7/30/2019 2 Tane Kucultme

1/5

1

2. TANE KLTME

(Ref. e_makaleleri)

Tane kltme terimi, kat tanelerin kesilerek, krlarak veya paralanarak daha

kk boyutlardaki taneciklere ayrlmasn kapsayan tm yntemlere verilen ortak

bir addr. Proses endstrilerinde katlar deiik met odlarla, farkl byklklerde

taneciklere kltlr; yntem ve boyut, proses iin gerekli koullara gre seilir.

Kk tanecikler, katnn reaktivitesini arttrr ve mekanik yntemlerle istenmeyen

maddelerin ayrlmasn salar.

Katlar eitli ekillerde kltlr, ancak bunlardan en nemli olanlar drt tane-dir: (1) sktrma, (2) darbe, (3) andrma veya ovalama, (4) kesme. Sktrmay-

la kaba tanecikler, olduka ince taneciklere paralanr. Darbe yntemiyle kaba,

orta veya ince taneler elde edilebilir. Yumuak ve andrc olmayan katlar an-

drmayla ok ince taneciklere ayrlr. Kesme ilemi, zel ekiller istendiinde uy-

gulanr.

Tane Kltme Cihazlar

Tane kltc cihazlar: krclar, tcler, ultra-ince tcler, kesme maki-

neleri, olarak drt grupta toplanr. Byk kat malzemelerin kk paralara ayrl-

mas

k

r

c

larda yap

l

r. Maden ocaklar

ndan

kan iri madenler nce birincil(primer) krcdan geirilerek 6-10 inlik paralara ayrlr ve ikincil (sekonder) kr-

cya gnderilir; burada 1/4 incilik taneciklere blnr. Bu boyutlara drlen ta-

neler tclerde toz haline getirilir. Orta derecelerde tme yapan bir cihaz-

dan kan kat tanecikler, 40 melik elekten geebilecek byklktedir. nce -

ten bir cihaz, ou 200 mesh elekten geen daha ince tanecikler verir. Ultra-ince

tcye 1/4 inten daha kk tanecikler verilebilir; alnan rn 1- 50 mikron

byklndedir. Kesiciler, 1/16-1/2 in dolayndaki uzunluklarda zel boyutlu

taneler elde etmekte kullanlr.

Tane kltc 4 grup makine aadaki tiplerde olabilir:

1. Krclar (Kaba ve nce): ene (jaw) krclar; dner (gyrator) krclar; krc si-lindirler.

7/30/2019 2 Tane Kucultme

2/5

2

2. tcler (Orta ve nce): ekili deirmenler (hammer mill), vurucular; silindir-li-sktrmal deirmenler (toplu ve silindirli); andrma deirmenleri; dner de-

irmenler (ubuklu, bilyal, tpl)

3. Ultra-nce tcler: inde snflama yapabilen ekili deirmenler; akkan-

enerji deirmenleri.

4. Kesme makineleri: Bakl kesiciler, oyucular, yarclar.

Bu cihazlarn herbiri farklekillerde alr. Krclarda yava bir sktrma yaplr-

ken tclerde darbe ve andrma ve bazan da sktrma uygulanr. Ultra-ince

tcler andrma ilkesine gre alr. Kesme, oyma ve yarma ilemlerinde

ise kesme etkisi n plandadr.

Krclar

ekil-1 de ok kullanlan bir ene krcnn (Blake krc) ematik diyagram grl-

mektedir. Bu makinede, iki mafsall kola bal olan bir ksm, eksantrik (merkez-

den sapan) mille hareket ettirilir; mafsall kollardan biri hareketli (alr-kapanr)

eneye, dieri makine kasasna baldr. Mil, hareketli enenin st ksmndadr.

rnn byk ksm, V nin tabanndan boaltlr. Baz makinelerde besleme ak-

l 72-96 in dolayndadr; 6 ft apnda kaya paralarn krabilir. rn en fazla 10

in byklktedir ve makinenin kapasitesi 1000 ton/saat tir. Daha kk olan ikin-

cil krclarla tane bykl 1/4-2 in e kadar indirilebilirler; kapasite daha dk-

tr.

mafsall kolboaltma

sabit ene

sertletirilmi eneyzeyleri

sallantl ene

volan (denkkasna)

eksantrik (ayr merkezli)

mil

ekil-1: Blake ene krc.

7/30/2019 2 Tane Kucultme

3/5

3

Dner (gyratory) krclarda ilem, aralarndaki baz noktalarda malzemenin srek-li olarak krld dairesel enelerle yaplr. Huni biiminde ve st ak bir kasa

iinde konik bir dner krc kafa vardr. ekil-2 de grld gibi krc kafa, ma-

kinenin st ksmndaki ar birafta baldr. aftn alt ucu bir eksantrikle hareket

ettirilir. Krma kafasnn alt sabit duvara doru yaklar ve uzaklar. Kat paralar

V-eklindeki boluktan geerken kafa ve kasa arasnda krlr. Krc kafa aft ze-

rinde serbeste dnebilecek konumda olduundan, krlan malzemenin verdii

srtnme kuvvetiyle yavaa dner. Krc kafann hz 125-425 dnme/dak dr.

