფასებითი განსჯა ეფუძნება და თვით ეს შე-

ფასებებიც გამოტანილია სხვა პოლიტიკოსთა და სპეციალისტთა მოსაზრებებიდან, მოთხოვნა ჟურნა-

ლისტის მხრიდან ამგვარი ცნობების უარყოფის შესახებ ეწინააღმდეგება სიტყვის თავისუფლების პრინ-

ციპებს.

11

საქმე № 3კ-1240-02  24 აპრილი, 2003 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: პატივისა და ღირსების შელახვა (სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლი)

პატივისა და ღირსების შელახვაში იგულისხმება ფიზიკური ან იურიდიული პირის შესახებ ისეთი ცნო-

ბების გავრცელება, რომლებიც შეიცავენ მტკიცებას მათ მიერ კანონის ან მორალის ნორმების დარღვევის,

უღირსი საქციელის ჩადენის შესახებ.

მოცემულ საქმეზე დადგენილად არის ცნობილი, რომ მოპასუხეებმა ვ. ა-ს ბრალი დასდეს მძიმე და-

ნაშაულთა ჩადენაში. კერძოდ, ორი ადამიანის მკვლელობაში, უცხო ქვეყნის სპეცსამსახურებთან თანამშ-

რომლობაში, თანამდებობის ბოროტად გამოყენებასა და უფლებამოსილების გადამეტებაში.

საკასაციო პალატა თვლის, რომ გავრცელებული ცნობები აშკარად ლახავს ვ. ა-ის პატივს, ღირსებას და

საქმიან რეპუტაციას, ვინაიდან ისინი შეიცავენ მტკიცებას ვ. ა-ის მიერ კანონის, მორალის ნორმების დარღ-

ვევისა და უღირსი საქციელის ჩადენის შესახებ.

კასატორების მოსაზრებით, საოლქო სასამართლომ ვერ გამიჯნა ცნობები მოსაზრებებისაგან. გამო-

ნათქვამები: „მკვლელობის წარმოდგენილი ვერსია ორივე შემთხვევაში დადასტურდა“; „ცოტა მოგვიანე-

ბით ამაში თქვენ თავადაც დარწმუნდებით“ და „...-ის ყოფილი მინისტრის პრესაში დაგვიანებული აღსარე-

ბა ჩვენთვის ნაკლებად დამაჯერებელია“ არ შეიცავს ცნობებს ფაქტების შესახებ, ვინაიდან ისინი მხოლოდ

და მხოლოდ ჟურნალისტის შეფასებებია.

„ფაქტში“ იგულისხმება ნამდვილად, რეალურად მომხდარი ან არსებული გარემოებები და საგნები.

„აზრის“ ცნების ქვეშ იგულისხმება ნებისმიერი შეფასებითი გამონათქვამი, რომელიც შედგება განსჯის,

დამოკიდებულებისა და შეფასების ელემენტებისაგან და რომლის მართებულობა თუ მცდარობა მთლი-

ანად პირად წარმოდგენებზეა დამოკიდებული. აზრი შეიცავს არა მარტო შეფასებით, არამედ აგრეთვე ფაქ-

ტობრივ ელემენტებსაც. ამიტომ გამონათქვამებში თავს იყრის როგორც შეფასებითი, ასევე ფაქტობრივი

ელემენტები. აზრი ხშირად ეყრდნობა ფაქტებს, ფაქტები კი აზრის საფუძველია, რომელიც ადასტურებს ან

უარყოფს მას. აღნიშნულის გამო, აზრის თავისუფლების ძირითადი უფლებით დაცვის ქვეშ მთლიანი გამო-

ნათქვამი ექცევა.

საერთაშორისო ხელშეკრულებებით და საქართველოს საკანონმდებლო აქტებით სხვათა ინტერესე-

ბის დასაცავად, სწორედ მოსაზრებების გამოხატვა და გავრცელება შეიძლება შეიზღუდოს. ამდენად, თუ

მოსაზრება შეიცავს მტკიცებას პირის მიერ კანონის ან მორალის ნორმების დარღვევის, უღირსი საქციელის

ჩადენის შესახებ, ეს შეიძლება გახდეს სკ-ს მე-18 მუხლით გათვალისწინებული ურთიერთობის საგანი. რო-

დესაც შეფასებითი განსჯა ეფუძნება ისეთ ფაქტებს, რომელიც სინამდვილეს არ შეესაბამება, მოპასუხეებს

ევალებათ ამტკიცონ მათ მიერ გამოთქმული მოსაზრებების ნამდვილობა, რადგან ასეთ ვალდებულებას

მათ აკისრებს სკ-ს მე-18 მუხლი.