En byk dner krclar 3500 ton/saat kapasitededir.

Krc Silindirlerde yatay eksene paralel olarak dnen iki silindir bulunur (ekil-3).

Silindirler aras

na giren kat

taneler s

k

t

rmayla k

r

l

r. Silindirler birbirine dorudnerler ve hzlar ayndr; tipik boyutlar 24 in ap ve 12 in yzeyden, 78 in

ap ve 36 in yzeye kadar deiir. Silindirlerin dnme hz 50-300 rpm arasnda

deiir. Bu tip krclar ikincil krclardr; beslenen kat tanelerin boyutlar 1/2-3 in,

elde edilen rn 1/2 in-20 mesh aralndadr.

ana aft yata

rmcek kol

krma kafas

maksimumaklk

eksantrik

kart aftbesleme dili

i bkeykrc eneler

minimumaklk

besleme

besleme

kasnaksilindir

yay

boaltma

ekil-2: Bir dner krcnn ematik

grnm.

ekil-3: Bir silindirli krcnn ema-

tik grnm.

7/30/2019 2 Tane Kucultme

4/5

4

tcler"tc" terimi, kat maddelerin boyutlarnn kltlmesi amacyla yararlanlan

orta arlkta makineler iin kullanlr. Bir krcdan alnan rn, ou kez bir -

tcye verilerek toz haline kadar kltlebilir. Bu tip makineler, "G niteleri"

blm, "Pulverizrler" ve "Tanecik Katlarla lgili lemler" blm, Darbe-

dndrmeli kartrclar" balklar altnda incelenmitir.

Ultra-nce tcler

Sanayide kullanlan toz halindeki kat maddelerin byklkleri 1-20 mikron ara-

sndadr ve tm standart 325 mesh (44 mikron aklk) elekten geer. Bu derece

ince tanecikler yapan deirmenlere ultra-ince tcler denilmektedir. veya

d snflamal ekili deirmenler ve akkan enerjili veya jet deirmenler, ultra-

ince kuru toz taneciklerinin elde edilmesinde kullanlan cihazlardr.

besleme

hava rs levhas

ekihava

ayrcvana

kasa

aft

fan kanad

hava + rnhava + rnhava hava

tme blgesi

inceler inceler

iriler

besleme

rotorhareketli

bak

yatakbaelek

boaltma

ekil-4: Mikro atomizerin alma ilkesini

gsteren ematik diyagram.

ekil-5: Bir dner bakl kesicinin

ematik grnm.

7/30/2019 2 Tane Kucultme

5/5

5

ekil-4 de grlen mikro-atomizer, i snflamal (ayrmal) bir ekili deirmendir.ki rotor disk arasna bir dizi hareketli eki yerletirilmitir. Rotoraftnda ayrca,

iki fan bulunur; bunlar havay, ekilde grlen ynlerde ekip boaltarak rnn

toplaycya gitmesini salarlar. stenilen incelikten daha byk olan tanecikler

rotor diski zerindeki radyal supaplarla ayrlr. tme odacnda kat taneciklere

byk bir dnme hz kazandrlr. Kaba taneler, santrifj kuvvet etkisiyle oda du-

var zerinde toplanrlar. Hava akm ince tanecikleri tme blgesinden alarak

AB ynnde aft boyunca tar. Ayrc vanalar tanecikleri BA ynnde frlatr. Bir

taneciin ayrc vanalardan geip gememesi, hangi kuvvetin (havann yaratt

ekme kuvveti ve vanalarn yaratt santrifj kuvvet) etkin olduuna baldr.

stenilen incelikteki tanecikler boaltma kanalna tanrken, iriler tme odasna

geri dnerler. Tanecik bykl rotor hz veya byklyle ve ayrc vanalarnsaysyla ayarlanr. Bunlar saatte 1-2 ton 1-20 arasnda toz retim yapabilir;

enerji gereksinimi 50 hp.sa/ton dolayndadr.

Kesme Makineleri

Baz malzemeler sktrma, darbe veya andrma yntemleriyle kltlemezler;

yapkan veya elastiktirler, veya taneciklerin belirli boyutlarda olmas istenilebilir.

Bu gibi durumlarda malzemenin kesme yntemiyle kltlmesi gerekir.

Bu amala kullanlan makinelerden biri, ekil-5 de grlen dner bakl kesicidir.

Cihaz, silindirik bir odackta, 200-900 rpm hzla dnen yatay bir rotordan oluur.

Rotor zerinde 1-7 sabit bak ve bunlara ok yakn mesafede 2-12 adet hareketlibaklar bulunur. Kesilecek paralar odacn st ksmndan verilir, dakikada bir-

ka yz kez kesilir ve dipte bulunan 3/16-5/16 in a klkl bir elekten geerek

dar kar. Bazan hareketli (uuan) baklar, sabit yatak baklaryla paralel

konumdadrlar; beslenen katnn zelliklerine bal olarak, bazan da al konum-

da yerletirilirler.