საქმე № 3კ-423-03  30 ივლისი, 2003 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: პატივისა ღირსების შელახვა (სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლი)

საკასაციო პალატა იზიარებს საოლქო სასამართლოს კოლეგიის მოსაზრებას, რომ ცნობების გავრცე-

ლება იმის შესახებ, რომ პირის მიერ დარღვეულია კანონი, სცილდება საქმიანი კრიტიკის ფარგლებს და იგი

იწვევს ადრესატის პატივის ანუ საზოგადოებრივი რეპუტაციის დისკრედიტაციას. ასეთ შემთხვევაში, დაირღ-

ვა რა კრიტიკის დასაშვები ფარგლები, შესაბამისად, კრიტიკის მიმართ თმენის ვალდებულებაც შეწყდა.

საქმე № ას-843-1095-04  17 თებერვალი, 2005 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: პატივისა და ღირსების შელახვა

გაზეთ „.. ..ში“ 2000წ. 16 თებერვალს მოპასუხემ გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც მიუთითა, რომ მ. კ-მ

„...... წლების მანძილზე ჩემი ლანძღვით აიკლო სხვადასხვა ინსტანციები, ჩემი ახლობლები და ოჯახის წევ-

12

რები. მას აწუხებს აკვიატებული აზრი — თითქოს მისგან მესესხოს 500 აშშ დოლარი და არ ვუბრუნებ! ამის

გამო ვაკე-საბურთალოს რაიონის სასამართლოსაც მიმართა, რომელმაც გაამტყუნა იგი, როგორც გამომ-

ძალველი“. ს.ს-ს მიერ ამ სტატიაში მითითებული გამონათქვამი — „მას აწუხებს აკვიატებული აზრი“ და

„სასამართლომ იგი გაამტყუნა როგორც გამომძალველი“ — სააპელაციო პალატამ არასწორად არ მიიჩნია

მოსარჩელის პატივისა და ღირსების შემლახავი ინფორმაციის გავრცელებად. საქმის მასალებით დადგე-

ნილია, რომ მ. კ-ს, როგორც გამომძალველის მიმართ სისხლის სამართლის საქმე არ არის აღძრული და

არც კანონიერ ძალაში შესული განაჩენია დადგენილი. საკასაციო პალატა ვერ გაიზიარებს სააპელაციო

პალატის მითითებას იმის შესახებ, რომ ვინაიდან სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მ. კ-ს სარჩელი ს. ს-ს

მიმართ თანხის სესხების თაობაზე, მოწინააღმდეგე მხარემ ეს შეაფასა მოსარჩელის აკვიატებულ აზრად,

როგორც გამომძალველის გამტყუნება და ეს არ წარმოადგენს მოსარჩელის პატივისა და ღირსების შე-

ლახვას. საკასაციო პალატა თვლის, რომ მ.კ-ს ზემოთ მითითებულ სამოქალაქო სარჩელზე უარის თქმა არ

ნიშნავს იმას, რომ იგი გამომძალველია, რადგან, სისხლის სამართლის კოდექსის 181-ე მუხლის თანახმად,

გამოძალვა სისხლის სამართლის დანაშაულია.

მოცემულ შემთხვევაში საკასაციო პალატა თვლის, რომ საჭირო არ არის მტკიცებულებათა დამატე-

ბითი გამოკვლევა. სკ-ის მე-18 მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად პირს უფლება აქვს სასამართლოს მეშ-

ვეობით, კანონით დადგენილი წესით დაიცვას საკუთარი პატივი, ღირსება, პირადი ცხოვრების საიდუმ-

ლოება, პირადი ხელშეუხებლობა ან საქმიანი რეპუტაცია შელახვისაგან. საკასაციო პალატა თვლის, რომ

სააპელაციო სასამართლომ მოცემული დავის გადაწყვეტისას საქმის ფაქტობრივ გარემოებებს არ მისცა

სწორი სამართლებრივი შეფასება, რის გამოც გამოიტანა არასწორი გადაწყვეტილება, ამიტომ ზემოაღ-

ნიშნული საპროცესო ნორმიდან გამომდინარე, უნდა გაუქმდეს სააპელაციო პალატის გადაწყვეტილება

სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის ნაწილში, რომლითაც მოპასუხის გამონათქვამები: „მას აწუ-

ხებს აკვიატებული აზრი“, „სასამართლომ იგი გაამტყუნა როგორც გამომძალველი“, სასამართლომ არ

ჩათვალა მ.კ-ს პატივისა და ღირსების შელახვად და ამ ნაწილში მიღებულ უნდა იქნეს ახალი გადაწყ-

ვეტილება. მ. კ-ს სარჩელი ს. ს-ს მიმართ უნდა დაკმაყოფილდეს იმ ნაწილში, რომლითაც მან მოითხოვა

გაზეთ „.. ..ის“ 2000წ. 16 თებერვლის ნომერში ს. ს-ს მიერ გამოქვეყნებულ წერილში გამონათქვამების: „მას

აწუხებს აკვიატებული აზრები“ და „იგი არის გამომძალველი“ უარყოფა. ს. ს-ს უნდა დაევალოს, ასევე,

გამოაქვეყნოს გაზეთ „.. ..ში“, რომ იმავე გაზეთის 2000წ. 16 თებერვლის ნომერში მისივე წერილში მ. კ-ს

მიმართ გამონათქვამები: „მას აწუხებს აკვიატებული აზრი“ და „... ამის გამო ვაკე-საბურთალოს რაიონის

სასამართლოსაც მიმართა, რომელმაც იგი გაამტყუნა როგორც გამომძალველი“, არ შეეფერება სინამდ-

ვილეს.

საქმე № ას-448-775-05  1 დეკემბერი, 2005 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: პატივისა და ღირსების შელახვა

საკასაციო საჩივარში მითითებული გარემოებების შესწავლისას საკასაციო პალატა თვლის, რომ სასა-

მართლო კოლეგიამ არ შეაფასა საქმეში არსებული მტკიცებულებები, კერძოდ, დავის საგანს არ წარმოად-

გენს ის ფაქტი, რომ აღნიშნული გამონათქვამები მიმართული იყო მოსარჩელეთა მიმართ.

მიუხედავად იმისა, რომ გავრცელებულ ცნობებში მოსარჩელეები შეიძლება არ იყვნენ მოხსენიებული

სახელებით, აღნიშნული არ გამორიცხავს იმ ფაქტს, რომ გავრცელებული ცნობები ლახავენ მათ რეპუტა-

ციას. ამ შემთხვევაში სასამართლომ უნდა დაადგინოს გამონათქვამების ფორმა, შინაარსი, გავრცელების

წყარო, გარემოებები, რომლებსაც უკავშირდებოდა გავრცელებული გამონათქვამები და ამ ურთიერთობის

სუბიექტები. აღნიშნულის გათვალისწინებით სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რომ გავრცელებული ცნო-

ბები გულისხმობენ თუ არა კონკრეტულ პირებს და ამ ცნობების გათვალისწინებით შესაძლებელია თუ არა

მათი ინდივიდუალიზება.

13

საქმე № ას-1174-1319-08  23 ივლისი, 2009 წელი, ქ. თბილისი

განმარტების საგანი: პატივისა და ღირსების შელახვა

საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლი იცავს პიროვნების პატივს,

ღირსებას, საქმიან რეპუტაციას. პიროვნების ღირსება წარმოადგენს იმ ღირებულებას, რომლის შეფასების

უნარი გააჩნია თვით ამ პირს და რომელიც მოიცავს საკუთარი მორალური თვისებების, საზოგადოებისადმი

პასუხისმგებლობის, საკუთარი საზოგადოებრივი მნიშვნელობის შეფასებას. პატივი წარმოადგენს იმ ღირე-

ბულებათა თვისებას, რომელიც პიროვნების ობიექტური საზოგადოებრივი შეფასებაა.

აქედან გამომდინარე, პატივი, ღირსება, რეპუტაცია შეფასებითი კატეგორიებია. ამასთან, გასათვალის-

წინებელია, რომ ღირსება პიროვნების ისეთი არაქონებრივი სიკეთეა, რომლის შეფასება შესაძლებელია

იმ პიროვნების მიერ, რომელიც მოითხოვს თავისი ღირსების დაცვას.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, იმ გარე-

მოებათა დამტკიცება, რომელსაც ემყარება მოთხოვნა თუ შესაგებელი, შეიძლება თვით მხარეთა (მესამე

პირთა) ახსნა-განმარტებით, მოწმეთა ჩვენებებით, წერილობითი თუ ნივთიერი მტკიცებულებებითა და ექ-

სპერტიზის დასკვნით.

ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის გათვალისწინებით, კანონით არ არის დადგენილი, რომ პატივის, ღირსე-

ბის, რეპუტაციის შელახვის ფაქტები უნდა დადასტურდეს კონკრეტული მტკიცებულებებით; ამდენად, აღნიშ-

ნული ღირებულებების შელახვის ფაქტი შეიძლება დადასტურდეს ნებისმიერი ზემოთ ჩამოთვლილი მტკი-

ცებულებათა სახეების მეშვეობით, მათ შორის, თვით მოსარჩელის ახსნა-განმარტებითაც. ამ შემთხვევაში

ყურადღება უნდა გავამახვილოთ იმაზე, რომ მხარეთა ახსნა-განმარტების ის ნაწილი წარმოადგენს მტკი-

ცებულებას, რომელიც საქმის სწორად გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოების არსებობა-

არარსებობას ადასტურებს. ამასთან, მხარეთა ახსნა-განმარტებები უნდა შეფასდეს სხვა მტკიცებულებებთან

ერთობლიობაში, რა დროსაც გასათვალისწინებელია კონკრეტული სამართალურთიერთობის სპეციფიკა.

მიუხედავად ამისა, კასატორი ვერ უთითებს იმ გარემოებებზე, რომლებიც აუცილებელია მისი მოთხოვ-

ნის დასაკმაყოფილებლად.

იმისათვის, რომ სტატიაში გავრცელებული ინფორმაცია შეფასდეს უარყოფითად, უნდა არსებობდეს

გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის ის სტანდარტი, რომელიც აუცილებელია კონკრეტულ შემთხვევის

გათვალისწინებით, პრესის თავისუფლების შეზღუდვისათვის, სტანდარტი, რომელიც მოითხოვება მწვა-

ვე საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საკითხზე გამოთქმული აზრის შეზღუდვას, რაც საბოლოოდ უნდა

მიუთითებდეს გამოხატვის თავისუფლების უფლებაში ისეთ ჩარევაზე, რაც აუცილებელია დემოკრატიულ

საზოგადოებაში შესაბამისი კანონიერი მიზნის მისაღწევად, რაც არ იქნა დადასტურებული ს-ის მიერ სააპე-

ლაციო სასამართლოში და რაზედაც იგი არ უთითებს საკასაციო საჩივარში.

ამრიგად, საკასაციო პალატა თვლის, რომ სააპელაციო სასამართლომ სწორად მიიჩნია, რომ საქართ-

ველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის თანახმად, ს-მ ვერ დაადასტურა ის გარემოებები,

რომელზედაც იგი ამყარებს თავის სასარჩელო მოთხოვნას.

ამასთან, საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ სა-

ქართველოს კანონის მე-2 მუხლის თანახმად ამ კანონის ინტერპრეტირება უნდა მოხდეს საქართველოს

კონსტიტუციის მიერ ნაკისრი საერთაშორისო სამართლებრივი ვალდებულებების, მათ შორის, ადამიანის

უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპული კონვენციისა და ადამიანის უფლებათა ევროპული

სასამართლოს პრეცენდენტული სამართლის შესაბამისად.

აღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს ადამიანის უფლებათა

ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლზე, რომელიც იცავს გამოხატვის თავისუფლებას. განსახილველი მუხ-

ლის პირველი პუნქტის თანახმად „ყველას აქვს უფლება გამოხატვის თავისუფლებისა. ეს უფლება მოიცავს

პირის თავისუფლებას, ჰქონდეს შეხედულებები, მიიღოს ან გაავრცელოს ინფორმაცია თუ მოსაზრებები

საჯარო ხელისუფლების ჩაურევლად და სახელმწიფო საზღვრების მიუხედავად...“.

14

ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი ითვალისწინებს სახელმწიფოს მხრიდან ამ უფლებებში ჩარევის შესაძლებ-

ლობებს, რითაც ასევე განსაზღვრულია ამ უფლებებში ჩარევის ის პირობები, რომლის არსებობისას აღნიშ-

ნული ჩარევა შეიძლება შეფასებულ იქნეს დადებითად.

განსახილველი მუხლის ორივე პუნქტი წარმოადგენს იმ ერთობას, რომლებიც არ არსებობენ ერთმანე-

თისაგან დამოუკიდებლად და ქმნიან გამოხატვის თავისუფლების ერთიან დაცვის მექანიზმს.

კონკრეტული დავის თავისებურებების გათვალისწინებით, განხილულ უნდა იქნეს გამოხატვის თავი-

სუფლებისა და სხვა პირთა უფლებებისა და რეპუტაციის შორის ბალანსი და აღნიშნულთან მიმართებაში

დასაშვები კრიტიკის ფარგლები. ამასთან, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული პრესის თავისუფლების

ინსტიტუტი, რადგან აღნიშნულ შემთხვევაში სწორად რომ პრესის მეშვეობით გავრცელდა სადავო გამო-

ნათქვამები.

კასატორი აღნიშნავს, რომ სტატიაში ხშირად არის ნახსენები ზ. ს-ის მისამართით შემდეგი სიტყვები:

„გამომძალველი“, „სძალავდა“, „აშანტაჟებდა.“ საკასაციო საჩივარში ასევე აღნიშნულია, რომ სტატიის ში-

ნაარსშიც ზ. ს-ე წარმოდგენილია როგორც მექრთამეობის წამქეზებელი. ასევე კასატორი აღნიშნავს, რომ

სტატიაში ჟურნალისტი ავითარებს ისეთ მოსაზრებას, რომ „ქალბატონი სხვადასხვა დამუშავებული მაქინა-

ციებით გავლენიან ადამიანებს ფულს სძალავდა“.

საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ მხოლოდ აღნიშნული გამონათქვამები არ ქმნის პრესის თავი-

სუფლების შეზღუდვის სამართლებრივ წინაპირობას.

როგორც აღინიშნა, კონვენციის მე-10 მუხლით ასევე დაცულია პრესის თავისუფლება, რაც, უპირველეს

ყოვლისა, გამოიხატება პრესის ფუნქციაში გაავრცელოს საზოგადობის სხვადასხვა საკითხებზე ინფორმა-

ცია და იდეები. აღნიშნულ ფუნქციას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება დემოკრატიული საზოგადოების განვი-

თარებისათვის და მისი შეზღუდვა აუცილებელი უნდა იყოს ისევ და ისევ დემოკრატიულ საზოგადოებაში

დასახული კანონიერი მიზნის მისაღწევად.

ამასთან, უნდა არსებობდეს სამართლიანი ბალანსი დაპირისპირებულ ღირებულებებს შორის. კერ-

ძოდ, ერთ შემთხვევაში ჩვენს წინაშეა გამოხატვის თავისუფლების უფლება, ხოლო მეორე შემთხვევაში

— სხვა პირთა უფლებები და ინტერესები.

უნდა აღინიშნოს, რომ პრესის მეშვეობით გავრცელებული ინფორმაცია შესაძლებელია შეიცავდეს

სხვა პირთა უფლებების და მათი რეპუტაციის შელახვის რისკს. გავრცელებული ინფორმაცია შეიძლება

იყოს შეურაცხმყოფელი, გამაოგნებელი ან შემაშფოთებელი, მაგრამ არ არსებობდეს ამ უფლების შეზ-

ღუდვის ერთ-ერთი (